W 10 rocznic? ogtoszenia iw. Franciszka z Asyzu pafronem ekologów

DL.A OCHRONYi

S R O D O W I S K A

STANISLAW JAROMI

LD

(XOH

OoCi

WMINO

B§K

<

K

D

<

W kwiefniu 1980 r. — na' prosb<? érodowisk ekologów —papiez Jqn Pawet II listem apostoiskim pt. ,,Inier sanctos"ogfosit sw. Ffanciszka z Asyzu patronem ekologów i mi-toéników natury. Co ten fakt dot ekologii? Co istotnegownosi w dzieto ratowania i ksztattowania srodowiska iycialudzkiego ruch franciszkahski?

Franciszek z Asyzu zyt na prze-tomie XII i XIII wieku w zupet-nie róznej od naszej rzeczywis-tosci spoteczno-hrstorycznej i po-litycznej, w czosach, gdy to nieprzyroda musiate istniec w oba-

wie przed cztowiekiem, lecz czto-wiek bytowat w zaleznosci odprzyrody. A jednak jego przesta-nie jest i dzis dia wielu aktual-ne i inspirujqce. Ekolodzy, naczele z prof. Cari" Savinim,

SWIETY FRANCISZEK 1Z ASYZU. PATRONEM IEKOLOGÓW BIULETYN RUCHU EKOLOGIC2NEGO

SW. FRANCISZKA 2 ASYZU - R E F A

-*>«•feè» J^-,»Jr ^<Gc8te£

• ..OVV * "'J^cr>->/f^JStF- ••' '.

KRAKÒW1988

przewodniczqcym Planning En-vironmpntol ond Ecologico) -n-sfrfWe fpr Quality Ufe me wohafq sie. nazwac go ,,pierwszymekologiem i etologiem" orai,,znakiem orientacyjnym odno-wionej iwiadomosci", przykta-dem poszukiwania lepszej jakoscizycia pierwotnego i ostateczne-go sensu bycia.

Kosciót katolicki w liscie pa-pieza Pawta VI do sekretorza ge-r.eralnego konferencji ONZ oochronie érodowiska z 1972 r.czy w liscia Episkopatu Polski nt.ochrony srodowiska z. 1989 r.przedstawia Francrszka jako wzórzycia petnego szacunku w stc-sunku do srodowiska.

Decyzje. papieza wyrazonq w,,lnter sonctos" wielu dziatcczyekolcgicznych uznato za oficjal-ne potwierdzenie franciszkaiiskiejpropozycji ratowania cztcwiekai jego srodowiska u schytkuXX w. Uznafo wie.c za koniecz-nq wspótprace. z zakonami fran-ciszkaiiskimi. Pierwsze waznespotkonie ekologów i frcnciszka-nów odbyto SÌQ w roku 800-leciaurodzin Wspólnego Patrona.

23—26 wrzesnia . l°%2. r. wGubbio — miescie *nunym zobtaskawienia wilka przez sw.Franciszka — zoraanizowanoMiedzynarodo'we Seirinariurn^Terra Moter" (Matka Ziemiu;.Kazem z przeastawicielami wszy-stkich zakonów franciszkariskichuczestniczyli w nim dzictaczeróznych organrzacii i stowarzy-szeii zabiegajqcych o ochrone iratowanie srodowiska, m.in. Ita-lia Nostra, wtoskiej organizacjiWorld Wildlife Found (WWF—Italia), Klubu Rzymskiego, BureauEuropéen de l'Environnément(BEE), Society for InternationalDevelopment (SID). Rezultateminterayscypiinarnych dyskusji by-te wydanie koricowej deklaracjizwanej ,,Kartq z Gubbio 1982",w formie apelu skierowanego doautorytetów politycznych i reli-gijnych, do odpowiedzialnych zainformaci^, do kierujqcych, swia-tem ekonomii i do catej luqlz-kosci. Nie jest ona szerzej zna-na w naszym kraju, wydaje sicwiec stuszne przytoczenic jejistolnych tez.

Uznajqc za fundamentalnyprzyktad Franciszka z Asyzu,

Nekrolog

który éwiadomy powìqzan éro-dowiskowych stworzyt ' sysiempowszechnego braterstwa (istotyludzkie, zwierzeja, rosliny i mi-neraty' uwaiat za siostry i bra-ci) autorzy ,,Karty z Gubbio" for-mutujq propozycje oszcze.dnegoazywania dóbr ziemskich.

Przede wszystkim nawotujq dozaniechania myélenia o poste.piejedynie w kategoriach iloscio-wych i traktowania go jako sifypolitycznej. Celem rozwoju po-winno byc podniesienie jakoscizycia.

Dopominajq sie. równiei m.in.

• szacunek dia przyrody oraztozsamosc osób, wspólnot i kul-tur,

• stosowanie modeli zycia pre-ferujqcych niskie zuzycie energiii bogactw naturalnych przez od-powiednie rozwiqzania technolo-giczne, zróznicowanie dziatalno-sci produkcyjnej orcz przez rów-nomierne zasiedlenie terenów,

• zwrócenie uwagi na problemgtodu w swiecie, który jest obja-•wem kryzysu srodowiska i nie-równego podziatu zasobów,

• rozwinie.cie w oparciu o te wy-tyczne badati naukowych, tech-nologii i odpowiedniego ksztat-cenia,

• stosowanie zasad etycznychrówniez wobec wszelkich stwo-rzeri zyjqcych i uznanie naglqcej

Fo>t. Jonysz Lesniak

potrzeby ochrony wszystkichform zycia roslfonego i zwierze.-cego,

• odrzucenie kaidej formyprzemocy fizycznej przeciw' na-turze i cztowiekowi.

Autorzy ,.vKarty z Gubbio"uwazajq ponadto, ze ìècnAfKu,'jeden z bardziej znamienitychprzejawów .tozsamosci i twór-czosci cztowieka, nie jest szkod-liwa soma w sobie, ale ze mo-ie zaspokoic potrzeby, jesli tyl-ko respektuje sie, godnosc ludz-kq i naturalny, dynamiczny roz-wój naszej planety.

,,Karta z Gubbio" zostaia przy-je.ta z duzym zainteresowaniemw wielu srodowiskach. Totez w1985 r. ksiqze. Edynburga, Filip,przewodniczqcy WWF, wystqpit2 propozycjq zorganizowaniaspotkania mie^zyv/yznaniowegow miescie sw. Franciszka. Oka-zjq do takiego zgromadzeniamogtaby byc 25. rocznica po-wstania World Wildlife Found;celem zas — poszukiwanié wspól-nych rozwiqzan, aby uratowacbezcenne cfary, jakie otrzyrr.alis-my od Stwórcy. Organizatoromspotkania przyswiecata mysl: ,,Ci,którzy juz sq zaangazowoni w o-chron^ srodow/ska, sq fez swi'a-domi ogromu prob/emów doprzezwyc/fzenia; a/e koniecznejest tei przyznanie, ze pofrzebarówniez pos/adac WI'ZJQ i sif^ mo-fywac/'/'., kfóra moze s/e zrodz/c/'edynie ze zródcf duchowych".

Apel zostat zaakceptowanyprzez pie.c wielkich religvii swiata:chrzescijaiistwo, hinduizm, bud-

dyzm, judaizm i isiam. Ich przed-stav/iciéle zebrali sie. v/ Asyzu25—29 wrzesnia 1986 r., a wie.cmiesiqc wczesniej niz stynne spo-tkanie modlqcych SÌQ o pokój wiwiecie. Zgromadzenie to moznanazwac ,,dniam"i skupienia" lub,,wspólnym £wie.towaniem", gdyzza najwazniejsze uznan« modli-tWQ i dialog — poszukiwanié tychwspólnych elementów, które po-magajq ludziom zachov/ac sro-dowisko przyrodnicze i bronicwariosci moralnych. Koiiczqcyspotkanie obrze.d mie.dzyreligijnyw bazylice sw. Franciszka trans-mitowany byt przez telewizje.wielu krajów.

Piqta rocznica proklamacji,,Karty z Gubbio" przypadta narok 1987 bgtoszony przez ONZ,,Europeiskim Rokiem Srodowi-.$%&"•'' PowSfuly Kolejne impulsydia srodowisk zaangazowanychna rzecz raiowania ludzkiego,rhabitus". Na przetomie kwietniai maja w Papieskim FakultecieTe,ologicznym sw. BonaweniuTy'—§eraphiciirn yv'ftz'ymle zprgaryzo-^qno Franciszfeanskié Dm tkolp-gicrrie.. Podjeto m. in. temdty,,Powoianie cziowieka w biosfe-rze — iwiadectwo sw. Francisz-ka" i ,,Ku trzeciemu tysiqcleciu:jaki poste.p?" Zrodzifa sie. teiwtedy mysl o potrzebie zwofaniapò raz drugi Seminarium ,,TerraMater".

Do Gubbio w dniach 23—27wrzesnia 1987 r. na II Mie.dzyna-rodowe Seminarium ,,Terra Ma-ter" zostali zaproszeni przedsta-wiciele wielkich reHigii swiata, lu-dzie nauki, kultury, filozofii, po-lityki i ekonomii. Byia to pewne-go rodzaju pròba konfrontacjimysli Wschodu i Zachodu. Przy-je.to deklaracje. koticowq noszqcqtytut ,,Gubbio 1987 — ku trzecie-mu tysicjcléc'iu'1. Jej znaczeniewyptywa z fakiu, li powstata wczasie spotkania mie.dzywyzna-niowego i interdyseyplinarnego.Wzywa ona do dialogu mie.dzyreligiami, mie.dzy etykq a naukq,mi^dzy moralnosciq a ekonomiqi polltykq. Duio miejsca poswie.-cono problematyce poste,pu i roz-woju. Odrzucono kategoryczniekpncepcje, poste.pu czysto ekono-micznego i technologicznego.Prawdziwy poste.p musi miec cha-rakter integralny, a pierwszeri-stwo naleiy sie. poste.powi du-chowemu i rozwojowi wewne.trz-nemu. Rozwój ekonomiczny jesttylko srodkiem, a nigdy celem.Dlatego konieczna jest zmianawe wspófczesnej mentalnoéci itworzenie nowych modeli zycia,które zdqzatyby do pokojowegowspóMstnienia wszystkich bytów.Uwarunkowane jest to m. in.przestrzeganiem naste.pujqcychzasad:

• zachowanie jakosci zycia orazochrona srodpwiskowych i kultu-ralnych bogactw muszq byc u-znane za bezcennq wartosc, któ-rej powinny byc podporzqdkowa-ne decyzje spoteczne i ekono-miczne;

• ekonomiczny wzrost musiznalezc nieprzokraczalnq granicezdolnosci do wytrzymatosci i re-generacji zasobów srodowisko-wych;

• naleiy zagwarantowac, abykaidy cztowiek w celu ochronyswego prawa do czystego srodo-

wiska miat doste,p do informacji,uczestnictwa i dziatania, a nawetprocesu sqdowego.

Nowe rozumienie nauk empi-rycznych ma prowadzic cztowie-ka ku gt^bszemu rozumieniu na-tury swiata i przyrody, co z koleipogte,bi zaiytosó cztowieka zcztowiekiem i ludzkosci zewszechswiotem. Nigdy jednakwiedza nie moie stuiyc cztowie-kowi joko narze.dzie panowaniai wyzysku, ale ma mu pomagacw budowaniu pokojowego i bra-terskiego wspótistnienia we.wspótczesnej rzeczywistosci. Nazakonczenie prezentowony doku-ment przypomina, ze jestesmyrówniez odpowiedzialni za przy-sztosó i dobro/iaste.pnego poko-lenia — nie moina wie.c zapomi-nac, ie Matka Ziemia naleiy tak-ie do przysztych generacji.

Warto jeszcze przytoczyc sto-wa sekretarza generalnego Semi-narium Franco Raffi z komentarzado wspomnianej 'deklaracji, opu-blikowanego w czasopismie ,,ita-lia Nostra": ,,Franciszkanska za-sada umiarkovvania w uzywaniudóbr materia(nych, wyakcento-wona w ,,Karc/e z Gubb/o 1982",znalazta przekonan/e i odwòinepotw/erdzen/e. Ochrona sVodovvi-ska natura/nego (...), kfóra w me-da/ek/e/ przesziosci wydawafa s/'eutopi/nq aspirac/'q ma/e/ grupy,dz/s /ovvi siq wszystkim /ako ab-so/ufna kon/'ecznosc, aby oca//ccyv/ilizacjq i rodzaj /udzki".

Podjete na wymienionych spot-kaniach problemy sq systema-tycznie studiowane w powotonymdo zycia w 1988 r. Franciszkart-skim Osrodku Studiów Srodpwis-kowych (Centro Francescatip djStudi Ambientali), i siedzìbq wSerapnlcum w Rzymie. Przewod-

niczqcy, fronciszkantn BernardP.rrewo.iny widzi jego cele w two-rzeniu moiliwosci diologu mi^-dzynorodowego, miQdzyreligijne-go i rnterdyscyplinarnego ku two-rzeniu nov/ej kultury i nauki èro-

CARTA DI GUBBIO1982

-VIU CENTENAflIO FRANCESCANO '

SEMINARIO INTERNAZIONALE'TERRA MATER"

dowiskowej. Wspóipracuje on za- irówno z wielkimi orgonizacjamiekologicznymi , i przyrodniczymijak i z matymi grupami czy na-wet z konkretnymi naukowcamii specjalistami z róznych dzie-dzfn. Motywem podstawowym tejdziatalnosci jesi, oczywiscie, in-spiracja postawq iw. Franciszka.Na ostatnfm zorganizowanymprzez Oérodek spotkaniu w Asy-iu we wrzesniu 1989 r. — obra-dujqcym pod hastem ,,Czto\viek-i natura" — zaprezentowano m.in.Miedzynarodowa Naarode Srodo-whkpwa o ngzy/jè . Sw.. FJCMCÌ-s'zek —:'Xgnjyk.5t\yorzen".

Ciekawym owocem zaduman;anad iyciem i dzietem sw. Fran-ciszka w kontekscie ekologii jestsformutowanie swoistego ,,deka-logu" zasad Franci«szko.wych, o-partych na jego pismach i wcze-snych zródtach. A oto jego tekst:1. Bqdz cztowiekiem wsród stwo-rzen, bratem mi^dzy bracmi.2. Traktuj wszysikie byty stworzo-

. ne z mitosciq i czciq.3. Tobie zostaia powierzona Zie-mia jak ogród; rzqdz niq z mq-drosciq.4. Troszcz sie o cztowieka, ozv/ierz?, o ziofo, o wod^ i powie-trze, aby Ziemia nie zostata ichzupetnie pozbawiona.5. Uzywaj rzeczy z umiarem,gdyz rozrzulnosc nie ma przy-sziosci.6. Tobie jest dane zadanie od-krycia misterium positku: aby iy-cie napefniato sig iyciem.7. Przerwij wezet. przemocy, abyzrozumlec, jakie sq prawa istnie-nia.8. Pamietaj, ie swiat nie jest je-

. dynie odbiciem twego obrazu,lecz nasi w sobie wyobraienieBoga Najwyiszego.9. Kiedy scinasz drzewo, zostawchoé jeden p^d, aby jego iycienie zostaio przerwane.10. Stqpaj z szacunkiem pò ka-mieniach, gdyz kaida rzecz maswojq wartosc.

W niniejszym artykule przed-stawitem dorobek ruchu froncisz-kanskiego w ojczyinie éw. Fron-ciszka, w Italii. Równie dynamicz-nie franciszkanskie idee ekolo-giczne sq obecne w kosciotachlokalnych Niemiec, krajów Bene-luksu czy w Polsce. Ale to jui te-mat na rnny raz. D

K O N K U R S NA R Y S U N E KS A T Y R Y C Z N Y P R Z E D t U Z O N Y !

Redakcja AURY ogfasza konkurs na rysunek saiyryczny o tematyce ekologicznej.Chcemy w ten sposób uatrakcyjnic naszq szat^ graficznq.

WARUNKI

Konkurs jesi otwariy — mogq w nim uczestniczyc zarówno profesjcnalisci, jaki amatorzy. Naleiy przestac dowolnq liczb^ prac dotychczas nie publikowanych.Powinny to byc oryginaly bqdz odbitki fotograficzne rysunków. Technika wykony-wania — dowolna. Wielkosé rysunku nie powinna przekraczac formaiu A-4.

Prace naleiy przesytaé w terminie do 10 maja 1990%roku pod adresem redakcji:

31-019 KRAKÓW, UL FLORIA^ISKÀ 37

Konkurs zostanie rozsirzygnie.ty przez jury, którego sktad podamy do wiadomo-sci w terminie pózniejszym.

.NAGRODY

Dia autorów najlepszych prac przewidujemy nast<?pujqce nagrody:

pierwsza — 200 000 zi,

dwie drugie pò 100 000 zi,

dwie trzecie pò 50 000 zt.

Prace nalezy opatrzyc godtem, a dane personcine przestac w osobnej, zamkni^-tej kopercie z zaznaczeniem godta.

Nagrodzone prace b^dq publikowane w AURZE. W przypadku wysokiego pozio-mu prac jury rozwazy mozliwosc zorganizowania specjalnej wystawy pokonkurso-wej.