„Strategia wdrażania zmian gospodarczych w wielkopolskim ... ·...

„Strategia wdrażania zmian gospodarczychw wielkopolskim sektorze komunalnym”

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiejw ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wydawca i realizator projektu:Krajowa Izba Gospodarczaul. Trębacka 4, 00-074 Warszawatel.: +48 22 630 97 03fax: +48 22 827 46 73www.kig.pl

Opracowanie: Zenon KiczkaRedakcja, skład i druk: Zakład Poligraficzny RECORD Konrad Wysocki

Utwór w całości ani we fragmentach nie może być rozpowszechnianyza pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących,nagrywających i innych, bez zgody posiadacza praw autorskich.

Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.

Warszawa 2013

2

Spis treści1. WIELKOPOLSKA SIEĆ SEKTORA KOMUNALNEGO - IDEA I CELE 52. OTOCZENIE I UWARUNKOWANIA FUNKCJONOWANIA

WIELKOPOLSKIEJ SIECI SEKTORA KOMUNALNEGO 11122.1. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego - współpraca Interesariuszy142.2. Wielkopolskie sektor usług komunalnych w świetle prawa172.3. Wielkopolski sektor usług komunalnych a nowa polityka regionalna.202.4. Miasto jako organizator usług komunalnych w świetle nowej polityki rozwoju242.5. Obszary funkcjonalne – miejsce świadczenia usług komunalnych272.6. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego jako struktura klastrowa

3. OBSZARY AKTYWNOŚCI WIELKOPOLSKIEJ SIECI SEKTORA KOMUNALNEGO 29303.1. Współpraca dla strategii rozwoju sektora usług komunalnych313.2. Programowanie rozwoju usług komunalnych w polityce europejskiej

3.3. Budowa platformy porozumienia i współpracy dla rozwoju pomiędzyośrodkami myśli strategicznej, instytucjami rządowymi a gospodarką 32

3.4. Wsparcie kapitału ludzkiego dla rozwoju sektora usług komunalnych 353.5. Model gospodarowania cyfrową informacją w sektorze usług komunalnych 37

393.6. Budowanie ponadnarodowej sieci współpracy i wymiany doświadczeń403.7. Modele sieci sektorów komunalnych w krajach UE453.8. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego partnerem dla nauki523.9. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego siecią społecznie odpowiedzialną

4. AKTY PRAWNE, KTÓRYCH TREŚĆ I ZNACZENIE MA POŚREDNILUB BEZPOŚREDNI WPŁYW NA ŚWIADCZENIE USŁUG KOMUNALNYCH 59

5. SŁOWNIK POJĘĆ. 63

3

Założenia do Strategii Rozwoju WielkopolskiegoSektora Usług Komunalnych nie są w żadnej mierzezapisem działań operacyjnych na rzecz poszczególnychbranż tworzących sektor. Nie są też wytycznymi dladziałań będących właściwymi dla branżowych izbgospodarczych, a w szczególności ingerencją wtechniczne i specjalistyczne zasady funkcjonowaniasektora usług komunalnych.

Założenia są z pewnością próbą, materiałem dodyskusji, refleksją nad funkcjonowaniem sektora usługkomunalnych w nowej, pokryzysowej rzeczywistościgospodarczej, także w realiach zmienionych para-dygmatów w polityce rozwoju Unii Europejskiej na lata2014-2020.

Treść tego dokumentu ma za zadanie wzmocnićzałożenie, że Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnegobędzie opierała swoje działanie nie tylko na analizachobecnego stanu, ale przede wszystkim na kreśleniustrategii perspektywicznej dla świadczenia usługużyteczności publicznej w miastach przyszłości.

1WIELKOPOLSKA SIEĆ SEKTORA KOMUNALNEGO – IDEA I CELE

WIELKOPOLSKASIEĆSEKTORAKOMUNALNEGO

Polskie miasta zarządzają majątkiem o wartości ponad 350 mld zł. Sektor komunalny w Polsceprawie w 100% dostarcza wodę i oczyszcza ścieki, wywozi 90%. odpadów, przewozi 90% pasażerówpodróżujących autobusami, a 100% tramwajami i trolejbusami, dysponuje 1,25 mln mieszkań. Zatrudniaponad 160 tys. osób (1,1 mln we wszystkich krajach Unii Europejskiej) i osiąga ok. 5,2 mld Euro rocznychobrotów (140 mld euro w Unii).

W polskim sektorze komunalnym na koniec 2008 r. większość, bo 54,3%, tj. 2052 jednostkiorganizacyjne realizujące zadania z zakresu gospodarki komunalnej zorganizowane były w formie spółekprawa handlowego. W 1851 przypadkach były to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,a w 201 spółkiakcyjne.Zadania te realizowano także poprzez1105 zakładów budżetowych.

Nadrzędnym postulatem dla tworzenia Wielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego jesttwierdzenie, że sektor komunalny w miastach należy traktować jako spójną całość składającą się znawzajem przenikających się branż i usług.Charakterystycznym dla tego postulatu jest fakt, że prawiewszystkie branże i usługi świadczone przez sektor komunalny dostarczane są tym samym odbiorcom(klientom) i zlecane są przez samorząd terytorialny, który z obowiązku realizacji usług komunalnychnie może być zwolniony.

Ta spójność obszaru działania, tożsamość zbioru odbiorców usług oraz duże znaczenie usług wprocesach rozwojowych gospodarki miejskiej stanowią fundament dla konsolidacji inicjatyw i działańwszystkich podmiotów tworzących sektor komunalny. Oczywiście należy uwzględnić specyfikęposzczególnych branż i usług, ale pola wspólnych działań są znaczące. Dotyczyć mogą przede wszystkimzarządzania, systemów informatycznych, budowania systemów zarządczych, podnoszenia kwalifikacji iustanawiania standardów i innych. Ogromną rolę może Sieć spełnić w podnoszeniu kwalifikacji kapitałuludzkiego sektora, kadry menedżerskiej i zarządzającej. Jest to podstawowy czynnik warunkującyefektywne uczestnictwo sektora komunalnego w zmianach gospodarczych.

Przez ulokowanie usług komunalnych w społecznościach lokalnych tego typu działalność ma dużeznaczenie w procesach transformacji gospodarczej. Znamienna wydają się tutaj być parafraza słów prof.Antoniego Kuklińskiego: jesteśmy świadkami największej od 500 lat rekonfiguracji sceny globalnej, którainterpretowana jest przez społeczności lokalne zbyt powierzchownie, bez ogarnięcia zarówno szerszegokontekstu,jak i szerszego horyzontu.

Takie powierzchowne odczytywanie zmian jest przyczyną wielu błędów i braku należycieukierunkowanych działań,co wpycha lokalne społeczności i lokalną gospodarkę w obszaryperyferyjne.

Idąc dalej tym tokiem rozumowania można napisać, że każdy sektor komunalny, jest istotnymczynnikiem mającym wpływ na rozwój miasta i lokalnej społeczności.Jednym z założeń do projektowanej

6

1.WIELKOPOLSKA SIEĆ SEKTORA KOMUNALNEGO – IDEA I CELE

strategii powinna być teza, że nie można rozpatrywać polityki regionalnej UE bez wyartykułowaniaoczekiwań wobec sektora komunalnego i odwrotnie - w dzisiejszych realiach nie może sprawniefunkcjonować lokalny sektor komunalny bez wpisywania się w założenia, jakie UE przyjęła i przyjmujew zakresie polityki regionalnej i rozwoju miast.

Dlatego konieczne jest rozstrzygnięcie dylematu czy sektor komunalny funkcjonujący wWojewództwie Wielkopolskim jest częścią jego europejskiego odpowiednika czy też pozostaje tylkosektorem usług świadczonych na rzecz społeczności lokalnych zamieszkujących ten obszar.Jest to dylematniezwykle istotny, bowiem udzielenie odpowiedzi na pytanie w nim zawarte zmieni z pewnością w wielupunktach strategię jego rozwoju i zadecyduje o kierunku,w którym sektor komunalnyzamierza podążać.

Reasumując można powiedzieć,że Polski sektor komunalnypotrzebuje:�� strategii rozwoju gospodarczego , która zawierać będzie kierunki i działania pozwalające na1

wykorzystanie szans,wzmocnienie czynników endogenicznych i wskazanie potencjalnych źródłafinansowania podejmowanych przedsięwzięć,

�� pomysłów na zaistnienie w otoczeniu szerszym niż dotychczas i w sposób inny niż standardowy.Potrzebuje produktów i usług, które zawierać będą w sobie innowacyjne rozwiązania, różne odistniejących,podnoszące gospodarkę miejską na wyższypoziom rozwoju cywilizacyjnego,

�� modelu funkcjonowania struktur wyposażonych w niezbędne narzędzia i zespoły ludzkieposiadających zdefiniowane umiejętności i kompetencje,

�� modelu sieci instytucji i podmiotów tworzących aktywne otoczenie sektora, wspierająceprzedsiębiorstwa w ich działalności produkcyjnej i usługowej, a także otwierające gospodarkęmiejską na działania w międzynarodowych sieciach przepływu wiedzy i informacji. W tychsieciach gospodarka miejska i miasta powinny aktywnie uczestniczyć, nie ograniczając się tylkodo roli konsumenta wiedzy i doświadczeń,

�� umiejętności uczestnictwa w ogólnonarodowej dyskusji i tworzeniu prawa w zakresie polskiejpolityki miejskiej i regionalnej2

�� inspirowania i inicjowania prac nad modelem struktury sieciowej, która pozwoli na lepszewykorzystanie infrastruktury gospodarczej miast, ze szczególnym uwzględnieniem relacji zsektorem badawczo -rozwojowym i przyczyni się do zintensyfikowania transferu technologii,

�� wypracowania koncepcji aktywnego uczestnictwa wielkopolskiego sektora komunalnego wdziałalności europejskiego sektora komunalnego

�� wykonania analizy i wskazania potencjalnych partnerów ponadnarodowych,międzynarodowych imiędzyregionalnych wrazzokreśleniem obszarów możliwej współpracy,

�� opracowania modeli porozumień dwustronnych i wielostronnych dla partnerów zagranicznych,�� budowania schematu współpracy i przedłożenia propozycji wspólnych inicjatyw partnerom

zagranicznym.

1) Tylko w wyjątkowych przypadkach obecne strategie rozwoju przedsiębiorstw komunalnych zawierają zapisy pozwalające na wpisanie się sektora wnowoczesne trendy gospodarczego rozwoju. Większość dokumentów ciągle stanowi odpowiedź i receptę na rozwiązanie doraźnych problemów dniacodziennego. Są to strategie stagnacji, a nie rozwoju.2) Szczególnie istotny jest przepływ wiedzy i informacji z centrum do samorządów lokalnych, a jednocześnie kształcenie kadr samorządowych, aby nie

ograniczały swojego uczestnictwa do konsumpcji informacji, ale stawały się współkreatorami wiedzy. 7


Sieć powinna dążyć do globalizacji działania - niekoniecznie w zakresie sprzedaży i produktów, aleprzede wszystkim w rozległości obszarów, z których pozyskiwana jest wiedza i nawiązywana współpraca.Główne kierunki działania Wielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego powinny obejmować następującezagadnienia:

1. Kadra zarządzająca i menedżerska, jej umiejętności i posiadane kompetencje będą decydowały ozdolności sektora komunalnego do adaptacji zmian i o efektywności świadczonych usług.Wzmocniony kapitał ludzki sektora otworzy również szerzej możliwości wdrażania innowacji orazbędzie współdecydował o konkurencyjności gospodarki miejskiej.

Rekomenduje się:�� określenie przyszłościowego profilu kompetencyjnego menedżera sektora komunalnego,

opracowanie systemu pozwalającego ocenić stan kompetencji kadry zarządzającej imenedżerskiej,w tym kompetencji nabytych w drodze edukacji nieformalnej

�� wypracowanie narzędzi pozwalających zdefiniować lukę kompetencyjną menedżerów i na jejpodstawie opracować system i programynabywania kompetencji.

�� nawiązanie kontaktów z międzynarodowymi ośrodkami certyfikacji kompetencji izapewnienie mobilności kadryzarządzającej i menedżerskiej.

2. Dla Wielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego konieczne jest zaprojektowanie zasad CSR jakonowatorskiego działania z uwagi na wciąż niską świadomość CSR wśród biznesu i brak wzorcóww polskim sektorze komunalnym.Pomocnym mogą być praktyki opisane w projekcie LEWIATANoraz materiał zgromadzony w Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, a także praktykamiędzynarodowa –CEEP w Brukseli.Rekomenduje się:�� opracowanie katalogu zasad i metodyki wdrażania CSR na podstawie modelu DISCERNO

CSR z CEEP w Brukseli�� adaptację europejskiego modelu DISCERNO do Wielkopolskiego Sektora komunalnego�� wpisanie polskiego modelu CSR –usług użyteczności publicznej w system europejski

3. Projektujący Wielkopolską Sieć Sektora Komunalnego powinni szczególną uwagę poświęcićrozwojowi teleinformatycznych narzędzi dla zbudowania efektywnych i sprawnych kanałówprzepływu informacji zarządczej oraz dla sprawnej komunikacji w relacjach usługodawca -klient,a także integracji rozwiązań informatycznych i telekomunikacyjnych, co wpłynie na większąwydajność, skalowalność i mobilność stosowanych i projektowanych systemówteleinformatycznych,które stają się miarą potencjału każdej sieci.Rekomenduje się:� • opracowanie kierunków wykorzystania technik teleinformatycznych w wielkopolskim

sektorze komunalnym dla zwiększenia efektywności zarządzania i zintensyfikowaniaprzepływu informacji do odbiorców usług sektora,

� • dokonanie analizy obszarów możliwych do wypełnienia informacją cyfrową w


8

wielkopolskim sektorze komunalnym ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia roliobywatela w kreowaniu strategii rozwoju sektora i jego uczestnictwa w procesiekształtowania orazwykonywania usług

� • opracowanie modelu portalu internetowego serwisu INTERKOM oraz niezbędnych bazdanych zokreśleniem możliwości włączenia ich w cyfrowyobieg informacji

� • opracowanie katalogu dobrych praktyk międzynarodowych przenoszących na platformycyfrowe procesy związane z zarządzaniem sektorem komunalnym jako elementemgospodarki miejskiej

4. Osiągnięcie spójności strategii rozwoju Wielkopolskiego Sektora Komunalnego z Nową PolitykąMiejską Unii Europejskiej orazKrajową Polityką MiejskąRekomenduje się:� opracowanie kompendium wiedzy w zakresie realizacji polskich i europejskich polityk

miejskich,a także prawodawstwa i zaleceń UE w zakresie funkcjonowania WielkopolskiegoSektora Komunalnego

� • wypracowanie propozycji włączenia wielkopolskiego sektora komunalnego w planyrealizacji europejskiej i polskiej polityki miejskiej, a w szczególności do zrównoważonegozarządzania miejskiego w obszarze aktywności sektora komunalnego

� • sporządzenie propozycji charakterystyki procedur niezbędnych do prawidłowegowdrażanie założeń europejskiej i polskiej polityki miejskiej

5. Budowa modelu efektywnej platformy współpracy wielkopolskiej nauki z wielkopolskimsektorem komunalnymRekomenduje się:�� budowę klimatu współpracy pomiędzy sektorami. Postulat realizowany przez stałe

uczestnictwo przedstawicieli nauki w pracach Sieci i organizowanie wspólnych seminariów.Zaproszenie do współpracy konkretnych uczelni i jej reprezentantów, konsultowanierealizowanych programów, zapraszanie do projektów i wypracowywanie obustronnieakceptowanych zasad współpracy.Należy mieć jednakże świadomość,że jest to z pewnościąobszar do zagospodarowania, wypełniony barierami, wśród których bariera mentalnawydaje się być najbardziej istotna.

�� premiowanie współpracy - niekoniecznie finansowe. Nagrody, wyróżnienia przydzielaneprzez szerokie gronu Interesariuszy mają duże znaczenie prestiżowe. Wzbogacająwspółpracę. Zachęcają do następnych działań. Należy rozważyć honorowanie młodychnaukowców, jako przyszłych beneficjentów współpracy.Należy promować i wspierać kulturęwspółpracydla innowacji.

�� maksymalne wykorzystanie różnych źródeł finansowania, zarówno tych o znaczeniumiędzynarodowym,krajowym, jak i regionalnym.Budowanie partnerstw ponadnarodowychi szerokich możliwościach tematycznych.Współpraca ze środowiskiem naukowym z różnychkrajów.Należy uznać,że taka współpraca w ramach modelu potrójnej helisy, jest najbardziej


9

skutecznym działaniem dla budowania platformywspółpracy.�� promowanie współpracy z sektorem nauki w środowisku MŚP. Zadanie o kluczowym

znaczeniu. Fachowe doradztwo, kojarzenie partnerów, organizowanie spotkańtematycznych,ze szczególnym zaangażowaniem młodej kadrynaukowej.

�� nawiązanie kontaktu z firmami działającymi w dużych (Poznań) i średnich miastach (stolicesubregionów) dla zdefiniowania obszarów współpracy. Bardzo ważne jest zaproszenie dowspółpracy przedstawicieli samorządów miast i regionu, również w ramach programów narzeczpodnoszenia innowacyjności regionalnych gospodarek.

6. Współpraca międzynarodowa powinna być jednym z głównych, strategicznych celówWielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego. Sieć powinna dążyć do globalizacji działania -niekoniecznie w zakresie sprzedaży i produktów, ale przede wszystkim w rozległości obszarów, zktórych pozyskiwana jest wiedza i nawiązywana współpraca. Już na etapie projektowanianiezbędne jest nawiązanie kontaktów z wyżej opisanymi instytucjami. Należy równieżwypracować mechanizmy pozwalające wszystkim stronom czerpanie należnych wspólnychkorzyści ze współpracy. Wymaga to opracowania strategii promocji Sieci w otoczeniumiędzynarodowym, zarówno poprzez udział w konferencjach, jak i poprzez materiałyinformacyjne dystrybuowane przez Internet.Rekomenduje się:�� wykonanie analizy i wskazanie potencjalnych partnerów ponadnarodowych,

międzynarodowych i międzyregionalnych wraz z określeniem obszarów możliwejwspółpracy,

�� opracowanie modeli porozumień dwustronnych i wielostronnych dla partnerówzagranicznych,

�� opracowanie schematu współpracy i przedłożenie propozycji wspólnych inicjatywpartnerom zagranicznym.

7. Wielkopolski sektor komunalny poddany zostanie głębokiej transformacji ze względu nawdrażane i projektowane do wdrażania zasady korzystania ze środowiska i ochronę klimatyczną.Sektor nie będzie również obojętny na działania z zakresu oszczędzania energii. Jest to znaczącepole do innowacji.Rekomenduje się:�� stworzenie warunków do pozyskiwania i wdrażania innowacji w wielkopolskim sektorze

komunalnym. Analiza obszarów działalności wielkopolskiego sektora komunalnego dlaktórych poszukiwanie innowacji jest konieczne (ochrona środowiska,ochrona klimatu),

�� opracowanie modelowego pakietu procedur niezbędnych w procesie pozyskiwania iwdrażania innowacji wrazzwymogami ochronywłasności intelektualnej.


10

2OTOCZENIE I UWARUNKOWANIA FUNKCJONOWANIAWIELKOPOLSKIEJ SIECI SEKTORA KOMUNALNEGO

2.1. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego-współpraca Interesariuszy

Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego jest siecią Interesariuszy. Nie byłoby właściwe ograniczanieczłonkostwa w Sieci tylko do przedsiębiorstw świadczących usługi komunalne.Sieć ma być inicjatoremwszelkich działań, które przyczynią się do wzrostu konkurencyjności sektora i pośrednio do wzrostupotencjału regionu,jakim jestWielkopolska.

Sieć powinna być realizowana według modelu potrójnej helisy,triady :�� samorząd�� nauka�� gospodarka.

Takwięc Interesariuszami Sieci będą:�� samorząd Województwa Wielkopolskiego – jako inicjator, koordynator, najważniejszy podmiot

polityki rozwoju,�� przedsiębiorstwa świadczące usługi komunalne,bez względu na wielkość i własność,w tym także

instytucje otoczenia biznesu jako ważnyelement wsparcia dla gospodarki,�� sektor nauki –począwszyod szkół wyższych po ośrodki naukowo –badawcze.

Polami aktywności Wielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego będą zagadnienia o charakterzestrategicznym, w wymiarze horyzontalnym dotyczące wielkopolskiego sektora jako zbioru Interesariuszy.Działania operacyjne związane z fizycznym świadczeniem usług komunalnych pozostają domenąprzedsiębiorstw,które te usługi realizują. Sieć powinna jednakże być dostarczycielem informacji i wiedzyo innowacjach,nowych technologiach,które zostały opracowane i wdrożone w innych miejscach,w tymtakże w innych krajach.

Sieć będzie służyć budowaniu platformy współpracy pomiędzy przedsiębiorcami świadczącymiusługi komunalne, a szeroko rozumianym sektorem nauki dążąc do wykorzystania i zastosowaniaosiągnięć naukowych w praktyce gospodarczej. Nie należy przy tym ograniczać współpracy do zagadnieńczysto technicznych.Sektor usług komunalnych jest obszernym polem aktywności gospodarczej,a zmiany,które powinny mieć miejsce dotyczą zarówno komunikacji miejskiej, jak i zasobów ludzkich, stylówzarządzania,czyprzepływu informacji cyfrowej.

Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego powinna zdefiniować na nowo zasady działania sektorazgodnie z nowym paradygmatem rozwoju,który jest skierowany i postrzega terytorium jednoznacznie jakopodmiot polityki regionalnej. Wielkopolski sektor komunalny jest istotną częścią tego terytorium, maznaczący wpływ na jego potencjał, konkurencyjność i jest składową praktycznie każdej decyzjiinwestycyjnej. Należy zaakceptować fakt, że praktyka wyznaczyła nowe granice świadczenia usługkomunalnych zamykając je w obszarach funkcjonalnych miast i gmin.Stwarza to zupełnie nową sytuację izwiązane z tym problemynaturyekonomicznej,organizacyjnej i prawnej.

2. OTOCZENIE I UWARUNKOWANIA FUNKCJONOWANIAWIELKOPOLSKIEJ SIECI SEKTORA KOMUNALNEGO

12

3) Według teorii przestrzeni przepływów Manuela Castellsa społeczeństwo i cała rzeczywistość opisywane są jako wielka sieć. Podstawą tej teorii jestzałożenie, że społeczeństwo skupione jest wokół przepływów: kapitału, informacji, technologii, obrazów, dźwięków i symboli. Na podstawie: ManuelCastells. Społeczeństwo sieci, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007


13

Należy także uznać, że usługi komunalne są istotnym czynnikiem rozwoju miast i w tym kontekściepowinny być rozpatrywane, a więc nie tylko jako poprawiające jakość życia w miastach, ale także jakousprawniające i wpływające na ich potencjał gospodarczy. Dlatego nowa polityka miejska dotyka i jestważna pośrednio oraz bezpośrednio dla funkcjonowania i rozwoju usług komunalnych. Nie jest możliweoddzielenie tych dwóch kwestii.

Wszystkie przesłanki zarówno w wymiarze europejskim, jak i krajowym, wskazują, że dla rozwojusektora usług komunalnych najważniejszymi będą: wiedza, rozwój technologiczny i silne środowiskoinnowacyjne, pozwalające na zmianę technologiczną, wdrażanie europejskich standardów, w tym wzakresie Społecznej Odpowiedzialności Biznesu.

Wspierając się doświadczeniem ekspertów można być pewnym,że barierami zagrażającymi nie tylkoprocesowi budowania strategii,ale także na etapie trudnej pracy jej urzeczywistniania będą:

�� brak wystarczającej wiedzy pozwalającej planować przyszłość przy jednoczesnej dominacjiwiedzy o przeszłości i przekonaniu, że radzenie sobie w teraźniejszości jest najbardziejracjonalną receptą na sukces, co oznacza podążanie utartymi ścieżkami i brnięcie wniekoniecznie sprawdzone schematy,

�� brak odwagi intelektualnej pozwalającej artykułować w strategii pomysły świeże, niestłumioneprzez poprawność polityczną bardzo silną w społecznościach lokalnych położonych pozabiegunami wzrostu i metropoliami,

�� brak zdolności do współpracy dla wyższych celów,których korzyści nie są widoczne następnegodnia, ale procentują dla dzisiejszych młodych pokoleń otwierając im interesującą przyszłość.Zdolność do współpracy zadecyduje o możliwości budowania sieci integrującej różnychaktorów lokalnego życia gospodarczego i społecznego.

To nie są jedyne bariery.Pozostaje jeszcze bariera niezwykle istotna -zdolność do współpracy.

Żyjemy w przestrzeni przepływów. To sformułowanie, pozornie ogólne, ma kolosalne znaczenie dla3

funkcjonowania przedsiębiorstw, rozwoju regionów i miast. Mówiąc obrazowo, wszystko płynie. Ludzie,towary, usługi oraz informacje, pieniądze i decyzje. Miejsce przestaje mieć znaczenie. Czas skurczył się dogranic praktycznego nieistnienia. Transakcje, zawierane w przeszłości według określonych schematów,celebrowane przez wiele tygodni, kategoryzujące odpowiednie osoby do odpowiednich czynności, dzisiajzawierane są w ciągu kilku sekund,w skomercjalizowanych instytucjach.Pieniądz,kiedyś trzymany w ręce,papierowy i szeleszczący, dzisiaj przybiera formę niematerialną. Jest wirtualny lub schowany zaplastikowym substytutem.Wszystkie zanikające i pojawiające się nowe atrybuty opisują skalę zmian, nową rzeczywistość, która zamoment stanie się historią. Wszystko płynie. Jesteśmy umocowani w sieciowych przepływach.Najważniejsze jest bymieć tego świadomość.

Czy sektor usług komunalnych ma w tym swój udział? Jeżeli przyjąć, że Wielkopolska Sieć SektoraKomunalnego ma działać dla przyszłości, współkreować tą przyszłość, to usługi użyteczności publicznejna rzecz szeroko rozumianej wspólnoty mają ogromne znaczenie. Niestety w wielu przypadkach miasta iich sektoryusług użyteczności publicznej żyją i funkcjonują w perspektywach dnia wczorajszego.

2.2.Wielkopolski sektor usług komunalnych w świetle prawa

Wielkopolski sektor usług komunalnych jest jednym z największych sektorów gospodarczych w krajuo znaczącym potencjale ludzkim i infrastrukturalnym. Obserwując zmiany zachodzące w polityce rozwojuzarówno w perspektywie regionalnej, krajowej i europejskiej branże gospodarki komunalnej będąpodlegać głębokiej transformacji. Bez wątpienia postępować będzie liberalizacja rynku usługkomunalnych. Spodziewać się należy także zwiększonej aktywności korporacji międzynarodowychkorzystających wWielkopolsce zprawa wolnego rynku.

W drugim załączniku do Komunikatu Komisji Wspólnot Europejskich:„Usługi użyteczności publicznejw Europie” opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (2001/C 17/04) z dnia 19 stycznia2001 r.zdefiniowano następujące pojęcia:

�� usługi użyteczności publicznej - termin obejmuje rynkowe i nierynkowe usługi, które władzepubliczne klasyfikują, jako usługi użyteczności publicznej i podlegające szczególnymobowiązkom świadczenia usług publicznych.,

�� usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym - jest to termin użyty w art. 86 Traktatu idotyczy usług rynkowych, które Państwa Członkowskie poddają szczególnym obowiązkomświadczenia usług publicznych na podstawie kryterium interesu ogólnego.Mogą one obejmowaćrzeczy takie jaksieci transportowe,energetykę i łączność.

�� usługi/służby publiczne - jest to termin dwuznaczny, ponieważ może dotyczyć samego organuświadczącego usługę bądź roli przypisanej w interesie publicznym danemu organowi. Właśniemając na celu promocję i ułatwianie pełnienia roli interesu publicznego władze publiczne mogąnakładać na organ świadczący usługi szczególne obowiązki świadczenia usług publicznych, naprzykład w dziedzinie transportu śródlądowego, lotniczego lub kolejowego, bądź energetyki.Obowiązki te mogą być stosowane na szczeblu krajowym lub regionalnym. Często termin usługipubliczne dotyczący powołania do świadczenia usług na rzecz opinii publicznej z punktuwidzenia tego, jaka usługa ma być świadczona, mylony jest z terminem sektor publiczny (w tympaństwowa służba cywilna) dotyczącym prawnego statusu osób świadczących usługę z punktuwidzenia tego,kto jest właścicielem usług.

�� usługi powszechne – a szczególnie definicja szczególnych obowiązków świadczenia usługpowszechnych, stanowi nieodłączny element liberalizacji rynku w Unii Europejskiej w sektorachusług, takich jak telekomunikacja. Definicja i gwarancja usług powszechnych zapewniautrzymanie ciągłej dostępności i jakości ustalonych usług dla wszystkich użytkowników i


14


15

konsumentów w procesie przechodzenia od monopolu do wolnokonkurencyjnych rynków.Usługipowszechne w środowisku otwartych i konkurencyjnych rynków telekomunikacyjnych definiujesię jako minimalny zestaw usług o określonej jakości, do których wszyscy użytkownicy ikonsumenci posiadają dostęp w świetle szczególnych warunków krajowych,po przystępnej cenie.

W Białej Księdze na temat usług użyteczności publicznej w załączniku nr 1 napisano,że rozbieżnościw terminologii, różnice semantyczne oraz różne tradycje w Państwach Członkowskich prowadzą doczęstych nieporozumień podczas dyskusji na poziomie europejskim. W Państwach Członkowskich, wkontekście usług użyteczności publicznej stosuje się odmienne terminy i definicje, które odzwierciedlająróżnice historyczne,gospodarcze,kulturowe oraz polityczne.Terminologia Wspólnoty stara się uwzględnićte różnice i podano następujące definicje i interpretacje:

�� usługi użyteczności publicznej - terminu «usługi użyteczności publicznej» nie można znaleźć wtekście Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Termin ten wywodzi się z praktykiWspólnoty i powstał na podstawie terminu «usługi świadczone w ogólnym interesiegospodarczym», który pojawia się w Traktacie. Jest to termin szerszy od pojęcia «usługiświadczone w ogólnym interesie gospodarczym» i obejmuje zarówno usługi rynkowe inierynkowe,które władze publiczne klasyfikują jako usługi użytku publicznego i które podlegająokreślonym zobowiązaniom ztytułu świadczenia usług publicznych.

�� usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym - termin «usługi świadczone w ogólnyminteresie gospodarczym» jest stosowany w art.16 i 86 ust.2 Traktatu ustanawiającego WspólnotęEuropejską. Termin ten nie jest zdefiniowany, ani w treści Traktatu, ani w prawodawstwiewtórnym. Jednak w praktyce Wspólnoty istnieje szerokie porozumienie odnośnie tego, iż pojęcieto odnosi się do usług o charakterze gospodarczym, które według Państw Członkowskich lubWspólnoty podlegają określonym obowiązkom z tytułu świadczenia usług publicznych zewzględu na kryterium użyteczności publicznej. Pojęcie usług świadczonych w ogólnym interesiegospodarczym obejmuje tym samym zwłaszcza pewne rodzaje usług dostarczane przez wielkiprzemysł sieciowy, np. transport, usługi pocztowe, sektor energetyczny i komunikacyjny. Jednaktermin ten rozciąga się także na każdy inny rodzaj działalności gospodarczej, który podlegaobowiązkom z tytułu świadczenia usług publicznych. Tak, jak w przypadku Zielonej Księgi, BiałaKsięga traktuje głównie, choć nie wyłącznie, o kwestiach związanych z «usługami świadczonymiw ogólnym interesie gospodarczym», ponieważ sam Traktat skupia się głównie na działalnościgospodarczej. Termin «usługi użyteczności publicznej» jest stosowany w Białej Księdze jedyniewówczas,gdy dany zapis odnosi się także do usług o charakterze niegospodarczym lub tam,gdzienie jest konieczne określenie,czydane usługi mają charakter gospodarczyczy teżniegospodarczy.

�� usługa publiczna - terminów «usługa użyteczności publicznej» oraz «usługa świadczona wogólnym interesie gospodarczym» nie należy mylić z pojęciem «usługa publiczna». Termin tenjest mniej precyzyjny. Może mieć różne znaczenia, co z kolei może prowadzić do nieporozumień.

Termin ten czasami odnosi się do faktu, iż dana usługa jest świadczona na rzecz ogółuspołeczeństwa, czasami podkreśla, iż danej usłudze przypisano określoną rolę w interesiepublicznym, a czasami odnosi się do rodzaju własności i statusu podmiotu świadczącego danąusługę .Dlatego też termin ten nie jest stosowanyw Białej Księdze.

�� obowiązki z tytułu świadczenia usług publicznych -termin «obowiązki z tytułu świadczenia usługpublicznych» jest stosowany w Białej Księdze. Odnosi się on do określonych wymogów, które sąnarzucane przez władze publiczne na dostawcę danych usług po to, aby zapewnić wypełnieniepewnych celów związanych z interesem publicznym, na przykład w dziedzinie transportupowietrznego, kolejowego i drogowego oraz sektora energetycznego.Zobowiązania te mogą siępojawiać na szczeblu Wspólnoty,jak równieżna szczeblu krajowym i regionalnym.

�� przedsiębiorstwo publiczne - termin «przedsiębiorstwo publiczne» jest także zazwyczajwykorzystywany do określania rodzaju własności danego dostawcy usług.Traktat gwarantuje tupełną neutralność. Według prawa wspólnotowego nie ma znaczenia, czy dostawcy usługużyteczności publicznej są podmiotami publicznymi czy prywatnymi, podlegają bowiem takimsamym prawom i obowiązkom.

Usługi komunalne definiowane są w Polsce na podstawie ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8marca 1990 r. gdzie napisano: „Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnychgminy”. Jest to zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie: wodociągów i zaopatrzenia wwodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku orazurządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energięelektryczną i cieplną oraz gaz oraz działalności w zakresie telekomunikacji, lokalnego transportuzbiorowego, gminnego budownictwa mieszkaniowego, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej izadrzewienia i cmentarzygminnych.

W art.9 pkt 4 napisano:„Zadaniami użyteczności publicznej,w rozumieniu ustawy,są zadania własnegminy, określone w art. 7 ust. 1, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowychpotrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych”. Ten zapis ma duże znaczenie,bowiem w większości krajów europejskich usługi komunalne określa się jako: „usługi użytecznościpublicznej”.

W raporcie ESPON napisano: W przypadku usług o powszechnym charakterze występuje sytuacja4

(…): brak modelowych rozwiązań dotyczących świadczenia tychże usług. Kraje członkowskie w różnysposób je definiują,różne są sposoby ich dostarczania i różne standardyokreślające ich jakość.

Zbadań wynika też,że mechanizmy rynkowe w rozmaity sposób wpływają na rozwiązania stosowanew celu dostarczania usług w poszczególnych państwach. Istniejące różnice są głęboko zakorzenione imimo uwzględniania przez kraje członkowskie w swych politykach zaleceń formułowanych na poziomieUE sposobydostarczania usług o takim charakterze będą zróżnicowane.

4) Agnieszka Olechnicka, Katarzyna Wojnar, Terytorialny wymiar rozwoju Polska z perspektywy badań ESPON, Centrum Europejskich StudiówRegionalnych i Lokalnych EUROREG Warszawa 2012


16

Podział kompetencji i odpowiedzialności za dostarczanie usług o powszechnym charakterze międzyróżne poziomy rządzenia w krajach UE jest i pozostanie zróżnicowany. Wpływa to na mechanizmdostarczania. Fakt ten oraz przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju poszczególnych krajówpowodują,że (…) w celu poprawy jakości czy dostępności usług trzeba szukać rozwiązań odpowiadającychspecyficznym warunkom poszczególnych krajów.

2.3.Wielkopolski sektor usług komunalnych a nowa polityka regionalna.

Dokument wpisuje się w nowy okres programowania 2014 – 2020, jako czas realizacji zmienionejpolityki rozwojowej Unii Europejskiej. Owa zmiana jest niezwykle istotna dla wszystkich uczestnikówprocesów rozwojowych, Niesie bowiem w sobie ukierunkowanie działań na terytorium, przy założeniu żeadresatem polityki rozwoju będzie region.Jeżeli mówimyo wielkopolskim sektorze komunalnym,to jest toz pewnością adresowane do regionalnego sektora usług komunalnych i regionalnego terytorium, naktórym te usługi są świadczone.

Przez politykę rozwoju należy rozumieć zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych irealizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenianowych miejsc pracyw skali krajowej,regionalnej lub lokalnej.5

Polityka regionalna to: strategiczne działania podejmowane z inicjatywy rządu we współpracy zsamorządami województw oraz innymi podmiotami władz samorządowych, które mają na celupoprawianie konkurencyjności gospodarczej wszystkich regionów, wyrównywanie szans rozwojowychregionów oraz dążenie do spójności ekonomiczno-społecznej i terytorialnej w skali kraju i poszczególnychwojewództw.6

Prace OECD i Banku Światowego przyczyniły się do zmiany unijnej polityki rozwoju.Nie bez wpływuna procesy zmian były także prace prowadzone w ramach nowej geografii ekonomicznej i innych nurtów7

naukowych,które wprowadziływymiar terytorialnydo głównego nurtu teorii ekonomii.8

5) Patrz: Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, art. 26) T. Grosse, Cele i zasady polityki regionalnej państwa, Ekspertyza dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na temat Krajowej Strategii Rozwoju

Regionalnego, Ministerstwo Rowoju Regionalnego, Warszawa 2009, s. 147) Nowa geografia ekonomiczna Krugmana zakłada, że koncentracja przestrzenna działalności gospodarczej wynika z:� korzyści zewnętrznych wynikających z bliskości kooperujących firm,� obniżonych kosztów transakcyjnych i transportowych,� lepszego dostępu do wykwalifikowanej kadry i informacji,� większej skali wewnętrznego rynku zbytu� konkurencji monopolistycznejKrugman uważa, że najlepsze warunki dla samonapędzającej się koncentracji gospodarczej spełniają aglomeracje. Teoria zakłada możliwość występowania, anawet pogłębiania się różnic międzyregionalnych, co wynika z tendencji do kumulowania się czynników wzrostu w najbardziej rozwiniętych regionachmetropolitalnych.8) Porównaj: P. Krugman, Development, Geography and Economic Theory, The Massachusetts Institute of Technology Press, Cambridge 1995; M. Fujita, P.Krugman, A. J. Venables, The Spatial Economy. Cities, Regions and International Trade, The Massachusetts Institute of Technology Press, Cambridge-London2001; M. Castells, Siła tożsamości, PWN, Warszawa 2008; M. Castells, Społeczeństwo sieci, PWN, Warszawa 2008.


17

Zmiana polityki jest znacząca, widoczna już z pozycji międzynarodowej, w różnych analizach iopracowaniach. Modyfikacja polityki rozwoju jest także odpowiedzią na problemy, które pojawiły się naskutekkryzysu finansowego.

Analiza polityki rozwojowej poparto takimi dokumentami jak: Fabrizio Barki: „Program dlazreformowanej polityki spójności”, przegląd budżetu czy piąte sprawozdanie dotyczące spójnościgospodarczej,społecznej i terytorialnej KE,a także w oparciu o Strategię Europa 2020.

Także wiele badań światowych i europejskich wykazało, że dotychczasowe modele politykregionalnych przyniosły niezadowalające wyniki, przede wszystkim w obszarze zbyt powolnejkonwergencji. Koncepcja centralnego zarządzania środkami, aby wspierały słabiej rozwinięte regiony9

stała się przyczyną nadmiernego rozproszenia środków i nie pobudzała czynników zdolnych dowprowadzenia zmian.

Ważnym i cennym zasobem wiedzy jest dorobek programu badawczego ESPON - European SpatialPlanning Observation Network. Za celowe i pożyteczne należy uznać zapoznanie się z wynikami pracprogramu ESPON m.in: Scenariusz przyszłości terytorialnej Europy zawierający trzy scenariusze rozwojuprzestrzennego Europy orazEuropa w świecie .10 11

9) Z ciekawych i pouczających analiz OECD dla lat 1980-2005 wynika, że w około jednej trzeciej krajów OECD regionalne zróżnicowania w PKB wprzeliczeniu na mieszkańca (per capita) wzrosły, w jednej trzeciej krajów spadły, natomiast w pozostałej części krajów nie zaobserwowano wyraźnych trendówzmian. To potwierdza, że proces konwergencji nie osiągnął zadowalających wyników10) ESPON, Scenarios on the Territorial Future of Europe, Luxembourg 2007.http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Publications/ESPON2006Publications/SpatialScenarios/espon3.2_60p._final_16-7-2007-c.pdf11) ESPON, Europe in the World, Luxembourg 2007http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Publications/ESPON2006Publications/EuropeInTheWorld/EIW_light_25-3-25008.pdf


18

Strategie Stary paradygmat Nowy paradygmat

Cele

Wskazywanie wielu elementówstruktury społeczno-gospodarczejjako czynników konkurencyjności,w efekcie nakładanie sięróżnorodnych nieskoordynowanychdziałań.

Strategiczny kierunek polityki regionalnej(rozprzestrzenianie wzrostu) realizowany wewszystkich regionach, w tym również w najbardziejkonkurencyjnych ośrodkach. Precyzyjnie określoneczynniki konkurencyjności i strategicznie wybranekierunki jej poprawiania. Wielosektorowepodejście ukierunkowane terytorialnie.

Duży nacisk na działaniawyrównawcze, jednak efektprzeciwny do zamierzonego -pogłębianie się zróżnicowań,rozpraszanie środków.

Zwiększanie spójności w wyniku zwiększaniamożliwości absorpcji (większy przepływ kapitału,osób, wiedzy, innowacji). Specjalne działania„wyrównawcze" dopasowane do potencjałówdanych terytoriów, istotne dla całego kraju,skoncentrowane na wybranych obszarach, dlaodkrywania i wykorzystywania ich potencjałów,pozwalające osiągnąć „masę krytyczną" niezbędnądo dalszego rozwoju.

Narzędzia

Subsydia i pomoc publiczna. Zintegrowane instrumenty „miękkie" i „twarde",otoczenie biznesowe, kapitał społeczny,sieciowanie, lepsza koordynacja.

Wymiar terytorialny

Regiony traktowanehomogenicznie, bez uwzględnianiaich wewnętrznej i zewnętrznejróżnorodności. Słabo uwzględnionywymiar terytorialny, prymatpodejścia sektorowego, tzw.„algorytm biedy".

Podejście terytorialne we wszystkich działaniachrozwojowych (dostrzeganie różnorodności, silnakoordynacja, zarządzanie wielopoziomowe).Zintegrowane programy dedykowane obszaromstrategicznej interwencji przy zachowaniuintegracji przestrzennej prowadzonej w ramachpolityki regionalnej.

Jednostki terytorialne

Jednostki administracyjne. Brakuwzględnienia relacji miasto-wieśw instrumentach polityki, obszarywiejskie postrzegane jednakowo wcałym kraju.

Jednostki funkcjonalne. Zróżnicowane podejście doróżnych typów terytoriów. Polityka dostosowana domiejsc z uwzględnieniem zależności obszarówgenerujących wzrost, obszarów powiązanychfunkcjonalnie i obszarów peryferyjnych.

Aktorzy Rząd i samorząd województwa. Wszystkie szczeble administracji publicznej,aktorzy społeczni i przedstawiciele biznesu.

Tabela porównawcza starego i nowego paradygmatu rozwoju regionalnego 12

12) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010—2020:Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, Warszawa, 2010


19

Reasumując należyuznać,że zasadnicza zmiana paradygmatu polityki regionalnej polega na:�� silnym ukierunkowaniu interwencji publicznej na wzmacnianie konkurencyjności regionów oraz

odblokowaniu procesów wzrostowych poprzez pełniejsze wykorzystanie przewag konkurencyjnychi potencjałów rozwojowych,

�� odejściu od modelu krótkoterminowych, odgórnie dystrybuowanych dotacji dla najmniejuprzywilejowanych obszarów do modelu wieloletnich, zdecentralizowanych polityk rozwojowychukierunkowanych na wspieranie wszystkich regionów,

�� odejściu od rozproszonej interwencji do bardziej selektywnych (skoncentrowanych) inwestycji.

W ten sposób zredagowana polityka rozwoju zostaje oparta o zasadę zintegrowanego podejściaterytorialnego (place based policy),tzn.,że jest to polityka:

�� ukierunkowana na wykorzystanie endogenicznego potencjału,zasobów terytorialnych i wiedzy,�� umożliwiająca realizację interwencji ukierunkowanych na wyzwania rozwojowe, a jednocześnie

precyzyjnie dostosowanych do lokalnych uwarunkowań.W centrum zainteresowania są wszystkie regiony, których wzrost będzie stymulowany przez rozwójzasobów endogenicznych,czyli poprzez rozwijanie wewnętrznych czynników wzrostu.

Wielkopolski sektor komunalny, w myśl nowej polityki regionalnej, staje się ważnym czynnikiembudowania konkurencyjności. Usługi komunalne mają bowiem istotne znaczenie zarówno wprocesach inwestycyjnych,jak i w ocenie poziomu oraz jakości życia w regionie.

2.4. Miasto jako organizator usług komunalnych w świetle nowej polityki rozwoju

Miasto zmienia swoje funkcje. Staje się uczestnikiem rynku. Przyjmuje cechy produktu: pracuje nadwłasną marką, walczy o konkurencyjne miejsce wśród sobie równych, jest obecne na giełdzie wydarzeńkulturalnych w wymiarze ponadregionalnym,a nawet europejskim.

Miasto staje się również graczem o obecność wśród najważniejszych węzłów globalnej sieci. Jestfaktem, że następuje metropolizacja rozwoju. Ocena jakości życia w miastach jako miara ciągle pnie się kugórze w rankingu ocen. Zaczyna funkcjonować jako czynnik równie miarodajny jak pozytywne atrybutylokalizacji,a nawet wyprzedza tego typu oceny.

Najwyżej cenione są miasta kreatywne,prawie idealne podłoże dla niestandardowego rozwoju.Możnaoczywiście toczyć spór o definicję miasta kreatywnego, ale najważniejszym stwierdzeniem jest, że miastakreatywne powstają tam,gdzie lokuje się klasa kreatywna,która wybiera miejsca o określonej jakości życia.Klasa kreatywna obejmuje profesjonalistów z dziedzin nowoczesnej technologii, usług finansowych,prawniczych, zarządzania i medycyny – ludzi, których praca polega na kreatywnym rozwiązywaniuproblemów i szukaniu innowacyjnych rozwiązań. Kapitał kreatywny tworzą w związku z tym twórczejednostki, bez względu na to, jaki zawód pełnią. Warto wiedzieć planując przyszłość, jakie cechy posiadamiasto kreatywne.


20

Miasto-model konwencjonalny i kreatywny 13

Model Główne tezy / czynniki Implikacje praktyczne Teorie i przedstawiciele

Modelkonwencjonalny

�� Przyciąganie zewnętrznychfirm i branż;

�� Selekcja branż i sektorówstrategicznych;

�� Brak szczególnej polityki wzakresie ekonomii kultury;

�� Inwestycje „flagowe” jedyniew wymiarze komercyjnym

�� Zachęty zmniejszające koszty;�� Ulgi podatkowe;�� Uelastycznienia kodeksu pracy;�� Deregulacja;�� Marketing teryrialny.

Teoria bazy eksportowej(North, 1995)(Blakely & Leigh, 2009)(Alonso, 1975)(Mccann&Sheppard, 2003)(Fujita, 2010)(O'Sullivan, 2009)

Miasto kreatywne(creative city)

�� Przyciąganie mobilnegotalentu;

�� Trafianie w preferencjekonsumpcyjne i styl życiaklasy kreatywnej;

�� Rola bezpośrednichinterakcji w przestrzenimiejskiej;

�� Miejsce jako przestrzeńkonsumpcji.

�� Jakość miejsca / jakość życia;�� Rewitalizacja, tworzenie

atrakcyjnych dzielnic, scen;�� Kultura i sztuka jako

udogodnienia;�� Rola planowania przestrzennego;�� Instrumentarium, eksperymenty;�� Czerpanie z historii, specyfiki,

tożsamości.

Klasa kreatywnaFlorida (2002; 2004)Miasto kreatywneLandry (2000)Pole kreatywneScott (2006)Środowisko kreatywne(vreative millieu)Tornquist (2004)

Model przemysłówkultury

�� Procesy aglomeracji,specjalizacja produkcji iusług, sieci;

�� Miejsce jako powiązaniaśrodowiska przemysłowego.

�� Minimalizacja kosztów i ryzykatransakcyjnego;

�� Usprawnianie informacji iwspółpracy partnerskiej.

Hesmondhaigh (2007)Pratt (1997; 2005)Scott (2000; 2004)

Model zawodówkreatywnych

�� Rola zawodów cechującychbliskość pracy i pasji, stylużycia i integracjihoryzontalnej

�� Bohema – charakterystyka ipotrzeby artystów izawodów pokrewnych.

�� Rola jakości życia i udogodnieńdla biznesu;

�� Przestrzeń dla różnych grupo różnych stylach życia – bary,kawiarnie, kluby, scenyartystyczne;

�� Centra artystyczne, dostępnośćtanich pracowni i przestrzeniwystawienniczych;

�� Sieci społeczne i biznesowe.

Florida (2002; 2004)Markusen (2004; 2006)Currid (2010)

Modelzrównoważonegoplanowania kultury

�� Nieformalna kultura i sztuka;�� Rozwój społeczny i oparty na

podejściu terytorialnym(place-based approach)

�� Kreatywność w sensieprzedmiotu i treści ludzkiejpracy.

�� Przestrzenna identyfikacja zaleti silnych stron;

�� Mapowanie i analiza funkcjonalnadzielnic;

�� Budowanie potencjału;�� Zarządzanie oparte na modelu

oddolnym i konsultacjachspołecznych.

Grogan i Mercer (1995)Evans (2001)McNulty (2005)

13) Katarzyna Wojnar, Infrastruktura miasta kreatywnego EUROREG, Uniwersytet Warszawski 2012


21

Bardzo cenna jest opinia o rozwoju polskich miast zawarta w Raporcie ESPON. Warto ją tutajprzytoczyć: „Polskie miasta stanowią element europejskiej (i światowej) sieci miast i w związku z tympodlegają intensywnym procesom metropolizacji.Jednocześnie należyzwrócić uwagę,że wciąż odgrywająmarginalną rolę w zachodzących na świecie procesach globalizacji, co jest w dużej mierze pochodnąniskiego potencjału gospodarczego Polski. Nawet Warszawa, która z uwagi na swoją wielkość i pełnionefunkcje jest relatywnie najlepiej predestynowana do odgrywania znaczącej roli w sieci metropoliieuropejskich,stanowi metropolię trzeciego rzędu.

Ponadto widać jednostronność powiązań kapitałowych polskich miast, które są odbiorcami kapitałuzagranicznego, ale same nie stanowią źródeł inwestycji zagranicznych.W efekcie nie goszczą one siedzibwiodących korporacji transnarodowych, a jedynie ich filie. Należy przy tym zauważyć, że pod tymwzględem pozycja Warszawy jest stosunkowo uprzywilejowana, a inne klasyfikacje dają jej stosunkowowysoką pozycje -nie ustępującą w niczym Pradze czyBudapesztowi.Ponadto należyzauważyć,że w okresieostatniego kryzysu gospodarka Polski, w tym regiony największych miast, odnotowała wzrost i poprawiłaswoją pozycję w odniesieniu do pozostałych krajów Unii Europejskiej (choć znaczenie tego efektu byłoosłabione dewaluacją złotego w stosunku do euro).

Dostępność polskich miast względem europejskiego rdzenia tworzonego przez pentagon (obszarmiędzy Londynem, Paryżem, Mediolanem, Monachium i Hamburgiem) jest dość słaba. Na tym tlerelatywnie na plus wyróżnia się Warszawa ze stosunkowo gęstą siecią powiązań lotniczych, stanowiącarównocześnie główny węzeł kolejowy w kraju. Należy z drugiej strony zwrócić uwagę na fakt, że rangametropolii dostępnych w rytmie dobowym z Warszawy jest stosunkowo niska. Ponadto cechącharakterystyczną polskiej przestrzeni jest również słabość powiązań wewnętrznych,co częściowo zostałouwarunkowane nierozwojową siecią transportową.

Cecha wyróżniająca Polskę to policentryczny system osadniczy, który w znaczącym stopniu redukujewpływ szybkiego rozwoju regionu stołecznego na wzrost międzyregionalnych różnic w poziomie rozwoju.Udział ludności miejskiej w populacji kraju wynosi około 61,2%, a wartość tego wskaźnika pozostajestosunkowo stała, począwszy od 1990 r., i jednocześnie wyraźnie niższa w porównaniu z większościąkrajów wysoko rozwiniętych. Oznacza to, że wciąż istnieje potencjał dalszej krystalizacji polskiej sieciosadniczej, co może wyrażać się wzrostem liczby ludności funkcjonalnych obszarów miejskich nie tylkoośrodków metropolitalnych,lecz również regionalnych,co zresztą obserwuje się w ostatnich latach.

Inną cechą charakterystyczną polskiej przestrzeni jest duża skala i dynamika wzrostu wewnątrz-regionalnych różnic w poziomie rozwoju gospodarczego międzyobszarami metropolitalnymi i ich dalszymotoczeniem regionalnym. Taka sytuacja była zresztą typowa dla wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Jednocześnie w znacznej części polskich miast można obserwować zjawiskoniekontrolowanej suburbanizacji przyjmujące formę rozlewania się miast. Niemniej opóźnienie tego


22

procesu w stosunku do miast krajów starej Unii spowodowało, że większość polskich ośrodków ma wciążdość kompaktową strukturę przestrzenną. Natomiast w skali regionalnej zachodzą przeciwne procesykoncentracji ludności w obszarze metropolitalnym, co związane jest z depopulacją peryferyjnych częściregionów metropolitalnych”.

Uwzględniając fakt,że polskie miasta są głównymi organizatorami rynku usług komunalnych,wiedzao tendencjach rozwojowych będzie bardzo użyteczna dla przyszłych Interesariuszy Wielkopolskiej SieciSektora Komunalnego.

Warto również pamiętać, że usługi komunalne są istotnym elementem oceny jakości życia.To przezpryzmat jakości i nowoczesności orazcenytych usług oceniana jest konkurencyjność miast.

Kilka czynników zdeterminuje rozwój usług użyteczności publicznej. Nie odbiegają one odstandardów charakterystycznych dla działań rynkowego biznesu. Są to: Sieci, Ludzie, Systemy orazzdolność do efektywnego uczestnictwa jako odbiorca i konsument w sieci przepływu informacji orazposiadane kompetencje do operowania cyfrową informacją nie tylko wewnątrzprzedsiębiorstwa,ale takżew jego otoczeniu.

Sieci – to przede wszystkim zdolność do tworzenia sieci ponadlokalnych i ponadregionalnychpowiązań dla konsolidowania sił i środków,przy czym nie tyle dotyczy to działań bieżących i operacyjnych,co kształtowania umiejętności strategicznego myślenia w perspektywie co najmniej 5 letniej i potemprawie futurologicznego spojrzenia na okres 10 letni.Sieci przyjmujące postać klastrów

Ludzie – to kadra menedżerska i zarządcza posiadająca kompetencje i umiejętności dowprowadzania zmian odpowiadających wymogom przedsiębiorstw usług komunalnych działających naróżnych obszarach funkcjonalnych i realizujących zadania w zróżnicowanej przestrzeni przepływów.

Systemy – a szczególnie systemu generowania, przetwarzania, archiwizowania i eksponowaniainformacji zarządczej, biznesowej, ekonomicznej i innej. Bardzo ważne zagadnienie również w kontekściecyfryzacji usług publicznych czy procesów związanych z usługą komunalną.W tej kwestii wciąż jest wieledo zrobienia.


23

2.5. Obszaryfunkcjonalne–miejsce świadczenia usług komunalnych14

Wprowadzenia nowego podejścia spójności terytorialnej zmusiło władze państwowe do zmianyustawodawstwa krajowego. W grudniu 2011 Rada Ministrów przyjęła Koncepcje PrzestrzennegoZagospodarowania Kraju 2030,której podstawowymi celami zmianypolityki przestrzennej Polski są:

� podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiejpoprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemuosadniczego sprzyjającej spójności,

� poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzezpromowanieintegracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwojuwielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznegowszystkich terytoriów,

� poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanieinfrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej,

� kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakościśrodowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski,

� zwiększenie odporności strukturyprzestrzennej na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwaenergetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronnepaństwa,

� przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego,Obszary funkcjonalne największych miast w 2030 roku stanowić powinny rozległe przestrzenie

zintegrowane funkcjonalnie, które łączą silne wewnętrzne więzi współpracy gospodarczej, społecznej iinstytucjonalnej. Cały obszar funkcjonalny największych miast powinien charakteryzować się wysokimpoziomem i dynamiką rozwoju,ciągłością,zwartością i wysokim stopniem urbanizacji.

Zintegrowane rozwiązania w zakresie usług użyteczności publicznej takich jak transport publicznyoraz dostępność infrastruktury społecznej, w tym budownictwa mieszkaniowego i pozostałejinfrastruktury, jak też działania związane z rewitalizacją obszarów zdegradowanych,wpływają pozytywniena poziom dostarczanych usług użyteczności publicznej, ułatwiając mobilność mieszkańców, nieustanawiając barier przywyborze miejsca pracyczyzamieszkania.

Integracja na obszarach funkcjonalnych mniejszych ośrodków miejskich, niepełniących znaczącychfunkcji krajowych bądź charakteryzujących się specjalizacją funkcjonalną (np. w zakresie turystyki),dokonuje się przede wszystkim dzięki koncentracji przestrzennej procesów urbanizacyjnych oraz dziękirozbudowie wewnętrznych powiązań transportowych i komunikacyjnych

Upowszechnienie podejścia funkcjonalnego w planowaniu przestrzennym oraz promocjazintegrowanego podejścia do problemów danego obszaru to podstawa założeń spójności terytorialnej,która służyć ma:


14) Wykorzystano materiały zawarte w analizach ekspertów współpracujących z Zespołem Projektowym przy realizacji projektów

24

� stworzeniu warunków umożliwiających określenie granic miejskich obszarów funkcjonalnych,� określeniu zasięgu ich wpływu i potencjalnego kierunku rozwoju,� sformułowaniu kierunków rozwoju w postaci studium, strategii rozwoju oraz planów

zagospodarowania przestrzennego obejmujących całe obszary funkcjonalne.

Wszystkie te działania służą promowaniu nowego terytorialno-funkcjonalnego podejścia do politykiregionalnej oraz zintegrowanej polityki zagospodarowania przestrzennego w tym propagowaniewielopoziomowego,partnerskiego zarządzania,które w patrzeniu na zagospodarowanie regionu/obszarupowinno istotnynacisk położyć także na usługi użyteczności publicznej,bez rozwoju których zintegrowanapolityka zagospodarowania przestrzennego nie może mieć miejsca.

Planowanie w obszarach funkcjonalnych, uwzględniające potrzeby spójnego terytorialnie obszarudąży do jego ciągłego i zrównoważonego rozwoju. Podejście to, stanowi obecnie kluczowy elementnowoczesnej polityki rozwoju, która musi obejmować, w zależności od potrzeb, prowadzenie analiz istudiów oraz opracowywanie koncepcji w funkcjonalnych układach przestrzennych przekładanych napodmiotowe dokumenty planistyczne i programowe. Polityka rozwoju prowadzona w odniesieniu doobszarów funkcjonalnych o zasięgu wykraczającym poza granice jednostek administracyjnychprzeciwdziała nierównościom w poziomie zagospodarowania, na poziomie międzyregionalnym, jak imiędzynarodowym.


Obszary funkcjonalne według Urban Audit15

2515) Źródło: Robert Buciak, Marek Pieniążek, Delimitacja otoczenia miasta w badaniach statystyki publicznej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 25 czerwca 2013 r.

Planowanie funkcjonalne na obszarach wyróżnionych za pomocą cech geograficznych na bazieuwarunkowań społeczno-gospodarczych, dzięki kompleksowemu ujęciu zagadnień, umożliwia trafniejzdefiniować specyficzny potencjał rozwojowy oraz kompleksowo rozwiązywać konflikty występujące nadanym obszarze, również w sferze świadczony usług komunalnych. Planowanie funkcjonalnewprowadzone jako element działań polityki rozwoju oraz polityk sektorowych powinno być prowadzonena każdym poziomie planowania w ramach krajowych i regionalnych programów rozwojowych.

Delimitacja oraz wyznaczanie standardów i procedur planistycznych stanowiących wytyczne dlaplanowania miejscowego w odniesieniu do obszarów funkcjonalnych będą dokonywane z udziałempodmiotów poziomu krajowego, regionalnego i lokalnego dla znalezienia rozwiązań optymalnych iuniwersalnych. Obszary funkcjonalne mają szansę rozwijać się bardziej równomiernie (obszarymetropolitalne), lepiej wykorzystywać swój potencjał (obszary ochrony), chronić zasoby przedniewłaściwym użytkowaniem (obszary deficytu wody),dać podstawę do budowania przyszłego potencjału(strefa przybrzeżna) czy dostosować działania zgodnie z analizą stanu zagospodarowania i powiązańfunkcjonalnych (obszary o słabej dostępności czasowej, obszary wiejskie). Określenie odpowiedzialnościza sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego obszarów funkcjonalnych powinno byćpochodną zastosowania zasadywspółwładztwa (governance) orazzasadysubsydiarności .

Nowe założenia dokumentów strategicznych zarówno Unii Europejskiej, jak i krajowych stawiająprzed władzami jednostek samorządu terytorialnego problem usług użyteczności publicznej w nowymświetle.W związku z nowym podejściem,w świetle kształtowania nowej polityki przestrzennej,samorządymuszą z innej perspektywy spojrzeć na usługi użyteczności publicznej. Istotne znaczenie będzie miałouwzględnienie w strategii danego sektora gospodarki komunalnej i całego sektora usług użytecznościpublicznej założeń strategicznych miasta,obszaru funkcjonalnego,regionu,a także kraju.

Prowadzenie polityki rozwoju sektora przedsiębiorstw gospodarki komunalnej tylko z perspektywyjednostki zmierzać będzie nie do rozwoju i podnoszenia jakości świadczonych usług przy obniżaniukosztów, ale do stagnacji czy nawet spadku poziomu ich świadczenia. Istotne byłoby w celuuporządkowania, zebrania danych i przeprowadzenia niezbędnych analiz czy badań, powołanie przezwładze jednostek samorządowych danego obszaru przy wsparciu władz regionu, instytucji/jednostkimonitorującej i koordynującej działania miast, gmin, wsi zmierzające do podnoszenia poziomuświadczonych usług w sferze planowana przestrzennego,ale również gospodarki komunalnej.

Zrównoważonyrozwój danego obszaru funkcjonalnego czy też regionu jest możliwytylko i wyłącznieprzy pełnej współpracy władz samorządowych, regionalnych, przedsiębiorstw świadczących usługiużyteczności publicznej i innych istotnych instytucji. Bez wypracowania założeń współpracy iuwzględnienia w poszczególnych strategiach wzajemnych potrzeb i oczekiwań wszystkich podmiotówjednego obszaru spójnego terytorialnie nie można oczekiwać, iż dany obszar będzie zmierzał w kierunkuzrównoważonego rozwoju. Brak współpracy na którymkolwiek z poziomów może istotnie wpływać napoziom rozwoju obszaru.


26


16) Magdalena Rosińska-Bukowska Klastering jako element polityki rozwoju regionalnego (ocena wybranych inicjatyw klastrowych województwałódzkiego) Źródło: http://foliags-o.geo.uni.lodz.pl/folia12/rosinska.pdf 27

2.6. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego jako struktura klastrowa

Klastry wydają się być najbardziej optymalnym rozwiązaniem sieciowym. Jednakże zmiany jakiemają miejsce w otoczeniu gospodarczym wymagają innego spojrzenia na ideę klasteringu i odejścia odliniowego modelu koncentracji współpracujących podmiotów na rzecz systemowego modelu wspólnychrealizacji przedsięwzięć przezstałe interakcje.

Jest to równoznaczne z modyfikacją koncepcji Josepha Schumpetera i przejście do koncepcjinazywanych niekiedy modelem zrównoważonym, uwzględniającym wszystkie typu Interesariuszy i ichzróżnicowane potrzeby.

Model ten charakteryzuje się koniecznością zintegrowanego działania dla wypracowania zdolnoścido pozyskiwania, wytwarzania i wdrażania nowych rozwiązań oraz umiejętności współpracy wobecprzeciwstawnych interesów wielu uczestników systemu. W takim modelu obserwujemy tworzeniezespołów problemowych, nacisk na integrację sfery badawczo-rozwojowej oraz produkcyjno-usługowej,wzrost znaczenia powiązań na wszystkich poziomach łańcucha kreacji wartości. W konsekwencjikonieczne jest uruchamianie różnorodnych inicjatyw biznesowych o charakterze integracyjnym i/lubrozwój dotychczasowych koncepcji - oznacza to redefinicję pojęć polegającą na modyfikacji cechdecydujących o sukcesie danego modelu.Model,o którym mowa,opiera się przede wszystkim na koncepcjinie tylko wytwarzania dóbr czy świadczenia usług, ale przede wszystkim na systematycznym tworzeniuwartości dodanej do wypracowanych standardów. Idea nowoczesnego klasteringu musi uwzględniaćodejście od kreacji tradycyjnych innowacji przedmiotowych (nowe dobra i usługi lepiej spełniające swojezadania, niż dotychczas wykorzystywane) i funkcyjnych (zaspokajających nowe potrzeby społeczne) narzecz zyskujących na znaczeniu innowacji procesowo-organizacyjnych. Redefinicja oznacza, że klastrypowinny koncentrować się wokół kreacji nowych rozwiązań, pozwalających na efektywniejszewytwarzanie danej kategorii dóbr i usług, w tym w wyniku „podpatrywania" pewnych metod stosowanychprzez bezpośrednich konkurentów, ale i członków klastra prowadzących działalność w zupełnie innejsferze. Klastry powinny stanowić systemy wzajemnie zależnych firm, silnie powiązanych ze sobą włańcuchu tworzenia wartości dodanej,a nie jedynie zintegrowanyukład wertykalny (opartyna specjalizacjifazowej).Kooperacja stanowi zatem układ strumieni jednoczesnych i współzależnych relacji konkurencji ikooperacji międzypodmiotami,które zachowują swoją odrębność organizacyjną.16

Budowanie z Wielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego struktury klastra wymaga z pewnościączasu i determinacji. Warto taki cel sobie wyznaczyć zważywszy na atrakcyjność nowego modelu, aszczególnie przez powoływanie „zespołów problemowych, nacisk na integrację sfery badawczo-rozwojowej oraz produkcyjno-usługowej, wzrost znaczenia powiązań na wszystkich poziomach łańcuchakreacji wartości”.

3OBSZARY AKTYWNOŚCIWIELKOPOLSKIEJ SIECI SEKTORA KOMUNALNEGO

3.1. Współpraca dla strategii rozwoju sektora usług komunalnych

Współpraca to przede wszystkim tworzenie obszarów wspólnych wartości i interesów.Interesariuszypracujących nad strategią rozwoju wielkopolskiego sektora usług komunalnych powinny obowiązywaćdobrowolnie przyjęte takie zasady jak:

� Zasada partnerstwa – równe traktowanie każdego z Interesariuszy bez względu na ich wielkość,posiadane zasoby, rolę jaką spełniają w regionie czy wypracowane kontakty, w tymmiędzynarodowe. Zasada partnerstwa ma zasadnicze znaczenie dla otwartej i aktywnejwspółpracy. Tylko współpraca partnerska może wnieść wartość dodaną do podejmowanychinicjatyw.

� Zasada podejścia strategicznego – oznacza, że wszelkie problemy rozpatrywane są w szerokim iwielotematycznym kontekście, a szczególnie z uwzględnieniem założeń strategicznych zpoziomu europejskiego.Ważne również jest dostrzeganie zmian socjologicznych i społecznych wwymiarze globalnym takich jak tworzenie się przestrzeni przepływów,budowanie społeczeństwacyfrowego. Podejście strategiczne jest oparte na myśleniu strategicznym. Wbrew pozornejjasności tego sformułowania myślenie strategiczne nie jest mocną strona polskiego sektorakomunalnego.Myślenie kategoriami strategicznymi polega na ocenie długofalowej,niż analizę zkrótkiej przestrzeni czasu. Obejmuje zarówno szeroką perspektywę, jak i szczegółowy wycinek wprzeciwieństwie do koncentrowania się wyłącznie na szczegółach. Myślenie strategiczne jestzarówno analityczne, jak i twórcze, podczas gdy myślenie niestrategiczne charakteryzuje tylkopierwszy lub tylko drugi kierunek.W myśleniu strategicznym ważna jest wyobraźnia,umiejętnośćprzewidywania i wizualizacji powstałych koncepcji. Umiejętność myślenia strategicznegowpływa na rozwój organizacji, pracę zespołów tak samo jak może wpływać na rozwój osobistyliderów i podległych im pracowników. Myślenie strategiczne jest siłą napędową zmian, astworzenie warunków organizacyjnych do jego wykorzystywania sprzyja tworzeniuinnowacyjnych rozwiązań wpływając przy tym pozytywnie na zaangażowanie się autorówkoncepcji w proces zmian.17

� Zasada niezależności – oznacza odejście od dominacji ponadnarodowych celów strategicznychnad wymiarem lokalnym, i zagwarantowanie realizacji oraz wzmacniania endogenicznychczynników gwarantujących indywidualny rozwój lokalnych gospodarek.

Kanonem powinno być również stwierdzenie, że głównym zadaniem Wielkopolskiej Sieci SektoraKomunalnego jest podejmowanie działań dla poprawy jakości życia mieszkańców – odbiorców usługkomunalnych.Oczywiście dużym wyzwaniem intelektualnym jest zdefiniowanie jakości życia w lokalnychspołecznościach.

3. OBSZARY AKTYWNOŚCI WIELKOPOLSKIEJ SIECI SEKTORA KOMUNALNEGO

17) Źródło: http://www.xellect.com/index.php?option=com_content&view=article&id=75:mylenie-strategiczne&catid=18:sownik&Itemid=43

30

3.2. Programowanie rozwoju usług komunalnych w polityce europejskiej

Europejska polityka rozwoju jest na etapie wypracowywania nowych kanonów dla programówrozwojowych. Po uzgodnieniu strategicznych kierunków i celów nadszedł czas na bardzo ważnedefiniowanie działań operacyjnych wdrażających cele do codziennej praktyki. W tym procesienajważniejszy jest przepływ informacji i dostarczanie wiedzy na etapie opracowywania docelowychkoncepcji i zmiana dotychczasowej praktyki reagowania na jużpodjęte decyzje.

Poprzez zbudowaną sieć, nawiązane kontakty międzynarodowe i dostępne informacje z serwisówinternetowych Komisji Europejskiej możliwe jest podejmowanie wspólnych działań dla korzystnegoformułowania zobowiązań mających pośredni i bezpośredni wpływ na funkcjonowanie wielkopolskiego,atakże polskiego,sektora usług komunalnych.

Istniejący rozległy system konsultacji społecznych istotnych aktów prawnych stwarza dla Sieciważną możliwość artykułowania własnych opinii. Wszystkie możliwości zapewniające optymalny rozwójwielkopolskiego sektora komunalnego powinnyzostać maksymalnie wykorzystane.

Szczególną rolę w tym procesie ma CEEP w Brukseli,którego opinie i rekomendacje przedkładane sąKomisji Europejskich w ramach obowiązkowych konsultacji. Poniżej podano przykładowe opinii istanowiska CEEP,w których głos polskiego sektora komunalnego powinien być widoczny i słyszany:

� Opinia CEEP na temat Pakietu zatrudnienia� Stanowisko w sprawie wdrożenia prawodawstwa unijnego na rzeczekologicznego rozwoju� Opinia CEEP nt. komunikatu Komisji w sprawie ram jakości dla usług użyteczności publicznej w

Europie� Opinia na temat propozycji Komisji dotyczącej przeglądu polityk TEN-T� Odpowiedź CEEP na wniosek Komisji Europejskiej w kwestii zmiany dyrektywy 2005/36 w

sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych� Oświadczenie dla uwolnienia potencjału europejskiego sektora komunikacji dla wzrostu i

konkurencyjności� wkład CEEP w kontekście zielonej księgi w sprawie europejskiej strategii odpadów plastikowych� Opinia w sprawie reformy unijnych zasad pomocy państwa dla usług świadczonych w ogólnym

interesie gospodarczym (PakietAlmunia)� Wkład CEEP do projektu wytycznych w sprawie interpretacji kluczowych przepisów dyrektywy

2008/98/WE w sprawie odpadów� Opinia CEEP na temat kształtowania cen wody (art.9 ramowej dyrektywywodnej)� Stanowisko w sprawie "Białej Księgi - Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru

transportu - dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobowo oszczędnego systemutransportu"COM (2011) 144 -28.03.2011


31

�� Opinia CEEP w sprawie przeglądu polityki TEN-T�� Pogląd CEEP na WskaźnikEksploatacji Wody (WEI)�� Opinia w sprawie infrastrukturyenergetycznej (COM (2010) 677-17-11 -2010)�� Stanowisko CEEP w sprawie europejskiego planu na rzecz efektywności energetycznej 2011

(COM (2011) 109 -03.08.2011)�� Odpowiedź CEEP na konsultacji w sprawie inicjatywy w zakresie projektu obligacji strategii

Europa 2020�� Konsultacje społeczne w sprawie procedur przyznawania zezwoleń�� Oświadczenie CEEP w konsultacji w sprawie kontroli przemieszczania odpadów�� Opinia CEEP w sprawie zielonej księgi odnośnie modernizacji polityki zamówień publicznych

UE,COM (2011) 15 wersja ostateczna�� Stanowisko CEEP w sprawie komunikatu Komisji Europejskiej "Program na rzecz nowych

umiejętności i zatrudnienia: europejski wkład w pełne zatrudnienie"�� Opinia CEEP: Odpowiedź do komunikatu Komisji: "W kierunku Aktu o jednolitym rynku",

Propozycje dla przyszłej polityki UE dotyczącej usług użyteczności publicznej.

Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego, wykorzystując kontakty międzynarodowe KomitetuGospodarki Miejskiej,może i powinna brać czynny udział w kształtowaniu opinii. Jest to tym cenniejsze, żeopinie powstają w procesie legislacyjnym przed ostatecznym uformowaniem prawa.

3.3. Budowa platformy porozumienia i współpracy dla rozwoju pomiędzy ośrodkami myślistrategicznej,instytucjami rządowymi,a gospodarką.

Wielkopolski sektor komunalny, podobnie jak tego typu sektory w pozostałych regionach będzieuczestnikiem transformacji gospodarczej realizującej nowe paradygmaty rozwojowe. Jak nigdy dotądkonieczne jest zbudowanie pomostu nie tylko pomiędzy nauką,a sektorem,ale także pomiędzy ośrodkamimyśli strategicznej, których praca może i powinna stać się inspiracją dla planowania przyszłości. Takonieczność wynika przede wszystkim z faktu, że żaden sektor gospodarczy nie działa w próżni, nie mazamkniętych obszarów swojej ekspansji i zmian,które przekroczyły już geograficznie wyznaczone granice.Niezbędny jest mariaż futurystycznej wyobraźni zpragmatyką gospodarczą.

Należy dostrzec kilka polskich ośrodków badawczych i formułowania myśli strategicznej.Z ośrodkówbadawczych najważniejszy wydaje się być Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych(EUROREG), które jest interdyscyplinarnym ośrodkiem badawczym i dydaktycznym działającym wramach InstytutuAmeryk i Europy (IAiE) na Uniwersytecie Warszawskim.

EUROREG współpracuje z wieloma uczelniami, instytucjami i organizacjami zarówno w kraju jak iza granicą. EUROREG realizował badania we współpracy z 112 instytucjami z 28 krajów. Specjalizuje sięw studiach regionalnych i lokalnych oraz w zagadnieniach polityki regionalnej, a także w strategiidziałania samorządów terytorialnych.Prowadził m.in.takie badania jak:


32

�� ESPON TERCO: European Territorial Cooperation as a Factor of Growth, Jobs and Quality of Life(ESPON) (2010-2013)

�� ESPON INTERSTRAT: ESPON in IntegratedTerritorial Strategies (ESPON) (2010-2012)�� The Objective of Economic and Social Cohesion in the Economic Policies of Member States (KE)

(2010)�� Przygotowanie propozycji możliwych kierunków działań rządu w poszczególnych regionach, w

tym określenie potencjałów rozwojowych województw (MRR) (2010)�� Aktualne problemydemograficzne regionu Polski Wschodniej (MRR) (2010)�� Ocena wpływu polityki spójności na rozwój miast polskich (MRR) (2010)�� Rozwój regionalny i polityka regionalna w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (MNiSW)

(2009-2011)�� Sieci wspierania innowacyjności i transferu technologii w Polsce na tle europejskim (MNiSW)

(2009-2011)�� Regional governance in the context of globalization (KE) (2009-2010)�� CELAB: Consortium on Regional and Global Governance: Canada and the EU as Laboratories

(KE) (2008-2011)�� Regionalne korzyści z inwestowania w edukację. Doświadczenia polskie i międzynarodowe

(MNiSW) (2008-2011)�� ESPON FOCI: Future Orientation of Cities (ESPON) (2008-2010)�� Potencjał nauki a innowacyjność polskich regionów (MNiSW) (2008-2010)�� Ex post evaluation of cohesion policy programmes 2000-2006 co-financed by the ERDF

(objective 1 and 2); Work package 11: management and implementation systems for cohesionpolicy (KE) (2008-2009)

�� Regionyw Europie Środkowowschodniej -tendencje i czynniki rozwojowe (MRR) (2008)�� Praktyka ewaluacji efektów programów rozwoju regionalnego - studium porównawcze (MRR)

(2008)�� Przekształcenia struktury funkcjonalnej miasta a zachowania przestrzenne jego mieszkańców

(2007-2009)

Należy rozważyć także możliwość współpracy z Akademią Rozwoju Regionalnego prowadzoną przezEUROREG, a także współpracę z ESPON, który jest Europejską Siecią Obserwacyjną RozwojuTerytorialnego i Spójności Terytorialnej. Jest to program badawczy dotyczący rozwoju przestrzennego.Celem programu jest zapewnienie politykom i praktykom na poziomie wspólnotowym, krajowym orazregionalnym systematycznej, nowej i porównywalnej wiedzy na temat trendów w rozwoju terytorialnymEuropy oraz wpływu wdrażanych polityk na regiony i obszary europejskie. Wiedza ta ma bezpośredniowspierać formułowanie i realizowanie zadań strategicznych.

Program ESPON ma dostarczać wiedzy wykraczającej poza standardowe, tradycyjne analizy sporządzaneprzez Komisję Europejską.W sumie ponad 130 instytucji badawczych z całej Europy jest zaangażowanychw projektybadawcze,działania wspierające i koordynujące Programu.


33

Konferencje Krakowskie to silny ośrodek myśli strategicznej organizowany corocznie w Krakowie.Tocykliczne wydarzenie na stałe wpisało się w kalendarz ważnych debat o przyszłości Europy, Polski iregionów z udziałem znanych ekonomistów, socjologów, politologów, finansistów, polityków,samorządowców. Dotychczas odbyło się pięć Konferencji Krakowskich, z których każda koncentrowała sięna próbie odpowiedzi na szereg pytań istotnych ze względu na przyszłość Europy,Polski i regionów:

�� Kreatywna i innowacyjna Europa wobec wyzwań XXI wieku (2008),�� Polska wobec wyzwań cywilizacji XXI wieku (2009),�� Polonia quo vadis? (2010),�� Unia Europejska.Dylematy XXI wieku (2011),�� Transformacja scenyeuropejskiej i globalnej.Strategie dla Polski (2012).�� Polska w Europie wielu prędkości (2013)

Wystąpienia oraz dyskusje prowadzone przez uczestników Konferencji pozwalają zarysowaćkoncepcje,wyzwania i możliwe scenariusze rozwoju Unii Europejskiej,Polski oraz Małopolski w kontekściewielorakich zmian globalnych,uwarunkowań geopolitycznych czysystemów wartości.

Tradycją krakowskich debat stało się już konfrontowanie generalnej perspektywy europejskiej iświatowej z problemami rozwoju Polski, polskich miast i regionów. Corocznie organizowane KonferencjeKrakowskie stwarzają znakomitą okazję do twórczej debaty, prowokując do myślenia i stawiając istotnepytania o to, co ważne dla przyszłości nas i Europy. Zwyczajowo podczas Konferencji pojawia się więcejpytań niż odpowiedzi. Jest w tym logika, gdyż formułowanie pytań, identyfikacja problemów nauki ipraktyki stanowi wstęp do refleksji i poszukiwania sposobów stawiania czoła obecnym i przyszłymwyzwaniom.

Pokłosiem debat konferencyjnych są wydawane każdego roku publikacje inspirowanewystąpieniami i dyskusją uczestników konferencji. Stanowią one możliwość szerszego udostępnieniaporuszanych wątków i włączenia w obieg refleksji także osób i środowisk, które nie uczestniczyłybezpośrednio w Konferencjach Krakowskich.18

Forum Myśli Strategicznej powstało w 2008 jako inicjatywa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznegoi Polskiego Towarzystwa Współpracy z Klubem Rzymskim.Forum ma odpowiedzieć na pytanie o przyszłośćregionów w wielu przypadkach ujętych w perspektywę futurologiczną.

Istotnym elementem misji Forum jest próba przekonania polskiego społeczeństwa, że myśleniestrategiczne jest niezbędną podstawą odpowiedzi na kluczowe dla nas pytanie „Polonia Quo Vadis?".Ciekawe i inspirujące są tematydebat i seminariów Forum Myśli Strategicznej:

�� Konferencja:„Futurologia XXI wieku –doświadczenia i perspektywy”�� Debata z cyklu Paradoksy Futurologii roku 2050, dyskusja dotyczyła dzieła „ ET 2050 -Territorial

Scenarios andVision for Europe”,ESPON.

18) Źródło opisu: http://konferencjekrakowskie.pl/


34

�� Debata "Raport Polska 2050 - analiza metodologiczna". Rozpoczęła ona osiem otwartych debatorganizowanych w ramach projektu"ParadoksyFuturologii roku 2050

�� Seminarium pt.„Inteligentna specjalizacja regionów w świetle inicjatyw Unii Europejskiej",�� Seminarium Forum Myśli Strategicznej pt."Rekonfiguracja scenyglobalnej XXI w.",�� Seminarium pt."Społeczne problemyglobalne".�� Seminarium pt."Od gospodarki opartej na wiedzydo gospodarki opartej na mądrości".�� Seminarium pt."Polonia QuoVadis? –nowe interpretacje".19

3.4.Wsparcie kapitału ludzkiego dla rozwoju sektora usług komunalnych:

Wysoka wartość kapitału ludzkiego, jako zbiór posiadanych kompetencji i nabytych umiejętności,warunkuje podejmowanie jakichkolwiek prorozwojowych inicjatyw. Należy uznać, że od jakości kapitałuludzkiego zależeć będzie zdolność sektora do wdrażania zmian gospodarczych.

Sektor komunalny świadczy specyficzne usługi, których odbiorcami jest społeczność lokalna,podmioty gospodarcze, instytucje i organizacje działające na terenie nie tyle miasta, co obszarufunkcjonalnego. Współpraca z odbiorcami usług wymaga specyficznych kompetencji, wśród którychkompetencje miękkie przeważają nad kompetencjami technicznymi.

Ambitnym, koniecznym i pilnie potrzebnym będzie budowanie Systemu Kompetencji20

Menedżerskich dla Wielkopolskiego Sektora Komunalnego,przy czym mówimy tutaj o kompetencjach dlakadry zarządzającej i menedżerskiej. W świetle zachodzących zmian wzmocnienie kadry21 22

wielkopolskiego sektora komunalnego powinno równieżobejmować walidację kompetencji.23

Powinno zatem powstać Centrum Walidacji Kompetencji Kadry Menedżerskiej gdzie nabytedoświadczenie zawodowe, przyswojona wiedza uzupełniająca lata pracy otrzymałaby formalnepotwierdzenie.Dotyczy to także wiedzynabytej w uczeniu nieformalnym.24

Kompetencje i umiejętności liderów powinny być mierzone według międzynarodowego układuodniesienia opartego nie tylko na dokumentach, ale przede wszystkim na efektach uczenia się w różnym

19) Więcej informacji na stronie PolskiegoTowarzystwa Ekonomicznego: www.pte.pl20) Przez kompetencje rozumie się podstawową cechę danej osoby, która to cecha wykazuje związek przyczynowo - skutkowy z (mierzoną według przyjętychkryteriów), efektywnością pracy i ponadprzeciętnymi jej wynikami, osiąganymi w trakcie realizacji danego zadania lub w określonej sytuacji. Według: SpencerL.M.,Spencer S.M.: Competence at work,Wiley,NewYork1993 s.9.21) Przez pojęcie kadry zarządzającej definiuje się kadrę kierowniczą rozumianą jako pracowników, którzy zarządzają zakładem pracy w imieniu pracodawcy,czyli pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającegozakładem pracy (art. 128 § 2 pkt 2 k.p.).Zarządzającym zakładem pracy jest więc jego prezes,dyrektor, jak również wieloosobowy zarząd spółki z o.o. lub spółkiakcyjnej.22) Przyjmuje się,że menedżer to pracownik,którego głównym przedmiotem pracy jest organizowanie i kierowanie procesem pracy w wyodrębnionej komórceorganizacyjnej (np.działu,wydziału,sekcji),bezwzględu na liczbę zatrudnionych pracowników i rodzaj powierzonych zadań.23) Przez walidację rozumie się proces stwierdzania przez uprawnioną instytucję, czy dana osoba osiągnęła efekty uczenia się zgodne z odpowiednimiwymaganiami.24) Przez uczenie się nieformalne (informal learning) rozumieć należy uczenie się poza instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi (tj. bez udziału trenera),wykorzystujące także w sposób niezamierzonydoświadczenie zdobywane w miejscu pracy i życiu codziennym


35

czasie, miejscu i formach. Podstawą systemu oceny i właściwym odniesieniem powinny być EuropejskieRamyKwalifikacji.Niezbędne jest zinstytucjonalizowanie procesu walidacji kompetencji.

W literaturze przedmiotu za cechy wybitnego menedżera we współczesnych organizacjach uznajesię m.in:

� wysokie kwalifikacje zawodowe,wiedza psychologiczna i zdolności organizatorskie,� umiejętność komunikowania się z ludźmi i rozumienia ludzi, uznanie dla ich poczucia wartości i

osobistego znaczenia,� poczucie odpowiedzialności społecznej i zmysłu pracy zespołowej, stwarzanie pozytywnej

motywacji do pracy i dbanie o właściwą atmosferę pracy,� bezpośrednie, odważne angażowanie się w problem, gotowość do ponoszenia ryzyka i

odpowiedzialności za podjęte decyzje,� dbałość o wspólne interesy i uznane wartości, poczucie wspólnoty przy rozwiązywaniu

problemów,� umiejętność kalkulacji i analizowania poziomu ryzyka, poszukiwania szans i szybkiego

reagowania na pojawiające się okazje,� koncentrowanie działań na podstawie ustalonych priorytetów oraz cierpliwość, wytrwałość i

upór w dążeniu do osiągania wytyczonych celów,� zdolność do działania pod naciskami zewnętrznymi, utrzymywanie sprawności w sytuacjach

pełnych napięć i świadomości granic własnych możliwości (odporność na frustracje i obciążaniefizyczne),

� uczciwe załatwianie spraw z innymi partnerami (uczciwość i wiarygodność poczynań) tworzenieatmosferyszczerości i otwartości uprzejmości,wyrozumiałości i jasne wyrażanie swoich myśli,

� poczucie własnej wartości,pewność siebie,przedsiębiorcze myślenie,zdolności przewidywania iprzekonywania,umiejętność godzenia racjonalności z intuicją,

� posiadanie wizji rozwoju przedsiębiorstwa i rozumienia konieczności zmian jako podstawykreatywnych i zyskownych działań oraz łączenia zagadnień bieżących zperspektywicznymi,

� odczuwanie potrzebyuzupełniania zdobytej wiedzyoraz rozszerzania praktycznych umiejętnościkierowniczych i dążenie do osiągnięcia wysokiego poziomu profesjonalizmu (swoistegomistrzostwa w działaniu).25

W strategii rozwoju wielkopolskiego sektora komunalnego należy dążyć do wypracowania modelukompetencji opartego na wyżej wymienionych przesłankach.Wzmacnianie posiadanych nowych kompetencji i nabywanie nowych umiejętności jest tylko jedną zistotnych kwestii dotyczących kapitału ludzkiego.

Dla sprawnego funkcjonowania wielkopolskiego sektora komunalnego konieczne staje sięgromadzenie wokół inicjatywy budowania Sieci osób dysponujących głęboką wiedzą w niekoniecznietechnicznych dziedzinach, a szczególnie: strategów, specjalistów od kapitału ludzkiego, zarządzania

25) Penc J., Role i umiejętności menedżerskie. Sekrety sukcesu i kariery, Difin, Warszawa 2005,s. 69-71.


36

przedsiębiorstwem, cyfrową informacją czy specjalistów od klasteringu. Tylko uczestnictwo ekspertów zróżnych dziedzin daje szansę Sieci na wypracowanie zdolności do wpływania na przebieg zmiangospodarczych.

Zespół Ekspertów stanowić powinien zaplecze techniczno –intelektualne Sieci zdolne do właściwejreakcji na zmienne i złożone otoczenie.

3.5. Model gospodarowania cyfrową informacją w sektorze usług komunalnych

Dla każdego procesu gospodarczego powinny zostać opracowane mierniki pozwalające naobserwację zachodzących zmian. Rozbudowane systemy monitoringu funkcjonujące w rozwiniętychkrajach UE pozwalają także na obserwację skuteczności udzielonego wsparcia. Niezbędne staje siępowołanie obserwatorium rozwoju i świadczenia usług komunalnych zważywszy na ich rozpiętośćbranżową i oddziaływanie na zagospodarowanie przestrzenne, środowisko czy zmiany klimatu,a także nadziałanie związane zenergooszczędnością i niskoemisyjnością.

Kompleksowa obsługa usług komunalnych powinna przenosić się coraz intensywniej na platformycyfrowe.Regulowanie należności,zamawianie usług,terminarze ich realizacji,to tylko niektóre z czynnościpredysponowanych do cyfryzacji. Oddzielnym, niezwykle istotnym zagadnieniem jest wdrażaniecyfrowych systemów zarządzających konsultacjami społecznymi oraz współorganizacją usługkomunalnych przezspołeczność lokalną.

Zastosowanie technologii teleinformatycznych do zarządzania sektorem usług komunalnych jestwyzwaniem z racji istotnych opóźnień mających charakter strategiczny, chociaż wiadomo, że czynnikiem,który ma znaczący wpływ na konkurencyjność gospodarek jest sposób, jakość i zakres wykorzystywaniatechnik teleinformatycznych i technologii informacyjna –komunikacyjnych (ICT).

Według zawartego w raporcie: „The Global Information Technology Report 2009-2010” (wskaźnikgotowości sieciowej NRI) Polska zajmuje 65 pozycję,przy czym awansowała w ciągu trzech lat tylko o trzypozycje. Dokonując analizy zmiennych można zdiagnozować, że w żadnym pomiarze nie osiągamywyników charakterystycznych dla krajów zajmujących pierwsze dwadzieścia miejsc, a w ocenie 5zmiennych Polska znajduje się wśród dziesiątki krajów o najniższych wynikach. Również na niskichpozycjach plasujemysię w ocenie uregulowań prawnych i administracji.

Jednym z największych i najsilniej oddziałujących na gospodarkę niedoborów jest brak umiejętnościw posługiwaniu się technologiami teleinformatycznymi. Według badania Stowarzyszenia: „Miasta wInternecie”, tylko 43% procent mieszkańców to Internauci (11 miejsce w kraju). Obserwuje się znacznedysproporcje w rozłożeniu potencjału e-rozwoju w Wielkopolsce (najwyżej Poznań, potem Kalisz i Konin),aż14 powiatów ma najniższywskaźnike-rozwoju i znajdują się w grupie najsłabszych w Polsce .


37

Według ocen OECD umiejętności posługiwania się ICT determinują pracę w 4% wszystkich miejscpracy. Są to stanowiska specjalistów ds. technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych. Natomiast ażponad 20% miejsc pracy wiąże się z intensywnym korzystaniem z technologii informacyjnych itelekomunikacyjnych.Te zjawiska mają tendencję wzrostową.

Priorytetem powinny stać się działania na rzecz rozwoju e-usług publicznych oraz wykorzystanianowoczesnych i innowacyjnych rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych w przedsiębiorstwachświadczących usługi użyteczności publicznej. Niezbędne staje się opracowanie modelu zarządzaniainformacją cyfrową w sektorze gospodarki komunalnej.

Zważywszy na złożoność działań inicjatywy w tym zakresie powinny być podejmowane we współpracymiędzynarodowej, i dążyć, w zależności od zdefiniowanych potrzeb, do wypracowania dwóch typów modeliinteraktywnego systemu:

� MODEL 1: Ekspozycja zbiorczej informacji o gospodarce komunalnej obszaru funkcjonalnego� System konsultacji społecznych,współtworzenie profili usług.� System kompleksowej obsługi klienta (informacja,płatności,zamówienia)� System oceny jakości i reklamacji usług

� MODEL 2: Przepływ informacji biznesowej dla zarządzających gospodarką komunalną naobszarze funkcjonalnym

� System informacji ekonomiczno –finansowej� System wsparcia prawnego� System zarządzania gospodarką komunalną

Poszukując w otoczeniu międzynarodowym rozwiązań w zakresie budowania specyficznych systemówinformacji menedżerskiej dla sektora komunalnego należy pamiętać, że system powinien spełniać conajmniej poniższe zadania:

� monitorowanie sytuacji strategicznej,taktycznej i operacyjnej przedsiębiorstwa;� integracja informacji z różnych źródeł informacyjnych oraz systemy ewidencji zasobów i potencjału

przedsiębiorstwa;� systemy zobrazowania ekonomicznych i rzeczowo-finansowych analiz geograficzno-

przestrzennych;� symulacja i modelowanie procesów usługowo-produkcyjnych i marketingowych.

Należy jednoznacznie stwierdzić, że we wszystkich kreatywnych procesach zachodzących w miastachtechnologie teleinformatyczne odgrywają współdecydującą rolę. Jednocześnie polskie miasta ograniczająnajczęściej wykorzystanie tych technologii do ekspozycji statycznej informacji. Podobnie jest z sektoremusług komunalnych.


38

Techniki teleinformatyczne powinny wzmocnić konkurencyjność gospodarki miejskiej, w tym komunalnej,przyczyniać się do konsolidowania grup społecznych.Przede wszystkim –powinny być głównym narzędziemdo partycypacji społecznej i w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego tak charakterystycznego dlarozwiniętych gospodarczo krajów.

3.6. Budowanie ponadnarodowej sieci współpracy i wymianydoświadczeń

Generalną zasadą dla Wielkopolskiej Sieci Sektora Komunalnego powinno być jej silne umocowanie wszerokim otoczeniu międzynarodowym. Jest to warunek dla pozyskiwania informacji niezbędnych dokształtowania działalności Sieci, ale także do eksponowania jej obecności i aktywności. Umocowanie wotoczeniu międzynarodowym oznacza możliwość budowania sieci powiązań pomiędzy silnym, europejskimsektorem usług komunalnych,a kształtującym się jego odpowiednikiem w krajach wschodnich.

Jakość i intensywność współpracy międzynarodowej będzie odzwierciedleniem siły i marki sieci. Siećnieobecna wśród innych europejskich struktur pozostanie tylko regionalną inicjatywą z zamkniętymdopływem wiedzy.W takiej sytuacji pokonanie barier rozwojowych Sieci będzie niemożliwe.

Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego budowana będzie na istniejących modelach sieci we Francji(FN EPL) i w Niemczech (VKU). W docelowym kształcie WSSK powinna aktywnie współpracować zEuropejskim Centrum Pracodawców i Przedsiębiorców Świadczących Usługi Publiczne – CEEP w Brukseli.Wymienione organizacje powinny stać się strategicznymi partnerami Sieci w otoczeniu międzynarodowym.Zkontaktów międzynarodowych i wymiany doświadczeń należy czerpać przede wszystkim innowacyjnerozwiązania, które wesprą zmiany zachodzące w sektorze usług komunalnych, w tym wypracowanie modeludla zagospodarowania dorobku naukowo – badawczego m.in. w zakresie nowych technologii innowacjidotyczących ochronyśrodowiska i zmian klimatycznych.

Intensywność współpracymierzona liczbą porozumień

„miast bliźniaczych” 26

26) Źródło: ESPON TERCO


39

3.7. Modele sieci sektorów komunalnych w krajach UE

Europejskie Centrum Pracodawców i Przedsiębiorstw świadczących Usługi publiczne (The EuropeanCentre of Employers and Enterprises providing Public services,CEEP).

Partnerem międzynarodowym KIG Komitet Gospodarki Komunalnej jest Europejskie CentrumPracodawców i Przedsiębiorstw świadczących Usługi publiczne (The European Centre of Employers andEnterprises providing Public services,CEEP).

CEEP jest europejskim stowarzyszeniem reprezentującym przedsiębiorstwa i organizacjepracodawców z udziałami publicznymi oraz przedsiębiorstwa prowadzące działalność w ogólnyminteresie gospodarczym, bez względu na właścicielstwo lub status prawny. Uznane przez KomisjęEuropejską jako jeden z trzech głównych Partnerów Społecznych w zakresie wielobranżowymreprezentuje pracodawców publicznych w Europejskim Dialogu Społecznym.

CEEP oraz jego Sekretariat Generalny w Brukseli, jest przedstawicielem swoich członków przedinstytucjami europejskimi. Ma doskonałe kontakty ze służbami Komisji Europejskiej i innymi instytucjamieuropejskimi, takich jak Parlament Europejski i Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny. Jego statusjako Europejskiego Partnera Społecznego daje dostęp do kontaktów na najwyższym szczeblu, w tymczłonków i przewodniczącego Komisji Europejskiej. CEEP odbywa regularne konsultacje z DyrekcjamiGeneralnymi Komisji Europejskiej w sprawie opracowywanych rozporządzeń, dyrektyw i innych aktówprawnych w interesie swoich członków, i jest nierzadko zapraszany przez samą Komisję w celu wydaniaopinii.

CEEP wysyła przedstawicieli i obserwatorów do dużej liczby komitetów i organów doradczychinstytucji europejskich, a poprzez swoje zaangażowanie jest na bieżąco ze zmianami na poziomieeuropejskim, które są przedmiotem zainteresowania jej członków. W rezultacie, jest dobrzepoinformowany w każdym czasie na temat działalności i planów instytucji europejskich, i jest w staniewydać opinie i podjąć inne kroki w celu zapewnienia,że interesy jego członków są uznawane na wczesnymetapie.

CEEP ściśle współpracuje z innymi europejskimi stowarzyszeniami branżowymi. Mimo, że wieluczłonków należy do tych charakterystycznych dla danego sektora organizacji patronackich, CEEPzapewnia im dodatkowy potężny instrument lobbingu w Brukseli ze względu na ich rolę jako partneraspołecznego i europejskie stowarzyszenie reprezentujące wszystkich przedsiębiorstw świadczącychusługi użyteczności publicznej.

Centrum organizuje również kongresy, konferencje i seminaria na tematy będące w centrum


40

zainteresowania jego członków i na tematy związane z rozwojem UE jako całości. Wiele z nichorganizowanych jest we współpracy z Komisją Europejską, jak również z innymi partnerami społecznymi.Prowadzi także projektybadawcze w imieniu Komisji i wrazz jej wsparciem.

W ramach swoich struktur funkcjonalnych CEEP powołał dziesięć komitetów działających wobszarach na rzeczprzedsiębiorstw użyteczności publicznej w Unii Europejskiej:

� Komitet Przedsiębiorstw Lokalnych (Local Enterprises Committee) -forum wymianydoświadczeńdla przedstawicieli 16.000 lokalnych przedsiębiorstw publicznych działających w 20 krajach UE.Na czterech corocznych spotkaniach przyjmuje i monitoruje wdrażanie programu rocznegoskoncentrowanego na sześciu rodzajach działań:

� konsultacje ekspertów w sprawach europejskich dotyczących lokalnych przedsiębiorstwpublicznych,

� uczestnictwo w opracowywaniu opinii i stanowisk CEEP, co zapewnia optymalneuwzględnienie wymiaru lokalnego (PPP, koncesje, dyrektywa dot. usług, SGI, społeczneSGI,pomoc państwa,itp.)

� przygotowanie dokumentów i analiz dotyczących lokalnych przedsiębiorstwachpublicznych

� coroczna organizacja Europejskiej Konferencji Lokalnych Przedsiębiorstw Publicznych,jako specjalnego forum dla dyskusji z instytucjami europejskimi (Komisja, ParlamentEuropejski, Komitet Regionów, itp.), a także pomiędzy lokalnymi przedsiębiorstwamipublicznymi zcałej UE,

� organizacja branżowych grup roboczych (turystyka,mieszkalnictwo i rozwój miejski) oraztematycznych grup roboczych (PPP,fundusze strukturalne,itp.)

� współpraca z europejskimi stowarzyszeniami samorządów lokalnych (CCRE, Eurocités,CRPM,NEELS).

� Komitet Usług Użyteczności Publicznej i Statystyki (SGIs & Statistics Committee) - ściślewspółpracuje z innymi komitetami CEEP.W ostatnim czasie Komitet pełnił funkcję pilotażową wnastępujących kwestiach:

� �ramydla usług świadczonych w interesie ogólnym.� �ocena branżsieciowych świadczących usługi interesu ogólnego� �stanowisko w sprawie dyrektywy usługowej i propozycje do zielonej księgi w sprawie

PPP i koncesji.� Komitet Przedsiębiorstw,Rynku Wewnętrznego i Konkurencji (EMC Committee) -specjalizuje się

w zagadnieniach oddziaływaniem prawa europejskiego w sprawie konkurencji i rynkuwewnętrznego na dostarczanie usług użyteczności publicznej.Działania w ramach tego Komitetudotyczą pomocy i interwencji państwa, swobody przepływu usług, przepisów dotyczącychzamówień publicznych,podatków i standaryzacji.


41

� Komitet Komunikacji (Communications Committee) – zajmuje się zagadnieniem wdrażaniatechnik teleinformatycznych, łączności elektronicznej, przekazu audiowizualnego do procesówświadczenia usług użyteczności publicznej. Komitet Komunikacji bierze udział w europejskiejdebacie na temat kluczowych zagadnień komunikacyjnych.

� Komitet Energii (Energy Committee) - aktywnie uczestniczy w pracach instytucji europejskich.Ranga Komitetu jest duża w związku ze wzrostem znaczenia polityki energetycznej w strategiiUE.

� Komitet Ochrony Środowiska (Environment Committee) - dąży w swoim działaniu do stanu, wktórym kwestie zmian klimatycznych, niezależnie czy dotyczą one ograniczania lubdostosowywania, powinny być włączane do wszystkich polityk. Przedsiębiorstwa członkowskieCEEP odgrywają znaczącą rolę w tych procesach.

� Komitet Makroekonomiczny (Macro-economic Committee) - reprezentuje CEEP w dialogumakroekonomicznym. Ponadto opracowuje stanowiska na temat głównych zagadnieńgospodarczych i zapewnia głos CEEP w debacie pomiędzy europejskimi partneramispołecznymi.Dialog makroekonomiczny jest zinstytucjonalizowaną formą dyskusji między Radą,Komisją,Europejskim Bankiem Centralnym i europejskimi partnerami społecznymi.

� Komitet Spraw Społecznych i Dialogu Społecznego (Social Affairs & Social Dialogue Committee)- działa w zakresie europejskiego dialogu społecznego i europejskich polityk społecznych.Komitet Spraw Społecznych jest również odpowiedzialny za sporządzenie wszystkichodpowiedzi CEEP dla konsultacji rozpoczętych przez Komisję Europejską w zakresie politykispołecznej,w kontekście artykułów 153 i 154 TFEU.

� Komitet Transportu (Transport Committee) - zajmuje się wszystkimi zagadnieniami związanymiz transportem, włączając transport kolejowy, miejski, wodny i lotniczy, a także sprawamispołecznymi i środowiskowymi. Reprezentuje cały szereg podmiotów europejskich w dziedzinietransportu -ponadnarodowe spółki,przedsiębiorstwa,stowarzyszenia i władze lokalne.

� Komitet ds. Gospodarki Wodnej (Water Committee) – pracuje nad wyzwaniami związanymi zezmianami klimatu oraz w kwestii przekrojowych polityk UE. Komitet zajmuje się równieżstrategią Blue Print opracowaną przezKomisję UE.

Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego powinna rozważyć przyłączenie się do realizowanych przezCEEP projektów w wymiarze europejskim,takich przykładowo jak:

�� CEEP CSR Label – projekt zajmujący się ideą CSR. Wytworzył europejską markę Discernoprzyznawaną corocznie dla najlepszych praktyk CSR w usługach użyteczności publicznej

�� Mapowanie zmian w usługach publicznych w Europie – pierwsze w Europie kompleksowebadanie sektora usług użyteczności publicznej.Wypracowane narzędzia i metodypomiaru.

�� Wspieranie zatrudnienia młodzieży w usługach publicznych – odpowiedź na wezwanie UE wkwestii mobilności młodzieży i zwiększającego się bezrobocia

�� Model raportowania o stanie usług i system badania zadowolenia klienta – pozwala na


42

dokonanie odpowiednich pomiarów i podjęcie działań zapobiegawczych w przypadku pojawieniasię barier rozwojowych

Z przedstawionej powyżej struktury wynika jak ważnymi tematami zajmuje się CEEP.Jest to równieżpotwierdzenie słuszności propozycji dokonania wyboru CEEP na Partnera Strategicznego WielkopolskiejSieci Sektora Komunalnego

Federacja EPL (Federacja Lokalnych Przedsiębiorstw Publicznych). KIG Komitet GospodarkiKomunalnej współpracuje również z Federacją EPL we Francji. Na obszarze Unii Europejskiej istnieje idziała ponad 16 000 Lokalnych Przedsiębiorstw Publicznych które zatrudniają 1,1 miliona pracowników iosiągają 140 miliardów euro obrotów rocznych.Aby dołączyć do tego prestiżowego grona posiadającegoogromnypotencjał dla rozwoju lokalnego,15 kwietnia 2008 została utworzona we Francji Federacja EPL.

Federacja EPL (dawna Federacja SEM) działa od 1956 roku i reprezentuje na dzień dzisiejszy 1158SEM (Spółki o kapitale mieszanym gdzie 50% do 85% stanowi kapitał publiczny a 15% do 50% kapitałprywatny) we Francji i w jej terytoriach zamorskich. Federacja EPL jako mocne ogniwo europejskiej sieci16 000 Lokalnych Przedsiębiorstw Publicznych (EPL), współdziała ściśle z CEEP (Europejskie CentrumSpółekPublicznych).

Komisje Stałe działające na wszystkich obszarach usług publicznych (zagospodarowanie i odnowaobszarów miejskich, mieszkalnictwo, rozwój gospodarczy, Europa i stosunki międzynarodowe, turystyka,rekreacja i kultura, ochrona środowiska , różnorodne usługi) monitorują i wyznaczają politykę działaniaFederacji.

Podstawowe misje Federacji EPL:� reprezentowanie i promowanie interesów Sem przed władzami państwowymi, instytucjami

europejskimi,władzami lokalnymi i partnerami publicznymi i prywatnymi.� rozwijanie kompetencji i wiedzy praktycznej swoich członków na poziomie obszarów ich

działania (turystyka, transport, mieszkalnictwo), jak i na poziomie sprawowanych funkcji(dyrektorzy,prawnicy itd.)

� zwiększenie wydajności EPL poprzez dbałość o skuteczny przepływ informacji (portalinternetowy), o właściwą formę zarządzania (doradztwo prawne, analizy finansowe, działania narzecz poprawy jakości świadczonych usług) oraz o wzmocnienie kompetencji (Szkoła Zarządzaniadla Liderów SEM,Instytut IDASEM,bieżące szkolenia katalogowe)

Istnieje 24 regionalnych Federacji EPL na obszarze Francji metropolitalnej i w jej terytoriachzamorskich. Są one odpowiedzialne za organizowanie działalności i funkcjonowania SEM na poziomielokalnym.


43

Raport dotyczącydziałalności Federacji w 2008 roku przedstawia:� 1094 Lokalnych Przedsiębiorstw Publicznych we Francji� 54 200 miejsc pracy (pełne etaty)� 10,3 miliarda euro obrotu rocznego

EPL są spółkami akcyjnymi zasadniczo regulowanymi przez przepisy kodeksu handlowego.Status tento gwarancja elastyczności, szybkości reakcji i przejrzystości dla społeczności lokalnych zarównoakcjonariuszy i klientów. Prywatni udziałowcy wprowadzają tutaj swoje know-how i przyczyniają się doskutecznego zarządzania spółkami. EPL jako cel stawia sobie przede wszystkim satysfakcję klienta,wydajność w zarządzaniu przedsiębiorstwami publicznymi oraz motywowanie zarówno swoichpracowników jak i akcjonariuszy.

Obszary interwencji SEM:� Budowa i zarządzanie mieszkaniami,� Zagospodarowanie obszarów miejskich� Rozwój gospodarczy.Promocja i turystyka� Nieruchomości.Klubysportowe i obiektysportowe� Transport miejski i międzymiastowy� Sieci kablowe i lokalna telewizja� Środowisko naturalne� Porty i Parki.Muzea.Rozrywka i kultura.Energia� Zarządzanie odpadami� Finansowanie.Hotelarstwo.Kina,teatry i opery� Woda pitna.Rzeźnie.Ogrzewanie miejskie� Linie lotnicze.Lotniska.Komunikacja� Usługi pogrzebowe.Kempingi.Działania socjalne,zdrowie� Technologie informatyczne

Niemieckie Stowarzyszenie Przedsiębiorstw Komunalnych (VKU). W zakresie wymiany doświadczeń,KIG Komitet Gospodarki Komunalnej współpracuje ze Niemieckim Stowarzyszeniem PrzedsiębiorstwKomunalnych (VKU), z siedzibą w Berlinie, które reprezentuje interesy gospodarcze lokalnych firm wzakresie: dostaw energii,wodociągów i kanalizacji,gospodarki odpadami,oczyszczania miasta.

VKU zobowiązała się do wspierania jej firm członkowskich poprzez aktywne uczestniczenie wprocesie tworzenia polityki i prawa na poziomie niemieckiego i europejskiego.Również na poziomie landówjako partner do rozmów. VKU oferuje swoim firmom usługi w zakresie pośrednictwa w rozmowach,a takżeudziela porad na temat obecnej sytuacji politycznej,prawnej i spraw gospodarczych.

VKU jest największą tego typu organizacją w Niemczech (ze względu na swój mutlidyscyplinarnycharakter) i jedną znajwiększych w Europie,działa od ponad 60 lat.


44

Obecnie VKU „gromadzi” 1350 lokalnych przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Ponad 220.000pracowników wygenerowało w 2008 r. przychody w wysokości około 72 miliardów euro. VKU ma udział wrynku detalicznym (56,9% w energię elektryczną,52,1% gazu ziemnego,75,5% w wodę pitną,50,3% i 11,2% energii cieplnej sanitarnych).

Lokalne przedsiębiorstwa są nowoczesnymi firmami, które wspólnie starają się podnosićniezawodność i jakość świadczonych klientom usług. Zobowiązani są do osiągania wspólnego dobra izważania na wartość,jaką stanowi klient dla"swoich"firm.

3.8. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego partnerem dla nauki

Pomimo, że jest ogólnie znanym, iż współpraca nauki z biznesem nie jest modelowa, to ciągle nieznajduje się rozwiązań na poprawienie tej sytuacji. Jest to z pewnością bardzo trudne zagadnienie i nienależy się spodziewać znaczącej poprawy sytuacji w ciągu najbliższych kilku lat. Dlatego tak pilneposzukiwane są nie tyle efektywne rozwiązania systemowe, co rozwiązania „punktowe” pozwalającezagospodarować już istniejące powiązania i kontaktynauki zwielkopolskim sektorem komunalnym

Problem współpracy nauki z gospodarka ma charakter horyzontalny Wielkopolska Sieć, abyzainicjować taką współpracę powinna przeanalizować istniejące bariery i atuty. Nie jest właściweopracowywanie scenariuszy możliwych inicjatyw tylko dla samej Sieci. Członkowie i interesariusze Siecimogą inicjować współpracę w pełni świadomi istniejących barier.Będzie to proces długotrwały,dlatego niezakłada się w strategii osiągania spektakularnych sukcesów.

Poniżej zamieszczono opis działań i barier, które prof. Witold Orłowski zamieścił w specjalnymraporcie dotyczącym nauki. Analiza tego materiału może być inspiracją do podejmowania wspólnych27

działań.

Profesor Witold Orłowski w Raporcie pisze: W Polsce mamy szokująco słabą współpracę gospodarki znauką. Komercjalizacją nie są zainteresowane uczelnie, bo mają inne źródła dochodu, przedsiębiorcy nieufają naukowcom,a naukowcymuszą pokonywać barierymentalne

1. Brakzainteresowania przedsiębiorców innowacjami.Bariera będzie stopniowo sama zanikać w miarę wzrostu kosztów pracyw Polsce.Zadaniem politykiregulacji rynku badań naukowych jest przyspieszenie tych procesów.Działania:

�� Nowa polityka przemysłowa. Pojęcie nowej polityki przemysłowej (we współczesnym,przyjaznym rynkowi rozumieniu , oznacza przede wszystkim tworzenie klimatu28

współpracy i dialogu między rządem i sektorem prywatnym (wspólne fora wymianyinformacji i ocen, rzeczywiste konsultacje w sprawie zasad polityki przemysłowej,

27) Wypowiedź na konferencji przedstawiającej raport: :Komercjalizacja badań naukowych w Polsce.Prof. Witold Orłowski.Bariery i możliwości ich przełamania”. Warszawa 2013.28) Porównaj: Rodrik D., One Economics, Many Recipes, Princeton University Press, Princeton 2007.


45

tworzenie warunków dla sukcesu działalności innowacyjnej, usuwanie w porozumieniu zbiznesem barier,wypracowanie właściwych zasad ochronywłasności intelektualnej itp.).

�� Wspieranie ekspansji międzynarodowej firm (lokalnych championów). Wystawienie nakonkurencję zagraniczną jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi zmuszenia firm doposzukiwania innowacji.

�� System zachęt podatkowych. Pobudzaniu innowacyjności dużych firm służy skutecznewprowadzenie i stałe doskonalenie programu zachęt podatkowych. Zgadzając sięgeneralnie ze stwierdzeniem, że w warunkach polskich najbardziej sensowne jestwprowadzenie ulgi w CIT, należy jednocześnie zwrócić uwagę na jej konstrukcję. Ulgapowinna być rozliczana w okresie dłuższym niż rok, stosowana zarówno do poziomuwydatków na B+R (mniejsza część) jakdo przyrostu wydatków na B+R (większa).

�� Premiowanie współpracy. W przypadku dużych firm, należy przede wszystkimskoncentrować się na współfinansowaniu wspólnych przedsięwzięć nauki i biznesu.Powinien powstać specjalny fundusz, partycypujący w określonym procencie w realizacjiwspólnych badań. Oczywiście konieczne jest zapewnienie wysokich kompetencji komisjiselekcyjnych,oceniających wartość projektów.

�� Wzrost skuteczności Narodowych Programów Badawczych jako katalizatora badańkomercyjnych. Czynnikiem zwiększającym zainteresowanie firm innowacjami byłobyszersze użycie odpowiednio zaplanowanych i przemyślanych Narodowych ProgramówBadawczych, o odpowiednio szerokim i skomplikowanym charakterze, a jednocześniezdefiniowanych w przemawiający do wyobraźni społecznej sposób i zwiększającychspołeczną akceptację dla finansowania badań naukowych z pieniędzy publicznych(wzorcem, oczywiście przy zachowaniu wszelkich proporcji, może być amerykańskiprogram lądowania na Księżycu). Programy takie, stopniowo już uruchamiane, powinnystanowić katalizator badań mających w przyszłości wymiar komercyjny. Należy jeuruchamiać w dziedzinach, w których polska nauka ma realny potencjał rozwoju,poszukując zwłaszcza nisz badawczych pozwalających na narodową specjalizację.Preferencje w programach powinny mieć wspólne przedsięwzięcia biznesu i nauki,dającew efekcie niszowe,ale wysoko zaawansowane w skali świata technologie.

�� Działalność edukacyjna i promocyjna. Przykłady sukcesu innowacyjnych działań firmpowinny być odpowiednio promowane i nagłaśniane, a problematyka nowej politykiprzemysłowej trwale wprowadzona do mediów i dyskusji publicznej.

2. Niski rozwój kultury innowacyjności oraz niewielkie doświadczenie w zakresie współpracy biznesuznauką.Bariera będzie stopniowo sama zanikać w miarę gromadzenia doświadczeń przez firmy.Zadaniempolityki regulacji rynku badań naukowych jest przyspieszenie tych procesów.Działania:

�� Promocja i upowszechnianie przykładów sukcesu. Kulturę innowacyjności możnazmieniać, ale jest to proces powolny. Wymaga przede wszystkim odpowiedniegopropagowania przykładów sukcesu firm sektora MSP w tej dziedzinie (konkursy z


46

grantami promujące innowacyjne pomysły firm, realizowane na poziomie centralnym iregionalnym, z wykorzystaniem funduszy UE, we współpracy z bankami i organizacjamiprzedsiębiorców; edukacja dziennikarzy; roadshowy skutecznych przedsiębiorców wośrodkach akademickich).

�� Szerszy program wsparcia dla rozwoju firm start-up.Szczególną rolę mogą w tym zakresieodegrać firmy typu start-up. Należałoby dalej rozwijać istniejący program akademickichinkubato rów przeds ięb io r czośc i i rozsze rzyć p rogram grantów dlastudentów/absolwentów/pracowników zakładających innowacyjne firmy. Na wiodącychuczelniach powinno się wprowadzić dostępne dla wszystkich chętnychstudentów/absolwentów/pracowników zajęcia, dostarczające praktycznej wiedzy wsprawie zakładania i prowadzenia firm, wygospodarowane obowiązkowo ze środkówbudżetowych na edukację. Powinny też powstać Centra Przedsiębiorczości Akademickiej,rzeczywiście pomagające we wszystkich problemach związanych zzakładaniem firmy.

�� Doradztwo dla MSP. Wobec niedostatecznych doświadczeń, firmom MSP niezbędne jestoczywiście fachowe doradztwo, zarówno ułatwiające podejmowanie decyzji oposzukiwaniu innowacji, jak też współpracę z nauką. Możliwe jest stworzenie CentrówInnowacyjności MSP, we współpracy z instytucjami naukowymi i organizacjamiprzedsiębiorców, a więc darmowego doradztwa w celu poszukiwania szansinnowacyjnego rozwoju dla uczestniczących w programie firm. Centra takie należałobytworzyć w oparciu o siły młodych pracowników naukowych, zatrudnionych w instytucjachbadawczych.

�� Zachęty podatkowe dla innowacji w MSP.Pobudzanie innowacyjności firm MSP wymagaistnienia programu zachęt podatkowych, bardziej szczodrego i prostszego niż wprzypadku dużych firm.

3. Zagraniczne centra podejmowania decyzji w większości dużych firm.Rzeczywistym rozwiązaniem problemu jest przede wszystkim rozwój dużych firm krajowych (ocentrach decyzyjnych zlokalizowanych w Polsce). Należy jednak dążyć do tego, by firmy o centrachdecyzyjnych zlokalizowanych za granicą w większym stopniu zaangażowały się w procesy wzrostuinnowacyjności i współpracę zpolską nauką.Działania:

�� Nowa polityka przemysłowa w zakresie inwestycji bezpośrednich. W odniesieniu doinwestycji zagranicznych należy skoncentrować pomoc publiczną na zachętach dlatworzenia towarzyszących inwestycjom centrów B+R. Obecna polityka wspieraniafinansowego tworzenia miejsc pracy,niezależnie od ich jakości i trwałości (np.w centrachBPO) wydaje się absurdem zpunktu widzenia długookresowego rozwoju.

4. Słabyrozwój rynków finansowych w sferze finansowania innowacjiBariera będzie stopniowo sama zanikać w miarę spadku opłacalności inwestycji kapitałowych i wmiarę zwiększania się atrakcyjności działania dla potencjalnych aniołów biznesu i przedsięwzięćventure capital.


47

Działania:�� Zachęty finansowe dla finansowania innowacji przez banki. Cechą charakterystyczną

finansowania badań i innowacji jest związane z nim wysokie ryzyko. Oznacza to, żenajbardziej ryzykowną działalnością tego typu zajmują się głównie fundusze venturecapital,szacujące ryzyko i oczekujące bardzo wysokich stóp zwrotu z inwestycji.Ponieważchodzi o bardzo zaawansowane techniki finansowe, ich rozwój w Polsce jest jak dotądniewielki i nic nie wskazuje na to, by można go było znacznie przyspieszyć. Wartonatomiast zauważyć, że tego typu inwestycjami są stosunkowo mało zainteresowanebanki, zadowalające się mniejszym zyskiem, ale znacznie bardziej kontrolowalnymryzykiem. W praktyce można zastosować - w konsultacji z sektorem finansowym -narzędzia finansowe, pochodzące ze środków publicznych, ograniczające ryzykoinwestycji w finansowanie innowacji, np. w drodze częściowej gwarancji kredytowej, wcelu skłonienia banków do rozwoju programów finansowania innowacji.

�� Rozważenie stworzenia Banku Innowacyjnej Gospodarki. Problemem z finansowanieminnowacji (przy braku znacznego sektora venture capital) jest to, że banki mają wiedzę,pozwalającą ocenić projekty - ale nie są skłonne podejmować ryzyka. Z kolei urzędnicydysponujący funduszami publicznymi byliby skłonni podjąć ryzyko - ale nie mająniezbędnej wiedzy do oceny projektów. Wyjściem z sytuacji wydaje się stworzenieinstytucji hybrydowej, publiczno-prywatnej. W takim Banku Innowacyjnej Gospodarki(instytucji analogicznej do banku rozwojowego, ale wyspecjalizowanej w finansowaniuinnowacji i współpracy biznesu z nauką) większość finansowania dostarczałoby państwo,biorąc również na siebie zdecydowaną większość kosztów ewentualnego niepowodzeniaprzedsięwzięcia. Natomiast uczestniczące w projekcie banki, dla których oznaczałoby toradykalny spadek ryzyka,dostarczałyby swojej merytorycznej wiedzy,podejmując decyzjęo przyznaniu kredytu (oczywiście pewne ryzyko dla banków jest niezbędne, po to byuniknąć pokusynadużycia).

5. Mała atrakcyjność strony podażowej, słabość mechanizmu transmisji, brak odpowiednioskutecznej polityki regulacji rynku.Eliminacji tej bariery służyć powinny działania podejmowane w innych obszarach rynku badańnaukowych.Działania:

�� Działania służące poprawie atrakcyjności strony podażowej. Jedną kluczowychaktywności na rzecz aktywizacji strony popytowej rynku badań naukowych jestjednoczesna realizacja pakietu działań poprawiających funkcjonowanie stronypodażowej rynku badań naukowych (por.poniżej).

�� Działania służące poprawie sprawności mechanizmu transmisji. Aktywizacji stronypopytowej służą działania na rzecz poprawy działania mechanizmów transmisji, azwłaszcza obiegu informacji (por.poniżej).

�� Działania służące poprawie skuteczności polityki regulacji rynku.Wypracowana w ścisłej


48

współpracy z biznesem polityka regulacji rynku badań naukowych (naukowa irozwojowa) powinna stać się kluczowym elementem polityki gospodarczej państwa,zgodnie zzasadami nowej polityki przemysłowej.

6. Niewielkie zainteresowanie materialne wynalazców komercjalizacją.Jest to kluczowa bariera do przełamania - jeśli nie ma odpowiedniej aktywności wynalazców, narynku badań brakuje podstawowego produktu,którym można obracać.Działania:

�� Jasne rozstrzygnięcia w zakresie praw własności intelektualnej (przekazanie prawwynalazcom). Wobec konieczności stworzenia odpowiednio silnych bodźcówzachęcających badaczy do aktywności, właściwym rozwiązaniem wydaje sięzagwarantowanie wynalazcom pełni praw własności intelektualnej do wynalazku, zzachowaniem jasnych zasad rozliczeń z uczelnią/instytutem, brokerem, przedsiębiorcą iinwestorem.

�� Zachęta i pomoc w otwieraniu własnych firm przez pracowników instytucji naukowych.Niezbędne jest promowanie osobistego zainteresowania badaczy komercjalizacją badań.W szczególności oznacza to zachętę i pomoc w otwieraniu własnych firm, afiliowanychprzy instytucjach naukowych (patenty i opracowania wykonane w takich firmach powinnybyć doliczane do ocenyparametrycznej instytucji,przyktórych są one afiliowane).

7. Brakdoświadczeń i umiejętności współpracyzbiznesem.Bariera będzie stopniowo sama zanikać w miarę gromadzenia doświadczeń przez badaczy iinstytucje naukowe.Zadaniem polityki regulacji rynku badań naukowych jest przyspieszenie tychprocesówDziałania:

�� Doradztwo dla badaczy zainteresowanych współpracą z biznesem. Wobecniedostatecznych doświadczeń, niezbędne jest wprowadzenie bezpłatnego doradztwa ipomocy w zakresie zakładania i prowadzenia firm, patentowania wynalazków,współpracyzbiznesem bezzakładania własnej firmy.

�� Edukacja w zakresie przedsiębiorczości akademickiej. Programy edukacyjne w zakresieprzedsiębiorczości akademickiej powinny być powszechnie dostępne na studiachwyższych,zwłaszcza na kierunkach technicznych.\

8. Brak jasnych zasad rozliczania kosztów i dochodów zkomercjalizacji w instytucjach naukowych.Brak jasnych zasad rozliczania kosztów dławi przedsiębiorczość akademicką -z jednej strony,rodzinapięcia i pozwala na zawyżanie narzutów, z drugiej wpycha badaczy do szarej strefy badań(ukrywania ich przed instytucją,realizacji w trybie braku wsparcia i współpracyz instytucją).Działania:

�� Jasne zasady rozliczania kosztów badań. W warunkach postulowanego / rekomendo-wanego przekazania wynalazcy praw własności intelektualnej, niezbędne staje sięwprowadzenie jasnych zasad rozliczania kosztów prowadzenia badań i korzystania zinfrastruktury badawczej, w sytuacji, gdy głównym beneficjentem komercjalizacji ma


49

stać się sam badacz. Możliwe jest to zarówno w drodze odpłatnego użyczaniainfrastruktury, jak użyczania jej w ramach porozumienia gwarantującego instytucji częśćdochodów ztytułu praw własności intelektualnej.

�� Program dobrowolnej rezygnacji z obciążenia wynalazcy kosztami. Celowe wydaje sięprzeprowadzenie pilotażowego programu, w ramach którego uczestniczące w nimuniwersytety/instytuty czasowo zrezygnowałyby z wszelkich obciążeń (lub większości),uzyskując w zamian granty z funduszy publicznych. Celem byłoby wykazanie korzyści,jakie na dłuższą metę instytucja osiąga z komercjalizacji badań przez pracowników (przyrezygnacji zprób maksymalizacji krótkoterminowych korzyści finansowych).

9. Wewnętrzne mechanizmyblokujące w instytucjach naukowych.Mechanizmy te wynikać mogą częściowo z konserwatyzmu, a częściowo z niskich motywacji (np.zazdrości).Złych motywacji nie da się całkiem wyeliminować,ale można zwalczać ich skutki m.in.apelując do zdrowego rozsądku i wspólnego interesu.Działania:

�� Promocja długookresowych korzyści z komercjalizacji.Celem działania powinno stać sięto, by instytucje naukowe uznały długookresowe korzyści, które przynosi im aktywnośćposzczególnych badaczy w dziedzinie komercjalizacji i wprowadziły skuteczny systemzachęt i wspierania takiej działalności.

�� Zakaz dławienia komercjalizacji przez obciążenia finansowe i przeszkody prawno-organizacyjne. Należy wprowadzić ogólne rozwiązania prawne utrudniające dławieniekomercjalizacji badań nadmiernymi obciążeniami i narzutami ze strony instytucjinaukowych (mogą one wynikać z niechęci części środowiska do najbardziej aktywnychna rynku komercyjnym badaczy).

10. Dostępność „miękkiego" finansowania i brak przymusu dla poszukiwania długookresowychdochodów zkomercjalizacji.„Miękkie" finansowanie instytucji naukowych stanowi najsilniejszy czynnik ograniczający presjęna zmiany i komercjalizację badań. Bez wprowadzenia twardszych zasad nie pojawi się głównybodziec do zmian,tworzonyprzezprzymus ekonomiczny.Działania:

�� Zwiększenie skali przymusu ekonomicznego, zmuszającego instytucje badawcze doposzukiwania dodatkowych źródeł dochodów z komercjalizacji badań. Konieczne jest wtym celu jeszcze silniejsze niż jest to obecnie realizowane ograniczenie dostępu do„miękkiego" finansowania, zarówno z tytułu państwowego finansowania działalnościstatutowej, jak dydaktyki (zwłaszcza dochodowej dydaktyki niskiej jakości; tematdydaktyki nie wchodzi w zakres niniejszego opracowania, jest jednak jasne, że działaniaw zakresie zmian mechanizmów finansowania szkolnictwa wyższego powinny byćspójne z działaniami podejmowanymi w dziedzinie finansowania nauki). Utrudnionepowinno równieżzostać czerpanie korzyści ze sprzedaży i wynajmu składników majątku.

�� Zwiększenie roli konkurencyjnego systemu walki o granty badawcze. Kryteria


50

uzyskiwania grantów badawczych powinny zostać zaostrzone, a konkursowe formyfinansowania powinny wyprzeć wszelkie inne. Wskazane jest też wyraźne przesunięcieśrodków budżetowych na rzeczwspółfinansowania wspólnych badań biznesu i nauki.

�� Szersze wykorzystanie Narodowych Programów Badawczych jako katalizatora badan ocharakterze komercyjnym (por. powyżej), aktywizujące badaczy i biznes w rozwiązaniuskomplikowanych i ambitnie zarysowanych trudnych problemów naukowych. Granty wtakich programach powinny być przyznawane w sposób wysoce konkurencyjny i ściśleuwarunkowany zdolnością do rzeczywistego dostarczania oczekiwanych wynikówbadań.

�� Kontrakty między rządem a instytucjami naukowymi. Kontrakty takie, bazujące nazasadach budżetu zadaniowego,uzależniałyby również część finansowania działalnościstatutowej od osiągnięcia uzgodnionych wyników.

11. Spadek jakości kapitału ludzkiego w instytucjach naukowych.Powstrzymanie erozji kapitału ludzkiego w sektorze B+R jest jednym z warunkówdługookresowego wejścia Polski na ścieżkę rozwoju opartego na wiedzy.Działania:

�� Fundusze grantowe na badania dla młodych naukowców.W szczególności w grę wchodzidalszy rozwój i wzrost skali finansowania programów skierowanych do młodychnaukowców. Specjalnie dedykowane, odpowiedniej skali fundusze stworzyłyby zachętędo pozostawania w sferze nauki.

�� Wsparcie dla łączenia działalności naukowej z przedsiębiorczością, w tym zachęty wstosunku do młodych pracowników do zakładania firm.

12. Brak rynkowego zapotrzebowania na usługi brokerskie.Bariera będzie stopniowo zanikać w miarę wzrostu aktywności po stronie popytowej i podażowej.Działania:

�� Wsparcie finansowe dla tworzenia firm-brokerów nauki. Na tego typu działania możnaprzeznaczyć część środków z funduszyprzeznaczonych na wspieranie przedsiębiorczości.Dotyczy to zarówno wspierania powstających firm prywatnych, jak finansowaniatworzenia takich firm przez instytucje naukowe. Ze względu na prawdopodobnetrudności zutrzymaniem się na rynku,wsparcie musi mieć charakter kilkuletni.

13. Brakskutecznego wsparcia ze stronypolityki regulacji rynku.Wobec utrzymującej się prawdopodobnie jeszcze długo niedostatecznej sprawności mechanizmutransmisji, można rozważyć czasowe przejęcie przez specjalnie utworzone instytucje publicznelub dofinansowane instytucje prywatne części ważnych funkcji.Działania:

�� Wsparcie obiegu informacji pomiędzy nauką i biznesem. W tym celu pożądane byłobystworzenie narzędzia informatycznego kojarzącego potencjalnych partnerów,sfinansowanego i początkowo utrzymywanego z publicznych pieniędzy. Narzędzia takiemogłyby również powstać na poziomie regionalnym (zwłaszcza z myślą o firmach


51

sektora MSP). Narzędzie powinno pomóc firmie ustalić, gdzie w kraju (regionie) możeznaleźć instytucje badawcze, które mogłyby dopomóc w rozwiązaniu konkretnegoproblemu.Z czasem mogłoby ono w coraz większym stopniu zacząć działać na zasadachkomercyjnych.

�� Edukacja i promocja. Poprawie przepływu informacji służyły również inne działaniapropagujące przykłady sukcesów we współpracy biznesu z nauką, zwłaszcza wodniesieniu do MSP (np.biuletyny,darmowe warsztaty,wyjazdy studyjne; niekoniecznienatomiast bardzo popularne w Polsce zakupywanie za unijne pieniądze reklam wtelewizji).

3.9. Wielkopolska Sieć Sektora Komunalnego siecią społecznie odpowiedzialną29

Biznes społecznie odpowiedzialny z roku na rok zyskuje większe zainteresowanie w gronieprzedsiębiorców, interesariuszy przedsiębiorstwa, w tym instytucji otoczenia biznesu czy administracjipaństwowej, nie tylko na świecie, ale także w Polsce. Wzrost popularności CSR przejawia się w szereguinicjatywach w zakresie akcji charytatywnych, badania wpływu produkowanych dóbr i usług naśrodowisko,ochronyśrodowiska naturalnego,dokładnych i zgodnych zprawdą informacji o produkcie.

Wzrost zainteresowania budowaniem odpowiedzialnego społecznie modelu biznesu wynika z:�� koncepcji zrównoważonego rozwoju, podkreślającej potrzebę uwzględnienia w działalności

gospodarczej, oprócz wymiaru ekonomicznego, również czynników społecznych iśrodowiskowych,w celu zaspokojenia potrzeb nie tylko obecnego,ale i przyszłych pokoleń;

�� rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, domagającego się zwiększenia znaczenia prawczłowieka, równouprawnienia, właściwych stosunków pracy, dbania o zdrowie i bezpieczeństwopracowników, ochrony konsumentów, czy ograniczania wpływu działalności gospodarczej naśrodowisko;

�� samoregulacji biznesu w kierunku zwiększania przejrzystość działalności gospodarczej i jejskutków, w tym ograniczenia korupcji i nieetycznych zachowań w biznesie oraz stosowania tzw.dobrych praktykw relacjach zzainteresowanymi stronami;

�� postępującego procesu globalizacji, który spowodował, iż przedsiębiorstwa stały się ważnymaktorem międzynarodowych stosunków gospodarczych i politycznych, a podejmowaniedobrowolnych inicjatyw w zakresie CSR jest postrzegane jako dowód na przestrzeganie dobrychpraktykbiznesowych.

Przedsiębiorstwa angażując się w praktyki i działania zgodne ze społeczną odpowiedzialnościąbiznesu generują szereg korzyści,takich jak :

�� Poprawa wyników finansowych�� Wyższą zdolność do przyciągania kapitału,partnerów,klientów itp.�� Lepszywizerunek i reputację

29) Na podstawie raportów skonsolidowanych ekspertów biorących udział w projekcie. O CSR pisała ekspert: Anna Fedorczuk.Zwiększenie możliwości adaptowania do Wielkopolskiego Sektora Komunalnego Europejskiego modelu CSR.


52

Powyższe zestawienie jednoznacznie wskazuje na znacznie bardziej ograniczony charakterfunkcjonowania i większy brak swobód decyzyjnych przedsiębiorstwa komunalnego. Ma to jednocześniezasadniczy wpływ na istotę zastosowania polityki CSR w jego działalności i musi być w sposób naturalnyuwzględnione w implementacji całościowej polityki CSR, a szczególności obszaru społecznegozaangażowania.

Z drugiej strony jednak przedsiębiorstwo komunalne charakteryzuje dwoistość jego charakterupolegająca na przesunięciu ciężaru realizacji celów z obszaru zysku na obszar świadczenia użytecznych dla

�� Przyjazne nastawienie społeczeństwa wobec spółki�� Zmniejszenie kosztów i ryzyka�� Budowanie przewagi konkurencyjnej�� Zwiększenie wydajności i jakości�� Wzrost sprzedaży i lojalności konsumentów

Możliwości aplikacyjne założeń generalnych CSR w stosunku do przedsiębiorstw komunalnych

Tabela porównawcza wybranych cech charakterystycznych

Przedsiębiorstwo komunalne Przedsiębiorstwo uniwersalne

Cel działania priorytetowy Zaspakajanie potrzeb społecznościlokalnej

Zysk właścicieli/ akcjonariuszy /udziałowców

Przedmiot działania Infrastruktura miejska Każdy

Własność z udziałem samorządu terytorialnego, Bez ograniczeń

Przeważający sposóbfinansowania działalności

Kontrakty z samorządu Przychody ze sprzedaży rynkowejwyrobów i usług

Wielkość zatrudnienia Najczęściej przedsiębiorstwo powyżej 250osób zatrudnionych tzn. kategoria średniei duże

Od formy jednoosobowej działalnościgospodarczej do dużego przedsiębiorstwa

Obszar działania Lokalny Bez ograniczeń

Forma prawna Spółka prawa handlowego, zakładbudżetowy

Bez ograniczeń

Struktura organizacyjna Rozbudowana Uzależniona od wielkościi rodzaju działalności przedsiębiorstwa

Fakultatywnośćkorzystania z usług

Konieczność ( brak alternatywycywilizacyjnej )

Duża swoboda wyboru związana z modelemkonsumpcji możliwościami finansowyminabywców


53

społeczeństwa lokalnego usług . Wydaje się, że taka sytuacja winna być czynnikiem stymulującym iułatwiającym przedsiębiorstwom komunalnym podejmowanie działań z zakresu zaangażowaniaspołecznego, ponieważ pomiędzy tymi obszarami zachodzi oczywista interakcja. Przedsiębiorstwakomunalne z natury rzeczy są zainteresowane stosowaniem narzędzi związanych z obszaremzaangażowania społecznego. Wówczas w naturalny sposób mogą się przyczyniać do polepszenia ichwłasnego funkcjonowania i lepszego odbioru społecznego spełnianej przeznie roli.

Discerno Plus–CEEP CSR Label

Głównym celem Projektu DISCERNO jest promocja CSR w przedsiębiorstwach świadczących usługiużyteczności publicznej,dostarczenie wiedzy niezbędnej do odpowiedniego wdrażania i wykorzystywaniazasad CSR w zarządzaniu, a także przyznawanie certyfikatów CEEP-CSR Label odpowiedzialnymprzedsiębiorstwom.

Przepisy, zwane wewnętrznymi przepisami nieobowiązkowymi (IVR), są głównie kodeksami etyki,kodeksami postępowania, wewnętrznymi protokołami regulacyjnymi, które stanowią część ładukorporacyjnego.

Wytyczne są podzielone na trzy rozdziały i załącznik:�� Konkurencja�� Własność�� Zarządzanie�� Załącznik (lista dokumentów).

Competition | Konkurencyjność

Celem polityki konkurencyjności jest przyczynienie się do ogólnego dobrobytu społecznego oraz wzrostugospodarczego poprzez tworzenie i utrzymywanie warunków rynkowych,w których charakter,jakość i cenatowarów oraz usług są określane przez siły rynkowe,z wyjątkiem zakresu jurysdykcja uzna za konieczny dlaosiągnięcia innych celów. Oprócz korzyści dla gospodarki konsumentów i jurysdykcji jako całości, takiekonkurencyjne środowisko nagradza przedsiębiorstwa, które odpowiadają efektywnie na potrzebykonsumentów, a przedsiębiorstwa powinny dostarczać informacji i porad, gdy rządy rozważają reguły ipolityki,które mogą zmniejszyć ich skuteczność lub w innysposób wpływać na konkurencyjność rynków.30

I KONKURENCJA II WŁASNOŚĆ III ZARZĄDZANIE

RYNEK I KONKURENCI(13 PYTAŃ)

KAPITAŁ ZAKŁADOWYI WŁASNOŚĆ (8 PYTAŃ)

ZARZĄD I ZARZĄDZANIE(9 PYTAŃ)

30) Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, 1976


54

Ownership | Prawo własności

Państwo często odgrywa podwójną rolę regulatora rynku i właściciela przedsiębiorstw państwowychprowadzących działalność handlową, w szczególności w nowo deregulowanych i często częściowosprywatyzowanych branżach sieciowych. W takich przypadkach, państwo jest jednocześnie głównymgraczem na rynku i arbitrem. Pełne administracyjne rozdzielenie obowiązków własności i regulacji rynkujest zatem fundamentalną przesłanką tworzenia reguł dla przedsiębiorstw państwowych i spółekprywatnych oraz w celu uniknięcia zakłóceń ukończenia.31 [OECD - Wytyczne dotyczące nadzorukorporacyjnego w przedsiębiorstwach publicznych,2005]

CSR często łączony jest z etyką biznesu, odwołuje się m.in. do corporate conscience (świadomościkorporacyjnej), traktowany bywa jako corporate citizenship (obywatelstwo korporacyjne), jako działalnośćuwzględniająca czynniki ESG (z jęz. ang. economic, social and governance), czyli kwestie związane ześrodowiskiem, społeczeństwem i ładem korporacyjnym, a ostatnio coraz częściej nazywanyzrównoważonym biznesem (corporate sustainability).W debacie na temat CSR pojawiły się również takiekoncepcje jak tworzenie shared value,czyli„wspólnej wartości”zarówno dla firm,jak i interesariuszy.

I KONKURENCJA

RYNEK I KONKURENCI (13 PYTAŃ)

TEMATY

Rynek i pozycje dominujące (10 pytań)

Umowy, finansowanie i pomoc publiczna (7 pytań)

Zakłócenia rynku, protekcja i korupcja (5 pytań)

I I WŁASNOŚĆ

KAPITAŁ ZAKŁADOWY I WŁASNOŚĆ (8 PYTAŃ)

Tematy

Wewnętrzne przepisy nieobowiązkowe dotyczące własności (6 pytań)

Własność i konflikt interesów (9 pytań)

Ochrona udziałowców nieposiadających większości (mniejszość)i powoływanie dyrektorów (5 pytań)

Ujawnianie danych i transparentność (5 pytań)

31) OECD - Wytyczne dotyczące nadzoru korporacyjnego w przedsiębiorstwach publicznych, 2005


55

Różne koncepcje dotyczące CSR wyróżniają różne jego obszary.Wg typologii organizację Business inthe Community (BITC) wyróżnia się cztery główne obszary CRS: biznes a społeczeństwo, biznes a rynek,biznes a środowisko oraz biznes a miejsce pracy. W ramach tego ostatniego obszaru wg wzmiankowanejkoncepcji firmy realizujące strategie CSR powinny prowadzić działania na rzecz umacniania relacji zeswoimi pracownikami, zapewniać im komfortowe warunki pracy, dbać o bezpieczeństwo oraz możliwościrozwoju (zawodowego i osobistego), a także godzenia życia zawodowego z rodzinnym. Są to działania,które bezwątpienia wpływają na atrakcyjność firmy jako potencjalnego,ale i obecnego pracodawcy.Ważnejest również aktywność firmy w pozostałych trzech obszarach CSR: dbanie o relacje ze społecznościamilokalnymi, władzami publicznymi, klientami czy dostawcami, działanie zgodnie z ogólnie przyjętyminormami etycznymi czyni firmę godną zaufania,zktórą pracownicychętniej i łatwiej się identyfikują.33

Management | Zarządzanie

Ramy ładu korporacyjnego powinny zapewnić równe traktowanie wszystkich akcjonariuszy, w tymakcjonariuszy mniejszościowych i zagranicznych. Wszyscy akcjonariusze powinni mieć możliwośćuzyskania rzeczywistej rekompensaty w przypadku naruszenia ich praw. Zaufanie inwestorów, że kapitał

Komponenty CSR według A. B. Caroll32

32) Ethics and Stakeholder ManagementA. B. Carroll, A. K. Buchholtz, Business & Society.33) Marta Tyszko i Jakub Jański, O korzyściach CSR i znaczeniu odpowiedzialnych pracowników,http://www.employerbrandingtoday.com/pl/2009/08/18/25-projektow-realizowanych-w-ramach-programu-wolontariatu-stanowia-inicjatywe-samych-pracownikow/

Typodpowiedzialności

Oczekiwania społeczne Przykłady

Ekonomiczna Wymagana przezspołeczeństwo

Osiąganie zysku. Maksymalizacja dochodów ze sprzedaży iminimalizacja kosztów. Podejmowanie dobrych decyzjistrategicznych. Prowadzenie starannej polityki podziałuwypracowanych zysków.

Prawna Wymagana przezspołeczeństwo

Przestrzeganie prawa; stosowanie się do wszystkich regulacji.Przestrzeganie regulacji w zakresie ochrony środowiska i prawkonsumenta. Przestrzeganie prawa pracy. Przeciwdziałanie korupcji.Wypełnianie wszystkich kontraktowych zobowiązań. Honorowaniegwarancji.

Etyczna Oczekiwana przezspołeczeństwo

Unikanie wątpliwych zachowań. Działanie nie tylko z literą, ale takżeduchem prawa. Traktowanie prawa jako bezwarunkowego minimum ipodejmowanie działań powyżej tego minimum. Zapewnienieetycznego przywództwa, będącego przykładem dla całej organizacji.

Filantropijna Doceniana/Pożądanaprzez społeczeństwo

Bycie dobrym obywatelem (ang. coroporate citizen). Prowadzenieprogramów wspierających społeczeństwo – np. edukację, usługizdrowotne, kulturę, usługi miejskie. Troska o poprawę jakości życiaspołecznego. Zaangażowanie w wolontariat.


56

przez nich dostarczony będzie chroniony przed nadużyciem lub przywłaszczeniem przez korporacyjnychmenedżerów, członków zarządu lub akcjonariuszy kontrolujących jest ważnym czynnikiem na rynkachkapitałowych. Zarządy korporacyjne, menedżerowie i akcjonariusze kontrolujący mogą mieć możliwośćzaangażowania się w działania, która mogą podnieść swoje własne interesy kosztem akcjonariuszyniekontrolujących. (...) Ramy ładu korporacyjnego powinny zapewnić, że ujawnianie wszystkichmateriałów dotyczących korporacji jest terminowe i dokładne, w tym sytuacji finansowej, wyników,własności i zarządzania firmą. Firmy często dokonują dobrowolnych ujawnień, które wykraczają pozaminimalne wymogi ujawniania informacji,w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku. [OECD "Zasady ŁaduKorporacyjnego",2004]


III ZARZĄDZANIE

ZARZĄD I ZARZĄDZANIE (9 PYTAŃ)

Tematy

Wewnętrzne przepisy nieobowiązkowe dotyczące dyrektorów (8 pytań)

Dyrektorzy i konflikt interesów (13 pytań)

Ujawnianie danych i transparentność (19 pytań)

Udział i głosowanie podczas walnych zgromadzeń (5 pytań)

Zatrudnienie i rekrutacja zasobów ludzkich (11 pytań)

Zdrowie, bezpieczeństwo w miejscu pracy i dialog społeczny (16 pytań)

Dostosowywanie się do zachodzących zmian (6 pytań)

Środowisko (17 pytań)

Konsumenci i jakość (9 pytań)

Nauka i technologia (4 pytania)

Lokalne społeczności (3 pytania)

Partnerzy biznesowi (9 pytań)

57

4AKTY PRAWNE, KTÓRYCH TREŚĆ I ZNACZENIEMA POŚREDNI LUB BEZPOŚREDNI WPŁYWNA ŚWIADCZENIE USŁUG KOMUNALNYCH

�� Acquis Urban–Agenda działań w zakresie polityki miejskiej.W trakcie Nieformalnego Spotkania Ministrów UE ds. polityki miejskiej, która odbyła się 29-30listopada 2004 r. w Rotterdamie, Ministrowie podpisali dokument Acquis Urban – zawierającyzestaw wspólnych zasad decydujących o powodzeniu politykskierowanych do obszarów miejskich.

�� Porozumienie z Bristolu nt.zrównoważonych wspólnot (BritishAccord).W trakcie NieformalnegoPosiedzenia Ministrów UE ds. rozwoju miast, które miało miejsce w Bristolu w grudniu 2005 r.przyjęte zostało tzw. Porozumienie z Bristolu nt. „zrównoważonych wspólnot” (British Accord on“Sustainable Communities”). Identyfikuje ono zasady i cechy zrównoważonych wspólnot(sustainable communities), wspólne dla całej Unii. Porozumienie to jest uzupełnieniem tzw. UrbanAcquis, który zawiera zestawienie działań decydujących o skuteczności i powodzeniu politykimiejskiej. Porozumienie z Bristolu zawiera zestawienie właściwości charakteryzujących miejscadobre do życia i pracy–zarówno na obszarach miejskich jak i wiejskich.

�� Karta Lipska na rzecz Zrównoważonych Miast. W trakcie Nieformalnego Spotkania Ministrów UEds. rozwoju miast w Lipsku w 2007 r. przyjęta została Karta Lipska. Zawiera ona wspólne zasady istrategie polityki rozwoju miast. Zgodnie z Kartą Lipską polityka skierowana do miast powinnarealizować zasady zrównoważonego rozwoju i uwzględniać wszystkie jego wymiary –tj.: dobrobytgospodarczy, równowagę społeczną, aspekty środowiskowe, wymagania kulturalne i zdrowotneoraz skuteczność instytucji. Karta Lipska zawiera dwa główne przesłania polityczne – zgodnie zktórymi należy: w większym stopniu wykorzystywać zintegrowane strategie rozwoju miast orazzwrócić szczególną uwagę na zdegradowane dzielnice miast.

�� Stanowisko Ministrów UE ds. rozwoju miast z Marsylii. W trakcie Nieformalnego SpotkaniaMinistrów ds. rozwoju miast w Marsylii 25 listopada 2008 r. przyjęte zostało wspólne stanowiskoministrów nt. miasta zrównoważonego i spójnego. W dokumencie ministrowie zobowiązali sięprzede wszystkim do stworzenia Ram Referencyjnych Miasta Zrównoważonego (RRMZ), któremają być narzędziem, które umożliwi operacyjne wdrożenie założeń Karty Lipskiej - traktującej omieście zrównoważonym. Uzgodniono, że Ramy Referencyjne muszą uwzględniać specyfikęposzczególnych krajów UE i nie powinny mieć charakteru wiążącego. Narzędzie powinno miećformę zestawu pytań, które sprawdzałyby, na ile polityka rozwoju miasta uwzględnia założeniarozwoju zrównoważonego. Elementy składowe RRMZ powinny być wystarczająco szerokie, tak bymogły być stosowane w różnych uwarunkowaniach. Zgodnie z potrzebą byłyby uszczegóławiane,stosując zasadę subsydiarności lub precyzowane ilościowo przez lokalnych interesariuszy, tak abyuwzględniały specyfikę danego miasta. Narzędzie to powinno stać się podstawą lokalnej debaty idialogu pomiędzy różnymi poziomami rządzenia celem wypracowania harmonijnych ścieżekrozwoju.W debacie tej powinni brać udział wszyscy interesariusze rozwoju miasta: władze lokalne,przedsiębiorcy, stowarzyszenia zawodowe, społeczność naukowa, organizacje pozarządowe orazmieszkańcy. Ramy Referencyjne nie powinny być narzędziem dla osób lub instytucji postronnychdla zewnętrznej oceny polityk miejskich. Powinny one ułatwić dostęp do wiedzy i doświadczeń,dobrych praktyk i istniejących metod określania stosownych wskaźników. Co więcej powinny onewspierać wdrażanie zintegrowanego zrównoważonego rozwoju miast oraz sygnalizować jegosłabości lub brak.

4. A KT Y P RAW N E, KTÓ RYC H T R E Ś Ć I Z N ACZ E N I E M A P O Ś R E D N ILUB BEZPOŚREDNI WPŁYW NA ŚWIADCZENIE USŁUG KOMUNALNYCH

60

�� Deklaracja z Toledo. W trakcie Nieformalnego Spotkania Ministrów ds. rozwoju miast w Toledo 22czerwca 2010 r. przyjęta została Deklaracja z Toledo. W Deklaracji podkreślone zostało znaczeniezintegrowanej rewitalizacji miast dla rozwoju inteligentnego, zrównoważonego i sprzyjającegowłączeniu społecznemu.

�� Komunikat Budapesztański na temat wyzwań demograficznych i klimatycznych, przed którymistoją miasta europejskie. W trakcie spotkania Dyrektorów Generalnych odpowiedzialnych zarozwój miast, które odbyło się 2 maja 2011 r. w Budapeszcie w ramach Prezydencji Węgierskiej wRadzie UE, przyjęty został Komunikat Budapesztański. W Komunikacie wskazano kluczowewyzwania przed jakimi stoją miasta europejskie, chcące osiągnąć zrównoważony rozwój.Przedstawione zostały również rekomendacje dla polityki miejskiej na poziomie europejskim,krajowym i regionalnym oraz rekomendacje dla miast, miasteczek i aglomeracji miejskich.Prezydencja Węgierska przygotowała również dwie publikacje poświęcone wyzwaniom, z jakimibędą się musiały zmierzyć miasta europejskie w najbliższych latach: zmiany demograficzne orazzmiany klimatu.Raport: Wpływ europejskich trendów demograficznych na rozwój regionów i miast/The impact of European demographic trends on regional and urban development/. Zmianydemograficzne są jednym z najpoważniejszych wyzwań przed jakimi Europa stanie w najbliższychdziesięcioleciach. Europę czekają wyzwania związane m.in. z rosnącymi zróżnicowaniamidemograficznymi w regionach,spadkiem wskaźnika urodzeń i wielodzietności,procesami starzeniasię społeczeństwa. Przygotowany podczas Prezydencji Węgierskiej raport opisuje zmianydemograficzne na przestrzeni lat,przedstawia obecną sytuację demograficzną w Europie,wskazujeperspektywy zmian w najbliższych dziesięcioleciach oraz ich możliwe konsekwencje, jak równieżprzedstawia rekomendacje, w jaki sposób europejskie miasta powinny rozwiązywać problemyzwiązane ze zmianami demograficznymi. Celem raportu Wpływ europejskich trendówdemograficznych na rozwój regionów i miast jest zaprezentowanie szerokiego spektrum zagadnieńi problemów związanych ze zmianami demograficznymi w Europie. W dokumencie zwróconoszczególną uwagę na ich wymiar terytorialny, podejmując próbę odpowiedzi na pytanie, w jakisposób na poziomie lokalnym można wpływać na zmiany demograficzne w miastach europejskich?Przedstawiony raport, powinien przyczynić się do podjęcia przez miasta oraz władze regionalne ikrajowe działań, mających na celu przeciwdziałanie skutkom, jakie niosą ze sobą zmianydemograficzne. Dokument ten ma przede wszystkim charakter informacyjny i może stanowićinspirację dla osób i instytucji, przekonanych, że zrównoważone i spójne miasta są podstawągospodarczego rozwoju całej Europy.

4. A KT Y P RAW N E, KTÓ RYC H T R E Ś Ć I Z N ACZ E N I E M A P O Ś R E D N ILUB BEZPOŚREDNI WPŁYW NA ŚWIADCZENIE USŁUG KOMUNALNYCH

61

5SŁOWNIK POJĘĆ.

5. SŁOWNIK POJĘĆ.

64

Dla sprawnego poruszania się w tematyce rozwojowej, z którą wielkopolski sektor komunalny będzienierozerwalnie związany,zamieszcza się poniżej uproszczonysłownikpojęć:34

Agenda terytorialnaStrategiczne ramy planowania przestrzennego w Europie, przyjęte w ostatecznym kształcie na

nieformalnym posiedzeniu Rady w Lipsku (maj 2007 r.). Agenda zawiera zbiór ogólnych wytycznychuzgodnionych między 27 państwami członkowskimi. Towarzyszy jej pierwszy program działania, owocnieformalnego posiedzenia Rady na Azorach (listopad 2007 r.). Cel tego dokumentu wiąże się zarówno zezrównoważonym zagospodarowaniem przestrzennym Unii, jak i z trwałym wzrostem gospodarczym(policentryczność,sieci partnerstw,rozwój zrównoważony).

Audyt miejskiPorównywalne dane dotyczące pewnej liczby obszarów miejskich wybranych w państwach

członkowskich UE,owoc wspólnych wysiłków Eurostatu i Dyrekcji Generalnej ds.Polityki Regionalnej.Audytmiejski, przeprowadzony w dwóch etapach (w latach 2004 i 2007), zebrał informacje o jakości życia w 258miastach Unii Europejskiej.Dziedziny odzwierciedlone w zgromadzonych zmiennych obejmują demografię,mieszkalnictwo, zdrowie, rynek pracy, gospodarkę, kształcenie, środowisko naturalne, transport, kulturę irekreację.

CEMAT- Europejska Konferencja MinistrówGospodarki PrzestrzennejOrgan działający w ramach Rady Europy, skupiający ministrów gospodarki przestrzennej z 47 państw

członkowskich tej organizacji. Na posiedzeniach CEMAT, odbywających się co trzy lata, ministrowie zakażdym razem podejmują inną problematykę, w odniesieniu do której przyjmują szereg ogólnychwytycznych.

DostępnośćŁatwość, z jaką można dostać się do danego miejsca. Oznacza fizyczną dostępność za pomocą

infrastruktury transportowej, ale także zdolność połączeniową za pośrednictwem zaawansowanychsystemów telekomunikacyjnych.Przyczynia się do poprawywirtualnej dostępności regionów.

ESPON -European Spatial Planning Observatory Network (Europejska Sieć Obserwacyjna RozwojuTerytorialnego i SpójnościTerytorialnej)

Program, którego ostatecznym celem jest uzyskanie zestawu wskaźników dotyczących przemianeuropejskich jednostek terytorialnych we wszystkich ich aspektach (ekonomicznym, demograficznym,społecznym, ekologicznym, geograficznym) poprzez utworzenie sieci danych i krajowych ośrodkówbadawczych. Działania koordynuje jednostka wspomagająca z siedzibą w Luksemburgu. Pierwszy programESPON został uruchomionyw 2002 r.na okres pięciu lat.Obecnie trwa druga edycja programu (2007-2013).

EurocitiesSieć miast europejskich założona w 1986 r. Jej zadanie jest dwojakie: służy jako pośrednik między

34) Źródło słownika: Europejski Komitet Ekonomiczno – Społeczny, Spójność Terytorialne, Bruksela 2012

instytucjami europejskimi a miastami będącymi jej członkami (śledzenie działań instytucji i obronainteresów) oraz ułatwia wymianę dobrych praktyk w dziedzinie zarządzania obszarami miejskimi (zwłaszczaza pośrednictwem jej komitetów).

Europa 2000 [COM(91) 452 wersja ostateczna] i Europa 2000+ [COM(94) 354 wersja ostateczna]Dwa komunikaty Komisji Europejskiej dotyczące zagospodarowania przestrzennego. Oba (późniejszy

stanowi aktualizację wcześniejszego) zawierają dane dotyczące zagospodarowania przestrzennego wEuropie i jego strukturalne założenia i dostarczają porównania różnych systemów instytucjonalnych. Wostatecznym zamyśle miały one zaproponować strategiczne wytyczne, a zatem służyć za podstawę doszerzej zakrojonych rozważań nad wartością dodaną wspólnotowej wizji zagospodarowania przestrzennegow Europie.

EPRP-Europejska perspektywa rozwoju przestrzennegoZaproponowana w Liège w 1993 r. i przyjęta w maju 1999 r. w Poczdamie przez ministrów unijnej

Piętnastki odpowiedzialnych za gospodarkę przestrzenną, zapewnia wspólne ramy odniesienia w celuściślejszej koordynacji politykkrajowych w zakresie gospodarki przestrzennej.Opiera się na trzech głównychzasadach: zasadzie zrównoważonego i policentrycznego rozwoju systemu miejskiego i tworzenia nowychrelacji miedzy miastem a wsią, zasadzie zapewniania równego dostępu do wiedzy i związanej z tyminfrastruktury i na zasadzie zrównoważonego rozwoju oraz mądrego zarządzania i utrzymania bogactwanaturalnego i dziedzictwa kulturowego.Dokument ten był podstawą opracowania karty lipskiej.

EFRR -Europejski FunduszRozwoju RegionalnegoUtworzony w 1975 r., stanowi największą pod względem ilościowym składową funduszy

strukturalnych. Ma na celu zmniejszenie różnic między regionami Wspólnoty poprzez wsparcie finansowerozwoju regionów o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

EUWT-Europejskie ugrupowanie współpracyterytorialnejZaproponowane przez Komisję Europejską w 2004 r. i urzeczywistnione dzięki przyjęciu

rozporządzenia z 31 lipca 2006 r. (Dz.U. L 210/19). Jest to narzędzie wspólnotowe nadające osobowośćprawną stowarzyszeniu samorządów, którego ostatecznym celem jest wdrożenie jednego z aspektów celudotyczącego europejskiej współpracy terytorialnej. Ta zdolność prawna umożliwia EUWT udział wbezpośrednim zarządzaniu programami i funduszami strukturalnymi.

EuroregionEuroregiony to stałe struktury współpracy transgranicznej między bezpośrednio sąsiadującymi ze sobą

wspólnotami lokalnymi i regionalnymi usytuowanymi po obu stronach wspólnych granic państwowych.

FunduszSpójnościUtworzony w roku 1993 jako jeden z instrumentów polityki spójności, służy współfinansowaniu

projektów dotyczących środowiska naturalnego i infrastruktury.


65


66

Funkcjonalnyobszar (lub region) miejskiFunkcjonalny region lub obszar miejski składa się z ośrodka miejskiego i jego otoczenia,

zintegrowanego gospodarczo z centrum (np. lokalny rynek pracy). Za kryterium odniesienia przyjmuje siędojazdy do pracy (jednostka podstawowa: osoby dojeżdżające). ESPON proponuje,by w przypadku krajów oliczbie ludności przekraczającej 10 mln za funkcjonalny obszar miejski uznawać obszar z ośrodkiemmiejskim liczącym przynajmniej 15 tys. mieszkańców, zamieszkany w sumie przez ponad 50 tys. osób. Wprzypadku krajów mniejszych, funkcjonalny obszar miejski powinien obejmować ośrodek miejski liczący 15tys.mieszkańców i być zamieszkanyprzez ponad 0,5% ludności kraju,jak również powinien odgrywać istotnąrolę w skali krajowej lub regionalnej.

INTERACT - Interreg Animation, Cooperation and Transfer (Animacja, współpraca i transfer wramach Interreg)

W okresie 2007-2013 - program mający na celu wspieranie dobrego zarządzania programamifinansowanymi przez Wspólnotę, wpisującymi się w ramy celu dotyczącego europejskiej współpracyterytorialnej.Jego łącznybudżet wynosi ok.40 mln euro.

JASPERS - Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions (Wspólna inicjatywawsparcia projektów w regionach europejskich). Program partnerstwa między DG ds. Polityki RegionalnejKomisji Europejskiej, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) i Europejskim Bankiem Odbudowy iRozwoju (EBOR) dotyczącego udzielania wsparcia technicznego.Głównym celem programu,któryopiera sięna pomocy ekspertów EBI i EBOR-u, jest dostarczanie państwom członkowskim technicznego know-how wcelu opracowania dużych projektów infrastrukturalnych o wysokiej jakości (przede wszystkim w sektorzetransportu i ochronyśrodowiska naturalnego).

JESSICA - Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas (Wspólne europejskiewsparcie na rzecztrwałych inwestycji w obszarach miejskich)

Inicjatywa realizowana ze wsparciem Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego(EBI) oraz Banku Rozwoju Rady Europy (CEB). Jej celem jest udzielanie pożyczek bankowych nazintegrowanyrozwój stref miejskich.

Karta Lipska na rzeczzrównoważonego rozwoju miast europejskichPrzyjęta na nieformalnym posiedzeniu Radyw Lipsku w maju 2007r.,równolegle zagendą terytorialną,

tworzy fundamentynowej polityki miejskiej na szczeblu europejskim.Karta określa priorytety,które państwaczłonkowskie zobowiązują się wdrożyć na szczeblu krajowym.Chodzi o rewitalizację obszarów znajdującychsię w niekorzystnej sytuacji gospodarczej i przechodzących kryzys społeczny. Na szczeblu wspólnotowymkarta przewiduje regularną wymianę dobrych praktyk i wspólnych wniosków

KPRN -Konferencja Peryferyjnych Regionów Nadmorskich (ang.CPRM)Służy interesom i potrzebom regionów nadmorskich, stojących przed problemami szczególnego

rodzaju. Podejmuje działania w szczególności wśród instytucji europejskich i państw. Regiony będące

członkami organizacji prowadzą programy współpracy oparte na konkretnych projektach, abywykorzystywać i uwypuklać swoje walory.

KonurbacjaSkupisko lub nieprzerwana sieć obszarów miejskich, które uległy fizycznemu połączeniu wskutek

wzrostu demograficznego i ekspansji.To policentryczna forma aglomeracji.

LEADERCelem tej inicjatywy, zapoczątkowanej w 1991 r., jest wspieranie innowacyjnych działań na rzecz

rozwoju obszarów wiejskich w regionach Unii Europejskiej znajdujących się w niekorzystnym położeniu.Inicjatywę tę realizowano w etapach: Leader (1991-1994), Leader II (1994-1999) oraz Leader + (1999-2006).

Lokalnyrynekpracy(ang.employment catchment area)Obszar objęty oddziaływaniem konkretnego ośrodka gospodarczego, na którym znaczna część

ludności czynnej zawodowo pracuje i mieszka.Pojęcie to wiąże się ściśle zpojęciamiobszaru metropolitalnego i funkcjonalnego regionu miejskiego.

Metoda wspólnotowaTryb podejmowania decyzji w ramach pierwszego filaru Unii Europejskiej, tzw. filaru wspólnotowego

lub zintegrowanego, który obejmuje dziedziny należące do kompetencji Unii Europejskiej. W ramach tejmetody Komisja ma wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej i składa propozycje wnioskówlegislacyjnych, nad którymi głosuje się następnie w ramach procedury współdecyzji, zgodnie z którą Radapodejmuje decyzje kwalifikowaną większością głosów,a Parlament Europejski składa propozycje poprawek.

Metoda międzyrządowaTryb podejmowania decyzji w ramach drugiego i trzeciego filaru (tzw. filarów współpracy) Unii

Europejskiej. Decyzje podejmowane są na podstawie jednomyślnego głosowania w Radzie, a ParlamentEuropejski ma możliwość wyrażenia swojej opinii.

METREXSieć europejskich regionów i obszarów metropolitalnych (siedziba jej sekretarza generalnego mieści

się w Glasgow wWielkiej Brytanii).Sieć ma zasięg ogólnoeuropejski i obejmuje praktyków,a zarazem stanowigrupę interesów związaną z obszarami metropolitalnymi. Zadania METREXU są dwojakie: pierwszymprzekrojowym celem jest ułatwianie kontaktów między osobami sprawującymi funkcje techniczne ipolityczne oraz administracjami wielkich aglomeracji europejskich, natomiast drugim celem jestpośredniczenie na płaszczyźnie pionowej między instytucjami wspólnotowymi i jej członkami.

Niekontrolowanyrozwój miast (ang.urban sprawl)Nieplanowane, chaotyczne rozprzestrzenianie się rozwoju miasta na obszary leżące na jego skraju.


67

68

Wyrażenie stosowane jest także na określenie szerokiego,szybkiego i czasem nieodpowiedzialnego rozrostuwiększego obszaru metropolitalnego na bardziej rozległy teren. Cechy charakterystyczneniekontrolowanego rozwoju miast to różnorodność modeli użytkowania terenu (np. aglomeracjeuzależnione od transportu samochodowego), niewielka intensywność użytkowania gruntów, lecz takżewiększa skala rozwoju niżw przypadku obszarów zurbanizowanych wcześniej (szersze drogi,większe sklepyzogromnymi parkingami) oraz ubóstwo koncepcji, które często stwarza wrażenie ujednolicenia środowiskamiejskiego.

NUTS - Nomenclature des unités territoriales statistiques (Wspólna klasyfikacja jednostekterytorialnych do celów statystycznych)

Utworzona przez Europejski Urząd Statystyczny Eurostat w celu uzyskania jednolitego i spójnegosystemu podziału administracyjnego. Klasyfikacja ta funkcjonuje w prawie wspólnotowym dotyczącymfunduszystrukturalnych od 1988 r.

Obecna nomenklatura dzieli 27państw członkowskich Unii Europejskiej na następujące poziomy:� NUTS 1 (np.niemieckie kraje związkowe,regionyw Belgii,Danii,Szwecji,Irlandii i Szkocji);� NUTS 2 (np. wspólnoty autonomiczne Hiszpanii, regiony i departamenty zamorskie Francji,

prowincje Belgii i Holandii);� NUTS 3 (np.powiatyniemieckie,departamenty francuskie,prowincje hiszpańskie i włoskie).

Obszar metropolitalnyObszar metropolitalny to aglomeracja miejska wraz z jej peryferiami, z których codziennie do pracy w

centrum dojeżdża znaczna część czynnych zawodowo mieszkańców.Obejmuje obszary zielone aglomeracji,aza jego granice uznaje się ogólnie pierścień strefy podmiejskiej. Pojęcie obszaru metropolitalnego jest więcbliskie pojęciu lokalnego rynku pracy (ang. employment catchment area) lub funkcjonalnego regionu(tudzież obszaru) miejskiego. W perspektywie europejskiej (METREX) obszar metropolitalny definiowanyjest jako obszar zamieszkany przez co najmniej 500 tys. osób. Niekiedy używa się pojęcia regionumetropolitalnego - mianowicie w tym szczególnym wypadku, gdy obszar metropolitalny jest jednostkąwydzieloną administracyjnie.

Obszar miejskiObszar fizycznie stanowiący część wielkiego lub średniego miasta,charakteryzujący się dużą proporcją

terenów zabudowanych, wysoką gęstością zaludnienia i zatrudnienia oraz rozwiniętą siecią transportu iinnych rodzajów infrastruktury (odwrotnie niż na obszarach wiejskich). Obszary miejskie mogą równieżobejmować niezabudowane tereny zielone, wykorzystywane zwykle przez mieszkańców do celówrekreacyjnych.

ObszarypodmiejskieStrefy przejściowe między obszarem typowo wiejskim a środowiskiem zurbanizowanym. Często są

bezpośrednim łącznikiem między obszarami miejskimi a wiejskimi i z czasem mogą przekształcić się w


obszary całkowicie zurbanizowane.Są środowiskiem zamieszkałym,a więc miejscem,gdzie ludność odgrywakluczową rolę.Osobydojeżdżające do pracyzobszarów podmiejskich (ang.commuters).

Termin ten odnosi się tradycyjnie do tej części aktywnej zawodowo populacji, która codzienniepokonuje znaczne odległości publicznym lub prywatnym środkiem transportu między swoim miejscemzamieszkania, znajdującym się na terenie podmiejskim, a miejscem pracy, zlokalizowanym w ośrodkumiejskim.

PartnerstwoZasada działania funduszy strukturalnych zakładająca jak najściślejszą współpracę między Komisją

Europejską a odpowiednimi władzami poszczególnych państw członkowskich na szczeblu krajowym,regionalnym i lokalnym,od momentu tworzenia koncepcji do realizacji poszczególnych działań.

PeryferieRegiony peryferyjne to strefy położone z dala od głównych ośrodków miejskich i gospodarczych w skali

państw lub kontynentu europejskiego. Regiony peryferyjne posiadają z reguły mniejszy potencjałgospodarczy niż bardziej centralnie położone regiony i są od nich mniej dostępne. Zajmują one szczególnemiejsce w regionalnych strategiach zagospodarowania przestrzennego.

PięciokątTermin ten, zastępowany też pojęciami „niebieski banan" lub „strefa silnego rozwoju gospodarczego",

oznacza pewną mentalną konstrukcję geograficzną odnoszącą się do strefy położonej między pięciomaeuropejskimi stolicami gospodarczymi: Londynem, Paryżem, Mediolanem, Monachium i Hamburgiem. W„Europejskiej perspektywie rozwoju przestrzennego" (EPRP), której celem jest m.in. wspieraniepolicentrycznego rozwoju Europy,wskazuje się,że pięciokąt,zajmujący20% terytorium Unii Europejskiej,jestzamieszkanyprzez40% populacji unijnej i wytwarza prawie 50% bogactwa UE.

Planowanie zintegrowaneProces polegający na łączeniu planów dla poszczególnych sektorów i szczebli w celu podejmowania

strategicznych decyzji i uzyskania ogólnego wyobrażenia o dostępnych środkach i ich przeznaczeniu.Stanowi punkt odniesienia w podejmowaniu inicjatyw instytucjonalnych i rozdzielaniu środków.W ramachplanowania zintegrowanego (lub całościowego) uwzględnia się i łączy czynniki gospodarcze, społeczne,ekologiczne i kulturowe, by podejmować odpowiednie decyzje w sprawie użytkowania gruntów iinfrastrukturyw celu wspierania zrównoważonego rozwoju terytorialnego.

PolicentrycznośćForma sytemu aglomeracji rozpowszechniana przez EPRP. Zakłada istnienie na różnych poziomach

hierarchii urbanistycznej wielu aglomeracji miejskich o podobnej wielkości, w przeciwieństwie do sytuacji,w której jedyny duży ośrodek miejski dominuje na wszystkich szczeblach, wskutek czego zanikają nawetszczeble pośrednie. Zasadę policentrycznej struktury i policentrycznego rozwoju przestrzennego możnastosować do różnych poziomów geograficznych na szczeblu regionalnym i europejskim.

69


70

PomocniczośćZasada pomocniczości została przyjęta na posiedzeniu Rady Europejskiej w Edynburgu w grudniu

1992 r. Jej celem jest zapewnienie, że decyzje będą podejmowane na szczeblu najbliższym obywatela.Zakłada ona ciągłe monitorowanie, by działania podejmowane na szczeblu wspólnotowym były należycieuzasadnione w odniesieniu do środków dostępnych na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym.Zgodnie z tą zasadą Unia podejmuje dane działanie tylko wtedy (z wyjątkiem dziedzin, w których mawyłączne kompetencje),gdy jest ono bardziej skuteczne niż działanie podejmowane na szczeblu krajowym,regionalnym lub lokalnym. Pojęcie to jest ściśle związane z zasadami proporcjonalności i niezbędności,które zakładają, ze działanie Unii nie powinno wykraczać poza ramy niezbędne dla realizacji celówokreślonych w traktacie.

Potencjał terytorialnyZwiązany z pojęciem kapitału terytorialnego, termin tenodnosi się do wszystkich atutów danego

obszaru, zwłaszcza związanych z infrastrukturą, działalnością gospodarczą, zasobami naturalnymi orazdostępnością geograficzną.

RandstadGeograficzna i administracyjna aglomeracja obejmująca holenderskie miasta Utrecht, Amsterdam,

Hagę i Rotterdam, podawana często jako przykład ze względu na swój policentryzm, strukturęadministracyjną i polityczną orazzintegrowane planowanie.

Regionynajbardziej oddaloneZamorskie terytoria państw członkowskich,które stanowią integralną część Unii Europejskiej. Stosuje

się wobec nich pewne środki szczególne, zwłaszcza poprzez asygnowanie środków z funduszystrukturalnych, opracowywanie programów badawczych i ochronę rynków lokalnych. Zalicza się do nichGwadelupę,Gujanę,Martynikę,wyspę Reunion,archipelagAzory,Maderę orazWyspyKanaryjskie.

Rozwój obszarów miejskichPrzemiany konkretnego obszaru (miejskiego) lub skutek rozmaitych działań, które przyczyniają się do

rozwoju tego obszaru. Wspieranie rozwoju obszaru miejskiego oznacza wzmacnianie różnychekonomicznych,społecznych,ekologicznych i kulturalnych aspektów potencjału miast i obszarów miejskich.

Spójność gospodarcza i społecznaJest wyrazem solidarności między państwami członkowskimi i regionami Unii Europejskiej. Służy

wspieraniu trwałego i zrównoważonego rozwoju, zmniejszaniu różnic strukturalnych między regionami ikrajami oraz promowaniu rzeczywistej równości szans między osobami. Realizowana jest za pomocąróżnych interwencji finansowych,szczególnie za pośrednictwem funduszystrukturalnych.

Spójność terytorialnaZgodnie z art. 2 i 158 traktatu nicejskiego spójność terytorialną można zdefiniować jako powierzone


Wspólnocie zadanie popierania harmonijnego, zrównoważonego i trwałego rozwoju działalnościgospodarczej na całym terytorium Wspólnoty.

Sprawowanie rządów� Sprawowanie rządów na szczeblu terytorialnym,zwane również lokalnym sprawowaniem rządów.

Zakłada organizację złożonych relacji między różnymi administracjami i podmiotami z terenu wramach realizacji polityki planowania przestrzennego. Odwołuje się do pojęć partnerstwa iwspółpracy lokalnej, a tym samym wzmacnia rolę partnerów i podmiotów zorganizowanegospołeczeństwa obywatelskiego;

� Wieloszczeblowe sprawowanie rządów.Elastyczna struktura relacji między Komisją, rządami orazwładzami regionalnymi i lokalnymi, dostosowana raczej do konkretnych sytuacji i zagadnieńtematycznych niż pojmowana jako ramy hierarchicznych kompetencji władzy poszczególnychszczebli.

TEN -sieci transeuropejskieTermin ten odnosi się do transgranicznej infrastruktury w dziedzinie transportu, energii,

telekomunikacji oraz środowiska. W 1994 r. Rada Europejska postanowiła udzielić wsparcia czternastupriorytetowym projektom w zakresie transportu orazdziesięciu projektom w dziedzinie energii.

URBACTEuropejski program finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Ma za

zadanie wspierać wymianę doświadczeń i płynących z nich wniosków między miastami europejskimi orazrozpowszechniać zdobytą wiedzę w zakresie zrównoważonego rozwoju miast. Obecnie realizowana jestdruga edycja programu: URBACT II (2007-2013),która stanowi kontynuację URBACT I (2002-2006).

URBANProgram wspólnotowy (1994-2006), którego działania koncentrowały się na społecznej i

gospodarczej rewitalizacji miast i dzielnic pogrążonych w kryzysie, aby wspierać zrównoważony rozwójobszarów miejskich.

UrbanizacjaDługoterminowy proces, charakteryzujący się zarówno wzrostem liczby ludności żyjącej w miastach,

jak i powiększaniem się obszarów miejskich.

Wpływ na danyobszar (ocena wpływu na danyobszar)Metoda zmierzająca do określenia skutków wszelkiego rodzaju strategii, środków i projektów

publicznych, mających wpływ na dany obszar, szczególnie zaś na rozwój zrównoważony i spójnośćterytorialną. Podlegające ocenie skutki mogą więc mieć charakter ekonomiczny, społeczny, ekologiczny ikulturalny. Mogą wiązać się ze zmianami dotyczącymi dostępności; różnorodności biologicznej; preferencjifirm w kwestii lokalizacji; regionalnych czy lokalnych możliwości zatrudnienia; jakości życia itd.

71


Współpraca terytorialnaTrzeci - obok konwergencji i konkurencyjności - samoistny cel polityki spójności Unii Europejskiej na

okres programowania 2007¬2013; pojęcie wiąże się ściśle z inicjatywą wspólnotową INTERREG IV.Zgodnie z powszechnie przyjętym podziałem polega na wdrażaniu i wspieraniu partnerstw z różnymipodmiotami regionalnymi poprzez:

� współpracę transgraniczną (na lata 2007¬2013: INTERREG IV A): między obszarami (NUTS 3)przygranicznymi i bezpośrednio sąsiadującymi (np. eurometropolia Lille-Kortrijk-Tournai);umożliwia lepszą lokalną integrację geograficzną w związku ze wspólnymi problemamisąsiadujących obszarów, czasem borykających się z trudnymi warunkami gospodarowania zewzględu na położenie na peryferiach centrów;

� współpracę transnarodową (INTERREG IVB): między regionami mającymi wspólną granicę(NUTS 2), dzięki czemu powstają rozległe całości terytorialne (np. program Interreg IV B NorthWest Europe); umożliwia lepszą integrację,jeśli chodzi o kwestie strategiczne;

� współpracę międzyregionalną (INTERREG IV C): między regionami (NUTS 2), które mogą byćbardzo oddalone od siebie geograficznie; współpracują one w ramach określonej problematykipoprzez wymianę dobrych praktyk oraz za pośrednictwem sieci specjalistów i praktyków (np.projekt EUCO2 80/50 zarządzanyprzezstowarzyszenie METREX).

Zagospodarowanie przestrzenneStosowana przez sektor publiczny dyscyplina wiedzy i metoda mająca na celu ukierunkowanie

rozmieszczenia osób i form działalności na obszarach o różnej wielkości oraz przestrzennego rozkładuróżnorakiej infrastruktury i innych rodzajów pokrycia terenu. Działania w zakresie zagospodarowaniaprzestrzennego prowadzone są na różnych szczeblach administracji i władz (lokalnym, regionalnym lubkrajowym), podczas gdy współpraca w tej dziedzinie realizowana jest także w wymiarze transgranicznym,transnarodowym i europejskim.

Zdolność połączeniowaOpisuje rodzaj i potencjał połączeń transportowych i (tele)komunikacyjnych z innymi aglomeracjami

miejskimi oraz z wielkimi sieciami. Poziom zdolności połączeniowej zależy nie tylko od bliskości wielkichsieci transportowych i komunikacyjnych, lecz także, i przede wszystkim, od bliskości punktów dostępu dotych sieci (dworce kolejowe, wjazdy na autostrady). Pojęcie zdolności połączeniowej odnosi się do siecitelekomunikacyjnych i transportowych.

72


Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

KRAJOWA IZBA GOSPODARCZAul. Trębacka 400-074 Warszawa

tel.: +48 22 630 97 03+48 22 827 46 73fax:

www.kig.pl

„Strategia wdrażania zmian gospodarczych w wielkopolskim ... ·...

Documents

Transcript of „Strategia wdrażania zmian gospodarczych w wielkopolskim ... ·...