OCENIANIE I SPOSTRZEGANIE LUDZI

Model sprawdzania hipotez cz. IIModel sprawdzania hipotez cz. II

Rola hipotez w przetwarzaniu informacji (danych) Przetwarzanie danych zgodnych z hipoteząPrzetwarzanie danych zgodnych z hipotezą

zjawiska (np. zachowania) zgodne z przewidywaniami są zjawiska (np. zachowania) zgodne z przewidywaniami są przetwarzane za pomocą teorii, która posłużyła do przetwarzane za pomocą teorii, która posłużyła do wygenerowania przewidywania (np. Heniek ma słabą wygenerowania przewidywania (np. Heniek ma słabą głowę).głowę).

Przetwarzanie jest powierzchowne, polega na Przetwarzanie jest powierzchowne, polega na poszukiwaniu informacji na temat obecności poszukiwaniu informacji na temat obecności domniemanego („teorią”) czynnika sprawczego, a nie domniemanego („teorią”) czynnika sprawczego, a nie na analizowaniu współzmiennościna analizowaniu współzmienności

Rola hipotez w przetwarzaniu informacji (danych Przetwarzanie danych wieloznacznychPrzetwarzanie danych wieloznacznychAllport – człowiek z brzytwąAllport – człowiek z brzytwąWojciszke i Musiał – ładna vs nieładnaWojciszke i Musiał – ładna vs nieładnawrażliwa czy nadwrażliwa?wrażliwa czy nadwrażliwa?konsekwentna czy uparta?konsekwentna czy uparta?niejednoznaczne „próbki” zachowań (Anna przez cały niejednoznaczne „próbki” zachowań (Anna przez cały

dzień była pod wrażeniem swego niepokojącego dzień była pod wrażeniem swego niepokojącego snu; Kiedy Anna chciała kupić budzik….)snu; Kiedy Anna chciała kupić budzik….)

Zdjęcie „przed” lub „po” próbkach zachowań Zdjęcie „przed” lub „po” próbkach zachowań

Atrakcyjność a ocena zachowania i osoby(a: -4 +4)

Moment prezentacji zdjęciaMoment prezentacji zdjęcia

PrzedPrzed PoPo

Interpretacja Interpretacja zachowań (A)zachowań (A)

nieładnanieładna

ładnaładna

-0,82 -0,82

1,151,15

0,190,19

-0,34-0,34

Ocena glob (B)Ocena glob (B)

nieładnanieładna

ładnaładna

-0,26-0,26

4,574,57

-1,53-1,53

6,136,13

Atrakcyjność a ocena zachowania i osoby

Moment prezentacji zdjęciaMoment prezentacji zdjęcia

Korelacje Korelacje interpretacji interpretacji zachowań z:zachowań z:

PrzedPrzed PoPo

Oceną globalnąOceną globalną 0,550,55 0,160,16

Atrybucją cechyAtrybucją cechy

KrytycznejKrytycznej

0,520,52 0,190,19

Przetwarzanie danych wieloznacznych

Dane wieloznaczne są interpretowane jako Dane wieloznaczne są interpretowane jako potwierdzenie dla hipotezy (asymilacja danych do potwierdzenie dla hipotezy (asymilacja danych do hipotezy)hipotezy)

Podobnie: teoria (hipoteza) zakładająca istnienie Podobnie: teoria (hipoteza) zakładająca istnienie związku między jakimiś zmiennymi (np. cechami: związku między jakimiś zmiennymi (np. cechami: „brunetki są namiętne”) prowadzi do efektu „brunetki są namiętne”) prowadzi do efektu „pozornej korelacji”; dostrzegania „pozornej korelacji”; dostrzegania współzależności w całkowicie losowym materiale współzależności w całkowicie losowym materiale (Chapmanowie)(Chapmanowie)

Przetwarzanie danych sprzecznych z hipotezą Intensywniejsze i trwające dłużej niż Intensywniejsze i trwające dłużej niż

przetwarzanie danych zgodnychprzetwarzanie danych zgodnych

Co może wynikać z:Co może wynikać z:

- procesu rewidowania i zmiany hipotezy- procesu rewidowania i zmiany hipotezy

- ukierunkowania procesu przetwarzania danych tak, - ukierunkowania procesu przetwarzania danych tak, aby w subiektywnie wiarygodny sposób mogły aby w subiektywnie wiarygodny sposób mogły one zostać odrzucone (obrona hipotezy)one zostać odrzucone (obrona hipotezy)

Przetwarzanie danych sprzecznych z hipotezą Odrzucanie danych sprzecznychOdrzucanie danych sprzecznych

1. pomniejszanie wagi danych sprzecznych 1. pomniejszanie wagi danych sprzecznych

2. kwestionowanie wiarygodności danych 2. kwestionowanie wiarygodności danych sprzecznychsprzecznych

3. selektywne zapominanie danych 3. selektywne zapominanie danych sprzecznych sprzecznych

Odrzucanie danych sprzecznych

pomniejszanie wagi danych sprzecznychpomniejszanie wagi danych sprzecznych

Kaplan – badani o uogólnionej koncepcji Kaplan – badani o uogólnionej koncepcji natury ludzkiej („dobra” vs „zła”); opisy natury ludzkiej („dobra” vs „zła”); opisy osób składających się z przymiotników osób składających się z przymiotników negatywnych i pozytywnych; jak ważny negatywnych i pozytywnych; jak ważny każdy przymiotnik dla oceny osoby?każdy przymiotnik dla oceny osoby?

Kaplan: wyniki

0

5

10

15

20

25

30

35

Człwiek jest dobry Człowiek jest zły

Ocena globwaga cech +waga cech -

Kaplan: wyniki, c.d.

Taki wzór wyników uzyskano tylko u tych Taki wzór wyników uzyskano tylko u tych badanych, których informowano, że dane badanych, których informowano, że dane (przymiotniki) o osobie pochodzą z różnych (przymiotniki) o osobie pochodzą z różnych źródeł (od różnych znajomych) o źródeł (od różnych znajomych) o niejednakowej wiarygodności (różny niejednakowej wiarygodności (różny stopień znajomości osoby). Nie było tak, stopień znajomości osoby). Nie było tak, gdy nie pojawiały się sygnały pozwalające gdy nie pojawiały się sygnały pozwalające na deprecjonowanie źródeł informacjina deprecjonowanie źródeł informacji

Odrzucanie danych sprzecznych

Kwestionowanie wiarygodności danychKwestionowanie wiarygodności danych

-wyniki badań reakcji na pozytywne i -wyniki badań reakcji na pozytywne i negatywne sprzężenia (informacje zwrotne) negatywne sprzężenia (informacje zwrotne) na temat własnej osoby (Frey, testy na temat własnej osoby (Frey, testy „inteligencji”, ich wiarygodność w świetle „inteligencji”, ich wiarygodność w świetle dwuznacznego raportu ekspertów)dwuznacznego raportu ekspertów)

Kwestionowanie wiarygodności danych; Frey – cd. Zapamiętanie argumentów „za” i „przeciw” Zapamiętanie argumentów „za” i „przeciw”

testom: lepsze zapamiętanie argumentów testom: lepsze zapamiętanie argumentów sprzecznych z własną hipotezą; sprzecznych z własną hipotezą; prawdopodobnie było to konsekwencją prawdopodobnie było to konsekwencją dokładniejszego przetwarzania informacji dokładniejszego przetwarzania informacji sprzecznej, którego celem było sprzecznej, którego celem było zdezawuowanie informacji (danych) zdezawuowanie informacji (danych) sprzecznych.sprzecznych.

Odrzucanie danych sprzecznych

Selektywne zapominanie danych Selektywne zapominanie danych sprzecznych z hipoteząsprzecznych z hipotezą

Zapominanie??? Przecież pamiętali lepiej!!??Zapominanie??? Przecież pamiętali lepiej!!??Pamieć:Pamieć:

funkcje reproduktywnefunkcje reproduktywnefunkcje generatywne funkcje generatywne

(„wkroczenia” danych ze schematu)(„wkroczenia” danych ze schematu)

Selektywne zapominanie danych sprzecznych z hipotezą Dane wskazujące na lepsze pamiętanie Dane wskazujące na lepsze pamiętanie

danych sprzecznych z hipotezę dotyczą danych sprzecznych z hipotezę dotyczą krótkich okresów przechowywaniakrótkich okresów przechowywania

Kiedy odtwarzanie informacji następowało Kiedy odtwarzanie informacji następowało wkrótce po ich ekspozycji, dane niezgodne wkrótce po ich ekspozycji, dane niezgodne pamiętano lepiej niż zgodne; po sześciu pamiętano lepiej niż zgodne; po sześciu tygodniach dane zgodne przypominano tygodniach dane zgodne przypominano lepiej niż niezgodnelepiej niż niezgodne

Pamięć danych zgodnych i sprzecznych (rola upływu czasu:Pieńkowski)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Po ekspozycji Po sześciu tygodniach

Dane zgodneDane sprzeczne

Selektywne zapominanie danych sprzecznych z hipotezą Selektywne zapominanie danych Selektywne zapominanie danych

sprzecznych z hipotezą może wynikać z sprzecznych z hipotezą może wynikać z generatywnej funkcji pamięci; dane generatywnej funkcji pamięci; dane sprzeczne są przetwarzane jednokrotnie sprzeczne są przetwarzane jednokrotnie (gdy sprzeczność jest rozwiązywana), a (gdy sprzeczność jest rozwiązywana), a zgodne – wielokrotnie i podczas tych zgodne – wielokrotnie i podczas tych przypomnień następuje ich utrwalanie, a przypomnień następuje ich utrwalanie, a nawet „wzbogacanie” o dane pochodzące z nawet „wzbogacanie” o dane pochodzące z „wkroczeń” ze schematu (hipotezy) „wkroczeń” ze schematu (hipotezy)

Pseudoakceptacja danych sprzecznych Oprócz mechanizmów prowadzących do Oprócz mechanizmów prowadzących do

odrzucania danych sprzecznych z hipotezą, odrzucania danych sprzecznych z hipotezą, możliwe są również takie zabiegi, które możliwe są również takie zabiegi, które pozwalają na zaakceptowanie danych pozwalają na zaakceptowanie danych sprzecznych przy jednoczesnym sprzecznych przy jednoczesnym podtrzymaniu pierwotnej hipotezypodtrzymaniu pierwotnej hipotezy

Mechanizmy pseudoakceptacji

Atrybucja zachowań/wyników osoby Atrybucja zachowań/wyników osoby spostrzeganej przyczynom spostrzeganej przyczynom zewnętrznym/zmiennymzewnętrznym/zmiennym

Kodowanie danych sprzecznych jako Kodowanie danych sprzecznych jako wyjątków od reguływyjątków od reguły

Wyodrębnianie podtypów schematu Wyodrębnianie podtypów schematu (kategorii), będących źródłem hipotezy(kategorii), będących źródłem hipotezy

Mechanizmy pseudoakceptacji

„„Zewnęrzne” atrybucjeZewnęrzne” atrybucje

Przyczyny niegrzeczności ładnych i brzydkich Przyczyny niegrzeczności ładnych i brzydkich dzieci; „Przypadek” przyczyną sukcesów dzieci; „Przypadek” przyczyną sukcesów kobiety w „męskim” zadaniu (a uzdolnienia kobiety w „męskim” zadaniu (a uzdolnienia mężczyzny); znaczenie reputacji (rasy, płci, mężczyzny); znaczenie reputacji (rasy, płci, itp.) osoby dla atrybucji jej sukcesów i itp.) osoby dla atrybucji jej sukcesów i niepowodzeń; dostrzeganie (lub nie) presji niepowodzeń; dostrzeganie (lub nie) presji sytuacyjnejsytuacyjnej

Mechanizmy pseudoakceptacji

Wyjątek od reguły i podkategorieWyjątek od reguły i podkategorie

Kaftan bezpieczeństwa (Bond, DiCandia, Kaftan bezpieczeństwa (Bond, DiCandia, MacKinnon)MacKinnon)

Jeśli cechy znacznej części przedstawicieli jakiejś Jeśli cechy znacznej części przedstawicieli jakiejś grupy okazują się sprzeczne z jej stereotypem, grupy okazują się sprzeczne z jej stereotypem, jednostka może wytwarzać reprezentacje pewnego jednostka może wytwarzać reprezentacje pewnego podtypu członków grupy, wobec której jest podtypu członków grupy, wobec której jest uprzedzona („Dobry Niemiec”; „Uczciwy Żyd”).uprzedzona („Dobry Niemiec”; „Uczciwy Żyd”).

Rewizja i trwanie hipotez

Kiedy hipoteza trwa, kiedy jest odrzucana lub Kiedy hipoteza trwa, kiedy jest odrzucana lub modyfikowana?modyfikowana?

Zmiany hipotez – kiedy dane sprzeczne z pierwotną Zmiany hipotez – kiedy dane sprzeczne z pierwotną hipotezą, a hipoteza słaba (efekty te szczególnie hipotezą, a hipoteza słaba (efekty te szczególnie silne w początkowej fazie sprawdzania hipotezy)silne w początkowej fazie sprawdzania hipotezy)

Otrzymanie danych niejednoznacznych nie prowadzi Otrzymanie danych niejednoznacznych nie prowadzi do rewizji hipotezy, ale raczej ją nasilado rewizji hipotezy, ale raczej ją nasila

Rewizja i trwanie hipotez

Perseweracja (utrzymywanie) hipotezy Perseweracja (utrzymywanie) hipotezy (przekonania) – niefalsyfikowalność hipotezy (przekonania) – niefalsyfikowalność hipotezy (wiele cech przypisywanych ludziom ma charakter (wiele cech przypisywanych ludziom ma charakter nieobserwowalny – „nieferekwencyjne” – nieobserwowalny – „nieferekwencyjne” – postawy, motywy, cechy moralne (wnioskowane z postawy, motywy, cechy moralne (wnioskowane z intencji)intencji)

Generalnie – podstawowym wyznacznikiem Generalnie – podstawowym wyznacznikiem trwania lub rewizji hipotezy jest relacja między trwania lub rewizji hipotezy jest relacja między siłą hipotezy a dowodową siłą danych siłą hipotezy a dowodową siłą danych uzyskiwanych w trakcie jej sprawdzaniauzyskiwanych w trakcie jej sprawdzania

Wpływ hipotezy na wytwarzanie danych Samospełniające się proroctwoSamospełniające się proroctwo

- Rosenthal i Jacobson (inteligencja)- Rosenthal i Jacobson (inteligencja)

- Snyder, Tanke i Berscheid (rozmowa tel)- Snyder, Tanke i Berscheid (rozmowa tel)

- Rosenthal i Fode (szczury)- Rosenthal i Fode (szczury)- C. Steele i J. Aronson jr. (inteligencja)C. Steele i J. Aronson jr. (inteligencja)- Skarżyńska (mądry/głupi uczeń)Skarżyńska (mądry/głupi uczeń)

Samospełniające się proroctwo w szkole- mechanizmOczekiwania nauczycielaOczekiwania nauczyciela

Zróżnicowane traktowanie uczniówZróżnicowane traktowanie uczniów

-klimat („dobra atmosfera”, więcej wsparcia)-klimat („dobra atmosfera”, więcej wsparcia)

-sprzężenie zwrotne (precyzja, staranność)-sprzężenie zwrotne (precyzja, staranność)

-wkład (więcej, trudnego materiału,większe -wkład (więcej, trudnego materiału,większe wymagania)wymagania)

-wydajność (więcej okazji do wypowiedzenia się)-wydajność (więcej okazji do wypowiedzenia się)

Odmienne reakcje uczniówOdmienne reakcje uczniów