Śląskie strachy

Dawniej śląską ziemię zamieszkiwali nie tylko ludzie

i zwierzęta, ale i całe mnóstwo przedziwnych stworów.

Niektóre z nich były dobre i pomocne. Niestety tylko

niektóre, większości należało unikać jak ognia. Te zajęcia

pozwolą dzieciom poznać duchy, stwory i potwory, w których

istnienie wierzono dawniej. Dzieci sięgną do literatury po to,

aby stworzyć profile tych tajemniczych postaci. A skoro

mówimy o profilu… to czemu nie tym na Facebooku?

10 – 12 LAT 45 MINUT

CELE

Po zajęciach dzieci znają elementy ludowych śląskich wierzeń. Znają nazwy śląskich

strachów. Rozumieją, jaka była funkcja tych wierzeń i jakie zjawiska wyjaśniały bądź

oswajały.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka, praca z ksiażką,

ćwiczebne.

Formy organizacyjne pracy: grupowa, indywidualna, zespołowa.

CO PRZYGOTOWAĆ WCZEŚNIEJ?

Kartki A5 ze słowami: skarbnik, strzyga, połednica, meluzyna, zmora, bebok,

piecuch, utopek (tyle sztuk, ilu będzie uczestników), taśma samoklejąca.

Duże arkusze papieru (biały brystol albo szary papier), mazaki.

Książki:

Świat gliwickich legend. Cz.1 / zebr. i oprac. Edmund Całka ; [il. Paweł Krzysztof

Całka]. - Gliwice : Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993-.

Bojki śląskie czyli Uczymy sie...bojać śląskie bojki, czytać po śląsku, bawić

śląskimi graczkami, malować i kryklać / Marek Szołtysek ; [il. Joanna Kucharczak

i Franciszek Kucharczak]. - Rybnik : "Śląskie ABC", 2006.

Z tych dwóch pozycji będzie nam potrzebnych 8 fragmentów, należy więc

przygotować kserokopie podanych stron:

Skarbnik – Świat gliwickich legend, s. 27-30.

Strzyga – Świat gliwickich legend, s. 112.

Połednica – Świat gliwickich legend, s. 153-155.

Meluzyna – Bojki śląskie, s. 48.

Zmora – Bojki śląskie, s. 49.

Bebok – Bojki śląskie, s. 50.

Piecuch – Bojki śląskie, s. 50-51.

Utopek – Bojki śląskie, s. 61-63.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Wprowadzamy dzieci do tematu zajęć. Opowiadamy, że w minionych wiekach

śląskie ziemie zamieszkiwały różne stwory, których ludzie naprawdę się bali.

Opowieści o nich przetrwały dzięki podaniom ustnym. Są to historie bardzo piękne

i o dużej wartości kulturowej. Pytamy:

Jest bardzo prawdopodobne, że dzieci będą znały chociaż jednego stracha. Być

może będzie to bebok, chyba najpopularniejszy ze wszystkich (może też dlatego,

że był to stwór przywoływany do straszenia najmłodszych).

Podczas zajęć dzieci poznają osiem śląskich strachów.

2. Dzielimy uczestników na osiem grup, które będą przygotowywać informacje na

Czy znacie jakiegoś śląskiego stwora bądź ducha?

Czy wasi dziadkowie opowiadali kiedyś o bebokach bądź strzygach?

temat skarbnika, strzygi, połednicy, meluzyny, zmory, beboka, piecucha oraz

utopka Każdej grupie wręczamy właściwy tekst, papier i przybory do pisania.

Przedstawiamy zadanie. Będziemy przygotowywać profil stwora na portal

Facebook. Żeby to zrobić, musimy go najpierw dobrze poznać – w tym celu dzieci

muszą przeczytać przygotowane fragmenty książek. Na ich podstawie oraz

korzystając z pokładów własnej wyobraźni tworzą koncepcje i graficzną

prezentację profilu. Jeśli korzystają z portalu, zadanie jest łatwiejsze. Jeśli nie,

pomocne mogą być poniższe pytania:

- Jak nazywa się stwór?

- Gdzie mieszka?

- Gdzie najczęściej przebywa?

- Na czym polega jego „praca”?

- Jak wygląda?

- Co lubi?

- Kto może być jego znajomym?

- Jakie wydarzenia można zaznaczyć na osi czasu jego profilu?

Czas na wykonanie zadania: 15 minut

3. Grupy prezentują swoje prace. Przedstawiają innym profil śląskiego stracha.

Arkusze papieru zawieszamy w widocznym miejscu.

4. Kto uważnie słuchał innych, poradzi sobie znakomicie w zabawie, do której teraz

zapraszamy dzieci. Każdemu uczestnikowi przyklejamy na plecach kartkę

z nazwą jednego ze śląskich straszydeł i zapowiadamy, że wszyscy zamieniają się

w te stwory. Kłopot polega na tym, że nie nikt nie wie, kim jest. Trzeba się tego

dowiedzieć, pytając innych. Pytania muszą być tak sformułowane, by odpowiedź

na nie brzmiała TAK, NIE lub NIE WIEM. Dzieci swobodnie poruszają się po sali

i próbują dociec, kim są . Komu się to uda, ten staje przy arkuszu z profilem

stwora, którym sam jest.

5. Podsumowujemy zajęcia, pytając uczestników:

Rozmową na ten temat kończymy zajęcia.

Czy wiara w duchy i stwory jakoś ludziom pomagała? W jaki sposób?

CO JESZCZE MOŻEMY ZROBIĆ?

Warto obejrzeć śląskie strachy. Można to zrobić np. w Górnośląskim Parku

Etnograficznym w Chorzowie. Znajduje się tam m.in. Zaułek Zmory.

W pobliżu zamku w Chudowie stoją drewniane rzeźby przedstawiające różne

śląskie strachy. To miejsce jest dobrym pomysłem na wycieczkę. Klasową albo

rodzinną.

LITERATURA

Katarzyna Wojtachnio, Śląskie strachy. W: „Biuletyn Politechniki Śląskiej”,

s. 19.23. Nr 5 (243), maj 2013.

Dostępne online:

http://issuu.com/politechnikaslaska/docs/biuletyn_maj_2013/23