SAMOCHÓD OPANCERZONYdo rozpoznania ska¿eñ — BRDM-2rs

Zwiêkszaj¹ce siê stale wymagania taktyczne dotycz¹ce ruchliwoœcii manewrowoœci bojowych pojazdów wojskowych na wspó³czesnym poluwalki, przyczyni³y siê do powstania nowego wozu rozpoznawczego.

W zwi¹zku z tym pod koniec 1954 roku w biurze doœwiadczalnym W.A. Diedkowa rozpoczêto opracowywania nowego samochodu opancerzone-go, a jego g³ównym konstruktorem zosta³ W. K. Rubcow.

Pocz¹tkowo mia³a to byæ wersja p³ywaj¹ca transportera BTR-40. Z tegopowodu otrzyma³ on robocze oznaczenie BTR-40P. Do jego konstrukcji u¿y-to wielu elementów i zespo³ów stosowanych w tym transporterze. Z uwagijednak na szereg zmian jakie w nim wprowadzono, pojazd otrzyma³ nazwêBRDM (skrót od: Bronirowannaja Rozwiedywatielno-Dozornaja Maszina).Któr¹ ostatecznie zmieniono na BRDM-1.

Militaria z Myszk¹

43

SPRZÊT WOJSK CHEMICZNYCH

kpt. mgr in¿. Krzysztof CYGAN

Fot. 1. BRDM-1

Mia³ on zdolnoœæ p³ywania i dodatkowe, chowane w kad³ubie, ko³a no-œne u³atwiaj¹ce pokonywanie rowów i okopów. Zastosowano równie¿ cen-tralny uk³ad pompowania kó³ – co sta³o siê póŸniej standardem w przypad-ku samochodów wojskowych.

Pierwszy prototyp nowego samochodu zbudowano w lutym 1956 roku,a ju¿ w roku nastêpnym przyst¹piono do ich produkcji seryjnej. Pierwszeserie nie mia³y opancerzenia góry przedzia³u bojowego, co zmienionow póŸniejszym czasie.

Pocz¹tkowo samochody BRDM uzbrojone by³y w 1 karabin maszynowySGMT kal. 7,62 mm umieszczony na kad³ubie. PóŸniej zmieniono go nawielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK, a póŸniej KPWT.

Rozpoczêto równie¿ produkcjê pojazdów uzbrojonych w wyrzutnie kie-rowanych pocisków przeciwpancernych. Zosta³y one wprowadzane do u¿y-cia na pocz¹tku lat szeœædziesi¹tych.

Oprócz ZSRR samochód BRDM produkowany by³ na licencji, na Wê-grzech. Zbudowano oko³o 10 tysiêcy tych pojazdów.

Pierwsze opancerzone samochody rozpoznawcze BRDM trafi³y do jed-nostek armii radzieckiej w 1957 roku do jednostek rozpoznawczych. Na-stêpnie otrzyma³y je równie¿ niektóre armie pañstw Uk³adu Warszawskie-go. Du¿a ich liczba zosta³a sprzedana do pañstw afrykañskich i na BliskiWschód, gdzie by³y u¿ywane w licznych lokalnych konfliktach.

44

Militaria z Myszk¹

Fot. 2. BRDM-1 (9P110) w Muzeum Wojska Polskiego

Na wyposa¿enie Ludowego Wojska Polskiego BRDM-1 trafi³ wczeœnie,bo ju¿ w roku 1960. Zosta³y zakupione wersje 2P27 i 9P110 ATGM.

Na bazie podstawowego modelu zbudowane zosta³y specjalne wersjewyposa¿one w wiele dodatkowych urz¹dzeñ potrzebnych podczas wykony-wania specyficznych zadañ rozpoznawczych i zbierania danych niezbêd-nych dla w³aœciwej i pe³nej oceny warunków okreœlonego rejonu dzia³añ.Powsta³a równie¿ wersja dla wojsk chemicznych o nazwie BRDM-RKh,który w Polsce otrzyma³ nazwê BRDM-RCh – wóz rozpoznania chemiczne-go wyposa¿ony w urz¹dzenia do wykrywania ska¿enia terenu (chemiczne-go, radiologicznego).

Produkcjê samochodów BRDM-1 zakoñczono w 1966 roku po wprowa-dzeniu do produkcji nowego opancerzonego samochodu rozpoznawczegoBRDM-2.

BRDM-2 – opancerzony transporter rozpoznawczy (klasyfikowany te¿jako opancerzony samochód rozpoznawczy, albo bojowy wóz rozpoznaw-czy), zosta³ zaprojektowany w Zwi¹zku Radzieckim.

Pierwszy BRDM-2 (BTR-40PB) by³ pokazany publicznie po raz pierw-szy w 1966 r. Ale jego produkcja rozpoczê³a siê w roku 1962. Zast¹pi³BRDM-1 w armiach Uk³adu Warszawskiego. Obecnie jest u¿ywany w po-nad 45 krajach.

45

Militaria z Myszk¹

Fot. 3. BRDM-2

BRDM-2 posiada ulepszone w³aœciwoœci p³ywne i lepsze uzbrojenie ni¿swój poprzednik. Przedzia³ za³ogi przesuniêto do przodu, a silnik benzyno-wy do ty³u. Silnik ma wiêksz¹ moc ni¿ w BRDM-ie (140 KM V-8 zamiast90 konnego 6-cylindrowego silnika). Za³oga sk³ada siê z czterech osób: do-wódca, kierowca, zwiadowca i celowniczy. Uzbrojenie jest takie samo jakw transporterze opancerzonym BTR-60: karabin maszynowy KPWT 14,5mm oraz karabin maszynowy PKT 7,62 mm. Z zewn¹trz ró¿ni siê od pierw-szego BRDM-a wiêkszym kad³ubem. W podstawowej wersji ma zamonto-wan¹ sto¿kowat¹ wie¿yczkê w centralnej czêœci. W przedniej czêœci posia-da w³azy obserwacyjne. BRDM-2 posiada reflektor podczerwieni, podczer-wone œwiat³a drogowe oraz urz¹dzenie filtrowentylacyjne. Pojazd posiadadwie pary kó³ i scentralizowany system regulacji ciœnienia przydatny doporuszania siê w ka¿dym terenie, a tak¿e ko³a w œrodkowej czêœci kad³u-ba u³atwiaj¹ce pokonywanie rowów i nasypów. Posiada równie¿ pêdnikwodnoodrzutowy do poruszania siê w wodzie. Opancerzenie zabezpieczaprzed atakiem z broni rêcznej. Od³amki artyleryjskie i pociski karabinówmaszynowych 0.5 cal mog¹ penetrowaæ pancerz. Opony nie s¹ zabezpieczo-ne przed przebiciem i s¹ podatne na uszkodzenia od ognia wszelkiego ro-dzaju.

Pierwsze BRDM-2 trafi³y do polski w 1965 roku. Zosta³o zakupione450 sztuk w tym 418 wozów wersji 9P133 „Malutka” i 9P148 „Konkurs”

46

Militaria z Myszk¹

Fot. 4. BRDM-2 w Muzeum Wojska Polskiego

oraz 32 BRDM-2RKh (khimicheskaya razvedivatel'naya mashina) – wozyrozpoznania ska¿eñ. Które w armii rosyjskiej póŸniej otrzyma³y oznaczenieBRDM-2RKhA i BRDM-2RKhB wynika³o to z modernizacji tego pojazdu.

W Polsce pojazd ten otrzyma³ oznaczenie „BRDM-2rs Samochód opan-cerzony do rozpoznania ska¿eñ”.

Pierwsze 32 pojazdy by³y to wersje rosyjskie, dopiero w póŸniejszychlatach pojazd te oraz kolejne, które trafi³y do wojsk chemicznych zosta³yzmodernizowane. Ale oznaczenie siê nie zmieni³o i nadal wystêpuj¹ podnazw¹ BRDM-2rs.

Samochód opancerzony do rozpoznania ska¿eñ BRDM-2rs (fot. 5) s³u-¿y do prowadzenia rozpoznania ska¿eñ chemicznych i promieniotwórczychoraz do obserwacji wybuchów j¹drowych. Umo¿liwia on wykonanie nastê-puj¹cych zadañ:

� pomiar mocy dawki promieniowania w terenie; � kontrolê stopnia ska¿enia promieniotwórczego ludzi, uzbrojenia

i sprzêtu bojowego; � wykrywanie œrodków truj¹cych w powietrzu i na powierzchni zie-

mi, uzbrojeniu, sprzêcie bojowym i innych obiektach;

47

Militaria z Myszk¹

Fot. 5. BRDM-2rs Samochód opancerzony do rozpoznania ska¿eñ

� okreœlanie parametrów wybuchów j¹drowych; � oznakowanie rejonów ska¿onych; � pobieranie próbek ska¿onej ziemi, wody i innych materia³ów; � okreœlanie wspó³rzêdnych po³o¿enia rejonów ska¿onych wed³ug

aparatury nawigacyjnej; � przekazywanie przez radio meldunków o wynikach rozpoznania; � podawanie sygna³ów alarmowych.

Dane taktyczno–technicznie samochodu s¹ nastêpuj¹ce: � masa bojowa samochodu 7000 kg� masa samochodu bez za³ogi 6700 kg� d³ugoœæ kad³uba 5700 mm� d³ugoœæ z roz³o¿onymi wyrzutniami znaków ostrzegawczych (po³o¿enie bojowe) 6100 mm� szerokoœæ kad³uba samochodu 2262 mm� rozstaw kó³ przednich 2350 mm� wysokoœæ przy pe³nym obci¹¿eniu, ciœnieniu w oponach 274,6 kPa kG/cm2): � mierzona do górnej p³yty kad³uba 1945 mm� mierzona do wierzcho³ka wie¿y 2310 mm

Samochód jest wyposa¿ony w karabin maszynowy PKT. � masa karabinu z jednostk¹ ognia 320 kg� œrednica zewnêtrzna wie¿y 1424 mm

48

Militaria z Myszk¹

Rys. 1. Samochód opancerzony do rozpoznania ska¿eñ BRDM-2rs w po³o¿eniu marszowym

Wyposa¿enie specjalne samochodu BRDM-2rs umo¿liwia: � prowadzenie rozpoznania ska¿eñ chemicznych i promieniotwór-

czych w czasie jazdy i na postoju samochodu, a tak¿e po wyjœciu z niegow celu rozpoznania pieszo ska¿eñ w terenie trudno dostêpnym;

� obserwacjê wybuchów j¹drowych.

W sk³ad wyposa¿enia specjalnego samochodu BRDM-2rs wchodzi: a) Sprzêt i œrodki do obserwacji wybuchów j¹drowych, rozpoznania

ska¿eñ i obserwacji meteorologicznej: � przyrz¹d do obserwacji wybuchów j¹drowych POW-1; � urz¹dzenie do wizowania; � automatyczny sygnalizator ska¿eñ AVJ-1 (GSP-11); � rentgenoradiometr DP-66M; � rentgenometr DP-3B lub rentgenometr sygnalizacyjny DPS-68; � pó³automatyczny przyrz¹d rozpoznania chemicznego PPChR;� przyrz¹d rozpoznania chemicznego PChR-54M; � zestaw do pobierania próbek ska¿onych materia³ów KPO-1; � komplet rurek wskaŸnikowych do PPChR i PChR-54M; � komplet meteorologiczny MK-3; � blok zasilania elektrycznego przyrz¹dów do rozpoznania ska¿eñ.

b) Sprzêt i œrodki do oznaczania terenu ska¿onego: � wyrzutnie znaków ostrzegawczych; � chor¹giewki ostrzegawcze; � latarki sygnalizacyjne;

49

Militaria z Myszk¹

Rys. 2. Samochód opancerzony do rozpoznania ska¿eñ BRDM-2rs w po³o¿eniu bojowym

� pironaboje PP-9; � pulpit do odpalania chor¹giewek ostrzegawczych; � wbijak do rêcznego ustawiania chor¹giewek.

c) Indywidualne i zbiorowe œrodki ochrony przed ska¿eniami: � maski przeciwgazowe; � odzie¿ ochronna lekka; � p³aszcze ochronne; � poñczochy ochronne; � rêkawice ochronne; � worki pogumowane na ska¿on¹ odzie¿; � urz¹dzenie filtrowentylacyjne.

d) Sprzêt i œrodki do likwidacji ska¿eñ: � e¿ektorowy zestaw samochodowy DK-4B; � dwa kanistry; � pakiety odka¿aj¹ce PChW-04; � pakiety dezaktywacyjne SF-006; � indywidualne pakiety odka¿aj¹ce PChW-012; � indywidualne pakiety przeciwchemiczne IPP.

e) Sprzêt ³¹cznoœci i nawigacyjny: � radiostacja R-123M; � czo³gowy telefon wewnêtrzny R-124; � aparatura -nawigacyjna TNA-3.

f) Œrodki sygnalizacyjne i do zadymiania: � wyrzutnia nabojów sygna³owych NSCh-40; � naboje sygna³owe NSCh-40; � rêczne granaty dymne RDG-2.

Dru¿yna rozpoznania ska¿eñ dzia³aj¹ca na samochodzie opancerzo-nym BRDM-2rs sk³ada siê z trzech ¿o³nierzy.

� Dowódca dru¿yny jest bezpoœrednim prze³o¿onym ¿o³nierzy wcho-dz¹cych w sk³ad dru¿yny i odpowiada za ich przygotowanie bojowe, wy-szkolenie i dyscyplinê. Ponadto jest odpowiedzialny za gotowoœæ dru¿ynydo wykonywania zadañ bojowych oraz za prawid³ow¹ eksploatacjê samo-chodu i urz¹dzeñ w nim zamontowanych. Do jego obowi¹zków nale¿y:

– utrzymywanie ³¹cznoœci z prze³o¿onym za pomoc¹ radiostacji; – obs³ugiwanie rentgenometru DPS-68 (DP-3B) i rentgenoradiome-

tru DP-66; – obs³ugiwanie aparatury nawigacyjnej;

50

Militaria z Myszk¹

– utrzymanie ³¹cznoœci wewn¹trz samochodu z za³og¹ za pomoc¹ te-lefonu czo³gowego;

– w razie potrzeby ustawia chor¹giewki rêcznie razem z zwiadowc¹. Zwiadowca podlega dowódcy dru¿yny. Do jego obowi¹zków nale¿y: – przygotowanie do pracy bloku zasilania; – obs³ugiwanie przyrz¹dów AVJ (GSP-11), PPChR, PChR-54 oraz

zestawu rurek i œrodków wskaŸnikowych do tych przyrz¹dów; – obs³ugiwanie wyrzutni znaków ostrzegawczych i nabojów sygna³o-

wych; – obs³ugiwanie kompletu meteorologicznego; – obs³ugiwanie karabinu maszynowego PKT; – w razie potrzeby rêczne ustawianie chor¹giewek ostrzegawczych; – pobieranie próbek ska¿onych materia³ów i wody. � Kierowca podlega dowódcy dru¿yny. Odpowiada za: – stan techniczny samochodu i jego ukompletowanie; – zasilenie przyrz¹dów i aparatury specjalnej w energiê elektryczn¹; – obs³ugiwanie urz¹dzenia filtrowentylacyjnego oraz zestawu do za-

biegów specjalnych DK-4B; – stan zamocowania urz¹dzeñ zewnêtrznych.

ZAKOÑCZENIE

Na pocz¹tku XXI w. BRDM-2rs doczeka³ siê modernizacji. Na jego ba-zie powsta³a wersja o nazwie BRDM-2rs M. „Odœwie¿ona” wersja samo-chodu do rozpoznania ska¿eñ powsta³a w 4. Okrêgowych WarsztatachTechnicznicznych w ¿urawicy (ko³o Przemyœla). Modernizacja w g³ównejmierze dotyczy wymiany przestarza³ego sprzêtu specjalistycznego któryzosta³ zast¹piony nowszymi wzorami, spe³niaj¹cymi wymogi wspó³czesne-go pola walki.

ŸRÓD£OJ. Magnuski, Wozy bojowe LWP 1943-1983. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1985. Siergiej Suworow: BMP 1 (BWP-1). Warszawa, Wydawnictwo Militaria, 2009. T. Begier, D. U¿ycki, Ko³owe wozy bojowe, Warszawa 2000. R. Wo¿niak, P. Kupidura, BRDM-2 (MW nr 6/05). Instrukcja samochodu BRDM-2, Warszawa 1972. G. Hodanowicz, Modernizacja BRDM-2 (RWTO nr 8/99), Szakal + (RWTO nr 10/04). I. Witkowski, Lekkie opancerzone wozy bojowe, Warszawa 1994. Samochód opancerzony do rozpoznania ska¿eñ BRDM-2rs, sygn. Chem. 272/78,

Warszawa 1978. Internet: - BRDM-1: http: //en. wikipedia. org/wiki/BRDM-1- BRDM-2: http: //en. wikipedia. org/wiki/BRDM-2

51

Militaria z Myszk¹

52

Militaria z Myszk¹

Redakcja Chemika w ramach „MzM” og³asza konkurs pt.: „A Kto (Co) to!?”

Nale¿y okreœliæ co robi¹ ¿o³nierze na górnej fotografii oraz w jakim mieœcie wykonano zdjêcie

dolne. Dla u³atwienia, chcemy dodaæ, ¿e oba zdjêcia wykonano w ubieg³ym wieku (dzieli je

okres ok. 40 lat), a na drugim planie „miejskiego” zdjêcia widaæ grzyb po wybuchu j¹drowym!

Na odpowiedzi (wy³¹cznie mailem na adres Redaktora prowadz¹cego) czekamy do koñca

wrzeœnia br. Nazwisko zwyciêzcy, wylosowanego z poœród uczestników którzy udziel¹

prawid³owych odpowiedzi zamieœcimy w kolejnym numerze. Nagroda - Niespodzianka!