Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w ŁodziWydział Stosunków Międzynarodowych

Kierunek studiów: Europeistyka

Ewa Dębkowska

„Rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce, jako element dostosowania gospodarki kraju do wymagań

Unii Europejskiej”

praca dyplomowa licencjackanapisana pod kierunkiem dr Ewy Klimy

Łódź, lipiec 2007 r.

SPIS TREŚCI

WSTĘP…………………………………………………………………….…....……3

Rozdział 1STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO W POLSCE

1.1. Energia ze źródeł konwencjonalnych………………………………….....6

1.2. Skażenie atmosfery produktami spalania…………………………….......8

1.3. Zanieczyszczenie wód..............................................................................11

1.4. Degradacja i skażenie gleb.......................................................................14

Rozdział 2NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII

2.1. Biomasa………………………………………………………………...182.1.1. Podział biomasy………………………………………………………182.1.2. Energetyczne wykorzystanie biomasy………………………………..192.2. Energia wody…………………………………………………………...262.3. Energia wnętrza Ziemi………………………………………………….292.4. Energia wiatru…………………………………………………………..322.5. Energia słoneczna……………………………………………………....35

Rozdział 3POLSKIE ZOBOWIĄZANIA MIĘDYNARODOWE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII

3.1. Umowy międzynarodowe dotyczące zagrożeń dla środowiska naturalnego, jakie niesie m.in. energetyka konwencjonalna ..........................403.2. Dokumenty wspólnotowe Unii Europejskiej...........................................413.3. Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie energetyki odnawialnej..........43

Rozdział 4 UWARUNKOWANIA PRAWNE POLSKIEJ ENERGETYKI ODNAWIALNE

4.1. Główne akty prawne dotyczące energii odnawialnej w Polsce………...504.2. Kary za niewypełnienie obowiązku zakupu lub wytworzenia „zielonej” energii.............................................................................................................574.3. Świadectwa pochodzenia dla energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii..............................................................................................58

Rozdział 5ŻRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ, JAKO CZYNNIK ROZWOJU POLSKIEJ GOSPODARKI

5.1. Zróżnicowanie źródeł energii, jako warunek podwyższenia bezpieczeństwa energetycznego kraju……………………………………....645.2. Alternatywne wykorzystanie gruntów rolniczych, gleb marginalnych, odłogów i ugorów……………………...........................................................67

5.3. Miejsca pracy w rolnictwie i na obszarach wiejskich, oraz zaopatrzenie gospodarstw rolnych w tanią energię elektryczną oraz ciepło………………695.4. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na szczeblu regionalnym i lokalnym..........................................................................................................72

Rozdział 6PRZYKŁADY WYKORZYSTANIA OZE NA TERENIE POLSKI

6.1. Farma wiatrowa - Zagórze……………………………............………...746.2. Elektrownia wodna Żarnowiec…………………………………………766.3. „Geotermia Uniejów”…………………………………………………..776.4. Marzęcin-plantacja energetyczna………….........................…………...78

PODSUMOWANIE...................................................................................................80

ZAŁĄCZNIKI............................................................................................................83

BIBLIOGRAFIA .......................................................................................................90

SPIS TABEL ..............................................................................................................93

SPIS RYSUNKÓW ...................................................................................................94

SPIS FOTOGRAFII ...................................................................................................94

1 WstępW rozważaniach nad przyszłością świata, jeden z czołowych problemów

stanowi trwałe naruszenie równowagi ekologicznej naszej planety oraz stopniowe

wyczerpywanie się naturalnych złóż energii nieodnawialnej. Już od wielu lat

zdajemy sobie sprawę, że jedynie zrównoważony rozwój stanowi pewną alternatywę

dla postępującej degradacji środowiska naturalnego i szansę dla przyszłych pokoleń.

Wydaje się jednak, iż nie będzie to możliwe bez rozwoju energetyki opartej o

surowce odnawialne. Wprawdzie źródeł energii konwencjonalnej wystarczy jeszcze

na kilka pokoleń, jednak odpadów poprodukcyjnych, konsumpcyjnych oraz

produktów spalania, naturalne środowisko nie jest już w stanie wchłonąć ani

zregenerować.

Energetyka odnawialna jest dziedziną bardzo młodą, rozwijającą się jednak

niezwykle dynamicznie. Pozyskiwanie czystej ekologicznie energii cieszy się coraz

większą popularnością. Rozsądne i racjonalne wykorzystywanie energii pochodzącej

ze źródeł odnawialnych tj.: energii wiatru, słońca, wody, ciepła Ziemi oraz biomasy

jest jednym z najistotniejszych czynników zrównoważonego rozwoju, przynoszącym

wymierne korzyści ekonomiczno-gospodarczo-energetyczne. Produkcja tzw.

„zielonej energii” niesie za sobą bardzo wiele pozytywnych cech dla rozwoju

gospodarki państwowej. Niemal wszyscy są powszechnie zgodni, że rozwój

energetyki opartej na źródłach odnawialnych, może przyczynić się do rozwiązania

wielu problemów stwarzanych przez energetykę konwencjonalną.

Od zarania dziejów ingerencja człowieka w środowisko jest spowodowana

koniecznością pozyskania energii. Procesy naturalnego wytwarzania energii są

nieustannie modyfikowane, ekosystemy przekształcane. Naturalny przepływ energii

zostaje ukierunkowany dla potrzeb rozwoju (hodowla roślin, zwierząt,

mechanizacja). Postępujący rozwój ludzkości, wzrost zaludnienia, nieustanny rozwój

systemów miejsko-przemysłowych pociągał za sobą niewiarygodny wzrost

zapotrzebowania na energię oraz zużycie paliw kopalnych i jednocześnie poważne

zmiany w środowisku naturalnym. 1

Do głównych czynników wpływających na zmiany środowiska i

mechanizmów nim rządzących są:

wyczerpywanie zasobów nieodnawialnych,

zanieczyszczanie naturalnych ekosystemów,

degradowanie gleby, powietrza i wody, uznanych za podstawowe

dobra,

nadmierna eksploatacja naturalnych zasobów odnawialnych (np.

łowisk, czy też lasów).2

Zanieczyszczenia i degradacja środowiska wpływają na wszystkie sfery

Ziemi. W przypadku aerosfery będą to przede wszystkim zanieczyszczenia gazowe

w postaci dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), dwutlenku węgla (CO2),

oraz pyły, pochodzące w znacznej mierze z przemysłu transportowego, procesów

technologicznych i energetyki, zarówno przemysłowej jak i zawodowej. Hydrosferę

degradują głównie ścieki (kopalniane, komunalne oraz pochłodnicze), ale także

skażone opady atmosferyczne. Natomiast litosfera niszczona jest przede wszystkim

poprzez przekształcenia (górnictwo), zmiany składu fizyko-chemicznego skał, oraz

zmiany rozkładu pól naprężeń w utworach skalnych.3

Celem pracy jest przedstawienie rozwoju polskiej energetyki, opartej na

surowcach odnawialnych i jej wpływu na gospodarkę państwa, u podstaw którego

leżą polskie zobowiązania międzynarodowe, dotyczące zarówno wykorzystania

odnawialnych źródeł energii, jak i ochrony środowiska naturalnego, wynikające

m.in. z członkowstwa w Unii Europejskiej.

W pracy zostały zastosowana metoda statystyczna, graficzna, a także metoda

wnioskowania dedukcyjnego.

1 A.M. Mannion 2001, Zmiany środowiska Ziemi-Historia środowiska przyrodniczego i kulturowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, str. 18;1002 J. Famielec 1999, Straty i korzyści ekologiczne w gospodarce narodowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków, str. 113 Red. A. Kurnatowska 1997, Ekonomia, jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa-Łódź, str. 13-70

Praca składa się z sześciu rozdziałów, z których część ma charakter

teoretyczny, a część empiryczny.

Rozdział pierwszy przedstawia stan środowiska naturalnego w Polsce,

wymieniając i opisując główne problemy i zagrożenia.

Kolejny rozdział poświęcony jest charakterystyce odnawialnych źródeł

energii, oraz ekonomicznym zagadnieniom niekonwencjonalnych źródeł energii.

Rozdział trzeci dotyczy polskich zobowiązań międzynarodowych w zakresie

energetyki odnawialnej, natomiast czwarty stanowi przegląd polskiego

prawodawstwa dotyczącego odnawialnych źródeł energii.

W rozdziale piątym przeprowadzona została analiza gospodarczych i

społecznych aspektów rozwoju polskiej energetyki odnawialnej oraz ich wpływu na

rozwój gospodarki krajowej.

Rozdział szósty to przykłady praktycznego wykorzystania energii

pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Polski.

Rozdział 1 – Stan środowiska naturalnego w Polsce

1.1. Energia ze źródeł konwencjonalnych

Ogromny wzrost zużycia energii spowodowały dwa podstawowe czynniki.

Były nimi: rewolucja przemysłowa i naukowo-techniczna, oraz gwałtowny wzrost

liczby ludności. Szacuje się, iż w ciągu ostatnich stu lat ludzkość zużyła energię,

odpowiadającą 2/3 energii wykorzystanej od powstania ludzkości, czyli około 500

mld tpu (tona paliwa umownego).

Początkowo energia była niezbędna jedynie do ogrzewania i

przygotowywania posiłków. Wówczas jej nośnikami było drewno oraz torf, a więc

naturalne paliwo odnawialne. Jednak wraz z rozwojem przemysłu (XIX-XX wiek)

okazały się one niewystarczające. Rozpoczęto więc wydobycie paliw kopalnych w

postaci węgla kamiennego i brunatnego, ropy naftowej oraz gazu. Zawarta w nich

energia, zostaje podczas różnych procesów zamieniana na energię elektryczną,

mechaniczną lub cieplną. Te z kolei umożliwiają egzystencję całej ludzkiej

populacji, a także techniczny rozwój cywilizacji.

Konwencjonalne źródła energii posiadają zalety, ale również ogromną ilość

wad. Niewątpliwą zaletą jest duża zawartość mocy skumulowana w jednostce masy,

dostępność oraz niski koszt, a także opracowane i znane technologie wraz z

dyspozycyjnością.

Korzystanie z nich jednak w tak ogromnym zakresie [Tabela I] niesie za

sobą wiele zagrożeń tj.: skażenie powietrza, problemy z utylizacją odpadów,

eksploatacje i wyczerpywanie zasobów, degradacje terenów (kopalnie, odwierty,

transport i magazynowanie). 4 Powstają wyrobiska, hałdy, zwałowiska pogórnicze,

powodujące ogromne szkody w ekosystemach, oraz zanikanie unikalnych gatunków

wielu roślin i zwierząt.

4 W.M. Lewandowski. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa, str. 21,36

Polska należy do krajów, które posiadają duże ilości zasobów ze źródeł

nieodnawialnych. Zasadniczą ich część w naszych warunkach stanowią paliwa

kopalne. I także w Polsce eksploatacja surowców energetycznych powoduje istotne

problemy środowiskowe. 5 [Tabela II]

Tabela I – Roczne zużycie paliw naturalnych w Polsce

Energia Rok

Węgiel kamienny Węgiel

brunatny

Olej opałowy Paliwa gazowe

PJ % PJ % PJ % PJ %

Prąd

elektryczny

1970

1980

1990

366

862

696

59,0

75,1

55,8

225

259

546

36,3

22,6

43,7

13,0

26,0

6,0

2,1

2,3

0,5

16,0

0,2

0,1

2,6

-

-

Ciepło 1970

1980

1990

88

247

269

92,0

93,0

94,3

2

4

5

2,1

1,5

1,8

0,4

14,0

11,0

0,4

5,3

3,9

5,3

0,5

0,2

5,5

0,2

-

Źródło: W.M. Lewandowski. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa, str. 23

Tabela II – Zasoby najważniejszych surowców nieodnawialnych w Polsce-2001

Kopaliny

Zasoby bilansowe złóż geologicznie udokumentowanych

[mln ton, gaz mld m³]

Ogółem w tym zagospodarowane

SUROWCE ENERGETYCZNE

Ropa naftowa

Gaz ziemny

Węgiel brunatny

Węgiel kamienny

12,8

138,7

13 923,5

45 899,9

12,3

118,4

2 077,1

16 045,0

SUROWCE METALICZNE

Rudy cynku i ołowiu

Rudy miedzi

180,3

2 446,7

41,2

1 528,5

SUROWCE CHEMICZNE

Siarka rodzima

Sól kamienna

501,8

80 346,2

42,5

8422,6

SUROWCE SKALNE

Kamienie drogowe i budowlane

Surowce ilaste ceramiki

8 075,8

3 996,6

3 896,7

653,9

5 Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach 1996-2001, http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf

budowlanej

Kruszywo naturalne

Wapienie i margle

14 436,0

17 385,3

3 184,5

6 197,2

Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach 1996-2001, http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf1.2. Skażenie atmosfery produktami spalania

Atmosfera, to fizyczna mieszanina gazów, która otacza kulę ziemską.

Głównymi jej składnikami są: azot, tlen, a także argon, stanowiące 99,9% składu

powietrza. Pozostałe to: hel, neon, krypton, a także ksenon wraz ze śladowymi

ilościami dwutlenku węgla. W skład atmosfery wchodzą także inne składniki,

których ilości są zmienne i zależą od procesów biologicznych, czy też chemicznych,

zachodzących w samej atmosferze. Takim składnikiem jest np. para wodna. Z

naszego punktu widzenia najważniejszym procesem odbywającym się w atmosferze

jest nieustanny obieg tlenu, nieodzownie związany z procesem oddychania

organizmów żywych i fotosyntezą roślin zielonych. Podczas, gdy pierwszy uwalnia

dwutlenek węgla, drugi jest podstawowym źródłem tlenu na Ziemi. Atmosfera ulega

nieustannym zmianom. Przemieszczają się masy powietrza, na skutek

nierównomiernego nagrzewania przez promienie słoneczne. Różnice ciśnień w

atmosferze powodują poziome ruchy, czyli wiatry. 6

Wyemitowane do powietrza zanieczyszczenia mogą wraz z masami

powietrza ulec przetransportowaniu, zarówno na małe odległości w skali lokalnej,

jak i poza granice państw, na duże odległości, szczególnie jeśli ich emisja pochodzi

np. z wysokich kominów.

Najistotniejszą przyczyną zanieczyszczenia atmosfery w Polsce są procesy

spalania paliw konwencjonalnych, dla wytwarzania energii.

W Polsce głównym źródłem dwutlenku siarki w atmosferze jest spalanie

paliw zanieczyszczonych siarką, dla celów energetycznych. Wynika to głownie z

tego, iż w polskiej gospodarce wykorzystywane są głównie paliwa stałe.

Spalanie paliw jest również główną przyczyną emisji tlenków azotu. Ponad

1/3 to produkty spalania benzyn i olejów napędowych w najróżniejszych rodzajach

silników spalinowych.

6 Red. J. Strzałko i T. Mossor-Pietraszewska 1999, Kompendium wiedzy o ekologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań, str. 9-11

Natomiast tlenek węgla obecny w polskim powietrzu, jest wynikiem głównie

nieefektownego efektu spalania w małych, niewydajnych, przestarzałych, oraz

wyeksploatowanych kotłowniach.

Dość istotnym związkiem jest także amoniak, który wytwarza niemal

wyłącznie rolnictwo w procesach hodowli zwierząt gospodarskich oraz w skutek

stosowania nawozów azotowych.

Zapylenie atmosfery wiąże się również z procesami spalania paliw stałych.

Pyły jednak zawierają metale ciężkie, gdyż bardzo często paliwa są nimi

zanieczyszczone. Jest to emisja głównie ołowiu, kadmu oraz rtęci. [Tabela III]

Tabela III - Emisja wybranych zanieczyszczeń w Polsce w 2000r. (w tys. ton i ołów w tonach)L.p

.

Grupa źródeł SO2 NO2 NH3 LZO CO Pył

*

Pb

1. Produkcja i transformacja energii 853 257 1 13 50 72 27,1

2. Spalanie w sektorze bytowo-

komunalnym

310 97 98 1688 162 156,4

3. Energetyka przemysłowa i

procesy spalania w przemyśle

281 153 10 54 47 284,4

4. Procesy przemysłowe 26 17 3 69 25 36 131,4

5. Wydobycie i dystrybucja paliw 38 37

6. Zastosowanie rozpuszczalników 158

7. Transport drogowy 32 230 143 688 54 38,1

8. Inne pojazdu i urządzenia 9 84 34 117 7 3,5

9. Zagospodarowanie odpadów 16 2 841 20 6,6

10. Rolnictwo 302 34 24

Razem 1511 838 322 599 3463 459 647,5

Zmiana w stosunku do

1990=100%

47,1% 65,5% 62,9% 72,1% 46,8% 47,2%

* nie uwzględniono emisji pyłów, powstających podczas pożarów lasów i palenia tytoniu.

Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach 1996-2001, http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf

Zanieczyszczenia powietrza, które w wyniku działalności człowieka

emitowane są do atmosfery powodują zagrożenia zarówno dla zdrowia ludzkiego,

jak i dla wytworów kultury materialnej. Do negatywnych skutków skażenia

atmosfery należą:

Zakwaszenie środowiska (gleby, wody) następujące wskutek

emitowania do atmosfery takich związków chemicznych jak: SO2, NO2 i NH3.

W konsekwencji przemian chemicznych proces ten prowadzi do zmiany pH

wód oraz gleb. To z kolei wywołuje zmiany ekologiczne w zbiornikach

wodnych, osłabienie odporności lasów, erozje gruntów, a także znaczne

przyspieszenie procesu korozyjnego konstrukcji metalowych, budynków oraz

zabytków. 7

Zanikanie warstwy ozonowej (dziura ozonowa) - to ubytek ozonu

w ozonosferze, który spowodowany jest emisją do atmosfery związków

chemicznych wchodzących w reakcję z ozonem. Do związków tych należą

głównie freony (chlorowcopochodne węglowodorów). W konsekwencji

następuje zmniejszanie się powłoki ozonowej, chroniącej przed szkodliwym

działaniem promieniowania kosmicznego (ultrafioletowego), które jest

zabójcze dla organizmów żywych (powodując np. upośledzenie procesu

fotosyntezy, uszkodzenia kwasów nukleinowych, mutacje genetyczne).

Wzmocnienie efektu

cieplarnianego, spowodowane w

głównej mierze gromadzeniem się

w górnych warstwach atmosfery

CO2, CH4 oraz N2O (tzw. gazy

cieplarniane). Ocenia się, iż

postępujący wzrost stężenia tych

gazów w atmosferze, spowoduje

globalne ocieplenie klimatu, co z

kolei przyczyni się do zmiany

warunków życia na Ziemi.

Podniesienie temperatury planety

do niebezpiecznego poziomu,

spowoduje zmiany klimatyczne,

częstsze występowanie anomalii

pogodowych (tajfuny, upały,

susze). Naukowcy oceniają, iż

7 Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach 1996-2001, http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf, str. 40-43

Rys. 1. Efekt cieplarniany:1. Słońce2. Zatrzymane promieniowanie

podczerwone3. Gazy cieplarniane4. Ulatniające się promieniowanie

Źródło: http://www.efektcieplarniany.hdwao.aplus.pl/

podniesienie średniej rocznej temperatury naszej planety o 3C, może

spowodować topnienie lodowców w strefach biegunowych, podniesienie

poziomu oceanów oraz zalanie wielu terenów nizinnych.

Kwaśne deszcze – to opady atmosferyczne (śnieg, deszcz), które w

swym składzie zawierają produkty przemian chemicznych dwutlenku siarki,

tlenków azotu oraz tlenków węgla. W następstwie procesów zachodzących w

atmosferze, następuje utlenianie tych związków, które docierają do

powierzchni Ziemi w postaci kwasu siarkowego i azotowego. Kwaśne

deszcze wpływają na zakwaszenie gleby i wód powierzchniowych, zagrażają

stabilności wielu ekosystemów i różnorodności gatunkowej. Mają niszczący

wpływ na szatę roślinną, zarówno w jej części nadziemnej, jak i utrudniają

pobieranie substancji organicznych przez system korzeniowy z zakwaszonej

gleby.8

1.3. Zanieczyszczenie wód

Woda to najbardziej rozpowszechniony związek chemiczny na Ziemi,

niezbędny do życia i warunkujący przetrwanie wszystkich organizmów żywych, w

tym także człowieka. Jest niezbędna do przebiegu procesów życiowych, jest

środowiskiem życia, składnikiem pożywania, umożliwia przemianę materii itd.

Ilość wody, która występuje w przyrodzie jest stała, jednak możliwość

występowania w trzech stanach skupienia, pozwala na stały obieg tego związku w

przyrodzie. Oceany i morza skupiają największą część wody, natomiast lądy

otrzymują ją w postaci opadów atmosferycznych. Część wód pochodzących z

opadów ulega wyparowaniu, część przedostaje się do cieków wodnych w wyniku

spływu powierzchniowego, a część wsiąka w grunt, zasilając wody gruntowe

(podziemne).

Pobór wody do celów gospodarczych oraz wykorzystanie cieków i

zbiorników wodnych w charakterze odbiorników ścieków, to zasadniczy sposób

użytkowania zasobów wodnych, a także główne źródło zanieczyszczeń. Do

8 Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, str. 107-111

głównych użytkowników wody zaliczamy: przemysł, rolnictwo, leśnictwo oraz

gospodarkę komunalną.9

Rozwój gospodarczy, a co za tym idzie wzrost produkcji przemysłowej,

rozwój rolnictwa, a także koncentracja ludności w dużych aglomeracjach,

spowodowały zmiany w ekosystemach wodnych. Dziś o jakości wód zarówno

powierzchniowych, jak i podziemnych decydują zanieczyszczenia chemiczne i

mikrobiologiczne, pochodzące z różnych źródeł:

Źródła komunalne - systemy kanalizacyjne, odprowadzające mieszaninę

ścieków z gospodarstw domowych i zakładów przemysłowych.

Źródła przemysłowe – ścieki odprowadzane z zakładów przemysłowych,

bezpośrednio do wód. [Tabela IV]

Rolnictwo – czynnikami zanieczyszczającymi są głównie wymywane do

zbiorników wodnych z pól, łąk i pastwisk składniki nawozów mineralnych i

organicznych (obornik, gnojowica), środki ochrony roślin, a także ścieki i

osady ściekowe wykorzystywane w rolnictwie w sposób niewłaściwy.

Komunikacja i transport – zanieczyszczenia komunikacyjne, które zostają

spłukiwane przez opady atmosferyczne z powierzchni dróg i torowisk,

zanieczyszczając w ten sposób gleby i wody gruntowe.10

Górnictwo – szczególnie odkrywkowe, powodujące przekształcenie

powierzchni ziemi i odkrycie warstwy wodonośnej, co umożliwia jej

zanieczyszczenie. Górnictwo podziemne powoduje natomiast skażenie wód

podziemnych słonymi wodami kopalnianymi.

Składowiska odpadów – skażenie gruntów, wód gruntowych i podziemnych

między innymi związkami metali ciężkich.

Tabela IV – Zbiorcze zestawienie ścieków komunalnych i przemysłowych, odprowadzonych do wód powierzchniowych w 2001 r.

Wyszczególnienie Ilość ścieków[w mln m³] [%]

Ogółemw tym:

Ścieki komunalne Ścieki przemysłowe

- w tym wody chłodnicze (umownie czyste)

8 948,2

1 425,37 522,96 545,8

100

15,984,173,2

9 Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, str. 115-11710 Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach 1996-2001, http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf, str. 40-43

Ścieki wymagające oczyszczeniaw tym: Ścieki oczyszczone:

mechaniczne chemiczne biologiczne z podwyższonym usuwaniem biogenów

Ścieki nieczyszczone: z zakładów przemysłowych siecią kanalizacyjną

2 402,4

2160,5 712,6 132,0 803,1 512,7 241,9 44,0 197,9

100

89,929,7 5,533,421,310,1 1,8 8,2

Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach 1996-2001, http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf, str. 99

Istnieje ogromna ilość najróżniejszych zanieczyszczeń wód. Do

najliczniejszych, a także najgroźniejszych możemy zaliczyć: pestycydy, detergenty,

węglowodory aromatyczne i ich pochodne, fosforany, azotany, fenole, metale

ciężkie i substancje radioaktywne. Dla akwenów wodnych najgroźniejsze są

związki, wykazujące odporność na rozkład biologiczny i trwale utrzymujące się w

środowisku wodnym. 11[Tabela V]

Tabela V – Główne zanieczyszczenia chemiczne wód i ich źródłaGłówne zanieczyszczenia chemiczne wód Źródła chemicznych zanieczyszczeń

Detergenty Gospodarstwa domowe, pralnie, myjnieFlotacje przemysłowe (wzbogacanie ubogich kopalin)Przemysł papierniczy, farbiarski, gumowy, szklarski, samochodowy, tekstylnyBudownictwo

Środki ochrony roślin, nawozy (głównie azotany, fosforany, chlorki)

Przemysł chemicznyRolnictwo i leśnictwo

Fenole, krezole Przemysł chemiczny, spożywczyŚcieki komunalneRafinerie naftowe, koksownie, gazownieGarbarnie

Związki metali ciężkich(Hg, Cd, Cr, Pb, Mn, Cu, Fe)

GarbarnieŚcieki przemysłoweWysypiska odpadówMetalurgia, górnictwo, hałdy hutnicze, hutnictwo, przemysł zbrojeniowy i samochodowy

Radioizotopy (radu, strontu) Eksplozje jądrowe, awarie jądrowe, przemysł zbrojeniowy, odpady, ścieki

Węglowodory aromatyczne Przemysł chemiczny, farmaceutycznyBenzyna, nafta, oleje, ropa naftowa, smary Komunikacja i transport samochodowy

Transport wodny: żegluga śródlądowa i dalekomorskaAwarie i katastrofy tankowcówPrzemysł paliwowo-energetyczny

Źródło: Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, str. 120

11 Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, str. 120

1.4. Degradacja i skażenie gleb

Gleba, to biologicznie czynna powierzchni Ziemi, która wytworzyła się z

utworu geologicznego, określanego jako skała macierzysta, na skutek procesu

wietrzenia. Jest najważniejszym elementem środowiska przyrodniczego, wraz z

przyziemną częścią atmosfery tworzy naturalne siedlisko życia roślin. Gleba spełnia

wiele istotnych funkcji w ogólnym procesie życia na Ziemi (produkcyjną, ochronną

retencyjną itd.)

Istnieje wiele czynników, prowadzących do zmniejszenia lub zniszczenia

wartości ekologicznej i produkcyjnej gleb, czyli do jej degradacji. Można tutaj

zaliczyć spadek zawartości próchnicy, zasolenie lub zakwaszenie, zanieczyszczenie

chemiczne, lub też spadek zawartości składników pokarmowych.

Do czynników degradujących, powodowanych przez czynną działalność

człowieka należą: [Tabela VI]

chemizacja rolnictwa – środki ochrony roślin, nawozy mineralne i

biologiczne,

przemysł – metale ciężkie, związki azotowe, kwaśne i kwasotwórcze

składniki mineralne,

górnictwo – podziemna oraz odkrywkowa eksploatacja kopalin,

budownictwo – zarówno budownictwo mieszkaniowe, jak i przemysłowe

oraz szlaki komunikacyjne,

komunikacja i transport,

gospodarka komunalna,

składowanie odpadów.

Tabela VI – Formy i czynniki degradacji glebRodzaje Formy degradacji gleb Czynniki degradacji gleb

Deg

rada

cja

fizyc

zna

Wylesianie i rolnicze użytkowanie suchych i jałowych gruntów

Erozja wietrzna i wodna spowodowana niszczeniem szaty roślinnej, niewłaściwą melioracją, nadmiernym wypasem bydłaWymywanie składników pokarmowych (jałowienie)Rozkład próchnicyPustynnienie i stepowienie

Deg

rada

cja

geom

echa

Mechaniczne zniekształcenie gruntów oraz niszczenie gleby i szaty roślinnej

Techniczna zabudowa powierzchniSkładowanie opadówGórnictwo odkrywkowe, zapadliska, wypiętrzenia na terenach górniczych

nicz

na

Zniekształcenie rzeźby terenu i pokrywy glebowej

Erozja wodna i wietrznaOsuwiskaEksploatacja kopalin (odkrywkowa, podziemna)Wyrobiska i zwałowiska pokopalnianeBudownictwo mieszkaniowe, przemysłowe i drogoweSkładowanie odpadów przemysłowych i komunalnych

Deg

rada

cja

hydr

olog

iczn

a Przesuszenie lub zawodnienie gruntów

Melioracje odwadniające (np. torfowisk, bagien, łąk)Obniżenie poziomu wód gruntowychLikwidowanie roślinnościLeje depresyjne ujęć wód podziemnych i górnictwaRozlewiska spowodowane deformacją koryt rzecznych

Deg

rada

cja

chem

iczn

a

Chemiczne zanieczyszczenie gleb:- przez zakwaszenie- przez alkalizację- przez zasolenieoraz substancjami toksycznymi i metalami ciężkimi

Zanieczyszczenie atmosfery, powodujące przenikanie do gleby substancji kwaśnych → kwaśne opady atmosferyczneKoncentracja nawożenia mineralnego i malejące nawożenie organiczneSkładowanie kwaśnych i kwasotwórczych odpadówNiedostateczne wapnowanie gruntówWymywanie wapna z glebySkładowanie odpadów chemicznych i górniczychPrzedawkowanie soli w celu likwidacji śliskości jezdniZanieczyszczenie atmosferySzlaki komunikacyjne zmotoryzowane Przemysł: metale ciężkie (głównie Pb, Cd), węglowodory, lokalnie F, Cl, Na, K Rolnictwo: niewłaściwe stosowanie nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin

Deg

rada

cja

biol

ogic

zna Biologiczne zanieczyszczenie

glebPrzedawkowanie gnojowicyWprowadzenie do gleby obornika, fekalia, gnojowicy, osadów ściekowych z naruszeniem zasad agrotechnikiSkładowanie odpadów, głównie komunalnych

Źródło: Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, str. 140

Degradacji gleb można przeciwdziałać na wiele sposobów. Powszechne są

metody agrotechniczne, do których należy wapnowanie gleb zakwaszonych, aby

przywrócić prawidłowy odczyn ph gruntu. Zdegradowane i skażone gleby poddaje

się procesowi rekultywacji, który ma na celu przywrócenie gruntom wartości

użytkowej. Do terenów, które najczęściej wymagają rekultywacji należą:

składowiska odpadów górniczych, energetycznych i komunalnych, wyrobiska

pogórnicze, gleby zdegradowane przez przemysłowe zanieczyszczenia chemiczne,

nieużyteczne drogi. Jednym z działań w ramach rekultywacji metodą biologiczną jest

obsadzanie terenów skażonych i zdegradowanych gatunkami wierzby

energetycznej, która w trakcie rozwoju wykształca rozbudowany system

korzeniowy, umożliwiający pobieranie związków chemicznych z dużej powierzchni

gruntu i dużej głębokości, posiadając jednocześnie ogromne możliwości absorpcji

szkodliwych związków.12

Rozdział 2 – Niekonwencjonalne źródła energii12 Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa, str. 155-156

Gwałtowny wzrost zapotrzebowania na energię, który jest skutkiem

szybkiego rozwoju gospodarczego, zmniejszania się zasobów paliw kopalnych oraz

postępującego procesu degradacji środowiska, spowodował duże zainteresowanie

źródłami energii odnawialnej. Szacuje się, iż udział energii odnawialnej w bilansie

energetycznym świata wynosi około 18%.13

Energia ze źródeł odnawialnych ma swój nierozerwalny związek z

aktywnością Słońca, ciepłem wnętrza Ziemi, a także grawitacyjnym oddziaływaniem

księżyca. Zjawiska te charakteryzują się pewną cyklicznością, jednak w dostępnej

nam skali czasowej nie ulegają wyczerpaniu. Zakwalifikowano je więc do tzw.

pierwotnych źródeł odnawialnych. Te z kolei pod wpływem naturalnych procesów

zachodzących w przyrodzie, wytwarzają inne formy energii (biomasy, wiatru, czy też

wody).14 [Tabela VII]

Odnawialne źródło energii (OZE), to źródło wykorzystujące w procesie

przetwarzania energię słoneczną, występującą w rozmaitych postaciach, w

szczególności promieniowania słonecznego, energii wiatru, czy biomasy, a także

energię kinetyczną płynącej wody i wewnętrzne ciepło Ziemi. Do cech

charakterystycznych OZE należy przede wszystkim to, iż: są praktycznie

niewyczerpalne, ich zasoby uzupełniane są nieustannie w procesach naturalnych,

mogą dostarczać energii we wszystkich formach - energię cieplną, elektryczną,

paliwa silnikowe. Koszt paliwa (wiatr, woda, energia słoneczna, czy ciepło Ziemi)

jest zerowy, z reguły nie zanieczyszczają one środowiska, ich dostępność nie jest

jednakowa w skali globalnej, występują jednak niemal wszędzie. Przy obecnym

poziomie cywilizacji technicznej, za odnawialne źródło energii można w pewnym

sensie uznać także tę część odpadów komunalnych i przemysłowych, która nadaje

się do energetycznego przetworzenia, zwłaszcza tworzywa sztuczne.15

Tabela VII – Przykłady efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii w warunkach polskich13 Ministerstwo Ochrony Środowiska, Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych), http://www.mos.gov.pl/1materiały_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/stan.html (26.10.2006)14 W.M. Lewandowski. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa, str. 3915 http://slownik.cire.pl/?id=310

Rodzaj

energii

Biomasa Energia

wodna

Energia

geotermalna

Energia

wiatru

Energia

promieniowania

słonecznego

wytwarzanie

energii

elektrycznej

elektrociepłownie lokalne, osiedlowe

wykorzystanie biogazu z oczyszczalni ścieków, ferm hodowlanych oraz gazu wysypiskowego

tzw. mała

energetyka:

instalacje elektryczne domów, szklarni i pomieszczeń gospodarczych

pompownie wiatrowe, napowietrzania i rekultywacja małych zbiorników wodnych

elektrownie wiatrowe dużej mocy podłączone do sieci

wykorzystanie

ogniw

fotowoltanicznych:

autonomiczne systemy małej mocy do napowietrzania stawów hodowlanych i do zasilania niewielkich urządzeń

elewacje energetyczne ścienne dachowe, systemy małej mocy

telekomunikacja

wytwarzanie

energii

cieplnej

kotłownie lokalne, osiedlowe

kotły małej mocy w gospodarstwach indywidualnych

wykorzystanie biogazu z oczyszczalni ścieków, ferm hodowlanych oraz gazu wysypiskowego

tzw. mała energetyka wodna:elektrownie wodne małej mocy podłączone do sieczna cele lokalne

ciepłownie dużej mocy, osiedlowe

podgrzewanie wody w basenach

suszarnictwo

ogrzewanie szklarni

hodowla ryb

suszarnictwo ogrzewanie

szklarni przygotowanie

ciepłej wody użytkowej do celów domowych i gospodarskich

przygotowanie ciepłej wody do celów przetwórstwa rolno-spożywczego

podgrzewanie wody w basenach

wykorzystanie biernych systemów słonecznych w budynkach mieszkalnych i inwentarskich

wytwarzanie

energii

mechanicznej

pojazdy wykorzystujące biopaliwa płynne (biodiesel, benzyna z dodatkiem etanolu)

Źródło: Ministerstwo Ochrony Środowiska, Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, Załącznik nr 1, http://www.mos.gov.pl/1materiały_informacyjne/raporty_opracowania/

energetyka/zal1.html2.1. Biomasa

Biomasa, to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które

ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji

rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także inne

części odpadów, które ulegają biodegradacji.16

Biomasa jest produktem procesu fotosyntezy, przebiegającego pod wpływem

promieniowania słonecznego. Substancją organiczną, która powstaje w procesie

akumulowania energii słonecznej. Jedną z najważniejszych cech biomasy jest fakt

dużo mniejszej emisji dwutlenku siarki (SO2), niż w przypadku spalania paliw

konwencjonalnych tj. węgla kamiennego, czy brunatnego. Natomiast przetwarzając

energię chemiczną, zawartą w biomasie, powstaje produkt uboczny w postaci

dwutlenku węgla (CO2). Jest on jednak przyjazny dla środowiska, ponieważ w tym

wypadku, podobnie jak woda krąży on w przyrodzie w obiegu zamkniętym. W

zależności od rodzaju rośliny cykl taki może wahać się od kilku miesięcy do

kilkudziesięciu lat.17

Biomasa jest podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanym

w warunkach polskich. Jej udział w bilansie energetycznym wykorzystania źródeł

odnawialnych wynosił w 1999 r. 98,5%. Istotnymi czynnikami, które w znacznym

stopniu przyczyniły się do wzrostu tego udziału, było wykorzystanie drewna oraz

jego odpadów, głownie przez ludność wiejską, a także uruchomienie znacznej ilości

lokalnych ciepłowni na słomę.18

2.1.1. Podział biomasy

16 Dubas J.W., Grzybek A., Kotowski W., Tomczyk A. 2004, Wierzba energetyczna-uprawa i technologie przetwarzania, Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu, str. 10 17 W.M. Lewandowski. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa18 http://www.biomasa.org/jako_paliwo/index_html

Na cele energetyczne biomasa może być zużywana w najróżniejszych

formach. Począwszy od bezpośredniego spalania biopaliw stałych, takich jak np.

słoma, drewno, czy też osady ściekowe, poprzez przetwarzanie jej na paliwa ciekłe,

jak np. alkohol, czy estry oleju rzepakowego, lub gazowe w postaci np. biogazu

rolniczego, czy też wysypiskowego.

Biorąc pod uwagę zasoby energetyczne biomasy, można ją zasadniczo

podzielić na dwie grupy:

1. Plantacje roślin, które przeznaczone są na cele energetyczne jak np. rzepak,

kukurydza, słonecznik, tombiwar, wierzba, osika.

2. Odpady i pozostałości organiczne:

odpady przemysłu rolno-spożywczego,

organiczne odpady komunalne (ścieki),

pozostałości roślinne, stanowiące materiał odpadowy produkcji rolnej, leśnej,

sadowniczej, w postaci np. słomy, [Tabela VIII]

wykorzystywane w procesie fermentacji metanowej gnojowica lub obornik

(zwierzęce produkty uboczne),

organiczne odpady przemysłu papierniczo-celulozowego.19 [Rys 2]

Tabela VIII - Teoretyczny i techniczny potencjał energetyczny słomy w Polsce

Rodzaj Całkowite ilości

(mln ton)

Współczynnik

wykorzystania

(%)

Ilości możliwe do

wykorzystania

(mln ton)

Potencjał

techniczny

(PJ)

Słoma zbóż 21,5 50 8,9 147

Słoma rzepaku 2,4 70 1,4 23

Siano 18,1 10 1,5 25

Całkowity potencjał energetyczny odpadów w

rolnictwie

11,8 mln t 195

Źródło: Kogeneracja z biomasy Przewodnik inwestora 2002, Europejskie Centrum Energii Odnawialnej w Instytucie Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Gdańsk, str.13

Energetyczne wykorzystanie biomasy

19 Dubas J.W., Grzybek A., Kotowski W., Tomczyk A. 2004. Wierzba energetyczna-uprawa i technologie przetwarzania. Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu, str. 11

W Polsce można rocznie zagospodarować około 20 mln ton słomy

odpadowej, około 4 mln ton odpadów drzewnych w postaci kory, zrębów, trocin i

chrustu, a także około 6 mln ton osadów ściekowych, pochodzących zarówno z

przemysłu celulozowo-papierniczego, jak i spożywczego, a także miejskich odpadów

komunalnych. Po zsumowaniu powyższych danych, otrzymamy około 30 mln ton

biomasy rocznie. Ilość ta jest równoważna z 1520 mln ton węgla.20

1. Plantacje energetyczne

Plantacja jest celową i zorganizowaną, towarową produkcją rolną lub leśną.

Głównym przeznaczeniem produktu takiej plantacji jest produkcja energii cieplnej i

elektrycznej, a także paliwa gazowego lub ciekłego. Uprawa produktów

żywnościowych, również posiada pewne cechy upraw energetycznych, głównie ze

względu na dużą ilość biomasy, o charakterze odpadu np. słoma, nać ziemniaczana,

produkty żywnościowe, które nie spełniają norm jakościowych, więc nie są

dopuszczane do konsumpcji przez ludzi, czy też zwierzęta.

Fot. 1. 3-letnia plantacja wierzby energetycznejŹródło: http://ze.strefa.pl/index2.php?main=galeria/lato2006_02.htm

20 Kowalik P.: Energetyczne wykorzystanie biomasy roślinnej i odpadów organicznych w polityce Unii Europejskiej. II Krajowa Konferencja Naukowa, Las-Drewno-Ekologia’95. Wielkopolska Fundacja Naukowa im. T. Perkitnego w Poznaniu, 1995, str. 215-223.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę produkt końcowy danej plantacji, możemy je

podzielić na:

- plantacje roślin oleistych (np. rzepak), których przeznaczeniem jest produkcja estru

oleju rzepakowego,

- buraki cukrowe, rośliny zbożowe, a także ziemniaki, przeznaczone do produkcji

metanolu lub etanolu,

- gatunki roślin wieloletnich (np. wierzba wiciowa Salix viminalis, śluzowiec

pensylwański Sida Hermaphrodita) przeznaczone do bezpośredniego spalania lub

fermentacji metanowej.21

21 B. Kościk, A. Kowalczyk-Juśko, K. Kościk: Plantacje energetyczne w warunkach polskich, aspekty agrotechniczne i energetyczne, materiały konferencyjne: Czy biomasa-odnawialne źródło energii-jest szansą dla polskiego rolnictwa w aspekcie integracji z UE, Poświętne 2002, str. 23

BIOMASA

Rośliny energetycznePozostałości po zbiorachZwierzęce produkty uboczneOdpady organiczne uboczne

Szybko rosnące- wierzba Salix Viminalis- miskant olbrzymi- trawa trzcinowa- rośliny zbóż

Oleiste- rzepak

- słonecznik- konopie

Zawierające cukier- burak cukrowy- trzcina cukrowa

Drewno- z czyszczenia lasów

- z pielęgnacji zieleni miejskiej- ze zbioru drewna

Słoma

Łodygi, liście- z pielęgnacji zieleni miejskiej

- z czyszczenia lasów- ze zbioru ziemniaków, buraków cukrowych

Trawa- z terenów parków miejskich

- z koszenia poboczy dróg

Odchody zwierzęce- gnojownica- obornik- pomiot kurzy- gnojówka

Osady ściekowe

Przemysłowe- przetwórstwo produktów roślinnych, zwierzęcych

Komunalne- socjalno-bytowe

Ścieki- przemysłowe (organicznie obciążone)

Rys.2. Podział biomasy w zależności od pochodzenia22

Zarówno Europa Zachodnia, jak i Polska boryka się z problemem, który jest

jednak istotnym czynnikiem dla rozwoju plantacji energetycznych. Problem ten to

nadprodukcja żywności, która bezpośrednio skutkuje bardzo małą opłacalnością

upraw spożywczych. Alternatywę w tym wypadku stanowią rośliny energetyczne.

Także, gdy mamy do czynienia z gruntami zdegradowanymi o przeznaczeniu

rolniczym, uprawy energetyczne są doskonałym sposobem na ich wykorzystanie

oraz rekultywację. Rolnictwo boryka się ponadto z rosnącą ilością gruntów

ugorowanych i odłogowanych, a także ziem mało urodzajnych lub skażonych.

22 R. Ulbrich, K. Trinczek: Potencjał Energetyczny biomasy na podstawie gmin województwa opolskiego. Ogólnopolskie Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Warszawa 2004, str. 42

Zawierająca skrobię

- ziemniaki- zboża- kukurydza

Plantacje dają możliwość wykorzystania tych gleb pod uprawę, umożliwiając

jednocześnie utylizację osadów ściekowych, na terenie tychże plantacji.

Niewątpliwymi zaletami tych upraw są niskie koszty pozyskania biomasy i jej

wysoka wartość opałowa. Ponadto niezwykle istotna jest niska emisja

zanieczyszczeń gazowych oraz wysoka zdolność do absorpcji szkodliwych

związków w przypadku rekultywacji gruntów. 23

W ostatnich latach w Polsce zauważalne jest rosnące zainteresowanie

uprawami roślin energetycznych, dlatego też plantacje energetyczne stają się coraz

popularniejsze. Zwłaszcza tam, gdzie tradycyjne uprawy polowe są coraz mniej

opłacalne z powodu zarówno niskich plonów, jak i coraz niższych cen skupu

zbiorów. Najpopularniejszą rośliną energetyczną na terenie Polski, jest wierzba z

rodziny Salix sp.24

Czynnikiem, który sprzyja rozwojowi plantacji energetycznych, jest również

wprowadzony obowiązek, dotyczący wytwarzania „zielonej” energii, oraz ciepła ze

źródeł odnawialnych. Dlatego też wytwórcy energii (elektrownie, elektrociepłownie

węglowe), poszukują biomasy, aby wykorzystać ją do procesów np. współspalania z

węglem.25

2. Biopaliwa stałe i ciekłe

Biopaliwa stałe posiadają w Polsce ogromny potencjał energetyczny.

Oszacowano go na około 407,5 PJ rocznie. Nadwyżki odpadowe z rolnictwa

stanowią około 195 PJ, z leśnictwa natomiast 101 PJ. Sadownictwo generuje 57,6 PJ

odpadów rocznie, a przemysł drzewny 53,9 PJ.

Polskie lasy stanowią około 28,8% powierzchni kraju (8,9 mln hektarów). Do

2020 roku przewiduje się wzrost lesistości do około 32%. Generalna Dyrekcja

Lasów Państwowych ocenia, iż około 2-2,5 mln m³ odpadów drzewnych pozostaje w

lasach, czego powodem jest ograniczony popyt. Potencjał techniczny drewna z

23 K. Stańczyk, L. Trząski, M. Bieniecki, K. Kadlewicz, M. Karuk:Karuk Niektóre aspekty środowiskowe upraw energetycznych, Ekologia dla przedsiębiorstw, część 1, rok 2004, str.25 24K. Stańczyk, M. Ludwik, Konferencja-Forum informacyjne na temat: Nowych technologii oraz rozwiązań techniczno-organizacyjnych w technice ochrony środowiska, Fundacja Ekologiczna SILESIA, Brenna 12-13 września 2003r, 25http://www.ekologika.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=1315

leśnictwa oraz sadownictwa, z możliwością wykorzystania do celów energetycznych

ocenia się na 158,6 PJ. [Rys. 3.]

Rolnictwo; 195

Przemysł drzewny; 53.9

Sadownictwo; 57.6

Leśnictwo; 101

Rys. 3. Potencjał techniczny biopaliw w Polsce [w PJ]26

Biorąc pod uwagę uwarunkowania polskie, można się w najbliższym czasie

spodziewać postępującego wzrostu wykorzystania biopaliw stałych. 25 mln ton

słomy, zarówno zbożowej, jak i rzepakowej produkuje rocznie polskie rolnictwo.

Wykorzystanie jej, jako ściółki oraz paszy, a także do nawożenia pól, pozwala

jedynie na częściowe zużycie całego potencjału. Nadwyżki słomy, które

sukcesywnie rosną od 1990 roku, głównie w Polsce północnej i zachodniej (tereny

byłych PGR), wypalane są na polach, powodując niestety zagrożenie zarówno dla

środowiska, jak i dla zdrowia ludności.

Wykorzystanie biopaliw stałych posiada w Polsce długą tradycję.

Szacunkowo, na terenie kraju znajduje się ponad 100.000 instalacji opalanych

drewnem. Są to zarówno nowoczesne, małe kotły z możliwością kontrolowanego

procesu spalania, jak i kotły węglowe, z możliwością spalania drewna, jak i wielkie

kotłownie przemysłowe w zakładach przerobu drewna i przemyśle meblarskim.

Natomiast zakłady przemysłu celulozowo-papierniczego posiadają największe

zużycie odpadów drzewnych.

Energetyczne wykorzystanie biopaliw stałych to najszybciej rozwijająca się

gałąź polskiej energetyki odnawialnej. Rozwój ten następuje jednak w oparciu o

26Kogeneracja z biomasy Przewodnik inwestora 2002, Europejskie Centrum Energii Odnawialnej w Instytucie Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Gdańsk, str.13

krajowe technologie, a cechą zasadniczą jest wykorzystywanie biomasy stałej w

większości w postaci biopaliw odpadowych, które posiadają najniższą cenę rynkową.

Sytuacja taka jest jednak możliwa, przez pewien czas, dopóki posiadamy nadwyżki

biomasy odpadowej. Kolejny etap to plantacje energetyczne.27

Polska jest krajem, który nie posiada naturalnych źródeł ropy naftowej,

dlatego uzasadnione jest, zarówno ze względów strategicznych, jak i ekonomicznych

zwrócenie się ku biopaliwom płynnym. Za produkcją biopaliw przemawia także

nadprodukcja żywności oraz rosnące kłopoty ze zbytem ziemniaków, zboża,

buraków cukrowych, a od niedawna także i rzepaku (zakłady tłuszczowe wykupione

przez zachodni kapitał). Produkty te można natomiast z powodzeniem przetwarzać

na proekologiczne paliwo (benzynę E85, bio-disel, oxydiesel). Ester metylowy oleju

rzepakowego (RME), palmowego lub sojowego stanowi doskonałe i wydajne paliwo,

które niczym nie ustępuje olejom napędowym. W procesie spalania natomiast

emituje o 40% mniej węglowodorów, o 50% mniej sadzy i o 40% mniej pyłów do

atmosfery, w porównaniu z konwencjonalnym olejem napędowym [Tabela IX].

Dla przykładu w warunkach polskich 1 ha rzepaku, to około 3000 kg nasion,

z których można z kolei wycisnąć 1132 kg oleju rzepakowego (35% masy).

Pozostała część zostaje przerobiona na śrutę rzepakową, z powodzeniem

wykorzystywaną w hodowli. W wyniku określonych procesów chemicznych

(transestryfikacji), po dodaniu 133 kg etanolu, można uzyskać 1143 kg czystego

Biopaliwa, oraz około 122 kg gliceryny. Ilość paliwa, którą można uzyskać z 1 ha

upraw, pozwala na pracę traktora w polu przez około 260 h (ok. 2 miesiące). W

związku z tym obsianie rzepakiem 5 ha umożliwia rolnikowi całkowite

uniezależnienie się od dostaw oleju napędowego.28

Tabela IX - Porównanie „wydajności energetycznej” niektórych roślinRoślina Założony plon

średni t/haProdukt Średnia ilość paliwa

z 1 ha, dm³/haRzepakBurak cukrowyZiemniakKukurydza

2,546,028,06,0

DiesterEtanolEtanolEtanol

850440034002300

27Ministerstwo Ochrony Środowiska, Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych), http://www.mos.gov.pl/1materiały_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/stan.html (03.11.2006)28 W.M. Lewandowski. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa, str. 247

Pszenica 5,0 Etanol 1700Źródło:A.Roszkowski, Produkcja roślinna a paliwa alternatywne, Problemy Inżynierii Rolniczej 2/1994

Do niewątpliwych zalet produkcji ekologicznego oleju napędowego należą:

Zamknięty obieg dwutlenku węgla, wynikający z procesu fotosyntezy i faktu,

iż rośliny podczas wegetacji pobierają tą samą ilość CO2, jaka powstaje z

kolei w procesie spalania ekologicznego paliwa.

Uprawy rzepaku pozwalają na eliminację nieużytków rolnych.

Bilans energetyczny, wynikający z uprawy i przetwarzania rzepaku w olej

napędowy, glicerynę oraz odpady, łącznie z emisją substancji szkodliwych,

jest o wiele korzystniejszy od analogicznego bilansu, dotyczącego wydobycia

i przetwarzania ropy naftowej.29

3. Biogaz

Biogaz powstaje w procesie beztlenowej fermentacji odpadów organicznych.

W trakcie tego procesu substancje organiczne są rozkładane przez bakterie do

poziomu związków prostych. Proces fermentacji pozwala na zamianę w biogaz około

60% substancji organicznej.

Biogaz, który można wykorzystywać dla celów energetycznych powstaje z

udziałem: odpadów organicznych składowanych na wysypiskach śmieci, odpadów

zwierzęcych, pochodzących z gospodarstw rolnych, oraz osadów ściekowych,

pochodzących z oczyszczalni ścieków.30

Na terenie Polski znajduje się obecnie około 700 czynnych składowisk

odpadów. Należy jednak zaznaczyć, iż na większości z nich nie ma dostatecznej

kontroli nad emisją gazu wysypiskowego, który z kolei trafiając do środowiska,

wpływa na pogłębienie efektu cieplarnianego, a także stanowi zagrożenie dla

zdrowia ludności. Polski potencjał gazu ,,wysypiskowego” związany jest z około 100

największymi wysypiskami. Niestety braki w odpowiednim uszczelnieniu masy

wysypiskowej powodują, iż możemy wykorzystać tylko 30-45% ich całkowitego

potencjału energetycznego.

Bardzo wysoki jest natomiast potencjał techniczny biogazu pochodzącego z

oczyszczalni ścieków. Najlepiej, jeśli są to oczyszczalnie biologiczne, które

stosowane są zarówno w oczyszczalniach ścieków komunalnych, jak i

przemysłowych. Ponieważ każda taka placówka wykazuje wysokie zapotrzebowanie 29 W.Kotowski, W. Fechner, Przetwórstwo olejów roślinnych do oleju napędowego, Karbo 2/199930 http://www.biomasa.org/jako_paliwo/biogaz/

na energię cieplną i elektryczną, więc wykorzystanie biogazu z fermentacji osadów

może w znacznym stopniu podnieść ich rentowność. Biogazownie komunalne, które

wykorzystują osady ściekowe, stanowią w Polsce 29 instalacji o łącznej mocy około

40 MW, w tym 72 GWh energii elektrycznej.

Ogromnym źródłem biogazu jest natomiast rolnictwo, a ściślej gospodarstwa

hodowlane, które produkują duże ilości odchodów zwierzęcych. Zwykle są one

używane jako nawóz lub też składowane na wysypiskach. Obie metody stanowią

zagrożenie dla środowiska w postaci skażenia rzek i wód podziemnych. Dlatego

idealnym rozwiązaniem jest wykorzystywanie biogazu, pochodzącego z fermentacji

tychże odpadów. Od połowy lat 80-tych zrealizowano około 10 takich projektów31

Energia wody

Energia wody - energia wody jest jednym z odnawialnych źródeł energii,

które uzależnione jest od naturalnego obiegu wody w przyrodzie (parowanie,

skraplanie, opad atmosferyczny oraz spływ grawitacyjny). Jest jednym z

najstarszych, a także najczęściej wykorzystywanym źródłem, spośród wszystkich

form energii odnawialnej. Najczęściej spotykanym sposobem wykorzystania energii

wody jest energia spadku (rzeki, zbiorniki), ale oprócz tego w ostatnich latach

powstały układy wykorzystujące energię pływów, fal i prądów morskich, a także

różnic temperatur występujących na różnych głębokościach mórz, tzw. energia

maretermiczna.32

Ludzkość już od zarania dziejów wykorzystywała dla swoich potrzeb energię

wody. Począwszy od kół wodnych do napędzania żarem w młynach z I wieku n.e.,

przez koła służące do napędzania miechów i młotów w kuźniach 1000 lat później.

Dziś natomiast postęp techniki przekształcił je w nowoczesne turbiny, pracujące w

hydroenergetyce i napędzające ogromne generatory elektrowni wodnych.

Nowoczesna hydroenergetyka wykorzystuje ogromne zapory wraz ze zbiornikami

wodnymi. Powstająca różnica poziomów umożliwia powstanie dużego spadu wody,

z dużej wysokości. Również falowanie morza posiada ogromny potencjał 31 Ministerstwo Ochrony Środowiska, Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych), http://www.mos.gov.pl/1materiały_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/stan.html (03.11.2006)32 http://www.eis.slask.pl/index.php?go=15#akapit10

Fot. 2. Elektrownia wodna-

Koronowo

Źródło: http://www.zielonaenergia.pl/gale

energetyczny. Wykorzystanie jednak tego zasobu, pozostaje jeszcze w sferze

doświadczeń. 33

Potencjał hydroenergetyczny świata można ocenić na około 2 857 TW. Z

tych ogromnych zasobów wykorzystuje się oraz przetwarza na energię elektryczną

znikomą część, bo zaledwie 0,152 TW, co z kolei stanowi zaledwie 5,5%

całkowitego potencjału energii wody.34 Podział wodnej energii odnawialnej

przedstawia [Rys. 3]

W zakres energii mechanicznej wód

wchodzi energia mechaniczna rzek i oceanów.

W elektrowniach rzecznych na energię

elektryczną przetwarza się energię kinetyczną,

jak również energię potencjalną wody.

33 http://www.profesor.pl/mat/na9/na9_a_zieba_040326_1.php34 W. Ciechanowicz, 1997, Energia, środowisko i ekonomia, Instytut Badań Systemowych PAN, Warszawa

ENERGIA WÓD

Rzecznych Oceanicznych

- przepływu- różnic poziomu

- pływów- fal- prądów

Rys. 4. Podział mechanicznej wodnej energii odnawialnej35

Natomiast elektrownie oceaniczne, do napędu turbin wykorzystują ruchy

masy wody, które są wywoływane w wyniku pływów, falowań i różnic gęstości, np.

prąd Golfstrom.

Energetyka wodna ma w Polsce największe tradycje, jednak zasoby kraju są

niewielkie. Wpływa na to wiele czynników. Do najistotniejszych należą: mało obfite

i niekorzystnie rozłożone opady, niewielkie spadki terenów oraz zbyt mała

przepuszczalność gruntów.36

W Polsce energetyka wodna wykorzystywana jest w niewielkim stopniu.

Potencjał wody wykorzystujemy tylko w 11%. Budowa dużych, zawodowych

elektrowni wodnych, to jednak nie tylko ogromne nakłady finansowe, ale również

ingerencja w środowisko naturalne, zmiany struktury hydrologicznej oraz zamulanie

zbiorników, prowadzące do odtleniania i zamierania życia w wodzie. Nie ma jednak

planów realizacji takich obiektów w najbliższym czasie. Z powodzeniem rozwija się

natomiast tzw. mała energetyka wodna (małe moce jednostkowe), w której

większość z wyżej wymienionych wad zostaje wyeliminowana.

35 W.M. Lewandowski. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa, str. 4736 Ministerstwo Ochrony Środowiska, Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych), http://www.mos.gov.pl/1materiały_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/stan.html (03.11.2006)

Mała elektrownia wodna (MEW), to elektrownia wykorzystująca do

produkcji energii elektrycznej, energię kinetyczną spadającej lub płynącej wody o

mocy zainstalowanej do 5 MW. MEW w odróżnieniu od dużych elektrowni

wodnych charakteryzują się (z reguły) niewielką ingerencją w środowisko naturalne i

większym stopniem bezpieczeństwa.

MEW budowane są najczęściej na istniejących, a także już zdewastowanych

stopniach wodnych. Na wartość ekonomiczną tych jednostek składa się zarówno

udział w bilansie energetycznym kraju, rozwój oraz wykorzystanie lokalnych

możliwości produkcji energii elektrycznej oraz miejsca pracy, zwłaszcza na terenach

o dużym bezrobociu. Nie bez znaczenia są także czynniki ekologiczne, do których

należą: poprawa fatalnego w Polsce współczynnika odpływu, głównie na rzekach

mniejszych oraz lokalna retencja wód.37

Do zalet MEW należą:

zdolność wytwarzanie „czystej energii”,

niewielki nadzór techniczny do ich obsługi (również sterowanie zdalne),

zużywanie niewielkich ilości energii dla własnych potrzeb,

możliwość wykorzystania wytworzonej energii przez lokalnych odbiorców

(brak kosztów przesyłu),

w przypadku awarii sieci przesyłowej, zapasowe źródło energii,

reguluje lokalne stosunki wodne (wpływ na obszary rolnicze),

nie zanieczyszczają środowiska,

budowla piętrząca może osłabić wielkość zatapiania terenów, w przypadku

powodzi,

krótki okres realizacji (około 1-2 lata).38

Ze względu na hydrologię, energetyka nie stwarza w Polsce takich

możliwości, jak w innych państwach. Biorąc jednak pod uwagę powyższe zalety,

należałoby w Polsce umożliwić rozwój właśnie MEW, która należy do rozwiązań

przyszłościowych i co najważniejsze proekologicznych.39

37 http://www.ekologeoteka.mom.pl/e_wody.html38 http://www.mojaenergia.pl/strony/1/i/254.php39 T. Stańczyk, Prawne, ekologiczne i społeczne aspekty odnawialnych źródeł energii, www.e-energetyka.pl

Energia wnętrza Ziemi

Energia geotermalna jest energią wnętrza Ziemi, zgromadzoną w skałach

i wodach podziemnych. Ciepło we wnętrzu Ziemi jest częściowo ciepłem

pierwotnym, które powstało w trakcie formowania się naszej planety, a częściowo

jest ciepłem pochodzącym głównie z rozpadu pierwiastków promieniotwórczych

takich jak uran, czy tor. Temperatura zwiększa się z głębokością. W jądrze Ziemi

osiągając nawet 6000ºC.40

Zasoby energii geotermalnej można podzielić na dwa rodzaje:

hydrotermiczne oraz petrotermiczne. Pierwszy z nich to wysokotemperaturowa

warstwa dwuskładnikowej mieszaniny wody i pary wodnej rozgrzanej do

temperatury 200-300ºC, lub pokłady gorącej wody o temperaturze 50-70ºC. Zasoby

petrotermiczne natomiast, to energia cieplna zgromadzona w suchych, ogrzanych i

porowatych skałach. Dla wykorzystania potencjału energii hydrotermicznej tych wód

dokonuje się odwiertów do głębokości max: 5 km. Kolejnym krokiem jest

wykorzystanie ciepła wypompowywanej wody. Można także wpompować do

wnętrza Ziemi wodę zimną, która po nagrzaniu wraca jako źródło energii cieplnej.41

W ostatnich kilkunastu latach wzrosło w Polsce zainteresowanie energią

geotermalną. Zaowocowało ono intensyfikacją prac związanych z poznaniem

geologiczno-złożowych warunków występowania wód geotermalnych, oceną ich

potencjału cieplnego, określeniem warunków ich ekonomicznej eksploatacji oraz

przygotowaniem pierwszych projektów zagospodarowania wód w kilku regionach

kraju. Na podstawie szczegółowej analizy map opracowanych dla poszczególnych

poziomów wodonośnych oszacowano, że:

w basenach Niżu Polskiego znajduje się około 6225 km wód geotermalnych

o temperaturze od 20 do 120ºC, zawierających energię cieplną rzędu 32,4

mld ton paliwa umownego,

w basenach zapadliska przedkarpackiego znajduje się około 362 km wód

geotermalnych o temperaturze od 30 do 120ºC, zawierających energię

cieplną rzędu 1,5 mld ton paliwa umownego,

40 http://www.ekologeoteka.mom.pl/e_geotermalna.html41 W.M. Lewandowski 2002, Proekologiczne źródła energii odnawialnej, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa, str. 176

w basenach Karpat Polskich znajduje się około 100 km  wód geotermalnych

zawierających energię cieplną równoważną około 714 mln ton paliwa

umownego

Najkorzystniejsze warunki dla eksploatacji wód geotermalnych do celów

energetycznych istnieją na Niżu Polskim, Podhalu i w Sudetach.

Ogólnie można stwierdzić, iż złoża wód geotermalnych możliwych do

pozyskania pod względem technicznym a jednocześnie ekonomicznie opłacalnym,

znajdują się pod ok. 80% powierzchni kraju. Są one wydobywane na powierzchnię

przy pomocy otworów eksploatacyjnych i posiadają ogromny potencjał

energetyczny. Wykorzystanie go do celów grzewczych w gospodarce komunalnej,

procesach technologicznych oraz w rolnictwie jest najprostszym sposobem

zagospodarowania tych wód.42

Wykorzystanie energii hydrotermicznej wód geotermalnych można uzasadnić

względami ekologicznymi, jak i przede wszystkim ekonomicznymi. W porównaniu

z innymi nośnikami energii posiada ona wiele znaczących zalet:

jej dostępność nie jest uzależniona od czynników politycznych, ani decyzji

światowych potentatów w dziedzinie wydobycia i handlu surowcami

energetycznymi,

występuje w dużych ilościach i jest energią odnawialną,

złoża geotermalne można poddać eksploatacji stosunkowo szybko i przy

niewielkich nakładach finansowych (można wykorzystać odwierty

wykonanie wcześniej dla innych celów np. poszukiwania złóż ropy

naftowej),

instalacja geotermalna działa z wysoką wydajnością w ciągu całego roku (w

odróżnieniu np. od hydroelektrowni),

nie powoduje emisji szkodliwych substancji (pyły, gazy).

Wody o bardzo wysokiej temperaturze(w postaci pary) wykorzystywane są

głównie do produkcji elektryczności. Natomiast wody o temperaturze niższej, mają

zastosowanie w ogrzewaniu lub chłodzeniu pomieszczeń, hodowlach szklarniowych

oraz oczywiście w kąpieliskach balneologii. Przemysł wykorzystuje wody

42 W. Nowak, A. Stachel, Ocena Możliwości Wykorzystania Energii Geotermalnej w Ciepłowniach i Elektrociepłowniach, Ogólnopolskie Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Warszawa 2004, str. 11

Fot. 3. Elektrownia wiatrowaŹródło:http://www.biomasa.org/edukac ja/energia_wiatru/galeria

geotermalne w produkcji papieru, hodowli grzybów i ryb, a także do pasteryzacji

mleka.43

Energia wiatru

Wiatr należy do odnawialnych

źródeł energii. Można go zdefiniować,

jako poziomy ruch powietrza, który jest

skutkiem różnic gęstości ogrzanych mas

powietrza. Podciśnienie, które się w ten

sposób wytwarza, powoduje proces

zasysania zimnych mas powietrza. Tak

powstaje wiatr - ruch powietrza,

spowodowany różnicami temperatur i

ciśnienia, a także działaniem siły

związanej z obrotowym ruchem Ziemi,

tzw. siły Coriolisa. Gdyby nie działanie

siły Coriolisa, zwanej również

geostroficzną, powodującej zakrzywianie

toru wiatru, powietrze przemieszczałoby

się w linii prostej, wędrując od

obszarów wysokiego ciśnienia ku

terenom o ciśnieniu niskim.44

Ocenia się, że ok. 1-2% energii słonecznej dochodzącej do Ziemi ulega

przemianie na energię kinetyczną wiatru. Potencjał ten wynosi w granicach 2700

TW. 25% tej energii przypada na stumetrowej grubości warstwę powietrza

atmosferycznego otaczającego bezpośrednio powierzchnię Ziemi. Wiatry wiejące

nad powierzchnią lądów, jeśli uwzględni się różne rodzaje strat oraz możliwości

rozmieszczenia instalacji wiatrowych, mają potencjał energetyczny o mocy 40 TW.

Tylko 10% tej wartości przewyższa cały potencjał śródlądowej energii wodnej i

wynosi 20 razy więcej niż obecna moc zainstalowanych na świecie elektrowni.

43 http://www.ekologeoteka.mom.pl/e_geotermalna.html

44 W.M. Lewandowski 2002, Proekologiczne źródła energii odnawialnej, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa, str. 71

Zasoby energii wiatru są niewyczerpalne, ponieważ wiatry są uzależnione

oraz stale napędzane przez Słońce. W przypadku wiatrów wiejących nad otwartym

morzem, tam gdzie głębokość wody umożliwia zainstalowanie siłowni wiatrowych,

ich moc energetyczną ocenia się na 20 TW.45

Energia wiatru była wykorzystywana już od zamierzchłych czasów. Już 4000

lat temu starożytni Babilończycy pompowali wodę przy pomocy wiatraków,

nawadniając pola i osuszając mokradła, natomiast o wiele wcześniej datowane jest

wykorzystywanie energii wiatru w żegludze. Od VI wieku Persowie mełli ziarno w

młynach wiatrowych. Natomiast w VIII wieku w Europie pojawiły się duże

czteroskrzydłowe wiatraki, które były wykorzystywane w głównej mierze przez

Holendrów do wypompowywania wody z obszarów nisko położonych. Energia

wiatru znalazła nowe, rozległe zastosowanie wraz z odkryciem elektryczności. Pod

koniec XIX wieku podjęto pierwsze próby wykorzystania jej do produkcji prądu, zaś

do roku 1960 na świecie działało już ponad milion siłowni wiatrowych.46

Energię wiatru możemy wykorzystywać do budowy:

małych instalacji o mocy od jednego do kilkuset kW, które mogą

współpracować z bateriami akumulatorów i pompami ciepła,

dużych instalacji o mocy od 1-5 MW, które mogą współpracować z małymi

elektrowniami wodnymi,

w celu zwiększenia uzyskiwanej mocy budowane są tzw. farmy wiatrowe -

zespoły wielu ustawionych obok siebie elektrowni wiatrowych.

Żeby móc wykorzystywać energię wiatru do produkcji prądu, niezbędne są

odpowiednie warunki, to znaczy stałe występowanie wiatru o określonej prędkości.

Ponieważ wiatr należy do zjawisk bardzo zmiennych, to przewidywanie ilości

energii możliwej do uzyskania w danej chwili jest mało prawdopodobne. Jednakże

łączną produkcję energii w długim okresie można ocenić ze stosunkowo dużą

dokładnością, gdyż średnia prędkość wiatru i rozkład prędkości w ciągu roku

zmieniają się w niewielkim stopniu. Zespoły wiatrowe pracują w przedziale

prędkości wiatru 4 - 25 m/s. Jeżeli prędkość spada poniżej 4 m/s osiągana moc jest

zbyt mała, natomiast przy prędkości większej niż 30 m/s zespoły są wyłączane ze

względu na możliwość uszkodzeń mechanicznych. Moce znamionowe dla

wiatrowych zespołów prądotwórczych są określane dla pewnej prędkości wiatru.

45 J.Bogdanienko 1989, Odnawialne Źródła Energii, PWN Warszawa, str. 21146 http://www.biomasa.org/edukacja/energia_wiatru/

Zwykle jest to przedział prędkości: 10-14 m/s. Wzrasta ona wraz z wysokością.

Najważniejszym czynnikiem jest więc duża prędkość wiatru.47

Energetyczny potencjał wiatru jest dziś powszechnie wykorzystywany.

Korzystają z niego zarówno gospodarstwa domowe, jak i na szeroką skalę

elektrownie wiatrowe. Stosowanie tego typu rozwiązań nie jest bardzo kosztowne, ze

względu na niezbyt skomplikowaną budowę urządzeń jak i tanią eksploatację.

W Polsce wiatry o największej prędkości występują w pasie wybrzeża

morskiego, na Podhalu, na północnym Mazowszu i w północnej części

Suwalszczyzny. Oznacza to, że na jednej trzeciej obszaru Polski występują korzystne

warunki wiatrowe i uzasadnione jest eksploatowanie elektrowni wiatrowych. Na

pozostałym obszarze Polski na znacznych wzniesieniach instalowanie elektrowni

wiatrowych również może być uzasadnione [Tabela X].

Tabela X – Wykaz turbin wiatrowych wybudowanych w Polsce do 1997r.Rok Miejsce lokalizacji Typ/liczba Firma Moc kW1991 Lisewo k. Żarnowca NTK-150/25 Nordtank, Dania 1501991 Swarzewo k. Pucka DANmark FolkeCenter, Dania 951992 Rytro k. Nowego Sącza EW-100 Nowomag, Polska 100

1995-1997 Wrocki k. ToruniaKwilisz k. PoznaniaZawoja k. Bielska BiałejBędkowo k. Wrocławia

EW-160 Nowomag, Polska 160160160160

1997 Starbieninio k. Lęborka N29/250 Nordex, Dania 2501997 Rembertów k. Tarczyna LW-250 Lagerway, Holandia 2501997 Swarzewo k. Pucka TW-60 x 2 Tacke, Niemcy 1200

Inne ok. 300Razem ok. 3000Źródło: W.M. Lewandowski 2002, Proekologiczne źródła energii odnawialnej, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa, str. 80

Do niewątpliwych zalet energetyki wiatrowej należą:

energia wiatru jest źródłem niewyczerpywalnym i niezanieczyszczającym

środowiska,

zaspokojenie rosnących potrzeb energetycznych ludności poprzez rozwój

ekologicznie czystej energii,

wzrost udziału energii uzyskiwanej ze źródeł odnawialnych w bilansie

energetycznym kraju,

możliwość aktywizacji terenów słabo zaludnionych lub o ubogich glebach,

47 http://alternatywne-zrodla.za.pl/energia_wiatru.htm

możliwość zasilania miejsc trudno dostępnych (elektrownie wiatrowe mogą

być zlokalizowane na terenach o małej gęstości zaludnienia, braku sieci

elektrycznej oraz terenach trudno dostępnych np. w górach do zasilania

schronisk).

Do negatywnych cech można zaliczyć: koszty instalacji, hałas, który jest

wywoływany przez pracujące skrzydła wiatraków, zmiany w krajobrazie oraz

negatywny wpływ na populację ptaków na danym terenie. 48

Energia słoneczna

Do zewnętrznej granicy

atmosfery dociera ze Słońca strumień

energii, którego potencjał

energetyczny szacowany jest na

ponad 170 PW. Strumień ten jest od

kilkunastu do 30 000 razy większy od

mocy wszystkich urządzeń

zainstalowanych przez człowieka na

Ziemi. Na podstawie licznych badań

naukowych obliczono, iż około 30% energii

tego strumienia zostaje odbijane przez powierzchnię Ziemi w postaci

promieniowania widzialnego i ultrafioletowego, jakieś 47% ulega pochłonięciu, a

także reemitowaniu w przestrzeń kosmiczną w postaci promieniowania

podczerwonego, natomiast pozostałe 23% to rzeczywisty strumień promieniowania,

dzięki któremu parują oceany, wieje wiatr oraz możliwe jest zachodzenie wszelkich

procesów umożliwiających i podtrzymujących życie na Ziemi.49

Tak więc energia promieniowania słonecznego to największe źródło energii,

jakim dysponuje człowiek.  Pozyskanie tej energii nie stanowi dla nas dużego

problemu. Trudności dostarcza natomiast zmagazynowanie, oraz wykorzystanie tego

potencjału we właściwym czasie. Energia słoneczna może być przetwarzana na prąd

48http://www.mojaenergia.pl/strony/1/i/251.php 49J. Kudowski, D. Klaudyn, M. Przekwas 1997, Energetyka a ochrona środowiska, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa, str. 402

Fot. 4. Kolektor słonecznyŹródło:

http://nsgkaczoruk.pl/galeria.php

i ciepło za pomocą instalacji zamontowanych na dachach budynków i w miejscach

zabudowanych. Warunki i nasłonecznienie, które umożliwiają wykorzystanie energii

Słońca występują na około 0,5% powierzchni Polski. [Fot. 5]

Promieniowanie słoneczne jest wykorzystywane głównie w rolnictwie,

ciepłownictwie (cieplne kolektory słoneczne) oraz elektroenergetyce (ogniwa

fotowoltaiczne). Jednakże największe szanse rozwoju w krótkim okresie mają

technologie oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych (urządzenie

wychwytujące energię słoneczną i zamieniające na energię cieplną. Zazwyczaj

instalowane są na dachach. Istnieje możliwość montażu na ścianie południowej

budynku na specjalnie przygotowanym stelażu lub na ziemi).50

Fot. 5 – Ocena warunków nasłonecznienia powierzchni Polski

Źródło: http://www.krainaenea.pl/index.php?ekoenea=1&s=1

W Polsce zdecydowanie najkorzystniejsze warunki solarne obserwujemy w

pasie nadmorskim, gdzie od kwietnia do września występują najwyższe sumy

promieniowania całkowitego i najwięcej godzin usłonecznienia.

Skupienie w tym okresie ponad 70 % średniej sumy rocznej promieniowania

całkowitego, która np. w Kołobrzegu przekracza 3800 MJ/m2 (1056 KWh m2)

świadczy o uprzywilejowaniu tego regionu. Wyróżniającym się też regionem jest

obszar Podlasko - Lubelski ze względu na częsty napływ suchych mas powietrza

znad Ukrainy. Najmniej korzystne warunki obserwujemy w regionach Podgórskim,

Suwalskim, Warszawskim i Górnośląskim 51 [Tabela XI].

Istnieją dwie metody bezpośredniego wykorzystania energii promieniowania

słonecznego: metoda helioelektryczna oraz metoda heliotermiczna.

50 http://www.mojaenergia.pl/strony/1/i/252.php51 http://www.ekologeoteka.mom.pl/e_slonca.html

Pierwsza z nich polega na bezpośredniej przemianie energii promieniowania

w energię elektryczną z wykorzystaniem ogniw fotoelektrycznych. Działanie ogniwa

słonecznego jest oparte na zjawisku fotowoltaicznym, polegającym na powstaniu siły

elektromotorycznej w wyniku napromieniowania półprzewodnika. Ogniwa takie

przemieniają w energię elektryczną nie tylko bezpośrednie promieniowanie Słońca,

lecz także promieniowanie rozproszone, występujące w przypadku zachmurzenia.

Instalacje fotowoltaiczne należą do bardzo elastycznych. Powierzchnia kolektorów

może zmieniać się w granicach od mniej niż 1 m2 do wielu kilometrów

kwadratowych. Systemy fotowoltaiczne mogą być dokładnie dostosowane do

zapotrzebowania na moc, dlatego można uniknąć znacznej części nakładów

związanych z przesyłaniem energii i odpowiadających mu strat. Instalacje takie

mogą pracować zależnie od potrzeb na użytek: domu jednorodzinnego, budynku

publicznego, zakładu przemysłowego lub centralnego zakładu energetycznego.

Metoda heliotermiczna polega natomiast na przetwarzaniu promieniowania

słonecznego w ciepło. Zostaje ono następnie wykorzystane na potrzeby bytowe w

instalacjach indywidualnych lub energia cieplna zostaje doprowadzona do turbiny,

która napędzając generator, powoduje wytworzenie energii elektrycznej.52

Tabela XI - Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski

Rejon Rok(I-

XII)

Półrocze letnie

(IV-IX)

Sezon letni

(VI-VIII)

Półrocze zimowe(X-III)

Pas nadmorski 1076 881 497 195

Wschodnia część Polski 1081 821 461 260

Centralna część Polski 985 785 449 200

Zachodnia część Polski z górnym dorzeczem Odry 985 785 438 204

Południowa część Polski 962 682 373 280

Południowo-zachodnia część Polski obejmująca obszar Sudetów z Turowem 950 712 393 238

Źródło: http://greenworld.serwus.pl/power_switch/Charakterystyka.htm#a5

Do najważniejszych zalet systemów fotowoltaicznych należą:

wyeliminowanie operatora, transportu oraz zbędność paliwa,

nie przyczyniają się do emisji gazów cieplarnianych,

52J. Kudowski, D. Klaudyn, M. Przekwas 1997, Energetyka a ochrona środowiska, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa, str. 398/402

brak zanieczyszczeń produktami spalania i odpadami,

bezpośrednia zamiana energii promieniowania słonecznego na energię

elektryczną,

opłacalność stosowania, ponieważ nie wymagają napraw amortyzacyjnych

ani remontów,

długotrwałe użytkowanie i estetyczny wygląd,

łatwość montażu w dowolnym miejscu.

Do wad można natomiast zaliczyć: uzależnienie od sprzyjających warunków

helioenergetycznych, wysoką cena, a co za tym idzie długi okres zwrotu inwestycji.53

Rozdział 3 – Zobowiązania międzynarodowe Polski w

zakresie ochrony środowiska oraz odnawialnych źródeł

energii

Dziś cały świat, a w szczególności Europa stoi w obliczu poważnego

wyzwania zarówno energetycznego, jak i ekologicznego. Problem tkwi w

53W.M. Lewandowski 2002, Proekologiczne źródła energii odnawialnej, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa, str. 233

odpowiedzi na pytanie: jak zapewnić Europie dostawy czystej, oraz konkurencyjnej

energii w warunkach zmian klimatycznych, globalnego ocieplenia, światowego

wzrostu zapotrzebowania energetycznego i niepewności co do przyszłych dostaw?

Wpływ na sytuację całej UE mają ponadto problemy wywołane poza jej granicami, o

charakterze światowym. Całej europie potrzebna jest zatem zdecydowana i jednolita

polityka energetyczna. W tym celu właśnie Komisja dokonała przeglądu strategii

energetycznej UE, co stanowi bardzo ważny krok do skutecznej polityki

energetycznej Europy.

Jednym z trzech głównych zadań, które stanowią dziś punk wyjścia dla

europejskiej polityki energetycznej, jest walka ze zmianami klimatycznymi. Osią tej

nowej polityki jest fundamentalny cel dwudziestostopniowego zmniejszenia (przed

2020 r.) poziomu emisji gazów cieplarnianych, związanej z użytkowaniem energii.

Zadanie jest poważne, a jego realizacja wymaga zmniejszenia co najmniej o

20% lub więcej proporcji emisji CO2 w ramach zużycia energii, w ciągu najbliższych

trzynastu lat. Aby tego dokonać, należałoby zbliżyć gospodarkę Europy do modelu

o bardzo wysokiej energooszczędności, połączonej z niskim poziomem emisji CO2.

Tym samym Unia objęłaby jednak wiodąca rolę w szerzeniu nowej rewolucji

przemysłowej, która niosłaby korzyści zarówno dla krajów wysoko

uprzemysłowionych, jak i rozwijających się. Jednocześnie przyspieszeniu uległyby

przemiany w kierunku wzrostu gospodarki niskoemisyjnej.

Za jedną z najbardziej istotnych metod w dążeniu do tego celu Komisja

uznała zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu

energii. 54

Głównym celem polityki energetycznej Unii Europejskiej są działania,

zmierzające do utworzenia wspólnego rynku energii, który zapewniłby swobodny

przepływ energii (towaru), osób, usług i kapitału. Realizacji tego celu służą strategie

w trzech obszarach działań: bezpieczeństwa dostaw energii, liberalizacji

wewnętrznych rynków energii i trwałego rozwoju gospodarek państw członkowskich

z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska.

Zgodnie z postanowieniami traktatu amsterdamskiego polityka energetyczna

Unii ma być realizowana m.in. poprzez normalizację stanowiącą strategiczny

instrument określający przemysłową i gospodarczą integrację, obejmującą w

54 http://www.cire.pl/UE/odcinki.html?d_id=26515&d_typ=5

dziedzinie energii: wytwarzanie i przesył energii elektrycznej, sektor ropy,

zaopatrzenie w gaz, odnawialne źródła energii oraz oszczędne wykorzystanie energii.

W Unii Europejskiej rozwój odnawialnych źródeł energii jest strategicznym celem

polityki energetycznej.

3.1. Umowy międzynarodowe, dotyczące zagrożeń dla środowiska

naturalnego, jakie niesie m.in. energetyka konwencjonalna –

wybrane przykłady

1. Konferencja Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro (1992)

W 1989 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych,

podjęło rezolucję nr 44/228. Dokument ten potwierdzał zwołanie w 1992 r.

Konferencji „Środowiska i Rozwój” (UNCED – United Nations Conference on

Environment and Development). Konferencja odbyła się w dniach 3-14 lipca 1992

roku. Nadano jej miano: „Szczyt Ziemi”, ponieważ odbyła się z udziałem 142

szefów państw oraz kilkunastu tysięcy delegatów, urzędników i naukowców z prawie

wszystkich krajów świata. Konferencja została zorganizowana w dwudziestą

rocznice pierwszej konferencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej problematyki

środowiska naturalnego, która miała miejsce w Sztokholmie w 1972 roku. 55

Obrady konferencji zaowocowały przygotowaniem (spośród wielu) pięciu

podstawowych aktów:

Programu działań przewidzianego także na wiek XXI, pod nazwą Agenda 21,

który eksponuje wszystkie możliwe współczesne problemy krajów świata, w

tym również problemy związane z ochroną środowiska. Ponadto stanowi

zbiór zaleceń i wytycznych działań, które powinny być podejmowane w celu

zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju.

Ramowej Konwencji w sprawie Zmian Klimatu , której zadaniem jest

zapobieganie zwiększaniu się koncentracji gazów cieplarnianych w

atmosferze, której skutkiem są zmiany klimatyczne.

Deklaracji z Rio, zwanej także Kartą Ziemi, która formułuje podstawowe

zasady ekorozwoju.

55 J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć 2000, Ochrona Środowiska, Kolonia, str. 88

Konwencji o Bioróżnorodności, której celem jest ochrona zagrożonych

gatunków flory i fauny.

Deklaracji o Lasach, będącej pierwszym międzynarodowym porozumieniem,

dotyczącym gospodarki leśnej, a jej założeniem jest promocja

zrównoważonego zarządzania lasami.56

2. Protokół z Kioto

Protokół z Kioto jest uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów

Zjednoczonych, dotyczącej zmian klimatycznych (United Nations Framework

Convention on Climate Change). Stanowi międzynarodowe porozumienie dotyczące

globalnego ocieplenia klimatu. Porozumienie zostało zawarte na konferencji w

Kioto, w grudniu 1997 r. Traktat wszedł w życie 16 lutego 2005 roku, po trzech

miesiącach od momentu ratyfikowania go przez Rosję (18 listopada 2004 r.).

Protokół z Kioto jest porozumieniem, które prawnie wiąże kraje

uprzemysłowione, zobowiązując je do redukcji ogólnej emisji gazów, będących

przyczyną efektu cieplarnianego. Redukcja ta ma wynieść 5,2%, do roku 2012, w

porównaniu z rokiem 1990. W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych

gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do uczestnictwa w tzw. „wymianie

handlowej”, która polega na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów.

Jeżeli uda się w pełni wprowadzić postanowienia protokołu, to przewiduje się

redukcję średniej temperatury globalnej pomiędzy 0,02°C a 0,28°C do roku 2050.

Protokół zobowiązuje również kraje rozwinięte do wspierania rozwoju

technologicznego krajów słabiej rozwiniętych. Kraje członkowskie są również

zobligowane do badań oraz projektów, dotyczących klimatu oraz alternatywnych

źródeł pozyskiwania energii.

Protokół z Kioto mogą przyjąć wyłącznie państwa, które wcześniej przyjęły

Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych. Polska była uczestnikiem Szczytu

Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 i jednym z państw, które przyjęły Ramową

Konwencję Narodów Zjednoczonych, dotyczącą Zmian Klimatycznych, a dzięki

temu mogła podpisać Protokół z Kioto.57

56 http://www.biomasa.org/zrodla/swiat/szczyt_ziemi57http://www1.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/0210EA67448DDA15C1256E9E00320ED2/$file/Protokol_z_Kioto.doc

3.2. Dokumenty wspólnotowe Unii Europejskiej

1. Biała Księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”

Unia Europejska przyjęła bardzo wiele założeń, dotyczących wykorzystania

odnawialnych źródeł energii. W grudniu 1997 przyjęto sporządzony przez Komisję

Europejską dokument, pod nazwą: Biała Księga „Energia dla przyszłości –

odnawialne źródła energii”. W dokumencie tym założono wzrost zużycia energii,

która jest produkowana ze źródeł odnawialnych w stosunku do zużycia energii brutto

w całej UE o 12% do 2010 roku. Następnie w 1999 r. rozpoczęto kampanię

wdrożeniową, która posiadała cechy krótkookresowej strategii, mającej na celu

wprowadzenie w życie założeń Białej Księgi. Strategia zawierała wykaz działań,

które uznano za niezbędne do osiągnięcia takiego poziomu inwestycji w zakresie

OZE , w latach 1999-2003, aby umożliwić w ten sposób osiągnięcie celu końcowego

w roku 2010.58

2. Zielona Księga "Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa

energetycznego"

Celem tego dokumentu, przyjętego 8 marca 2006 r., było otwarcie debaty,

dotyczącej bezpieczeństwa energetycznego, uznanego za główny element

warunkujący polityczno-ekonomiczną niezależność, jednak w kontekście

postanowień zawartych w Protokole z Kioto.

Unia Europejska założyła, iż dwa rodzaje działań umożliwią poprawę

bezpieczeństwa energetycznego:

po stronie popytu, poprzez wzrost efektywności energetycznej gospodarki,

po stronie podaży natomiast, poprzez wzrost udziału energii ze źródeł

odnawialnych w bilansie energetycznym wszystkich krajów Unii

Europejskiej.

Zielona Księga otwiera debatę w sześciu priorytetowych dziedzinach i

przedstawia dwadzieścia konkretnych propozycji nowych działań.

58http://www2.ukie.gov.pl/WWW/serce.nsf/0/DE39169F51883F7EC125705700341336?Open&RestrictToCategory=

Czwarty obszar działania proponuje serię środków, które wiążą się z

globalnym ociepleniem klimatu. Zawiera m. in. propozycje, dotyczące nowych

działań w zakresie energetyki odnawialnej, określając możliwe cele do roku 2020 i

na lata kolejne. Taki dokument, zawierający jasno postawione i sprecyzowane cele,

stanowiłby stabilne ramy dla inwestorów, a także sprzyjałby wytwarzaniu większej

ilości konkurencyjnej energii ze źródeł odnawialnych w Europie.

Piąty obszar działań dotyczy technologii, które pozwoliłyby na produkcję

oszczędnej energii oraz ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Technologie takie,

zaczynają tworzyć szybko rosnący, międzynarodowy rynek, którego wartość w

nadchodzących latach może sięgać miliardów euro. Zatem położenie nacisku na

rozwój tego sektora gospodarki mógłby zapewnić Europie pozycje lidera w tak

ważnej dziś nowej generacji technologii energetycznych.59

3.3. Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie energetyki

odnawialnej1. Dyrektywa 2001/77/WE w sprawie promocji wykorzystania energii

elektrycznej ze źródeł odnawialnych.

Podstawowym wymogiem dyrektywy Nr 2001/77/WE jest ustanowienie i

zatwierdzenie w formie raportu przez Państwa Członkowskie celów indykatywnych

w odniesieniu do przyszłego zużycia energii elektrycznej produkowanej z

odnawialnych źródeł energii w stosunku procentowym do całkowitego zużycia

energii elektrycznej na kolejne 10 lat. Dyrektywa zobowiązuje także do

wprowadzenia systemu potwierdzania poprzez wydawanie świadectw pochodzenia

energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych.

Dyrektywa wprowadza regulacje, które nakładają na operatorów

elektroenergetycznych systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych obowiązek

potwierdzania ilości energii elektrycznej, która została wytworzona w odnawialnym

źródle, na wniosek wytwórcy energii, który operator będzie przekazywał wraz z

potwierdzeniem prezesowi URE, w celu wydania świadectwa pochodzenia .

Zgodnie z dyrektywą nakładającą obowiązek wyznaczenia niezależnego

organu do nadzoru nad systemem wydawania świadectw pochodzenia, zadania te

powierzone zostały Prezesowi URE.

59 http://europa.eu.int/comm/energy/green-paper-energy/index_en.htm

Dyrektywa wymaga podjęcia środków gwarantujących przesył i dystrybucję

energii elektrycznej wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii. W tym celu

wprowadzono przepisy zobowiązujące operatorów do zapewnienia pierwszeństwa w

świadczeniu usług przesyłowych energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii

w krajowym systemie elektroenergetycznym. 60

2. Dyrektywa 2001/80/WE w sprawie ograniczania emisji niektórych

zanieczyszczeń do atmosfery z dużych obiektów spalania.

Dokument ten wprowadza z dniem 1 stycznia 2008 r. po raz pierwszy

wymagania emisyjne dla źródeł istniejących, które będą takie same, jak w

przypadku źródeł nowych.

Spełnienie obowiązku, jaki nakłada powyższa dyrektywa, oznacza

konieczność zastosowania prawie wszędzie wysokoskutecznych metod nie tylko

odsiarczania, ale również odazotowanie spalin.

Dokument wprowadza także obowiązek ciągłych pomiarów stężeń

dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz pyłów dla większej niż dotychczas grupy i

liczby źródeł. Obowiązkiem tym zostaną objęte źródła o dużo niższej niż

dotychczas mocy – co najmniej 100 MW termicznych, w tym źródła istniejące i

nowe już od 27 listopada 2004 r.

W przypadku Polski dokument zawiera wiele sformułowań generalnych,

które dotyczą zarówno źródeł nowych, jak i już istniejących. Obiekty istniejące,

które ze względu na stan techniczny są przeznaczone do likwidacji, mogą po 1 lipca

2008 r. przepracować maksymalnie 20 tysięcy godzin, ale nie dłużej niż do końca

2015 r., bez obowiązku dostosowywania się do obowiązków dyrektywy. W takim

przypadku jednak operatorzy tych źródeł do połowy 2004 r. mieli obowiązek złożyć

deklarację o gotowości ich wyłączenia w stosownym czasie.

Dyrektywa przewiduje także odstępstwa od standardów emisyjnych dla

dwutlenku węgla w przypadku źródeł szczytowych, oraz dla tlenków azotu w

przypadku źródeł o mocy nie mniejszej niż 500 MW, uzależniając to jednak od czasu

pracy źródła.

W dyrektywie istnieją postanowienia dające organowi stanowiącemu prawo

w danym kraju na pewien margines uznaniowości. Dotyczy to zwłaszcza stanów

60 http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/pr_zmiany_pe_09012004.htm

awaryjnych, traktowania kilku źródeł jako jednej jednostki, czy też brania pod uwagę

dość enigmatycznie brzmiących „warunków technicznych i ekonomicznych” oraz

rachunku „korzyści i kosztów”, co daje podstawę do racjonalnego łagodzenia

warunków i wymagań emisyjnych.

Po dokonaniu wszystkich niezbędnych analiz materiałów źródłowych, Polska

wystąpiła o okres przejściowy dla wdrożenia przepisów dyrektywy 2001/80/WE,

motywując swą prośbę tym, iż wymagania stawiane przez powyższy dokument niosą

za sobą bardzo kosztowne inwestycje w sektorze energetycznym. Po długich

debatach w środowisku energetyków oraz po konsultacjach z Komisją Europejską i

państwami członkowskimi UE, polska wystąpiła o udzielenie okresu przejściowego,

trwającego do 10 lat i dotyczącego źródeł już istniejących do końca 2017 r. w

zakresie emisji dwutlenku siarki i pyłów oraz do roku 2052 w zakresie emisji

tlenków azotu.

Uzyskane okresy przejściowe to:

od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2015 r. na emisję dwutlenku siarki,

od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2017 r. na emisję pyłów,

od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2017 r. na emisję tlenków azotu,

określonych indywidualnie dla poszczególnych źródeł spalania wymienionych

imiennie w załączniku do Traktatu Akcesyjnego. Ta lista dla emisji dwutlenku siarki

obejmuje 36 zakładów, dla emisji tlenków azotu 21 zakładów, a dla pyłów 29. Na

liście tej figurują największe zakłady polskiej energetyki i ciepłownictwa. Są to

m.in.: Bełchatów, Turów, Dolna Odra, Połaniec, Rybnik, Elektrociepłownie

Warszawskie, Południowy Koncern Energetyczny i PKN Orlen.

Wdrożenie dyrektywy skutkuje m.in.:

do połowy 2004 r. podjęto decyzję, które kotły nie będą modernizowane i po

przepracowaniu 20 tys. godz. zostaną, licząc od 1 stycznia 2008 r., wycofane

z eksploatacji,

dla obiektów istniejących i nowych o mocy powyżej 500 MW termicznych

opalanych paliwem stałym modernizacja instalacji pierwotnych do redukcji

tlenków azotu, a następnie po 2015 r. budowa katalitycznych instalacji

odazotowania spalin,

dla obiektów istniejących o mocy powyżej 300 MW termicznych, a

opalanych paliwem stałym, budowa do końca 2007 r. wysokoskutecznych

instalacji odsiarczania spalin, o ile obiekty nie są objęte ustaleniami

przejściowymi,

dla obiektów powyżej 100 MW termicznych opalanych paliwami stałymi,

które zostaną uruchomione po 27 listopada 2003 r. zastosowanie

wysokoskutecznego odsiarczania i odpylania i odazotowania spalin metodami

pierwotnymi lub katalitycznym lub zastosowanie kotłów fluidalnych z

niekatalitycznym odazotowaniem spalin.

Bardzo istotnym faktem, wartym podkreślenia jest to, iż w nowych

uregulowaniach także biomasa staje się równoprawnym paliwem, a więc obejmują ją

te same rygory. Jest to fakt niezwykle ważny, ponieważ do tej pory zakładano, iż

dwutlenek węgla pochodzący ze spalania biomasy jest tym samym dwutlenkiem

węgla, który został wchłonięty przez rośliny w trakcie procesu wzrostu. Tak więc

bilans zanieczyszczenia w przypadku spalania biomasy jest zerowy.61

3. Dyrektywa 2002/91/EC o efektywności energetycznej budynków.

Celem dyrektywy jest promowanie działań mających na celu poprawienie

charakterystyki energetycznej budynków w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem

warunków klimatycznych zewnętrznych i lokalnych oraz wewnętrznych wymagań

klimatycznych oraz związanej z nimi opłacalności.

Ustanawia wymagania w zakresie:

ogólnych ram dla metodologii obliczeń zintegrowanej charakterystyki

energetycznej budynków,

zastosowania minimalnych wymagań, które dotyczą charakterystyki

energetycznej nowych budynków, a także dużych budynków już istniejących,

lecz podlegających większej renowacji,

certyfikacji energetycznej budynków,

61 http://www.gigawat.net.pl/article/articleview/301/1/34/

regularnej kontroli kotłów i systemów klimatyzacji w budynkach oraz

dodatkowo oceny instalacji grzewczych, w których kotły mają więcej niż 15

lat.62

Bardzo istotnym założeniem, wynikającym z powyższej dyrektywy jest

tzw. certyfikacja budynków. Certyfikat energetyczny budynku to dokument, który

określa klasę energochłonności budynku, czyli pozwala oszacować ile będzie

kosztować ogrzewanie budynku w standardowym sezonie grzewczym.

Certyfikaty energetyczne będą musiały mieć nie tylko budynki nowo wznoszone,

ale także już istniejące.

Zakres dyrektywy obejmuje budynki mieszkalne, zamieszkania

zbiorowego, a także użyteczności publicznej. Ne obejmuje natomiast budynków:

wolnostojących o powierzchni użytkowej nie większej niż m2, modernizowanych,

jeżeli koszt robót budowlanych nie przekracza 25% wartości odtworzeniowej

budynku, okresowo lub tymczasowo użytkowanych oraz zabytkowych lub kultu

religijnego.

Certyfikat będzie niezbędny w przypadku sprzedaży/najmu budynku lub

mieszkania w budynku wielorodzinnym, jak również po przeprowadzeniu

modernizacji budynku (jeśli koszt przekroczy jedną czwartą jego wartości).

System oceny energetycznej nie dotyczy budynków istniejących

nieprzewidzianych do sprzedaży lub najmu. Certyfikat będzie ważny przez 10 lat.

Po tym okresie, jeżeli charakterystyka budynku nie ulegnie zmianie, audytor

przedłuży jego ważność na kolejne 10 lat.

Dyrektywa nakłada również na państwa członkowskie obowiązek projektowania

budynków dużych, tj. o powierzchni użytkowej powyżej 1 tysiąca m2 z

wykorzystaniem źródeł energii odnawialnej. Projektant musi przeanalizować

racjonalność wykorzystania alternatywnych źródeł energii pod względem

technicznym i ekonomicznym lub uzasadnić brak racjonalności zastosowania

takich rozwiązań.

Taki system energetycznej oceny budynków wpłynie niewątpliwie na podejście

architektów do zasad projektowania. Niezbędne będzie, bowiem traktowanie

energooszczędności, jako niezbędnej cechy całego projektu. Wytyczne dyrektywy

62 http://www.ozee.kape.gov.pl/__PL/index.php?option=content&task=view&id=97

będą także oddziaływały na wykonawców budowlanych, ponieważ, od jakości

wykonywanych robót będzie zależała klasa energetyczna budynku.63

4. Dyrektywa 2003/30/WE w sprawie promocji użycia w transporcie, biopaliw lub innych paliw odnawialnych.

Dyrektywa 2003/30/WE wprowadza do prawodawstwa europejskiego

podstawowe definicję z zakresu biopaliw tj.:

biopaliwo, które oznacza płynne lub gazowe paliwo dla transportu,

produkowane z biomasy,

biomasa, która oznacza ulegającą biodegradacji część produktów, odpadów

lub pozostałości z rolnictwa (łącznie z substancjami roślinnymi i

zwierzęcymi), leśnictwa i związanych działów przemysłu, a także ulegającą

biodegradacji część odpadów przemysłowych i komunalnych,

inne odnawialne paliwa, które oznaczają odnawialne paliwa inne niż

biopaliwa, które pochodzą z odnawialnych źródeł energii, zdefiniowanych w

dyrektywie 2001/77/WE i używane do celów transportowych.

Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek podjęcia działań, które

mają na celu stopniowe zwiększenie udziału biopaliw w sektorze transportu. Unia

Europejska zakłada, iż udział biopaliw i innych paliw odnawialnych w stosunku

do wszystkich paliw silnikowych, osiągnie - począwszy od 2005 roku

następujące wartości procentowe: 2005 r. – 2%, 2006 r. – 2,75%, 2007 r. – 3,50%,

2008 r. – 4,25%, 2009 r. – 5,10%, 2010 r. – 5,75%, 2020 r. – 20%.64

Dyrektywa nakłada także na państwa członkowskie obowiązek przygotowywania

rocznych raportów na temat działań promocyjnych zrealizowanych celów.

Rozpoczynając od 2006 r. Komisja co dwa lata będzie oceniać postępy, a jeśli będzie

to konieczne zostaną wprowadzone zmiany w polityce.65

Produkcja biopaliw jest dość kosztowna, dlatego prawo unijne zezwala

państwom członkowskim na stosowanie całkowitych lub częściowych zwolnień

podatkowych dla biopaliw.  Kwestię tą reguluje dyrektywa nr 2003/96/EC. W

świetle art. 16 ww. aktu prawnego państwa członkowskie mogą udzielać zwolnień

lub redukcji w podatku akcyzowym dla biopaliw, ale pod pewnymi warunkami. Ulgi

podatkowe w dziedzinie biopaliw traktuje się jako pomoc państwa i nie może być

63 http://www.paze.pl/index.php?id=2&view=1014#5064 http://www.e-petrol.pl/index.php/uslugi/prawoue/biopaliwa.html6512 http://www.rzeczpospolita.pl/europa/katalog/rios/opracowania/biopaliwa.html

ona udzielona bez zgody Komisji Europejskiej. Komisja każdorazowo bada, czy

udzielenie pomocy publicznej nie spowoduje nieuzasadnionych zakłóceń

konkurencji i czy jest zgodne z procedurami udzielania pomocy publicznej na

ochronę środowiska. Przyjmuje się, że udzielenie pomocy publicznej ma na celu

wyłącznie rekompensatę dodatkowych kosztów, jakie wiążą się z produkcją paliw

alternatywnych. Dlatego Komisja sprawdza czy pomoc publiczna udzielona w

formie zwolnień lub ulg podatkowych nie przysporzy producentom paliw

nadmiernych korzyści.66

Rozdział 4 – Uwarunkowania prawne polskiej energetyki

odnawialnej

4.1. Główne akty prawne dotyczące energii odnawialnej w Polsce

W latach 1960-1975 racjonalna gospodarka rodzimych surowców kopalnych

była w stanie zapewnić Polsce samowystarczalność energetyczną. Jeśli obecnie

państwo uwzględni oraz wykorzysta ogromny potencjał energetyczny odnawialnych

źródeł energii, to także dziś są w kraju odpowiednie warunki dla

66http://www.e-petrol.pl/index.php/uslugi/prawoue/biopaliwa.html

samowystarczalności energetycznej, będącej swoistym rodzajem bazy do

wszechstronnego rozwoju gospodarki w XXI wieku. Opracowanie nowej strategii

rozwoju gospodarczego (również energetycznej), jest rzeczą ogromnie ważną i pilną,

zważywszy, iż naturalne zasoby nośników energii nieustannie maleją, a

zanieczyszczenie środowiska postępuję w ogromnym tempie.67

W związku z powyższym, racjonalne wykorzystania OZE należy do jednego

z najistotniejszych elementów zrównoważonego rozwoju państwa. Możliwości

wykorzystania tego potencjału zależą jednak od zasobów energii odnawialnej, a

także od technologii jej przetwarzania. Mając na uwadze polskie realia można

stwierdzić, iż biomasa (drewno opałowe, uprawy energetyczne, odpady

przemysłowe, rolnicze i leśne, biogaz) oraz energia wiatru oferują największy

potencjał do wykorzystania w Polsce, biorąc pod uwagę takie aspekty jak: obecne

ceny energii oraz warunki pomocy publicznej. Technologie słoneczne z powodu

niskiej efektywności kosztowej, mogę odgrywać dość istotną rolę praktycznie

wyłącznie do produkcji ciepła.

Do celów strategicznych polityki państwa należy aktywne wspieranie

rozwoju odnawialnych źródeł energii, a następnie uzyskanie 7,5% udziału energii

pochodzącej z OZE w bilansie energetycznym kraju do 2010 r., który jest zgodny z

celem ilościowym, ustalonym dla Polski w dyrektywie 2001/77WE z 27 września

2001r. w sprawie promocji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej

produkowanej z odnawialnych źródeł energii.68

Aby zapewnić OZE właściwą pozycję w energetyce powinny być podjęte

działania w kilku kierunkach:

utrzymanie stabilnych mechanizmów wsparcia wykorzystania odnawialnych

źródeł energii,

wykorzystanie biomasy do produkcji energii elektrycznej i ciepła,

intensyfikacja wykorzystania małej energetyki wodnej,

wzrost wykorzystania energetyki wiatrowej,

zwiększenie udziału biokomponentów na rynku paliw ciekłych,

rozwój przemysłu na rzecz energetyki odnawialnej.69

67W. Kotowski, J.W. Dubas, Wierzba i węgiel, Agro Energetyka Nr 2 (8) II kw. 2004, str. 1268OZE w Polityce energetycznej Polski do 2025r, Czysta Energia 3 (41)/2005, str.12 69OZE w Polityce energetycznej Polski do 2025r, Czysta Energia 3 (41)/2005, str.12-13

Zgodnie z zapisami w Konstytucji RP (art. 5) oraz w ustawie Prawo ochrony

środowiska,70 władze państwowe kierują się zasadą zrównoważonego rozwoju, czyli

„takiego rozwoju społecznego i gospodarczego, który zapewnia zaspokojenie potrzeb

współczesnego społeczeństwa, bez naruszania możliwości zaspokojenia potrzeb

przyszłych pokoleń”.71 W związku z powyższym zobowiązane są do zapewnienia

odpowiednich warunków życia obywateli, zapewniając ochronę środowiska”.

Konstytucja RP (art. 74) ustala również , iż ochrona środowiska jest jednym z

podstawowych obowiązków m. in. władz publicznych, które to poprzez swoją

politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologicznego zarówno współczesnemu,

jak i przyszłym pokoleniom. W przypadku energetyki właściwa ochrona środowiska

sprowadza się do takiego użytkowania zasobów energii, które nie będą powodować

w konsekwencji zanieczyszczenia i degradacji środowiska. Bardzo ważne miejsce

pośród nich zajmują zasoby odnawialne.72

1. Ustawa Prawo Energetyczne z dn. 10.04.1997 r. 73

Obowiązującym dokumentem prawnym z zakresu energetyki w Polsce jest

ustawa Prawo Energetyczne z dn. 10.04.1997 roku z późniejszymi zmianami.

Dokument ten formułuje założenia polityki energetycznej państwa. Art. 15 pkt 7 i 8,

podając iż: „Założenia polityki energetycznej państwa powinny być opracowane

zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju kraju i określać:

rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii,

politykę „efektywności energetycznej.”

W Prawie Energetycznym zawarty jest również zapis, który dotyczy tak

ważnej kwestii, jak zobowiązania gminy do sporządzania planów energetycznych

(art. 16, 19 i 20), z uwzględnieniem zagadnień dotyczących energetyki odnawialnej.

Ustawa powyższa reguluje także obowiązek zakupu przez przedsiębiorstwa

energetyczne energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych (art. 9 ust. 1 i 3).74

W Prawie Energetycznym zostało także zdefiniowane „odnawialne źródło energii”. 70 Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001, nr 62. poz. 627)71 A. Bernaciak, W.M. Gaczek, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska 2001, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, str. 12072P. Kubski, Uwarunkowania prawne energetyki odnawialnej, Ogólnopolskie Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Warszawa 2004, str. 373 Ustawa Prawo energetyczne (Dz. U. 1997, nr 54, poz. 348) 74 Dubas J.W., Grzybek A., Kotowski W., Tomczyk A. 2004. Wierzba energetyczna-uprawa i technologie przetwarzania. Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu, str. 19

W myśl brzmienia ustawy jest to: „źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania

wyłącznie energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i

pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu

wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesie odprowadzania lub

oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i

zwierzęcych”. 75

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej z dn. 30.05.2003 r.76

Nowelizacja Prawa Energetycznego spowodowała ukazanie się

Rozporządzenia ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja

2003 r. w sprawie zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z

odnawialnych źródeł energii oraz energii wytwarzanej w skojarzeniu.

Przepisy ogólne dokumentu definiują podstawowe pojęcia z zakresu OZE:

biomasa: „ substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają

biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji

rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także

inne części odpadów , które ulegają biodegradacji,

biogaz: „gaz pozyskiwany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki

odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalni ścieków i składowisk

odpadów,

skojarzone źródło energii: „jednostka wytwórcza wytwarzająca energię

elektryczną i ciepło ze sprawnością przemiany energii chemicznej w energię

elektryczną i ciepło łącznie co najmniej 70%, obliczona jako średnioroczna.

Przepisy ogólne zawierają ponadto ważny zapis, iż odnawialne i skojarzone

źródła energii powinny posiadać parametry techniczne i technologiczne,

umożliwiające współpracę z siecią elektroenergetyczną lub ciepłowniczą, zgodne z

parametrami energii elektrycznej lub nośnika ciepła przesyłanymi tymi sieciami.

75 Ustawa Prawo Energetyczne (Dz. U. 2002, nr 135, poz. 1144)76Rozporządzenia ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii wytwarzanej w skojarzeniu (Dz. U. 2003, nr 104, poz. 971)

Niezależnie od parametrów technicznych źródła, do energii wytwarzanej z

odnawialnych źródeł zaliczono energie elektryczną lub ciepło pochodzące z OZE, a

szczególności:

z elektrowni wodnych,

z elektrowni wiatrowych,

ze źródeł wytwarzających energię z biomasy,

ze źródeł wytwarzających energię z biogazu,

ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych,

ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła,

ze źródeł geotermalnych.

W porównaniu do Prawa Energetycznego (Dz. U. 2002, nr 135, poz. 1144),

zwraca uwagę ważny fakt wyszczególnienia źródeł odnawialnych, nie zamykający

ich w jednej kategorii pojęciowej. Dzięki temu podejściu, do OZE można zaliczyć

np. urządzenia wytwórcze zasilane paliwem mieszanym, w którego skład wchodzi:

paliwo kopalne, biomasa lub biogaz. W związku z powyższym w rozdziale

poświęconym OZE znalazł się zapis, który reguluje możliwość współspalania paliw

kopalnych oraz biomasy lub biogazu.

Rozdział Rozporządzenia dotyczący OZE zawiera również zapis, który

określa udział energii elektrycznej, zakupionej z odnawialnych źródeł energii lub

wytworzonej we własnych źródłach energii odnawialnej i sprzedanej odbiorcom,

którzy dokonują zakupu tejże energii na potrzeby własne, w całkowitej sprzedaży

rocznej energii elektrycznej przez dane przedsiębiorstwo tym odbiorcom. Udział ten

jest precyzyjnie, narastająco określony i wynosi począwszy od 2003 r. nie mniej niż

2,85% w 2004 r. aż o 7,5% w 2010 r. Taki sam zapis zawiera rozdział poświęcony

skojarzonym źródłom energii. W tym przypadku udział jest określony narastająco

dla każdego kolejnego roku, począwszy od 2004 r. i wynosi nie mniej niż 12,4% w

2004 r. aż do 16% w 2010 r.

Rozporządzenie zawiera także istotny zapis, mówiący, iż cena zakupu ciepła

ze źródeł odnawialnych nie powinna spowodować w przedsiębiorstwie

energetycznym w danym roku wzrostu cen i stawek opłat za ciepło dla odbiorców o

więcej niż 1,25 - krotności średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług

konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, określonego w

komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłoszonym w Dzienniku

Urzędowym RP „Monitor Polski”77

3. Ustawa z dnia 2.10.2003 r. o biokomponentach stosowanych w

paliwach i biopaliwach ciekłych78

Ustawa powyższa reguluje zasady wytwarzania, magazynowania oraz obrotu

biokomponentami stosowanymi w paliwach i biopaliwach ciekłych. Ponadto reguluje

również zasady wykorzystania surowców pochodzących z rolnictwa do wytwarzania

biokomponentów. Dokument ten określa obowiązki i zasady odpowiedzialności

podmiotów, które wprowadzają biokomponenty do obrotu. Stawia również

wymagania jakościowe, jakie muszą spełniać biokomponenty oraz podaje zasady

monitorowania ich rynku.

Ustawa zawiera szereg ważnych definicji z zakresu biokomponentów:

surowce rolnicze: rzepak, ziarno zbóż, kukurydzy, ziemniaki, buraki cukrowe

lub ich części uprawiane i zbierane na użytkach rolnych, zawierające tłuszcze

i węglowodany, przeznaczone do produkcji biokomponentów,

biokomponenty: ester lub bioetanol, w tym bioetanol zawarty w eterze etylo-

tert-butylowym lub eterze etylo-tert-amylowym oraz estry stanowiące

samoistne paliwo silnikowe,

produkty uboczne i odpady: melasa, odpady przemysłu spożywczego lub

gastronomii zawierające węglowodany, tłuszcze roślinne albo zwierzęce oraz

tłuszcze pochodzące z utylizacji zwierząt lub procesów oczyszczania ścieków

przeznaczone do produkcji biokomponentów,

ester: estry etylowe wyższych kwasów tłuszczowych otrzymane w procesie

przetwarzania rzepaku albo produktów ubocznych i odpadów,

bioetanol: odwodniony alkohol etylowy rolniczy produkowany z surowców

rolniczych lub produktów ubocznych i odpadów,

paliwa ciekłe: benzyny silnikowe stosowane w pojazdach wyposażonych w

silniki z zapłonem iskrowym, zawierające w swoim składzie do 5%

bioetanolu oraz do 15% eterów, samochodowe oleje napędowe zawierające

77 P. Kubski, Uwarunkowania prawne energetyki odnawialnej, Ogólnopolskie Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Warszawa 2004, str. 778 Ustawa z dnia 2.10.2003r. o biokomponentach stosownych w paliwach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. 2003, nr 199, poz.1934)

do 5% estrów, stosowane w pojazdach wyposażonych w silniki z zapłonem

samoczynnym, spełniające wymagania jakościowe dla paliw ciekłych w

odrębnych przepisach,

biopaliwa ciekłe: estry stanowiące samoistne paliwa silnikowe, benzyny

silnikowe zawierające w swoim składzie powyżej 5% bioetanolu oraz

powyżej 15% eterów, oleje napędowe zawierające powyżej 5%

biokomponentów, spełniające wymagania jakościowe dla paliw ciekłych w

odrębnych przepisach.79

4. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej

Jednym z najważniejszych zapisów Strategii jest prezentacja jej celu. Celem

strategicznym tego dokumentu jest zwiększenie udziału energii ze źródeł

odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do

14% w 2020 r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych.80

W dokumencie, jako stan wyjściowy przyjęto (wg GUS-u), że w 1999

produkcja energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych wyniosła 103,6 PJ, co

stanowiło ponad 2,6% w bilansie energetycznym Polski, natomiast przy

uwzględnieniu dużej energetyki wodnej, wskaźnik ten osiągnął 2,8% (w porównaniu

do 5,8% w Unii Europejskiej). Wskaźnik ten uwzględnia energię z biomasy (91,7%),

energię wodną (8,1%) oraz pozostałe źródła (0,2%).

W bilansie energii odnawialnej w dużej mierze przeważa użytkowanie

biomasy w postaci odpadów drzewnych, spalanych w wiejskich gospodarstwach

domowych. Jednak znalazły w nim także swoje miejsce nowocześniejsze

technologie, które wykorzystują w ciepłowniach lokalnych nie tylko odpady

drzewne, ale także słomę. Elektrociepłownie przemysłowe natomiast wykorzystują

proces współspalania biomasy odpadowej z miałem węglowym.

Biorąc pod uwagę kwestię paliw ciekłych, znaczącym źródłem pozostaje

bioetanol, którego udział w bilansie zużycia paliw ciekłych w 1999 r. wynosił 0,47%

(natomiast w UE 0,36%)

79 Materiały Ministerstwa Środowiska: Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej,http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/działania.html80Materiały Ministerstwa Środowiska: Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej,http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/cel.html

W Strategii oszacowano także wielkość potencjału technicznego energii,

możliwego do pozyskania z odnawialnych źródeł energii w ciągu roku w Polsce. Z

prac prognostycznych wykonanych przez polskich specjalistów (Założenia polityki

energetycznej Polski do roku 2020), wynika, że w 2010 roku udział energii

odnawialnej w zużyciu energii pierwotnej będzie wynosił od 5,06% do 5,74%

(odpowiednio 233,3 i 263,8 PJ), co będzie wynikało z przyjętego scenariusza

makroekonomicznego państwa.

W powyższym dokumencie zostały także rozpatrzone trzy bardzo istotne

warianty rozwoju polskiej energetyki odnawialnej:

1. Scenariusz 7,5%, który zakłada udział energii elektrycznej produkowanej ze

źródeł odnawialnych na poziomie 7,5% całkowitej produkcji energii

elektrycznej w Polsce, w roku 2010 [Tabela XIII].

2. Scenariusz 9%, który zakłada udział energii elektrycznej produkowanej ze

źródeł odnawialnych na poziomie 9% całkowitej produkcji energii

elektrycznej w Polsce, w roku 2010.

3. Scenariusz 12,5%, zakładający udział energii elektrycznej produkowanej ze

źródeł odnawialnych na poziomie 12,5% całkowitej produkcji energii

elektrycznej w Polsce, w roku 2010. Taki udział energii elektrycznej jest

zgodny z wymogami Unii Europejskiej, zawartymi w dyrektywie z dnia

27.09.2001 r. o promocji wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł

odnawialnych. Dyrektywa ta zakłada 12,5% udział energii elektrycznej ze

źródeł odnawialnych w całkowitym bilansie produkcji energii elektrycznej

UE w roku 2010.81

Tabela XIII – Bazowy scenariusz rozwoju sektora OZE w Polsce na rok 2010 przy założeniu 7,5% udziału w bilansie energii pierwotnej w 2010 r. i 7,5% udziału OZE w produkcji energii elektrycznej

Technologie OZE

Dod

atko

wa

moc

za

inst

alow

ana

w la

tach

200

0-20

10, M

W

Łąc

zna

rocz

na

prod

ukcj

a en

ergi

i el

ektr

yczn

ej z

O

ZE

w 2

010,

G

Mh

Łąc

zna

rocz

na

prod

ukcj

a en

ergi

i cie

plne

j z

OZ

E w

201

0,

TJ

Udz

iał e

nerg

ii z

OZ

E w

201

0,

%

81Materiały Ministerstwa Środowiska: Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej,http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/warianty.html

Elektrownie wiatrowe 600 1200 0 2,5Małe elektrownie wodne 200 800 0 1,2Systemy fotowoltaiczne 2 2 0 0,0Biogazownie komunalne 500 2000 5000 5,2

Biogazownie rolnicze 30 120 150 0,2Gaz wysypiskowy 60 360 420 0,7

Kolektory słoneczne powietrzne

100 0 200 0,1

Kolektory słoneczne wodne

700 0 2100 0,9

Ciepłownie automatyczne na drewno

4700 0 47000 20,0

Ciepłownie automatyczne na słomę

2200 0 22000 9,4

Kotły indywidualne na biomasę

8900 0 71200 30,3

Elektrociepłownie na drewno

1200 9600 24000 24,9

Ciepłownie geotermalne 400 0 2400 1,0Metyloestry oleju

rzepakowego0,9

Bioetanol 3,4Razem 19 592 14 082 147 470 100,0

Źródło:http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/energetyka/warianty.html

4.2. Kary za niewypełnienie obowiązku zakupu lub wytworzenia

„zielonej” energii

Od 1 stycznia 2005 r. zmieniły się zasadniczo systemy wsparcia realizacji

nałożonego przez prawo obowiązku zakupu energii ze źródeł odnawialnych,

ponieważ przyjęto zupełnie nowy system karania, a także określono przeznaczenie

środków uzyskanych z wymierzonych kar. Karze pieniężnej podlega

przedsiębiorstwo energetyczne, które nie wywiązuje się z obowiązku zakupu

„zielonej” energii. Wysokość kary pieniężnej została jednak uzależniona od średniej

rocznej ceny sprzedaży, dokonywanej przez wytwórców energii odnawialnej.

Wymierzona kara nie może być niższa niż dwukrotność iloczynu średniej ceny

energii „zielonej” i ilości niewykonanego obowiązku. Zapis ustawowy wyraźnie

wskazuje, że chodzi tu o określenie jedynie dolnej granicy tej kary, tym samym

górną jej granicę stanowi 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy lub 15%

przychodu z działalności koncesjonowanej. Wpływy z tytułu kar pieniężnych

stanowią dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i są przeznaczane

wyłącznie na wspieranie odnawialnych źródeł energii znajdujących się na terytorium

RP. Tym samym, oprócz mechanizmów wsparcia administracyjno-państwowego,

stworzony został także instrument wsparcia finansowego mający na celu wspieranie

rozwoju tego rodzaju źródeł energii.82

W styczniu 2005 r. pojawił się także jeszcze jeden bardzo istotny element

wsparcia energetyki odnawialnej. I tak zarówno operator systemu przesyłowego jak i

operator systemu dystrybucyjnego jest zobowiązany, na obszarze swego działania

zapewnić wszystkim podmiotom pierwszeństwo w świadczeniu usług przesyłowych

energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii z zachowaniem

dbałości o niezawodność i bezpieczeństwo krajowego systemu

elektroenergetycznego. Ponadto przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się

przesyłaniem lub dystrybucją (operatorzy sieci) energii elektrycznej, do których sieci

przyłączone są odnawialne źródła energii, są zobowiązane do odbioru całej ilości

energii elektrycznej wytworzonej w źródłach odnawialnych.83

4.3. Świadectwa pochodzenia dla energii wyprodukowanej w

odnawialnych źródłach energii

Świadectwo pochodzenia energii odnawialnej - dokument potwierdzający

wytworzenie energii elektrycznej w Odnawialnym Źródle Energii (OZE).

Świadectwa pochodzenia energii odnawialnej wydawane są przez Prezesa URE na

podstawie wniosków otrzymanych od wytwórców energii [wniosek - załącznik nr

1]. Na podstawie ustawy Prawo Energetyczne sprzedawca z urzędu jest obowiązany

do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii

przyłączonych do sieci znajdujących się w obszarze działania sprzedawcy z urzędu,

oferowanej przez przedsiębiorstwa energetyczne, które uzyskały koncesje na jej

wytwarzanie.

Obowiązek zakupu energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii,

dotyczy źródeł przyłączonych do sieci, do której są przyłączeni odbiorcy energii

elektrycznej, z którymi przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek zawrzeć

umowę sprzedaży, lub którym ma obowiązek świadczyć usługę kompleksową.

82 L. Karski, Zmiany w Prawie energetycznym i Prawie ochrony środowiska, Czysta Energia 6/2004, str. 1183 http://www.ure.gov.pl/index_wai.php?dzial=198&id=935

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii

elektrycznej w odnawialnych źródłach energii lub jej obrotem i sprzedające tę

energię odbiorcom, nie zużywającym jej na własne potrzeby, obowiązane jest

przekazać posiadane świadectwa pochodzenia energii elektrycznej przedsiębiorstwu

energetycznemu dokonującemu jej zakupu.84

Rejestr świadectw pochodzenia [wniosek rejestracyjny – załącznik nr 2], to

system dokumentujący oraz rejestrujący pochodzenie energii, która została

wyprodukowana w źródłach odnawialnych. W ten sposób nastąpiło oddzielenie

energii fizycznej, pochodzącej z OZE od cechy potwierdzającej pochodzenie tej

energii, będącej samodzielnym nośnikiem wartości.

Dla tych, którzy są wytwórcami „zielonej” energii oznacza to rozdzielenie

istniejącego dotąd strumienia przychodów, pochodzących ze sprzedaży na:

1. przychody ze sprzedaży energii elektrycznej, za która dany wytwórca

otrzyma cenę gwarantowaną, która odpowiada średniej cenie energii

elektrycznej na rynku w roku poprzednim, oraz

2. przychody ze sprzedaży praw majątkowych, które wynikają z przyznanych

przez Urząd Regulacji Energetyki (URE) podmiotom wytwarzającym energię

elektryczną w OZE świadectw pochodzenia.85

Fot. 6. Świadectwo pochodzenia

Źródło: http://slownik.cire.pl/?id=1134

84 http://slownik.cire.pl/?id=113485 M. Kuteń, Świadectwa pochodzenia zielonej energii, Czysta Energia 6/2005, str. 12

Miejscem prowadzenia rejestru świadectw pochodzenia oraz obrotu prawami

majątkowymi jest Towarowa Giełda Energii S.A., która od 16 grudnia 2003 r.

spełnia wszelkie wymogi ustawy o giełdach towarowych. Rynek prowadzony przez

TGE gwarantuje:

ceny transakcyjne są określane w sposób obiektywny oraz rynkowy,

podmioty maja jednakowy i łatwy dostęp do rynku,

zawarte transakcje są bezpiecznie rozliczone finansowo (poza kontraktami

pozaseryjnymi),

krótki okres rozliczenia.

Ponieważ świadectwa pochodzenia stanowią towar giełdowy, nad

funkcjonowaniem TGE nadzór sprawuje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd,

gwarantując bezpieczny obrót, kary za manipulację kursem, równy dostęp

uczestników do rynku (jedna cena dla każdego w danym momencie).

Obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw

pochodzenia, które potwierdzają wytworzenie energii elektrycznej w OZE, spoczywa

na przedsiębiorstwach energetycznych, które zajmują się wytwarzaniem energii

elektrycznej lub jej obrotem oraz sprzedają tą energię odbiorcom końcowym na

terytorium RP. Termin to 31 marca danego roku, za rok poprzedni. W przypadku,

kiedy dane przedsiębiorstwo nie wywiązało się z powyższego obowiązku, istnieje

możliwość wniesienia tzw. opłaty zastępczej, której cena jednostkowa dla

pierwszego roku została określona na poziomie 240 PLN/MW. Natomiast w latach

następnych cena ta jest waloryzowana o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen

towarów i usług, określany przez Prezesa GUS.86

Ze świadectw pochodzenia wynikają dość istotne prawa majątkowe, które:

są prawami zbywalnymi i stanowią towar giełdowy,

powstają w chwili zapisania świadectwa po raz pierwszy na koncie

ewidencyjnym w rejestrze świadectw pochodzenia i przysługują osobie,

która jest posiadaczem tego konta,

istnieją tylko w formie zdematerializowanej, której dowodem jest zapis

elektroniczny w systemie ewidencyjnym rejestru,86 M. Kuteń, Świadectwa pochodzenia zielonej energii, Czysta Energia 6/2005, str. 12

są instrumentem działającym bezterminowo, który podlega wygaśnięciu

razem z umorzonym świadectwem pochodzenia (w części lub w całości),

przeniesienie praw majątkowych, wynikających ze świadectw pochodzenia

na inną osobę, następuje z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na

kontach ewidencyjnych tych osób w rejestrze świadectw pochodzenia.87

Każdy z członków rejestru posiada możliwość podglądu wszystkich operacji,

jakie są dokonywane na jego koncie, a także salda, które określa stan posiadania

praw majątkowych do świadectw pochodzenia. Za pomocą Internetu rejestr

umożliwia stały dostęp do konta. Każdy z członków rejestru ma możliwość podglądu

tylko swojego konta ewidencyjnego, oraz możliwość aktywacji opcji umożliwiającej

umorzenie świadectwa.

87 M. Kuteń, Rejestr Świadectw Pochodzenia i rynek Praw Majątkowych, Czysta Energia 7-8/2005, str. 1

Prezes URE

Badanie wniosku i opinii operatora -14 dni

Zaświadczenie będące świadectwem pochodzeniaInformacja o wydanych i umorzonych

świadectwachA

Twórca zielonej energii

Wniosek o zaświadczenie

Operator systemu

Potwierdzenie danych – 14 dni

System rejestrujący świadectwa pochodzenia jest połączony w czasie

rzeczywistym z systemem notującym TGE. Umożliwia to natychmiastowe

sprawdzenie pokrycia w prawach majątkowych do świadectw pochodzenia na

kontach ewidencyjnych danego członka figurującego w Rejestrze. Zapobiega to

zawarciu transakcji nie mających pokrycia w prawach majątkowych.88

88 M. Kuteń, Świadectwa pochodzenia zielonej energii, Czysta Energia 6/2005, str. 12

Towarowa Giełda Energii

Rejestr świadectw pochodzenia

Zapis na koncie ewidencyjnym –Prawo majątkowe

Obrót – nabycie z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu w rejestrze

świadectw

Nabywcy praw majątkowych – dokument potwierdzający prawa wynikające ze

świadectw

Wniosek o umorzenie + dokument potwierdzający z TGE

Prezes URE

Umorzenie w drodze decyzji (do 31 marca – wykonanie obowiązku za rok

poprzedni)

Spełnienie obowiązku, wygaśnięcie praw wynikających ze świadectw pochodzenia

Info

rmac

je o

um

orze

niac

h

B

Rys 5. Świadectwo pochodzenia w okresie od wystawienia do umorzenia89

Rozdział 5 – Źródła energii odnawialnej, jako czynnik

rozwoju polskiej gospodarki

Zobowiązania międzynarodowe Polski, wynikające z Konwencji ONZ w

sprawie zmian klimatu oraz z Protokołu z Kioto do tej konwencji wymuszają szersze

wykorzystania odnawialnych źródeł energii, co w warunkach polskich jest

równoznaczne ze wzrostem zapotrzebowania na biomasę. Strategia wykorzystania

odnawialnych źródeł energii w UE ma stanowić uzupełnienie narodowych inicjatyw

w zakresie niezbędnych rozwiązań prawnych, administracyjnych, gospodarczych i

fiskalnych. Odnawialne źródła energii, a zwłaszcza biomasa, mogą mieć istotny

udział w bilansie energetycznym poszczególnych województw, powiatów i gmin. W

konsekwencji mogą mieć również istotny wpływ na zwiększenie przychodów

rolniczych, poprawę bezpieczeństwa energetycznego regionu, poprawę stanu

środowiska oraz na aktywizację gospodarczą regionów dotkniętych bezrobociem.

Odnawialne źródła energii (biomasa) stwarzają nowe możliwości. Perspektywiczne

wykorzystanie surowców rolnych do produkcji biopaliw, zależne będzie od

czynników takich jak: polityka gospodarcza, warunki rynkowe, rozwój

technologiczny, zobowiązania międzynarodowe w zakresie ochrony środowiska.

5.1. Zróżnicowanie źródeł energii, jako warunek podwyższenia

bezpieczeństwa energetycznego kraju

Uzależnienie energetyczne od innych krajów związane jest z wieloma

problemami. Do najbardziej istotnych można zaliczyć wysokie ceny oraz dostępność

do surowców energetycznych. Dlatego też wiele krajów (np. Australia, USA)

posiada własne rezerwy energetyczne, które pozwalają im na dużą niezależność w 89 M. Kuteń, Rejestr Świadectw Pochodzenia i rynek Praw Majątkowych, Czysta Energia 7-8/2005, str. 10

stosunku do cen na rynku paliw. Do niedawna pokładano ogromne nadzieje w

technologii jądrowej, która miała rozwiązać problemy energetyczne niemalże w skali

globalnej. Jednak zasoby uranu na świecie są na dzień dzisiejszy dość ograniczone,

co powoduje jednocześnie gwałtowny wzrost cen na ten surowiec. Wspólny raport

Agencji Energetyki Jądrowej OECD oraz Międzynarodowej Agencji Energii

Jądrowej, który dotyczył światowych zasobów uranu, wskazuje iż istniejące dziś

elektrownie jądrowe będą miały surowiec niezbędny do pracy jeszcze przez około 70

lat. Fakt ten dowodzi więc, iż technologie jądrowe nie tylko nie spełniły pokładanych

w nich oczekiwań, ale stały się także światowym zagrożeniem dla bezpieczeństwa

zarówno człowieka, jak i środowiska naturalnego (m.in. odpady radioaktywne).

Natomiast odnawialne źródła energii są niewyczerpywalne. Ta cecha

umożliwia przetrwanie przez nie zarówno paliw kopalnych, jak i nuklearnych.

Można się także pokusić o stwierdzenie, iż OZE są jedyną drogą, która prowadzi do

niezależności energetycznej, poprzez poprawę efektywności energetycznej państwa,

oraz przede wszystkim wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.90

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty można uznać, iż głównym

narzędziem, które powinno służyć realizacji bezpieczeństwa energetycznego Polski

są biopaliwa, ponieważ radykalnym, idealnym, a także ostatecznym rozwiązaniem

problemu bezpieczeństwa energetycznego państwa jest posiadanie własnych,

powszechnych, łatwodostępnych, trudnozniszczalnych, tanich, rozproszonych oraz

niewyczerpalnych źródeł energii, które najlepiej występowałyby niedaleko od miejsc

konsumpcji.

Do niedawna stan taki wydawał się czystą fantazją, niemożliwą do

zrealizowania, u której podstaw leżało przekonanie, iż uzyskanie energii użytecznej

jest możliwe jedynie z surowców węglowych, jądrowych lub w hydroelektrowniach.

Stan bezpieczeństwa energetycznego państwa determinowany jest dziś przez:

posiadanie zasobów własnych surowców,

różnorodność rodzajową surowców,

gwarantowane dostawy surowców ze źródeł zewnętrznych,

dywersyfikację dostawców,

wielkość zapasów strategicznych,

koncentrację przedsiębiorstw energetycznych,

rezerwę kapitałową na interwencyjny zakup surowców,

90 A. Kostecka, Czas na odnawialne źródła, Czysta Energia 1/2006, str. 22

wrażliwość na ewentualny atak wojskowy lub terrorystyczny, którego celem

są złoża, bazy, linie transportowe i przesyłowe, zakłady przetwarzające

surowce i energię (rafinerię, elektrownie, elektrociepłownie),

porozumienia międzynarodowe, gospodarcze i wojskowe.

Właśnie na tych płaszczyznach podejmowane były dotychczas różnorodne

działania ekonomiczne i gospodarcze, zarówno rozwojowe, jak i zaradcze. Okazały

się jednak trudne do zrealizowania, energo i praco-chłonne, bardzo wolne w

realizacji, kosztowne, a przede wszystkim o wątpliwej skuteczności i zupełnie

niesprawdzone w sytuacjach krytycznych. Sedno problemu stanowiło doktrynalne,

rutynowe myślenie i postrzeganie jedynie materialnego dorobku energetyki.

Uświadomiono sobie jednak, iż słońce, wiatr i woda stanowią niewyczerpalne źródło

ekologicznie „czystej” energii. Są potencjalnym rozwiązaniem krajowych

problemów energetycznych. Trzeba tylko umieć sięgnąć i wykorzystać ten ogromny

potencjał.

Polska należy do krajów, które posiadają ogromny potencjał energetyczny

zgromadzony w biomasie. Biomasa w każdej postaci jest w zasadzie jedyną

substancją materialną, która przenosi energię słoneczną. Produktywność

energetyczna 1ha upraw rolnych określana jest w przybliżeniu na poziomie

odpowiadającym 3-8 tonom węgla energetycznego, natomiast odpowiednio dla

upraw energetycznych ilość ta odpowiada 6-12 tonom.

Energia promieniowania słonecznego, a także energia geotermalna posiada

prawie wszystkie cechy opisanego powyżej stanu idealnego, a tym samym cechy te

posiada biomasa. W tym przypadku jednak pierwotnym źródłem energii jest słońce,

którego energia jest w niewielkim tylko stopniu magazynowana przez rośliny w

postaci związków węgla i wodoru. Dlatego sięgnięcie po energię skumulowaną w

takiej formie, wymaga pozyskania dużej ilości substancji roślinnej, a co za tym idzie

zaangażowania dużej powierzchni upraw, co będzie możliwe tylko wówczas, gdy

postęp w agrotechnice upraw żywnościowych osiągnie poziom umożliwiając

wycofanie zbędnego areału z upraw rolnych.91 Zjawisko to jest także skutkiem

nadmiernej produkcji rolnej na cele żywnościowe, gdzie wzrost efektywności

produkcji i bardzo rozbudowany potencjał produkcyjny rolnictwa, doprowadziły do

ogromnej konkurencji w międzynarodowym handlu produktami rolnymi, a co za tym 91 W. Nikodem, Rola upraw energetycznych dla gospodarki gminnej, Konferencja Naukowo-Techniczna „Uprawy roślin energetycznych-prezentacja technologii, pokaz zbioru i sprzętu”, 31.07.-01.08.2002 Lubań, Katalog, str. 42-43

idzie do spadku cen tych produktów. Dla przeciętnego rolnika oznacza to brak

rynków zbytu oraz nieopłacalność produkcji. Dlatego konieczne są nowe kierunki

produkcji rolnej, dla których alternatywą są np. plantacje energetyczne.92

Podsumowując wykorzystanie energii słonecznej za pośrednictwem biomasy

może być ono nowym środkiem w realizacji polityki bezpieczeństwa energetycznego

państwa. Stworzenie korzystnych warunków dla jej pozyskiwania powinno stanowić

jeden z głównych celów polityki energetycznej państwa, zarówno w obszarze

prawodawstwa, jak i finansowych środków wsparcia.93

5.2. Alternatywne wykorzystanie gruntów rolniczych, gleb

marginalnych, odłogów i ugorów

Polska należy do państw o znacznym potencjale produkcyjnym rolnictwa,

który wyznaczają zasoby ziemi, praca i kapitał. Niestety potencjał ten jest słabo

wykorzystywany, a także bardzo zróżnicowany w odniesieniu do poszczególnych

regionów kraju.94

W wyniku przemian politycznych i gospodarczych, w Polsce nastąpiło

gwałtowne i radykalne przejście od systemu dyrektywnego do rynkowego. Nastąpiła

likwidacja dotowania żywności, która przyniosła znaczny wzrost cen, co przy

ograniczeniu wzrostu płac spowodowało głębokie załamanie popytu na żywność.

Pierwsze lata transformacji przyniosły więc trudności zbytu i spadek cen produktów

rolnych, co dodatkowo pogłębiał napływ tańszych, bo subsydiowanych produktów

żywnościowych z zagranicy. Brak wzrostu poziomu popytu na towary pochodzące z

rolnictwa doprowadził do ograniczenia rozwoju rolnictwa oraz wykorzystania jego

potencjału produkcyjnego. Biorąc powyższe pod uwagę, szacuje się, iż 2,8mln ha

gruntów można wyłączyć z użytkowania rolniczego, lub potencjał tego areału

wykorzystać poza rolnictwem.

92 J. Turski, Rola doradztwa w upowszechnianiu aeroenergetyki, materiały konferencyjne: Czy biomasa-odnawialne źródło energii-jest szansą dla polskiego rolnictwa w aspekcie integracji z UE, Poświętne 2002, str. 11

93 W. Nikodem, Rola upraw energetycznych dla gospodarki gminnej, Konferencja Naukowo-Techniczna „Uprawy roślin energetycznych-prezentacja technologii, pokaz zbioru i sprzętu”, 31.07.-01.08.2002 Lubań, Katalog, str. 42-4394 S. Krasowicz, Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania uprawy roślin energetycznych w Polsce, Wieś Jutra lipiec 7(84) 2005, str. 19

Przy znacznie ograniczonych rynkach zbytu na produkty żywnościowe,

wyjściem z sytuacji jest produkcja odnawialnych surowców nieżywnościowych.

Rozwiązanie takie pozwoli zarówno na zredukowanie nadwyżek żywnościowych,

jak i zagospodarowanie gleb marginalnych,95 na których prowadzona tradycyjnymi

metodami produkcja nie jest w stanie sprostać warunkom ekonomicznym

konkurencji, którą narzuca gospodarka rynkowa.

W Polsce mamy do czynienia ze znaczną ilością gleb marginalnych (gleby

lekkie – klasy V i VI oraz VI z). Zajmują one w Polsce obszar ponad 2,2mln ha. W

związku z powyższym, preferowanym kierunkiem aktywności gospodarczej przy

wykluczeniu działalności rolniczej na glebach marginalnych jest zarówno ich

zalesianie, jak i prowadzenie na szeroką skalę produkcji tzw. lasów energetycznych z

przeznaczeniem powstającej w nich biomasy na spalanie. 96

Rozwój technologii upraw wierzby na cele energetyczne umożliwia także

zagospodarowanie powierzchni ziemi odłogowanej, zdewastowanej, zdegradowanej,

czy też skażonej. W 2001 roku Polska posiadała około 1,7mln ha odłogów i ugorów

(dane Głównego Urzędu Statystycznego). Należałoby dodać do tej powierzchni

użytki rolne zdewastowane i zdegradowane, co daje nam 1,8 – 1,85mln ha. Dla

poprawy stanu rolnictwa, a co za tym idzie także gospodarki państwa, zdecydowana

większość tego obszaru powinna być przeznaczona na uprawę roślin

wysokoenergetycznych. Jedną z wielu zalet tych roślin, jest możliwość ich uprawy

na bardzo zróżnicowanych gruntach. Plantacje energetyczne umożliwiają także

wykorzystanie osadów ściekowych, które służą do ich nawożenia, uczestnicząc tym

samym w procesie rekultywacji biologicznej terenów zdegradowanych, czy też

skażonych.97 I tak np. wierzba wiciowa Salix viminalis posiada olbrzymie

zapotrzebowanie pokarmowe, dzięki czemu skutecznie eliminuje ze ścieków

wszystko, co się w nich znajduje, nie wyłączając metali ciężkich i innych

szkodliwych substancji, które wbudowuje w swoje tkanki. Takie roślinne

oczyszczalnie szczególnie przydatne są na terenach wiejskich o rozproszonym

95 W. Nikodem, Rola upraw energetycznych dla gospodarki gminnej, Konferencja Naukowo-Techniczna „Uprawy roślin energetycznych-prezentacja technologii, pokaz zbioru i sprzętu”, 31.07.-01.08.2002 Lubań, Katalog, str. 2796 W. Martyn, Wykorzystanie komponentów organicznych po procesie fermentacji w produkcji biomasy na glebach marginalnych, materiały konferencyjne: Wdrażanie nowych technologii w zakresie wykorzystania produktów roślinnych jako materiału energetycznego (głównie słomy, odpadów drzewnych oraz upraw energetycznych), Krasnobród 29-30 wrzesień 2003, str. 197 J. W. Dubas, Wykorzystać odłogi, Aeroenergetyka – kwartalnik ogólnopolski – Nr 1 (115) – 1 kw. 2006, str. 19

charakterze zabudowy. Ocenia się, że w okresie wegetacyjnym wierzba wiciowa

porastająca złoża piaskowe, usuwa ze ścieków ok. 324 kg azotu i 75 kg fosforu z ha.

Gatunki wierzby energetycznej bardzo dobrze wiążą i kumulują wszelkie

zanieczyszczenia znajdujące się w glebie m.in. metale ciężkie takie jak ołów i kadm -

są nieocenione na takich obszarach jak hałdy, czy składowiska odpadów. Znajdują

także zastosowanie w ochronie wzgórz i zboczy pozbawionych naturalnej roślinności

przed erozją.98

Krzewiaste wierzby sadzi się w ramach rekultywacji terenów przemysłowych

i stref ochronnych wokół fabryk, nie tylko ze względu na tolerancję na

zanieczyszczenia, ale również na pionierski charakter tych gatunków, zdolnych do

opanowania terenów charakteryzujących się często silnym zakwaszeniem, brakiem

wody i substancji organicznej. Podobne zastosowanie wierzba znajduje na silnie

toksycznych wysypiskach śmieci i skażonych odpadów.99

5.3. Miejsca pracy w rolnictwie i na obszarach wiejskich, oraz

zaopatrzenie gospodarstw rolnych w tanią energię elektryczną

oraz ciepło

Według opinii międzynarodowych ekspertów, energetyka odnawialna tworzy

więcej stanowisk pracy od energetyki tradycyjnej. Miejsca pracy powstają przy

produkcji i montażu urządzeń, obsłudze i konserwacji instalacji oraz obsłudze

administracyjnej. Rozwój energetyki odnawialnej jest szczególnie korzystny dla

obszarów wiejskich, gdzie pobudza on lokalny rozwój gospodarczy. W Polsce są to

obszary o największym bezrobociu oraz o najsłabiej działającej infrastrukturze

zaopatrzenia w energię. Zatem wykorzystanie odnawialnych źródeł energii może być

szansą wyrównania warunków rozwoju wsi.100

Liczba stanowisk pracy w przeliczeniu na jednostkę produkowanej energii,

lub też na jednostkę mocy zainstalowanej jest od dwu-, do pięciokrotnie wyższa w

energetyce odnawialnej, niż w konwencjonalnej, a także od dziesięcio-, do

piętnastokrotnie wyższa, w porównaniu do energetyki jądrowej [Tabela XII].

98 http://zielona.org/O_czym_szumia_wierzby99 http://www.eo.org.pl/index.php?page=eowpolsce&sub=2&select=5&id=446100 http://www.ekologika.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=426

Tabela XII – Miejsca pracy przy pozyskaniu, przetworzeniu, transporcie i spalaniu biopaliw stałych (wg badań skandynawskich)

Biopaliwo Zbiór

Rozdrabnianie Transport

Spalanie Administracja Razem

Drewno opałowe:- zrąb ręczny- zrąb

mechaniczny

38

5

20

15

10

10

1

1

4

4

73

35Odpady drzewne:

- przemysłu papierniczego

- z leśnictwa--

813

2613

11

44

3331

Uprawy zmechanizowane:

- trzcina kanaryjska

- wierzba energetyczna

10

9

8

2

6

8

1

1

1

4

26

24Słoma 4 8 8 1 2 23Recykling drewna - - 8 1 4 13Węgiel 8Źródło: L. Łakomiec, Energetyczne wykorzystanie biomasy-alternatywne miejsca pracy w rolnictwie i na obszarach wiejskich, materiały konferencyjne: Czy biomasa-odnawialne źródło energii-jest szansą dla polskiego rolnictwa w aspekcie integracji z UE, Poświętne 2002, str. 54

Podstawą powyższych różnic jest przede wszystkim wielkość instalacji.

Energetyka odnawialna charakteryzuje się funkcjonowaniem instalacji o mniejszej

mocy, które są obsługiwane głównie przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

Zatrudnienie w nich (instalacja i użytkowanie technologii) jest zatrudnieniem

bezpośrednim. Jednak szybki wzrost liczby instalacji skutkuje także wzrostem tzw.

zatrudnienia pośredniego (w produkcji urządzeń i technologii OZE,

przygotowywaniu inwestycji, produkcji i przygotowywaniu biopaliw.

Konsekwentnie będzie więc także wzrastać zapotrzebowanie na materiały i

urządzenia towarzyszące, a także materiały i urządzenia niezbędne do rozbudowy

oraz konserwacji sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz budowie

nowych przyłączy do już istniejących sieci. W związku z technologiami OZE

rozwinie się także rynek usług, m.in. dla przedsiębiorstw użytkujących instalacje

OZE, przy konserwacji, obsłudze księgowej i bankowej. Zwiększy się zatrudnienie

związane z handlem samymi technologiami OZE, w ich transporcie, a także obsłudze

celnej (import-export). Wzrost zatrudnienia nastąpi także w związku z rozwojem

administracji, wydającej pozwolenia na budowę oraz eksploatację instalacji OZE. Na

koniec, sama konsumpcja dodatkowych dochodów, które uzyskają wymienione

przedsiębiorstwa i ich pracownicy, wygenerują nowe miejsca pracy w gospodarce (w

handlu, czy też w usługach).101

W Polsce najwięcej odłogowanych nieużytków znajduje się na terenach,

które wcześniej zajmowane były przez państwowe gospodarstwa rolne. Tam właśnie

istnieje dziś największe strukturalne bezrobocie. Biorąc pod uwagę i łącząc oba

powyższe czynniki można wywnioskować, iż miejsca pracy może z powodzeniem

wygenerować rynek i produkcja biomasy. Wieloletnie obserwacje pozwoliły

stwierdzić, iż do uprawy 20 ha wierzby energetycznej należy zatrudnić 1 pracownika

w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowe miejsca pracy stworzy sprzedaż i

transport biomasy, a także inne sektory jej przetwórstwa, np.: produkcja płyt

wiórowych, mat rogowych, architektura ozdobna, czy też plecionkarstwo. Ocenia

się, iż cały proces technologiczny od momentu posadzenia do sprzedaży już

gotowego wyrobu, który został wyprodukowany z biomasy, prowadzony na areale 8

hektarów pozwala na powstanie 1 miejsca pracy. 102

Rozwój energetyki odnawialnej może z powodzeniem sprawić, iż obszary

wiejski z typowych odbiorców energii, staną się także jej dostawcami zarówno na

potrzeby własne, jak i na potrzeby krajowe (energia elektryczna za pośrednictwem

sieci, ciepła oraz paliw dla potrzeb transportu w postaci biopaliw). Biorąc pod uwagę

sytuację na polskim rynku pracy, istotne znaczenie ma również fakt, iż stanowiska

pracy, tworzone przez energetykę odnawialną wymagają różnorodnych kwalifikacji,

od wykwalifikowanych fachowców (np. projektowanie technologii), do osób tylko

po przeszkoleniu (np. uprawa i zbiór biopaliw).

Energetyka odnawialna stwarza ogromne możliwości dotyczące wyrównania

szans rozwojowych obszarów wiejskich. Umożliwia tworzenie nowych stanowisk

pracy i nowych źródeł dochodów. Jest także korzystna dla całości gospodarki

narodowej zarówno dzięki podniesieniu udziału wsi w tworzeniu dochodu

narodowego, jak i uniknięciu ogromnych kosztów będących skutkiem konieczności

zabezpieczenia pracy oraz warunków bytowych ludności, która masowo migruje ze

wsi do miast.103

101 L. Łakomiec, Energetyczne wykorzystanie biomasy-alternatywne miejsca pracy w rolnictwie i na obszarach wiejskich, materiały konferencyjne: Czy biomasa-odnawialne źródło energii-jest szansą dla polskiego rolnictwa w aspekcie integracji z UE, Poświętne 2002, str. 54102 J. W. Dubas, Wykorzystać odłogi, Aeroenergetyka-Kwartalnik Ogólnopolski-Nr 1 (115)-1 kw. 2006, str. 19

Kolejnym dość istotnym problemem, z jakim boryka się polska wieś, jest

zapotrzebowanie rolników w opał. Problem ten w głównej mierze wynika z sytuacji

ekonomicznej, w jakiej znajduje się polski rolnik. W rodzinach, które mają

jakikolwiek dochód, kupowany jest węgiel, lub drewno opałowe, które najczęściej

rolnik sam pozyskuje. Gospodarstwa, które nie posiadają żadnego dochodu

pozyskują drewno najczęściej z lasu w sposób niezgodny z prawem. Problem można

rozwiązać, przeznaczając pod uprawę jedynie 0,5-0,6 ha ziemi, której w kraju nie

brakuje, a duża część jest po prostu nieuprawiana, z powodu nieopłacalności

produkcji. A tymczasem tak niewielki areał gwarantuje przeciętnemu rolnikowi

dostateczną ilość opału.

Uprawy roślin energetycznych umożliwiają ponadto uzyskanie większego

dochodu, niż w tradycyjnej produkcji rolniczej. Dla przykładu profesjonalnie

prowadzona uprawa wierzby energetycznej z rodziny Salix sp. może co najmniej

podwoić dochód rolniczy. Zalety te, to skutek dużej produkcyjności genetycznej

roślin i niewielkich nakładów w okresie eksploatacji uprawy. Szacuje się, iż dobrze

prowadzona plantacja generuje dochód brutto na poziomie 4 – 4,5 tys. złotych, a po

odliczeniu kosztów jego uzyskania (30-35%) dochód netto znacznie przekracza ten

uzyskiwany dziś z upraw roślin przeznaczonych dla przemysłu spożywczego.104

5.4. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na szczeblu

regionalnym i lokalnym

Instalacje, które wykorzystują odnawialne źródła energii zwykle mają

charakter lokalny, a w takim wypadku nie trzeba tworzyć scentralizowanej

infrastruktury technicznej. Biorąc natomiast pod uwagę rozproszony charakter oraz

ogólną dostępność zasobów OZE można wywnioskować, iż energetyka odnawialna

może z powodzeniem stać się czynnikiem pobudzającym rozwój gospodarczy na

poziomie regionalnym.

Wykorzystanie OZE na szczeblu lokalnym niesie za sobą korzyści

zarówno ekonomiczne, jak i społeczne. Jedną z najważniejszych korzyści

103 L. Łakomiec, Energetyczne wykorzystanie biomasy-alternatywne miejsca pracy w rolnictwie i na obszarach wiejskich, materiały konferencyjne: Czy biomasa-odnawialne źródło energii-jest szansą dla polskiego rolnictwa w aspekcie integracji z UE, Poświętne 2002, str. 59104 J. W. Dubas, Wykorzystać odłogi, Aeroenergetyka-Kwartalnik Ogólnopolski-Nr 1 (115)-1 kw. 2006, str. 19

ekonomicznych jest tworzenie silnego impulsu do rozwoju lokalnego, będącego

skutkiem zwiększenia lokalnej przedsiębiorczości, a co za tym idzie zwiększenia

liczby miejsc pracy.

Rozwój energetyki zdecentralizowanej oznacza także zmianę kierunku

przepływu strumieni płatności za energię. W przypadku wykorzystania paliw

kopalnych środki te wypływają poza dany region, umożliwiając rozwój innych

społeczności, zwykle tych które posiadają na swych terenach kopalnie węgla.

Natomiast w przypadku wykorzystania OZE pieniądze te pozostają w danym

regionie, a tym samym stanowią dodatkowe źródło dochodów dla ludności

miejscowej (np. rolników, którzy produkują biomasę).

Kolejny istotny czynnik dotyczy ekonomiki instalacji OZE, ponieważ koszt

energii w nich produkowany jest niższy od energii konwencjonalnej. Wynika to

natomiast z faktu iż OZE są tzw. dobrami wolnymi, czyli są ogólnodostępne (woda,

słońce, wiatr). Nasuwa się więc prosty wniosek, że rozwój energetyki odnawialnej na

szczeblu regionalnym i lokalnym pozwala na uzyskanie znaczących oszczędności w

wydatkach na energię dla odbiorców końcowych. To z kolei oznacza stopniowe

zmniejszanie udziału wydatków na energię w budżetach gospodarstw domowych, a

więc podniesienie ich dobrobytu.

Także jednostki samorządów terytorialnych mogą czerpać korzyści z rozwoju

OZE. Jeżeli bowiem wzrasta aktywność gospodarcza mieszkańców danego regionu,

zwiększają się także wpływy do budżetów lokalnych, wynikające z lokalnych

podatków. Wykorzystanie energii odnawialnej na terenie gminy stanowi bardzo

dobry argument w przypadku starań o pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania

z różnego rodzaju funduszy na realizację inwestycji odtworzeniowych w

infrastrukturę cieplną, będącą ich własnością.

Odnawialne źródła energii mogą być wykorzystywane również do stworzenia

proekologicznego wizerunku regionu, który może z kolei umożliwić wzbudzenie

zainteresowania regionem poważnych inwestorów z sektora energetyki odnawialnej.

Rozdział 6 – Przykłady wykorzystania OZE na terenie

Polski

6.1. Farma wiatrowa – Zagórze

Farma wiatrowa w Zagórzu, to największa tego typu inwestycja w Polsce.

Pomysł na wybudowanie takiego obiektu w pobliżu wyspy Wolin narodził się po raz

pierwszy w 1999 r. Jak zawsze, w przypadku tego typu projektów, realizację

rozpoczęto od szczegółowych pomiarów wiatru. Po przeprowadzeniu niezbędnych

analiz, okazało się, iż przewidywania były jak najbardziej trafne. Oszacowano

bowiem, iż produkcja z jednej turbiny (Vestas V80 o mocy 2 MW), nie powinna być

niższa niż 4 500 MWh rocznie. Także sama lokalizacja fermy spełniała wszystkie

wymogi, jakie są stawiane terenom, na których mają powstać tego typu

przedsięwzięcia. Przeznaczone na ten cel tereny rolne znajdowały się w dużej

odległości od siedzib ludzkich, a w pobliżu nie było żadnych budowli ani urządzeń,

które mogłyby zakłócać pracę urządzeń. Samemu przedsięwzięciu sprzyjał także stan

techniczny istniejącej infrastruktury energetycznej, który pozwalał na przyłączenie

turbin do sieci.

Kolejnym etapem do realizacji przedsięwzięcia, było przygotowanie

niezbędnych dokumentów oraz uzyskanie zezwoleń. Do najważniejszych etapów na

drodze do uzyskania zezwoleń na budowę, należy przeprowadzenie zmiany lub też

ustanowienia zapisów w miejscowym planie zabudowy. Ferma wiatrowa w Zagórzu

miała powstać na działkach, które określone były, jako tereny o charakterze rolnym.

Konieczne było więc, przeprowadzenie całej procedury dotyczącej zmian w

miejscowym planie zabudowy, które umożliwiły uzyskanie pozwolenia na budowę

tegoż obiektu.

Równolegle do powyższych działań, prowadzono rozmowy z zakładami

energetycznymi, dotyczące możliwości uzyskania technicznych warunków

przyłączenia do już istniejącej sieci oraz sprzedaży wyprodukowanej energii

elektrycznej, pamiętając, iż w przypadku elektrowni wiatrowych wyłącznym

produktem, który generuje przychody jest produkcja i sprzedaż energii.105

Przedsięwzięcie zrealizowała Polska Spółka Wolin North, której jedynym

udziałowcem jest duński koncern energetyczny Elsam A/S. Farma składa się z

piętnastu dużych turbin wiatrowych o mocy 2 MW każda. Średnica wirnika wynosi

80 m, a jest on umieszczony na wysokości 78 m. Dzięki tej inwestycji łączna moc

elektryczna polskiej energetyki wiatrowej uległa podwojeniu. Ogólny koszt

105 http://www.epa.com.pl/zr_zagorze.htm

inwestycji wyniósł ok. 125 milionów złotych. Spodziewana roczna produkcja energii

wynosi pomiędzy 63 a 70 milionami kWh.106

Budowa Parku Wiatrowego Zagórze stanowiła największą prywatną

inwestycję w 2002 r. zarówno w gminie Wolin, jak i w całym regionie, która w

znaczny sposób przyczyniła się do rozwoju regionu. Produkcja ekologicznie czystej

energii, pochodzącej z całkowicie odnawialnego surowca pozwoliła ograniczyć

emisję zanieczyszczeń pochodzących z energetyki konwencjonalnej.

Inwestycja przyczyniła się ponadto do stworzenia i utrzymania wielu miejsc

pracy. Szacunkowo, przy budowie farmy zatrudnienie znalazło ponad 100 osób.

Zaangażowano również lokalne firmy przy budowie, montażu, obsłudze i

konserwacji instalacji, a także przy pracach planistycznych, urbanistycznych, czy też

administracyjnej obsłudze całej inwestycji.

Bieżące funkcjonowanie Parku Wiatrowego również wymaga ogromnego

nakładu pracy ludzkiej, w takich dziedzinach jak: księgowość, administracja,

utrzymanie ruchu, ochrona obiektu, prace porządkowe, czy obsługa techniczna

elektrowni wiatrowych, przy których zatrudnienie znajduje między innymi

miejscowa ludność.

Istotne znaczenie dla samej gminy i jej rozwoju mają wpływy z tytułu

podatków od nieruchomości, a także podatku CIT z terenu gminy Wolin, które

uczestniczyły w budowie lub na dzień dzisiejszy są zaangażowane w obsługę

projektu. Inwestycja okazała się korzystna także dla właścicieli gruntów, którzy

przez 25 będą czerpać zyski z tytułu czynszu dzierżawnego za działki, na których

powstała ferma. Budowa przyczyniła się także do wzrostu popytu na usługi

hotelarskie i gastronomiczne, a obecnie stanowi cel wielu wycieczek inwestorów

zainteresowanych tego typu przedsięwzięciami.

Wszystkie powyższe czynniki stanowiły podstawę promocji gminy, która

zyskała bardzo istotną dla inwestorów pozycję gminy przyjaznej środowisku.

Natomiast sama farma wiatrowa stała się także atrakcją turystyczną powiększają

dochody gminy także na polu turystyki.107

6.2. Elektrownia wodna Żarnowiec

106 http://www.elektrownie.tanio.net/inwestycje.html107 http://www.ruse-europe.org/IMG/pdf/Zagorze_PL.pdf

EW Żarnowiec jest największą w Polsce elektrownią wodną, położoną nad

jeziorem Żarnowiec. Jest to elektrownia szczytowo – pompowa, o mocy 716 MW,

wykorzystująca jezioro Żarnowieckie, jako zbiornik dolny, zbiornik górny,

wybudowany na pobliskim płaskowyżu jest całkowicie sztuczny. Elektrownia

położona jest w województwie Pomorskim, we wsi Czymanowo nad Jeziorem

Żarnowieckim, w gminie Gniewino108

Prace budowlane rozpoczęły się w 1976 r. i trwały do 1982 r., kiedy to

zgodnie z protokołami zaczęto oddawać do eksploatacji kolejne etapy inwestycji. W

dniu 08.07.1983 r. przekazano do eksploatacji imponujące przedsięwzięcie:

Elektrownie Wodną Żarnowiec.

Zbiornik Górny jest tworem całkowicie sztucznym. Przy powierzchni

całkowitej 122 ha i pojemności użytkowej 13 600 000 m3 wody, zbiornik stanowi

"akumulator" energii elektrycznej w ilości 3 600 000 kWh. Ta ilość wody pozwala

na zasilanie przez około 5.5 godziny systemu elektroenergetycznego mocą 716 MW.

Szczytowe zapotrzebowanie mocy w województwie pomorskim osiąga wielkość 600

MW (zimowy szczyt wieczorny). Porównanie tych dwóch wielkości daje

wyobrażenie, jak dużym źródłem mocy jest Elektrownia Wodna Żarnowiec.

Powtórne uzupełnienie wody w zbiorniku górnym wymaga około 6.5 godziny pracy

czterech hydrozespołów w ruchu pompowym Dno opróżnionego zbiornika

pomieściłoby 130 boisk piłkarskich. Na budowę obwałowań, których długość wynosi

3777 m, użyto materiału wybranego z niecki. Ilość przemieszczonej ziemi wyniosła

4 800 000 m3.

Kanał wylotowy jest tworem sztucznym i łączy elektrownię z Jeziorem

Żarnowieckim. Woda po przejściu przez turbinę wypływa poprzez luki zastawek

remontowych i krat do kanału odpływowego. Kanał ma długość 835 m.

Największa jego głębokość wynosi 13 m - przy siłowni elektrowni, a szerokość

dna 250 m przy wlocie do Jeziora Żarnowieckiego. Przy pracy czterech turbin

prędkość wody w kanale nie przekracza 1 m/s.

Naturalnym zbiornikiem dolnym elektrowni jest rynnowe Jezioro

Żarnowieckie. Rozległa rynna lodowcowa umiejscowiona jest między dwoma

wzgórzami plejstoceńskiej wysoczyzny morenowej. Kępą Żarnowiecką od strony

wschodniej i Kępą Gniewińską od strony zachodniej. Całkowita powierzchnia

jeziora wynosi 1470 ha, a jego pojemność -121 mln m3. Przez całą 7,5 km długość 108http://www.seo.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Itemid=53

jeziora, z południa na północ, przepływa rzeka Piaśnica. Wpływa ona u jego

południowego brzegu jako Piaśnica Górna, aby przez regulowany jaz na północnym

krańcu wypłynąć jako Piaśnica Dolna. Od strony zachodniej wpływa do jeziora

Struga Bychowska. W sumie, średniorocznie obie te rzeki zasilają jezioro w ilości

ok. 2,4 m3/s wody. Największa głębokość jeziora wynosi 19,4 m.109

6.3. „Geotermia Uniejów”

Uniejowskie wody geotermalna stanowią bardzo istotny kompleks na Niżu

Polskim. Zalegają one na głębokości 1927-2078 metrów, natomiast ich wydajność

wynosi 68m³/h (samowypływ). Bardzo istotna jest także mineralizacja tych wód,

która wynosi 6,8-8,8 g/m³ i pozwala na szerokie zastosowanie w celach

balneologicznych, leczniczo-profilaktycznych lub rekreacyjnych.

Przed zrealizowaniem projektu wykorzystującego zasoby wód

geotermalnych, miasto nie posiadało scentralizowanego systemu ciepłowniczego.

Ciepło dostarczane było przez kilkanaście małych kotłowni, należących do

komunalnych służb użyteczności publicznej, a także kliku przedsiębiorstw. Budynki

jednorodzinne ogrzewane były za pomocą indywidualnych źródeł ciepła, głownie z

użyciem węgla kamiennego i miału (w ciągu roku spalano około 9000 tys. ton

węgla).110 Dzięki powstaniu ciepłowni geotermalnej, która połączona jest z olejową

kotłownią szczytową ok. 70% budynków w Uniejowie zaopatrywanych jest w ciepło

pochodzące ze źródeł odnawialnych. System ten pozwolił zastąpić 10 kotłowni

lokalnych, opalanych węglem oraz 160 kotłowni znajdujących się w domach

jednorodzinnych.111

Instalacja kotłowni jest dwuczęściowa. Pierwsza część składa się z bloku

geotermalnego, w skład którego wchodzą dwa odwierty: produkcyjny oraz

reiniekcyjny, a także wymienniki ciepła, filtry i system tłoczenia między otworami.

Druga część to blok olejowy, składający się z dwóch kotłów niskotemperaturowych,

które opalane są lekkim olejem opałowym. Blok ten przeznaczony jest do

dogrzewania wody sieciowej do odpowiedniej temperatury.

109 http://ewz.home.pl/110 http://www.kmiue.imir.agh.edu.pl/oze/geo/dgeo5.htm111 http://www.geotermia-uniejow.pl/?ids=3

Łączna moc ciepłowni wynosi 5,6 MW, z czego 3,2 MW to moc uzyskiwana

z kotłów olejowych. System dystrybucji ciepła to sieć rurociągów z preizolowanych

rur stalowych o łącznej długości 10 km, wyposażona w indywidualne urządzenia

pomiarowe i zawory. Ciepłownia oraz sieć cieplna są sterowane i monitorowane

przez zintegrowany  system komputerowy, ułatwiający pracę i zmniejszający straty

energii.112

24.10.2006 r. w Geotermii Uniejów uruchomiono także pierwszą w Polsce

kotłownię na biomasę, która posłuży na szeroką skalę do ogrzewania mieszkań.

Podsumowując miasto skutecznie i z powodzeniem wykorzystuję dwa rodzaje

energii odnawialnej.113

Zastąpienie dotychczasowego, tradycyjnego systemu grzewczego , nowym,

alternatywnym, czyli ciepłem wód geotermalnych, pozwoliło znacznie

wyeliminować zanieczyszczenia powietrza, zarówno pyłowe, jak i gazowe (SO2,

NO2, CO). Zmniejszyło się również zanieczyszczenie środowiska metalami ciężkimi,

które w dużych ilościach zawierają odpady po spalaniu węgla (żużel i popiół). W

dużym stopniu wyeliminowano również emisję CO i CO2, który odpowiedzialny jest

za efekt cieplarniany.114

6.4. Plantacja energetyczna – Marzęcin

Początek przedsięwzięcia sięga roku 2001, kiedy to powstaje stowarzyszenie

„Bioenergia na rzecz rozwoju wsi”, które założyły zarówno osoby fizyczne, jak i

przedstawiciele władz samorządowych i wojewódzkich. Priorytetowym celem

stowarzyszenia było szeroko rozwinięte propagowanie upraw wierzby Salix sp. które

stanowią doskonały nośnik rozwoju obszarów wiejskich.

Aby urzeczywistnić powyższe plany, już od roku 1996 w Gospodarstwie

Rolnym w Marzęcinie dokonywano konsekwentnych nasadzeń tej uprawy.

Doprowadzenie do pierwszego plonowania, umożliwiło dokonanie analizy

kosztów oraz dystrybucji pozyskanej biomasy do ciepłowni, a także wykazało, iż

zgodnie z oczekiwaniami wierzba w określonych warunkach środowiskowych może

być doskonałą alternatywą oraz szansą rozwoju dla terenów wiejskich.

112http://www.geotermia-uniejow.pl/?ids=3 113 http://www.teberia.pl/news.php?id=4838114 http://www.kmiue.imir.agh.edu.pl/oze/geo/dgeo5.htm

Sezon grzewczy 2001/2002 pozwolił na sprawdzenie przydatności zrębków

wierzbowych w formie domieszki do miału węglowego. Mieszankę tą użyto w

zawodowych kotłowniach osiedlowych. Było to doświadczalne spalanie wierzby,

które pozwoliło na potwierdzenie energetycznej przydatności tej rośliny jako

nośnika energii.

Gospodarstwo Rolne Marzęcin, znajduje się w województwie lubuskim, w

gminie Zielona Góra. Teren ten zbudowany jest głównie z piasków i żwirów.

Charakteryzuje się wysokim poziomem wód gruntowych oraz gruntami głównie V i

VI klasy bonitacji. Warunki atmosferyczne są zbliżone do klimatu oceanicznego, a

więc bardzo korzystne dla wzrostu drzew liściastych.

Sama dolina Odry przebiega wzdłuż osi północ-południe, a więc prostopadle

do linii wiejących wiatrów. Stan ten umożliwia utrzymanie się względnej

wilgotności powietrza przez cały okres wegetacyjny.

Dlatego też wybór tych terenów, jako siedliska do uprawy wierzby w formie

lasu energetycznego nie był przypadkowy i okazał się niezwykle trafny. Uzyskiwane

plony nie tylko dorównują ale także przewyższają wielkość plonowania wierzby

energetycznej, jakie publikowane są w literaturze światowej.

Uprawa wierzby w Gospodarstwie Rolnym Marzęcin obejmuje obecnie

150ha. Pozostali rolnicy uprawiają łącznie ponad 400ha wierzby. Ponadto w całym

województwie lubuskim zakupiono lub wydzierżawiono około 3 500ha gruntów z

przeznaczeniem do zakładania lasów energetycznych. Istotny jest fakt, iż są to grunty

głównie ugorowane i zaniechane rolniczo, przeważnie o niskiej klasie bonitacyjnej,

które można z powodzeniem wykorzystać do produkcji wierzby na cele

energetyczne, bez groźby ingerencji w założenia wynikające z potrzeb ochrony

środowiska i ekologii na tych terenach. Grunty te znajdują się, bowiem na terenie

tzw. Korytarza Ekologicznego Doliny Odry – chronionego przyrodniczo.115

Podsumowanie

Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z

istotnych elementów zrównoważonego rozwoju, który przynosi wymierne efekty

ekologiczne, gospodarcze oraz społeczne. Coraz częściej zdajemy sobie sprawę z

konieczności oszczędnego wykorzystywania paliw kopalnych, będących tradycyjnie

nośnikami energii w Polsce oraz konieczności ograniczania emisji do powietrza

115 http://bioenergia.bp.webpark.pl/ogospodarstwie.html

gazów cieplarnianych. Dodatkowo czynnikami determinującymi działania w zakresie

szerszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii są krajowe zobowiązania

międzynarodowe w zakresie ochrony powietrza i zmian klimatu, a także krajowe

dokumenty strategiczne oraz wymagania prawa krajowego.

Z przedstawionej pracy wynikają następujące wnioski:

1. Polska posiada ogromny potencjał techniczny energii, który jest możliwy do

uzyskania, dzięki wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Potencjał ten

może zostać z powodzeniem wykorzystany w celu pokrycia rosnącego

zapotrzebowania na energię elektryczną.

2. Istnieją w Polsce stabilne podstawy administracyjno-prawne, które mają na

celu skuteczne wspieranie rozwoju produkcji energii elektrycznej,

pochodzącej z niekonwencjonalnych źródeł energii.

3. Rozwój energii ze źródeł odnawialnych jest niezbędnym elementem,

gwarantującym unowocześnienie polskiej gospodarki.

4. Rozwój technologii energetycznych opartych na niekonwencjonalnych

źródłach energii jest niezbędny z uwagi na konieczność zabezpieczenia

rosnących potrzeb energetycznych, poprawę jakości powietrza,

bezpieczeństwo energetyczne Polski, które uniezależniało by nas chociaż

częściowo od importu.

5. Polskie plany naukowe powinny wprowadzać zdecydowane preferencje,

obejmujące badania nad unowocześnieniem metod oszczędzających energię

oraz uzyskania jej ze źródeł odnawialnych optymalnych w warunkach

krajowych.

6. W ramach zrównoważonej polityki energetycznej, problematyka energetyki

odnawialnej zajmuje ważne miejsce. Rozwój jej wymaga jednak dużych

nakładów finansowych. Powinny być zatem tworzone korzystne warunki do

rozwoju inwestycji prywatnych.

7. Obowiązek zakupu energii ze źródeł odnawialnych wydaje się być słuszny,

ale niewystarczający. Oprócz niego powinny być stosowane przez państwo

faktyczne formy zachęt i określone szczegółowe zasady naliczania cen za tę

energię. Wówczas dopiero stworzone zostaną dogodne warunki dla

inwestorów.

8. Zarówno w krajach Unii Europejskiej, jak i w Polsce główną barierą w

rozwoju energetyki odnawialnej są ceny energii pozyskiwanej z tych źródeł.

Należy jednak pamiętać, że zaletą energii odnawialnej ma być to, iż jest ona

produkowana w sposób nieszkodliwy dla środowiska, a nie jej cena.

9. Udział energii ze źródeł odnawialnych stopniowo wzrastał (energia wodna,

biomasa, odpady roślinne, przemysłowe, komunalne itp.). Przyczyniło się do

tego między innymi: znaczące zwiększenie wykorzystania drewna i

odpadów drewna, głównie przez ludność zamieszkałą na wsi, uruchomienie

kilku systemów ciepłowni geotermalnych, uruchomienie kilku elektrowni

wiatrowych i licznych małych elektrowni wodnych, uruchomienie kilku

ciepłowni i elektrowni zasilanych gazem z wysypisk odpadów komunalnych.

10. Można także podkreślić słabość lobbingu, zarówno ekologicznego, jak i

przemysłowego. Zadania ekologiczne są postrzegane z jednej strony jako

nieistotne, z drugiej natomiast ekologiczne wymagania wprowadza się bez

oceny ich skutków dla gospodarki krajowej.

Rozwój odnawialnych źródeł energii jest celem każdego państwa, dla

którego istotna jest ekologia, ochrona środowiska oraz rozwijająca się gospodarka,

oparta jednak o zasady zrównoważonego rozwoju, mające na uwadze troskę o los

przyszłych pokoleń.

Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii są jednak

uzależnione przede wszystkim od warunków klimatycznych i geograficznych.

Dlatego porównanie Polski w zakresie wykorzystania „zielonej energii” powinno się

odnosić do krajów o podobnych warunkach klimatycznych i geograficznych. Biorąc

pod uwagę udział poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł w krajach

europejskich stwierdzamy, iż nie odbiegamy od czołówki europejskiej w

wykorzystaniu biomasy, natomiast gorzej wypadamy na tle europejskim w zakresie

energetyki wiatrowej.

Załączniki:

Załącznik nr 1 – wniosek o wydanie świadectwa pochodzenia

.....................................................(pieczątka wytwórcy energii elektrycznej)

L.dz. …………………….…......WNIOSEK O WYDANIE

ŚWIADECTWA POCHODZENIA(wzór wniosku w wersji obowiązującej od dnia 1 października 2005 r.)

z dnia: ......................................................... r.

Stosownie do art. 9e ust. 3 i 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne 2) w związku z art. 217 § 1 i § 2 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego,

wytwórca: ................................................................................................................................................................

(nazwa i adres wytwórcy)....................................................................................................................................................................

................

prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w odnawialnymźródle energii, na podstawie wydanej przez Prezesa URE koncesji nr WEE /………………………………..………….. z dnia ………………….……… r.

składa za pośrednictwem: ........................................................................................................................................

(nazwa i adres operatora systemu elektroenergetycznego)wniosek o wydanie świadectwa pochodzenia potwierdzającego wytworzenie energii elektrycznej wźródle odnawialnym.Zestawienie ilości wytworzonej energii elektrycznej wprowadzonej do sieci:

L.p.Lokalizacja

odnawialnego źródła energii (OZE) w którym energia została wytworzona

Rodzaj

OZE

Moc

zainstalowana

[MW]

Okres

wytworzenia

(od dnia– do dnia)3)

Ilość energii

[MWh]

Nr układu

pomiarowo –

rozliczeniowego

lub licznika

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

1.

2.

3.

...

............................................

............................................

............................................

...........

...........

...........

................

................

................

...................

...................

...................

...................

...................

...................

..............

..............

..............

Razem:

.............................................

Miejsce na znaki opłaty skarbowej za świadectwo

(o wartości 11,00 zł)1)

Miejsce na znaki opłaty skarbowej

za wniosek (o wartości 5,00 zł)

Operator systemu elektroenergetycznego: .................................................................................................................

(pieczątka operatora)na podstawie wskazań urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych wymienionych w powyższymzestawieniu poświadcza, iż podane w tym zestawieniu ilości energii elektrycznej zostaływprowadzone do sieci.

............................................. ............................................................................

(miejscowość, data) (podpis osoby upoważnionej do reprezentowania operatora)

Załącznik nr 2 – wniosek wraz z pełnomocnictwem

Wniosek o uzyskanie statusu Członka Rejestru Świadectw Pochodzenia

My, niżej podpisani, działając w

imieniu ................................................................................. na podstawie § 7 ust. 1

Regulaminu Rejestru Świadectw Pochodzenia, zwracamy się do Towarowej Giełdy

Energii S.A. o nadanie statusu Członka Rejestru Świadectw Pochodzenia w typie

określonym w § 8 ust. 3 pkt. .......

Oświadczamy, że zapoznaliśmy się z postanowieniami Regulaminu Rejestru

Świadectw Podchodzenia i zobowiązujemy się do ich przestrzegania.

Ponadto, oświadczamy, iż wyrażamy zgodę na poddanie, zgodnie z Regulaminem,

sporów o charakterze cywilnym, które mogą wyniknąć z naszego członkostwa w

Rejestrze pod rozstrzygnięcie sądu polubownego działającego przy Giełdzie.

Zobowiązujemy się również do informowania Giełdy o wszelkich zmianach danych

zawartych w niniejszym wniosku, a także do przedstawiania innych informacji na jej

żądanie.

Poniżej wskazujemy wymagane zgodnie z Regulaminem dane, niezbędne do

rozpatrzenia wniosku.

Dane Wnioskodawcy:

Firma Wnioskodawcy

Adres poczty elektronicznej

Numer identyfikacji podatkowej (NIP)

Numer statystyczny REGON

Numer posiadanej koncesji na

obrót lub wytwarzanie energii

elektrycznej

Czy Wnioskodawca jest

podmiotem, o którym mowa w art.

9e ust. 18 Ustawy z dnia 10

kwietnia 1997 r. Prawo

energetyczne? (wytwórca

zwolniony z opłat)

TAK/NIE*

Czy Wnioskodawca jest

podmiotem, o którym mowa w art.

9a ust. 1 Ustawy z dnia 10

kwietnia 1997 r. Prawo

energetyczne? (podmiot

zobowiązany)

TAK/NIE*

*) niepotrzebne skreślić

.............................. ..................................

...............................

Podpisy osób uprawnionych do reprezentowania Wnioskodawcy

Lista osób upoważnionych do reprezentowania Wnioskodawcy w kontaktach z

Giełdą

L.p. Imię i Nazwisko Wzór podpisu

1

tel. (......) ..............; e-mail:

2

tel. (.....) ...............; e-mail:

3

tel. (.....) ....................; e-mail:

4

5

6

7

....................................... ........................................

Pełnomocnictwo

(nazwa podmiotu) .........................................................................................,niniejszym udziela pełnomocnictwapanu/pani ...................................................................... orazpanu/pani ..........................................................................., do reprezentowania(nazwa podmiotu) .........................................................................................., wobecTowarowej Giełdy S.A. z siedzibą w Warszawie, w zakresie wszelkich czynnościzwiązanych z naszym członkostwem w Rejestrze Świadectw Pochodzenia(„Rejestr”). Niniejsze pełnomocnictwo upoważnia w szczególności do:

a) podpisywania wszelkich dokumentów związanych zczłonkostwem (nazwa podmiotu)..................................................................................................................... w Rejestrze, b) składania i przyjmowania oświadczeń woli w zakresiestosunków (nazwa podmiotu)....................................................................................................................... z Towarową Giełdą Energii S.A.

Każdy z pełnomocników upoważniony jest do dokonywaniaczynności określonych powyżej samodzielnie.

Niniejsze pełnomocnictwo ważne jest do chwili jego odwołania.

........................................................ (podpisy osób upoważnionych do reprezentowania Wnioskodawcy)

Dodatkowo wymagane dokumenty, stanowiące Załącznik do Wniosku:

1. Dokumenty identyfikacyjne Wnioskodawcy:

a) aktualny odpis z właściwego rejestru Wnioskodawcy,

b) dokument potwierdzający nadanie numeru NIP oraz numeru REGON,

c) kopię posiadanej koncesji wydanej przez Prezesa URE.

2. Lista członków Zarządu Wnioskodawcy wraz z wzorami podpisów tych

osób.

3. Dane osób upoważnionych do reprezentowania Wnioskodawcy w kontaktach

Bibliografia:

Literatura:1. J. Bogdanienko 1989, Odnawialne Źródła Energii, PWN Warszawa

2. W. Brzeziński 1975, Ochrona prawna naturalnego środowiska człowieka, PWN, Warszawa

3. W. Ciechanowicz, 1997, Energia, środowisko i ekonomia, Instytut Badań Systemowych PAN, Warszawa

4. J. Famielec 1999, Straty i korzyści ekologiczne w gospodarce narodowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków

5. W.M. Lewandowski 2002, Proekologiczne źródła energii odnawialnej. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne-Warszawa

6. A.M. Mannion 2001, Zmiany środowiska Ziemi-Historia środowiska przyrodniczego i kulturowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

7. Ewa Pyłka-Gutowska 2004, Ekologia z ochroną środowiska, Wydawnictwo „Oświata”, Warszawa

8. S. Więckowski 1998, Ekologia ogólna, Oficyna wydawnicza Branta, Bydgoszcz

9. T. Żylicz 1989, Ekonomia wobec problemów środowiska przyrodniczego, PWN, Warszawa

10. A. Bernaciak, W.M. Gaczek 2001, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu

11. J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć 2000, Ochrona Środowiska, Kolonia

12. Red. T. Borys 1999, Wskaźniki ekorozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i środowisko, Białystok

13. Dubas J.W., Grzybek A., Kotowski W., Tomczyk A. 2004, Wierzba energetyczna-uprawa i technologie przetwarzania, Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu

14. J. Kudowski, D. Klaudyn, M. Przekwas 1997, Energetyka a ochrona środowiska, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa

15. Red. A. Kurnatowska 1997, Ekonomia, jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa-Łódź

16. Red. J. Strzałko i T. Mossor-Pietraszewska 1999, Kompendium wiedzy o ekologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań

Materiały konferencyjne:1. II Krajowa Konferencja Naukowa, Las-Drewno-Ekologia’95. Wielkopolska

Fundacja Naukowa im. T. Perkitnego w Poznaniu

2. Czy biomasa-odnawialne źródło energii-jest szansą dla polskiego rolnictwa w aspekcie integracji z UE, Konferencja - Poświętne 2002

3. Konferencja - Ogólnopolskie Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Warszawa 2004

4. Konferencja - Forum informacyjne na temat: Nowych technologii oraz rozwiązań techniczno-organizacyjnych w technice ochrony środowiska, Fundacja Ekologiczna SILESIA, Brenna 12-13 września 2003 r.

5. Konferencja - Kogeneracja z biomasy Przewodnik inwestora 2002, Europejskie Centrum Energii Odnawialnej w Instytucie Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Gdańsk

6. Konferencja Naukowo - Techniczna „Uprawy roślin energetycznych-prezentacja technologii, pokaz zbioru i sprzętu”, 31.07.-01.08.2002 Lubań, Katalog

7. Konferencja - Wdrażanie nowych technologii w zakresie wykorzystania produktów roślinnych jako materiału energetycznego (głównie słomy, odpadów drzewnych oraz upraw energetycznych), Krasnobród 29-30 wrzesień 2003

Prasa:1. Aeroenergetyka – kwartalnik ogólnopolski – Nr 1 (115) – 1 kw. 2006

2. Agro Energetyka Nr 2 (8) II kw. 2004

3. Czysta Energia 3 (41)/2005

4. Czysta Energia 6/2004

5. Czysta Energia 6/2005

6. Czysta Energia 7-8/2005

7. Czysta Energia 1/2006

8. Karbo 2/1999

9. Wieś Jutra lipiec 7(84) 2005

Akty prawne:1. Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r.

2. Rozporządzenia ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii wytwarzanej w skojarzeniu.

3. Ustawa z dnia 2.10.2003r. o biokomponentach stosownych w paliwach i biopaliwach ciekłych

4. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej

Strony internetowe:1. Serwis poświęcony energetycznemu wykorzystaniu biomasy:

http://www.biomasa.org/

2. Centrum informacji o rynku energiihttp://www.cire.pl/

3. Europejskie Centrum Energii Odnawialnejhttp://www.ecbrec.pl/

4. Instytut Energetyki Odnawialnejhttp://www.ieo.pl/

5. Serwis Ekologiczny Proekologiahttp://www.proekologia.pl/

6. Urząd Regulacji Energetykihttp://www.ure.gov.pl/

7. Ekologikahttp://www.ekologika.pl/

8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji rolnictwahttp://armir.gov.pl/

9. Ministerstwo Ochrony Środowiskahttp://www.mos.pl/

10. Serwis Informacyjny – Elektrownie Wiatrowehttp://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/

11. Energia i jej źródłahttp://energia.w.interia.pl/

12. Stowarzyszenie Energii Odnawialnejhttp://www.seo.org.pl/

13. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.http://www.kape.gov.pl/

14. Zielona Energiahttp://www.zielona energia.pl/

15. Nowoczesne Systemy Grzewcze – Krzysztof Kaczorukhttp://www.nsgkaczoruk.pl/

16. Inspekcja Ochrony Środowiska, Raport-stan środowiska w Polsce w latach

1996-2001

http://download.gios.gov.pl/raportpol.pdf

Spis załączników1. Załącznik nr 1 – wniosek o wydanie świadectwa pochodzenia ........................83

2. Załącznik nr 2 – wniosek o uzyskanie statusu Członka Rejestru Świadectw

Pochodzenia wraz z pełnomocnictwem ............................................................85

Spis tabel:1. Tabela I – Roczne zużycie paliw naturalnych w Polsce ....................................7

2. Tabela II – Zasoby najważniejszych surowców nieodnawialnych w Polsce .....7

3. Tabela III – Emisja wybranych zanieczyszczeń w Polsce w 2000 r. .................9

4. Tabela IV – Zbiorcze zestawienie ścieków komunalnych i przemysłowych,

odprowadzonych do wód powierzchniowych w 2001 r. ..................................12

5. Tabela V – Główne zanieczyszczenia chemiczne wód i ich źródła .................13

6. Tabela VI – Formy i czynniki degradacji gleb .................................................14

7. Tabela VII – Przykłady efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł

energii w warunkach polskich ..........................................................................17

8. Tabela VIII – Teoretyczny i techniczny potencjał energetyczny słomy w Polsce

...........................................................................................................................19

9. Tabela IX – Porównanie „wydajności energetycznej” niektórych roślin .........25

10. Tabela X – Wykaz turbin wiatrowych wybudowanych w Polsce do 1997 r. ...34

11. Tabela XI – Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych

rejonach Polski ..................................................................................................37

12. Tabela XII – Miejsca pracy przy pozyskaniu, przetworzeniu, transporcie i

spalaniu biopaliw stałych (wg badań skandynawskich) ...................................69

Spis rysunków : 1. Rys. 1 – Efekt cieplarniany ...............................................................................10

2. Rys. 2 – Podział biomasy w zależności od pochodzenia ..................................21

3. Rys. 3 – Potencjał techniczny biopaliw w Polsce .............................................23

4. Rys. 4 – Podział mechanicznej wodnej energii odnawialnej ............................28

5. Rys. 5 – Świadectwo pochodzenia w okresie od wystawienia do umorzenia...62

Spis fotografii:1. Fot. 1 – 3 letnia plantacja wierzby energetycznej .............................................20

2. Fot. 2 – Elektrownia wodna – Koronowo .........................................................27

3. Fot. 3 – Elektrownia wiatrowa ..........................................................................32

4. Fot. 4 – Kolektor słoneczny ..............................................................................35

5. Fot. 5 – Ocena warunków nasłonecznienia powierzchni Polski .......................36

6. Fot. 6 – Świadectwo pochodzenia ....................................................................59