Rozwj metropolii z perspektywy reformy administracyjnej

Marek WjcikDoradca Ministra Spraw Wewntrznych i AdministracjiSekretarz Zespou do spraw decentralizacji

Warszawa - 18 wrzenia 2008r.

Zawarto prezentacjiOmwienie zaoe projektu ustawy o polityce miejskiej i wsppracy jednostek samorzdu terytorialnego w tym zakresie oraz o zmianie niektrych innych ustaw;Przedstawienie mechanizmw wsparcia rozwoju obszarw metropolitalnych przygotowanych przez Rzd;

Kluczowy element prawnyUstawa o polityce miejskiej i wsppracy jednostek samorzdu terytorialnego w tym zakresie oraz o zmianie niektrych innych ustaw;Gwne zagadnienia: - cele i sposb prowadzenia polityki miejskiej pastwa;- sposb tworzenia i zakres dziaania zespou miejskiego;- sposb tworzenia, organizacja i zakres dziaania zespou metropolitalnego;

W czym objawiaj si rnicepomidzy kategoriami gmin?Gminy: miejska, miejsko wiejska, wiejska;Ustrojowo nie ma zasadniczych rnic;Zakres zada due miasto moe wicej;Finansowanie wiksza paleta dochodw miast, ale i te najwiksze zagroenie zmianami systemowymi w skali caego pastwa; mechanizmy wsparcia gmin wiejskich czy te obszarw zdegradowanych;Zarzdzanie najbardziej sprawny funkcjonalnie model to gmina miejsko wiejska; due miasta najwiksze zagszczenie problemw zarzdczych; zasadniczy problem zarzdzanie przestrzeni;

Rnice w zarzdzaniu obszarami miejskimiPomijajc specyfik niektrych miast (np. Cieszyn, winoujcie), mona pokusi si o kategoryzacj gmin miejskich - w zalenoci od liczby mieszkacw oraz pooenia geograficznego miast;Granic powodujc powstawanie rnic w zarzdzaniu miastem jest skala jego potencjau, generujca okrelon liczb odbiorcw: osb w nim mieszkajcych lub korzystajcych z tego potencjau. Innego rodzaju problemy zarzdcze spotykamy na obszarach miejskich generujcych:- od 1 1,5 mln odbiorcw,- okoo 0,5 mln odbiorcw,- kilkadziesit tysicy odbiorcw,- do kilkunastu tysicy odbiorcw.

Kryteria obszarw miejskichmetropolie (na stae zamieszkiwane przez ponad 500 tysicy osb i generujce czsto nawet drugie tyle korzystajcych z ich infrastruktury spoecznej i gospodarczej) oraz miasta redniej wielkoci lece w obszarach metropolitalnych (np. miasta aglomeracji lskiej, Zgierz, Pabianice, Sopot);due miasta granica pomidzy rednim, a duym miastem ley gdzie na poziomie okoo 150 tysicy mieszkacw (np. Radom, Czstochowa, Kielce) oraz rednie miasta lece w bezporednim ssiedztwie (np. Rybnik, ory, Rydutowy, Pszw, Wodzisaw lski, Jastrzbie);rednie miasta kilkudziesiciotysiczne;mae miasta od kilku do kilkunastu tysicy mieszkacw;

Pytanie zasadniczeCzy powinno si uwzgldnia specyfik obszarw miejskich w ksztatowaniu ich: zakresu zada i kompetencji oraz dochodw?Nie ma wtpliwoci, e TAK!Kolejne etapy tego typu dziaa:1990 reaktywowanie samorzdw gminnych,1994 - 1996 pilotaowy program duych miast,1997 - 1998 ustawa miejska i miejska strefa usug publicznych,1998 2008 miasta na prawach powiatu,2008 zespoy metropolitalne i zespoy miejskie,

RokLiczba gmin*PowiatyMiasta na prawach powiatuMiasta ogemogemmiejskiemiejsko-wiejskiewiejskie19902121*8301991241928055915808331992245930653516188351993246530854416138451994246831155216058531995248331555516138601996248331555916098641997248631656416068701998248931856716043086587519992489318567160430865875200024893185721599308658802001248931857615953086588420022478307576159531565884200324783075771594314658852004247830757915923146588620052478307580159131465887200624783075821589314658892007247830658615863146589120082478306586158631465892

Dlaczego wsparcie dla obszarw metropolitalnych?Polska by mc wykorzysta szans rozwoju winna w peni dy do spjnoci terytorialnej poprzez peniejsze wykorzystanie endogenicznego potencjau najwikszych orodkw miejskich oraz wzmacnianie zwizkw midzy metropoliami i terenami zurbanizowanymi, a otaczajcymi je mniejszymi miastami i terenami wiejskimi;Z drugiej strony widoczny jest w Polsce chaos urbanizacyjny, a ywioowe procesy w tym zakresie obniaj standard ycia mieszkacw i co nie mniej istotne warunki obsugi przedsibiorstw;

Dlaczego wsparcie dla obszarw metropolitalnych?Przepisy ustawy ukierunkowane s na tworzenie mechanizmw pozwalajcych na utrzymanie rwnowagi w rozwoju sieci miejskiej - poprzez wzmocnienie strategicznej roli obszarw metropolitalnych i jednoczesn popraw atrakcyjnoci miast maych i rednich oraz gmin wiejskich;Wzmocnienie wizi pomidzy rozwojem miast i obszarw zurbanizowanych a rozwojem ssiadujcych terenw podmiejskich i wiejskich jest priorytetem ustawy;Miasta i obszary metropolitalne odgrywaj rol regionalnych centrw wzrostu;

Obszar metropolitalny, a rozwj regionalnyPoprawa warunkw rozwoju miast i ich otoczenia oraz usprawnienie procesw zarzdzania nimi;Uksztatowanie racjonalnej struktury funkcjonalno-przestrzennej, a zwaszcza zapewnienie waciwych warunkw ycia mieszkacw z uwzgldnieniem odpowiedniej iloci powizanych ze sob terenw publicznych;Zintegrowanie systemw transportu zbiorowego;Prowadzenie racjonalnej gospodarki odpadami;Zapewnienie korzystnych warunkw funkcjonowania przedsibiorstw;

Obszar metropolitalny a rozwj regionalnyProwadzenie gospodarki przestrzennej w sposb zapewniajcy ochron dziedzictwa kulturowego (zwaszcza terenw objtych ochron konserwatorsk);Ochrona zasobw naturalnych i rodowiska przyrodniczego, terenw czynnych ekologicznie, terenw rolnych i lenych (zwaszcza poprzez bardziej efektywne wykorzystywanie terenw ju zabudowanych oraz zapobieganie rozpraszaniu zabudowy, a take ograniczanie presji urbanizacyjnej na tereny zieleni, w tym zieleni publicznej i na obszary dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego);

Obszar metropolitalny a rozwj regionalnyPoprawa spjnoci systemu osadniczego, zwaszcza poprzez wzrost dostpnoci komunikacyjnej do duych orodkw miejskich, realizowanie ich obwodnic, szczeglnie na drogach krajowych, tworzenie zintegrowanych systemw transportu zbiorowego w skali miasta, aglomeracji miejskiej i regionu, a take systemw infrastruktury technicznej w odniesieniu do planowanych obszarw urbanizacji;Poprawa adu przestrzennego, w tym wspieranie procesw restrukturyzacji dzielnic centralnych oraz kompleksowej rewitalizacji historycznych obszarw miejskich, a take obszarw zdegradowanych i nieracjonalnie wykorzystywanych;

Definicja obszaru metropolitalnegoObszar metropolitalny stanowi cigy przestrzennie ukad osadniczy obejmujcy co najmniej jedno miasto na prawach powiatu wraz z otaczajcymi je gminami, ktry charakteryzuje si silnymi zwizkami funkcjonalno-przestrzennymi, w tym duym przepywem osb, towarw i usug oraz intensywnym zagospodarowaniem i du gstoci zaludnienia, w skali caego terenu.Obszar metropolitalny moe obejmowa gminy pooone wewntrz wyznaczonego obszaru, nawet jeeli nie wykazuj one silnych powiza z miastem na prawach powiatu. Granice obszaru metropolitalnego mog przecina teren powiatu i wykracza poza granice wojewdztwa.

Zasady tworzenia obszarw metropolitalnychZ mocy ustawy tworzy si: warszawski obszar metropolitalny i grnolski obszar metropolitalny;Rada Ministrw moe, w drodze rozporzdzenia, tworzy obszary metropolitalne z czn liczb mieszkacw nie mniejsz ni 500 tys., przy gstoci zaludnienia na tym obszarze nie mniejszej ni 200 mieszkacw na 1 km2Z wnioskiem do Rady Ministrw o utworzenie obszaru metropolitalnego moe wystpi gmina lub gminy z czn liczb mieszkacw nie mniejsz ni 500 tys. (zgoszenie wniosku wymaga uchway rady gminy);

Ile obszarw metropolitalnych?2+(1,5,7,10) ? W oparciu o przeprowadzone analizy, minister waciwy do spraw administracji publicznej opracowuje propozycj wyznaczenia granic obszaru metropolitalnego i przekazuje do zaopiniowania, organom stanowicym jednostek samorzdu terytorialnego, ktre w przypadku utworzenia obszaru metropolitalnego uzyskayby z mocy prawa przynaleno do zespou metropolitalnego;Postanowienie ministra waciwego do spraw administracji publicznej o planowanych granicach obszaru metropolitalnego (moe zosta zaskarone przez organy stanowice jednostek do sdu administracyjnego z powodu niezgodnoci z prawem);Rada Ministrw, rozporzdzenie o utworzeniu obszaru metropolitalnego;

Zesp metropolitalnyW celu prowadzenia spraw obszaru metropolitalnego ustanawia si zesp metropolitalny;Przynaleno do zespou uzyskuj z mocy prawa:- gminy pooone na obszarze metropolitalnym;- powiaty, ktre w caoci pooone s na obszarze metropolitalnym;Zesp wykonuje zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno;Zesp ma osobowo prawn;Samodzielno zespou podlega ochronie sdowej;Zesp nie stanowi jednostki samorzdu terytorialnego;

Zakres dziaania zespou metropolitalnego

programowanie strategii rozwoju i zagospodarowania obszaru metropolitalnego oraz opracowywanie i uchwalanie programw lub planw metropolitalnych;realizacja wsplnych przedsiwzi; w tym o charakterze infrastrukturalnym; inicjowanie i rozwijania wsppracy jednostek samorzdu terytorialnego w celu realizacji zada majcych znaczenie dla obszaru metropolitalnego;pozyskiwanie i czenie rodkw publicznych i prywatnych niezbdnych do realizacji zespou;promocja obszaru metropolitalnego;

Zakres dziaania zespou metropolitalnego

Koordynowanie dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego wchodzcych w skad obszaru metropolitalnego w sprawach: adu przestrzennego, ochrony dziedzictwa kulturowego i ochrony rodowiska; zaopatrzenia w energi elektryczn, ciepln oraz w gaz, wodocigw i zaopatrzenia w wod, kanalizacji i oczyszczania ciekw komunalnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadw komunalnych; komunikacji i transportu zbiorowego; rynku pracy;Inne zadania i dziaania na rzecz jednostek samorzdu terytorialnego pooonych na obszarze metropolitalnym jeeli postanowi tak zgromadzenie zespou (w tym zadania zlecone przez organy administracji rzdowej);

Strategia rozwoju i zagospodarowania przestrzennegoZgromadzenie zespou uchwala strategi rozwoju i zagospodarowania obszaru metropolitalnego, a na jej podstawie, w zakresie niezbdnym dla realizacji zada zespou: - stanowi ustalenia wice dla gmin nalecych do zespou przy sporzdzaniu przez nie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego; - ustala obszary, dla ktrych gminy nalece do zespou zobowizane s sporzdzi miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Strategia rozwoju i zagospodarowania przestrzennegoWstpne zaoenia, a nastpnie projekt strategii, podlegaj uzgodnieniu z czonkami zespou;Spjno strategii z dokumentami planistycznymi: regionalnymi i krajowymi;Jeeli gmina nie przystpi do sporzdzania lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zesp moe wezwa gmin do wykonania tego obowizku we wskazanym terminie, a po jego bezskutecznym upywie, sporzdzi, uzgodni i uchwali, na koszt i ryzyko gminy, plan albo zmian planu, ze skutkami przewidzianymi prawem dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego;

Zmiany zasad prowadzenia polityki rozwojuPolityk rozwoju prowadz take zespoy metropolitalne oraz zespoy miejskie;Projekty strategii rozwoju opracowywane przez jednostki samorzdu terytorialnego podlegaj konsultacjom z waciwym samorzdem wojewdztwa;Konsultacje spoeczne dotyczce strategii zespou metropolitalnego - z gminami, powiatami, partnerami spoecznymi i gospodarczymi;

Organizacja i zasady dziaania zespou metropolitalnego

Organami zespou s:- zgromadzenie zespou jako organ stanowicy i kontrolny;- zarzd zespou jako organ wykonawczy;Zgromadzenie zespou skada si z delegatw wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego nalecych do zespou (delegatem jest z mocy prawa odpowiednio wjt, burmistrz, prezydent miasta, starosta). W skad zgromadzenia zespou wchodzi take, z gosem doradczym, starosta powiatu, ktry w czci pooony jest na obszarze metropolitalnym;

Podwjna wikszo w gosowaniach zgromadzenia zespou Uchway zgromadzenia zespou s podejmowane podwjn bezwzgldn wikszoci, chyba e ustawa lub statut stanowi inaczej;Przez podwjn bezwzgldn wikszo rozumie si sytuacj, w ktrej za przyjciem uchway gosuje wikszo jednostek samorzdu terytorialnego reprezentujcych wikszo ludnoci zamieszkaej na terenie obszaru metropolitalnego;Dla ustalenia, czy zachodzi warunek uzyskania wikszoci ludnoci zamieszkaej na terenie obszaru metropolitalnego, bierze si pod uwag jedynie gosujcych za uchwa delegatw gmin metropolitalnych;

Zarzd zespou metropolitalnegoW skad zarzdu zespou wchodz prezydenci miast na prawach powiatu i przedstawiciele powiatw nalecych do zespou;Przewodniczcym zarzd zespou jest prezydent najwikszego miasta zespou. Jeeli w skad obszaru metropolitalnego wchodzi wicej ni jedno miasto na prawach powiatu, statut moe przewidywa rotacyjne obejmowanie funkcji przewodniczcego przez prezydentw tych miast;

Dochody zespou metropolitalnegoskadki jednostek samorzdu terytorialnego (kwota skadki nie moe przekracza w skali rocznej 1 % dochodw wasnych kadej jednostki samorzdu terytorialnego);dochody z majtku zespou;odsetki od rodkw finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych zespou;dochodami zespou mog by: wpaty jednostek samorzdu terytorialnego przeznaczone na realizacj zada wykonywanych przez zesp metropolitalny, dotacje z budetu pastwa lub funduszy celowych, wpywy ze zbirek publicznych a take spadki, zapisy i darowizny, inne dochody, w tym rodki pochodzce z Unii Europejskiej i innych rde zagranicznych;

Inne mechanizmy wsparcia rozwoju metropolii i rozwoju regionalnegoKomunalizacja nieruchomoci po likwidowanej Agencji Mienia Wojskowego (gotowy projekt ustawy);Przekazywanie przez Ministra Skarbu udziaw w spkach o zasigu regionalnym lub lokalnym (Wojewdztwo maopolskie, Powiat starogardzki, miasto Zawiercie);Przygotowania do przekazania samorzdom wojewdztw praw wasnoci, regionalnych oddziaw Polskiego Radia i TVP;Uruchomienie od 2009 roku rzdowego programu wsparcia modernizacji drg lokalnych i regionalnych;Pilota przekazania samorzdom wojewdztw zarzdzania czci drg krajowych;

Inne mechanizmy wsparcia rozwoju metropolii i rozwoju regionalnegoPrzekazanie samorzdom wojewdzkim do prowadzenia: ochotniczych hufcw pracy, parkw krajobrazowych, orodkw doradztwa rolniczego, pastwowych wyszych szk zawodowych;Decentralizacja PFRON - przekazanie zada do samorzdw wojewdzkich i powiatowych;Zmiany w ustawie o systemie owiaty, wzmacniajce kompetencje jednostek samorzdu terytorialnego w prowadzeniu polityki owiatowej na swoim terenie;Rozwizania prawne wspierajce proces zmiany formy prawnej prowadzenia szpitali (spki prawa handlowego);

Inne mechanizmy wsparcia rozwoju metropolii i rozwoju regionalnegoNowelizacja ustaw o planowaniu przestrzennym i prawa budowlanego;Nowelizacja regulacji prawnych dotyczcych partnerstwa publiczno prywatnego i partnerstwa publiczno spoecznego;Wprowadzanie nowych regulacji prawnych uatwiajcych wspprac jednostek samorzdu terytorialnego: Europejskie ugrupowania wsppracy terytorialnej (projekt procedowany przez Sejm), nowe formy stowarzysze z organizacjami obywatelskimi projekt wynikajcy z przygotowanej nowelizacji ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie;

Inne mechanizmy wsparcia rozwoju metropolii i rozwoju regionalnegoNowelizacja ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju;Konsekwentna realizacja programu budowy autostrad i drg ekspresowych;Znaczce wsparcie dla duych miast (prawne i finansowe) w przygotowaniu inwestycji zwizanych z EURO 2012;Przejmowanie przez samorzdy wojewdztw udziaw PKP Przewozy Regionalne; Nowelizacja przepisw uatwiajcych prowadzenie inwestycji;

Dzikuj za uwagKocowe motto: Uruchamiamy wielorakie i komplementarne dziaania na rzecz rozwoju metropolii