Projekt współfinansowanyprzez Unię Europejską

Główny PartnerPublikacja powstała w ramach projektu „Trening kompetencji cyfrowych” współfinansowanego przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji.

Sztuka szukania

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

WYSZUKIWANIE INFORMACJI W INTERNECIE SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA UCZNIÓW KLAS I-II SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

©ja

mde

sign

- Fo

tolia

.com

2

Sztuka szukania

Wyszukiwanie informacji w internecie

– scenariusz zajęć

1. WstępDla młodych ludzi, często określanych mianem cyfrowych

tubylców, internet to przestrzeń, w której dorastają i w której

czują się komfortowo i swobodnie. W sieci realizują swoje pasje,

nawiązują i kultywują relacje, budują swoją tożsamość. Internet

jest też dla nich podstawowym źródłem informacji − zarówno tych

niezbędnych do szkoły, jak i tych, które pozwalają im rozwijać zain-

teresowania czy też po prostu zaspokajają ich ciekawość.

Wobec ciągle rosnącej ilości dostępnych stron internetowych, oraz

wobec faktu, że w sieci na dowolny temat publikować może

praktycznie każdy, niezależnie od posiadanej w danym obszarze

wiedzy, umiejętności skutecznego wyszukiwania informacji,

świadomego ich oceniania oraz weryfikowania znalezionych treści

są kluczowe. Mają wpływ nie tylko na jakość funkcjonowania

w wielu obszarach życia, ale są również niezbędne do pełnego

i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym

i szkolnym (a następnie − zawodowym).

Scenariusz „Sztuka szukania” to kolejna propozycja edukacyjna dla

młodzieży opracowana przez Fundację Dzieci Niczyje w ramach programu

Dziecko w Sieci. W trakcie spotkania uczniowie poznają i testują

skuteczne sposoby wyszukiwania informacji w internecie oraz

uczą się oceniać wiarygodność znalezionych treści i weryfikować je.

Charakterystyka zajęć

OdbiorcyZajęcia przeznaczone są dla uczniów w wieku 13-14 lat. Mogą być realizowane podczas godziny wychowaw-czej, lekcji informatyki lub zajęć pozalekcyjnych.

Cele: pokazanie różnych metod wyszukiwania informacji prezentacja zaawansowanych sposobów wyszukiwania informacji zapoznanie uczestników ze sposobami weryfikacji internetowych treści

Czaszajęć:Zajęcia przewidziane są na jedną godzinę dydaktyczną (45 minut) z możliwością ich wydłużenia (w tekście zaznaczono aktywności, którym można poświęcić więcej uwagi w miarę dostępnego czasu).

Prowadzeniezajęć:Zajęcia zostały stworzone z myślą o nauczycielach, pedagogach i innych osobach, które w swojej codziennej pracy mają kontakt z dziećmi w wieku 13-14 lat. Lekcje mogą być również prowadzone przez studentów peda-gogiki lub psychologii.

Wymaganawiedza:Prowadzący zajęcia powinien posiadać podstawowe informacje dotyczące korzystania z internetu, działania wyszukiwarek oraz wyszukiwania informacji.

Wymaganysprzęt:Nauczyciel prowadzi zajęcia z wykorzystaniem komputera podłączonego do rzutnika albo tablicy interaktywnej zapraszając do kolejnych zadań wybranych uczniów. W miarę możliwości rekomendowane jest wykorzystanie większej ilości stanowisk komputerowych dostępnych (indywidualnie lub w grupach) dla uczniów.

Nauczyciel może przeprowadzić zajęcia, prezentując kolejne aktywności na swoim komputerze i wyświetlając wyniki dla klasy, ale rekomendowaną formą zajęć jest sytuacja, gdy uczniowie również mają dostęp do stano-wisk komputerowych (pojedynczo albo w parach).

Ewaluacja,zgłoszeniezajęćizaświadczeniedlaprowadzącego:Na zakończenie zajęć nauczyciele rozdają uczniom anonimową ankietę ewaluacyjną i proszą o jej wypełnie-nie (wzór ankiety na str. 7); można ją również pobrać z serwisu www.dzieckowsieci.fdn.pl. Przeprowadzenie ankiety nie jest obligatoryjne, ale pozwala zarówno prowadzącym zajęcia, jak i autorom programu na zdobycie informacji dotyczących odbioru scenariusza zajęć przez ich uczestników i jego ewentualną modyfikację.

Po przeprowadzeniu wszystkich zaplanowanych zajęć prowadzący wypełnia formularz na stronie www.dzieckowsieci.fdn.pl/sprawozdanie (dostępny również w dziale „Materiały edukacyjne”). Na jego podsta-wie prowadzący otrzymuje e-mailem zaświadczenie o przeprowadzeniu zajęć, przydatne w dokumentowaniu rozwoju zawodowego.

3

Scenariusz zajęć Przebiegspotkania

I. JAK POSZUKUJEMY INFORMACJI W SIECI (8 MIN)

Jeszcze nie tak dawno informacji poszukiwało się zupełnie inaczej niż dzisiaj – w encyklopediach i książkach w domu lub bibliotece, pytając znajomych czy dzwoniąc pod specjalny numer informacji telefonicznej. Takie poszukiwania trwały czasem długo i nie zawsze kończyły się pełnym sukcesem. Dostęp do informacji był ograniczony.

Nauczyciel może uzupełnić wstęp własnymi doświadczeniami i wspomnieniami.

Wszystko się zmieniło od czasu, kiedy pojawił się internet. Obecnie poszukiwanie jakichkolwiek infor-macji zaczynamy właśnie od sieci.

Nauczyciel pyta uczniów, jakich treści najczęściej poszukują w internecie i z jakich serwisów korzysta-ją. Wymieniane nazwy i rodzaje serwisów zapisuje na tablicy albo flipcharcie.

Ważne, żeby w wynikach pojawiły się: Wyszukiwarki (google, bing, onet.pl), encyklopedie online (Wikipedia, encyklopedia PWN), serwisy informacyjne (tvn24, gazeta.pl), słowniki online, blogi, fora internetowe, You Tube (informacje w formie video).

II. JAK SKUTECZNIE KORZYSTAĆ Z WYSZUKIWAREK (MIN. 20 MIN)

Internet zapewnia nam dostęp do informacji. Natomiast skuteczne wyszukiwanie tego, co nas in-teresuje, to czasami prawdziwa sztuka. Internet bowiem to ponad 60 bilionów stron (stan na listopad 2013) i liczba ta ciągle rośnie. Jako pomoc w wyszukiwaniu informacji i jak najszybszym docieraniu do interesujących nas treści nieocenione są tzw. wyszukiwarki.

Nauczyciel odwołuje się do wyników poprzedniego ćwiczenia i podkreśla, że najpopularniejszą w Polsce i na świecie wyszukiwarką jest wyszukiwarka Google.

Nauczyciel uruchamia wyszukiwarkę Google.Czy zdarzyło wam się nie znaleźć w sieci tego, czego potrzebowaliście? Albo szukać bardzo długo, zanim wreszcie natrafiliście na odpowiednią stronę? Jak myślicie, w jaki sposób można skutecznie wyszukiwać informacje przy użyciu wyszukiwarek?

Nauczyciel wysłuchuje odpowiedzi z sali, następnie omawia poniższe zagadnienia, posługując się przykładami.

Nauczyciel może samodzielnie proponować hasła i obsługiwać komputer, ale rekomendowaną formą zajęć jest angażowanie do tego uczestników zajęć.

1. Odpowiednie sformułowanie zapytaniaNauczyciel zwraca uwagę na potrzebę przemyślanego, możliwie precyzyjnego formułowania zapy-tań wpisywanych do wyszukiwarki. Wpisuje do okna wyszukiwania (lub zaprasza do tego wybrane-go ucznia) ogólne hasło, np. „aparat fotograficzny” i zwraca uwagę na dużą liczbę wyników i ich różnorodność. Pokazuje, że dodanie dodatkowych słów określających przedmiot poszukiwania

4

(nikon, ceny, historia, jaki wybrać, opinie) zawęża zakres wyników. Zwraca uwagę na to, że na dole strony znajdują się podpowiedzi najczęściej wyszukiwanych haseł zawężających obszar poszukiwana – „Wyszukiwania podobne do …”.

Akcentuje też to, że czasami wpisanie hasła w języku angielskim lub innym (oryginalnym dla poszuki-wanego hasła) daje możliwość dostępu do dodatkowych informacji. Posługuje się wybranym przykła-dem (np. oryginalnego tytułu filmu, książki lub piosenki).

Zwraca przy okazji uwagę na możliwość korzystania z opcji „Tłumaczenie strony” wyświetlanej przy wybranych wynikach, podkreślając jednak ograniczoną jakość automatycznych translatorów.

2. Wybór formy wyszukiwanych treściNauczyciel (lub uczeń) wpisuje do wyszukiwarki wybrane hasło i zwraca uwagę uczniów na pasek pod oknem wyszukiwania: Internet, Grafika, Mapy, Filmy, Wiadomości, Książki, Blogi, Dyskusje, Aplikacje. Klikając w wybrane zakładki (np. grafika, filmy, blogi), podkreśla, że nie tylko wiadomości tekstowe mają wartość informacyjną.

3. Szukanie zaawansowaneW sekcji „Opcje” (kółko zębate w prawym górnym rogu) nauczyciel (lub uczeń) wybiera link „Wyszuki-wanie zaawansowane” i posługując się dowolnym przykładem, prezentuje możliwości precyzowania wyników wyszukiwania przy użyciu opcji zaawansowanego wyszukiwania.

4. OperatoryNauczyciel zwraca uwagę na to, że podobne możliwości precyzowania wyników wyszukiwania jak w „szukaniu zaawansowanym” daje nam zastosowanie tzw. operatorów. Podaje przykład jednego z nich i pyta uczniów, czy znają inne.

Przy każdym z nich zaprasza klasę do wymyślenia przykładu ich zastosowania i prezentuje propozy-cje na komputerze – te same słowa z użyciem operatorów i bez nich. Ważne jest zwrócenie uwagi uczniów na liczbę wyników oraz na to, że czasem różnice w wynikach widoczne są dopiero na kolej-nych stronach.

Na koniec nauczyciel wypisuje i omawia podstawowe operatory (wszystkie lub wybrane). Opcjonal-nie − dzieli uczniów na grupy i każdej z nich przydziela zadanie przygotowania przykładu skutecznego zastosowania danego operatora i następne zaprezentowania go na forum klasy.

„zapytanie” – wyszukiwanie konkretnego słowa lub frazy Kiedy umieszczamy wyszukiwaną frazę w cudzysłowie, wyszukiwarka pokazuje wyniki, które zawierają tylko tę frazę – zachowując kolejność słów oraz interpunkcję i ortografię (np. „Jeszcze Polska nie zginęła”).

zapytanie -zapytanie – wykluczanie konkretnego słowa Zastosowanie znaku minus (albo słowa NOT) wyklucza część wyników, pomijając zbędne wyrazy.

Wpisujemy je po spacji, przed wyrazem, który chcemy pominąć w wyszukiwaniu (np. program -tv). zapytanie +zapytanie – wyszukiwanie wyników z dwoma konkretnymi słowami Zastosowanie znaku plus (albo słowa AND) po spacji spowoduje, że w wynikach wyszukiwania

pokażą się strony, na których jednocześnie występują oba podane słowa (np. Tablet +Apple). Site: zapytanie – wyszukiwanie w określonej witrynie lub domenie Wpisanie słowa kluczowego z dodaniem operatora „site:” z podaniem po dwukropku określonego

adresu daje możliwość poszukiwania wyników tylko w określonej witrynie (np. olimpiada site: gazeta.pl).

Obszar wyszukiwania można też ograniczyć do danej domeny najwyższego poziomu (jak .org, .edu, .gov) lub domeny narodowej (jak .pl, czy .uk) − np. premier Tusk site: .gov.

Link: zapytanie − wyszukiwanie stron zawierających linki do danego adresu URL

Dzięki operatorowi „link:” możemy znaleźć strony, które zwierają linki do określonej przez nas strony (np. link: minecraft.net).

Pozostałe operatory to między innymi: intitle, allintitle, inurl, allinurl, filetype. Nauczyciel może zapro-ponować uczniom wyszukanie ich działania w ramach pracy domowej.

5

III. JAK WERYFIKOWAĆ INFORMACJE (MIN. 15 MIN)

Generować treści w sieci może każdy, między innymi osoby, które nie mają pojęcia o tym, o czym piszą oraz takie, które swoje prywatne teorie i opinie przedstawiają jako fakty. Zdarza się też, że w sieci pojawiają się nieprawdziwe lub nierzetelne informacje albo ukryte treści reklamowe. Czy zna-cie takie historie?

Nauczyciel wysłuchuje historii przytaczanych przez uczniów. Może je uzupełnić o własne przykłady, np.: serwisów podających zafałszowane informacje historyczne, promujących niezdrowy tryb życia (np. szkodliwe środki na odchudzanie), proponujących wysokie nagrody po wypełnieniu formularza itp.Jak myślicie, w jaki sposób możemy sprawdzić wiarygodność treści, które znajdujemy i z których ko-rzystamy?Nauczyciel dzieli uczniów na grupy lub zbiera wypowiedzi z całej klasy (w zależności od dostępnego czasu), a następnie zapisuje wybrane pomysły na tablicy, komentując je z udziałem uczniów.

Ważne, żeby w zestawieniu znalazł się postulat weryfikowania treści poprzez korzystanie z różnych źródeł (porównywanie) oraz ocena wiarygodności źródła m.in. z uwzględnieniem następujących elementów:

Rodzajstrony strona instytucji albo urzędu (ministerstwo, urząd, międzynarodowa organizacja itp.) portal informacyjny internetowe wydanie gazety blog albo strona prywatna forum strona firmy strona reklamowa

Ważne jest to, żeby zauważyć, że oficjalne strony są zazwyczaj bardziej wiarygodnie niż wpisy i publi-kacje na stronach prywatnych, forach czy stronach reklamowych.

Adres,wygląd,jakośćstronyProsty adres strony w domenie narodowej lub adres najwyższego poziomu oraz jasna i przejrzysta struktura, dobrej jakości grafika i filmy, teksty wolne od błędów ortograficznych i stylistycznych, nie-wielka ilość reklam, działające linki podwyższają wiarygodność serwisu.

Właścicielserwisu,autoriźródłatekstuCzy na stronie dostępne są dane kontaktowe prowadzącej ją firmy lub osoby? Czy strona udostępnia regulamin? Czy podano imię i nazwisko autora tekstu? Czy można go znaleźć w wyszukiwarce? Czy autor tekstu reprezentuje określoną organizację/instytucję? Czy jego powiązania z daną organizacją mogą mieć (pozytywny lub negatywny) wpływ na tekst? Czy podane informacje poparte są dowoda-mi? Czy cytaty i odnośniki, definicje są opatrzone źródłami? Czy można je zweryfikować?

Należy zwrócić uwagę uczniów na to, że pozytywne odpowiedzi na powyższe pytania istotnie podno-szą wiarygodność wyszukanych treści.

W miarę dostępnego czasu nauczyciel proponuje wyszukanie treści i zweryfikowanie ich wiarygod-ności zgodnie z wcześniej omówionymi zasadami. Może w tym celu wrócić do wcześniej wyszukiwa-nych treści lub zaproponować nowe. Zadanie może być przeprowadzone z podziałem na grupy lub na forum całej klasy przy użyciu jednego komputera.

ZAKOŃCZENIE ZAJĘĆ/EWALUACJA (2 MIN) Nauczyciel dziękuje uczniom za udział w zajęciach i prosi ich o wypełnienie krótkiej ankiety ewalu-acyjnej (załącznik nr 1).

6

ANKIETAEWALUACYJNA ZAŁĄCZNIK1

Zakreślwłaściwąodpowiedź tak trochę nie

Czy zajęcia Ci się podobały?

Czy dowiedziałeś/-aś się czegoś nowego?

Czy wykorzystasz to, czego się nauczyłaś/ -eś?

Zakreślwłaściwąodpowiedź tak trochę nie

Czy zajęcia Ci się podobały?

Czy dowiedziałeś/-aś się czegoś nowego?

Czy wykorzystasz to, czego się nauczyłaś/ -eś?

7

FUNDACJADZIECINICZYJEul. Walecznych 5903-926 WarszawaTel. 22 616 16 69

fdn@fdn.pl www.fdn.pl www.dzieckowsieci.fdn.pl

Copyrigth@FDN 2013Autor: Ewa DziemidowiczKonsultacja: Łukasz WojtasikRedakcja: Katarzyna WojsławGrafika: Ewa Brejnakowska-Jończyk, www.ewa-bj.pl

@ Fundacja Dzieci Niczyje. Tekst publikacji jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycienie komercyjne 3.0 Polska. Tekst licencji dostępny jest na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/pl/. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Fundacji Dzieci Niczyje.

Publikacja powstała w ramach projektu „Trening kompetencji cyfrowych” współfinansowanego przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji.