„Wielkopolskie stroje ludowe”

„EtnoLog -zaloguj się na ludowo!”

Uczestniczki programu edukacyjnego: Natalia Krzemińska, Anna Łyczak, Zuzanna Polowa, Marta Ratajczak,

Monika Szram

Autorka rysunków: Zuzanna Polowa

Opiekunowie: Hanna Bandel i Grzegorz Bąkowski

Natalia Krzemińska

Zespół Szkół Gastronomicznych im. Karola Libelta

ul. Podkomorska 49 60-326 Poznań

Strój Babimojski

Jest to strój ludowy kobiecy występujący na pograniczu zachodniej Wielkopolski, z okolic Babimostu. Charakterystyczne dla całej garderoby stroju babimojskiego były nakrycia głowy. Były to

tiulowe czepce, nazywane także czypkami. Czypce miały duże, płaskie denka, o średnicy ok. 40cm, które po upięciu były zbliżone do owalu, a czasem bywały wręcz okrągłe. Czepiec ten noszono z tyłu głowy, a utrzymywał się na niej dzięki długim wiązadłom, związanym pod

brodą w imponującą kokardę. Część przy twarzy otoczona była pojedynczą ryszką tiulową, włożoną w fałdki. Z kolei nad czołem umieszczono wąską wstążkę oraz delikatne sztuczne

kwiatki. Koszula kobieca uszyta była z grubego płótna domowej roboty i szyto ją według kroju „poncho”, z poszerzonym u dołu obwodem. Koszula posiadała kołnierzyk z wszytymi

drobnymi fałdkami. Z przodu zapinano ją na trzy guziki, natomiast część przy zapięciu ozdabiana była ząbkami z taśmy wykonanej fabrycznie. Na koszulę kobiety i dziewczęta zakładały kabotek, uszyty z fabrycznego płótna. Był dość

długi-sięgał aż do bioder a jego walorem estetycznym był czarny haft. Kabotek był lekko dopasowany do sylwetki, zapinany dwurzędowo z przodu na guziki.

Kolejnym elementem stroju babimojskiego był spódnik, uszyty z wełny samodziałowej, którą tkani własnoręcznie w domowych warsztatach. Obowiązywały kolory: zielone, czerwone i pomarańczowe na czarnym tle.

Na spódnicę zakładano fartuch, wykonany z muślinu, tiulu, jak i z delikatnego płótna. Zapaski były białe, jednak ozdobione pięknym haftem lub koronką.

Strój bamberski

Bambrzy to niemieccy chłopi, którzy przybyli do Wielkopolski z Bambergu i jego okolic (Górna Frankonia –Bawaria). Od 1719 zaczęli się osiedlać w Luboniu, Dębcu, Winogradach, Jeżycach, Ratajach i Wildzie. Osadnicy z Bambergu otrzymali ziemię

i gospodarstwo w dziedziczne użytkowanie na bardzo korzystnych warunkach. Z czasem osiadali się też tam inni imigranci z Niemiec jednakże wszystkich przybyszów nazywano mianem „bambrów”.

Byli oni przedstawicielami zupełnie odmiennej, obcej kultury, jednakże z czasem zasymilowali się z mieszkańcami poznańskich wsi. Jedną rzeczą, dzięki której można było

odróżnić społeczność Bamberską był strój.. Z początku skromny, stał się bogaty i pełen dekoracyjnych ozdób – warto zaznaczyć, że ta przemiana dokonała się w drugiej połowie XIX wieku oraz to, że przemiana zaszła tu w Wielkopolsce.

Strój bamberski składał się z wielu elementów, charakteryzował się bogactwem, efektownością oraz różnorodnością. Tak jak w stroju wiejskim poznańskim, odpowiednie zestawienie poszczególnych elementów świadczyło o jego przeznaczeniu i okolicznościach.

Styl ten miał sprawiać wrażenie obfitości i zamożności bambrów. Mimo jego małej praktyczności stał strojem reprezentacyjnym dla całej społeczności. Męski strój szybko

zanikł – Bambrzy szybko wtopili się w społeczność miejską (jako powód można było uznać to że mężczyźni zajmowali się wszystkimi sprawami urzędowymi, handlowymi czyli zewnętrznymi i mieli styczność z urzędnikami oraz innymi mieszkańcami Poznania i nie

chcieli się narazić na lekceważące i gorsze traktowanie). W stroju kobiecym występowała duża ilość elementów składowych, przesada w kroju, kolorze i zdobieniach. Typowe były

bombiaste spódnice z kilkoma spódnikami spodnimi, akcentowanie wąskiej talii oraz występowanie intensywnych barw (łączenie czerwieni z fioletem, zieleni z błękitem),

zamiłowanie do przesadnych ozdób i dekoracji. Każda

kobieta powinna mieś w swojej garderobie około czternastu sukien (skompletowanych z innymi ważnymi i niezbędnymi dodatkami zakładanymi

zależnie od okazji, świąt czy też sytuacji w życiu codziennym) Bamberski strój kobiecy mimo swej

przesadnej dekoracyjności został powszechnie zaakceptowany przez społeczeństwo a nawet odegrał ważną rolę w kulturze Poznania i okolic w XIXw.

Strój Biskupiański

Strój biskupiański, zarówno kobiecy, jak i męski był bardzo zróżnicowany. Występował w kilku odmianach, zależał od wieku, stanu cywilnego, uroczystości rodzinnych

czy kościelnych.

Strój Panny:

Bieliznę młodych dziewcząt stanowiła biała koszulka z płótna, z długimi rękawami zakończonymi

mankietem i koronką przy dłoni oraz biały spódnik, ozdobiony falbanką, sztywno wykrochmalony i wyprasowany. Na bieliznę zakładano kolorowy

spódnik ze sznurówką, najczęściej niebieski, seledynowy, żółty lub pomarańczowy. Spódnik to suknia bez rękawów, uszyta z jedwabiu lub satyny,

sięgająca do połowy łydek, zapinana w górnej części na haftki.

Na suknię zakładano zapaskę z tkanin jedwabnych lub atłasowych w różnych kolorach. Do tego stroju dziewczęta zakładały białe pończochy

jedwabne lub wełniane oraz czarne wysokie trzewiki ze skóry.

Na głowie panny nosiły czepek tiulowy. Składał się on z okrągłego denka oraz dwóch pasów tinki ułożonych w harmonijkę. Do czepca doszyty był

okap, ułożony w wysokie fale. Czepek zdobiony był haftem a zawiązywany był pod szyją za pomocą band, czyli gładkich białych wstęg.

Nieodzownie w komplecie z czepkiem występowała kryza. Noszono ją na sukni, a szyto z białego tiulu.

Dopełnieniem odświętnego stroju były czerwone korale.

Strój mężatki:

Bieliznę mężatek stanowiły koszule i białe spódniki. Na to mężatka zakładała spódnicę

z wełny lub jedwabiu w różnych kolorach (zielony, brązowy i amarantowy). Starsze kobiety nosiły spódnice sięgające do kostek, natomiast młode mężatki nosiły nieco krótsze, sięgające do łydek.

Na spódnicę zakładano zapaskę z jedwabiu lub atłasu. Mężatki nosiły też kabet, który ściśle przylegał do ciała.

Na nogi kobiety zakładały wysokie skórzane trzewiki w czarnym kolorze. Wyłącznym przywilejem mężatek był czepek zwany klapicą. Uwagę zwracała szeroka koronka po obu stronach twarzy, opadająca na ucho i policzki. Na założony już czepek

obowiązywało noszenie chusty we wzory tureckie lub francuskie. Kobiety nosiły również korale.

Strój dziewczęcy:

Dziewczynki nosiły głównie przerabiane ubrania starszych. Składały się one z podstawowych elementów, co każdy odświętny strój kobiecy: halki,

sukienki, fartuszka, czepka, kryzika, korali oraz bucików.

Różnica znajdowała się w kolorze stroju, który w całości był biały lub kremowy. Dziewczynki do 15 roku życia nosiły kopki, czyli

czepki bez okapu.

Strój męski:

Młody chłopak, kawaler, zakładał strój odświętny zgodnie z tradycją. Składał się on z białej

koszuli, czarnej kamizelki, białych spodni i amarantowej jaki. Do tego nosił czarne buty i czarny kapelusz.

Uzupełnieniem stroju był bet obrzędowy, ozdobiony chusteczką.

Gospodarz:

Żonaty mężczyzna oprócz podstawowych elementów, w celu podkreślenia powagi i dostojeństwa, zakładał jeszcze czarną sukmanę,

zwaną Wołoszką. Żonaci i starsi mężczyźni ubierali się głównie na czarno.

Bielizną noszoną przez wszystkich mężczyzn były koszule z długimi rękawami.

Spodnie biskupiańskich mężczyzn były bryczesowe noszone na szelkach i wpuszczone w buty. Kamizelka uszyta była z czarnej wełny i zapinana na

6 guzików. Niezbędnym elementem stroju odświętnego

mężczyzn były nakrycia głowy. Były to czarne pilśniowe kapelusze, z niewielkim rondlem i główką, obite czarną taśmą lub wstążką.

Strój poznański

Wiejski strój poznański – jego powstanie wynikło z masowych migracji z wsi do Poznania po 1918r. Napływająca ludność często zachowywała swój strój ludowy – jednakże mężczyźni chcąc

szybko wtopić się w miejski tłum zmieniali swój strój. Kobiety po przeniesieniu do miasta nie zrezygnowały ze swoich zasad, kultury a co się z tym wiązało zachowały również i ubiór regionalny. Nie był to jedyny powód, najczęściej

kobiety przybywające ze wsi nie mogły sobie po prostu pozwolić na strój miejski, ponieważ ulegał on częstym zmianom i wymagał ciągłych uzupełnień. Tak, więc stały się one

użytkowniczkami wiejskiego stroju poznańskiego. Nosiły go wszystkie kobiety: starsze, zamężne jak i również młode dziewczęta, które pracowały, jako pomoce domowe lub służące. Był on też strojem gospodyń domowych, sprzątaczek, salowych i pomocy

kuchennych oraz kobiet zatrudnianych na parafiach przez księży-proboszczy. Duży wkład w ujednolicenie stroju wiejskiego miał właśnie Kościół – większość kobiet pracujących, jako służba domowa należała do różnych stowarzyszeń przykościelnych (przynależność do

stowarzyszeń wymagała m.in. charakterystycznego stroju obrzędowego). Istnienie takiego stroju było ważne dla jego użytkowniczek: ubiór ten spełniał ustalone funkcje społeczne

i kulturowe, pozwalał na utożsamianie i samookreślanie się kobiet oraz dawał poczucie przynależności do danej grupy społecznej. Charakterystycznymi cechami stroju wiejskiego była prosta linia i stonowane, spokojne

barwy, które podkreślały piękno haftów (na czepkach, krezach i fartuszkach). Strój ten był złożony w wielu elementów, jego odpowiednie zestawienie mogło tworzyć kilka jego odmian,

które zależały od różnych okoliczności: stanu cywilnego kobiet, pory roku, rodzaju uroczystości i rangi świąt. Można powiedzieć, że strój poznański był konkurencyjny dla stroju Bamberek – pojawiał się

on (w formie odświętnej i obrzędowej) obok kolorowych, wyróżniających się stroju bamberskiego na różnych procesjach kościelnych.

Doskonałymi przykładami strojów poznańskich są: strój młodej dziewczyny, ubranko modrakowe i strój codzienny(wyjściowy).

Strój z Dąbrówki Wielkopolskiej

Prezentowane stroje ludowe z Dąbrówki Wielkopolskiej noszone były w II połowie XIX wieku. Dąbrowiecki strój ludowy nie był jednolity, różnice wiązały się z tym, kiedy i w jakich okolicznościach był używany.

Odświętny strój mężatki składał się z kilku elementów:

Najbliższa ciała była bielizna: spódnik spodni o koszula. Spódnik uszyty był z białego

płótna, z tyłu w pasie marszczony, dołem natomiast ozdobiony koronką. Koszulę szyto z różnych gatunków płótna. Były to koszule z długimi lub krótkimi rękawami.

Jedynymi zdobieniami koszul były marszczenia rękawów. Kolejnym elementem stroju odświętnego był spódnik wierzchni, który w zależności od techniki wykonania, taniny i kroju nazywano: szorc, suknie, watok, spódnik, derka. Dera

była najczęściej potkaną formą spódnika i nazywana była również wełniankiem. Najczęściej spotykane wełnianki miały układające się na czerwonym tle prążki, w różnych odcieniach kolorów zielonego, niebieskiego i amarantowego.

Inną częścią stroju damskiego był oplecek, czyli stanik czy gorset. Oplecki nie były widoczne, więc, wykonywane były z dowolnych materiałów.

Na początku XX wieku w Dąbrówce rozpowszechniło się noszenie sukni. Suknie szyto z jedwabiu, brokatu lub rypsu w jednolitym kolorze: zielonym, niebieskim lub bordowym. Rękawy były marszczone na ramionach, u dołu natomiast ozdobiono je białą koronką,

różowym lub zielonym sznurkiem bądź kolorową tasiemką. Dolną część sukni stanowiła szeroka spódnica z fałdami. Z przodu suknia zapinana była na haftki. Na podszewkę sukni

wybierano cienkie szare płótno oraz sztywną gazę. Spódnik wierzchni zdobiła zapaska. Do stroju odświętnego obowiązywały zapaski szyte z jedwabiu, adamaszku, atłasu lub batystu, zwykle w kolorach kontrastujących z opleckiem.

Do stroju odświętnego zakładano habat. Był to rodzaj kaftanika ściśle przylegającego do figury i posiadał długie bufiaste rękawy. Do stroju kobiety zakładały kruzy tiulowe, ręcznie haftowane oraz naszyjniki złożone z kilku sznurów czerwonych korali.

Innymi charakterystycznymi elementami stroju były kobiece nakrycia głowy. Panowało wśród nich duże zróżnicowanie. Typowym był czepiec określany, jako kopka. Czepek

składał się z denka i ślorki i posiadał ogonek-czyli zdobienie ze sztywnej tiulowej falbanki, ułożonej w fale i przyozdobionej białym haftem. Czepek po założeniu na głowę, wiązany był pod brodą. Kolorystyka wiązadeł zależała głównie od okoliczności, wymagających włożenia

odświętnego stroju. Wierzchnim okryciem w odświętnym stroju mężatki była chusta, tzw. sici. Tworzył ją duży (150x150cm) kwadrat materiału z czerwonej lub kremowej wełny, zdobiony drukowanymi

pasami kwiatów oraz długimi frędzlami. Sici służyły do okrywania ramion, a używano ich, składając najpierw po przekątnej, a następnie zarzucano na ramiona i krzyżowano na

piersiach. Opadające końce przypinano szpilkami do boków spódnika. Ostatnim elementem odświętnego stroju zamężnej kobiety były buty. Powszechnie noszono niskie, sznurowane trzewiki z czarnej skóry. Do butów zakładano czarne wełniane

pończochy, robione własnoręcznie na drutach. Popularne też były białe pończochy, wykonane fabrycznie z białej wełny.

Strój obrzędowy panny-druhny różnił się od stroju mężatki. Spodnią część stroju stanowiła bielizna, czyli biały płócienny spódnik oraz koszula z delikatnej tkaniny o długich rękawach. Następnie zakładano białą spódnicę, z doszytym

do niej opleckiem. Zakładana zapaska uszyta była z jedwabiu lub atłasu. Kolor zapaski

dobierany był na zasadzie kontrastu. Szyję młodej dziewczyny ozdabiał kryzik, wykonany

z haftowanego tiulu i płótna. Na kryziku umieszczono wstęgi zawiązane w „motyla” z opuszczonymi na piersi końcami.

Druhnę obowiązywała charakterystyczna fryzura, tzw. płyjska, czyli uczesanie z przedziałkiem pośrodku i czterema warkoczami złączonymi razem i zwiniętymi w kok, upięty szpilkami z tyłu głowy. Do fryzury dopinano wstęgę z białego jedwabiu, zdobionego

drukowanymi kolorowymi kwiatkami. Głowę druhny zdobił kwietny wieniec, wykonany ze sztucznych kolorowych kwiatów połączonych i usztywnionych drutem, przybranych

szychem, kolorowymi bombkami, a po obu stronach zakończony różnobarwnymi kogucimi piórami. Buty druhny były to wysokie sznurowane trzewiki.

Strój gospodarza-mężczyzny żonatego:

Męski strój ludowy składał się z kilku stałych elementów. Jednym z nich była długa, sięgająca kolan, biała koszula. Uszyta była z białego płótna, miała długie rękawy Koszule

noszono wpuszczone w spodnie, które często podtrzymywano gumowymi szelkami. Spodnie szyto z cajgu lub płótna i bawełny w ciemnych kolorach. Bezpośrednio na koszulę mężczyźni zakładali fartuszek z haftem krzyżowym. Młodsi mężczyźni nosili fartuszki

czerwone, natomiast starsi gospodarze wybierali niebieskie i czarne. Na koszulę i fartuch zakładano katankę. Było to okrycie z sukna koloru modrego,

składające się z dwuczęściowego przodu, tyłu i długich rękawów. Katanka była długa do bioder; zapinano ją na dwa rzędy guzików, ale nie posiadała kołnierza. Wierzchnim nakryciem mężczyzn były sukmany z czarnego sukna. Sukmany krojem

przypominały długi, sięgający do kostek płaszcz, ściśle dopasowany do sylwetki, zapinany dwurzędowo na guziki. Do stroju odświętnego na głowę zakładano czapkę z daszkiem. Nazywano ją maciejówką

albo poznanianką, najczęściej, bowiem kupowano ją w Poznaniu. Była to okrągła granatowa czapka z ozdobną czarną taśmą okalającą denko.

Obuwiem używanym w dni świąteczne były buty z czarnej skóry z wysokimi cholewkami, na płaskim, szerokim obcasie.

Strój z Kościana Strój kościański znany był i noszony na terenie wiosek wielkopolskich położonych

w pobliżu miasta Kościan. Chodzi między innymi o takie wsie, jak: Kurzagóra Nowa, Czarnkowo i Stare Popowo. Jest to obszar położony na brzegach rzeki Obry, o charakterze przede wszystkim rolniczym. Sama nazwa Kościan wywodzi się zresztą od nazwy rośliny

porastającej tutaj podmokłe tereny nadrzeczne: kościen, kościeniec oznacza trawę sitową. Na tle innych ubiorów z regionu Wielkopolski ludowy strój kościański wyróżnia się umiarem i skromnością. Odegrał jednak istotną rolę i wywarł niemały wpływ na

kształtowanie się innego stroju, mianowicie wiejskiego stroju poznańskiego. Pewnie jego elementy zostały zaczerpnięte właśnie z okolic Kościana.

Strój panny młodej

Młoda kobieta w tak uroczystej dla siebie chwili ubierała się w strój akcentujący dorosłość i wagę owego wydarzenia. Dawniej ubiór ślubny mieszkanek

wsi bywał często ich ,, normalnym’’ strojem odświętnym i występował w różnych kolorach, np. zielony, różowym, a nawet czarnym. Podstawę

stroju stanowiła bielizna, składająca się z białego płóciennego, wykrochmalonego spódnika oraz

koszulki. Kolejnym elementem ubioru był spódnik wierzchni, uszyty z samodziałowej tkaniny, wykonanej z czerwonej i granatowej wełny, tworzący

charakterystyczny dla Wielkopolski wełniak w pasy. Szyję dziewczyny okalała płócienna kreza,

przyozdobiona ręcznym haftem atłaskowo-płóciennym, oraz długie sznury czerwonych korali. Najbardziej charakterystycznym i wyróżniającym elementem

w stroju panny młodej było jej nakrycie głowy. Do ślubu kobieta zakładała czepiec, wykonany z błękitnego bawełnianego atłasu oraz z kilku długich

różnokolorowych wstęg. Z tyłu czepca dopinano trzy długie kokardy ze zwisającymi na plecy końcami,

natomiast do zawiązywania pod brodą służyły dwie wstążki z kwiatowym deseniem. Całości uroczystego ubioru dopełniały czarne skórzane buty z długą cholewką, wysoko sznurowaną.

Strój starszej kobiety

Strój kobiet zamężnych był zestawem kilku

elementów, podobnych do tych ze stroju panny młodej. Zasadnicza różnica dotyczyła nakrycia głowy.

Na spódnicy noszono biały tiulowy fartuszek, wszyty w płócienny pasek i ozdabiany białym haftem maszynowym. Następnie kobiety zakładały czarny, luźny kabat, wykonany z połyskującego suka, apodszyty

czarną satyną. Ozdobą jego była tiulowa, również

czarna koronka z kwiatowym wzorem, naszyta na poprzednią część, dolne brzegi oraz na mankiety kabatka. Głowę mężatek przysłaniały tiulowe czepki opłytkiej główce, otoczonej trzema Ryszkami,

z doszytymi do niej dwoma wiązadłami – bandami. Do takiego stroju kobiety zakładały czarne buty

ze skóry, na niewysokim obcasie, z długimi, sięgającymi łyski cholewkami, sznurowane wysoko, na

całej długości. Niektóre zespoły folklorystyczne, czerpiąc inspirację z tradycji lokalnej, podejmują próby odtworzenia stroju kobiecego z okolic Kościana.

Strój bukowski Region bukowski położony jest w bliskiej odległości od Poznania, około 30 kilometrów

na zachód, i obejmuje tereny, wokół miejscowości Buk, Opalenica, Grodzisk Wielkopolski oraz Nowy Tomyśl, wraz z przylegającymi do nich wioskami. Nazwa regionu wiąże się z miejscowym krajobrazem, charakteryzującym się znacznymi przestrzeniami leśnymi

i parkowymi. Nawiązuje zapewne do pojedynczego drzewa bukowego, rosnącego w dawnych czasach w środku osady. Region ten miał przede wszystkim charakter rolniczy. Oprócz rolnictwa, duży udział w rozwoju gospodarczym tego obszaru miało rzemiosło włókiennicze

i tkackie, a szczególnie produkcja sukna. W wyniku drugiego rozbioru Polski, w 1793 roku biskupi zostali pozbawieni swoich dóbr. Buk wraz z okolicą zajęły wojska pruskie,

a mieszkańcy regionu poddani zostali germanizacji. Niektórzy etnografowie zajmujący się tym obszarem uważają, że miejscowy strój nawiązuje do stroju szamotulskiego, jednak cechy charakterystyczne stroju bukowskiego pozwalają na jego wyodrębnienie.

Strój męski

Mężczyźni z regionu bukowskiego na wszelkie uroczystości i święta ubierali się wstrój

złożony z kilku skomponowanych elementów, utrzymanych w stałej gamie kolorystycznej. Jako bieliznę zakładali białą płócienną koszulę z miękkim, wywijanym kołnierzykiem, pod

który podwiązywano wąską jedwabną wstążeczkę. Na nią nakładano kurtkę, uszytą z czerwonego sukna z białą podszewką. Krój był prosty, lekko zwężany ku dołowi. Kolejnym

elementem ubioru męskiego była kamizelka. Była ona uszyta z granatowego sukna, z białą, bawełnianą podszewką. Posiadała prosty krój, lekko dopasowany do sylwetki. Mężczyźni dorośli, żonaci i stateczni gospodarze wyróżniali się sukmanami. Były to długie, szyte

z granatowego sukna, wierzchnie okrycia, z charakterystycznym szerokim, leżącym kołnierzem. Typowym elementem ich kroju były drobne, suto marszczone fałdy w pasie

sukmany. Bukowskie sukmany nie posiadały guzików, więc noszono je zawsze odpięte. Spodnie takie noszono, wpuszczając ich nogawki w buty z czarnej skóry, nazywane butami węgierskimi. Posiadały one długie i szerokie cholewki. Elementem uzupełniającym był

kapelusz. Najbardziej typowe dla tego regionu były kapelusze wykonane z czarnego filcu, o szerokim rondzie, obszyte czarną wstążeczką.

Strój kobiecy

Wyróżniał się charakterystycznym granatowym kolorem, dominującym

w poszczególnych częściach garderoby, oraz krojem i pewnymi detalami, które sugerują skompletowanie i dostosowanie owego ubioru do odświętnego stroju męskiego.

Jako spódnicę wierzchnią kobiety nosiły wełniany spódnik określany, jako dera, wykonany na lnianej barwionej osnowie. Typową cechą dery były pionowo układające się pasy w kolorach: czarnym, czerwonym, niebieskim i zielonym. Przód spódnicy zakrywała

zapaska. W stroju odświętnym był to fartuszek uszyty z białej cienkiej wełenki, w jasne, niebieskie paski. Zawiązywano go z tyłu za pomocą więzadeł, wykonanych z tego samego materiału. Kolejnym elementem uroczystego stroju, zastrzeżonym wyłącznie dla kobiet

zamężnych, był kabatek z tzw. organkami. Stanowił on wierzchnią częścią damskiej garderoby i uszyty był z granatowego sukna na czerwonej podszewce. Specyfiką jego był

krój, obcisły i dopasowany w talii, oraz szeroki kołnierz, kryjący niemal całe barki. Nieodzowną częścią uroczystego stroju kobiecego było nakrycie głowy. W regionie bukowskim mężatki nosiły czepce tiulowe, z płaską, jednoczęściową główką, marszczone

z przodu i z tyłu, obszyte z koronką. Do czepca doszyte były więzadła, które zawiązywano pod brodą w dużą kokardę. Zarówno denko czepca, jak i jego więzadła zdobione były ręcznym powlekanym białym haftem. Do odświętnego stroju kobiety zakładały białe

pończochy i czarne trzewiki ze skórki.

Przedstawiony strój bukowski dość szybko przestał funkcjonować, jako tradycyjny ubiór

regionu bukowskiego. Dziś nie występuje nawet w formie kostiumowej.

Strój szamotulski Strój szamotulski jest jedną z odmian strojów ludowych, noszonych niegdyś wWielkopolsce. Swoim zasięgiem obejmował Ziemię Szamotulską, która swego czasu

stanowiła najgęściej zaludniony obszar historycznej Wielkopolski. Był to teren wokół Szamotuł oraz okolicznych miejscowości, położonych na północny zachód od Poznania.

Tradycyjny strój szamotulski ukształtował się pod wpływem wielu czynników, między innymi natury społecznej i gospodarczej, w tym także w wyniku napływu ludności niemieckiej. Strój szamotulski zachował pewne cechy charakterystyczne, wyróżniające go

wśród innych regionów Wielkopolskich. Przykładem są czerwono-granatowe pastuchy, noszone powszechnie przez kobiety, jako narzuty, a także rurok – kaftan kobiecy z czarnego

sukna, z czerwoną podszewką. W męskim stroju uwagę zwraca czerwona, jaka, kaftan zczarnego sukna oraz kropowe buty.

Strój kawalera

Strój młodego chłopaka, obowiązujący nie tylko w dni świąteczne, ale i na wszelkich

zabawach i weselach, składał się z białych spodni, koszuli, czerwonej, jaki i czarnego lub granatowego kaftana bez rękawów, czarnych kropowych butów i kapelusza. Koszule odświętne wykonane były z białego płótna, Ich krój polegał na złożeniu materiału wzdłuż

i wycięciu otworu na głowę. Miały jednak szerokie rękawy i wywijany kołnierzyk. Często noszono też koszulę bez kołnierzyków, zakładając w ich miejsce półkoszulek, również

z białego płótna, zapinany z przodu na guzik. W celu podkreślenia uroczystego charakteru ubioru, mężczyźni zawiązywali na szyję jedwabnicę, czyli chustkę z jedwabiu, najczęściej w zielonym kolorze. Spodnie dla kawalerów szyte były z białego sukna lub z płótna lnianego

wyprodukowanego fabrycznie. Ich krój charakteryzował się brakiem rozporka. Posiadały jedynie zapięcie na guziki po bokach. Spodnie te miały szerokie nogawki i noszono je

wpuszczając w buty. Po obu bokach spodni znajdowały się kieszenie przeznaczone do przechowywania drobiazgów. Ulubioną częścią stroju kawalerów był granatowy kaftan, uszyty z sukna, bez rękawów. Do takiego stroju kawalerowie zakładali kropusy były to buty

z cholewami, wykonane w całości ze skóry bydlęcej. Ich specyficzną cechą były fałdy w kostce, tworzące tzw. harmonijkę. Powszechnie stosowanym dodatkiem do tego typu

stroju był kapelusz z czarnego filcu oraz Lola – laska

z wygiętą rączką, najczęściej własnoręcznie wykonana z drewna wiśniowego lub dębowego.

Strój gospodarza – mężczyzny żonatego

Strój żonatych mężczyzn, bez względu na ich wiek, był podobny do ubioru kawalerów. Pewna różnica występowała jednak w stroju obrzędowym,

przewidzianym i zakładanym np. .na chrzty, wesela ipogrzeby, a także uroczystości kościelne i świąteczne.

Pierwszą ważną różnicą był kolor spodni, które użonatych mężczyzn powinny być czarne. Kolejnym

odmiennym elementem stroju była katana, uszyta zczarnego sukna, sięgająca do kostek. Katana miała

długie rękawy z ozdobnymi mankietami oraz 24metalowe guziki, które zawsze powinny pięknie

błyszczeć. Także buty żonatych mężczyzn powinny się różnić od tych noszonych przez młodzieńców. Były one wprawdzie czarne i długie do kolan, jednak

o cholewkach prostych. Co prawda, niezależnie od wieku strój składał się ze stałych, podobnych,

głównych elementów, ale kolory, zdobnictwo, biżuteria i niektóre detale decydowały o jego

charakterze i przeznaczeniu.

Strój panny

Panny i młode dziewczęta święta i uroczystości akcentowały strojem utrzymanym

w jasnoniebieskiej kolorystyce. Najpierw zakładano koszulkę uszytą z dwóch różnych gatunków materiału. Górna część uszyta była z delikatnego płótna lub batystu, natomiast na dolną część koszuli przeznaczone było płótno grubsze. Koszulki Szamotulanek były

długie i miały szerokie rękawy, sięgające poniżej łokcia. Na bieliznę składały się także spódniki, które bez względu na porę roku i stan pogody noszono jednocześnie. Pierwszą

zakładano piekielnicę uszytą z czerwonego ciepłego materiału np. z barchanu. Dół był zwykle podszywany pasem materiału w barwne kwiaty oraz obszyty czarną taśmą lub sznurkiem. Drugi spódnik, batystowy był troszkę dłuższy od piekielnicy, a dół jego zdobił

bogaty haft lub koronka. Kolejnym, wierzchnim już spódnikiem, była w wypadku panien spódnica z batystu, biała albo jasna w drobne kolorowe kwiatki lub kropki. Zapaskę odświętną dla panien szyto z jedwabiu lub batystu w kolorze błękitnym, a dolną jej część

wykańczano koronką lub tiulową falbanką. Do takiego stroju dziewczęta zakładały białe pończochy oraz szwadronowe trzewiki, czarne półwysokie sznurowane buty. Górną częścią

garderoby była sznurówka – rodzaj gorsetu przylegającego ciasno do figury, uszytego z atłasu lub aksamitu w niebieskim kolorze

Strój mężatki

Uroczysty strój mężatek odróżniał się od ubioru

panieńskiego kolorystyką, a także wzbogaceniem go o kolejne elementy. Istotna różnica dotyczyła nakrycia głowy. Mężatki nosiły, bowiem czepek tiulowy, uszyty

z jednego typu materiału zmarszczonego z tyłu, natomiast nad czołem i po bokach twarzy obszyty

tiulką. Mężatki nosiły spódniki najczęściej w kolorach brązu lub ciemnej czerwieni. Na spódnik wierzchni kobiety zakładały zapaskę, mocno marszczoną

po bokach. Charakterystycznym ubiorem mężatek, wyróżniającym je w gronie innych kobiet, był rurok. Noszono go wyłącznie do stroju odświętnego

i obrzędowego. Uszyty był z czarnego sukna z czerwoną podszewką powinien być dokładnie

dopasowany do figury i sięgać do bioder. Zapinano go z przodu na haczyki i haftki . Nazwa rurok nawiązuje prawdopodobnie do rurek wszywanych w tył i przód

jego pasa. Kolejną różnicą stroju mężatek i panien było to, że kobiety zamężne nie nosiły korali. Podkoniec

lat 20 XX wieku opisane stroje szamotulskie przestały być ubiorem użytkowym powszechnie. Wprawdzie noszono je jeszcze podczas ważnych uroczystości

narodowych i lokalnych, jednak po roku 1945 pełniły już tylko rolę kostiumową i wykorzystywane były przez zespoły folklorystyczne.

Stroje ludowe z innych regionów Wielkopolski

Bibliografia

„Suknia wydaje ludzkie obyczaje” Wielkopolskie stroje ludowe w zbiorach Muzeum

Etnograficznego, Muzeum Narodowe, Poznań 2005