Środki Wyrazu Twórczego

WYBRANE ZAGADNIENIA Z TEORII BARWY ZAJĘCIA I

BARWA I KOLOR

Powstawanie kolorów • Kolory są tak oczywistym składnikiem naszego

życia, że rzadko zastanawiamy się nad sposobem ich powstawania. Zaczynamy się zastanawiać dopiero wtedy, gdy przyjdzie nam stworzyć "dzieło", którego jednym z elementów jest kolor.

W nocy wszystkie koty są czarne

• Aby widzieć kolory potrzebujemy światła

• Kiedy na jakiś przedmiot pada światło, jego część jest pochłaniana, reszta zaś odbijana

• Odbite promienie docierają do naszych oczu

• Co prowadzi do wytworzenia wizualnego wyobrażenia tego przedmiotu w mózgu

• W mózgu jest ono przetwarzane w kolorowy obraz

Teoria koloru

• Teoria koloru – interdyscyplinarny dział wiedzy zajmujący się powstawaniem u człowieka wrażeń barwnych, oraz teoretycznymi i praktycznymi aspektami czynników zewnętrznych biorących udział w procesie powstawania tych wrażeń. Teorię koloru można również nazywać teorią barwy, jednak w praktyce zwykło używać się pierwszego terminu.

Kolor a barwa

• Terminy kolor i barwa są w języku polskim synonimami. Kolor pochodzi z łaciny - color, a barwa, jako przetworzenie słowa farba, występuje w podobnie brzmiących słowach w językach krajów sąsiednich Polsce. Aczkolwiek np. w poligrafii upowszechnia się rozróżnienie na barwę (to konkretne wrażenie wzrokowe) i kolor (np. farba o określonym kolorze, która po nałożeniu na różne podłoża może dać efekt widzenia różnej barwy). Także w malarstwie używa się rozróżnienia pojęciowego: kolor jest cechą "materii" farby, także wtedy, gdy jest ona już położona na obrazie, barwa zaś jest rozumiana jako zjawisko psychofizyczne związane ze zdolnością do widzenia.

Kolor (barwa) jako wrażenie psychiczne

• Widzenie kolorów to wyłącznie subiektywne wrażenie psychiczne powstające w mózgu człowieka (a także części zwierząt). W fizyce mamy jedynie do czynienia z pewnym zakresem promieniowania elektromagnetycznego, które do odbiorcy dociera najczęściej w postaci mieszaniny fal o różnych częstotliwościach. W szczególności - ten sam kolor obserwator może odczuwać poprzez odbiór wielu różnych kombinacji ilościowych fal o różnych częstotliwościach, i odwrotnie: ta sama mieszanina fal może u obserwatora wywołać odmienne wrażenia kolorystyczne w zależności od wielu czynników dodatkowych, takich jak np.: rodzaj oświetlenia czy obecność innych kolorów w polu widzenia.

Barwa jako wielkość mierzalna

• Konkretną barwę można zmierzyć w zastanych warunkach za pomocą odpowiednich urządzeń (np. spektrofotometrem) i przedstawić w postaci liczbowej umieszczając ją w określonej przestrzeni barw. Żaden pomiar nie jest jednak w stanie oddać subiektywnego odczucia barwy przez oko ludzkie.

Koło barw - graficzny model poglądowy służący do objaśniania zasad mieszania się i powstawania barw, mający postać koła, w którym wokół jego środka zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara wrysowano widmo ciągłe światła białego w ten sposób, że barwa fioletowa (najkrótsze promieniowanie widzialne) płynnie przechodzi w barwę czerwoną (najdłuższe promieniowanie widzialne) a więc widmo zostaje połączone w zamknięty cykl zmian barw.

Barwy znajdujące się po przeciwnych stronach środka koła nazywane są barwami dopełniającymi. Takie barwy nałożone na siebie w syntezie addytywnej dają barwę białą, a w syntezie subtraktywnej - barwę czarną, natomiast zmieszane dają neutralną szarość.

Addytywne i subtraktywne mieszanie barw

• Możemy wyróżnić dwa różniące się zasadniczo sposoby mieszania kolorów. Jeżeli mieszane są kolorowe światła, rezultat zawsze będzie jaśniejszy niż poszczególne kolory składowe, a jeśli odpowiednie kolory są mieszane w odpowiedni sposób, wówczas wynik ostateczny będzie kolorem białym. Proces ten nazywamy addytywnym mieszaniem barw.

• Jeżeli mieszane są kolorowe farby, to wynik będzie zawsze ciemniejszy niż kolory składowe. Jeśli odpowiednie kolory są mieszane w odpowiedni sposób, wówczas wynik ostateczny będzie kolorem czarnym. Taki sposób mieszania nazywamy subtraktywnym mieszaniem barw.

Trzy kolory podstawowe • Addytywne i subtraktywne mieszanie barw można

omówić biorąc pod uwagę trzy kolory podstawowe widma widzialnego: czerwony, zielony i niebieski. Kolory te nazywamy barwami podstawowymi.

Addytywne mieszanie barw podstawowych powoduje powstawanie barw dopełniających oraz barwy białej

Addytywne mieszanie barwy dopełniającej z nieskładową (przeciwstawną) barwą podstawową powoduje powstanie barwy białej

(rys. 1)

(rys. 2)

Addytywne mieszanie barw

Mieszanie addytywne (w formie światła) barw podstawowych da następujące rezultaty (rys. 1):

• czerwony + zielony daje żółty, • czerwony + niebieski daje purpurowy (magenta), • zielony + niebieski daje cyjan (turkusowy), • czerwony + zielony + niebieski daje biały. Żółty, purpurowy i cyjan są barwami wtórnymi, ponieważ są one

wynikiem zmieszania dwóch barw podstawowych. Nazywane są one barwami dopełniającymi. Jest tak, ponieważ barwa dopełniająca, po zmieszaniu z nieskładową (przeciwstawną) barwą podstawową daje barwę białą (rys. 2):

• żółty + niebieski daje biały, • purpurowy + zielony daje biały, • cyjan + czerwony daje biały.

Subtraktywne mieszanie barw

Mieszanie subtraktywne (w formie farb) barw podstawowych, zawsze daje w rezultacie barwę czarną (nie czystą, głęboką czerń, lecz czerń o odcieniu brązowym lub niebieskim, ponieważ barwniki farb nie są idealnie nasycone). Patrz rys. 3:

• czerwony + zielony daje czarny, • czerwony + niebieski daje czarny, • zielony + niebieski daje czarny, a trzy kolory podstawowe po zmieszaniu również dają czarny. W drodze mieszania subtraktywnego barw dopełniających ponownie

uzyskiwane są barwy podstawowe. Patrz rys. 4: • żółty + purpurowy daje czerwony, • żółty + cyjan daje zielony, • purpurowy + cyjan daje niebieski, lecz • żółty + purpurowy + cyjan daje czarny.

Subtraktywne mieszanie barw

(rys. 3) (rys. 4)

• Subtraktywne mieszanie barw podstawowych zawsze powoduje powstanie barwy czarnej

• Subtraktywne mieszanie barw dopełniających powoduje powstawanie barw podstawowych oraz barwy czarnej

Jedno zdjęcie i dwa sposoby mieszania barw

• Składowe RGB (R - czerwony, G - zielony, B - niebieski)

Składowe CMY (C - cyjan, M - magenta, Y - żółty)

Efekt

http://www.swiatlo.tak.pl/pts/pts-kolor.php

Zadanie

• Mieszanie pigmentów i powstawanie kolorów w praktyce

Powstawanie kolorów

• Możemy je podzielić na grupy kolorów podstawowych, drugorzędnych oraz trzeciorzędnych.

• Kolory podstawowe to te, które nie powstały w wyniku mieszania innych. Jeśli zmiesza się je w różnych ilościach, można otrzymać niemal nieskończoną liczbę barw. Trzy podstawowe kolory pigmentów to żółcień, czerwień i błękit.

• Kolory drugorzędne powstające w wyniku zmieszania dwóch sąsiednich barw podstawowych. Efektem poszczególnych połączeń barw podstawowych są następujące kolory drugorzędne: fiolet (czerwień+błękit), oranż (żółcień+czerwień), zieleń (błękit+żółcień). Aby otrzymać czysty kolor drugorzędny, należy barwy podstawowe zmieszać w równych proporcjach.

• Kolory trzeciorzędne to, jak sama nazwa wskazuje, trzecia kategoria na kole kolorystycznym. Mieszczą się pomiędzy każdą z barw podstawowych i drugorzędnych. Każdy kolor trzeciorzędny uzyskuje się mieszając podstawowy z najbliższym drugorzędnym. Czyli kolor trzeciorzędny to barwa drugorzędna składająca się w jednej trzeciej z podstawowej i w dwóch trzecich z innej. Istnieje sześć kolorów trzeciorzędnych. Poza powyższym podziałem, kolory możemy również podzielić na ciepłe, zimne lub neutralne.

• Kolory ciepłe kojarzą się z gorącem i wrażeniem bliskości. Przykładami takich barw są czerwienie i żółcienie, ich kolory trzeciorzędne i - niekiedy - drugorzędne. Barwa traci ciepło, gdy w mieszance zaczyna dominować błękit. Jednak błękitna zieleń może wydawać się ciepła, gdy zestawi się ją z czystym błękitem. Temperatura barwy często zależy od zestawienia. Sposób, w jaki postrzegamy czy "czujemy" barwę, często zależy też od skojarzeń wizualnych, na przykład błękitu z zimą, żółcieni ze słońcem, czerwieni z krwią i przemocą, zieleni ze wzrostem, fioletu z tajemnicą, czerni ze śmiercią, bieli z czystością.

• Kolory zimne to wszystkie barwy, które stwarzają wrażenie chłodu i odległości, jak błękit, błękitnawozielony i szary. Barwy te wykorzystuje się w obrazach takich jak pejzaże zimowe, pejzaże morskie i sceny nocne. Używa się ich także, by stworzyć złudzenie odległości, na przykład od gór czy nieba. Kolory zimne wykorzystujemy do tworzenia nastrojów malarskich: romantycznych, tajemniczo-fantazyjnych czy spokojnych.

• Kolory neutralne to takie, które neutralizują się po zmieszaniu z barwami dopełniającymi, czyli leżącymi dokładnie po przeciwnej stronie koła kolorystycznego. Na przykład czerwień i zieleń: zależnie od proporcji w mieszance, jeden lub drugi kolor zblaknie i zszarzeje. Dzięki zneutralizowaniu barwy unika się nieprzyjemnych wibracji optycznych, które powstają czasem po nałożeniu na siebie niektórych kolorów. Interesujące w łączeniu barw z przeciwległych stron koła jest to, że jeśli zmieszamy w równych proporcjach trzy kolory trzeciorzędne, uzyskamy czerń.

Jak postrzegamy kolory czyli NCS Nazwa NCS to skrót nazwy "Natural Color System" (Naturalny System Barw ®). Jest to logiczny system porządku barw, opracowany przez szwedzki ośrodek Scandinavian Colour Institute, oparty na percepcji koloru przez człowieka i ponad 60-letnich badaniach barwy. Podstawy zostały zaczerpnięte z pracy niemieckiego psychologa Ewalda Heringa Das natürliche System der Farbempfindungen wydanej w 1874 roku. NCS jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych systemów na świecie i stanowi normę w Szwecji, Norwegii i Hiszpanii. Na podstawie licencji korzysta z niego około 1000 firm w 60 krajach.

NCS

System NCS bazuje na zdolności człowieka do rozróżniania sześciu podstawowych kolorów: bieli – W, czerni – S, żółci – Y, czerwieni – R, błękitu – B i zieleni G. Symboliczna notacja opiera się na podobieństwie między nimi, a kolorem badanym. Kolor (Hue) opisujemy przez stopień podobieństwa do dwóch najbliższych podstawowych kolorów chromatycznych. Ponadto podajemy podobieństwo do czerni (Blackness), oraz chromatyczność (Chromaticness), czyli stopień podobieństwa do najczystszego odcienia w danym kolorze.

Numer koloru określa jednocześnie konkretną lokalizację

w trójwymiarowym modelu, przedstawianym jako podwójny stożek, zwany bryłą barw NCS. Dla ułatwienia model przestrzenny można przedstawić w postaci przekrojowych modeli dwuwymiarowych, są to krąg kolorów NCS oraz trójkąt odcieni NCS.

Kolory funkcjonalne i niefunkcjonalne

Kolory funkcjonalne mają na celu:

• Przyciąganie

• Tworzenia nastroju

• Informowanie

• Porządkowanie

• Uczenie

(str. 200)

Wybór koloru

Kontekst kolorystyczny i kombinacje kolorów (str. 204)

Kolory, które szepczą Kolory, które mówią

Kolory, które krzyczą

Podsumowanie (str. 205)

KOLOR I BARWA WEDŁUG SŁOWNIKA JĘZYKA POLSKIEGO

Kolor

1. «postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu, zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub przepuszczania promieni świetlnych»

2. «substancja barwiąca»

3. «każdy z czterech zespołów kart w talii, opatrzony jednakowym znakiem i barwą»

• kolorek

Kolor

kolor przedmiotu w przeciwieństwie do zmian zabarwienia zachodzących pod wpływem refleksów świetlnych»

kolor ochronny «kolor mundurów i wyposażenia wojskowego podobny do barw występujących w otoczeniu, służący do zamaskowania obecności wojska w terenie»

mocny kolor «zestaw wysokich kart w danym kolorze u jednego gracza» kolory 1. «różowe zabarwienie policzków» 2. «barwna odzież, bielizna, tkaniny» • kolorki kolory narodowe, kolory państwowe zob. barwy narodowe. kolory ekologiczne «kolory drzew, ziemi, piasku» kolory naturalne zob. barwy naturalne. kolory podstawowe, zasadnicze «kolory: żółty, czerwony, niebieski»

Barwa

1. «kolor» 2. «znak, kolor symbolizujący dane państwo,

stowarzyszenie, klub itp.» 3. «odcień, piętno, cecha nadające charakter komuś

lub czemuś» 4. «charakterystyczne brzmienie dźwięku, głosu

ludzkiego» 5. zob. farba w zn. 3. 6. daw. «mundur, umundurowanie» 7. daw. «ubiór dla służby»

Barwa

• barwa heraldyczna zob. tynktura w zn. 2. • barwa lokalna zob. kolor lokalny. • barwa nasycona «barwa o dużym stopniu intensywności» • barwa ochronna 1. zob. kolor ochronny. 2. «ubarwienie upodabniające zwierzę do otoczenia» • barwa samogłoski «cechy fonetyczne samogłoski odróżniające ją od innych w

danym języku» • barwy interferencyjne «barwy powstałe w wyniku interferencji światła, np. barwy

baniek mydlanych» • barwy narodowe, państwowe «połączenie kolorów w ściśle określonym porządku,

będące symbolem danego państwa, występujące na flagach i innych znakach państwowych»

• barwy naturalne «barwy takie jak w naturze» • barwy polskie «biel i czerwień; też: sztandar biało-czerwony» • ślepota barw zob. daltonizm.

Kolory w pomieszczeniach czyli ergonomia i higiena pracy

Przed podjęciem decyzji co do koloru wnętrza pomieszczeń należy wziąć pod uwagę jego przeznaczenie i funkcję użytkową. Pod uwagę należy brać czy praca jest monotonna (dużo kolorów), czy też wymaga dużej koncentracji (kolory jasne, jednolite). Płaszczyzny większe należy malować barwami mało nasyconymi, a mniejsze – bardziej nasyconymi, w zestawieniu z barwami neutralnymi. Warto przy tym pamiętać, że poszczególne powierzchnie barwne różnią się między sobą współczynnikami odbicia światła. Białe sufity odbijają światło w dużym stopniu (ok. 80%), a ciemna podłoga betonowa znacznie mniej, bo tylko około 12% światła. W odniesieniu do pomieszczeń pracy podstawowym kryterium doboru barw są zasady prawidłowego rozkładu jasności w polu widzenia w całym pomieszczeniu. Dla komfortu wzroku duże powierzchnie barwne powinny zapewniać dobre wykorzystanie oświetlenia, dzięki właściwemu odbijaniu światła. Zaleca się stosować w pomieszczeniach pracy kolory jasne, odbijające powyżej 50% światła.

Zadanie: Uzupełnij tabelkę przynajmniej 15 przykładami roślin

Kolor/Barwa Opis tego koloru

Jakie wywołuje emocje?

Przykład kwiatu/rośliny

Na jaką okazję można wykorzystać ten kwiat/roślinę?

Czerwony Kolor podstawowy, ciepły

namiętność Róża ROSA GRAND GALA ROSA MERCEDES

Jako podarunek dla ukochanej kobiety

Literatura, którą polecam

• Bergströn B., Komunikacja wizualna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

• Hornung D. Kolor. Kurs dla artystów i projektantów, Wydawnictwo Universitas.

Dziękuję za uwagę!!!

Na następne zajęcia przynosimy:

Na każde zajęcia warto nosić blok techniczny przynajmniej A4 lub szkicownik

Ołówki, cienkopisy, mazaki, kredki (Bambino), kredki ołówkowe, pastele, węgiel rysunkowy itp.