Graczki

Z graczki przyjdą płaczki – na Śląsku tymi słowami dorośli

bardzo często przestrzegają dzieci przed skutkami zabawy,

która zaczyna wymykać się spod kontroli. A jak dawniej bawiły

się śląskie dzieci? Jak wyglądały ich zabawki? Te zajęcia

pozwolą poznać dzieciom graczki ich dziadków, porównać

ulubione zabawki z tymi, którymi bawiono się dawniej oraz

samemu wykonać jedną, bardzo prostą – papiórzany

helikopter.

PRZEDSZKOLAKI 30 - 40 MINUT

CELE

Po zajęciach dzieci wiedzą, że dawne zabawki różniły się od tych, którymi bawią się

dzisiaj. Znają znaczenie słowa „graczka”. Wiedzą, że zabawki można wykonać

samodzielnie i podejmują takie próby.

METODY

czynne: metoda samodzielnych doświadczeń; metoda zadań (samodzielne

wykonanie zabawki, nabycie nowej sprawności),

oglądowe: obserwacja i pokaz zabawek przyniesionych przez prowadzącego

i dzieci; oglądanie ilustracji w książkach lub zdigitalizowanych eksponatów

Muzeum Śląskiego,

słowne: rozmowa.

CO PRZYGOTOWAĆ WCZEŚNIEJ?

Kilka dni wcześniej prosimy dzieci, aby przyniosły na zajęcia swoją ulubioną

zabawkę.

kawałki papieru o wymiarach ok. 7 cm x 4 cm, dla każdego dziecka po jednym;

nożyczki,

materiałowa chusteczka,

książki:

Graczki : zabawki i zabawy śląskie / Marek Szołtysek. - Rybnik : "Śląskie ABC",

[2010].

Bojki śląskie czyli Uczymy sie...bojać śląskie bojki, czytać po śląsku, bawić śląskimi

graczkami, malować i kryklać / Marek Szołtysek ; [il. Joanna Kucharczak i

Franciszek Kucharczak]. - Rybnik : "Śląskie ABC", 2006.

Lale, misie, koniki... : zabawki w zbiorach Muzeum Śląskiego w Katowicach = Dolls,

teddies, horses... : toys in the collection of the Silesian Museum in Katowice /

Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko, Małgorzata Paul ; [tł. Monika Hartman]. - Katowice

: Muzeum Śląskie - Muzeum Rejestrowane, 2013.

Wymienione pozycje można wypożyczyć w Miejskiej Bibliotece Publicznej

w Gliwicach. Można też skorzystać z rozwiązania alternatywnego – należy

przygotować komputer z dostępem do Internetu, ekran oraz rzutnik i korzystając

z wyszukiwarki zbiorów na stronie Muzeum Śląskiego, prezentować eksponaty na

ekranie.

http://www.muzeumslaskie.pl/index.php?zbior=4&autor=&czy_3d=&w_zbiorze=&

zbiory=1&zatwierdz=Szukaj&ofset=20

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Dzieci zabierają swoje zabawki i siadają w kole. Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy

na temat ulubionych zabawek. Oglądamy przyniesione przez dzieci przedmioty.

2. Zadajemy pytania:

Jak myślicie, czym bawili się wasi dziadkowie? Czy ich zabawki wyglądały podobnie do waszych? Czy można zrobić zabawkę samodzielnie?

Wszystkie dzieci świata, niezależnie od tego, gdzie mieszkają, bawią się. Bardzo

często same wymyślają zabawki i wykonują je z prostych materiałów. Było tak

szczególnie przed powstaniem fabryk zabawek. Podczas zajęć dzieci zobaczą, w co

bawiły się dzieci na Śląsku w ostatnich stu latach. Będą to więc zabawy naszych

dziadków, pradziadków i prapradziadków.

3. Opowiadamy dzieciom o tradycyjnych śląskich zabawach. Wyjaśniamy znaczenie

słowa „graczka” i porzekadła „Z graczki przyjdą płaczki” (M. Szołtysek, Graczki…,

s. 7). Pokazujemy ilustracje zabaw i zabawek w książkach, opowiadamy o nich.

Można wybrać dowolne przykłady z literatury podanej powyżej, jeśli jest możliwe

zgromadzenie odpowiednich rekwizytów, pokazujemy je dzieciom. Poniższa lista

graczek jest propozycją, z której można skorzystać:

- Lalki i pluszowe misie – ukochane zabawki dzieci od dziesiątek lat. Dawniej lalki

wykonane były z porcelany (te były ciężkie i można było je stłuc, często

porcelanowa byłą tylko głowa), materiałowe (nazywane na Śląsku bachroczkami)

oraz z tworzywa celuloidowego (czyli po śląsku lalki z kości). Na stronach od 66 do

83 książki Lale, misie, koniki… można zobaczyć takie zabawki z ostatniego stulecia.

- Niebo czy piekło? Tę prostą zabawę Marek Szołtysek opisuje w Graczkach… na

s. 22. W Internecie można znaleźć instrukcje wykonania, np. tutaj:

https://www.youtube.com/watch?v=s0rnLmz9uaU

- Cymbergaj – grę opisuje M. Szołtysek (Graczki, s. 75).

- Klipa – to bardzo stara graczka, która przywędrowała na Śląsk kilka wieków temu.

Zasady gry i cztery znaczenia słowa „klipa” wyjaśnia M. Szołtysek (Graczki, s. 78).

- Zabawki wykonane z materiałowych chusteczek (Graczki, s. 86 i 87). Szmaciana

żaba i mysz to przykłady graczek wykonanych w kilka minut. Bardziej efektowna

jest mysz. Jeśli wykonamy ją przy dzieciach, będzie to bardzo ciekawy element

zajęć. Można potem przekazywać mysz z rąk do rąk, tak aby każde dziecko mogło

ją pogłaskać.

4. Zapowiadamy dzieciom, że teraz one wykonają same prostą zabawkę. Wręczamy

każdemu kawałek papieru. Powinien on być nacięty do połowy (jak na rysunku) –

możemy wykonać to sami wcześniej, albo zrobią to dzieci (wtedy rozdajemy też

nożyczki).

Po nacięciu powstają dwa skrzydełka. Jedno odchylamy do

przodu, drugie do tyłu. Dół karteczki rolujemy (ok 1 cm).

Aby helikopter latał, łapiemy palcami za oba skrzydełka

(złączone), podnosimy rękę jak najwyżej i puszczamy

zabawkę (rulonem w dół).

Opis wykonania zabawki został zaczerpnięty z książki Marka

Szołtyska pt. Bojki śląskie… (s. 87). Można też wykonać

nieco trudniejszy model helikoptera, według instrukcji

dostępnej pod adresem:

http://krokotak.com/2014/08/diy-paper-helicopter/

5. Zakończeniem zajęć są zawody helikopterów. Zapraszamy dzieci do zabawy – trzeba

przecież wypróbować wykonane graczki.

CO JESZCZE MOŻEMY ZROBIĆ?

Warto wykorzystać pomysły na zabawy opisane w książce Graczki. Gra w spolone

będzie świetna na pogodny dzień, a gra w ciepanie pieniędzy na parapet – na

deszczowy.

Może któraś babcia albo dziadek zgodziliby się przyjść na zajęcia i opowiedzieć

o zabawach swojego dzieciństwa?

Na pierwszej stronie wykorzystano zdjęcie ze strony https://pixabay.com/pl/dzieci-pole-zabawa-casa-891646/. Dostępne na licencji CC0 Public Domain.