SAMOTNI RAZEM - wuj.pl fragment.pdf · Howard Gardner, Harvard Graduate School of Education, autor...

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

www.wuj.pl

Sherry Turkle

SAMOTNI RAZEM

SAMOTNI RAZEMDlaczego oczekujemy

więcej od zdobyczy techniki, a mniej od siebie nawzajem

Sherry Turkle

„Sherry Turkle poświęciła relacji łączącej ludzi i komputery obserwacje zakrojone na skalę szerszą i refleksję głębszą

niż jakikolwiek inny uczony. Jej książka jest lekturą podstawową dla wszystkich, którzy mają nadzieję na zrozumienie

naszego ciągle ewoluującego stosunku do techniki”.

Howard Gardner, Harvard Graduate School of Education,

autor książki Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce

„Samotni razem jest błyskotliwym, głębokim, poruszającym i nierzadko niepokojącym portretem przyszłości,

napisanym przez czołową amerykańską znawczynię tego, jak komputery wpływają na ludzi. Otwórzcie tę książkę,

wyłączcie telefony komórkowe i otwórzcie się na głęboki przekaz Sherry Turkle”.

Rosabeth Moss Kanter, Harvard Business School

Postęp techniczny uzurpuje sobie miano swoistego architekta bliskości. W obecnych czasach podsuwa nam

substytuty, którym rzeczywistość nie bardzo potrafi sprostać. […] Zdobycze techniki są wielką pokusą wówczas,

gdy funkcje, które obiecują, uderzają w ludzkie ograniczenia. I, jak się okazuje, mamy wiele słabości. Czujemy się

samotni, ale boimy się bliskości. Cyfrowe kontakty i roboty społeczne oferują iluzję towarzystwa, bez kłopotliwych

wymogów przyjaźni. Życie w sieci daje nam możliwość ukrycia się przed innymi, choć pozostajemy w nieustannej

łączności. Wolimy wysyłać SMS-y, niż rozmawiać.

Z Wprowadzenia

Sherry Turkle jest profesorem socjologii w Massachusetts Institute of Technology, specjalizuje się w dziedzinie

badań nad nauką i techniką. Jest założycielką i szefową programu badawczego MIT Initiative on Technology and

Self oraz certyfikowaną psycholożką kliniczną.

samotni_razem_kolory.indd1 2013-02-1913:36:07

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione

SAMOTNI RAZEM

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania w serwisach bibliotecznych

Przekład Małgorzata Cierpisz


Sherry Turkle




Seria: Psychologia

Redaktor naukowy dr Krzysztof Krejtz

Projekt okładki i stron tytułowych Agnieszka Winciorek

Tytuł oryginału: Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other

Copyright © 2011 by Sherry TurkleAll rights reserved

© Copyright for Polish Translation and Edition by Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszech-niany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, na-grywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3481-1

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325


Rebecce

Mój list do Ciebie z wyrazami miłości


Bo na czary wygląda wszystko, co nas w błąd wprowadza.Platon, Państwo, przeł. Władysław Witwicki,

Warszawa: Wydawnictwo AKME, 1990, s.183.

Mam dość maszyn inteligentnych. Chcę maszyny, która zważałaby ma moje potrzeby. Gdzie są maszyny czujące?

Wpis na Twitterze

dig_natRT@tigoe na koncie @ramonapringle.


Spis treści

Od autorki 9

Wprowadzenie: Samotni razem 21

CZĘŚĆ PIERWSZA

Nowa bliskość w samotności: Przełom robotyczny 45

1. Najbliżsi sąsiedzi 47

2. Wystarczająco żywe 62

3. Prawdziwi współtowarzysze 82

4. Oczarowanie 99

5 Współudział w tworzeniu iluzji 116

6 Stracone zachody miłości 139

7 Zespolenie 166

CZĘŚĆ DRUGA

Nowa samotność w bliskości: W sieci 189

8. Zawsze dostępni 191

9. Dorastać ze stałym łączem 215

10. Nie ma po co dzwonić 233

11. Umniejszenie i zdrada 260


12. Prawdziwe wyznania 282

13. Lęk 298

14. Nostalgia młodych 325

Podsumowanie: Niezbędne rozmowy 341

Epilog: List 363

Przypisy 375

Indeks 421

8 Spis treści


Od autorki

Kiedy trzydzieści lat temu rozpoczęłam badania nad kulturą cyfro-wą w MIT∗, świat był jeszcze na swój sposób niewinny. Dzieci grały w kółko i krzyżyk na swoich cyfrowych zabawkach, pociski w grach komputerowych leciały w kierunku asteroidów, a programy „myślące” nie ustępowały pola w starciu z wytrawnymi szachistami. Pierwsze komputery „domowe” kupowali tak zwani pasjonaci. Ludzie, którzy je budowali lub kupowali, eksperymentowali z oprogramowaniem i często w trakcie zabawy wymyślali proste gry. Nie bardzo sobie wy-obrażaliśmy, do czego jeszcze komputer mógłby się przydać. W ciągle jeszcze młodej dziedzinie sztucznej inteligencji atmosfera fermentu intelektualnego otaczała programy, które potrafiły rozpoznawać proste kształty i manipulować ich złożeniami. Naukowcy debato-wali nad tym, czy cały spryt maszyn przyszłości będzie musiał być najpierw w nich zaprogramowany, czy też ich inteligencja może być pochodną prostych instrukcji wpisanych w sprzęt – na podobieństwo współczesnych koncepcji w neurobiologii, w których uważa się, że inteligencja i refleksyjna samoświadomość są funkcją stosunkowo prostych struktur i czynności mózgu ludzkiego.

Znalazłam się wśród nich i – jak każdy antropolog – byłam ni-czym cudzoziemiec w obcej krainie. Wcześniej spędziłam kilka lat w Paryżu, badając, jak idee psychoanalityczne przenikały do życia codziennego Francuzów. Interesowało mnie to, jak ludzie podchwy-tywali język będący wyrazem owego nowego sposobu myślenia o jaźni∗∗ i przymierzali się do wykorzystania go w odniesieniu do

* MIT, czyli Massachusetts Institute of Technology, jedna z czołowych uczelni technicznych w Stanach Zjednoczonych Ameryki (przyp. red. nauk.).

** Autorka używa terminu self, który w literaturze przedmiotu jest częściej tłuma-czony jako Ja i tak będzie również używany w dalszej części książki. W tym miejscu jednak termin „jaźń” wydaje się lepiej odpowiadać bardziej psychoanalitycznej naturze pierwszych prac autorki. Obecnie traktuje się Ja jako świadomą i usamodzielnioną część Jaźni (przyp. red. nauk.).


10 SAMOTNI RAZEM

siebie samych Wybrałam MIT, ponieważ miałam niejasne poczucie, że podobne zmiany następują również w języku komputerów. Zakotwi-czone w terminologii komputerowej metafory w rodzaju ładowanie czy programowanie zaczynały przenikać do dyskursu politycznego, zaczęto w tych kategoriach myśleć o edukacji, o życiu społecznym i – co najważniejsze w analogii do moich badań nad psychoanalizą – o Ja. O ile więc moi koledzy informatycy byli całkowicie zaprząt-nięci tym, aby wyposażyć komputery w genialne możliwości, o tyle ja szukałam odpowiedzi na inne pytania. W jaki sposób komputery zmieniały nas – ludzi? Koledzy często protestowali przeciw takiemu stawianiu sprawy, utrzymując, że komputery to „tylko narzędzia”. Ja jednak byłam przekonana, że owo „tylko” w ich wypowiedziach jest zwodnicze. Nasze narzędzia nas kształtują, a teraz zaczął nas zmieniać i kształtować komputer – maszyna będąca o krok od prze-kształcenia się w odrębny umysł. Jako psycholog wywodzący się ze szkoły psychoanalitycznej chciałam zgłębiać to, co nazwałam „wewnętrzną historią urządzeń”. Odkrywanie historii wewnętrznej wymaga słuchania – i nierzadko nie może się ograniczać do wysłu-chania pierwszej wersji opowieści. Wiele dowiadujemy się z tego, co zostało odrzucone bądź zlekceważone czy też z komentarza rzu-conego mimochodem po „oficjalnym” zakończeniu wywiadu. Aby dokonać tego, co przedsięwzięłam, w świecie zupełnie dla mnie nowym, w swoich rozważaniach przyjęłam perspektywę antropologa i klinicysty. Zamiast jednak spędzać setki godzin w siedzibach tubyl-ców na przysłuchiwaniu się ich opowieściom i legendom – jak antro-polog w kontekście badań bardziej tradycyjnych – ja przemykałam korytarzami zakładów informatyki, zakradałam się na spotkania kół wielbicieli komputerów domowych, zwiedzałam przyszkolne labora-toria komputerowe. Zadawałam pytania naukowcom, właścicielom komputerów domowych, dzieciom, przede wszystkim jednak słucha-łam tego, jak mówili, i obserwowałam ich zachowania w otoczeniu tych nowych maszyn „myślących”.

Byłam świadkiem tego, że komputery prowokują do intelektu-alnych debat. Być może – spekulowano – umysł ludzki jest jedynie zaprogramowaną maszyną i działa w dużej mierze właśnie jak komputer? Jeśli więc umysł jest programem, to wolna wola okazuje się iluzją. Co uderzające, takich rozmów nie toczono jedynie w sa-lach seminaryjnych. Toczono je w salach zabaw i przy kuchennym stole. Komputery sprawiły, że filozofia stała się elementem naszej codzienności – a przede wszystkim pod ich wpływem dzieci stały się filozofami. W zetknięciu z prostymi grami elektronicznymi – grą w kółko i krzyżyk czy komputerowymi sprawdzianami zasad ortogra-


Adams Henry 347, 414AI zob. sztuczna inteligencjaAI: sztuczna inteligencja (film) 100, 135,

417, 418AIBO (zautomatyzowany piesek) 13, 14, 19,

82–96, 99–102, 106, 108, 111–115, 129, 141, 146, 148, 158, 182, 184, 386, 387

Alcott Louisa May 60Aldiss Brian 135, 392America Online (portal internetowy) 12, 14,

53, 250, 409antropomorfizacja 395Appiah Kwame Anthony 355, 416Apple 256archiwizacja życia 365, 366, 368, 418Artificial Inteligence Laboratory (MIT) 16,

17, 389Aryananda Lijin 17, 178, 395, 396ataki terrorystyczne z 11 września 2001 r.

97, 221, 304–306autentyczność 24–26, 28, 43, 130, 136, 186,

229, 266, 332, 334, 336, 344, 351autorefleksja 11, 83, 262, 347autyzm 283, 357, 398, 416„awatar mnie” 225, 226, 235, 259awatary 12, 14, 21, 33, 34, 50, 158, 193,

195, 199–203, 213, 225, 226, 238–242, 259–267, 269, 283, 290, 295, 315, 338, 360, 381, 388, 406, 407

Baird Freedom 73, 76, 383

Beatles: Rock Band (gra komputerowa) 260, 261, 274, 278

behawioryzm 105Bell Gordon 366–369, 371, 372, 418Bentham Jeremy 322bezpieczeństwo 13, 113, 133, 145, 148,

184, 198, 234, 277, 304–306, 308, 318, 331, 376, 401

B.I.O. Bugs 114BIT (Baby IT) 74, 75, 384BlackBerry 15, 37, 206, 207, 250, 252, 327,

328bliskość 13, 21, 23, 26–28, 30–33, 36–38,

41, 42, 45, 83, 88, 120, 154, 168, 170, 172, 178, 187–189, 195, 213, 217, 219, 258, 289, 294, 307, 327, 329, 330, 332, 343, 346, 349, 352, 365, 376, 380, 383

blogi 204, 208, 258, 259, 312, 317, 330, 370, 394, 406

Bohr Niels 342, 343, 412Breazeal Cynthia 16, 119, 135, 136, 350,

389, 390, 414, 416Brooks Rodney 16, 74, 75, 116–118, 174,

182, 183, 350, 384, 389, 414Buber Martin 119Bush Vannevar 365, 418

Caper Robert 346, 414Chatroulette, czat-ruletka (strona interneto-

wa) 15, 16, 276, 277chłodna miłość 93, 95choroba Alzheimera 145, 184, 185, 187, 398

Indeks


422 INDEKS

Churchill Winston 42, 378Cog (robot) 13, 15–17, 19, 116–129, 131–

–133, 135, 136, 168–170, 172, 183, 389, 391demistyfikacja 123, 126

Columbine, szkoła w której 20 kwietnia 1999 r. doszło do masakry 306

Csíkszentmihalyi Mihaly 278, 407cyfrowe „istoty” 57, 158, 164, 182Cywilizacja (gra komputerowa) 270, 273–

–275, 278, 280Czarodziejska góra (T. Mann) 263czaty 15, 199, 241, 243, 282, 307

Damasio Antonio 74, 174, 181, 383, 396Darwin Karol 23, 24Dean Howard 321Deep Thought (program komputerowy) 26demokracja 321, 324, 338Dertouzos Michael 341Dick Philip K. 349Disneya, fundacja 24Doi Toshitado 82Domo (robot) 13, 17, 169–173, 175–179,

182, 183, 395, 397domy opieki 14, 16, 17, 29, 86, 100, 108,

139–144, 146–149, 152, 158, 160–162, 392

Dreyfus Hubert 174, 396dualizm umysłu i ciała 174dylematy 73, 77, 172, 186, 228, 353–355,

415, 416

E.T. (film) 64Edsinger Aaron 17, 169–173, 175–177, 182,

395, 397Edyp 346, 347efekt ELIZY 48, 49, 166, 170, 345eksperymentowanie 192, 193, 224, 240,

274, 334ELIZA (program komputerowy) 13, 47, 48,

119, 124, 150, 151, 344, 345, 413Emerson Ralph Waldo 55, 173emocje 40, 43, 54, 56, 73–75, 77, 80, 82,

83, 93, 94, 110, 114, 115, 118, 119, 132, 136, 137, 146, 149, 151, 163, 164, 174––178, 180–182, 216, 218, 220–222, 227, 236, 243, 244, 246, 255, 257, 268, 277,

284–286, 290, 291, 296, 298, 301, 307, 343, 344, 350, 351, 353, 383, 394, 397, 408, 414autentyczność 351odgrywanie 163, 350opanowanie 255syntetyczne 163, 394

emotikony 40, 42, 216empatia 47, 85, 86, 105, 144, 167, 216, 288,

344, 357, 360, 379, 388, 416Erikson Erik 192, 224, 225, 240, 332, 387,

403, 404, 408, 416etyka 74, 75, 135, 264, 347, 359, 386, 388EverQuest (gra komputerowa) 199, 406„ewolucyjne przyciski” 29

Facebook 16, 19, 33, 34, 37–39, 193, 197, 203, 205, 206, 208, 212, 215, 226–232, 238, 239, 241–247, 250–253, 278, 279, 287, 290, 294, 299–301, 309–311, 313––315, 317–320, 323, 328–331, 333–337, 342, 345, 367, 370–372, 377, 404, 405, 408, 410, 411prywatność 314, 323, 411przeprosiny 287wiktoriańskie bilety wizytowe 257zapraszanie do grona znajomych 227,

228, 302, 310, 313, 319, 358, 377zdjęcia 252, 328, 335, 371

Fano Robert 341fantazje 23, 48, 95, 97, 100, 111, 117, 119,

121, 168, 234, 261, 263, 275, 296, 307, 345, 350, 367, 388, 392, 418

Foucault Michel 322, 323, 411Freud Zygmunt 35, 37, 60, 78, 369, 377,

381, 410Furby, furbiś 13–17, 41, 53–56, 62–74,

76–78, 82, 86, 89, 90, 93, 101, 102, 115, 121, 146, 382, 383, 415a figurki superbohaterów 67hybrydowa natura 72„śmierć” 63, 70, 71

Gemmell Jim 366, 367, 369, 370, 418głos 30, 33, 74, 105, 115, 119, 125–127,

129, 137, 147, 156, 168, 208, 209, 230, 235, 245, 249, 253–258, 260, 288, 296,


Indeks 423

308, 332, 335, 338, 348, 352, 354, 356, 357

Gmail 313Google 12, 49, 313–315, 376, 410, 418granice 12, 33, 35, 51, 52, 58, 64, 72, 74,

78, 90, 102, 171, 176, 178–182, 197, 201, 204, 219, 224, 237, 250, 259, 263, 267, 268 , 285, 287, 291, 311, 321, 323, 336, 342, 346, 347, 356, 376, 382, 389, 400, 406

gromadzenie i przywoływanie (informacji) 369, 394

„groza symetrii” (łączącej ludzi i obiekty) 212, 213

gry: fabularne, przygodowe 14, 199, 200,

214, 260–262, 274, 406granie 15, 277, 394

internetowe 33, 48, 188, 199, 262, 274, 357, 358, 406, 407

Gwiezdne wojny (film) 100

hakerzy 27, 264, 312Hasbro, amerykańska firma produkująca za-

bawki 74, 75, 415Heidegger Martin 173, 478Hines Douglas 97, 388Horvitz Eric 370

informatyka afektywna 180–182inność 85, 376, 391inteligencja 9, 18, 43, 53, 83, 93, 104, 116,

117, 120, 123, 136, 174, 179–182, 184, 380, 390, 396, 397

inteligencja maszyn 49, 174, 383internet 12, 15, 36, 97, 191, 193, 195, 198,

199, 201, 202, 206, 208, 213, 230, 238, 239, 242–245, 250, 254, 255, 258, 264, 266, 269, 271, 276, 277, 279, 280, 286––291, 293, 295, 296, 299, 307–309, 315––319, 321–323, 326, 327, 329, 333, 334, 336, 337, 342, 343, 358, 361, 378, 382, 393, 394, 400, 405, 407, 409

„internetowy bliźniak” 226, 239inżynieria wsteczna 49, 349iPhone 15, 16, 23, 192, 201, 324, 370, 378,

400

IRC (Internet Relay Chat) 14, 307–310, 360, 399

Ishiguro Hiroshi 137, 187, 390izolacja, wyobcowanie 188, 223, 287, 300,

353

„Ja” proteańskie 224, 225, 269, 320

Kahn Louis 348Kant Immanuel 173Kasparow Garri 26Kelly Kevin 336, 345–348, 371, 412, 414Kidd Cory 17, 151–153, 381, 392, 394Kismet (robot) 13, 15–17, 19, 118–121,

123, 125–127, 129–137, 166–170, 178, 389, 390, 395, 414

kłótnie w sieci 243, 291Kohut Heinz: selfobiekty 85komunikacja cyfrowa 245, 246, 318komunikator internetowy 14, 15, 192, 205,

218, 230, 234, 236, 237, 244, 246–248, 254, 276, 326, 328, 331, 335, 406

konfesjonały internetowe, strony z wyzna-niami 283, 285, 286, 290, 291, 293–296, 408, 409

krokodyle, żywe i zautomatyzowane 25kubizm 94kultura komunikacji cyfrowej 209, 216Kurzweil Raymond 97, 260, 261, 379, 386,

387, 398kwestie moralne 90, 164, 172, 181, 223,

228, 276, 347, 355, 381, 386, 391, 415

lalki 13, 14, 17, 19, 41, 51, 55, 60, 66, 67, 70–78, 86, 88, 92, 97, 99–102, 105, 106, 108–112, 118, 120, 127, 129, 132, 137, 141, 146–151, 155–157, 188, 357, 383, 386, 398, 415

erotyczne 188, 398tradycyjne 41, 66, 67, 127Langton Christopher 117Lester John 94, 95, 101, 182, 184Lévinas Emmanuel 177, 255, 376, 385, 391,

397Levy David 25–28, 95, 351, 375, 376, 414lęk 13, 32, 38, 39, 70, 72, 78, 91, 92, 113,

114, 184, 191, 217, 221, 223, 227, 228, 278, 292, 295, 298–301, 304, 306, 307,


424 INDEKS

315, 317, 320, 346, 347, 350, 357, 402, 414

Lickleider J.C.R. 341Life Browser 370, 371Lifton Robert Jay 224, 320, 403, 411Lindman Pia 17, 173–180, 182, 191, 395,

397listy 147, 197, 204, 256, 257, 288, 312,

317, 323–325, 330, 331, 363–366, 368, 371–373

Loopt 324, 378Love and Sex with Robots (Levy) 26, 27, 29,

375, 414„ludzie z czatu” 307

łączność 14, 15, 19, 21, 30, 31, 35, 37–39, 41, 42, 90, 112, 151, 159, 163, 170, 172, 176, 177, 179, 182, 183, 188, 192, 194––198, 215, 219, 221, 223, 224, 256, 267, 279, 280, 299, 300, 304–307, 311, 327, 336, 338, 343–345, 347, 352, 353, 357, 359, 381, 395, 405

globalny zasięg 192Łowca androidów (film) 349

małżeństwo 25, 26, 28, 30, 146, 148, 201, 202, 234, 235, 301, 388, 392

marzenia senne 32, 55, 68, 345–347, 377maszyny:koncepcja psychologiczna/duchowa 118romans 40„maszyny troskliwe” 349, 353McCarthy Joseph 323McLuhan Mashall 247McNealy Scott 315Merleau-Ponty Maurice 173Merlin (gra elektroniczna) 51, 56, 69, 91Mertz (robot) 17, 178, 179, 182, 183, 395,

396Milo (wirtualny człowiek) 22, 23miłość 13, 15, 18, 19, 22, 26–28, 31–33, 41,

43, 49, 50, 53–57, 60, 66, 71, 80, 81, 85, 89, 91, 93, 95, 100, 101, 103, 106, 108, 110–112, 119, 127–129, 135, 136, 139, 141, 144, 161, 162, 172, 173, 178, 182, 200, 251, 268, 328, 331, 345, 348, 349, 353, 356, 358, 360, 380, 383, 392, 408, 416

inżynieria wsteczna 49, 349symulowana 31, 50, 353testy 91

Minsky Marvin 118, 181, 341, 398, 404, 405misie pluszowe 66, 83, 88, 89, 92, 380, 413MUD, środowisko służące wielu osobom do

rozgrywania sieciowych gier przygodo-wych typu RPG 18

My Real Baby 13, 14, 19, 74–77, 90, 92, 99––103, 105, 106, 108–112, 129, 137, 141, 146–152, 155–158, 415

MyLifeBits 366, 367, 369–372, 418MySpace 16, 33, 238, 240, 241, 246, 290,

294, 298, 299, 302, 310, 312–314, 323MySpace, wersja włoska 240, 241, 290

nagłe wypadki, telefony komórkowe i po-czucie nagłej potrzeby160, 162, 250, 303

Nass Clifford 18, 180, 378, 379, 381, 385, 388, 397, 398, 401

nastolatki 15, 31–33, 37, 39, 80, 96, 192––194, 197, 206, 207, 213, 214, 216, 217, 219, 221, 224–226, 232, 234, 238, 240, 242, 246–248, 250, 262, 276, 288, 300, 304, 306, 311, 313, 314, 319, 320, 323, 326–328, 331, 332, 337, 343, 359, 376, 378, 387, 393, 401, 402, 417a „trwałość” treści w sieci (danych, osób)

320a nowa wrażliwość 213, 400oddzielenie jako zadanie w procesie roz-

woju 197, 219, 300potrzeba bufora między „ja” a światem

337zabawa tożsamością jako domena tej fazy

rozwoju 225neurony lustrzane 175, 177„New York Times” 22, 26, 174, 260„New Yorker” 36, 369niezależność 217, 218, 306, 350, 392Nursebot, robot-pielęgniarz 160–162, 394

Obama Barack 321, 419obcy 33, 186, 228, 264, 271, 281, 283, 285,

288, 347, 368obiekty sugestywne 11, 55, 151objawy a marzenia senne 32, 345, 346oddzielenie 197, 213, 219, 224, 289, 300


Indeks 425

odgrywanie roli 50, 214, 248, 261, 333, 338, 342, 388, 404

Oldenberg Ray 294, 409opieka nad osobami w podeszłym wieku 41,

141, 185, 186, 356opiekunowie 56, 82, 101, 103, 110, 115,

131, 142, 143, 151, 162, 165, 172, 268, 295, 344, 353, 354, 356, 357, 381, 388, 394, 398

opiekunowie do dzieci 22, 104, 356ożywienie 24, 25, 30, 41, 47, 48, 51, 53, 91,

183, 336

pamięć 11, 51, 60, 69, 104, 108, 159, 367, 369, 411, 419, 420

panoptikon 322, 323Państwo (Platon) 6, 124, 391Papert Seymour 17, 341Paro (zautomatyzowana foczka) 13, 17–19,

29, 30, 49, 139–147, 156, 158, 159, 163––165, 389, 392, 415

Piaget Jean 52, 379Picard Rosalind 17, 181, 393, 398, 416Platon 6, 124, 391, 411poczta elektroniczna 14, 15, 33, 38, 110,

188, 192, 194, 198, 201, 203, 206, 208––210, 212, 213, 234, 235, 252, 257, 278, 279, 288, 289, 302, 310, 313, 319, 321, 351, 360, 367, 403, 407, 408a nieporozumienia 211popularność 289przymus sprawdzania 329rezygnacja z usługi 89

poczta głosowa 209, 210, 256, 257, 406podeszły wiek, osoby w podeszłym wieku

13, 17, 29, 41, 107, 139–142, 144, 145, 147, 154, 158, 160–162, 185, 186, 353, 354, 356, 361, 392

podwójna wizja 273Poe Edgar Allan 82pokémon 87, 91, 385portale i sieci społecznościowe 14, 15, 33,

39, 42, 50, 193, 202, 225–227, 238, 246, 287, 290, 302, 312, 313, 319, 338, 357, 399, 419

porzucenie, dziecięcy lęk przed 223postaci wirtualne 33, 152, 241, 262PostSecret 282, 283, 292, 293, 408

Potter Harry 60, 124, 231, 262, 327, 334, 337

profile w sieci 33, 34, 42, 193, 208, 214, 225–229, 231, 232, 235, 238, 240, 241, 243, 259, 290, 291, 299, 300, 302, 309, 311–313, 317–319, 334, 335, 337, 338, 367, 399, 411

programowanie 10, 27, 265, 341, 396Protean Self (R. Lifton) 224, 403, 411Proust Marcel 369, 370prywatność 39, 213, 217, 234, 252, 311–

–316, 318, 321–324, 338, 342, 353, 359, 361, 410, 411, 418, 420

przełom robotyczny 23, 30, 31, 41, 45, 48, 50, 59, 63, 67, 78, 79, 81, 84, 102, 103, 105, 173, 187, 360, 376behawioryzm wpisany 105reakcja romantyczna 50, 353

przemoc 75, 76, 78, 289, 291, 292, 296, 297, 415

przeniesienie 151przeprosiny 243, 244, 287, 288przerywanie 252przestrzeń 14, 23, 36, 39, 40, 81, 94, 102,

113, 118, 133, 143, 148, 170, 182, 192, 193, 196–200, 202, 210, 212, 217, 219, 225–228, 230, 234, 240–243, 245, 259, 263–265, 267, 274, 278, 279, 283–285, 287, 291, 294, 295, 307, 317–321, 323, 324, 328, 332, 333, 336–339, 348, 349, 353, 356, 360, 364, 373, 387, 399, 404publiczna 36, 39, 196uświęcona 81, 102, 324, 338, 339w sieci (szczególne właściwości) 291

przyjaźń 21, 39–42, 57, 74, 81, 84, 88, 95, 128, 137, 163, 181, 219, 235, 238, 245, 253, 269, 281, 296, 308–310, 328, 334––336, 348, 358, 377

przywoływanie (wspomnień/informacji) i gromadzenie 369, 394

psychoanaliza 10, 50, 292, 346, 347, 359, 377, 413

psychopatologia 223psychoterapia komputerowa 50, 379

Quake (gra) 270–273, 275

Ramona (awatar) 260, 261


426 INDEKS

realtechnik 300, 358, 359relacje:

a dawkowanie dystansu („efekt Złotowło-sej”) 37, 38

bez ryzyka 72intensywność 35poczucie bezpieczeństwa 13, 308, 376refleksja nad naturą 27, 55sankcjonowanie robotycznych 159słabe więzi 294tworzenie 13, 27, 66, 72, 85, 86, 105,

379, 383, 404, 415Riesman David 221, 403roboty o cechach społecznych 23, 169, 395robotyka 13, 17, 18, 26, 33, 34, 36, 40, 43,

66, 72, 74, 81, 98, 140, 143, 172, 181, 183, 195, 198, 349, 375, 394, 398, 416

Rock Band (symulacja) 260rodzice 14, 15, 23, 24, 37, 40, 50, 58, 59, 65,

67, 68, 75, 76, 80, 81, 89, 90, 100–103, 106, 107, 110, 112, 121, 125, 129–131, 133, 135, 136, 138, 141, 164, 178, 180, 184, 187, 193, 197, 198, 204, 207, 214, 217–219, 223, 224, 226, 230, 232, 236, 240, 241, 245, 250, 256, 285, 286, 293, 300–302, 304–306, 326–329, 343, 348, 353, 355, 359, 376, 378, 410, 416oddzielenie 219, 224, 300starzejący się 40, 107, 343zaangażowanie 58

Roller Coaster Tycoon (gra) 113romantyczna reakcja 50, 353Roxxxy 49, 97rozmowy:

kończenie 237prywatne 285twarzą w twarz 35, 37, 204, 223, 232,

284, 317rozmowy telefoniczne 33, 37, 194, 196,

211, 223, 234–237, 245, 248, 249, 253, 267, 302, 303, 320, 331, 332, 359, 363, 366, 401, 402, 405, 406, 418jako zobowiązanie w czasie rzeczywistym

37, 194, 211, 214unikanie 249w przestrzeni publicznej 196

rozwód 101, 148, 223, 240, 268, 282, 292

rzeczywistość fizyczna a rzeczywistość wir-tualna 12, 32, 39, 188, 192, 225, 269, 407

samonadzór 317, 319, 322, 420samoprezentacja 232, 404samotność (osamotnienie) 23, 29, 33, 35,

38, 41, 42, 45, 63, 95, 97, 111, 142, 146, 149, 154, 162, 164, 188, 189, 195, 196, 199, 213, 218, 251, 279, 283, 311, 325, 332, 333, 347, 348, 352, 353, 361, 388

Sandel Michael 18, 164, 165Scassellati Brian 16, 119, 122–126, 132,

135, 389–391Schmidt Eric 315, 411Schüll Natasha 278, 279, 281, 377, 407„Scientific American” 25, 28Second Life 21, 94, 193, 200–203, 225,

238–241, 261–263, 265–269, 278, 287, 290, 294, 295, 297, 400, 407

Second Self (Turkle) 11, 22, 276, 279, 380, 384, 387, 390, 407, 413

seks 25, 28, 32, 49, 97, 200, 201, 225, 269, 288, 376, 400

selfobiekty 222Shibata Takanori 18, 139–141Simon (gra elektroniczna) 51, 56, 91Simon Herbert 116Sims Online (gra) 225Skype 35, 36, 363–365, 372, 404, 406Sontag Susan 367, 418Sony 82, 94Speak & Spell (gra elektroniczna) 51, 52, 56,

77, 91, 380Spielberg Steven 100, 135, 136, 418spontaniczność 248, 330Spoon (zespół muzyczny) 231, 232Starner Thad 183, 398, 419Starr Ringo 259State Radio (zespół muzyczny) 231, 232Storr Anthony 332, 352, 412, 415studium żałoby (projekt artystyczny autor-

stwa Pii Lindman) 175, 178Super Mario (gra) 205symulacja 13, 17, 25, 39, 47, 52, 76, 83, 90,

116, 154, 193, 202, 216, 225, 259, 261, 270, 274, 275, 281, 283, 295, 338, 339, 348, 349, 351, 352, 361, 382


Indeks 427

symulacja bólu 76szachy 25, 82, 277, 348Szekspir William 257, 279, 405, 407sztuczna inteligencja (AI) 9, 25, 26, 43, 48,

49, 84, 94, 97, 98, 104, 116, 118, 135, 143, 163, 174, 179, 180, 183, 200, 270, 273, 277, 341, 391, 393, 395, 396, 404, 407, 414

śledzenie, prześladowanie 302, 310, 311, 321

śmierć 27, 38, 56, 58–60, 63, 70, 71, 77, 91, 97, 112, 114, 115, 148, 204, 224, 254, 255, 266, 336, 347–349, 367, 378, 382, 387, 410, 415

tamagotchi 13, 15–17, 19, 41, 53, 55–60, 62, 65, 72, 89, 100, 102, 115, 274, 381–383, 415

koncepcja tamagotchi jako bodźca inicjują-cego 56

śmierć 56, 58–60, 382technika, postęp techniczny 11–14, 21, 28,

32–35, 37–40, 42, 43, 79, 81, 84, 114, 137, 138, 143–145, 161, 162, 169, 171, 180, 188, 191, 192, 194, 202–205, 208––211, 213, 216, 217, 219–223, 233, 235, 248, 251, 255, 273, 280, 285, 292, 299, 317, 323, 336, 339, 341, 342, 345–347, 352, 353, 355, 358–361, 364, 369, 371, 377, 378, 384, 387, 402, 409, 418, 419

a mitologia 292a wspólnota 293a wydajność 38jako proteza 355magnetyzm zdobyczy 11opowieść o Edypie jako ilustracja ogra-

niczeń 346, 347rozważania na temat 360

telefony komórkowe (smartfony) 13, 15, 23, 34–39, 110, 183, 184, 188, 192, 193, 195–198, 203, 204, 206–209, 211, 213, 214, 216–218, 221–223, 236, 238, 246, 278, 300, 302, 304–306, 311, 313, 320, 321, 327–329, 336, 352, 358, 360, 366, 368, 399, 401–405, 410, 416, 419a unikanie rozmów 249

dokumentowanie życia za pośredni-ctwem 366

wyłączenie 198, 204, 208test „do góry nogami” (Freedom Baird) 73–

–76test Rorschacha 48, 65, 154, 262test Turinga 73, 349Thompson Clive 368, 418, 419Thoreau Henry David 334, 336–339, 346,

348, 412tożsamość 11, 12, 22, 33, 34, 60, 126, 192,

193, 199, 200, 202, 203, 213, 216, 217, 219, 220, 225, 226, 229, 238, 240–242, 261–263, 315, 320, 332–334, 338, 377, 393, 405, 408, 409, 418eksplorowanie 12w sieci 12, 338

trener 151, 152, 393 troska 41, 58, 110, 127, 143, 144, 150, 161–

–164, 173, 184, 294, 345, 356, 400, 416Turing Alan 73, 383, 396Turner Victor 263, 379, 407Twain Mark 217twarz 75, 77, 78, 94, 99, 117, 119, 125, 129,

147, 148, 152, 157, 164, 168–170, 173––175, 177–179, 255, 277, 308, 328, 332, 352, 356, 357, 365, 369, 388, 389, 391, 406, 416, 418

Twitter 14, 16, 33, 38, 208, 212, 257, 368, 377, 399, 408

uczucia 26, 33, 42, 47, 48, 50, 53, 55, 56, 61, 66, 72, 76, 79, 83, 88, 89, 91–93, 95, 96, 107, 108, 110, 112, 113, 123, 129, 136, 150–154, 163, 164, 171, 172, 174, 175, 178–180, 186, 192, 195, 211, 212, 217, 219–222, 230, 246, 251, 255, 258, 273–275, 277, 278, 283, 285, 286, 291, 303, 307, 311, 317, 318, 329, 336, 343, 344, 349–351, 353, 357, 373, 380, 387, 388, 396, 404, 408, 415dzielenie się 219, 221przemieszczenie 291

Ultima 2 (gra) 199, 407upośledzenie 185, 191, 356urządzenia przenośne 14, 39, 42, 192, 196,

201–203, 207, 211, 257, 299, 300, 327, 342, 343, 403


428 INDEKS

urządzenia sieciowe 23, 33uskrzydlenie 277, 278, 344, 407uzależnienie 280, 286, 352, 358

Vadrigar (lud wirtualny) 270Vaucanson Jacques de 82Virginia Tech, miejsce masakry, do której do-

szło 16 kwietnia 2007 r. 306

W poszukiwaniu straconego czasu (M. Pro-ust) 369

wakacje 69, 151, 202, 207–209, 241, 249, 270, 286, 327, 370

Walden czyli życie w lesie (H.D. Thoreau) 334, 412

WALL-E (film) 100Walt Disney World 24Wandakun 142Wearable Computing Group (MIT) 183Weiner Norbert: i cybernetyka 118, 390Weizenbaum Joseph 47, 48, 50, 150, 351,

378, 413wiadomości elektroniczne 81, 211, 212,

235, 280, 318, 320, 332, 366asynchroniczność 267ciągły napływ 284nieprzeczytane 212, 303przeglądanie 278

wiadomości tekstowe, SMS-y 13–16, 19, 21, 22, 33–35, 37–39, 81, 96, 188, 193, 194, 198, 201, 203–224, 230, 233–238, 244––249, 251–253, 255–258, 260, 267, 277, 278, 280, 288, 298–303, 306, 313, 318, 320, 325–333, 335, 342, 345, 360, 361, 363–365, 368, 372, 378, 401–403, 405, 408, 417, 419a przyspieszenie tempa w procesie komu-

nikacji 210a spontaniczność 330pospiesznie redagowane 233przeprosiny za pośrednictwem 288wielozadaniowość 36, 54, 99, 195, 202,

205, 234, 299, 300, 378, 400, 401i alchemia czasu 195, 205i kultura cyfrowa 205

więzi, luźne 34, 35, 348, 377, 400Wi-Fi 208, 209

Williard Rebecca Ellen Turkle 5, 19, 24, 197, 363, 364, 372, 373

„Wired” (magazyn) 99, 336wojna na obelgi 289, 290World of Warcraft (gra komputerowa) 199,

200, 203, 242, 269, 270, 278, 407, 409wspólnota 184, 196, 292–295, 399, 409współudział w tworzeniu iluzji (z robotem)

116, 119, 120, 125, 168, 170, 389, 391, 395

wydajność 38, 191, 205, 208, 210, 213, 235, 354

wyrzucanie emocji 84, 291„wystarczająco dobre” 56, 72, 78, 120, 345,

350, 385 „wystarczająco żywe” 41, 51, 54, 57, 60, 62,

63, 65, 70–73, 77, 83, 88, 90, 110, 121, 122, 124, 125, 127, 168, 213, 380, 382, 384

wzajemność 66, 86, 100, 134, 136, 386

YouTube 195, 206, 299

zabawa „na serio” 261zabawy z tożsamością 213, 238zagrożenia 25, 95–97, 141, 216, 352, 357,

401, 405, 414, 416, 420zakazane eksperymenty 355–357zaufanie 101, 104, 125, 153, 181, 230, 293,

345zautomatyzowani towarzysze 85, 89, 96,

98, 178, 186, 345, 355zdjęcia 70, 152, 159, 174, 194, 198, 202,

203, 216, 226, 227, 229, 231, 238, 239, 252, 258, 259, 279, 298, 299, 302, 310–313, 315, 319, 321, 322, 328, 335, 338, 366–372, 418, 419

zerwanie 213, 244, 245, 282, 336zespół Aspergera 357Zhu Zhu, zautomatyzowane chomiki 15, 16,

21, 49złość 38, 47, 72, 92, 113, 131, 133, 230,

243, 291, 308, 312, 313, 317, 409znęcanie się 162, 186, 412„zrzucanie” wspomnień na dysk 369zwierzęta domowe 15, 30, 74


Indeks 429

żółwie, żywe i zautomatyzowane 24, 25, 54, 319

życie cyfrowe 56, 193, 330, 332, 333, 367, 408

życie kompozytowe, życie w wielu wymia-rach 202, 205, 242

życie sztuczne, syntetyczne 60, 116, 117

życie w sieci 12, 15, 21, 33, 34, 41, 42, 193, 195, 213, 216, 225, 230, 316, 334, 345, 351–353, 359, 377, 400, 404

życie w trybie online 219, 316, 342, 346, 351

życie ze stałym łączem z siecią 215, 403


Redaktor inicjujący Marta Czerwonka

Redaktor Renata Włodek

Korekta Barbara Górska

Skład i łamanie Wojciech Wojewoda

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83



www.wuj.pl

Sherry Turkle

SAMOTNI RAZEM



Sherry Turkle

„Sherry Turkle poświęciła relacji łączącej ludzi i komputery obserwacje zakrojone na skalę szerszą i refleksję głębszą

niż jakikolwiek inny uczony. Jej książka jest lekturą podstawową dla wszystkich, którzy mają nadzieję na zrozumienie

naszego ciągle ewoluującego stosunku do techniki”.

Howard Gardner, Harvard Graduate School of Education,

autor książki Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce

„Samotni razem jest błyskotliwym, głębokim, poruszającym i nierzadko niepokojącym portretem przyszłości,

napisanym przez czołową amerykańską znawczynię tego, jak komputery wpływają na ludzi. Otwórzcie tę książkę,

wyłączcie telefony komórkowe i otwórzcie się na głęboki przekaz Sherry Turkle”.

Rosabeth Moss Kanter, Harvard Business School

Postęp techniczny uzurpuje sobie miano swoistego architekta bliskości. W obecnych czasach podsuwa nam

substytuty, którym rzeczywistość nie bardzo potrafi sprostać. […] Zdobycze techniki są wielką pokusą wówczas,

gdy funkcje, które obiecują, uderzają w ludzkie ograniczenia. I, jak się okazuje, mamy wiele słabości. Czujemy się

samotni, ale boimy się bliskości. Cyfrowe kontakty i roboty społeczne oferują iluzję towarzystwa, bez kłopotliwych

wymogów przyjaźni. Życie w sieci daje nam możliwość ukrycia się przed innymi, choć pozostajemy w nieustannej

łączności. Wolimy wysyłać SMS-y, niż rozmawiać.

Z Wprowadzenia

Sherry Turkle jest profesorem socjologii w Massachusetts Institute of Technology, specjalizuje się w dziedzinie

badań nad nauką i techniką. Jest założycielką i szefową programu badawczego MIT Initiative on Technology and

Self oraz certyfikowaną psycholożką kliniczną.

samotni_razem_kolory.indd1 2013-02-1913:36:07

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione

SAMOTNI RAZEM - wuj.pl fragment.pdf · Howard Gardner, Harvard Graduate School of Education, autor...

Documents

Transcript of SAMOTNI RAZEM - wuj.pl fragment.pdf · Howard Gardner, Harvard Graduate School of Education, autor...