Nr 3 (264) 2012 Tom LXXIII M A J CZERWIEC

SZKOŁA SPECJALNA

C Z A S O P I S M O A K A D E M I I P E D A G O G I K I S P E C J A L N E J im. M a r i i Grzegorzewskiej

Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Mar i i Grzegorzewskiej

Redaktorzy tematyczni Andrzej Giryński - pedagogika specjalna Jan Łaszczyk - pedagogika, metodologia

Bernadeta Szczupał - pedagogika specjalna

Redaktor statystyczny Mariusz Fila

Redakcja Julita Kobos - język polski

Tłumaczenie na język angielski Renata Wojtowicz

Skład komputerowy Andrzej Kowalczyk

Wersji papierowa jest wersją pierwotną (referencyjną)

Czasopismo „Szkoła Specjalna" posiada punktację M N i S W (2 punkty) w kategorii B

Rada Naukowa: Chiu-Hsia Huang (RC), Władysław Dykcik (PL), Tadeusz Gałkowski (PL), Sally Goddard Blythe (GB), Witalij Kantor (RUS), Aniela Korzon (PL), Czesław Kosakowski (PL), Irena Obuchowska (PL), A d a m Szecówka (PL)

Redakcja: E w a Maria Kulesza (redaktor naczelna), Bernadetta Węcławik (sekretarz), Katarzyna Smolińska (członek)

Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

Dyrektor Wydawnictwa - Monika Bielska-Łach

Adres Redakcji: Wydawnictwo APS, 02-353 Warszawa ul. Szczęśliwicka 40, tel. 22-589-36-45

centrala 22-589-36-00 wew. 1212, fax 22-658-11-18 e-mail: szkolaspecjalna@aps.edu.pl

nakład 1000 egz.

SPIS TREŚCI

OPRACOWANIA N A U K O W E

165 - Tomasz Fetzki Koncepcje pedagogiczne Edouarda Seguina

175 - Marta Pągowska Świadomość zespołu wypalenia zawodowego u nauczycieli dzieci autystycznych

184 - Marlena Kilian, Małgorzata Cichocka Muzykoterapia w rewalidacji dzieci z niepełnosprawnością wzrokową. N a podstawie zajęć prowadzonych w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Laskach

197 - Murat Demirbaę, Gulęah Tanriverdi Special education in Turkey: an analysis of the current situation

204 - Milena Miałkowska Pedagogika specjalna w Turcji. N a podstawie: Murat Demirbaę, Gulęah Tanriverdi, Spe-cial education in Turkey: an analysis of the current situation

Z PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ

206 - Katarzyna Cichowska-Segiet, Sławomira Sadowska Nauczanie Kierowane jako metoda łącząca pedagogikę i fizjoterapię w usprawnia¬niu dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Doświadczenia Zespołu Szkół Specjalnych nr 109 w Warszawie

215 - Małgorzata Wojtatowicz Wykorzystanie tablicy interaktywnej w szkole specjalnej. Część I. Rola tablicy inte¬raktywnej w nauczaniu niepełnosprawnych intelektualnie

PRAWO I P R A K T Y K A

226 - Małgorzata Szeroczyńska Pojęcie niepełnosprawności w prawie polskim. Część 2

Z KRAJU I ZE ŚWIATA

234 - Europerspektywa Innowacyjny program przygotowania do wykonywania pracy zawodowej dla mło¬dzieży z niepełnosprawnością

235 - Wojciech Gasik Jak poprawić praktyczne kształcenie przyszłych nauczycieli? Projekt Dobre praktyki - dobrzy nauczyciele - skuteczna szkoła. Doświadczenia po pierwszym roku realizacji projektu

RECENZJE

239 - Iwona Chrzanowska: Problemy edukacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością. Regionalna specyfika czy ogólnopolska tendencja. Oficyna Wydawnicza ,,Impuls", Kraków 2010, ss. 176 (Edyta Zawadzka)

N A S Z Y M C Z Y T E L N I K O M P O L E C A M Y

J. Święcicka: Uczeń z zespołem Aspergera. Praktyczne wskazówki dla nauczyciela. Oficyna W y d a w n i c z a „Impuls", Kraków 2010, ss. 50 (Małgorzata Rozenbajgier)

A . Kołakowski, E. Pisula: Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. G W P , Sopot 2011, ss. 359 (Bernadetta Węcławik)

SZKOŁA S P E C J A L N A 3/2012 163

CONTENTS

SCIENTIFIC STUDIES

165 - Tomasz Fetzki Edouard Seguin's Pedagogical Concepts

175 - Marta Pągowska Awareness of Professional Burnout Syndrome in Teachers of Chi ldren w i t h A u t i s m

184 - Marlena Kilian, Małgorzata Cichocka Music Therapy in the Rehabilitation of Children with Visual Impairments. Based on Activities Conducted in the Special Education Center in Laski

197 - Murat Demirbaę, Gulęah Tanriverdi Special education in Turkey: an analysis of the current situation

204 - Milena Miałkowska Special Education in Turkey. Based on: Murat Demirbaę, Gulęah Tanriverdi, Special Education in Turkey: A n Analysis of the Current Situation

F R O M TEACHING PRACTICE

206 - Katarzyna Cichowska-Segiet, Sławomira Sadowska Conductive Education as a Method that Combines Pedagogy and Physical Therapy in the Rehabilitation of Children w i t h Infantile Cerebral Palsy. Experiences of the Special School Complex N o . 109 in Warsaw

215 - Małgorzata Wojtatowicz Using Interactive Whiteboards in Special Schools. Part 1. Interactive Whiteboard's Role in Teaching Students w i t h Intellectual Disabilities

LAW A N D PRACTICE

226 - Małgorzata Szeroczyńska Concept of Disability in Polish Law. Part 2

H O M E A N D WORLD NEWS

234 - Europerspektywa A n Innovative Career Preparatory Program for Adolescents w i t h Disabilities

235 - Wojciech Gasik H o w to Improve Practical Training for Future Teachers? The Good Practices - Good Teachers - Effective School Project. Experiences from the First Year of the Projecf s Implementation

REVIEWS

239 - Iwona Chrzanowska: Problemy edukacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością. Regionalna specyfika czy ogólnopolska tendencja [Problems of Education of Children and Adolescents with Disabilities. Regional Specificity or an All-Poland Trend. Oficyna Wydawnicza ,,Impuls", Kraków 2010, pp. 176 (Edyta Zawadzka)

WE R E C O M M E N D T O OUR READERS

J. Święcicka: Uczeń z zespołem Aspergera. Praktyczne wskazówki dla nauczyciela [Students w i t h Asperger Syndrome. Practical Tips for Teachers]. Oficyna W y d a w n i c z a „Impuls", Kraków 2010, pp . 50 (Małgorzata Rozenbajgier)

A . Kołakowski, E. Pisula: Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna [How to Deal w i t h a Difficult C h i l d . Friendly Behavioral Therapy]. G W P , Sopot 2011, pp. 359 (Bernadetta Węcławik)

164 SZKOŁA S P E C J A L N A 3/2012

Tomasz cÉtzki hlkCbmCgb mbaAdldICwkb ÉalrAoaA SÉdrIkA StrÉszczÉniÉ gÉst to trzÉci artókuł z cóklu érÉzÉntującÉgo éostać i dokonania Édouarda péguinaI twórcó éÉdagogiki osób niÉéÉłnosérawnóch intÉlÉktualniÉI którÉgo dwóchsÉtlÉciÉ urodzin obchodzimó w roku biÉżącómK mrzÉdstawiono w nim zarós koncÉécji éÉdagogicznóch péguinaK modkrÉślono ich oróginalność i nowatorstwo na tlÉ dziÉwiętnastowiÉcznóch éoglądów naukowóch oraz aktualność dla wséółczÉsnÉj tÉorii i éraktóki tÉraéÉutócznÉjK Słowa kluczoweW historia wóchowaniaI Édouard péguinI éÉdagogika osób niÉéÉłnosérawnóch intÉlÉktualniÉI mÉtoda fizjologiczna tÉraéii niÉéÉłnosérawnóch intÉlÉktualniÉ balrAoa SbdrIk’S mbaAdldICAi ClkCbmTS Summary qhis is thÉ third articlÉ in thÉ sÉriÉs of articlÉs érÉsÉnting thÉ figurÉ and achiÉvÉmÉnts of bdouard pÉguin – thÉ crÉator of Éducation for éÉoélÉ with intÉllÉctual disabilitiÉsI whosÉ OMMth birthdaó is cÉlÉbratÉd this óÉarK ft outlinÉs pÉguin’s éÉdagogical concÉétsK ft ÉméhasizÉs thÉir original and innovativÉ charactÉr in coméarison with N9thJcÉnturó acadÉmic viÉws and thÉir rÉlÉvancÉ to contÉméoraró thÉraéÉutic thÉoró and éracticÉK Key wordsW historó of ÉducationI bdouard pÉguinI Éducation for éÉoélÉ with intÉllÉctual disabilitiÉsI trÉatmÉnt of éÉoélÉ with intÉllÉctual disabilitiÉs bó thÉ éhósiological mÉthodK Marta mągowska ŚtIAalMlŚĆ wbSmlŁr tvmAibkIA wAtlaltbdl r kArCwvCIbiI awIbCI ArTvSTvCwkvCe StrÉszczÉniÉ ka éodstawiÉ wówiadów érzÉérowadzonóch z czónnómi zawodowo nauczóciÉlami starano się w érÉzÉntowanóm artókulÉ odéowiÉdziÉć na éótaniÉI jaki jÉst éoziom wiÉdzó nauczóciÉli o zÉséolÉ wóéalÉniaI jÉgo érzóczónach i sómétomachK munktÉm wójścia rozważań jÉst założÉniÉI żÉ éoziom wiÉdzó nauczóciÉli wéłówa éozótówniÉ na séosób radzÉnia sobiÉ zÉ strÉsÉm zawodowóm i służó skutÉcznÉmu érzÉciwdziałaniu wóéalÉniu w éracó nauczóciÉlaK miÉrwszą część artókułu éoświęcono analiziÉ litÉraturó érzÉdmiotu dotóczącÉj ujęcia dÉfinicójnÉgo oraz Étiologii i sómétomatologii wóéalÉnia zawodowÉgoK aruga część to analiza jakościowÉgo matÉriału ÉméirócznÉgo uzóskanÉgo w trakciÉ wówiadów z nauczóciÉlamiK Analiza badań wókazałaI żÉ éoziom wiÉdzó nauczóciÉli jÉst ograniczonóI szczÉgólniÉ w zakrÉsiÉ znajomości sómétomów zÉséołuK kajéÉłniÉj świadomość zÉséołu uwidoczniła się w znajomości érzóczón wóéalÉnia zawodowÉgoK Słowa kluczoweW wóéalÉniÉ zawodowÉ u nauczóciÉliI strÉs zawodowóI uwarunkowania éodmiotowÉ i środowiskowÉ wóéalÉnia zawodowÉgoI sómétomó wóéalÉnia zawodowÉgo nauczóciÉli AtAobkbSS lc molcbSSIlkAi BroklrT SvkaolMb Ik TbACeboS lc CeIiaobk tITe ArTISM Summary qhÉ author conductÉd intÉrviÉws with working tÉachÉrsI basÉd on which shÉ triÉd to answÉr thÉ following quÉstion in this articlÉW what is thÉ lÉvÉl of tÉachÉrs’ knowlÉdgÉ on burnout sóndromÉI its causÉs and sómétoms? qhÉ starting éoint for dÉlibÉrations is thÉ assumétion that thÉ lÉvÉl of tÉachÉrs’ knowlÉdgÉ éositivÉló influÉncÉs thÉir coéing with strÉss at workI and sÉrvÉs to ÉffÉctivÉló érÉvÉnt thÉm from érofÉssional burnoutK qhÉ first éart of thÉ articlÉ is dÉdicatÉd to thÉ analósis of thÉ litÉraturÉ on thÉ dÉfinitionI Étiologó and sómétomatologó of érofÉssional burnoutK fts sÉcond éart is thÉ analósis of qualitativÉ Éméirical data collÉctÉd

during intÉrviÉws with tÉachÉrsK qhis analósis shows that thÉ lÉvÉl of tÉachÉrs’ knowlÉdgÉ is lowI ÉséÉcialló in thÉ arÉa of thÉ knowlÉdgÉ of burnout sómétomsK qÉachÉrs’ awarÉnÉss of érofÉssional burnout is sÉÉn most clÉarló in thÉ knowlÉdgÉ of its causÉsK Key wordsW érofÉssional burnout in tÉachÉrsI strÉss at workI subjÉctivÉ and ÉnvironmÉntal factors that dÉtÉrminÉ érofÉssional burnoutI sómétoms of tÉachÉrs’ érofÉssional burnout MarlÉna hilianI Małgorzata Cichocka MrwvhlTboAmIA t obtAiIaACgI awIbCI w kIbmbŁklSmoAtklŚCIĄ twolhltĄ kA mlaSTAtIb wAgĘĆ moltAawlkvCe t lŚolahr SwhliklJtvCeltAtCwvM t iAShACe StrÉszczÉniÉ juzókotÉraéia zÉ względu na obsÉrwowaną wósoką skutÉczność w rÉhabilitacji osób niÉéÉłnosérawnóch budzi w naucÉ coraz większÉ zaintÉrÉsowaniÉK lbÉcniÉ éanujÉ éowszÉchna zgoda co do tÉgoI żÉ muzóka éÉłni intÉgralną rolę w stómulacji i rozwoju dziÉciK t érÉzÉntowanóch badaniach wskazano na możliwości wókorzóstania muzókotÉraéii w rÉwalidacji dziÉci z niÉéÉłnosérawnością wzrokowąI zwłaszcza w sfÉrzÉ ich rozwoju fizócznoJmotorócznÉgoI ÉmocjonalnoJséołÉcznÉgo oraz éoznawczÉgoK CÉlÉm badań bóło érzóbliżÉniÉ tÉchnik i form zajęć muzókotÉraéÉutócznóch érowadzonóch w lśrodku pzkolnoJtóchowawczóm w iaskachK Badania zrÉalizowano z wókorzóstaniÉm mÉtodó obsÉrwacji zajęć muzócznóch i muzókotÉraéÉutócznóchI wówiadu z tóflomuzókotÉraéÉutami oraz analizó dokumÉntów wÉwnętrznóch lptI tjK dziÉnników i scÉnariuszó zajęćK kiniÉjszÉ badania éozwalają stwiÉrdzićI żÉ zajęcia muzócznÉ w dużóm stoéniu oddziałują na rozwój fizócznoJmotorócznóI séołÉcznoJÉmocjonalnó oraz éoznawczó dziÉci niÉwidomóchK qrwałÉ rÉzultató uczÉstnictwa w tÉraéii widocznÉ są éo latachK Słowa kluczoweW muzókotÉraéiaI tóflomuzókotÉraéiaI uszkodzÉniÉ wzrokuI Édukacja muzócznaI lśrodÉk pzkolnoJtóchowawczó w iaskach MrSIC TeboAmv Ik Teb obeABIiITATIlk lc CeIiaobk tITe sISrAi IMmAIoMbkTSK BASba lk ACTIsITIbS ClkarCTba Ik Teb SmbCIAi barCATIlk CbkTbo Ik iAShI Summary BÉcausÉ of thÉ obsÉrvÉd high ÉffÉctivÉnÉss in thÉ rÉhabilitation of éÉoélÉ with disabilitiÉsI music thÉraéó is attracting morÉ and morÉ intÉrÉst among sciÉntistsK CurrÉntlóI thÉrÉ is gÉnÉral agrÉÉmÉnt that music élaós an intÉgral rolÉ in thÉ stimulation and dÉvÉloémÉnt of childrÉnK qhÉ rÉsÉarch érÉsÉntÉd in thÉ articlÉ éointÉd to thÉ éossibilitiÉs of using music thÉraéó in thÉ rÉhabilitation of childrÉn with visual iméairmÉntsI ÉséÉcialló in thÉ arÉa of thÉir éhósical and motor dÉvÉloémÉntI thÉir socioJÉmotional dÉvÉloémÉnt and thÉir cognitivÉ dÉvÉloémÉntK qhÉ rÉsÉarch aimÉd to outlinÉ thÉ tÉchniquÉs and forms of music thÉraéó activitiÉs conductÉd in thÉ péÉcial bducation CÉntÉr in iaskiK qhÉ rÉsÉarch was carriÉd out bó obsÉrving musical and music thÉraéó activitiÉsI bó intÉrviÉwing music thÉraéists of thÉ blindI and bó analózing thÉ CÉntÉr’s intÉrnal documÉnts such as rÉgistÉrs and lÉsson élansK qhis rÉsÉarch érovÉs that musical activitiÉs significantló influÉncÉ thÉ éhósical and motor dÉvÉloémÉnt of blind childrÉnI thÉir socioJÉmotional dÉvÉloémÉnt and thÉir cognitivÉ dÉvÉloémÉntK qhÉ longJtÉrm ÉffÉcts of éarticiéation in music thÉraéó arÉ ÉvidÉnt óÉars latÉrK Key wordsW music thÉraéóI music thÉraéó for thÉ blindI iméairÉd visionI music ÉducationI péÉcial bducation CÉntÉr in iaskiK Murat aÉmirbaşI dülşah TanrivÉrdi SmbCIAi barCATIlk Ik TrohbvW Ak AkAivSIS lc Teb CroobkT SITrATIlk

Summary qhÉ érÉsÉnt studó aims to analózÉ séÉcial Éducation and its currÉnt status in qurkÉóK péÉcial Éducation is Éducation érovidÉd to mÉÉt handicaééÉd or dÉvÉloémÉntalló slow individuals’ Éducational nÉÉds bó séÉcialló ÉducatÉd trainÉrs through séÉcialló dÉvÉloéÉd Éducation érograms in aééroériatÉ éhósical ÉnvironmÉntsK qhÉ studó discussÉs how séÉcial Éducation is carriÉd outI thÉ institutions in which it is éÉrformÉdI thÉ éroblÉms mÉt and thÉ strÉngthsK Key wordsW péÉcial ÉducationI péÉcial bducation fnstitutions

MilÉna Miałkowska mbaAdldIhA SmbCgAikA t TroCgI kA mlaSTAtIbW MroAT abMİoBAŞI diAC TAkoIsboaII SmbCIAi barCATIlk Ik TrohvWAk AkAivSIS lc Teb CroobkT SITrATIlk StrÉszczÉniÉ léracowaniÉ dotóczó éÉdagogiki séÉcjalnÉj i jÉj aktualnÉgo stanu w qurcjiK hształcÉniÉ séÉcjalnÉ to ÉdukacjaI która ma na cÉlu zaséokojÉniÉ éotrzÉb Édukacójnóch osób niÉéÉłnosérawnóch oraz jÉdnostÉk z oéóźniÉniami w rozwoju éoérzÉz séÉcjalniÉ oéracowanÉ érogramóI wdrażanÉ w odéowiÉdnich warunkach środowiska fizócznÉgo érzÉz wókwalifikowanóch ÉdukatorówK t artókulÉ oéisanoI jak érowadzona jÉst Édukacja séÉcjalna w qurcjiI w jakich instótucjach oraz jakiÉ éroblÉmó nalÉżó jÉszczÉ rozwiązaćK Słowa kluczoweW éÉdagogika séÉcjalnaI instótucjÉ éÉdagogiki séÉcjalnÉj