SpostrzeganieSpostrzeganie

Michał BiałekMichał Białek

DefinicjaDefinicja

Recepcja sensorycznaRecepcja sensoryczna (sencepcja) polega na (sencepcja) polega na odzwierciedlaniu bodźców w odzwierciedlaniu bodźców w receptorach, czyli narządach receptorach, czyli narządach zmysłu. Stanowi konieczny zmysłu. Stanowi konieczny warunek i pierwszy etap procesu warunek i pierwszy etap procesu spostrzeganiaspostrzegania

DefinicjaDefinicja

Percepcja (spostrzeganie)Percepcja (spostrzeganie) to to proces proces aktywnej aktywnej interpretacji interpretacji danych zmysłowych z danych zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia kontekstualnych, nastawienia oraz wcześniejszej nabytej oraz wcześniejszej nabytej wiedzy. W jej wyniku dochodzi do wiedzy. W jej wyniku dochodzi do rozpoznania obiekturozpoznania obiektu

PercepcjaPercepcja

Bruner:Bruner: konfrontacja danych konfrontacja danych zmysłowych z danymi umysłowymi, do zmysłowych z danymi umysłowymi, do którego dochodzi wtedy, gdy narząd którego dochodzi wtedy, gdy narząd zmysłu rozpoczyna gromadzenie zmysłu rozpoczyna gromadzenie informacji, które w procesie informacji, które w procesie interpretacji służą włączeniu interpretacji służą włączeniu poznawanych obiektów do kategorii poznawanych obiektów do kategorii nadrzędnejnadrzędnej

PercepcjaPercepcja

Sekuler i Blake:Sekuler i Blake: jest to proces przekładu jest to proces przekładu informacji zmysłowych na język kodu, informacji zmysłowych na język kodu, który może być zrozumiały dla złożonych który może być zrozumiały dla złożonych struktur nerwowych systemu poznawczegostruktur nerwowych systemu poznawczego

RothRoth: proces transformacji informacji : proces transformacji informacji pochodzących ze środowiska w pochodzących ze środowiska w indywidualne doświadczenie obiektów, indywidualne doświadczenie obiektów, wydarzeń czy zjawisk, wskazujący na wydarzeń czy zjawisk, wskazujący na narządy zmysłów jako stacje narządy zmysłów jako stacje przekaźnikowe tej przemianyprzekaźnikowe tej przemiany

Podstawowe pojęciaPodstawowe pojęcia

Bodziec:Bodziec: forma energii zdolna forma energii zdolna zapoczątkować proces spostrzeganiazapoczątkować proces spostrzegania

- Dystalny (poza systemem poznawczym)Dystalny (poza systemem poznawczym)- Proksymalny (np. obraz na siatkówce)Proksymalny (np. obraz na siatkówce) Wrażenie:Wrażenie: najprostsze procesy najprostsze procesy

psychiczne, w wyniku których dochodzi psychiczne, w wyniku których dochodzi do odzwierciedlenia w umyśle do odzwierciedlenia w umyśle pojedynczych właściwości pojedynczych właściwości rejestrowanych obiektówrejestrowanych obiektów

Podstawowe pojęciaPodstawowe pojęcia

Spostrzeżenie:Spostrzeżenie: całościowe całościowe odzwierciedlenie obiektów, odzwierciedlenie obiektów, składających się na ten obiekt składających się na ten obiekt bodźców dystalnych i wywołanych bodźców dystalnych i wywołanych przez nie wrażeń.przez nie wrażeń.

Problematykę ta pomijają naiwne Problematykę ta pomijają naiwne teorie spostrzeganiateorie spostrzegania

Schemat procesu percepcjiInne procesy umysłowe

Identyfikacja i rozpoznanie

Spostrzeżenia

Wrażenia

Bodźce środowiskowe

oczekiwania, przekonania

wiedza, pamięć, język

motywacja

analiza części

organizacja głębia stałość

procesy sensoryczne

„obrazek”

Procesy odgórne(sterowane pojęciowo)

Procesy oddolne(sterowane danymi)

Przykład

Detekcja sygnałów

  detekcja sygnału

czy jest sygnał

  tak nie

tak trafienie ominięcie

nie fałszywy alarm prawidłowe odrzucenie

Detekcja sygnałów

Aby spostrzec bodziec jego wielkość musi być odpowiednia, tzn. przekroczyć próg absolutny

Próg absolutny to minimalna wartość bodźca, aby został on zauważony

Detekcja sygnałów

Prawo Webera Aby zauważyć różnice między

dwoma bodźcami różnica musi przekroczyć próg

Detekcja sygnałów

Upsizing – takie zwiększanie bodźca aby był on zauważalny

Downsizing – takie zmniejszanie bodźca, aby nie było widać różnicy

Optymalna ilość Optymalna ilość spostrzeżeńspostrzeżeń Deprywacja sensoryczna (Siegel)Deprywacja sensoryczna (Siegel)

Redundancja sensoryczna Redundancja sensoryczna (selekcja uwagi)(selekcja uwagi)

Bottom-upBottom-up

Uwaga pozwala wychwycić bodziecUwaga pozwala wychwycić bodziec Odbiór i kodowanie wrażeń Odbiór i kodowanie wrażeń

zmysłowych dzięki detektorom cechzmysłowych dzięki detektorom cech Przechowywanie efektów recepcji w Przechowywanie efektów recepcji w

pamięci ultrakrótkotrwałej (USTM)pamięci ultrakrótkotrwałej (USTM) Identyfikacja bodźców dzięki wiedzy Identyfikacja bodźców dzięki wiedzy

zgromadzonej w pamięci trwałej zgromadzonej w pamięci trwałej (LTM)(LTM)

Top-downTop-down

Identyfikacja obiektów w polu Identyfikacja obiektów w polu percepcyjnym jest możliwa dzięki percepcyjnym jest możliwa dzięki temu, że reprezentację temu, że reprezentację percepcyjną konfrontuje się z percepcyjną konfrontuje się z danymi umysłowymi.danymi umysłowymi.

Top-downTop-down

Stałość spostrzegania:Stałość spostrzegania:

- stałość wielkości (pomimo - stałość wielkości (pomimo odległości)odległości)

- Stałość kształtu (okno gdy Stałość kształtu (okno gdy kucamy)kucamy)

- Stałośc jasności i barwy (śnieg Stałośc jasności i barwy (śnieg nocą)nocą)

Top-downTop-down

Nastawienie:Nastawienie:

Rysunki dwuznaczneRysunki dwuznaczne

- Siła nastawienia (prymowanie vs. - Siła nastawienia (prymowanie vs. stereotypy)stereotypy)

Top-downTop-down

Złudzenia i błędy percepcji:Złudzenia i błędy percepcji:- Figury niemożliwe (stałość Figury niemożliwe (stałość

spostrzeżeń)spostrzeżeń)

Top-downTop-down

Wpływ kontekstu na Wpływ kontekstu na spostrzeganie:spostrzeganie:

- Koła białe i czarneKoła białe i czarne- Eksperyment Palmera (skrzynka Eksperyment Palmera (skrzynka

na list a kuchnia)na list a kuchnia)

Teorie Teorie percepcjipercepcji

Teoria Teoria asocjacjonistycznaasocjacjonistyczna

Na percepcję składają się wrażenie wielu Na percepcję składają się wrażenie wielu modalnościmodalności

Prawa kojarzenia:Prawa kojarzenia:- Styczności w czasieStyczności w czasie- Styczności w przestrzeniStyczności w przestrzeni- Przez podobieństwoPrzez podobieństwo- Wzajemny kontrastWzajemny kontrast- Koncentracja na bottom-upKoncentracja na bottom-up

Teoria postaciowa Teoria postaciowa (Gestalt)(Gestalt)

Zasady organizacji w polu Zasady organizacji w polu percepcyjnym:percepcyjnym:

- BliskośćBliskość- PodobieństwoPodobieństwo- Wspólnej drogiWspólnej drogi- Pregnancji (Dobra figura)Pregnancji (Dobra figura)

Teoria wzorcówTeoria wzorców

Identyfikacja polega na porównaniu Identyfikacja polega na porównaniu z umysłowym wzorcemz umysłowym wzorcem

Wymagana jest idealna zgodność Wymagana jest idealna zgodność pomiędzy obiektami pomiędzy obiektami spostrzeganymi a spostrzeganymi a reprezentacjami, by zaszło reprezentacjami, by zaszło rozpoznanierozpoznanie

Teoria cechTeoria cech

Porównanie nie całościowe, ale cech Porównanie nie całościowe, ale cech dystynktywnychdystynktywnych

- Cecha musi przyjmować różne Cecha musi przyjmować różne wartości dla różnych wzorcówwartości dla różnych wzorców

- Wartość cechy musi pozostawać Wartość cechy musi pozostawać niezmienna niezależnie od punktu i niezmienna niezależnie od punktu i właściwości obserwacjiwłaściwości obserwacji

- Wszystkie cechy układają się w Wszystkie cechy układają się w unikalny wzorzecunikalny wzorzec

- Ilość cech musi być relatywnie małaIlość cech musi być relatywnie mała

Podejście współczesnePodejście współczesne

Teoria obliczeniowa MarraTeoria obliczeniowa Marra- 2D (pierwotne reprezentacje): 2D (pierwotne reprezentacje):

zjawisko przechodzenia przez krawędźzjawisko przechodzenia przez krawędź- 221/21/2D: percepcja dystansu, D: percepcja dystansu,

charakterystyka powierzchnicharakterystyka powierzchni- 3D: obraz niezależny od kąta 3D: obraz niezależny od kąta

widzenia, zawiera też części widzenia, zawiera też części niewidoczne dla okaniewidoczne dla oka

Podejście współczesnePodejście współczesne

Teoria ekologiczna Gibsona:Teoria ekologiczna Gibsona:

Obraz spostrzegany jest Obraz spostrzegany jest dynamicznie, w ruchu.dynamicznie, w ruchu.

- Niezmienniki i zmienniki Niezmienniki i zmienniki (wyuczone)(wyuczone)

- Spostrzeganie także afordancjiSpostrzeganie także afordancji