© Sławomir Jabłoński – Wprowadzenie do psychologii stosowanej: psychologia edukacji – materiały do zajęć. Instytut Psychologii UAM. 1

Przedmiot: Wprowadzenie do psychologii stosowanej: psychologia edukacji

Prowadzący: dr Sławomir Jabłoński

Rok: III (tryb niestacjonarny)

Semestr: zimowy

Forma zaliczenia: egzamin

Forma zajęć: wykład - 30 godzin

I. Opis kursu i jego cele:

Cykl wykładów realizuje zadanie zapoznania uczestników zajęć z problemami jednej z dziedzin psychologii stosowanej – psychologii edukacji. Edukacja została tutaj ujęta jako rodzaj działalności zaplanowanej i prowadzącej do pojawienia się oczekiwanych zmian w funkcjonowaniu jednostki i środowiska społecznego. Z takiej perspektywy działania edukacyjne mają charakter jednoczesnej interwencji w obszar rzeczywistości indywidualnej i społecznej. W trakcie kolejnych wykładów analizowane są psychologiczne mechanizmy zmian w funkcjonowaniu człowieka jako efektów oddziaływań edukacyjnych, strategie działalności edukacyjnej, funkcje edukacji w środowisku społecznym oraz determinanty procesów edukacyjnych.

Celem zajęć jest (1) dostarczenie wiedzy i (2) uwrażliwienie na problem istnienia zależności pomiędzy typem działań edukacyjnych a charakterem zmian pojawiających się w funkcjonowaniu zarówno pojedynczej osoby, jak i całego społeczeństwa. Po zakończeniu cyklu wykładów student powinien być przekonany, że planowanie i realizacja działań edukacyjnych stanowią środek twórczej modyfikacji rzeczywistości społecznej oraz umieć rozpoznawać ważne elementy sytuacji edukacyjnych.

II. Formy zaliczenia przedmiotu: pisemny egzamin testowy (30 pytań z 4 odpowiedziami do wyboru, zawsze tylko 1 prawidłowa)

punkty i oceny:

00-15 pkt ocena niedostateczna 21-23 pkt ocena dobra 16-17 pkt ocena dostateczna 24-26 pkt ocena dobra + 18-20 pkt ocena dostateczna + 27-28 pkt ocena bardzo dobra

29-30 pkt ocena celująca

III. Warunki zaliczenia:

pozytywna ocena z egzaminu – minimum 16 punktów

IV. Treści programowe:

Wykład 1. Wprowadzenie – przedmiot psychologii edukacji

- edukacja – znaczenie i definicja pojęcia - edukacja jako interwencja, interakcja i spotkanie - edukacja jako czynnik rozwoju - cele edukacji we współczesnym świecie

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom III, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 227-232.

© Sławomir Jabłoński – Wprowadzenie do psychologii stosowanej: psychologia edukacji – materiały do zajęć. Instytut Psychologii UAM. 2

Wykład 2. Nauczanie a rozwój

- interakcja czynników rozwoju jako podstawa skuteczności edukacji

- znaczenie okresów sensytywnych w rozwoju dla możliwości realizacji celów edukacyjnych

- wykorzystanie koncepcji strefy najbliższego rozwoju L.S. Wygotskiego w edukacji

- typy relacji nauczanie-rozwój wg L. S. Wygotskiego i ich konsekwencje praktyczne

- znaczenie pojęć gotowość i dojrzałość szkolna dla praktyki edukacyjnej

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom III, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 233-239.

Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s. 126-142.

Brzezińska, A. I., Matejczuk, J., Nowotnik, A. (2012). Wspomaganie rozwoju dzieci 5-7 letnich a ich gotowość do radzenia sobie z wyzwaniami szkoły. Edukacja, 1 (117), 5-22.

Wykład 3. Nauczanie jako proces kształtowania mózgu, umysłu i osobowości

- mechanizmy rozwoju kulturowego i ich podstawa mózgowa

- charakterystyka rozwoju wyższych funkcji psychicznych jako procesu uruchamianego przez nauczanie

- środowisko edukacyjne jako miejsce kształtowania wybranych aspektów osobowości

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Jabłoński, S. (2001). Być bliżej dziecka. Efektywne nauczanie w ujęciu rozwojowym. Forum Oświatowe, 2 (25), 43-59.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Appelt, K., Jabłoński, S. (2004). Osiągnięcia i zagrożenia dla rozwoju dziecka w wieku szkolnym. W: A. Brzezińska, E. Hornowska (red.), Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy (s. 75-90). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo (redakcja naukowa: A. Brzezińska; przekład: A. Wojciechowski), s. 278-294, 322-324.

Erikson, E. H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, s. 269-272.

Wygotski, L. S. (2002). Kształtowanie wyższych form zachowania. W: L. S. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 359-371). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo (redakcja naukowa: A. Brzezińska, M. Marchow; przekład: M. Kurczewska).

© Sławomir Jabłoński – Wprowadzenie do psychologii stosowanej: psychologia edukacji – materiały do zajęć. Instytut Psychologii UAM. 3

Wykład 4 i 5. Modele edukacji

- edukacja jako działalność racjonalna

- znaczenie osobistej koncepcji edukacji dla praktyki wychowania

- charakterystyka wybranych modeli edukacji

- funkcja socjalizacyjna i emancypacyjna edukacji

- typy relacji łączących osobę w roli ucznia i osobę w roli nauczyciela

- miejsce i rola ewaluacji w edukacji

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom III, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 239-247.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Brzezińska, A. (1997). Refleksja w działalności nauczyciela. Studia Edukacyjne, 3, 113-131.

Brzezińska, A. (2000). Interakcyjny model edukacji w szkole wyższej. W: A. Brzezińska, J. Brzeziński (red.), Ewaluacja procesu kształcenia w szkole wyższej (s. 55-92). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

Schaffer, H. R. (1994, 2000). Epizody wspólnego zaangażowania jako kontekst rozwoju poznawczego. W: A. Brzezińska, G. Lutomski (red.), Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów (s. 150-188). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.

Wykład 6 i 7. Procedury, metody i zasady diagnozowania dzieci dla celów edukacji

- specyfika badania psychologicznego dla celów edukacji

- charakterystyka głównych typów metod wykorzystywanych w diagnozowaniu dzieci

- znaczenie perspektywy inter- i intraindywidualnej w ocenie wyników badania psychologicznego dzieci

- zasady korzystania z eksperymentu psychologicznego w ocenie dynamiki zmian rozwojowych i potencjału edukacyjnego

- prezentacja wyników postępowania diagnostycznego – problemy etyczne i techniczne

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Smykowski, B. (2000). Podejście rozwojowe do badania złożonych form zachowań. W: A. Brzezińska (red.), Z Wygotskim w tle (w serii: Nieobecne dyskursy, część VI) (s. 137-151). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Hornowska, E. (2007). O ograniczeniach stosowania testów psychologicznych w procesie diagnozowania dzieci. W: A. I. Brzezińska, Z. Toeplitz (red.), Problemy etyczne w badaniach i interwencji psychologicznej wobec dzieci i młodzieży. Warszawa: Academica Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej.

© Sławomir Jabłoński – Wprowadzenie do psychologii stosowanej: psychologia edukacji – materiały do zajęć. Instytut Psychologii UAM. 4

Wykład 8. Instytucjonalny kontekst edukacji – rola potrzeb rozwojowych

- charakterystyka, źródła i kolejność pojawiania się głównych potrzeb rozwojowych

- środowisko placówki oświatowej jako przestrzeń zaspokajania potrzeb rozwojowych uczniów i nauczycieli

- główne potrzeby rozwojowe jako etapy włączania się w środowisko społecznej

- znaczenie potrzeb rozwojowych grupy edukacyjnej dla nauczania

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Bardziejewska, M. (2004). Kultura organizacyjna szkoły. Forum Oświatowe, 2(31), s. 135-154

Jabłoński, S. (2009). Źródła hierarchii potrzeb w świetle koncepcji rozwoju człowieka. W: B. Ziółkowska (red.), Opętanie (nie)jedzeniem (s. 75-89). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar (seria nt.: Zastosowania psychologii).

Wykład 9. Instytucjonalny kontekst edukacji – zadania psychologa w placówkach oświatowych

- główne zasady organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówkach oświatowych

- modele interwencji psychologicznej w systemie edukacyjnym

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom III, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 253-257.

Brzezińska, A. (2003). Psychologia a edukacja: pomoc psychologiczna wobec transformacji systemu edukacji. Edukacja, 1 (81), 7-19.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Dziennik Ustaw, 2013, poz. 532; http://bip.men.gov.pl/images/stories/30_04_13.pdf

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Wiliński, P. (2003). Opiniodawstwo psychologiczno-pedagogiczne dla potrzeb edukacji. Edukacja, 1 (81), 97-110.

© Sławomir Jabłoński – Wprowadzenie do psychologii stosowanej: psychologia edukacji – materiały do zajęć. Instytut Psychologii UAM. 5

V. LITERATURA OBOWIĄZKOWA DO PRZYGOTOWANIA NA EGZAMIN Z PRZEDMIOTU:

Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom III, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s. 126-142.

Brzezińska, A. (2003). Psychologia a edukacja: pomoc psychologiczna wobec transformacji systemu edukacji. Edukacja, 1 (81), 7-19.

Brzezińska, A. I., Matejczuk, J., Nowotnik, A. (2012). Wspomaganie rozwoju dzieci 5-7 letnich a ich gotowość do radzenia sobie z wyzwaniami szkoły. Edukacja, 1 (117), 5-22.

http://www.psychologia.amu.edu.pl/wp/wp-uploads/2012-EDUKACJA-Wspomaganie-rozwoju-dzieci-5-7-letnich1.pdf

Jabłoński, S. (2001). Być bliżej dziecka. Efektywne nauczanie w ujęciu rozwojowym. Forum Oświatowe, 2 (25), 43-59.

http://hdl.handle.net/10593/7706

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Dziennik Ustaw, 2013, poz. 532; http://bip.men.gov.pl/images/stories/30_04_13.pdf

Smykowski, B. (2000). Podejście rozwojowe do badania złożonych form zachowań. W: A. Brzezińska (red.), Z Wygotskim w tle (w serii: Nieobecne dyskursy, część VI) (s. 137-151). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika.