Miłość, która naznacza los.

Kobieta, która jest zdolna do wszystkiego.

Szelmostwa, które doprowadzają mężczyznę do granic szaleństwa.

Życie Ricarda wyglądałoby zupełnie inaczej, gdyby jako nastolatek nie

poznał niegrzecznej dziewczynki. Od pierwszego spotkania przez niemal

pięćdziesiąt lat ukochana będzie bez uprzedzenia pojawiać się w jego

życiu i równie niespodziewanie znikać. Każdy jej powrót – w Limie, Paryżu,

Londynie, Tokio i Madrycie – zbiegnie się z odsłoną kolejnej sceny w dzie-

jach najnowszej historii świata. Femme fatale jak tajemniczy demiurg

decyduje o życiu Ricarda, jest wszystkimi kobietami naraz, pozostając jed-

nocześnie niegrzeczną dziewczynką.

Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki to historia miłości – inspirującej,

toksycznej i perwersyjnej – która nadaje życiu sens, a zarazem bezlitośnie

go odbiera.

To studium miłości odciętej od całej mitologii romantycznej (…). Mieści się

w niej wiele, wszystko, co jest związane z naturą człowieka: instynkt, seks, na-

miętność, także ta duchowa, fantazmaty, które kształtują nasze relacje, czynią

nas lepszymi czy gorszymi ludźmi.

Mario Vargas Llosa

Mario Vargas Llosa (ur. w 1936 r. w Peru)

jeden z najwybitniejszych współczesnych

pisarzy, autor Rozmowy w „Katedrze”, Ciotki

Julii i skryby, Miasta i psów, Pochwały maco-

chy, Pantaleona i wizytantek, Wojny końca

świata oraz innych, otrzymał w 2010

roku Literacką Nagrodę Nobla.

niegrzecznejdziewczynki

Szelmostwa

MarioLlosaVargas

Cena detal. 42,90 zł

LlosaVargas

więcej na: www.mariovargasllosa.pl

Literacka Nagroda Nobla 2010

ISBN 978-83-240-0871-1

LLOSA_SZELMOSTWA_okladka_Nobel 2010__DRUK.indd 1LLOSA_SZELMOSTWA_okladka_Nobel 2010__DRUK.indd 1 2010-10-14 12:342010-10-14 12:34

przekład Marzena Chrobak

Wydawnictwo Znak . Kraków 2009

7

1. Chilijeczki

To było bajeczne lato. Pérez Prado ze swoją orkiestrą dwunastu wspaniałych przyjechał grać na balach karnawałowych klubów Terrazas de Mirafl ores i Lawn Tenis de Lima, na placu Acho zorganizowano krajowe mistrzostwa w mambo, które cieszyły się ogromnym powodzeniem mimo groźby kardynała Juana Gual-berta Guevary, arcybiskupa Limy, że ekskomunikuje wszystkie uczestniczące pary, a moja dzielnica, Barrio Alegre, czyli ulice Diega Ferré, Juana Flamminga i Kolumba, zmierzyła się pod-czas igrzysk olimpijskich w fulbito, kolarstwie, lekkiej atletyce i pływaniu z chłopakami z ulicy San Martín, no i oczywiście wygraliśmy.

Owego lata tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego wydarzyły się niezwykłe rzeczy. Dorsz Lañas oświadczył się po raz pierwszy dziewczynie – rudej Seminauel – a ta, ku zdziwieniu całego Mi-rafl ores, powiedziała „tak”. Dorsz zapomniał o tym, że kuleje, i chodził po ulicy, wypinając pierś jak co najmniej Charles Atlas. Tico Tiravante zerwał z Ilse i oświadczył się Lauricie, Víctor Oje-da oświadczył się Ilse i zerwał z Inge, Juan Barreto oświadczył się Inge i zerwał z Ilse. Dzielnica tak przegrupowała się uczuciowo,

8

że chodziliśmy jak błędni, ludzie odkochiwali się i zakochiwali na nowo, a przy wyjściu z sobotnich imprez pary nie zawsze były te same co przy wejściu. „Co za nieobyczajność!” – gorszyła się moja ciotka Alberta, z którą mieszkałem po śmierci rodziców.

Fale kąpielisk Mirafl ores załamywały się dwa razy w oddali, pierwszy raz dwieście metrów od plaży, i aż tam dopływaliśmy, my, śmiałkowie, i lecieliśmy na ich grzbietach jakieś sto metrów, do miejsca gdzie zamierały, kotłowały się, rozpryskując w powie-trzu, i rozbijały ponownie, a drugi przybój zanosił nas, mknących na falach, na kamyki plaży.

W owe niezwykłe lato na fi estach w Mirafl ores przestano tań-czyć walce, corridos, bluesy, bolera i huarachas, ponieważ wszyst-kich porwało mambo. Mambo, trzęsienie ziemi, co wprawiło w ruch, w skok, w bryk, w wir wszystkie pary dziecięce, nastolet-nie i dojrzałe na tańcach w dzielnicy. I z pewnością to samo działo się poza Mirafl ores, gdzieś w innym świecie, w tamtym świecie, w Lince, Breña, Chorrillos czy w jeszcze bardziej egzotycznych dzielnicach La Victoria, w centrum Limy, Rímac i Porvenir, gdzie nigdy nie postała nasza mirafl orska stopa i gdzie nie myśleliśmy, że kiedykolwiek postanie.

I tak jak od walczyków i huarachas, samb i polek przeszliś-my do mamba, tak samo przeszliśmy od wrotek i hulajnogi do roweru, a niektórzy, na przykład Tato Monje i Tony Espejo, do motoru, a nawet jeden czy dwóch do samochodu, jak najstarszy chłopak w dzielnicy Luchín, który czasem podprowadzał swoje-mu tacie chevroleta kabrio i zabierał nas na przejażdżkę po nad-morskich serpentynach, od klubu Terrazas po skałę Armendáriz, stówą na godzinę.

Ale najdonioślejszym wydarzeniem owego lata było przybycie do Mirafl ores, z dalekiego Chile, leżącego gdzieś za siedmioma

9

górami, dwóch sióstr, których wyzywająca obecność i charakte-rystyczny sposób mówienia, trajkotki, szybciutko, z połykaniem ostatniej sylaby słowa i kończeniem zdania przydechem brzmią-cym jak „phe”, zawróciły w głowie wszystkim nam, mirafl or-czykom, którzyśmy właśnie zmienili krótkie spodenki na długie. A mnie jeszcze bardziej niż innym.

Młodsza wydawała się starsza i vice versa. Starsza nazywała się Lily i była troszeczkę niższa od Lucy, młodszej o rok. Lily miała czternaście, najwyżej piętnaście lat, a Lucy trzynaście lub czternaście. Określenie „zwracająca uwagę” wydawało się stwo-rzone dla nich, ale choć Lucy też taka była, to jednak nie tak jak jej siostra, nie tylko dlatego, że jej włosy nie były tak jasne i tak długie i że ubierała się skromniej niż Lily, lecz również dlatego, że rzadziej się odzywała, a gdy przychodziło do tańców, chociaż też wykonywała fi gury i gięła się w pasie ze śmiałością, na jaką nigdy nie zdobyła się żadna mirafl orka, sprawiała wrażenie przyzwoitej, powściągliwej i niemal głupiej w porównaniu z tą trąbą powietrz-ną, tym płomieniem na wietrze, tym błędnym ognikiem, w który przeradzała się Lily, kiedy płyty lądowały w pikapie, wybuchało mambo i ruszaliśmy do tańca.

Lily tańczyła w pysznym rytmie i z wielką gracją, uśmiecha-jąc się i nucąc słowa piosenki, podnosząc ręce, pokazując ko-lana i poruszając brzuchem i biodrami w taki sposób, że całe jej dziewczęce ciałko, modelowane co do jednej krągłości przez spódniczki i bluzki, jakie nosiła, zdawało się skręcać, wibrować i uczestniczyć w tańcu od stóp do głów. Ten, kto tańczył z nią mambo, zawsze bardzo się męczył, bo jak nadążyć, nie zaplątu-jąc się w ten diabelski wir skaczących nóg i rączek? Niemożliwe! Człowiek zostawał w tyle od pierwszych taktów, z pełną świado-mością, że oczy wszystkich par są utkwione w Lily i że wszyscy

10

śledzą jej mambowe wyczyny. „Co za dziewczynka! – oburzała się moja ciotka Alberta. – Tańczy jak Tongolele, ta rumbera z mek-sykańskiego fi lmu”. „No dobrze, nie zapominajmy, że pochodzi z Chile – wtórowała sama sobie. – Cnota nie jest mocną stroną kobiet z tego kraju”.

Ja zakochałem się w Lily po uszy, co jest najbardziej roman-tyczną formą zakochania się – mówiło się też „zabujać się na całego” – i owego pamiętnego lata poprosiłem ją o chodzenie trzy razy. Pierwszy raz w ostatnim rzędzie Ricardo Palma, tego kina w Parque Central w Mirafl ores, na poranku niedzielnym, a ona powiedziała mi, że nie, że jest jeszcze za młoda, żeby mieć chło-paka. Drugi raz na lodowisku, które otwarto właśnie tamtego lata pod Parque Salazar – tym razem powiedziała mi, że nie, że musi się zastanowić, bo chociaż ja się jej troszkę podobam, rodzice prosili ją, żeby nie miała chłopaka do czasu, gdy ukończy czwartą klasę, a jest dopiero w trzeciej. I ostatni raz, na krótko przed tym całym zamętem, w cukierni Cream Rica przy alei Larco, kiedy piliśmy waniliowy milkshake, i oczywiście znowu powiedziała, że nie, po co ma mi mówić, że tak, skoro i tak jest, jakbyśmy chodzili ze sobą. Czy nie robią z nas zawsze pary u Marty, kiedy bawimy się w dorosłych? Czy nie siadamy razem na plaży w Mi-rafl ores? Czy nie tańczy ze mną częściej niż z kimkolwiek innym na fi estach? To po co ma mi ofi cjalnie mówić, że tak, skoro całe Mirafl ores już myśli, że chodzimy ze sobą? Ze swoją buzią mo-delki, ciemnymi, szelmowskimi oczami i usteczkami o pełnych wargach, Lily była ucieleśnieniem kobiecej kokieterii.

„W tobie wszystko mi się podoba – mówiłem jej. – Ale naj-bardziej twój sposób mówienia”. Była dowcipna i oryginalna, ze względu na intonację i melodię, tak różne od mowy Peruwianek, a także ze względu na niektóre wyrażenia, słówka i powiedzonka,

11

które zbijały z tropu ludzi z dzielnicy, tak że ciągle staraliśmy się odgadnąć, co siostry mają na myśli i czy przypadkiem sobie nie kpią. Lily bez przerwy mówiła dwuznacznie, zadawała zagadki albo opowiadała dowcipy tak pieprzne, że dziewczynki z dzielni-cy nie wiedziały, gdzie oczy podziać. „Te Chilijeczki są okrropne”

– wyrokowała moja ciotka Alberta, zdejmując i wkładając okulary z tą swoją miną nauczycielki, zaniepokojona, że dwie cudzoziem-ki unicestwią mirafl orską moralność.

Nie było jeszcze wysokich budynków w owym Mirafl ores z początku lat pięćdziesiątych – dzielnicy domków parterowych albo co najwyżej jednopiętrowych, ogródków z nieodzownymi akacjami, geranium, laurami, bugenwillami, trawnikiem i tara-sami, po których wspinało się kapryfolium czy bluszcz, z fotelami bujanymi, gdzie sąsiedzi oczekiwali nocy, gawędząc i wdychając zapach jaśminu. W niektórych parkach rosły kolczaste ceibos o kwiatach czerwonych i różowych, przy prostych, czystych ścież-kach wznosiły się arbolitos de suche, żakarandy, morwowce, a ko-lorową nutę tworzyły, oprócz kwiatów rabatowych, żółte wóz-ki lodziarzy D’Onofrio, odzianych w białe prochowce i czarne czapki, przebiegających ulice dniem i nocą i ogłaszających swoją obecność klaksonem, którego przeciągłe pohukiwanie wydawało mi się głosem barbarzyńskiego rogu, pochodzącego z prehistorii. Słychać było jeszcze śpiew ptaków w owym Mirafl ores, gdzie rodziny ścinały świerki, gdy dziewczęta osiągały wiek zamąż-pójścia, bo gdyby tego nie zrobiono, biedaczki zostałyby starymi pannami, tak jak moja ciotka Alberta.

Lily nigdy nie powiedziała mi „tak”, ale to prawda, że pomi-jając tę formalność, we wszystkim innym wydawaliśmy się parą zakochanych. Trzymaliśmy się za ręce na porankach w Ricardo Palma, Leuro, Montecarlo i Colina i chociaż nie można było

12

powiedzieć, że w ciemności migdaliliśmy się jak pary o dłuż-szym stażu – „migdalić się” stanowiło formułę, w której mieściło się wszystko, od niewinnych całusków po te z językiem i po dotykanie różnych miejsc, z czego trzeba było się wyspowiadać w pierwszy piątek jako z grzechu śmiertelnego – Lily dawała mi się całować w policzki, w koniuszek uszka, w kącik ust, a nie-kiedy, przez sekundę, łączyła swoje wargi z moimi, po czym od-suwała je z melodramatycznym grymasem: „Nie, nie, co to, to nie, chudziaczku”. „Zgłupiałeś jak cielę, chudy, palma ci odbiła, chudy, owinęła cię wokół palca, chudy”, nabijali się moi kumple z dzielnicy. Nigdy nie mówili do mnie po imieniu ani po nazwi-sku – Ricardo Somocurcio – zawsze nazywali mnie „chudy”. Nie przesadzali ani trochę: byłem zakochany w Lily po uszy.

Dla niej owego lata dałem w zęby Luquenowi, jednemu z mo-ich najlepszych kumpli. Zebraliśmy się kiedyś, dziewczyny i chło-paki z dzielnicy, na rogu Kolumba i Diega Ferré, w ogrodzie ro-dziny Chacaltana, a Luquen, chcąc okazać się dowcipny, oznajmił nagle, że Chilijeczki to lafi ryndy, bo nie są prawdziwymi blon-dynkami, tylko tlenionymi, i że za moimi plecami w Mirafl ores zaczęli mówić na nie „lafi ry”. Posłałem mu prostego w szczękę, on zrobił unik i poszliśmy roztrzygnąć spór pięściami na rogu Reserva, obok urwiska. Nie odzywaliśmy się do siebie przez cały tydzień, aż na następnej imprezie dziewczyny i chłopaki z dziel-nicy pogodzili nas.

Lily lubiła chodzić codziennie o zmierzchu na ten róg w Par-que Salazar obsadzony palmami, fl oripondios i dzwonkami, gdzie z murku z czerwonej cegły patrzyliśmy na całą zatokę Limy, tak jak patrzy na morze kapitan statku z mostka. Kiedy niebo było bezchmurne – a przysiągłbym, że owego lata stale takie było i słońce świeciło nad Mirafl ores niezawodnie każdego dnia – wi-

13

dać było hen, na horyzoncie, na krańcach oceanu, tonącą w wo-dach Pacyfi ku czerwoną słoneczną tarczę, płonącą, wysyłającą pożegnalne promienie i błyski, wyglądające jak ogień z odległego działa. Na buzi Lily malowała się wówczas taka sama skupiona żarliwość, z jaką szła do komunii na południowej mszy w kościele parafi alnym w Parque Central, ze wzrokiem utkwionym w owej ognistej kuli czekała na moment, w którym morze pochłonie ostatni promyk, a wtedy wypowiadała w myśli życzenie, jakie gwiazda albo Bóg mieli spełnić. Ja też wypowiadałem życzenie, tylko w połowie wierząc, że się spełni. Zawsze to samo, rzecz jasna: żeby wreszcie powiedziała mi „tak”, żebyśmy zaczęli cho-dzić ze sobą jak zakochani, żebyśmy się migdalili, kochali, zarę-czyli i pobrali i żebyśmy wyjechali do Paryża, i żyli tam, bogaci i szczęśliwi.

Od czasu kiedy zacząłem myśleć, marzyłem o tym, żeby mieszkać w Paryżu. Winę za to ponosił prawdopodobnie mój tato – i książki Paula Fevala, Jules’a Verne’a, Alexandre’a Dumasa i tylu innych, które podsuwał mi do czytania, zanim zabił się w wypadku, a ja zostałem sierotą. Powieści te nabiły mi głowę przygodami i przekonaniem, że we Francji życie jest smakowitsze, weselsze, piękniejsze i wszystko lepsze niż gdziekolwiek indziej. Dlatego choć uczyłem się już angielskiego w Instytucie Peruwiań-sko-Północnoamerykańskim, wymogłem na ciotce Albercie, żeby zapisała mnie jeszcze do Alliance Française przy alei Wilsona, dokąd chodziłem trzy razy w tygodniu, żeby studiować język żabojadów. Chociaż lubiłem bawić się z kumplami z dzielnicy, byłem trochę kujonem, miałem dobre oceny i uwielbiałem języ-ki obce.

Kiedy pozwalało mi na to kieszonkowe, zapraszałem Lily na herbatkę – jeszcze nie weszło w modę wyrażenie „na lunch” – do

14

Tiendecita Blanca, cukierni o śnieżnobiałej fasadzie, ze stoliczka-mi i markizami na chodniku, serwującej ciastka rodem z tysiąca i jednej nocy – lukrowane biszkopty, pierniczki z białym nadzie-niem, piononos – u zbiegu alei Larco, alei Arequipa i alei Ricarda Palmy, ocienionej koronami gigantycznych fi kusów.

Wyjść do Tiendecita Blanca z Lily na lody i kawałek tortu było przyjemnością prawie zawsze zaprawioną goryczą, aj, przez obecność jej siostry Lucy, którą także musiałem zapraszać na wszystkie randki. Lucy grała rolę przyzwoitki bez najmniejszego skrępowania, psując mi szyki i uniemożliwiając rozmowę sam na sam z Lily i powiedzenie jej tych wszystkich miłych rzeczy, o których wyszeptaniu jej do uszka marzyłem. Ale nawet jeśli ze względu na obecność Lucy musieliśmy unikać w rozmowie pewnych tematów, i tak było rozkoszą siedzieć obok niej, patrząc, jak potrząsa grzywką za każdym ruchem głowy, widzieć szel-mowski błysk w jej oczach barwy ciemnego miodu, słuchać, jak mówi w ten swój wyjątkowy sposób, i zaglądać od czasu do czasu, ukradkiem, za dekolt obcisłej bluzeczki, na zaczątek cycuszków, które rysowały się już całkiem wyraźnie, okrągłe, z drobniutkimi suteczkami, bez wątpienia jędrne i delikatne jak młode owoce.

„Nie wiem, co ja tu robię z wami jako przyzwoitka” – prze-praszała niekiedy Lucy. Łgałem wtedy: „To żaden problem, cie-szymy się z twojego towarzystwa, prawda, Lily?”. A Lily śmiała się, z szatańskim błyskiem w oku i tym wykrzyknikiem: „Tak, pheeeee...”.

Spacerowanie po alei Pardo, korytarzem z fi kusów opano-wanych przez armię rozśpiewanych ptaków, między domkami, gdzie po ogródkach i tarasach biegały dzieci pilnowane przez nianie w białych wykrochmalonych fartuszkach, było rytuałem tamtego lata. Jako że ze względu na obecność Lucy trudno mi

15

było rozmawiać z Lily o tym, o czym bym chciał, kierowałem rozmowę na niewinne tematy: plany na przyszłość, na przykład, że po studiach prawniczych wyjadę do Paryża jako dyplomata – bo tam, w Paryżu, życie to jest życie, Francja to kraj kultury – albo może zajmę się polityką, żeby trochę pomóc temu biedne-mu Peru stać się znowu państwem wielkim i zamożnym, w związ-ku z czym będę musiał nieco odłożyć podróż do Europy. A one, co one chciałyby robić, jak będą dorosłe? Lucy, rozsądna, miała sprecyzowane cele: „Przede wszystkim skończyć szkołę. Potem zdobyć dobrą pracę, na przykład w sklepie z płytami – to dopiero musi być zabawa”. Lily myślała o agencji turystycznej albo liniach lotniczych, o posadzie stewardesy, gdyby udało jej się przekonać rodziców; w ten sposób mogłaby za darmo podróżować po ca-łym świecie. Albo może zostanie aktorką fi lmową, ale nigdy nie pozwoli, żeby ją sfi lmowano w bikini. Podróżować, podróżować, poznać wszystkie kraje świata, to by jej się najbardziej podoba-ło. „No dobrze, przynajmniej znasz już dwa, Chile i Peru, czego więcej chcesz – mówiłem jej. – Porównaj to ze mną, który nigdy nie ruszyłem się poza Mirafl ores”.

Rzeczy, które Lily opowiadała o Santiago, wydawały mi się przedsionkiem paryskiego nieba. Z jaką zazdrością jej słuchałem! Tam – inaczej niż tu – na ulicach nie było biedaków ani żebra-ków, chłopakom i dziewczynom rodzice pozwalali zostawać na fi estach do świtu, tańczyć cheek to cheek, i nigdy nie widywało się, żeby – jak tutaj – starzy, mamusie i ciocie, szpiegowali mło-dych podczas tańca i strofowali ich, gdy przebrali miarę. W Chile chłopaków i dziewczyny wpuszczano na fi lmy dla dorosłych i po ukończeniu piętnastu lat mogli palić, nie kryjąc się z tym. Życie było tam bardziej rozrywkowe niż w Limie, ponieważ było wię-cej kin, cyrków, teatrów i spektakli, i tańców z orkiestrami, a ze

16

Stanów Zjednoczonych przyjeżdżały bez przerwy do Santiago re-wie łyżwiarskie, balety, muzycy, i w każdym zawodzie Chilijczycy zarabiali dwa albo trzy razy więcej niż Peruwiańczycy tutaj.

Ale skoro tak było, to dlaczego rodzice Chilijeczek porzucili ten cudowny kraj i przyjechali do Peru? Bo oni nie byli bogaci, ale, co rzucało się w oczy od razu, klepali biedę. Przede wszystkim nie mieszkali tak jak my, dziewczyny i chłopaki z Barrio Alegre, w domach z lokajami, kucharkami, pokojówkami i ogrodnika-mi, lecz w ciasnym mieszkanku w trzypiętrowym budynku przy ulicy Esperanza, naprzeciwko restauracji Gambrinus. A w Mira-fl ores z owych lat, w odróżnieniu od tego, co nastąpiło później, gdy zaczęły tam wyrastać wieżowce i znikać domki, w blokach mieszkali tylko biedacy, ta niższa rasa ludzka, do której – aj, jaka szkoda – zdawały się należeć Chilijeczki.

Nigdy nie widziałem ich rodziców. Siostry nigdy nas nie za-brały, ani mnie, ani żadnej dziewczyny czy chłopaka z dzielnicy, do domu. Nigdy nie urządzały urodzin ani nie zorganizowały żadnej prywatki, ani nie zaprosiły nas na podwieczorek i pobawić się, jakby się wstydziły tego, że zobaczymy, w jak skromnych wa-runkach żyją. We mnie to, że klepią biedę i wstydzą się wszystkie-go, czego nie mają, rodziło współczucie, wzmagało moją miłość do Chilijeczki i budziło altruistyczne myśli w rodzaju: „Kiedy Lily i ja pobierzemy się, zabierzemy do nas całą jej rodzinę”.

Ale moich przyjaciół, a szczególnie moje przyjaciółki mirafl o-ryjskie, wkurzało, że Lucy i Lily zamykają przed nami drzwi swo-jego domu. „Aż tak umierają z głodu, że nie mogą zorganizować choćby prywatki?” – pytały. „Może nie z biedy, ale ze skąpstwa”

– próbował bronić ich Tico Tiravante, pogarszając tylko sprawę.Dziewczyny z dzielnicy zaczęły tymczasem obgadywać Chi-

lijeczki, ich makijaż i ubranie, i wyśmiewać się z ich skromnej

17

garderoby – wszyscy znaliśmy już na pamięć te spódniczki, blu-zeczki i sandałki, które – by ukryć ich niedostatek – zestawiały ze sobą na wszelkie możliwe sposoby – a ja broniłem, przepełniony świętym oburzeniem: te kpiny to zawiść, czysta zawiść, gryzą-ca zawiść, bo na tańcach nigdy nie podpierają ścian, wszystkie chłopaki ustawiają się w kolejce, żeby z nimi zatańczyć; „Bo kleją się do was, dlatego nie możecie się od nich odczepić” – odpo-wiadała Laura – na co ja, że kiedy się spotykamy w dzielnicy, na plaży albo w Parque Salazar, zawsze są ośrodkiem zaintere-sowania, wszystkie chłopaki cisną się do nich, a do innych...;

„Bo odgrywają dorosłe i są bezczelne, i przy nich macie śmiałość opowiadać pieprzne dowcipy, na które my byśmy wam nie po-zwoliły!” – kontratakowała Teresita – a ja na to, że Chilijeczki są super, nowoczesne, odważne, za to one stroją fochy, są zacofane, staromodne, świętoszkowate i pełne przesądów. „Bo my mamy nasz honor!” – odpowiadała Ilse, wykonując gest pogardy.

Ale chociaż wyśmiewały się z sióstr, dziewczyny z Barrio Alegre nadal zapraszały je na tańce i całą ferajną chodziły się kąpać, na niedzielną mszę w południe, na poranki do kina i na obowiązkowe spacery po Parque Salazar od zmierzchu po pierw-sze gwiazdy, które tego lata migotały na limeńskim niebie od stycznia do marca i żadnej nocy – głowę bym dał – nie skryły ich chmury, jakie wiszą zawsze nad tym miastem przez czte-ry piąte roku. Robiły to, bo my, chłopaki, prosiliśmy je o to i ponieważ w głębi ducha dziewczyny z Mirafl ores odczuwały wobec Chilijeczek fascynację, jaką wzbudza w ptaszku kobra, która hipnotyzuje go wzrokiem przed pożarciem, jaką wzbudza grzesznica w świętej, diabeł w aniele. Zazdrościły cudzoziemkom przybyłym z dalekiego Chile swobody, jakiej one same nie miały, chodzenia wszędzie i przebywania poza domem, na spacerze albo

18

na tańcach, do bardzo późna bez konieczności błagania o jeszcze chwileczkę, bez taty, mamy, starszej siostry czy ciotki podgląda-jącej przez okno, z kim i jak tańczą, albo zabierającej je do domu, bo minęła już północ, a o tej porze przyzwoite dziewczynki nie tańczą i nie gadają na ulicy z mężczyznami – jak robią te, które udają dorosłe, lafi ryndy i wieśniaczki – tylko są już w domku, w łóżeczku, i śnią im się aniołki. Zazdrościły Chilijeczkom, że są tak nieskrępowane, że tańczą tak swobodnie, nie przejmu-jąc się tym, że odsłaniają kolana, ruszając rękami, cycuszkami i pupcią tak, jak nie potrafi ła żadna dziewczyna z Mirafl ores, i że być może pozwalają chłopakom na rzeczy, jakich one nie śmiały sobie nawet wyobrazić. Ale skoro były takie wyzwolone, to dla-czego ani Lily, ani Lucy nie chciały mieć chłopaka? Dlaczego mówiły „nie” nam wszystkim, którzyśmy prosili je o chodzenie? Nie tylko mnie Lily powiedziała „nie”, to samo usłyszał od niej Lalo Molfi no i Lucho Claux, a Lucy powiedziała „nie” Loyerowi, Pepe Canepie, a nawet takiemu pięknisiowi jak Julio Bienvenida, pierwszy mirafl orczyk, któremu, zanim jeszcze skończył szko-łę, rodzice podarowali volkswagena na piętnaste urodziny. Dla-czego Chilijeczki, które były takie wyzwolone, nie chciały mieć chłopaka?

Ta i inne tajemnice związane z Lily i Lucy wyjaśniły się nie-spodziewanie trzydziestego marca tysiąc dziewięćset pięćdziesią-tego roku, w ostatni dzień owego pamiętnego lata, na przyjęciu u Marirosy Álvarez-Calderón, rozpieszczonej grubaski. Przyjęciu, które miało się zapisać w annałach i pozostać w pamięci uczestni-ków po wsze czasy. Dom Alvarezów-Calderonów, na rogu 28 de Julio i La Paz, był najpiękniejszy w całym Mirafl ores, a może i w całym Peru: były tam ogrody z wysokimi drzewami, tipua-ny o żółtych kwiatach, dzwonki, krzaki róż i basen o ścianach

19

wyłożonych kafelkami. Na przyjęciach u Marirosy grała zawsze orkiestra, a rój kelnerów serwował ciastka, koreczki, kanapki, soki i wszelkie inne napoje bezalkoholowe przez całą noc; do przyjęć tych my, zaproszeni goście, szykowaliśmy się jak do wnie-bowstąpienia. Wszystko szło wspaniale do momentu, gdy przy zgaszonych światłach setką dziewczyn i chłopaków otoczyliśmy Marirosę i zaśpiewaliśmy jej Happy Birthday, ona zdmuchnęła piętnaście świeczek na torcie, a my ustawiliśmy się w kolejce, żeby ją uścisnąć i złożyć życzenia.

Gdy przyszła kolej Lily i Lucy, Marirosa, szczęśliwa świnka z wałeczkami tłuszczu, wciśnięta w różową sukienkę z wielką kokardą na plecach, ucałowała je w policzki i powiedziała, wy-trzeszczając oczy:

– Jesteście Chilijkami, nie? Przedstawię was mojej ciotce Ad-rianie. Ona też jest z Chile, dopiero co przyjechała z Santiago. Chodźcie, chodźcie.

Chwyciła je za ręce i pociągnęła do wnętrza domu, krzycząc:–  Ciociu Adriano, ciociu Adriano, mam dla ciebie niespo-

dziankę!Przez szyby wielkiego okna, oświetlonego prostokąta obra-

mowującego przestronny salon, widziałem wygaszony kominek, ściany obwieszone pejzażami i portretami olejnymi, fotele, sofy, dywany oraz z tuzin pań i panów z kieliszkami w dłoniach; w na-stępnym momencie wpadła tam Marirosa z Chilijeczkami i udało mi się jeszcze zobaczyć, niewyraźnie i w przelocie, sylwetkę pani, bardzo wysokiej, bardzo eleganckiej, bardzo pięknej, z dymiącą cygaretką w długiej lufce, która wychodzi naprzeciw swoim mło-dziutkim rodaczkom z uprzejmym uśmiechem.

Poszedłem się napić soku z mango i wypalić ukradkiem vice-roya między przebieralniami przy basenie. Spotkałem tam Juana

20

Barreto, mojego przyjaciela i kolegę z Colegio Champagnat, który też schował się w tym ustronnym miejscu, żeby sobie zapalić. Zastrzelił mnie pytaniem:

–  Chudy, masz coś przeciwko temu, żebym poprosił Lily o chodzenie?

Wiedział, że nie jest moją dziewczyną, choć sprawia takie wra-żenie, i wiedział też – jak wszyscy, sprecyzował – że poprosiłem ją o chodzenie trzy razy i za każdym razem dostałem kosza. Od-powiedziałem, że mam dużo, ponieważ chociaż Lily mi odmó-wiła, to była taka jej gra – w Chile dziewczyny tak lubią – a tak naprawdę ja się jej podobam i w ogóle to właściwie chodzimy ze sobą, a poza tym tej nocy już zacząłem ją prosić po raz czwarty i ostatni, i ona już miała na końcu języka, że „tak”, ale przerwał nam tort grubaski z piętnastoma świeczkami. Ale zaraz jak wyj-dzie od ciotki Marirosy, zrobię to do końca i teraz się zgodzi, i od tej nocy będę jej chłopakiem w majestacie prawa.

– Jak tak, to będę musiał poprosić o chodzenie Lucy – poddał się Juan Barreto. – Sęk w tym, że podoba mi się Lily, kumie.

Zachęciłem go, żeby poprosił o chodzenie Lucy, i obiecałem, że wstawię się za nim. On z Lucy i ja z Lily będziemy tworzyć fantastyczny kwartet.

Gawędząc obok basenu z widokiem na pary tańczące w takt muzyki orkiestry braci Ormeño – nie była to wprawdzie orkiestra Pereza Prado, ale i tak była świetna: jakie trąbki, jakie bębny! – wypaliliśmy kilka viceroyów. Dlaczego właśnie teraz przyszło Marirosie do głowy, żeby przedstawić Lucy i Lily swojej ciot-ce? O czym one tak długo paplają? Psuły mi szyki, kurczę. Bo w momencie gdy oznajmiono tort z piętnastoma świeczkami, ja naprawdę rozpocząłem czwartą – i głowę bym dał, że tym razem zostałaby uwieńczona sukcesem – deklarację miłosną, namówiw-

21

szy uprzednio orkiestrę, żeby zagrała Me gustas, najodpowiedniej-sze bolero do oświadczania się dziewczynom.

Nie było ich przez całą wieczność. I wróciły zmienione: Lucy bardzo blada, z podkrążonymi oczami, jakby zobaczyła zjawę i starała się teraz zapomnieć o przybyszu z zaświatów, a Lily na-jeżona, z grymasem goryczy i iskrzącymi oczami, jakby te wy-sztyftowane panie i panowie w salonie bardzo ją czymś zgnębili. Natychmiast zaprosiłem ją do tańca, grali akurat jedno z mamb, w których celowała – Mambo número 5 – i nie mogłem uwierzyć, Lily gubiła krok, wypadała z rytmu, nie nadążała, myliła się, po-tykała, a marynarska czapeczka przekrzywiła jej się na głowie, co wyglądało trochę śmiesznie. Lily nawet jej nie poprawiła. Co się stało?

Jestem pewien, że gdy skończyło się Mambo número 5, całe przyjęcie już wiedziało, bo grubaska zadbała o rozgłoszenie nowiny. Ale się musiała cieszyć ta plotkara, opowiadając całą historię ze wszystkimi szczegółami, koloryzując i przesadzając, z oczami wytrzeszczonymi z ciekawości i przestrachu, i szczęścia! Jaką niezdrową radość musiały poczuć – ale odwet, ale zemsta! – wszystkie dziewczyny z dzielnicy, które tak zazdrościły tym Chilijeczkom przybyłym do Mirafl ores, by zrewolucjonizować nasze obyczaje – dzieciaków, którzyśmy tego lata przekroczyli próg dorastania!

Ja dowiedziałem się na samym końcu, kiedy już Lily i Lucy tajemniczo zniknęły, nie żegnając się z Marirosą ani z nikim – „najadłszy się wstydu”, jak orzekła moja ciotka Alberta – i kiedy plotka rozeszła się po całym parkiecie i uniosła tę setkę chło-paków i dziewczyn, którzy zapominając o orkiestrze, o swoich parach, o migdaleniu się, szeptali, powtarzali, trwożyli się i eks-cytowali, otwierając szeroko oczy tryskające złośliwością: „Wiesz?

22

Powiedzieli ci? Słyszałeś? I co ty na to? Kapujesz? Wyobrażasz sobie, wyobrażasz sobie?”. „Nie są Chilijkami! Nie, nie były! Buj-da na resorach! W życiu nie były w Chile! Skłamały! Oszukały! Wszystko wymyśliły! Ciotka Marirosy to wykryła! Ale skubane, ale skubane!”.

Były Peruwianeczkami, i tyle. Biedne! Bidulki! Ciotka Adria-na, która dopiero co przyjechała z Santiago, musiała przeżyć szok, słuchając ich akcentu, którym nas oszukały z łatwością, ale który ona od razu rozszyfrowała jako samozwańczy. Ale podle musiały się poczuć Chilijeczki, kiedy ciotka grubaski, przejrzawszy ich grę, zaczęła je wypytywać o rodzinę z Santiago, o dzielnicę, w której mieszkały w Santiago, o szkołę, do której chodziły, o krewnych i przyjaciół rodziny, zmuszając Lucy i Lily do wypicia najbardziej gorzkiego kielicha w ich krótkim życiu! Dręczyła je tak, po czym wyprosiwszy z salonu w żałosnym stanie psychicznym i fi zycz-nym, oznajmiła wszystkim krewnym i znajomym oraz osłupiałej Marirosie: „Te małe łgały jak z nut! W życiu nie były w Santiago! Takie z nich Chilijki jak ze mnie Tybetanka!”.

Owego ostatniego dnia lata tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego roku – ja też skończyłem niedawno piętnaście lat – zaczęło się dla mnie prawdziwe życie, to, które oddziela zamki z kart, fatamor-gany i baśnie od twardej rzeczywistości.

Pełnej historii fałszywych Chilijeczek nie poznałem nigdy – i nie znał jej nikt oprócz nich samych – ale słyszałem przypusz-czenia, plotki, zmyślenia i domniemane rewelacje, które niby spie-niona smuga wody za kilem unosiły się za pseudocudzoziemkami jeszcze długo po ich zatopieniu – jeśli tak można powiedzieć – bo nigdy więcej nie zostały zaproszone na żadne przyjęcie ani do zabawy, ani na podwieczorek, ani na spotkanie ludzi z dzielnicy. Złośliwe języki mówiły, że choć przyzwoite dziewczynki z Barrio

Alegre i z Mirafl ores przestały się z nimi zadawać i odwracały gło-wy, mijając je na ulicy, chłopcy, chłopaki, mężczyźni i owszem, szukali ich, po kryjomu, jak lafi rynd – bo czym innym były Lily i Lucy, jeśli nie lafi ryndami z jakiejś dzielnicy typu Breña czy Porvenir, które ukryły swoje pochodzenie i podały się za cudzo-ziemki, żeby wkraść się między przyzwoitych ludzi z Mirafl ores?

– żeby migdalić się z nimi, żeby robić te rzeczy, na które pozwalają tylko wieśniaczki i lafi ryndy.

Potem, jak sądzę, jedni i drudzy zapomnieli o Lily i Lucy, bo inni ludzie, inne sprawy zatarły tę przygodę ostatniego lata na-szego dzieciństwa. Ale ja nie. Ja ich nie zapomniałem, zwłaszcza Lily. I choć minęło tyle lat i Mirafl ores tak bardzo się zmieniło, podobnie jak obyczaje, i zniknęły bariery i przesądy, które daw-niej ostentacyjnie podkreślano, a teraz są ukryte, ja zachowałem ją w pamięci i niekiedy przypominam ją sobie, słyszę jej szelmow-ski śmiech i widzę kpiący błysk oczu barwy ciemnego miodu, i jak gnie się, gibka niby trzcina, w takt mamba. I wciąż myślę, że choć przeżyłem już tyle gorących lat, tamto było najbardziej bajeczne ze wszystkich.

Spis treści

1. Chilijeczki

2. Partyzant

3. Portrecista koni w SWINGING LONDON

4. Dragoman z Château Meguru

5. Niemy chłopczyk

6. Arquímedes, budowniczy falochronów

7. Marcella z Lavapiés

Miłość, która naznacza los.

Kobieta, która jest zdolna do wszystkiego.

Szelmostwa, które doprowadzają mężczyznę do granic szaleństwa.

Życie Ricarda wyglądałoby zupełnie inaczej, gdyby jako nastolatek nie

poznał niegrzecznej dziewczynki. Od pierwszego spotkania przez niemal

pięćdziesiąt lat ukochana będzie bez uprzedzenia pojawiać się w jego

życiu i równie niespodziewanie znikać. Każdy jej powrót – w Limie, Paryżu,

Londynie, Tokio i Madrycie – zbiegnie się z odsłoną kolejnej sceny w dzie-

jach najnowszej historii świata. Femme fatale jak tajemniczy demiurg

decyduje o życiu Ricarda, jest wszystkimi kobietami naraz, pozostając jed-

nocześnie niegrzeczną dziewczynką.

Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki to historia miłości – inspirującej,

toksycznej i perwersyjnej – która nadaje życiu sens, a zarazem bezlitośnie

go odbiera.

To studium miłości odciętej od całej mitologii romantycznej (…). Mieści się

w niej wiele, wszystko, co jest związane z naturą człowieka: instynkt, seks, na-

miętność, także ta duchowa, fantazmaty, które kształtują nasze relacje, czynią

nas lepszymi czy gorszymi ludźmi.

Mario Vargas Llosa

Mario Vargas Llosa (ur. w 1936 r. w Peru)

jeden z najwybitniejszych współczesnych

pisarzy, autor Rozmowy w „Katedrze”, Ciotki

Julii i skryby, Miasta i psów, Pochwały maco-

chy, Pantaleona i wizytantek, Wojny końca

świata oraz innych, otrzymał w 2010

roku Literacką Nagrodę Nobla.

niegrzecznejdziewczynki

Szelmostwa

MarioLlosaVargas

Cena detal. 42,90 zł

LlosaVargas

więcej na: www.mariovargasllosa.pl

Literacka Nagroda Nobla 2010

ISBN 978-83-240-0871-1

LLOSA_SZELMOSTWA_okladka_Nobel 2010__DRUK.indd 1LLOSA_SZELMOSTWA_okladka_Nobel 2010__DRUK.indd 1 2010-10-14 12:342010-10-14 12:34