Subiektyw nr 7

05/201005/2010ISSN 2080-2994ISSN 2080-2994

Nr 7Nr 7

Subiektyw Subiektyw ma³y zeszyt kulturalnyma³y zeszyt kulturalny

maj 2010 3

SubiektywdwumiesiêcznikAdres redakcji:ul. Mickiewicza 3362-090 Rokietnica

Redaktor naczelny: Micha³ Piszora

Zespó³ redakcyjny: Karolina GodlewskaAnna KomendziñskaKatarzyna £ukaszekMateusz Mas³owskiPaulina RezmerMartyna RubinowskaNatalia StêpieñAgata SzulcKrzysztof WojciechowskiJoanna ̄ abnicka

Korekta:Redakcja

Ilustracje:Agnieszka NowackaPatrycja Œwiêtos³awskaDorota WojciechowskaMagdalena Zwierzchowska

Sk³ad graficzny: Project Studio Design

Druk:Project Studio Design

Wydawca:Micha³ Piszora

Nak³ad:1000 szt.

Rozpowszechnianie materia³ów redakcyjnych bez zgody wydawcy jest zabronione.Redakcja nie zwraca materia³ów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nades³anych tekstów i nie odpowiada za treœæ reklam.

Dziecko siedzi na œrodku pomieszczenia, wokó³ niego setki r¹k podaj¹ przedmioty, których w tym momencie akurat nie po-trzebuje. Trzyma swoj¹ gazetê, czyta Subiektyw, ma w nosie ró¿aniec, flagê, krzy¿yk, portfel, zeszyt, karabin, p³ytê, telefon. Wpad³ w amok i nie mo¿e przestaæ. W jego oczach widzê fascy-nacjê granicz¹c¹ z przera¿eniem. Co tam czytasz, ma³y ch³op-czyku? Przecie¿ ty jeszcze nie umiesz czytaæ, a ju¿ siê za gazetê zabra³eœ. Jeszcze nie wiesz co to poezja, a czytasz wywiad z Soœnickim i pytasz mnie „kto to Pañstwo P.”? PóŸniej, ze zdzi-wieniem wertujesz dalej gazetê i mówisz: „Czy ja jestem poko-leniem III RP?” A ja ci odpowiadam, ¿e nie, ¿e ty ju¿ jesteœ dzieckiem Nowych Czasów, czytasz Subiektyw i kiedyœ zacz-niesz tworzyæ coœ nowego. Nagle zaczyna siê seria niewy-godnych pytañ: „Kto to gej? Czemu Gej te¿ cz³owiek?” Tylko co mam ci, dziecko, odpowiedzieæ? Ja nie potrafiê, naprawdê nie umiem! Omijasz to, czego nie mo¿esz zrozumieæ, dochodzisz do Izolacji i zaczynasz od pocz¹tku: „Kim by³ Ian Curtis? Tato, czemu on siê zabi³?” ¯e ty znasz takie s³owa synku… Nie, on tylko poszed³ i… nie wróci³. „Tato! kto to punk? Co to emo?” Wiesz to s¹ takie poprzebierane ludki i na stronie siedemnastej jest napisane, ¿e ich podobno nie ma. Dalej ju¿ nic nie rozu-miesz, ogl¹dasz obrazki, czytasz recenzjê Trupa z Teatru Pol-skiego i œpiewasz piosenkê: „Ian Curtis – trup, trup, trup/Mój przyjaciel Sub, Sub Sub/ Powiedz mi kochany Subie/Czemu ja ciê nie rozumiem/Czemu jedno z drugim mieszasz/Czemu na suszarce wieszasz/Wtedy kiedy potrzebujê/Twych ojcowskich r¹k/Twych ojcowskich r¹k”. I na koniec zadajesz mi to najtrud-niejsze pytanie:„Tato, po co to wszystko?”Nie wiem, synku. Naprawdê nie wiem.

SPIS RZECZY:............str. 2

…...................str. 4

....................................str. 8

...........................................str.11

.................................................str. 12

......................................................str. 14

.....................str.

......................str. 18

..................str. 19

.................str. 22

.............................................str. 23

Pokolenie III RP – debata

Plemiê koczownicze

Izolacja.........

„Jestem, jestem wszystkim (...)”

– debata

Jak trup siê poœciele, tak siê wyœpi

Kill da Chill! vol. 2

M³odzi, media i kultura

SPIS RZECZY:Przepraszam. Odbi³o mi siê...................

.…...................str. 4

Pokolenie III RP – debata....................................str. 8

Plemiê koczownicze...........................................str.11

.................................................str. 12

Izolacja...............................................................str. 14

„Jestem, jestem wszystkim (...)”.....................str.

M³odzi, media i kultura – debata......................str. 18

..................str. 19

Jak trup siê poœciele, tak siê wyœpi.................str. 22

Kill da Chill! vol. 2.............................................str. 23

............str. 2

Wœród przedmiotów – rozmowa

z Dariuszem Soœnickim

Gej te¿ cz³owiek

Podsumowanie pracy Subiektywu

maj 2010maj 2010

hcê byæ mieszany z b³otem. Chcê wracaæ póŸno, nie maj¹c si³ na to, by samo-dzielnie zaparzyæ herbatê. Rozebraæ siê z ciuchów, które widzia³y moj¹ katorgê Ci wrzuciæ je do pralki, co nie rozumie wagi rozgrywaj¹cych siê wydarzeñ. Pralki

nieœwiadomej, ¿e ub³ocone spodnie, które krêc¹ siê w jej naiwnym, nic niepodejrze-waj¹cym kalejdoskopie, zdolne s¹ kreowaæ ca³e pokolenia. Tworzyæ. Byæ sztandarem wolnoœci s³owa. Wolnoœci, której nie da siê zanieœæ bez wilczych do³ów, bez œcie¿ek zdrowia i porachowanych koœci.

Chcê rzuciæ siê w szaleñcz¹ pogoñ za ideami, których sam nie rozumiem, a jednak siê z nimi uto¿samiam. Chcê byæ w takiej niewiedzy, chcê tworzyæ w tej niewiedzy i napawaæ siê zdro¿n¹ myœl¹, ¿e jestem po dobrej stronie. ̄ e ci inni to politycznie uwarun-kowani najemnicy pióra, podczas gdy ja – bur¿uj s³owa – jestem prawdziwie wolny. Chcê mieæ œwiadomoœæ, ¿e ginê ka¿dego dnia za moje ub³ocone spodnie, chcê móc mieæ mo¿li-woœæ zanieœæ tê nowinê œwiatu w niezale¿nej, podziemnej Biblii. Biblii nielegalnej i szpie-gowanej, której zamaskowani redaktorzy poszukiwani s¹ listem goñczym; przed którymi siê salutuje z niemym szacunkiem. Których podobizny zdobi¹ nieformalne komisariaty; przeciw którym wysy³a siê najemnych pisarczyków za piêæ z³otych, ¿eby napisali pluga-w¹ satyrê, naszkicowali karykaturê trzês¹cymi siê od nadmiaru w³adzy d³oñmi. Chcê byæ celem tej karykatury, chcê, ¿eby siê ze mnie naœmiewali, ale naœmiewali z cichym sza-cunkiem. Naœmiewali, bo tak nale¿y, a nie dlatego, ¿e jestem œmieszny w tym, co robiê. Chcê byæ powa¿ny i pisaæ o powa¿nych sprawach. A niech to bêd¹ nawet sprawy grobo-we! Na grobach naj³atwiej zbudowaæ legendê, naj³atwiej wyhodowaæ œwiadome swej buñczucznej myœli pokolenia. Nic tak nie mobilizuje jak groby, chcê wiêc przeciw nim wyst¹piæ.

Wyst¹piæ najlepiej poezj¹, która by trafia³a tylko do tych, którzy chcieliby i umie-li rozumieæ. Niech to bêdzie ma³a grupa, niech bêdzie elitarna, ¿eby nikt potem nie wypomina³, ¿e robi³em cha³turê. ̄ e pisa³em dla proletariatu, ¿e hañbi³em siê prost¹ myœl¹ utopion¹ w setkach metafor i epitetów. Chcê gardziæ tanimi chwytami. Chcê pluæ na komercjê i jednoczeœnie siê ni¹ bawiæ, wykorzystywaæ j¹ i naginaæ dla w³asnych potrzeb. Chcê byæ wrogiem publicznym, uprawiaæ „wdupiemiejstwo” wobec wszystkich, którzy s¹ wbrew mnie. Rozumieæ tych, którzy mnie nie rozumiej¹, ale siê z nimi nie zgadzaæ. Chcê byæ takim intelektualnym hipokryt¹, który jest œwiadom tego, ¿e pisze to, co elita intelektualnej hipokryzji chce przeczytaæ. Chcê karmiæ tê w¹sk¹ grupê, byæ jej najwier-niejszym i najbardziej cenionym kucharzem. Chcê, by pod moim zdjêciem w podrê-cznikach by³y kontrowersje, a nie tylko daty urodzenia i œmierci. Chcê, ¿eby czytaj¹cy te s³owa znawcy kiwali z politowaniem g³owami, niech im myœl krytyczna lekk¹ bêdzie.

Mówi³em ja – zadufane w sobie, pe³ne wyrzutów, pró¿ne i nieznaj¹ce prawdzi-wego cierpienia, m³ode pokolenie. (Zachêcam te¿ do przeczytania tekstu w wersji dos³ow-nej.)

Mateusz Mas³owski

maj 20102

Przepraszam. Odbi³o mi siê

maj 2010 3

SubiektywdwumiesiêcznikAdres redakcji:ul. Mickiewicza 3362-090 Rokietnica

Redaktor naczelny: Micha³ Piszora

Zespó³ redakcyjny: Karolina GodlewskaAnna KomendziñskaKatarzyna £ukaszekMateusz Mas³owskiPaulina RezmerMartyna RubinowskaNatalia StêpieñAgata SzulcKrzysztof WojciechowskiJoanna ̄ abnicka

Korekta:Redakcja

Ilustracje:Agnieszka NowackaPatrycja Œwiêtos³awskaDorota WojciechowskaMagdalena Zwierzchowska

Sk³ad graficzny: Project Studio Design

Druk:Project Studio Design

Wydawca:Micha³ Piszora

Nak³ad:1000 szt.

Rozpowszechnianie materia³ów redakcyjnych bez zgody wydawcy jest zabronione.Redakcja nie zwraca materia³ów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nades³anych tekstów i nie odpowiada za treœæ reklam.

Dziecko siedzi na œrodku pomieszczenia, wokó³ niego setki r¹k podaj¹ przedmioty, których w tym momencie akurat nie po-trzebuje. Trzyma swoj¹ gazetê, czyta Subiektyw, ma w nosie ró¿aniec, flagê, krzy¿yk, portfel, zeszyt, karabin, p³ytê, telefon. Wpad³ w amok i nie mo¿e przestaæ. W jego oczach widzê fascy-nacjê granicz¹c¹ z przera¿eniem. Co tam czytasz, ma³y ch³op-czyku? Przecie¿ ty jeszcze nie umiesz czytaæ, a ju¿ siê za gazetê zabra³eœ. Jeszcze nie wiesz co to poezja, a czytasz wywiad z Soœnickim i pytasz mnie „kto to Pañstwo P.”? PóŸniej, ze zdzi-wieniem wertujesz dalej gazetê i mówisz: „Czy ja jestem poko-leniem III RP?” A ja ci odpowiadam, ¿e nie, ¿e ty ju¿ jesteœ dzieckiem Nowych Czasów, czytasz Subiektyw i kiedyœ zacz-niesz tworzyæ coœ nowego. Nagle zaczyna siê seria niewy-godnych pytañ: „Kto to gej? Czemu Gej te¿ cz³owiek?” Tylko co mam ci, dziecko, odpowiedzieæ? Ja nie potrafiê, naprawdê nie umiem! Omijasz to, czego nie mo¿esz zrozumieæ, dochodzisz do Izolacji i zaczynasz od pocz¹tku: „Kim by³ Ian Curtis? Tato, czemu on siê zabi³?” ¯e ty znasz takie s³owa synku… Nie, on tylko poszed³ i… nie wróci³. „Tato! kto to punk? Co to emo?” Wiesz to s¹ takie poprzebierane ludki i na stronie siedemnastej jest napisane, ¿e ich podobno nie ma. Dalej ju¿ nic nie rozu-miesz, ogl¹dasz obrazki, czytasz recenzjê Trupa z Teatru Pol-skiego i œpiewasz piosenkê: „Ian Curtis – trup, trup, trup/Mój przyjaciel Sub, Sub Sub/ Powiedz mi kochany Subie/Czemu ja ciê nie rozumiem/Czemu jedno z drugim mieszasz/Czemu na suszarce wieszasz/Wtedy kiedy potrzebujê/Twych ojcowskich r¹k/Twych ojcowskich r¹k”. I na koniec zadajesz mi to najtrud-niejsze pytanie:„Tato, po co to wszystko?”Nie wiem, synku. Naprawdê nie wiem.

SPIS RZECZY:............str. 2

…...................str. 4

....................................str. 8

...........................................str.11

.................................................str. 12

......................................................str. 14

.....................str.

......................str. 18

..................str. 19

.................str. 22

.............................................str. 23

Plemiê koczownicze

Izolacja.........

„Jestem, jestem wszystkim (...)”

– debata

Kill da Chill! vol. 2

M³odzi, media i kultura

SPIS RZECZY:Przepraszam. Odbi³o mi siê...................

.…...................str. 4

Pokolenie III RP – debata....................................str. 8

Plemiê koczownicze...........................................str.11

.................................................str. 12

Izolacja...............................................................str. 14

„Jestem, jestem wszystkim (...)”.....................str.

M³odzi, media i kultura – debata......................str. 18

..................str. 19

Jak trup siê poœciele, tak siê wyœpi.................str. 22

Kill da Chill! vol. 2.............................................str. 23

............str. 2

Wœród przedmiotów – rozmowa

z Dariuszem Soœnickim

Gej te¿ cz³owiek

Podsumowanie pracy Subiektywu

maj 2010maj 2010

hcê byæ mieszany z b³otem. Chcê wracaæ póŸno, nie maj¹c si³ na to, by samo-dzielnie zaparzyæ herbatê. Rozebraæ siê z ciuchów, które widzia³y moj¹ katorgê Ci wrzuciæ je do pralki, co nie rozumie wagi rozgrywaj¹cych siê wydarzeñ. Pralki

nieœwiadomej, ¿e ub³ocone spodnie, które krêc¹ siê w jej naiwnym, nic niepodejrze-waj¹cym kalejdoskopie, zdolne s¹ kreowaæ ca³e pokolenia. Tworzyæ. Byæ sztandarem wolnoœci s³owa. Wolnoœci, której nie da siê zanieœæ bez wilczych do³ów, bez œcie¿ek zdrowia i porachowanych koœci.

Chcê rzuciæ siê w szaleñcz¹ pogoñ za ideami, których sam nie rozumiem, a jednak siê z nimi uto¿samiam. Chcê byæ w takiej niewiedzy, chcê tworzyæ w tej niewiedzy i napawaæ siê zdro¿n¹ myœl¹, ¿e jestem po dobrej stronie. ̄ e ci inni to politycznie uwarun-kowani najemnicy pióra, podczas gdy ja – bur¿uj s³owa – jestem prawdziwie wolny. Chcê mieæ œwiadomoœæ, ¿e ginê ka¿dego dnia za moje ub³ocone spodnie, chcê móc mieæ mo¿li-woœæ zanieœæ tê nowinê œwiatu w niezale¿nej, podziemnej Biblii. Biblii nielegalnej i szpie-gowanej, której zamaskowani redaktorzy poszukiwani s¹ listem goñczym; przed którymi siê salutuje z niemym szacunkiem. Których podobizny zdobi¹ nieformalne komisariaty; przeciw którym wysy³a siê najemnych pisarczyków za piêæ z³otych, ¿eby napisali pluga-w¹ satyrê, naszkicowali karykaturê trzês¹cymi siê od nadmiaru w³adzy d³oñmi. Chcê byæ celem tej karykatury, chcê, ¿eby siê ze mnie naœmiewali, ale naœmiewali z cichym sza-cunkiem. Naœmiewali, bo tak nale¿y, a nie dlatego, ¿e jestem œmieszny w tym, co robiê. Chcê byæ powa¿ny i pisaæ o powa¿nych sprawach. A niech to bêd¹ nawet sprawy grobo-we! Na grobach naj³atwiej zbudowaæ legendê, naj³atwiej wyhodowaæ œwiadome swej buñczucznej myœli pokolenia. Nic tak nie mobilizuje jak groby, chcê wiêc przeciw nim wyst¹piæ.

Wyst¹piæ najlepiej poezj¹, która by trafia³a tylko do tych, którzy chcieliby i umie-li rozumieæ. Niech to bêdzie ma³a grupa, niech bêdzie elitarna, ¿eby nikt potem nie wypomina³, ¿e robi³em cha³turê. ̄ e pisa³em dla proletariatu, ¿e hañbi³em siê prost¹ myœl¹ utopion¹ w setkach metafor i epitetów. Chcê gardziæ tanimi chwytami. Chcê pluæ na komercjê i jednoczeœnie siê ni¹ bawiæ, wykorzystywaæ j¹ i naginaæ dla w³asnych potrzeb. Chcê byæ wrogiem publicznym, uprawiaæ „wdupiemiejstwo” wobec wszystkich, którzy s¹ wbrew mnie. Rozumieæ tych, którzy mnie nie rozumiej¹, ale siê z nimi nie zgadzaæ. Chcê byæ takim intelektualnym hipokryt¹, który jest œwiadom tego, ¿e pisze to, co elita intelektualnej hipokryzji chce przeczytaæ. Chcê karmiæ tê w¹sk¹ grupê, byæ jej najwier-niejszym i najbardziej cenionym kucharzem. Chcê, by pod moim zdjêciem w podrê-cznikach by³y kontrowersje, a nie tylko daty urodzenia i œmierci. Chcê, ¿eby czytaj¹cy te s³owa znawcy kiwali z politowaniem g³owami, niech im myœl krytyczna lekk¹ bêdzie.

Mówi³em ja – zadufane w sobie, pe³ne wyrzutów, pró¿ne i nieznaj¹ce prawdzi-wego cierpienia, m³ode pokolenie. (Zachêcam te¿ do przeczytania tekstu w wersji dos³ow-nej.)

Mateusz Mas³owski

maj 20102

Przepraszam. Odbi³o mi siê

Wœród przedmiotów

Ok³adka tomiku sugeruje, ¿e coœ wziê³o nad ludŸmi górê; to, co w pewien sposób wtórne, góruje nad tym, co oryginalne. Tomik chyba próbuje unaoczniæ to zja-wisko...Po raz pierwszy spotykam siê z tak¹ inter-pretacj¹, ale wydaje mi siê bardzo dobra, chêtnie siê na ni¹ godzê. Jak siê pani do-myœla, nie ja stworzy³em ok³adkê. Wygl¹-da na to, ¿e grafik, którego poprosi³em o projekt, przys³u¿y³ siê ksi¹¿ce.W recenzjach tomiku podkreœlano nie-mal historyczno-kulturowe opisy rzeczy-wistoœci. Czy pomimo tego Pañstwo P. nie jest podejrzewane o winê? Czy st¹d ten inicja³?Mo¿e zacznê od koñca. W mojej ksi¹¿ce nie ocenia siê bohaterów, w ogóle wysta-wianie ocen rzeczywistoœci nie bardzo mi odpowiada. Wydaje mi siê, ¿e œwiat jest na tyle ró¿norodny i ciekawy, ¿e wystarczy go dobrze pokazaæ, na przyk³ad wykadrowaæ jakiœ jego fragment. Szybkie wyci¹ganie wniosków, a tym bardziej ocenianie, zaw-sze zaczyna siê od uproszczenia. Poza tym nie mam kwalifikacji moralnych, ¿eby ko-gokolwiek oceniaæ, i wcale za nimi nie têskniê. Wiêc jeœli znalaz³a Pani w Pañ-stwie P. oceny, to chyba pope³ni³em b³¹d w sztuce.Postawi³am to pytanie, poniewa¿ rozpa-trujê ten tomik w kontekœcie Pana Cogi-to, a „spo³eczn¹” poetykê Herberta cha-rakteryzuje pewnego rodzaju impera-tyw. Czyli jest Pan w opozycji.Rozumiem. Tak, rozmawiam czasem z wier-

szami Herberta i czêsto s¹ to polemiki, zw³aszcza, gdy nawi¹zujê do jego, nazwij- my to tak, œwiatopogl¹du, zw³aszcza antro-pologii. Oczywiœcie nienachalnie, bo lubiê Herberta, podobnie jak lubiê wielu innych wybitnych poetów polskich XX wieku. W ogóle wydaje mi siê, ¿e z ka¿dym warto porozmawiaæ, a dopiero potem ewentual-nie wyci¹gaæ wnioski i zajmowaæ stano-wisko. Ale jeœli dla pani Herbert jest kimœ, kto przede wszystkim ocenia, to chcia³bym byæ na antypodach jego sposobu myœlenia o poezji i œwiecie.Czy uwa¿a Pan, ¿e ta poezja ma szanse wróciæ do ogólnego obiegu w odœwie¿o-nej interpretacji?¯yjemy w czasach, w których co jakiœ czas pojawia siê nowa perspektywa krytyczno-literacka i czêsto okazuje siê w tej nowej perspektywie, ¿e pewne rzeczy, które dawno ju¿ zosta³y uznane za nieaktualne, od¿ywaj¹. Myœlê, ¿e Herberta czeka jesz-cze kilka ciekawych odczytañ, bo to dobry

maj 20104 Styczeñ 20106maj 2010 5

dzi, podobnie dalsze podró¿e, zw³aszcza te bez celu. Ale nie dr¹ szat, bo chyba tak naprawdê nigdy nie chcieli uwolniæ siê od siebie. Bohaterowie tomu s¹ nieco bierni, coœ decyduje o nich. Mówi o tym chocia¿by pierwszy wiersz.Nie wiem, czy biernoœæ to najlepsze s³owo.

Oni przecie¿ mog¹ nie wierzyæ w realnoœæ zmiany i w g³êbi serca jej nie chcieæ.Podmiot jest szeptaczem rzeczywistoœci, co najwy¿ej zdaje relacjê. Czy nie ma nic do powiedzenia od siebie? W wierszu Pañ-stwo P. rozmawiaj¹ o tym, co domaga siê przekroczenia pada stwierdzenie: „Wnê-trza tak¿e nie ma”.Nie wiem, czy zwróci³a pani uwagê na to, ¿e pañstwo P. czytaj¹ ksi¹¿ki. Jako tacy przej-muj¹ siê ró¿nymi teoriami na temat cz³owie-ka, kultury itd. Nie do koñca w nie wierz¹,

poeta. W ró¿nych okresach na ró¿ne rzeczy k³ad³ nacisk i nie tylko mnie wydaje siê, ¿e we wczeœniejszych ksi¹¿kach by³ ciekaw-szy. Te wczesne wiersze mog¹ daæ jeszcze wiele radoœci czytelnikom.U Herberta Potwór pana Cogito by³ du-sz¹cym bezkszta³tem, u pana wrêcz odwrotnie – jest wyraŸnie zarysowanym

przedmiotem. Czy bezbarwni obywatele s¹ wch³aniani przez atrakcyjny œwiat?To jest dobre pytanie. Nie wiemy, jak skoñ-czy siê przygoda pañstwa P., nie ma ostatnie-go wiersza, który mówi: minê³o kilka lat, nasi bohaterowie s¹ tu i tu, wyci¹gnij, czytel-niku, wnioski. Nie wiemy, co z nimi bêdzie, mo¿e faktycznie rozmyj¹ siê w obliczu jakichœ bardzo atrakcyjnych pokus, które podsuwa nowy wspania³y œwiat. Tymcza-sem – w ksi¹¿ce – ci¹gle siê broni¹, trochê z przekonania, a trochê z powodu przes¹dów i braku si³y. Œwiat ludzi jest zapisany bardziej mar-twymi naturami, ni¿ scenkami rodzajo-wymi, nie ma w wierszach zbyt wiele ruchu, a jeœli w ogóle, to odbywa siê raczej przy udziale poci¹gów i tramwajów…Pani bardzo uwa¿nie tê ksi¹¿kê przeczyta³a, dziêkujê. Có¿, nie zak³ada³em, ¿e moi bohaterowie bêd¹ siê poruszali b¹dŸ nie, to w ogóle nie zajmowa³o mnie przy pisaniu wierszy. I mo¿e tak jest dobrze. Pisanie nie do koñca poddane kontroli autora jest uczci-wsze. Jeœli zaœ chodzi o moje pogl¹dy na temat ludzkiej „natury”, jej dynamiki, to nie bardzo wierzê w eksces i mo¿liwoœæ szyb-kiej, trwa³ej przemiany cz³owieka. Moi bo-haterowie s¹ przywi¹zani do tego wszystkie-go, co ich ukszta³towa³o. Przekraczanie granic nie bardzo im wycho-

Jeœli zaœ chodzi o moje pogl¹dy na temat ludz-kiej „natury”, jej dynamiki, to nie bardzo wierzê w eksces i mo¿liwoœæ szybkiej, trwa³ej przemiany cz³owieka.

icha³ K

Jakie miejsce, z perspektywy everymana, zajmuj¹ dziœ kultura i natura, co dzieje siê z ludzk¹ to¿samoœci¹? O bezruchu, dominacji i niezwykle zwyk³ej codziennoœci pañstwa P. z Dariuszem Soœnickim rozmawia³a Joanna ¯abni-cka.(rozmowa z 14 listopada 2009) D

ariusz Soœnicki

Ok³adka tomiku Pañstwo P.

Wœród przedmiotów

Ok³adka tomiku sugeruje, ¿e coœ wziê³o nad ludŸmi górê; to, co w pewien sposób wtórne, góruje nad tym, co oryginalne. Tomik chyba próbuje unaoczniæ to zja-wisko...Po raz pierwszy spotykam siê z tak¹ inter-pretacj¹, ale wydaje mi siê bardzo dobra, chêtnie siê na ni¹ godzê. Jak siê pani do-myœla, nie ja stworzy³em ok³adkê. Wygl¹-da na to, ¿e grafik, którego poprosi³em o projekt, przys³u¿y³ siê ksi¹¿ce.W recenzjach tomiku podkreœlano nie-mal historyczno-kulturowe opisy rzeczy-wistoœci. Czy pomimo tego Pañstwo P. nie jest podejrzewane o winê? Czy st¹d ten inicja³?Mo¿e zacznê od koñca. W mojej ksi¹¿ce nie ocenia siê bohaterów, w ogóle wysta-wianie ocen rzeczywistoœci nie bardzo mi odpowiada. Wydaje mi siê, ¿e œwiat jest na tyle ró¿norodny i ciekawy, ¿e wystarczy go dobrze pokazaæ, na przyk³ad wykadrowaæ jakiœ jego fragment. Szybkie wyci¹ganie wniosków, a tym bardziej ocenianie, zaw-sze zaczyna siê od uproszczenia. Poza tym nie mam kwalifikacji moralnych, ¿eby ko-gokolwiek oceniaæ, i wcale za nimi nie têskniê. Wiêc jeœli znalaz³a Pani w Pañ-stwie P. oceny, to chyba pope³ni³em b³¹d w sztuce.Postawi³am to pytanie, poniewa¿ rozpa-trujê ten tomik w kontekœcie Pana Cogi-to, a „spo³eczn¹” poetykê Herberta cha-rakteryzuje pewnego rodzaju impera-tyw. Czyli jest Pan w opozycji.Rozumiem. Tak, rozmawiam czasem z wier-

szami Herberta i czêsto s¹ to polemiki, zw³aszcza, gdy nawi¹zujê do jego, nazwij- my to tak, œwiatopogl¹du, zw³aszcza antro-pologii. Oczywiœcie nienachalnie, bo lubiê Herberta, podobnie jak lubiê wielu innych wybitnych poetów polskich XX wieku. W ogóle wydaje mi siê, ¿e z ka¿dym warto porozmawiaæ, a dopiero potem ewentual-nie wyci¹gaæ wnioski i zajmowaæ stano-wisko. Ale jeœli dla pani Herbert jest kimœ, kto przede wszystkim ocenia, to chcia³bym byæ na antypodach jego sposobu myœlenia o poezji i œwiecie.Czy uwa¿a Pan, ¿e ta poezja ma szanse wróciæ do ogólnego obiegu w odœwie¿o-nej interpretacji?¯yjemy w czasach, w których co jakiœ czas pojawia siê nowa perspektywa krytyczno-literacka i czêsto okazuje siê w tej nowej perspektywie, ¿e pewne rzeczy, które dawno ju¿ zosta³y uznane za nieaktualne, od¿ywaj¹. Myœlê, ¿e Herberta czeka jesz-cze kilka ciekawych odczytañ, bo to dobry

maj 20104 Styczeñ 20106maj 2010 5

dzi, podobnie dalsze podró¿e, zw³aszcza te bez celu. Ale nie dr¹ szat, bo chyba tak naprawdê nigdy nie chcieli uwolniæ siê od siebie. Bohaterowie tomu s¹ nieco bierni, coœ decyduje o nich. Mówi o tym chocia¿by pierwszy wiersz.Nie wiem, czy biernoœæ to najlepsze s³owo.

Oni przecie¿ mog¹ nie wierzyæ w realnoœæ zmiany i w g³êbi serca jej nie chcieæ.Podmiot jest szeptaczem rzeczywistoœci, co najwy¿ej zdaje relacjê. Czy nie ma nic do powiedzenia od siebie? W wierszu Pañ-stwo P. rozmawiaj¹ o tym, co domaga siê przekroczenia pada stwierdzenie: „Wnê-trza tak¿e nie ma”.Nie wiem, czy zwróci³a pani uwagê na to, ¿e pañstwo P. czytaj¹ ksi¹¿ki. Jako tacy przej-muj¹ siê ró¿nymi teoriami na temat cz³owie-ka, kultury itd. Nie do koñca w nie wierz¹,

poeta. W ró¿nych okresach na ró¿ne rzeczy k³ad³ nacisk i nie tylko mnie wydaje siê, ¿e we wczeœniejszych ksi¹¿kach by³ ciekaw-szy. Te wczesne wiersze mog¹ daæ jeszcze wiele radoœci czytelnikom.U Herberta Potwór pana Cogito by³ du-sz¹cym bezkszta³tem, u pana wrêcz odwrotnie – jest wyraŸnie zarysowanym

przedmiotem. Czy bezbarwni obywatele s¹ wch³aniani przez atrakcyjny œwiat?To jest dobre pytanie. Nie wiemy, jak skoñ-czy siê przygoda pañstwa P., nie ma ostatnie-go wiersza, który mówi: minê³o kilka lat, nasi bohaterowie s¹ tu i tu, wyci¹gnij, czytel-niku, wnioski. Nie wiemy, co z nimi bêdzie, mo¿e faktycznie rozmyj¹ siê w obliczu jakichœ bardzo atrakcyjnych pokus, które podsuwa nowy wspania³y œwiat. Tymcza-sem – w ksi¹¿ce – ci¹gle siê broni¹, trochê z przekonania, a trochê z powodu przes¹dów i braku si³y. Œwiat ludzi jest zapisany bardziej mar-twymi naturami, ni¿ scenkami rodzajo-wymi, nie ma w wierszach zbyt wiele ruchu, a jeœli w ogóle, to odbywa siê raczej przy udziale poci¹gów i tramwajów…Pani bardzo uwa¿nie tê ksi¹¿kê przeczyta³a, dziêkujê. Có¿, nie zak³ada³em, ¿e moi bohaterowie bêd¹ siê poruszali b¹dŸ nie, to w ogóle nie zajmowa³o mnie przy pisaniu wierszy. I mo¿e tak jest dobrze. Pisanie nie do koñca poddane kontroli autora jest uczci-wsze. Jeœli zaœ chodzi o moje pogl¹dy na temat ludzkiej „natury”, jej dynamiki, to nie bardzo wierzê w eksces i mo¿liwoœæ szyb-kiej, trwa³ej przemiany cz³owieka. Moi bo-haterowie s¹ przywi¹zani do tego wszystkie-go, co ich ukszta³towa³o. Przekraczanie granic nie bardzo im wycho-

Jeœli zaœ chodzi o moje pogl¹dy na temat ludz-kiej „natury”, jej dynamiki, to nie bardzo wierzê w eksces i mo¿liwoœæ szybkiej, trwa³ej przemiany cz³owieka.

icha³ K

Jakie miejsce, z perspektywy everymana, zajmuj¹ dziœ kultura i natura, co dzieje siê z ludzk¹ to¿samoœci¹? O bezruchu, dominacji i niezwykle zwyk³ej codziennoœci pañstwa P. z Dariuszem Soœnickim rozmawia³a Joanna ¯abni-cka.(rozmowa z 14 listopada 2009) D

ariusz Soœnicki

Ok³adka tomiku Pañstwo P.

maj 20106

nad witrynami”, „dzieñ wita (...) obwiesz-czeniem w sklepowej witrynie”. To chyba kolejne symptomy, ¿e rekwizyty przejmu-j¹ kontrolê.Tak, to chyba racja. Ale oba obrazy mog¹ mówiæ o czymœ jeszcze: o ograniczonym zaufaniu do naturalnego porz¹dku. Bo jeœli œwiat³o dostrzega siê odbite od szyby, która jest tworem sztucznym, to znaczy, ¿e kontakt z nim jest zapoœredniczony. Pañstwo P. musz¹ to wiedzieæ, albo przynajmniej przeczuwaæ – w koñcu ¿yj¹ we wspó³czes- nym œwiecie.Czêstym motywem w Pañskim tomiku s¹ mapy i atlasy. Ludzie chcieliby znaleŸæ miejsce dla siebie, ale znajduj¹ siê tylko na „parapecie œwiata”. „Jak wyrwaæ siê z dialektycznych side³, by pozostaæ gdzieœ?”. Czy nasza mowa równie¿ podlega zaw³asz-czeniu, np. przez jêzyk marketingu?

To jest na pewno wa¿ny aspekt dzisiejszego œwiata. Uzna³em, ¿e warto poœwiêciæ temu d³u¿szy cykl wierszy. Chcia³em w Pañstwie P. spojrzeæ na cz³owieka nie od œrodka, ale z zewn¹trz, od strony tego, co cz³owieka stwarza w kulturowym sensie. St¹d te wszy-stkie frazeologizmy, komuna³y, z³ote myœli. One d¹¿¹ do skonwencjonalizowania ludzkiego ¿ycia i maj¹ na nas wielki wp³yw; mo¿e akurat najmniej na czytelników poezji, bo ci æwicz¹ siê w nieufnoœci wobec jêzyka. Czytelnik poezji nie da siê z³apaæ na tani jêzykowy chwyt, nie ulegnie ³atwo ideolo-gom, politykom, sprzedawcom niczego. Na-tomiast tacy przeciêtni pañstwo P. mog¹ mieæ ju¿ z tym problem.

ale te¿ nie chc¹ tkwiæ w „starym” bez wzglê-du na okolicznoœci. Czasami dociera do nich, ¿e pewne koncepcje cz³owieka, na przyk³ad ta oparta na antropologii chrzeœci-jañskiej, s¹ dziœ nie do utrzymania, i mówi¹ o tym wprost. Ten wiersz jest opisem ich naj-bardziej postêpowego stanu ducha.Wiêc cz³owiek straci³ na wartoœci, mo¿e nawet œwiadomie podda³ siê dewaluacji…Cz³owiek tradycyjnie pojêty, autonomiczny, z woln¹ wol¹ jako fundamentem tej autono-micznoœci, przetrwa³ w Polsce d³u¿ej, bo to przecie¿ na nim opiera³a siê wiara w skute-cznoœæ oporu wobec z³a, które otacza, pró-buje zaraziæ, z³amaæ. Takiego cz³owieka mo¿na zakuæ w kajdany, pozbawiæ wszys-tkiego, a on i tak zostanie sob¹. Dzisiaj przyj-muje siê do wiadomoœci, ¿e wszystko mo¿e mieæ na nas wp³yw. Wiêc ludzkiego wnêtrza w dawnym sensie ju¿ nie ma, pañstwo P. oczy-

wiœcie czytali w sobotnim wydaniu Gazety Wyborczej ró¿ne eseje na ten temat i trochê siê tym przejêli.Mam wra¿enie, ¿e to przedmioty prowo-kuj¹ ¿yciowe zachowania ludzi. Czy prze-dmiot zaw³aszcza terytoria podmiotu?Tak mo¿e byæ. To chyba konsekwencja os³a-bienia podmiotu; jeœli siê go trochê przygasi, jeœli nie pozwoli siê mu na panoszenie siê, to wszystko, co jest wokó³, bêdzie bardziej wi-doczne. Cz³owiek bez duszy jest w³aœciwie zagubiony poœród przedmiotów, staje siê kolejnym elementem krajobrazu.W poprzednich tomach dominowa³o œwiat³o sztuczne. W Pañstwie P. mamy do czynienia ze s³oñcem, jednak „wschodzi

maj 2010 7

Ja myœlê, ¿e tych œwiate³ek jest ca³kiem sporo. Poezja od dawna potrafi mówiæ o rze-czach nie³adnych, ale jeœli rozmawia siê o niej z kimœ ma³o zorientowanym, to ci¹gle bêdzie oczekiwa³ wznios³oœci, piêknych obrazów, etc. Jestem przekonany, ¿e wiêcej dobrego zrobi w poezji ten, kto nie odcina siê od u³omnoœci œwiata, piêknoduchostwo jest ja³owe i nudne. Czerñ i szaroœæ maj¹ du¿y potencja³.Dziêkujê za rozmowê.Dziêkujê równie¿.

Rozmawia³a Joanna ̄ abnicka

Zrobi³am zestawienie rze-czowników, które nazywa-j¹ wytwory cywilizacji i ele-menty natury. W pierwszej czêœci tomiku jest to œred-nio stosunek 3:1 na rzecz tych pierwszych, niestety…(œmiech) Dlaczego: niestety? To chyba dobrze. Czy pani ju¿ pi³a herbatê?Tak, panujê nad tym, dziê-kujê. Z lektur pañstwa P.: traktat o harmonii wywie-dzionej z zasad naturalnych i Wielka podró¿ Arka i Jarka zrywa z przedstawieniem „nowoczesnego” œwiata. Czy regres mia³by byæ le-kiem na problemy z pier-wszej czêœci?Nie odpowiem wprost, ale przez dygresjê, jeœli pani pozwoli. Zbiór wierszy nie jest traktatem filozoficznym, nie mo¿na zarzucaæ mu

Dzisiaj przyjmuje siê do wiadomoœci, ¿e wszystko mo¿e mieæ na nas wp³yw. Wiêc ludzkiego wnêtrza w dawnym sensie ju¿ nie ma, pañstwo P. oczywiœcie czytali w sobotnim wydaniu Gazety Wyborczej ró¿ne eseje na ten temat i trochê siê tym przejêli.

niekonsekwencji w sferze idei. To jest ju¿ dokonywanie przek³adu z jêzyka poezji na jêzyk filozofii. W ksi¹¿ce poetyckiej chodzi o co innego, na przyk³ad o to, ¿eby by³a wyrazista, dobrze skomponowana, mia³a swoj¹ dramaturgiê czy dynamikê. W Pañ-stwie P. jest kilka wierszy bardzo osobis-tych, Wielka podró¿… jest tak naprawdê elegi¹. Jeœli zastanawia³em siê przez chwilê, czy powinienem umieszczaæ elegiê w tym tomie, to mia³em na myœli jednolitoœæ formaln¹ ksi¹¿ki. Dlatego moja elegia nie ma klasycznej postaci, bo to by³by b³¹d kompozycyjny, na który nie mogê sobie pozwoliæ jako poeta. Jeœli zestawiæ pierwszy i ostatni wiersz, mo¿na zaryzykowaæ stwierdzenie, ¿e pro-tokó³ z tajnego posiedzenia jednak zos-ta³ spisany. To chyba œwiate³ko w tunelu.

rys. Joanna ¯abnicka

maj 20106

nad witrynami”, „dzieñ wita (...) obwiesz-czeniem w sklepowej witrynie”. To chyba kolejne symptomy, ¿e rekwizyty przejmu-j¹ kontrolê.Tak, to chyba racja. Ale oba obrazy mog¹ mówiæ o czymœ jeszcze: o ograniczonym zaufaniu do naturalnego porz¹dku. Bo jeœli œwiat³o dostrzega siê odbite od szyby, która jest tworem sztucznym, to znaczy, ¿e kontakt z nim jest zapoœredniczony. Pañstwo P. musz¹ to wiedzieæ, albo przynajmniej przeczuwaæ – w koñcu ¿yj¹ we wspó³czes- nym œwiecie.Czêstym motywem w Pañskim tomiku s¹ mapy i atlasy. Ludzie chcieliby znaleŸæ miejsce dla siebie, ale znajduj¹ siê tylko na „parapecie œwiata”. „Jak wyrwaæ siê z dialektycznych side³, by pozostaæ gdzieœ?”. Czy nasza mowa równie¿ podlega zaw³asz-czeniu, np. przez jêzyk marketingu?

To jest na pewno wa¿ny aspekt dzisiejszego œwiata. Uzna³em, ¿e warto poœwiêciæ temu d³u¿szy cykl wierszy. Chcia³em w Pañstwie P. spojrzeæ na cz³owieka nie od œrodka, ale z zewn¹trz, od strony tego, co cz³owieka stwarza w kulturowym sensie. St¹d te wszy-stkie frazeologizmy, komuna³y, z³ote myœli. One d¹¿¹ do skonwencjonalizowania ludzkiego ¿ycia i maj¹ na nas wielki wp³yw; mo¿e akurat najmniej na czytelników poezji, bo ci æwicz¹ siê w nieufnoœci wobec jêzyka. Czytelnik poezji nie da siê z³apaæ na tani jêzykowy chwyt, nie ulegnie ³atwo ideolo-gom, politykom, sprzedawcom niczego. Na-tomiast tacy przeciêtni pañstwo P. mog¹ mieæ ju¿ z tym problem.

ale te¿ nie chc¹ tkwiæ w „starym” bez wzglê-du na okolicznoœci. Czasami dociera do nich, ¿e pewne koncepcje cz³owieka, na przyk³ad ta oparta na antropologii chrzeœci-jañskiej, s¹ dziœ nie do utrzymania, i mówi¹ o tym wprost. Ten wiersz jest opisem ich naj-bardziej postêpowego stanu ducha.Wiêc cz³owiek straci³ na wartoœci, mo¿e nawet œwiadomie podda³ siê dewaluacji…Cz³owiek tradycyjnie pojêty, autonomiczny, z woln¹ wol¹ jako fundamentem tej autono-micznoœci, przetrwa³ w Polsce d³u¿ej, bo to przecie¿ na nim opiera³a siê wiara w skute-cznoœæ oporu wobec z³a, które otacza, pró-buje zaraziæ, z³amaæ. Takiego cz³owieka mo¿na zakuæ w kajdany, pozbawiæ wszys-tkiego, a on i tak zostanie sob¹. Dzisiaj przyj-muje siê do wiadomoœci, ¿e wszystko mo¿e mieæ na nas wp³yw. Wiêc ludzkiego wnêtrza w dawnym sensie ju¿ nie ma, pañstwo P. oczy-

wiœcie czytali w sobotnim wydaniu Gazety Wyborczej ró¿ne eseje na ten temat i trochê siê tym przejêli.Mam wra¿enie, ¿e to przedmioty prowo-kuj¹ ¿yciowe zachowania ludzi. Czy prze-dmiot zaw³aszcza terytoria podmiotu?Tak mo¿e byæ. To chyba konsekwencja os³a-bienia podmiotu; jeœli siê go trochê przygasi, jeœli nie pozwoli siê mu na panoszenie siê, to wszystko, co jest wokó³, bêdzie bardziej wi-doczne. Cz³owiek bez duszy jest w³aœciwie zagubiony poœród przedmiotów, staje siê kolejnym elementem krajobrazu.W poprzednich tomach dominowa³o œwiat³o sztuczne. W Pañstwie P. mamy do czynienia ze s³oñcem, jednak „wschodzi

maj 2010 7

Ja myœlê, ¿e tych œwiate³ek jest ca³kiem sporo. Poezja od dawna potrafi mówiæ o rze-czach nie³adnych, ale jeœli rozmawia siê o niej z kimœ ma³o zorientowanym, to ci¹gle bêdzie oczekiwa³ wznios³oœci, piêknych obrazów, etc. Jestem przekonany, ¿e wiêcej dobrego zrobi w poezji ten, kto nie odcina siê od u³omnoœci œwiata, piêknoduchostwo jest ja³owe i nudne. Czerñ i szaroœæ maj¹ du¿y potencja³.Dziêkujê za rozmowê.Dziêkujê równie¿.

Rozmawia³a Joanna ̄ abnicka

Zrobi³am zestawienie rze-czowników, które nazywa-j¹ wytwory cywilizacji i ele-menty natury. W pierwszej czêœci tomiku jest to œred-nio stosunek 3:1 na rzecz tych pierwszych, niestety…(œmiech) Dlaczego: niestety? To chyba dobrze. Czy pani ju¿ pi³a herbatê?Tak, panujê nad tym, dziê-kujê. Z lektur pañstwa P.: traktat o harmonii wywie-dzionej z zasad naturalnych i Wielka podró¿ Arka i Jarka zrywa z przedstawieniem „nowoczesnego” œwiata. Czy regres mia³by byæ le-kiem na problemy z pier-wszej czêœci?Nie odpowiem wprost, ale przez dygresjê, jeœli pani pozwoli. Zbiór wierszy nie jest traktatem filozoficznym, nie mo¿na zarzucaæ mu

Dzisiaj przyjmuje siê do wiadomoœci, ¿e wszystko mo¿e mieæ na nas wp³yw. Wiêc ludzkiego wnêtrza w dawnym sensie ju¿ nie ma, pañstwo P. oczywiœcie czytali w sobotnim wydaniu Gazety Wyborczej ró¿ne eseje na ten temat i trochê siê tym przejêli.

niekonsekwencji w sferze idei. To jest ju¿ dokonywanie przek³adu z jêzyka poezji na jêzyk filozofii. W ksi¹¿ce poetyckiej chodzi o co innego, na przyk³ad o to, ¿eby by³a wyrazista, dobrze skomponowana, mia³a swoj¹ dramaturgiê czy dynamikê. W Pañ-stwie P. jest kilka wierszy bardzo osobis-tych, Wielka podró¿… jest tak naprawdê elegi¹. Jeœli zastanawia³em siê przez chwilê, czy powinienem umieszczaæ elegiê w tym tomie, to mia³em na myœli jednolitoœæ formaln¹ ksi¹¿ki. Dlatego moja elegia nie ma klasycznej postaci, bo to by³by b³¹d kompozycyjny, na który nie mogê sobie pozwoliæ jako poeta. Jeœli zestawiæ pierwszy i ostatni wiersz, mo¿na zaryzykowaæ stwierdzenie, ¿e pro-tokó³ z tajnego posiedzenia jednak zos-ta³ spisany. To chyba œwiate³ko w tunelu.

rys. Joanna ¯abnicka

dziwnego, ¿e obca nam jest potrzeba buntu. Buntu wobec czego? To nie system mani-puluje nami i odbiera potrzebê indywiduali-zacji. Jeœli ju¿, parali¿uje nas strach g³êbszy – nieufnoœæ odziedziczona po rodzicach. Wchodzimy w nowe realia wyposa¿eniw przyk³ady negatywne. Tylko dziêki empa-tii i tolerancji, które krytykuje siê jako mani-festowan¹ biernoœæ i wymówkê konformi-stów, z wyrozumia³oœci¹ przygl¹damy siê ci¹g³ym rozrachunkom z hitleryzmem i ko-munizmem. Mo¿e tak przebiega proces samooczyszczenia z odziedziczonych oskar-¿eñ i win? Ju¿ w pierwszych klasach szko³y podstawowej dowiadujemy siê, jak wielk¹ krzywdê ludzkoœæ wyrz¹dzi³a sama sobie i by³aby to wiedza nie do zniesienia, gdyby nie zintelektualizowana forma, w jakiej siê j¹ podaje. Rzeczywisty wymiar zbrodni drugiej wojny œwiatowej czy przeœladowañ czasu komunizmu jest, na szczêœcie, niewy-obra¿alny.

¯ycie polityczne stanowi rozdzia³ dla siebie. Przede wszystkim warto siê zasta-nowiæ, czy uzasadnione s¹ pretensje o brak zaanga¿owania? Wyroœliœmy w przekona-niu o postêpuj¹cej specjalizacji wszystkich dziedzin ¿ycia. Zaczynamy chodziæ do tera-peutów, mamy doradców prawnych, finan-sowych, ¿ywieniowych, ktoœ pracuje nad naszym wiza¿em, ktoœ inny zestawia nasz¹

zyta³am tekst Jana Sowy z uœmie-chem na twarzy, który przerodzi³by Csiê w pob³a¿anie dla niezrozumienia

z jakim obserwuje wspó³czesn¹ m³odzie¿, gdyby nie to, ¿e zapewne mia³ on byæ swoist¹ prowokacj¹. Trudno uwierzyæ, ¿e ktoœ ca³kiem powa¿nie zdecydowa³by siê przyk³adaæ dawn¹, PRL-owsk¹ miarê do dzisiejszej sytuacji. Brak jakiegokolwiek oburzenia i dystans, z jakim czyta³am Dyskretn¹ nudê m³odej bur¿uazji, coœ mi uœwiadamia: jesteœmy pokoleniem inteli-gencji emocjonalnej. Nie poczu³am siê ura-¿ona – uczê siê zrozumienia dla cudzych b³êdów. Wychowany w pañstwie totalitar-nym zwolennik teorii spiskowych powie mo¿e, ¿e zmanipulowana przez pañstwo kapitalistyczne nie posiadam „zdolnoœci do wyobra¿enia sobie alternatywy wobec tego, co istnieje”, podczas gdy ja widzê w sobie zgodê na wspó³pracê i twórcze wykorzy-stanie zastanej sytuacji. Mo¿e brak mi „umiejêtnoœci ró¿nicowania prawdy i propa-gandy”, a mo¿e rzekom¹ manipulacjê rozumiem jako umiejêtnoœæ pozyskiwania innych na rzecz porozumienia? Przestrzeñ spo³eczno-gospodarcza, któr¹ starsze pokolenia interpretuj¹ jako system nacisku, jest dla nas obszarem samorealizacji, poszukiwania granic wolnoœci, w ustana-wianiu których sami bierzemy udzia³. Nic

w odpowiedzi na dyskusjê rozpoczêt¹ w „Tygodniku Powszechnym” (Nr 15, kwiecieñ 2010)

Maj 2010 Styczeñ 20106maj 2010 9

w darze, otrzymujemy krytykê i brak akce-ptacji. Zetkniêcie sprzecznych d¹¿eñ? Czy¿-byœmy mieli do czynienia z odwiecznym konfliktem pokoleñ? Zaskakuj¹ce jest jed-nak, to ¿e starsze pokolenie siê buntuje, a m³odsze stara siê tolerancyjnie ten bunt za³agodziæ.

Maria Franas, ur. 1986, studentka II roku filologii polskiej oraz V roku filologii ger-mañskiej na UAM w Poznaniu

³odzie¿ w artykule Jana Sowy jawi nam siê jako ludzki korpus Msekundê przed rozpoczêciem au-

topsji. Cia³o zamkniête i skoñczone, które nic nie doda i nie ujmie ze swej godnoœci b¹dŸ hañby. Ba, jest to cia³o, któremu wszel-ka godnoœæ i hañba zosta³y nadane z zew-n¹trz przez rozbrykany walec historii pro-wadzony przez nieuwa¿nych, zaœlepionych zburzonym niedawno murem doros³ych – motorniczych Tusków, Michników, Kuro-niów, Gowinów i innych. W jakim stopniu obraz ten odpowiada prawdzie?

Najbardziej wyraŸna u Jana Sowy wydaje siê tendencja do mitologizacji prze-sz³oœci (która poprzez wieszczów przewi-dzia³a, ¿e nadejd¹ pokolenia marnotrawne) – z tym zaœ trudno mi polemizowaæ z kilku po-wodów. Po pierwsze – jest to argument po-kroju stwierdzenia, ¿e kiedyœ to ludzie byli zdrowsi i silniejsi, co deprymuje go wystar-czaj¹co. Drug¹ kwesti¹, która mnie w tej sprawie interesuje jest to, czy Jan Sowa, jako socjolog, przygl¹da³ siê kiedyœ badaniom statystycznym mówi¹cym o uczestnictwie obywateli w wyborach (choæby parlamen-tarnych)? W poczytnym dzienniku widzia-³em kiedyœ, ¿e m³odzie¿ w takich ankietach wypada stosunkowo dobrze, gdy porówna siê jej aktywnoœæ z nieco starszym poko-leniem. Po trzecie – czy brak dostrzegalnych inicjatyw m³odzie¿owych nie jest przypad-kiem spowodowany wykluczeniem starsze-go pokolenia tych¿e? Czy Jan Sowa napraw-

p³ytotekê. Nied³ugo pewnie znajdziemy lu-dzi, którzy za nas poœl¹ dzieci do szko³y i ta-kich, którzy zajm¹ siê schorowanymi dziad-kami. Ale o czyjejkolwiek winie nie mo¿na tu mówiæ, bo taka jest rzeczywistoœæ zas-tana. Jakiego g³osu mamy zatem s³uchaæ w sprawach polityki? Czy ktokolwiek ze starszych pokoleñ jest miarodajnym auto-rytetem? Wœród dziesi¹tków partii poli-tycznych brak osobowoœci, które wzbudza-³yby zaufanie, a odziedziczona po PRL-u agresywna retoryka nie pozwala siê ³udziæ, ¿e mamy do czynienia z gr¹ fair play.

Nie da siê zaprzeczyæ, ¿e roczniki dziewiêædziesi¹te to pokolenia bez kontesta-cji. Dbamy o bezpieczeñstwo i wygodê, w granicach rozs¹dku oczywiœcie, bo nawet zadowolenie z siebie ma swoje granice. Nie bierzemy narkotyków – mog¹ zrujnowaæ ¿ycie. Wiêkszoœæ z nas ju¿ nawet nie pali. Chyba ¿e marihuanê, która, jak wiadomo, o wiele s³abiej uzale¿nia i leczy jaskrê. Pijemy piwo, bo zawiera witaminê B, wino ze wzglêdu na zawartoœæ ¿elaza, wódkê tylko w celach koedukacyjnych. Szanujemy tradycjê i starsze pokolenia, ale nauczeni doœwiadczeniem nie ukrywamy braku entu-zjazmu dla ich ideologii. Jeœli czegoœ nie da siê potwierdziæ z ca³¹ pewnoœci¹, to na wszelki wypadek nie buntujemy siê zanadto. Ufnoœæ daje si³ê, z której rezygnowaæ by³oby nierozs¹dnie. New Age okaza³o siê byæ niepotrzebnym dziwactwem, wiêc albo zas-têpujemy wiarê psychologi¹, albo wiarê powszechn¹ czynimy wiar¹ œwiatow¹ – zeœwiecczon¹ i ogólnodostêpn¹. Nie upra-wiamy kultu odmieñców i indywidualistów, bo i tak nimi jesteœmy – ka¿dy z osobna, a na-wet wszyscy razem.

Dla jednych obraz pokolenia przed-stawia siê alarmuj¹co, inni siê po prostu nad nim nie zastanawiaj¹. Szukamy równowagi miêdzy w³asnymi d¹¿eniami, a przyzwy-czajeniami poprzednich pokoleñ, które, z ca-³ym szacunkiem, nam wydaj¹ siê doœæ niez-drowe. Zamiast wdziêcznoœci za wyrozu-mia³oœæ, któr¹ sk³adamy w³asnej historii

Subiektyw Subiektyw

„Kondycja pokolenia m³odych Polaków jest niepokoj¹ca. S¹ bierni i bezideowi, o nic im nie chodzi, do niczego nie d¹¿¹, na niczym im nie zale¿y, nic nie jest dla nich istotne, nic nie wywo³uje w nich namiêtnoœci, sprzeciwu, buntu.”

Jan Sowa, Dyskretna nuda m³odej bur¿uazji, „TP” nr 15

rys. Mich

obyliñ