Wykład IV Dr hab.Halina Guła-Kubiszewska, prof. nadzw. Metody i formy stosowane w pracy edukacyjnej z małymi dziećmi na zajęciach ruchowych. JAK UCZY SIĘ CZŁOWIEK?

� Informacje jakie docierają do naszego mózgu podczas procesu uczeniu to potęŜny strumień danych, przetwarzany przez nasze własne detektory zmysłowe:

- wzrok, słuch, węch, smak i dotyk. � KaŜdy z tych zmysłów wysyła sygnały róŜnymi drogami do róŜnych części mózgu.

Jednak proces sam proces uczenia się i zapamiętywania integruje i przetwarza informacje przychodzące z róŜnych zmysłów równocześnie.

� Nauczanie powinno się zatem odbywać za pomocą technik polisensorycznych, które umoŜliwiają uczniowi odbiór rozległych informacji za pomocą róŜnych zmysłów

Nawyk ruchowy 1/ Nawyk ruchowy- wyuczona czynność spostrzeŜeniowo- czuciowa, oparta o mechanizmy neurofizjologiczne, zapewniające uzyskiwanie z góry przewidzianych wyników działania z duŜą pewnością, sprawnie, z minimalną stratą czasu i energii i często w stanie nieświadomości wtórnej (Czajkowski ) 2/ Jest indywidualną formą reakcji i działalności, charakteryzującą się zautomatyzowanym przebiegiem i tym, Ŝe jej wykonanie nie wymaga jakiejś specjalnej koncentracji uwagi i myślenia; nawyk nie oznacza samej czynności, tylko nabytą zdolność do wykonania określonej czynności 2/ Według Schmidta (1975, 1988, 1991) uczenie się motoryczne wiąŜe się z wewnętrznymi procesami wynikającymi z ćwiczenia lub z nabytego doświadczenia, które prowadzą do względnie stałych zmian w zdolnościach słuŜących rozwojowi umiejętności ruchowych:

• KaŜde działanie wiąŜe się z procesami spostrzeŜeniowymi, umysłowymi i decyzyjnymi.

� KaŜde działanie zawiera: postrzeganie, przyjęcie bodźców, przetwarzanie informacji,

� podejmowanie decyzji, � wybór działania i sam ruch.

METODY STOSOWANE W PROCESIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

� metoda to sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia wyznaczonego celu

�PODZIAŁY METOD:Realizacja treści programowych

• M. ROZWIJANIA SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ

• M. NAUCZANIA RUCHU• M. PRZEKAZU WIEDZY• M. WYCHOWAWCZE• M. REALIZACJI ZADAŃ

RUCHOWYCH

Wspomagające realizację :

• M. PERCEPCJI ZMYSŁOWEJ• M. INTWNSYFIKUJĄCE LEKCJĘWF

cechy:• uświadomione kierowanie na cel,

• kolejność czynności działania,

•systematyczność,

• powtarzalność,

•określoność zastosowania

METODY ROZWIJANIA SPRAWNO ŚCI MOTORYCZNEJ , moŜliwe do stosowania w zajęciach z wychowania fizycznego: Metody kształtowania szybkości:

a) metoda powtórzeniowa - zakłada powtarzanie ćwiczeń z maksymalną prędkością, przy czym ściśle określony jest czas trwania ćwiczenia, ilość powtórzeń, czas i charakter przerw wypoczynkowych;

b) metoda treningu na prędkościach submaksymalnych charakteryzuje się wykonaniem ćwiczeń z intensywnością 85 – 95 % aktualnych moŜliwości ćwiczącego ; ewentualne zmniejszenie intensywności naleŜy łączyć ze zwiększeniem czasu pracy (wydłuŜenie odcinków, zwiększenie ilości powtórzeń oraz skrócenie czasu przerw wypoczynkowych); Metody kształtowania wytrzymałości: a) metoda ciągła - stała i umiarkowana intensywność pracy o wydłuŜonym czasie jej trwania; b) metoda powtórzeniowa - charakteryzuje się intensywnością pracy, zmienną liczbą powtórzeń, optymalnym czasem przerw wypoczynkowych i słuŜy głównie w osiąganiu wytrzymałości krótkiego czasu; c) metoda interwałowa - polega na wyraźnym, precyzyjnym określaniu wielkości obciąŜeń, jednoznacznym wyznaczaniu intensywności pracy, zmiennych ale zawsze określonych przerwach wypoczynkowych oraz na określaniu ilości powtórzeń.

W metodzie tej waŜne jest, aby kaŜde powtórzenie zachodziło jeszcze w warunkach zmęczenia po wysiłku poprzednim Metody kształcenia siły: a) metoda krótkotrwałych maksymalnych wysiłków; b) metoda wielokrotnych wysiłków zwana metodą maksymalnych ilości powtórzeń, posiadająca kilka wariantów:

� - ilość serii jest niewielka, przy czym do granic moŜliwości wykonuje się ćwiczenia w jednej serii,

� - do granicznego zmęczenia wykonuje się ćwiczenia tylko w ostatniej serii, � - kaŜdą serię wykonuje się do granicznego zmęczenia,

c) metoda powtórzeniowa - wielokrotne powtarzanie ćwiczenia o jednakowej intensywności. Metody nauczania ruchu 1/ Metoda syntetyczna (nauczania ćwiczeń w całości) polega na ujęciu całościowym, nie naruszającym zasadniczego schematu ruchu ani jego wewnętrznego układu. Jest to najbardziej naturalna metoda nauczania. Stosuje się ją przy nauczaniu ruchów i czynności naturalnych, takich jak bieg, skok, rzut, a takŜe w zabawach i innych dziedzinach sportu. Słabą stroną tej metody jest moŜliwość, przy niewłaściwym postępowaniu, utrwalania zbędnych i niepotrzebnych nawyków, które potem bardzo trudno wyeliminować. Nie nadaje się ona zasadniczo do nauczania ćwiczeń złaŜonych i trudnych, wymaga wnikliwego dozoru zadań ruchowych oraz właściwej kolejności w nauczaniu poszczególnych aktów ruchowych. 2/ Metoda analityczna (metodę nauczania ćwiczeń częściami)

• polega na rozczłonkowaniu ruchu w części składowe, wyuczenie kaŜdej z nich z osobna następuje poprzez połączenie wyuczonych elementów w całość

• nauczając tą metodą dąŜymy do ułatwienia nauczania złoŜonych ćwiczeń poprzez naukę prostych elementów składowych, a następnie połączenie ich w całość

• stopień rozczłonkowania ćwiczenia jest zaleŜny od indywidualnego stopnia usprawnienia ćwiczących

• stosując tę metodę musimy pamiętać, Ŝe poszczególne elementy nie stanowią ćwiczenia samego w sobie, Ŝe dopiero w połączeniu z innymi przyjmują zamkniętą i sensowną postać ruchawą

• metodą tą posługujemy się zwykle przy nauczaniu trudnych ćwiczeń gimnastycznych, pewnych elementów gier sportowych, lekkiej atletyki, pływania, jazdy figurowej na lodzie itp.

3/ Metoda kompleksowa polega na połączeniu dwu poprzednich metod w sposobie dochodzenia do celu. Początkowo naucza się całościowo, aby następnie wyodrębnić złoŜone elementy i doskonalić je metodą częściową a potem znowu powrócić do nauczania całościowego.

S. Strzyźewski - jego klasyfikacja metod została oparta na kryteriach psychologiczno - pedagogicznych

METODY REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH

METODY REPRODUKTYWNE (odtwórcze) •naśladowcza – ścisła• zadaniowa – ścisła•programowanego uczenia się

METODY PROAKTYWNE (usamodzielniające)• zabawowo - naśladowcza • zabawowo - klasyczna• bezpośredniej celowości ruchu• programowego usprawniania się

METODY KREATYWNE (twórcze) • ruchowej ekspresji twórczej (Labana, Orffa)• problemowa.

Krótka charakterystyka poszczególnych metod w pracy z małymi dziećmi- szczegółowo będą omawiane na ćwiczeniach oraz w stosownej literaturze przedmiotu. METODA ZADANIOWA- ŚCISŁA postawienie uczniow w sytuacji zadaniowej;

� uświadomienie uczniom stanu ich nieumiejętności, czy braków (motywacja wewnętrzna)

� określenie celu i jego wartości (motywacja wew.)

� wewnętrzna akceptacja zadania przez uczniów

� uczeń jest podmiotem sytuacji zadaniowej (chce osiągnąć cel)

� uczniowie osiągają zamierzone umiejętności i nawyki, wiadomości w wyniku świadomego i aktywnego udziału

� kształtowanie wyobraŜenia ruchu

� uczeń opanowuje zadanie poprzez wielokrotne powtórzenia połączone z usuwaniem

błędów

� uczeń utrwala i doskonali technikę ruchu przez powtarzanie z jednoczesnym korygowaniem formy ruchu oraz skuteczności działania

OPIS ĆWICZEŃ GIMNASTYCZNYCH (METODĄ ZADANIOWO- ŚCISŁĄ)

� POZYCJA WYJŚCIOWA � NAZWA RUCHU I SPOSÓB WYKONANIA � KIERUNEK RUCHU � POZYCJA KOŃCOWA

PRZYKŁAD- ĆW. KSZTAŁTUJĄCE RR I NN:

� PW- ROZKROK, RR W DÓŁ � PÓŁPRZYSIAD Z JEDNOCZESNYM POWOLNYM WZNOSEM RR BOKIEM W

GÓRĘ � WYPROST NN I POWOLNY OPUST RR PRZODEM W DÓŁ

SPOSÓB ZAPISANIA ZADAŃ W TOKU LEKCYJNYM (RÓśNYMI METODAMI):

� 1/ PODAĆ CEL ZADANIA � 2/ OPISAĆ TREŚĆ ZADANIA:

ĆWICZENIE: OKREŚLENIE POZYCJI WYJŚCIOWEJ, PRZEBIEGU I POZYCJI KOŃCOWEJ ĆWICZENIA ZABAWA: NAZWA, USTAWIENIE UCZNIÓW W POśĄDANEJ POZYCJI WYJŚCIOWEJ, KRÓTKIE OBJAŚNIENIE PRZEBIEGU ZABAWY GRA: USTAWIENIE, PRZEBIEG METODA ZABAWOWA- NA ŚLADOWCZA

� Stosowana w pracy z dziećmi w młodszym wieku szkolnym jest atrakcyjna, zrozumiała i adekwatna do rozwoju psychicznego małego dziecka (strukturalnie związana z gimnastycznymi formami ruchu)

� Stawianie dzieci w sytuacji zadaniowej- wywołanie określonego myślowego obrazu

przedmiotu czy zjawiska, którego istotą jest ruch- naśladowanie go

� Nie naleŜy poprawiać wykonywanych przez dzieci ćwiczeń, lecz dąŜyć do poprawy samego ruchu poprzez zadziałanie na wyobraźnię dziecka i odwoływanie się do jego doświadczeń i przeŜyć

� Objaśnienie ruchu winno być krótkie, zrozumiałe, obrazowe, na bazie przyswojonych przez dzieci pojęć

METODA ZABAWOWA- KLASYCZNA

� Źródłem inspiracji aktywności ruchowej ucznia jest fabuła zabawy lub przepis gry

� Fabuła zabawy sterują działalnością ruchową dziecka i zabawa kończy się na sygnał nauczyciela

� Gra ruchowa toczy się wg ściśle określonych przepisów, ma charakter

współzawodnictwa druŜynowego, kończy się w chwili wygrania przez jednostkę lub zespół

� Na skuteczność stosowania metod zabawowych ma wpływ: odpowiedni dobór, wybór

miejsca, kierowanie grupą, przestrzeganie bezpieczeństwa, właściwe wykorzystanie przyborów i sytuacji wychowawczych, postawa prowadzącego

METODA BEZPO ŚREDNIEJ CELOWO ŚCI RUCHU (zadaniowa, której prekursorem był R. CzyŜewski)

� Ćwiczenia te polegają na samodzielnym rozwiązywaniu przez dziecko postawionego zadania

� Kształtuje to świadomy stosunek do ruchu, pozwala na zrozumienie jego sensu oraz

opanowanie najkorzystniejszej formy ruchu

� Formę tę stosujemy głównie w pracy z dziećmi 9 – l0 letnimi, lecz moŜe być wprowadzona juŜ wcześniej

� Jest formą przejściową od ruchów naśladowczo-zabawowych do stosowanych

wykonywanych ściśle wg prawideł i z naleŜytą precyzją ruchów gimnastycznych

� Polega na wyrozumowanym zestawieniu odpowiednio dobranej pozycji wyjściowej z podanym ruchem (wyzwolonym) o z góry zapowiedzianym celu bezpośrednim

� Do realizacji celu bezpośredniego naleŜy stosować przybory pomocnicze: piłeczki,

krąŜki, linki, skakanki..

� Wykonanie przez ucznia celu bezpośredniego spełnia głębsze cele edukacyjne znane tylko nauczycielowi (fizjologiczno- wychowawcze)

� Nie stosujemy pokazu- (tylko młodszym dzieciom pomaga nauczyciel w ruchach

trudniejszych)- zapobieganie bezmyślnemu wykonywaniu poleceń

LABANOWSKI TANIEC WYRAZISTY

• NOWOCZESNY TANIEC WYCHOWAWCZY

• GIMNASTYKA PRZYRZĄDOWA

Jak to działa?

RUDOLF LABAN (1879-1958) badał motorykę człowieka, stworzył własną teorię ruchu. ze względu na koordynację czynności kory mózgowej, układu mięśniowego i nerwowego w ruchu tanecznym podzielił ruchy na 3 grupy: napręŜenia, napięcia i wymachy; ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE (OKOLICE PRZEPONY) I SPOSÓB POWSTANIA RUCHU- WPROWADZIŁ POJĘCIE IMPULSU- RUCH PROMIENIUJĄCY NA WSZYSTKIE KOŃCZYNY, RZĄDZĄC HARMONIĄ CIAŁA, DUSZY I UMYSŁU

� 3 SKŁADNIKI RUCHU: ENERGIA (SIŁA MIĘŚNI), CZAS (RYTM, TEMPO), PRZESTRZEŃ (FIKCYJNA BRYŁA DWUDZIESTOSZEŚCIANU- IKOSAEDER).

� RÓśNE SPOSOBY ŁĄCZENIA TYCH SKŁADNIKÓW ZAMKNĄŁ LABAN W 12

„SKALACH RUCHOWYCH”- STWORZYŁ SYSTEM ZAPUISU RUCHU - KINETOGRAFIA.

� KINETOGRAMY- JEST TO ZAPIS TAŃCA POPRZEZ ZNAKI OZNACZAJĄCE

KAśDY RUCH I GEST NA PIONOWEJ PIĘCIOLINII Z PODZIAŁEM TAKTOWYM. TEORETYCZNA NAUKA O TAŃCU – CHOREOLOGIA.

� DOSWIADCZENIA DLA BADAŃ NAUKOWEJ ZDOBYWAŁ LABAN JAKO

TANCERZ, CHOREOGRAF, BALETMISTRZ.

� LABANOWSKI TANIEC WYRAZISTY PODKREŚLAŁ POTRZEBĘ I ZNACZENIE WYCHOWANIA SPOŁECZNEGO POPRZEZ ROZWIJANIE INDYWIDUALNOSCI, OSOBOWOŚCI, TWÓRCZOŚCI, ZAANGAśOWANIA

� PSYCHICZNEGO, PRZEśYWANIA, ODCZUWANIA, WZBUDZANIE ARTYSTYCZNYCH EMOCJI.

Rudolf von Laban – ojciec i prekursor tańca ekspresjonistycznego. Stworzył podstawy nowego tańca opierając się na jego trzech częściach składowych, które moŜna analizować i opisywać. Są to: przestrzeń, czas i cięŜar

GIMNASTYKA TWÓRCZA (EKSPRESYJNA) RUDOLFA LABANA Z teorii R. L. wywodzi się koncepcja wych. fizycznego realizowana w Wielkiej Brytanii i krajach niemieckojęzycznych. Cechuje ją odchodzenie od ruchu odwzorowanego, wykonywanego na komendę, na rzecz ruchu podejmowanego zgodnie z własną inwencją twórczą, fantazją, doświadczeniem. Jest to nic innego jak odwołanie się do koncepcji wychowania naturalnego i postawienie na twórczy rozwój jednostki.

NOWOCZESNY TANIEC WYCHOWAWCZY- UJĘCIE TEMATYCZNE:

� TEMAT I: WYCZUCIE (SWIADOMOŚĆ) WŁASNEGO CIAŁA � TEMAT II: WYCZUCIE (SWIADOMOŚĆ) CIĘśARU I CZASU � TEMAT III: WYCZUCIE (SWIADOMOŚĆ) PRZESTRZENI � TEMAT IV: ROZWIJANIE WYCZUCIA PŁYNNOŚCI RUCHÓW I CIĘśARU

CIAŁA W PRZESTRZENI I CZASIE � TEMAT V: ADAPTACJA RUCHÓW WŁASNYCH DO RUCHÓW PARTNERA � TEMAT VI: UśYCIE WŁASNEGO CIAŁA JAKO NARZĘDZIA W

CZYNNOŚCIACH UśYTKOWYCH

� TEMAT VII: ROZWIJANIE IZOLOWANYCH AKCJI RUCHOWYCH O ZASADNICZYM ZNACZENIU

� TEMAT VIII: KSZTAŁTOWANIE WYCZUCIA RYTMU PRACY � TEMAT IX: KSZTAŁTOWANIE FORMY RUCHU � TEMAT X: KOMBINACJE POPRZEDNIO WYMIENIONYCH TEMATÓW I-IX � TEMAT XI: WYRABIANIE ORIENTACJI W PRZESTRZENI � TEMAT XII: ANGA śOWANIE W PRACY RÓśNYCH PARTII CIAŁA � TEMAT XIII: UNOSZENIE CIAŁA NAD ZIEMIA � TEMAT XIV: POBUDZANIE I ROZWIJANIE UCZUĆ SPOŁECZNYCH � TEMAT XV: UPORZĄDKOWANIE ZESPOŁU ĆWICZEBNEGO (W SENSIE

SWOBODNEGO MANEWROWANIA GRUPĄ) � TEMAT XVI: DOSKONALENIE WYRAZISTOSCI (EKSPRESJI) RUCHU

TEMAT XIII: UNOSZENIE CIAŁA NAD ZIEMIA

�TEMAT IX: KSZTAŁTOWANIE FORMY RUCHU

TEMAT XVI: DOSKONALENIE WYRAZISTOSCI (EKSPRESJI) RUCHU

GIMNASTYKA PRZYRZĄDOWA:

� rozwój sprawności ogólnej przydatnej w praktycznych sytuacjach codziennego Ŝycia przez ćwiczenia indywidualne, ze współćwiczącym lub w grupie, z uŜyciem przyborów i przyrządów

� pobudzanie do zrozumienia i doskonalenia ruchu oraz rozwijania inwencji twórczej i

zdolności do wykonywania określonych akcji ruchowych

� zalecenia metodyczne: „szukaj rozmaitych rozwiązń ruchowych w czasie wykonywania podjętej akcji”; powtarzaj akcję ruchową w róŜnych wersjach i z rozmaitą szybkością”

� stosowane przyrządy: ławeczki, tramy, drabinki, skrzynie, materace, kraty, drabinki sznurowe, kółka, drąŜek, poręcze;

� przyrząd moŜe być przeszkodą do pokonania lub moŜemy łączyć kilka przyrządów w

cały zestaw wymagający bardzo złoŜonych akcji ruchowych.

PRACA SZKOLNA C. ORFFA Carl Orff (1895-1982) - niemiecki kompozytor, pedagog i dyrygent. Carl Orff opracował własną metodę wychowania muzycznego dzieci, której głównym elementem jest śpiew i gra na prostych instrumentach perkusyjnych (tzw. instrumentarium Orffa, w skład którego wchodzą: bębenki, tamburyna, kołatki, grzechotki, trójkąty, dzwonki melodyczne). DuŜy nacisk kładzie się na improwizację i rozwijanie ekspresji, najwaŜniejszym elementem w muzykowaniu jest rytm. Praca szkolna Orffa jest rozpowszechniana przez Instytut Orffa, działający przy Mozarteum w Salzburgu. załoŜenie, Ŝe “muzyka, słowo i ruch” są od początku istnienia związane przez zjawiska RYTMU, który współtowarzyszy zarówno dźwiękom i głosom, jak równieŜ elementom ruchowym". Rytm w gimnastyce K. Orffa przybiera początkowo formę rytmicznych gestów, czynności zabaw ruchowych, tanecznych i inscenizowanych, a takŜe improwizacji ruchowej bez muzyki i z muzyką. Naśladowanie osób, zwierząt, ptaków, roślin, odtwarzanie ruchem figur geometrycznych, liter, partnera są to przykłady bogatego wyboru form, jakimi posługuje się K. Orrff. Improwizacje rytmiczne i melodyczne, to proste np. rytmizowanie nazw kwiatów, drzew, imion, wierszy, śpiewanie tych zrytmizowanych tekstów według własnych pomysłów melodycznych.

Twórczość uczniów to np. wszyscy uczestnicy zastanawiają się wspólnie jak moŜna opracować prosta melodię, którą skomponował jeden z nich, jakie nadać jej tempo, dynamikę, dodać akompaniament, jak ten utwór zinstrumentować. Ta wzbudzająca maksymalna aktywność metoda „ wywoływania w dzieciach muzyki „ daje im radość i wpływa na rozwój pamięci, wyobraźni ogólnej i muzycznej. Karol Orff wykorzystywał improwizacj ę wokalną i instrumentalną. W skład instrumentarium Orffa wchodzą liczne instrumenty perkusyjne zarówno o określonej wysokości dźwięku ( dzwonki, metalofony, ksylofony ), jak i te o nieokreślonej wysokości dźwięku ( tamburyn, marakasy, bębny, kastaniety, klawesyn, pudełka akustyczne, trójkąty itd.) . K Orff poleca teŜ flety proste, gitary, viole i wiolonczele. W sumie instrumentarium Orffa daje szeroką skalę, pełną chromatykę, interesujące brzmienie, róŜnorodne moŜliwości instrumentacji. Metody intensyfikujące aktywność uczniów stosowane w zajęciach wychowania fizycznego- wybrane do pracy z małymi dziećmi.

Tory przeszkód

Zadańdodatkowych

Małych obwodówćwiczebnych

stacyjna

obwodowa

Metody intensyfikujące

zajęcia

1/ Metoda stacyjna

� Stosuje się ją do nauki lub doskonalenia umiejętności ruchowych (takŜe sprawności

motorycznej: siła. zd. koord.)

� Polega na ustawieniu stanowisk ćwiczebnych (4-6 stacji), na których uczniowie ćwiczą w zespołach kilkuosobowych, naleŜy uwzględnić płeć i stopień sprawności (4-5 min)

� UmoŜliwia ona na doskonalenie i indywidualną korektę wielu zróŜnicowanych

czynności ruchowych w lekcji

� Stwarza nauczycielowi warunki do skutecznej korekty błędów w trakcie nauki nowe czynności (nauka przebiega na 1 stacji wg ciągu metodycznego)

� Po wykonaniu ćwiczeń na danej stacji- czynna przerwa wypoczynkowa (ok. 1’)- ćw.

międzystacyjne (oddechowe, rozluźniające, rozciągające mm, korekcyjne)

� UmoŜliwia racjonalne wykorzystanie przyrządów i przyborów

� NaleŜy zadania opisać na tablicach instruktaŜowych

� Ponadto jest ona atrakcyjna i powinna być wprowadzana juŜ od najmłodszych lat. 2/ Metoda toru przeszkód

� Polega na tym, Ŝe ćwiczący musi pokonać pewną przestrzeń, na której są ustawione przeszkody

� Liczba i rodzaj przeszkód winny być odpowiednia dobrane i uwzględniające aktualny

stopień usprawnienia ćwiczących

� KaŜdy ćwiczący pokonuje przeszkody w formie strumieniowej, indywidualnej lub grupowej (na poszczególnych przeszkodach)

� Tory mogą być naturalne (w terenie), sztuczne (stałe, przenośne) lub kombinowane � Układy przeszkód: liniowe, półkoliste, zamknięte, łamane

� Ruch na torze jest kierowany (nie ma wyprzedzania)- pokaz wykonania

� Nie wymagają one specjalnego i drogiego sprzętu (sprzęt typowy: ławeczki, piłki

lekarskie, płotki i niekonwencjonalny: opony, konstrukcje metalowe i drewniane)

� SłuŜą rozwijaniu sprawności motorycznej: szybkość, zwinność (6-10 przeszkód), wytrzymałość- dłuŜsze (do 150 m)- kilkanaście (15) przeszkód na torze naturalnym),

� aktywizują ćwiczących, dają im moŜliwości samoregulacji wysiłku, rozwijają w

duŜym stopniu uŜyteczność ćwiczeń oraz umiejętności i nawyki. Rodzaje torów przeszkód: 1. Ze względu na pochodzenie i rodzaj przeszkód:

� naturalny

� sztuczny � kombinowany

2. Ze względu na trwałość torów: � stały � doraźny

3. Pod względem kształtu trasy: � zamknięty � otwarty

4. Pod względem ilości strumieni: � pojedyncze � równoległe

5. Pod względem doboru i układu przeszkód tory równoległe mogę być: � jednorodne � zróŜnicowane

Sposoby pokonywania torów: � kolejno od 1 do ostatniej przeszkody, z powrotem wracają w róŜny sposób � ćwiczący pokonują tor w obu kierunkach � ćwiczący pokonują tor wahadłowo

FORMY ORGANIZACYJNE stosowane w procesie wychowania fizycznego

FORMY ORGANIZACYJNE

FORMA NAUCZANIACZYNNIKI

DETERMINUJĄCE CZASOWO-

PRZESTRZENNO-ORGANIZACYJE WARUNKI PROCESU WF;

1. LEKCJA SZKOLNA2. WYCIECZKA3. ZAJĘCIA SPORTOWE4. IMPREZY

SPORTOWO-REKREACYJNE

5. ZAJĘCIA ŚRÓDLEKCYJNE, MIĘDZYLEKCYJNE

FORMY PRACY Z UCZNIAMI

FORMY PODZIAŁU UCZNIÓW:1. ZASTĘPY STAŁE2. ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE3. ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE4. DRUśYNY, GRUPY, PARY

FORMY PORZĄDKOWE:1. USTAWIENIA PODSTAWOWE2. USTAWIENIA ĆWICZEBNE3. ODLICZANIE ORAZ ZWROTY W MIEJSCU

FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ:1. FORMA FRONTALNA2. FORMA ZAJĘĆW ZESPOŁACH3. FORMA ZAJĘĆW ZESPOŁACH Z DODATKOWYMI

ZADANIAMI4. FORMA STACYJNA5. FORMA OBWODU ĆWICZEBNEGO6. FORMA INDYWIDUALNA

„Forma” zewnętrzny kształt czegoś, w dydaktyce na formę nauczania składa się wiele współczynników determinujących czasowo- przestrzenno- organizacyjne zewnętrzne warunki, w których urzeczywistnia się wszelka metoda nauczania (J. Szaniawski, 1965). W szerokim rozumieniu formami nauczania, kształcenia czy wychowania są: lekcja szkolna, wycieczka, zajęcia w sekcji SKS, zajęcia rekreacyjne, impreza sportowo- rekreacyjna, zajęcia śródlekcyjne, zajęcia międzylekcyjne. W rozumieniu wąskim (w ramach czy wewnątrz wymienionych form) wyróŜnia się organizacyjne formy pracy z uczniami w procesie dydaktyczno- wychowawczym:

• formy podziału uczniów • formy porządkowe • formy prowadzenia zajęć.

I. FORMY PODZIAŁU UCZNIÓW

• ZASTĘPY STAŁE • ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE • ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE • DRUśYNY • GRUPY • PARY

ZASTĘPY STAŁE

• są ustalane na dłuŜszy okres, w zaleŜności od wielkości grupy ćwiczebnej dzieli się ją na 3 do 5 zastępów (6-10 ćwiczących);

• przy podziale bierze się pod uwagę relacje między uczniami, Anie sprawność, płeć czy parametry wysokościowo- wagowe;

• jest to podział waŜny z punktu widzenia wychowawczego- ćwiczący uczą się odpowiedzialności zespołowej, kierowania innymi, udzielania pierwszej pomocy, dyscypliny;

• dobór ćwiczących powinien być taki, aby jedni wpływali pozytywnie na drugich; ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE

• są to zastępy jednorodne pod względem sprawnościowym: • - moŜna obciąŜenia ćwiczeń optymalnie dostosować do grupy, sprawności wszystkich ćwiczących w tym zastępie

• - trudność zadań jest dostępna dla uczniów mało sprawnych, jak i bardzo sprawnych, co wpływa na chętniejszy udział w zajęciach

ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE

• w róŜnych dyscyplinach sportowych czy rekreacyjnych ćwiczący są zróŜnicowani pod względem umiejętności;

• skład osobowy zastępu powinien się zmieniać w zaleŜności od zaawansowania w konkretnym temacie czy dyscyplinie sportowej, czy zadaniach o duŜej trudności technicznej (taktycznej);

• daje to moŜliwość stawiania wymaga n adekwatnych do realizowanych zadań na zajęciach;

NaleŜy stosować wszystkie trzy formy; celowe jest, aby najpierw wykorzystać formę zespołów stałych (podział wg kryterium wychowawczego), potem formę zespołów sprawnościowych (wg kryterium osiągniętego poziomu sprawności ogólnej) i formę zastępów sprawnościowo- zmiennych (wg kryterium osiągniętego poziomu zaawansowania w poszczególnych dyscyplinach, tematach, zadaniach ruchowych) charakterystyczne dla pracy w zespołach jest wyznaczanie poszczególnym osobom funkcji zastępowego oraz stworzenie warunków do samodzielnej pracy i samowychowania w zespole. DRUśYNY

• w celu przeprowadzenia rozgrywek w grach ruchowych i sportowych tworzone są „na gorąco” druŜyny; przy podziale obowiązuje zasada dzielenia klasy na zespoły o podobnej sprawności i umiejętnościach

GRUPY

• ten podział jest losowy i obowiązuje tylko w jednej godzinie zajęć; • stosuje się ten podział, gdy zadania są stosunkowo łatwe (w grach i zabawach, ćwiczeniach muzyczno- ruchowych, zabawach i grach terenowych..)

PARY

• forma ta jest stosowana, gdy partner zapewnia pomoc lub ochronę, słuŜy drugiemu jako swego rodzaju przyrząd lub jako balast, korpartner w ćwiczeniu…

• partnerzy powinni odpowiadać sobie cięŜarem ciała, wysokością ciała, siłą i podobnymi cechami.

II. FORMY PORZ ĄDKOWE

• ustawienia podstawowe • ustawienia ćwiczebne • odliczanie oraz zwroty w miejscu i ruchu

USTAWIENIA PODSTAWOWE szereg, dwuszereg, rząd, dwurząd, szyk marszowy USTAWIENIA ĆWICZEBNE luźna gromadka, uliczka, półkole, czworobok, trójkąt, koło czołem do wewnątrz, koło czołem do zewnątrz, kolumna ćwiczebna III. FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ

• forma frontalna • forma zajęć w zespołach • forma zajęć w zespołach z dodatkowymi zadaniami • forma stacyjna • forma obwodu ćwiczebnego • forma indywidualna

FORMA FRONTALNA

• wszyscy uczniowie w tym samym czasie wykonują te same ćwiczenia stojąc frontalnie w stosunku do nauczyciela; wykonują na tempo pokazane przez niego ćwiczenia;

• zalety: uczniowie ćwiczą równocześnie z duŜą intensywnością, odpoczynek i obciąŜenia uczniów są bezpośrednio sterowane, organizacja jest łatwa

• skutki niekorzystne; ograniczona jest samodzielność ćwiczących, ograniczona jest moŜliwość dozowania obciąŜeń stosownie do indywidualnych moŜliwości ćwiczących;

FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH

• zajęcia odbywają się w kilku zespołach, przy czym uczniowie kaŜdego zespołu wykonują zadania pojedynczo lub w parach i zaraz wstępują z powrotem do zespołu (np. w gimnastyce przyrządowej..)

• warianty: • - tryb równoległy • - tryb zmienny; • równoległy tryb zajęć występuje wtedy, gdy zespoły nie zmieniają się przy

poszczególnych przyrządach, urządzeniach, ale realizowane zadania mogą być te same lub róŜne (ćwiczący we wszystkich zastępach mogą wykonywać przewrót w przód z miejsca, albo róŜnie ze względu na poziom zaawansowania: w I zastępie- przewrót w przód z miejsca, w II zastępie- z marszu, w III- z biegu)

• tryb zmienny zajęć w zastępach ma miejsce wtedy, gdy zespoły zmieniają się przy poszczególnych stanowiskach (róŜne zadania) (I zastęp wykonuje rzut piłeczką, drugi skok w dal, trzeci start niski; zmiana zadań)

• kaŜdy zastęp posiada swojego zastępowego, który kieruje zajęciami wewnątrz zastępu,

nauczyciel natomiast kieruje praca wszystkich; zastępy lub grupy są powoływane w trybie losowym tylko na czas jednej lekcji;

FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH Z DODATKOWYMI ZADANIAMI

• po wykonaniu zadania zasadniczego, czekając w kolejce, ćwiczący wykonują indywidualnie zadanie dodatkowe; celem jest likwidacja przestojów martwych punktów z powodu czekania w kolejce na podejście do przyrządu;

• zadania dodatkowe powinny być stosunkowo proste i dobrze opanowane, bezpieczne i atrakcyjne, nastawione głównie na rozwijanie zdolności motorycznych i odpowiednich grup mięśniowych (zmienność pracy mięśniowej po wykonaniu zadania zasadniczego);

FORMA STACYJNA

• uczniowie ćwiczą strumieniem na wielu stacjach. które składają się na obwód stacyjny; stosuje się w celu utrwalania umiejętności i nawyków lub rozwijania zdolności motorycznych (przez stację rozumie się stanowisko ćwiczebne);

• forma obwodu stacyjnego- ujęcie wielu stacji w jeden zorganizowany ciąg, na którym wykonywane są zadania (ćwiczenia); zastępy zaczynają ćwiczyć przy róŜnych stacjach jednocześnie;

dwojaki przebieg:

• obwodów stacyjnych jest tyle, co zastępów czy grup i kaŜdy zespół ćwiczy na jednym z nich

• wszystkie stacje są włączone do jednego wielkiego obwodu, na którym ćwiczy cała

klasa FORMA OBWODU ĆWICZEBNEGO

• stosuje się w rozwijaniu zdolności motorycznych o charakterze zdolności siłowo- wytrzymałościowym;

• na poszczególnych stanowiskach ustawia się małe grupki uczniów, określa liczbę powtórzeń i daje znak na równoczesną zmianę ćwiczących;

• praca kończy się po wykonaniu zadań na wszystkich stacjach; FORMA INDYWIDUALNA

• kaŜdy uczeń wykonuje zadania oddzielnie, po swojemu; • ćwiczący samodzielnie wykonują rozgrzewkę, samodzielnie inscenizują ruchem jakiś

temat (metoda ekspresji ruchowej), samodzielnie rozwiązują zadania problemowe (metoda problemowa), , samodzielnie opanowują zadania techniczne (metoda programowanego uczenia się)…

• nauczyciel zapewnia ćwiczącym odpowiednie warunki materialne (urządzenia, przybory);

FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ RUCHOWYCH

• słuŜą racjonalnemu organizowaniu zajęć ruchowych; • dobra organizacja zajęć wiąŜe się z optymalnym wykorzystaniem czasu na lekcjach; • polega na oszczędzaniu czasu na czynnościach organizacyjno- porządkowych przed

lekcją oraz na dobrej organizacji w toku trwania zajęć. Piśmiennictwo

• StrzyŜewski S. (1986) Proces wychowania w kulturze fizycznej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.