rganizacja - MSAP UEKmsap.uek.krakow.pl/doki/publ/tt_organizacja.pdf · Barbara Staszczyszyn...

Spis treści�

Zespół autorski:

Piotr CzupryńskiMarek ĆwiklickiPiotr KopycińskiAgata MachnikAmbroży MituśBarbara StaszczyszynJadwiga Widziszewska Marcin Zawicki

Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie

Kraków 2006

O rganizacja

w sieciach instytucji otoczenia biznesu

transferu technologii

2

Spis treści

Poradnik został sfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa w ramach projektu:ORGANIZACJA TRANSFERU TECHNOLOGIIW SIECIACH INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU

Wydawca:Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowieul. Szewska 20/3, 31-009 Krakówtel.: +48 12 421 76 68, +48 12 292 68 98 e-mail: [email protected]

© Małopolska Szkoła Administracji PublicznejAkademii Ekonomicznej w Krakowie

Recenzent:prof. dr hab. Józef Gawlik

Redakcja językowa i korekta:Anna Szczepanik

Opracowanie graficzne:Olison’s Project www.olisons.pl

Skład i korekta typograficzna:Studio F, tel.: 0 512 09 44 37

Druk:POLIGRAFIA Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego ul. Konfederacka 6, 30-306 Kraków tel.: +48 12 266 40 00

ISBN: 83-89410-80-X

Spis treści�

Zespół autorski:Piotr Czupryński: rozdz. 3.2Marek Ćwiklicki: rozdz. 2.1-2.4Piotr Kopyciński: wstęp, aneksAgata Machnik: rozdz. 4, aneksAmbroży Mituś: rozdz. 5Barbara Staszczyszyn: rozdz. 2.5, 3.3Jadwiga Widziszewska: rozdz. 1, 3.1Marcin Zawicki: wstęp, rozdz. 2.5, 3.2

Organizacja

w sieciach instytucji otoczenia biznesu


Poradnik dla instytucji otoczenia biznesu

�

Spis treści

Spis treści�

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozdział I. Transfer technologii – pojęcia podstawowe

1. Definicja transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172. Przedmiot transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183. Proces transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204. Źródła nowych technologii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205. Finalizacja transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256. Instytucje i sieci instytucji transferu technologii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

6.1. Rodzaje instytucji transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266.2. Centra transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276.3. Sieci instytucji transferu technologii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Rozdział II. Przygotowanie organizacyjne instytucji otoczenia biznesu do świadczenia usług w zakresie transferu technologii

1. Model transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412. Proces transferu technologii w instytucji otoczenia biznesu . . . . . . . . . . . 44

2.1. Rejestracja zapotrzebowania na technologię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452.2. Poszukiwanie technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472.3. Rejestracja technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482.4. Promocja technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492.5. Przeniesienie technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502.6. Podprocesy pomocnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

3. Biuro transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524. Opisy stanowisk pracy pracowników biura transferu technologii. . . . . . . . 62

4.1. Stanowisko koordynatora transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . 624.2. Stanowisko specjalisty ds. prawnych i transferu technologii . . . . . . . . 644.3. Stanowisko specjalisty ds. promocji technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

5. Doświadczenia z działalności biura transferu technologii w Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

6

Spis treści

5.1. Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. jako instytucja otoczenia biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

5.2. Ocena zaprojektowanej struktury stanowisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695.3. Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Rozdział III. Bazy danych projektów innowacyjnych

1. Bazy informacji o nowych technologiach i innowacjach . . . . . . . . . . . . . . 772. Baza Projektów Innowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

2.1. Istota i funkcje Bazy Projektów Innowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 802.2. Funkcjonowanie Bazy Projektów Innowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . 81

3. Ocena funkcjonalności Bazy Projektów Innowacyjnych w świetle doświadczeń Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. . . . . . . . . . 873.1. Rejestracja projektów innowacyjnych i zapotrzebowań na techno-

logie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873.2. Promocja Bazy Projektów Innowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Rozdział IV. Finansowanie transferu technologii

1. Metody finansowania transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 932. Opis metod finansowania transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

2.1. Udział właścicieli i reinwestowane zyski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 962.2. Kredyt i pożyczka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 962.3. Emisja obligacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 982.4. Kapitał podwyższonego ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1002.5. Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1012.6. Poręczenie kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1022.7. Dofinansowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1052.8. „Aniołowie biznesu” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1062.9. Odliczenia od podatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Rozdział V. Umowy w transferze technologii

1. Rodzaje umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1112. Umowa licencyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1133. Umowa quasi-licencyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1174. Umowa o udostępnienie know-how. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1185. Umowa sprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1206. Umowa dzierżawy prawa wyłącznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1217. Umowa o dokonanie lub wdrożenie innowacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

7.1. Umowa o prace badawczo-rozwojowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1227.2. Umowa o dzieło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

8. Umowa franchisingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1269. Umowy o współpracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Spis treści�

9.1. Umowa konsorcjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1289.2. Umowy joint venture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

10. Inne umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12911. Programy wsparcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13112. Bariery w rozwoju transferu technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13213. Rekomendacje i zalecenia dla przedsiębiorców i instytucji otoczenia

biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

O autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

�

Spis treści

Spis treści�

W stęp

10

Spis treści

Wstęp��

Wstęp

Niniejszy poradnik powstał w wyniku projektu Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu, realizowanego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsię-biorstw na lata 2004-2006. Projekt ten trwał od maja 2005 r. do grudnia 2006 r. i był wdrażany przez Małopolską Szkołę Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie (lidera), Centrum Transferu Technolo-gii Politechnika Krakowska oraz Tarnowską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. Podstawowym celem projektu było przygotowanie oraz pilotażowe wdrożenie usługi doradczej w zakresie transferu technologii, przeznaczo-nej dla instytucji oraz sieci instytucji otoczenia biznesu.

Zamierzeniem autorów prezentowanego opracowania było przybliże-nie krajowym instytucjom otoczenia biznesu oraz osobom zainteresowa-nym problematyką innowacyjności i transferu technologii informacji na temat nowoczesnych rozwiązań w zakresie organizacji procesu transferu technologii w instytucjach otoczenia biznesu.

Poradnik adresowany jest do szerokiego grona Czytelników, a w szcze-gólności do instytucji otoczenia biznesu poszukujących informacji o sposo-bach rozszerzenia zakresu usług świadczonych na rzecz przedsiębiorstw. Autorzy poradnika wyrażają nadzieję, że zaprezentowana w nim koncep-cja świadczenia usług w zakresie transferu technologii, na którą składają się organizacyjne, finansowe i prawne aspekty transferu, okaże się inspirująca i użyteczna.

Przesłanką realizacji projektu, w wyniku którego powstał ten poradnik, było przekonanie o potrzebie zwiększenia aktywności krajowych instytucji otoczenia biznesu w działaniach na rzecz stymulowania transferu techno-logii do sektora przedsiębiorstw. Idea projektu Organizacja transferu tech-nologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu zrodziła się w trakcie prac badawczych prowadzonych przez pracowników Akademii Ekonomicznej

12

Wstęp

w Krakowie, a dotyczących identyfikacji barier ograniczających rozwój go-spodarki opartej na wiedzy oraz projektowania rozwiązań służących do-skonaleniu kanałów transferu technologii.

Ważnych argumentów do przygotowania koncepcji projektu dostarczy-ły również wyniki badań popytu przedsiębiorstw na rozwiązania innowa-cyjne, które towarzyszyły przygotowaniu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego. Badania te dostarczyły m.in. następujących wniosków:

– usługi w zakresie stymulowania oraz transferu technologii stanowią wciąż marginalny fragment działalności instytucji otoczenia biznesu, w tym również w subregionach bogatych w sieci instytucji specjalizujących się w transferze technologii,

– efektywność i skuteczność świadczenia usług w zakresie transferu tech-nologii jest niska,

– istotną barierą utrudniającą rozwój innowacyjnej gospodarki jest mało wydolna organizacja procesu transferu technologii, w tym niedookreślenie odpowiedzialności za koordynowanie (w ramach sieci) lub bezpośrednie realizowanie zadań w zakresie transferu technologii,

– odczuwalny jest brak dobrych praktyk dotyczących organizacji proce-su transferu technologii, w tym w szczególności nowoczesnych instrumen-tów opisu, ewidencjonowania oraz aktywnego upowszechniania istnieją-cych projektów o znaczeniu innowacyjnym,

– ważną przeszkodą w budowie nowoczesnej gospodarki jest skłonność do absorpcji nowych technologii, czego istotnym powodem jest niedosta-teczna skuteczność stosowanych narzędzi stymulowania popytu na inno-wacje,

– sektor małych i średnich przedsiębiorstw cierpi na brak ofert projek-tów technologicznych i innowacyjnych, odpowiadających ich rzeczywi-stym potrzebom1.

Istotny wpływ na wyprofilowanie działań projektowych wywarło rów-nież wiele faktów opisujących stan gospodarki i nauki polskiej, przytacza-nych w debatach publicznych. Chodzi tu m.in. o niewystarczające wykorzy-stywanie w praktyce gospodarczej potencjału, jaki w dziedzinie kreowania innowacji posiadają jednostki sektora badawczo-rozwojowego. Innym, dobrze znanym problemem, jest również zbyt mała wiedza o istniejących formach wspierania transferu technologii, jaką dysponują przedsiębiorstwa

1 Raport z badań ankietowych w zakresie popytu firm na innowacje w Małopolsce, opracowa-nie niepublikowane, przygotowane w ramach projektu celowego Nr: 6 RSI 2003 C/06004 pt. „Regionalna strategia innowacji województwa małopolskiego”, finansowanego przez Mi-nisterstwo Nauki i Informatyzacji oraz województwo małopolskie, Kraków, kwiecień 2004.

Wstęp��

(zwłaszcza małe i średnie). Przedsiębiorcy zainteresowani wdrożeniem in-nowacji często nie potrafią dotrzeć do instytucji, które oferują innowacyj-ne rozwiązania. Rolę pośrednika pomiędzy dostarczycielami technologii (głównie jednostkami naukowymi) a nabywcami (przedsiębiorstwami) peł-nią przede wszystkim wyspecjalizowane instytucje otoczenia biznesu, czyli centra transferu technologii, które są wprawdzie obecne w mediach, ale ich oferta usług dociera jednak do niewielkiej liczby firm deklarujących zainteresowanie wdrożeniem nowych technologii.

Identyfikacja wyżej określonych zjawisk umożliwiła przygotowanie omawianego projektu, zakładającego wypracowanie pakietu rozwiązań, których wykorzystanie może przyczynić się do zwiększenia efektywności instytucji otoczenia biznesu w zakresie transferu technologii.

W ramach projektu opracowano oraz pilotażowo wdrożono koncepcję organizacji instytucji oraz sieci instytucji otoczenia biznesu. Najważniej-szym rezultatem są zdefiniowane procedury oraz narzędzia realizacji zadań przez organizacje świadczące usługi na rzecz przedsiębiorstw w obszarze transferu technologii. Wśród procedur i narzędzi wspierających świadcze-nie takich usług znalazły się m.in.:

– zasady tworzenia biura transferu technologii w instytucji otoczenia biznesu,

– opisy stanowisk pracy zajmujących się transferem technologii,– opis wdrażania systemu podziału odpowiedzialności za realizację za-

dań w zakresie transferu technologii,– założenia merytoryczno-funkcjonalne Bazy Projektów Innowacyjnych,– procedury administrowania bazą,– formularze umożliwiające rejestrowanie zgłoszonych technologii,– formularze zapotrzebowania na technologię.Ponadto, w ramach projektu została uruchomiona interaktywna Baza

Projektów Innowacyjnych, która została zaopatrzona w projekty innowa-cyjne. Projekty te były promowane wśród przedsiębiorstw i instytucji, bę-dących ich potencjalnymi odbiorcami.

Przygotowany w trakcie realizacji projektu komponent usług w zakresie transferu technologii został pilotażowo wdrożony w Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. (TARR S.A.). Na podstawie doświadczeń TARR S.A. ze świadczenia tych usług opracowano komplet dokumentacji organi-zacyjnej i merytorycznej umożliwiający upowszechnienie wypracowanej metody w innych instytucjach otoczenia biznesu.

Niniejszy poradnik składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierw-szym zaprezentowano podstawowe zagadnienia związane z istotą procesu

��

Wstęp

transferu technologii, jak również omówiono rodzaje instytucji i sieci in-stytucji działających na rzecz przekazu technologii. Zamieszczono w nim treści o charakterze definicyjnym, a także przykłady sieci instytucji działają-cych szczególnie prężnie w tej dziedzinie.

W rozdziale drugim skoncentrowano się wyłącznie na aspektach or-ganizacyjnych związanych z przygotowaniem instytucji otoczenia biznesu do świadczenia usług w zakresie transferu technologii. W tej części przed-stawiono założenia organizacji biura transferu technologii, będącego wy-odrębnioną komórką instytucji wspierającej działalność przedsiębiorstw. Szczególną uwagę zwrócono na kwestie podziału zadań pomiędzy stano-wiska pracy zajmujące się transferem technologii oraz doświadczenia TARR S.A. uzyskane podczas praktycznego testu zaprojektowanych rozwiązań or-ganizacyjnych.

Integralnym elementem poradnika jest, stanowiący treść rozdziału trze-ciego, opis kluczowego narzędzia transferu technologii, jakim jest inter-netowa baza danych. W rozdziale tym syntetycznie scharakteryzowano zarówno najbardziej znane internetowe bazy tego rodzaju, jak i koncepcję Bazy Projektów Innowacyjnych, przygotowaną w ramach projektu (wraz z wnioskami o jej funkcjonalności).

Przedmiotem kolejnego rozdziału są metody finansowania transferu technologii, wyodrębnione spośród ogółu dostępnych sposobów finanso-wania działalności rozwojowej przedsiębiorstw.

W rozdziale piątym przedstawiono oraz poddano wnikliwej analizie róż-ne rodzaje umów, jakie wykorzystywane są w transferze technologii. W tej części poradnika znajdują się również rekomendacje dotyczące zarówno podniesienia poziomu funkcjonalności obowiązujących przepisów praw-nych, jak i konieczności podjęcia innych działań mających na celu zwięk-szenie stopnia wykorzystania nowych technologii w gospodarce polskiej.

Wstęp��

T ransfer technologii – pojęcia podstawowe

rozdział I

16

Wstęp

Transfer technologii – pojęcia podstawowe

��

�. Definicja transferu technologii

W literaturze przedmiotu spotyka się wiele definicji transferu techno-logii. W ujęciu syntetycznym, ale wiernie oddającym istotę problematyki, transfer technologii jest wymianą (na określonych warunkach) m.in. wie-dzy technologicznej i organizacyjnej, dokonywaną pomiędzy tymi, którzy tę wiedzę mają, a tymi, którzy tej wiedzy potrzebują. W każdym procesie transferu technologii mamy więc do czynienia z dwiema stronami – dawcą technologii i jej nabywcą – zawierającymi określonego rodzaju transakcje.

Należy wyraźnie podkreślić, że owo przekazanie technologii jest zazwy-czaj odpłatne. Mamy wówczas do czynienia transferem klasycznym, a więc tzw. komercyjnym transferem technologii. Spotykamy się również z nie-odpłatnym przekazaniem technologii, nazywanym niekomercyjnym trans-ferem technologii. Transfer tego rodzaju definiowany jest jako możliwość nieodpłatnego uzyskania określonej technologii (a raczej wiedzy techno-logicznej) na podstawie informacji zawartych w ogólnodostępnych źród-łach, takich jak: literatura fachowa, Internet, oferowane produkty rynkowe. W takich sytuacjach transfer ogranicza się jednak do zastosowania dostęp-nej wiedzy przy zastrzeżeniu, że nie można powielać wzorów i parame-trów będących przedmiotem ochrony własności intelektualnej, chronionej przez prawo danego kraju albo międzynarodowe prawo patentowe. Innym szczególnym przypadkiem nabycia przez przedsiębiorstwo nowych tech-nologii lub wiedzy technologicznej są wysoko wykwalifikowani pracownicy pozyskani z innych przedsiębiorstw bądź jednostek naukowo-badawczych.

Wróćmy jednak do klasycznego przypadku transferu technologii, gdzie dawca (sprzedawca) technologii dysponuje prawami (autorskimi, własnoś-cią) do danej technologii lub do danego rozwiązania technicznego i jest go-tów odstąpić ją nabywcy na obustronnie wynegocjowanych warunkach. Z kolei, nabywca technologii (kupujący) oczekuje, że dana technologia lub rozwiązanie techniczne zostanie mu przekazane w formie projektu zawie-

��


rającego wszystkie dane techniczne niezbędne do jego praktycznego wy-korzystania, a najczęściej do zastosowania przez przedsiębiorstwo określo-nej technologii w celach produkcyjnych.

Ze względu na status prawny partnerów transferu technologii rozróż-niamy:

1. Transfer technologii poziomy, który następuje pomiędzy przedsię-biorstwami i może przybierać formę:

− sprzedaży patentów, licencji i know-how,− współpracy przemysłowej,− przedsięwzięć joint venture,− usług technicznych.2. Transfer technologii pionowy występujący pomiędzy publicznymi

jednostkami naukowo-badawczymi a przedsiębiorstwami, który najczęś-ciej przybiera formę:

− licencji na wynalazki, wzorów użytkowych,− projektów zamawianych przez przedsiębiorstwa lub badania kon-

traktowe,− firm spin-off,− informacji zawartych w artykułach naukowych,− informacji przekazywanych podczas konferencji naukowych, semi-

nariów i szkoleń.W istniejących klasyfikacjach wyodrębnia się również podział transferu

technologii na krajowy i międzynarodowy. Istotą krajowego transferu tech-nologii jest to, że odbywa się on między podmiotami z jednego kraju, pod-czas gdy międzynarodowy transfer technologii ma miejsce wówczas, gdy jeden z partnerów (dawca lub nabywca technologii) pochodzi z zagranicy.

2. Przedmiot transferu technologii

Termin transfer technologii wskazuje, że jego przedmiotem w ścisłym znaczeniu powinna być technologia. W ujęciu encyklopedycznym tech-nologia jest dziedziną techniki zajmującą się opracowywaniem i przepro-wadzaniem najkorzystniejszych w określonych warunkach procesów wy-


��

twarzania lub przetwarzania surowców, półwyrobów i wyrobów2. Wydaje się jednak, że takie rozumienie pojęcia technologii jest mocno zawężone, gdyż nie obejmuje całości innowacji technicznych (np. rozwiązań kon-strukcyjnych), rozwiązań informatycznych czy nowych rozwiązań nietech-nicznych, np. innowacji organizacyjnych. Przedmiotem transferu bywają również maszyny i urządzenia, a także wiedza know-how nie uwzględnio-na w dokumentacji technologicznej, ale niezbędna do jej prawidłowego zastosowania. W praktyce zatem przedmiotem transferu nie są wyłącznie wąsko rozumiane rozwiązania technologiczne, ale innowacje w szerokim tego słowa znaczeniu. Dlatego w niniejszym poradniku mianem technolo-gii będziemy określać również wiedzę technologiczną, organizacyjną oraz rozwiązania innowacyjne.

Dla przedsiębiorstw transfer technologii oznacza przede wszystkim po-zyskiwanie i wdrażanie innowacji. Oznacza to, że przedmiotem transferu technologii jest projekt zawierający informacje niezbędne do praktycznego zrealizowania myśli i rozwiązań technologicznych tworzących daną tech-nologię. Z punktu widzenia przedsiębiorstw transfer technologii z reguły odbywa się dwufazowo. W fazie pierwszej przekazywany jest tzw. projekt wstępny, który, co prawda, nie zawiera danych szczegółowych dotyczących rozwiązań technicznych stanowiących przedmiot ochrony własności inte-lektualnej i know-how, ale uwzględnia takie dane, jak:

− ogólny opis technologii,− podstawowe parametry i specyfikacje dotyczące produktu,− parametry eksploatacyjne technologii, np. zużycie mediów technolo-

gicznych i energetycznych na jednostkę produktu,− pracochłonność i szacunek zdolności produkcyjnej,− wstępny szacunek kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych,− wymagania dotyczące parku maszynowego, aparaturowego, urzą-

dzeń i instalacji, opomiarowania, itd.Ze względu na specyficzne uwarunkowania oraz parametry inżynierskie

i techniczne stosowane w danej dziedzinie techniki zakres danych projektu wstępnego może ulegać zmianie.

W fazie drugiej transferu technologii przekazywany jest właściwy projekt techniczny technologii, na który składa się dokumentacja techniczna będą-ca podstawą umowy transferowej. Projekt techniczny technologii powinien już zawierać pełną dokumentację przebiegu procesu technologicznego, uwzględniającą opis poszczególnych etapów i operacji, ich kolejność oraz warunki, w jakich one się odbywają, wymagania techniczne i jakościowe

2 Wielka Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, t. 27, s. 266.

20


odnoszące się do produktu, informacje dotyczące maszyn i urządzeń wraz z instrukcjami obsługi, a także wymagania jakościowe i ilościowe dotyczące surowców.

�. Proces transferu technologii

Transfer technologii jest procesem złożonym, wieloetapowym, czaso- i kosztochłonnym. Poza głównymi stronami transferu (dawcą i nabywcą) na różnych etapach procesu transferu technologii pojawiają się także inni uczestnicy. Przebieg procesu transferu technologii bywa zróżnicowany, gdyż transfer może być przeprowadzony w następstwie różniących się sek-wencji działań. Zasadne jest jednak konstruowanie modelowych schema-tów procesu transferu technologii, które są użyteczne zarówno dla celów analitycznych, jak i edukacyjno-promocyjnych. Przykład takiego modelo-wego schematu procesu transferu technologii, który rozpoczyna się od wy-boru technologii, a kończy na jej adaptacji i absorpcji, został przedstawiony na rysunku 1.

�. Źródła nowych technologii

Przebieg procesu transferu technologii zmienia się w zależności od wa-runkujących go czynników technicznych, ekonomicznych, społecznych i politycznych. Zawsze jednak rozpoczyna się od zgromadzenia przez na-bywcę informacji wstępnych o potencjalnych oferentach technologii. Infor-macje te powinny dawać odpowiedź na pytanie, na jakim poziomie znajdu-je się technologia oferentów, jakie mają doświadczenie w danej dziedzinie oraz czy dysponują prawami własności w zakresie objętym projektem.

Nowe technologie i innowacyjne rozwiązania pozyskiwane przez przedsiębiorstwa pochodzą z różnych źródeł, które tradycyjnie dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne. Wewnętrzne źródła pozyskiwania techno-logii oparte są zazwyczaj o zasoby własne firmy. Na wybór sposobu pozy-skania technologii do transferu bardzo duży wpływ ma wielkość i kondycja


21

Strategia technologiczna firmy

Inne projekty technologiczne

Transfer technologiczny

Negocjacje

Wybór końcowy

Realizacja kontraktu

Dot

ychc

zaso

we

dośw

iadc

zeni

a

Now

e po

mys

ły –

inno

wac

je

Rozpoczęcie produkcji

Łączeniez innymi

technologiami

Działania operacyjne

Adaptacja i absorpcja technologii

Poszukiwanie technologiiDotychczasowe doświadczenia

Dostępne technologie

Technologie alternatywne

Znane technologie

Ocena technologii

Wybrana alternatywa

Negocjacje

Informacje

Ograniczeniaeksportu

technologii

Ograniczeniaimportutechnologii

Warunkiumowne

Kryteria

Rysunek 1. Proces wyboru, negocjacji, adaptacji i absorpcji technologii

Źródło: Negocjacje w transferze technologii. Podręcznik szkoleniowy, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego UNIDO, Biuro Promocji Inwestycji i Technologii w Warszawie, Warszawa 2004, s. 25.

22


ekonomiczna firmy. Duże firmy lub wielkie korporacje stać jest na utrzy-mywanie własnych, na ogół rozbudowanych i doskonale wyposażonych, jednostek naukowo-badawczych (biur projektów, laboratoriów, placówek badawczo-rozwojowych) zatrudniających inżynierów i naukowców, zaj-mujących się opracowywaniem nowych technologii. Te względy sprawiają, że duże przedsiębiorstwa wykorzystują wyniki własnych prac badawczych, podczas gdy większość małych i średnich przedsiębiorców poszukuje tech-nologii poza własnym przedsiębiorstwem.

Ważnym wewnętrznym źródłem tworzenia i pozyskiwania nowych technologii jest istniejąca w danym przedsiębiorstwie wiedza, która nie jest udokumentowana, oraz wyniki własnych badań i prac badawczo-rozwojowych, które bardzo często są rozpoznawane dopiero w trakcie au-dytów technologicznych wykonywanych przez zewnętrznych specjalistów.

Do wewnętrznych źródeł informacji o technologiach należy zaliczyć również:

− własnych pracowników, którzy są najważniejszym zasobem organi-zacyjnym przedsiębiorstwa i najcenniejszym źródłem wszelkich nowych pomysłów oraz rozwiązań innowacyjnych, w tym techniczno-technolo-gicznych, gdyż ich wiedza, twórcze myślenie i doświadczenie zapewniają unikalność i niepowtarzalność powstających rozwiązań,

− klientów przedsiębiorstw, którzy są nieocenionym źródłem informa-cji o technologiach i innowacjach, ale pod warunkiem że potrafimy ich za-chęcić do dzielenia się swoją opinią i jednocześnie wiemy, jak gromadzić i przetwarzać uzyskane dane; w chwili obecnej coraz więcej firm korzysta z systemów CRM (Customer Relation Management), pozwalających spraw-nie zarządzać portfelem klientów; motywowanie klientów do dzielenia się informacjami i opiniami może odbywać się m.in. przez budowanie i mode-rowanie forów dyskusyjnych na stronach internetowych przedsiębiorstw.

Znacznie bardziej bogate i zróżnicowane są zewnętrzne źródła pozyski-wania technologii, do których zalicza się przede wszystkim:

− osoby prywatne oraz wynalazców będących właścicielami patentów oraz strony internetowe tych osób,

− firmy komercyjnie zajmujące się opracowywaniem projektów i roz-wiązań technologicznych,

− jednostki badawczo-rozwojowe (JBR); są to państwowe jednostki or-ganizacyjne, utworzone w celu prowadzenia prac badawczych i rozwojo-wych, których rezultaty powinny znaleźć zastosowanie oraz być wdrożone w gospodarce; JBR zazwyczaj posiadają charakter branżowy ukierunkowa-


23

ny na określoną gałąź gospodarki, z którą ściśle współpracują i dla której powinny być swoistym zapleczem naukowo-badawczym,

− instytuty PAN – sieć placówek naukowych Polskiej Akademii Nauk, które mogą stanowić obok JBR i szkół wyższych najważniejsze krajowe źródło nowej myśli technicznej i technologicznej,

− instytuty i katedry szkół wyższych – będące naturalnym źródłem kre-owania nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań; co prawda współ-praca pomiędzy polskimi przedsiębiorstwami a szkołami wyższymi napo-tyka na wiele barier, ale jednak wiele uczelni, zwłaszcza technicznych, nawiązuje coraz ściślejszą współpracę z przemysłem,

− parki naukowe, parki technologiczne – działające na ściśle określo-nym obszarze instytucje naukowo-badawcze oferujące technologie oraz instytucje otoczenia biznesu oferujące z kolei usługi w zakresie finansowa-nia, doradztwa i wspierania rozwoju firm innowacyjnych,

− centra transferu technologii (CTT) – będące instytucjami pośredniczą-cymi pomiędzy dostawcami a odbiorcami technologii; CTT działają w formie ogólnouczelnianych jednostek szkół wyższych, często pełnią rolę pośred-nika oferującego i promującego dorobek uczelni i jej pracowników nauko-wych; CTT gromadzą również rozproszone oferty dostępnych technologii, jak również wspierają przedsiębiorstwa w procesie transferu technologii,

− publikacje w literaturze patentowej; pod pojęciem literatura paten-towa należy rozumieć dokumenty patentowe, czyli opublikowane patenty na wynalazki i opublikowane wnioski o przyznanie patentów oraz dzienniki urzędowe wydawane przez urzędy patentowe i informacje dotyczące pa-tentów wydawanych przez krajowe i międzynarodowe służby informacyj-ne; dokumenty patentowe mają bardzo duże znaczenie praktyczne, gdyż w sposób przejrzysty informują o rozwiązaniach dotyczących problemów technicznych,

− konferencje, seminaria i szkolenia, zwłaszcza te poświęcone konkret-nym branżom czy sektorom, stanowią bogate źródło informacji o najnow-szych trendach w gospodarce,

− targi, misje gospodarcze i spotkania partnerskie,− internetowe bazy danych zawierające informacje o innowacyjnych

rozwiązaniach,− informacje o działaniach konkurencji; należą one do najistotniejszych

źródeł o pojawiających się innowacyjnych rozwiązaniach na rynku; wiele firm polskich korzysta już z technik benchmarkingu, polegających na po-równywaniu własnych praktyk i procesów z analogicznymi, stosowanymi w firmach uznawanych za najlepsze w danej dziedzinie czy sektorze,

24


− spotkania branżowe (brokerage events) organizowane przez instytu-cje otoczenia biznesu, będące okazją do spotkań osób z danych sektorów gospodarki, wymiany informacji o produktach i tendencjach rynkowych, wymiany dobrych praktyk,

− tzw. białe księgi, które, niestety, nie są w Polsce popularnym źród-łem informacji; „białe księgi” łączą w sobie elementy referatów naukowych i broszur reklamowo-promocyjnych; zawierają informacje dotyczące opi-sów technologii, procesów biznesowych, produktów i rozwiązań stosowa-nych przez daną firmę (bez podawania informacji poufnych); „białe księgi” są przygotowywane i wydawane w celu uwiarygodnienia firmy w oczach klientów i partnerów3.

Przedsiębiorcy bardzo często poszukują możliwości zakupu technologii również za granicą. W krajach zaawansowanych w rozwoju techniki istnie-je wiele instytucji pracujących nad rozwojem technologii oraz oferujących gotowe projekty technologiczne, często wraz z urządzeniami do produkcji wyrobów opartych na danej technologii. Jednakże poszukiwanie zagra-nicznych technologii sprawia wiele trudności, zwłaszcza małym i średnim firmom krajowym, czego powodem są bariery w postaci znajomości języ-ków obcych oraz braku doświadczenia w kontaktach międzynarodowych. W takich sytuacjach pomocne może być wsparcie wyspecjalizowanych instytucji pośredniczących w międzynarodowym transferze technologii, ułatwiających przedsiębiorcom dotarcie do najnowocześniejszych rozwią-zań. Najważniejsze z nich działają w ramach europejskiej sieci Ośrodków Przekazu Innowacji (IRC – Innovation Relay Center), oferującej bezpłatną pomoc w zakresie poszukiwania nowych technologii i nawiązywania kon-taktów oraz pomoc w negocjacjach i zawarciu umów.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną różnicę między wewnętrznymi a zewnętrznymi źródłami pozyskiwania technologii. Niewątpliwą zaletą na-bywania technologii w drodze prowadzenia badań własnych jest możliwość odsprzedaży uzyskanych wyników prac badawczych i wdrożeniowych. Natomiast pozyskiwanie technologii ze źródeł zewnętrznych z reguły trwa krócej, często jest mniej kosztowne, ale wymaga uzyskania od właściciela technologii lub rozwiązania technicznego zgody na ich wykorzystanie.

3 Jedna z najpopularniejszych baz danych zawierająca „białe księgi” znajduje się na stronie internetowej www.itpapers.com


25

�. Finalizacja transferu technologii

Z prawniczego punktu widzenia transfer technologii stanowi jedną z najważniejszych postaci zastosowania praw własności przemysłowej. Re-gulacje prawne związane z transferem technologii zasadniczo zmierzają do określenia praw i obowiązków stron zamierzających legalnie korzystać z cudzych praw wyłącznych oraz mają zapewnić ochronę interesów osób uprawnionych. Wyróżniamy kilka zasadniczych etapów tworzenia nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań, w trakcie których powstają tech-nologie będące przedmiotem umów transferu technologii. Chodzi tu mia-nowicie o:

− technologie, a raczej wiedzę technologiczną w fazie badawczej,− technologie przetestowane w skali laboratoryjnej lub półtechnicznej,− technologie gotowe do wprowadzenia na rynek,− technologie obecne na rynku.W związku z powyższym do najważniejszych rodzajów umów z zakresu

własności przemysłowej należy zaliczyć:− umowy o dokonanie i/lub wdrożenie innowacji,− umowy licencyjne i inne umowy o korzystanie z cudzego projektu

wynalazczego,− umowy o przeniesienie prawa,− umowy o wspólności prawa,− umowy o obciążenie praw podmiotowych własności przemysłowej

prawami rzeczowymi ograniczonymi,− inne umowy, np. o sprawowanie zarządu cudzą własnością przemy-

słową (umowa o oddanie praw własności przemysłowej w zarząd), franszy-za, leasing, dzierżawa, itp.

26


6. Instytucje i sieci instytucji transferu technologii

6.1. Rodzaje instytucji transferu technologii

Transfer technologii i komercjalizacja rynkowa wiedzy w postaci no-wych technologii czy produktów jest wieloaspektowym i skomplikowanym procesem, obarczonym dużym ryzykiem niepowodzenia. Z tego powodu transfer wiedzy i technologii następujący na styku nauki i gospodarki wy-maga bardzo różnorodnych i specjalistycznych kwalifikacji i kompetencji, które z reguły nie są dostępne dla obydwu tych środowisk. Z myślą o wy-eliminowaniu ewentualnego ryzyka niepowodzenia oraz przezwyciężenia barier utrudniających współpracę nauki i gospodarki tworzone są zatem wyspecjalizowane instytucje działające na rzecz stymulowania transferu technologii. Instytucje te funkcjonują pod różnymi nazwami: centra trans-feru technologii, centra innowacyjności, agencje technologiczne, inkuba-tory przedsiębiorczości, parki naukowe, parki technologiczne, itd. Cele, dla których organizacje te są powoływane, oraz zadania, jakie realizują, sprowadzają się przede wszystkim do wsparcia działań na rzecz innowa-cyjności i przedsiębiorczości oraz rozwoju sektora małych i średnich przed-siębiorstw. Poszczególne instytucje koncentrują się jednak na realizacji róż-nych rodzajów działań, czyli:

− centra transferu technologii (CTT) – stanowiące pomost pomiędzy daw- cami a odbiorcami technologii, asystują w procesie transferu technologii, gro-madzą i przetwarzają informacje o nowych technologiach, a także promują nowe technologie i ich właścicieli,

− akademickie inkubatory przedsiębiorczości – ich zadaniem jest pro-mowanie przedsiębiorczości wśród studentów, absolwentów i pracowni-ków uczelni oraz udzielanie środowisku akademickiemu wsparcia w zakła-daniu własnej działalności gospodarczej w otoczeniu macierzystych szkół wyższych,

− inkubatory technologiczne i inkubatory przedsiębiorczości – głównym zadaniem inkubatorów jest świadczenie usług mających na celu wspieranie


27

działalności gospodarczej powstającej w wyodrębnionym miejscu (inkuba-torze, znajdującym się w otoczeniu jednostek naukowych),

− parki technologiczne, naukowe i przemysłowe.Znaczenie tego rodzaju ośrodków innowacji stale wzrasta, bowiem sta-

nowią one ważne ogniwo krajowych systemów innowacyjnych, przyczy-niające się do budowy gospodarki opartej na wiedzy. Podobne tendencje obserwowane są również w naszym kraju. W świetle danych zawartych w raporcie pt. Ośrodki innowacji w Polsce, w II połowie 2005 r. istniało w Polsce 77 aktywnych ośrodków innowacji, a kolejne 86 było w tym cza-sie w trakcie organizowania się (zob. tabela 1).

Tabela 1. Ośrodki innowacji w Polsce

Typ ośrodka Działające W trakcie organizacji(wielkości szacunkowe)

Centra transferu technologii 44 40

Inkubatory technologiczne 07 15

Akademickie inkubatory przedsiębiorczości 18 12

Parki technologiczne (w tym naukowo-tech-nologiczne i przemysłowo-technologiczne) 08 19

Ogółem 77 86

Źródło: Ośrodki innowacji w Polsce. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Stowarzy-szenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Poznań, Warszawa 2005, s. 14.

Z przedstawionych danych wynika, że wśród 163 istniejących oraz tworzonych instytucji transferu technologii, ponad połowę z nich stanowią centra transferu technologii. Dlatego też w dalszej części poradnika instytu-cjom tym poświęcimy większą uwagę.

6.2. Centra transferu technologii

Rodzaje centrów transferu technologii

Centra transferu technologii (CTT) są dużym i ważnym segmentem in-stytucji proinnowacyjnych, których zadaniem podstawowym jest promocja wyników badań naukowych i transfer technologii. W Polsce CTT posiadają różny status prawny, ale z reguły są instytucjami nie działającymi dla zysku.

28


Przeważającą część stanowią CTT, które powstały w obrębie instytucji naukowo-badawczych, a zwłaszcza szkół wyższych (ok. 52% ogółu), pełniąc rolę pośrednika oferującego i promującego dorobek uczelni i jej pracow-ników naukowych oraz organizując spotkania z przedsiębiorstwami w celu pozyskania zleceń prac naukowo-badawczych. Uczelniane CTT stanowią ważny element polityki szkół wyższych, mającej na celu szersze otwarcie nauki na kontakty z praktyką gospodarczą, partycypację w działaniach sty-mulujących rozwój społeczno-gospodarczy, a także wzrost innowacyjności i konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. CTT działające przy szkołach wyższych bywają oceniane przez władze uczelni przez pryzmat międzynarodowych projektów badawczych, w jakich biorą udział, bądź pozyskanych środków zewnętrznych z tytułu realizacji projektów komer-cjalizujących wyniki badań naukowych. Środki uzyskiwane w ten sposób szkoły wyższe mogą przeznaczyć na dalsze cele służące działalności pro- innowacyjnej uczelni, np. poprzez uczestnictwo w tworzeniu akademi-ckich inkubatorów przedsiębiorczości, lokalnych inkubatorów nowoczes-nych technologii i parków technologicznych.

Rysunek 2. Centra transferu technologii w PolsceŹródło: Ośrodki innowacji…, op. cit. s. 50.

Drugą co do liczebności formą prawną CTT są fundacje i stowarzysze-nia (31%), a kolejną stanowią CTT działające w formie spółek prawa han-dlowego (13%). Pozostałe 4% to inne formy prawne.


29

Poza wspieraniem rozwoju i transferu nowoczesnych technologii wszyst-kie CTT działają także na rzecz tradycyjnych sektorów gospodarki, których innowacyjność opiera się w większym stopniu na technologii już istniejącej i dystrybuowanej w formie patentów czy licencji.

Pierwsze CTT pojawiły się w naszym kraju w latach 90., a impulsem i wsparciem dla ich rozwoju były projekty finansowane w ramach 5. Progra-mu Ramowego Badań i Rozwoju, a w szczególności międzynarodowy pro-jekt sieci IRC. Aktualnie w Polsce działają 44 centra transferu technologii. Poniższa mapa przedstawia rozkład geograficzny tych jednostek w Polsce.

Zakres działalności centrów transferu technologii

Podstawowym celem działalności CTT jest, z jednej strony, zapewnienie (zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom wysokich technologii) róż-norodnych usług związanych z transferem technologii, w tym pośredniczenie w pozyskaniu potrzebnej technologii i doradztwo technologiczne. Z drugiej zaś strony CTT mają na celu promowanie i oferowanie najnowszych techno-logii generowanych w jednostkach badawczo-naukowych. Aby osiągnąć za-mierzone cele, CTT wykonują szeroki wachlarz zadań, do których zaliczamy:

− tworzenie platform współpracy między światem nauki i gospodarki poprzez nawiązanie kontaktów pomiędzy jednostkami naukowymi i przed-siębiorstwami upatrującymi szans na rozwój w dziedzinie nowych technolo-gii oraz m.in. poprzez tworzenie ogólnodostępnych baz danych o projektach badawczych i realizowanych przez sektor nauki i gospodarki przedsięwzię-ciach innowacyjnych,

− waloryzację potencjału naukowo-innowacyjnego w regionie, identy-fikację najmocniejszych sektorów gospodarki regionalnej,

− promocję osiągnięć naukowych i zrealizowanych projektów, również do zagranicznych partnerów i rynków o dużych potrzebach innowacyjnych,

− identyfikację technologii kluczowych dla rozwoju przedsiębiorstwa oraz potencjału innowacyjnego przedsiębiorstwa poprzez wykonywanie audytów technologicznych,

− opracowywanie studiów przedinwestycyjnych obejmujących rozpozna-nie wad i zalet nowych produktów i technologii oraz porównanie ich ze znaj-dującymi się na rynku substytutami, ocenę wielkości potencjalnego rynku, oszacowanie kosztów produkcji oraz niezbędnych nakładów inwestycyj-nych,

− działania popularyzacyjne, informacyjne i promujące rozwój przed-siębiorczości technologicznej.

30


Najpowszechniejszymi usługami świadczonymi przez CTT na rzecz klientów są:

1) usługi informacyjne mające na celu przekazywanie wiedzy o:− administracyjno-prawnych aspektach wykonywania działalności go-

spodarczej,− dostępnych programach pomocy publicznej dla przedsiębiorców oraz

innych dostępnych źródłach finansowania działalności gospodarczej,− danych teleadresowych,− targach, wystawach i innych wydarzeniach gospodarczych,− zasadach inwestowania w krajach Unii Europejskiej,− zasadach sporządzania wniosków o pomoc publiczną i finansowanie

działalności gospodarczej z innych źródeł,− zasadach wprowadzania informacji o ofercie handlowej do baz da-

nych służących nawiązywaniu współpracy gospodarczej i wyszukiwania potencjalnych partnerów gospodarczych w dostępnych bazach danych,

− prawach własności intelektualnej.2) usługi doradcze dotyczące:− marketingu, finansów, prawa, planowania i zarządzania MŚP, ekspor-

tu i jakości,− tworzenia sieci kooperacyjnych przedsiębiorstw, np. MŚP z innymi

MŚP lub z jednostkami naukowymi,− pozyskiwania przez MŚP nowych technologii i/lub rozwiązań orga-

nizacyjnych,− podstaw tworzenia firm (m.in. form prawnych i własnościowych, oce-

ny innowacyjności przedsięwzięcia),− przygotowywania wniosków o środki z zewnętrznych źródeł finanso-

wania wspierających projekty innowacyjne,− promocji firm i rozwijanych projektów,− dostępu do środków z funduszy europejskich, wdrażania nowych pro-

duktów i usług, przygotowywania biznesplanów,3) usługi doradcze o charakterze proinnowacyjnym, w zakresie:− diagnozy potrzeb technologicznych – wykonywanie audytów tech-

nologicznych,− promocji technologii i nowych rozwiązań organizacyjnych, np. orga-

nizacja misji gospodarczych, wdrożenia nowych technologii,− kojarzenia partnerów gospodarczych celem wymiany wiedzy i trans-

feru technologii,− zagadnień ochrony własności przemysłowej oraz prawnej ochrony

własności intelektualnej,


��

− gromadzenia i analizy dostępnych informacji w celu określenia kie-runków rozwoju technologicznego danej branży pod kątem konkurencyj-ności rynkowej przedsiębiorstwa,

− określenia spodziewanych kierunków rozwoju (ewentualnie zamiaru zmiany branży lub rozpoczęcia nowej działalności) z uwzględnieniem wa-runków funkcjonowania i pozycji firmy na rynku,

− opracowania możliwych scenariuszy rozwoju przedsiębiorstwa, ze szcze- gólnym uwzględnieniem powiązań pomiędzy krytycznymi czynnikami sukce-su a technologiami dostępnymi w danej branży,

− analizy czynników wewnętrznych przedsiębiorstwa, warunkujących jego pozycję rynkową i szanse dalszego rozwoju,

− identyfikacji technologii kluczowych dla rozwoju przedsiębiorstwa,− pomocy w określeniu potencjału firmy przy podejmowaniu współ-

pracy międzynarodowej w sferze rozwoju nowych technologii.4) usługi szkoleniowe w zakresie:− ochrony własności intelektualnej,− pozyskiwania środków UE, w tym z Programów Ramowych, funduszy

strukturalnych i innych,− zarządzania biznesem, wdrażania nowych produktów i usług,− przedsiębiorczości i tworzenia firmy,− transferu i komercjalizacji nowych technologii,− indywidualnie określonym przez zamawiającego usługobiorcę.W świetle dostępnych wyników badań, struktura usług najczęściej wy-

konywanych przez CTT w 2004 r. wygląda następująco (zob. rysunek 3).

szkolenia i doradztwodla MŚP23,2%

transfer i komercjalizacjanowych technologii

16,1%

asysta w tworzeniu i pomocnowo powstałym firmom

11,3%

pozostałe16,1%

przygotowaniewniosków

dotacyjnych17,8%

promocja osiągnięćlokalnego środowiska naukowego

6,5%

działania informacyjneo programach unĳnych

9,0%

Rysunek 3. Struktura usług CTT według przeznaczonego czasu pracy (w %)

Źródło: Ośrodki innowacji…, op. cit., s. 53.

32


Klientami usług świadczonych przez CTT są osoby fizyczne oraz pod-mioty zinstytucjonalizowane, tj. instytucje publiczne i przedsiębiorstwa prywatne. Rysunek 4 przedstawia strukturę klientów korzystających z usług centrów transferu technologii (w %).

właścicielei pracownicy

MŚP61,8%

pracownicy naukowi15,6%

początkującyprzedsiębiorcy

5,8%

urzędnicy administracjipublicznej

3,1%

studenci8,5%

pozostali5,2%

Rysunek 4. Struktura klientów CTT według rodzajów usług (w %)

Źródło: Ośrodki innowacji…, op. cit., s. 54.

6.3. Sieci instytucji transferu technologii

Cechą wspólną współczesnych problemów społecznych i gospodar-czych jest to, iż z racji swej interdyscyplinarności wymagają sięgania po co-raz to bardziej wyrafinowane instrumentarium służące ich rozwiązywaniu. Na płaszczyźnie funkcjonowania instytucji przejawia się to intensyfikacją współpracy organizacji realizujących podobne lub komplementarne cele, co określane jest mianem działań sieciowych. Działania sieciowe z założe-nia mają przyczyniać się do osiągania lepszych rezultatów w porównaniu do tych, jakie mogą uzyskiwać instytucje funkcjonujące autonomicznie. Tego rodzaju tendencje są obecne również w dziedzinie transferu techno-logii, która jest szczególnie predestynowana do wykorzystywania podejścia sieciowego.

W niniejszym poradniku ograniczamy się do przedstawienia najważ-niejszych sieci transferu technologii działających w naszym kraju, do któ-rych należy zaliczyć:


��

1. Innovation Relay Centres (IRC).2. Ogólnopolską Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjno-

ści MŚP „STIM”.3. Krajową Sieć Innowacji.4. Sieć Ośrodków Innowacji Naczelnej Organizacji Technicznej.5. Sieć KIGNET Innowacje.6. Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębior-

czości w Polsce.

Innovation Relay Centres (IRC)

Sieć Innovation Relay Centres została powołana przez Komisję Euro-pejską w 1995 r. w ramach programu „Innowacje”, będącego częścią Eu-ropejskiego Programu Badań i Rozwoju Technologicznego. Jej zadaniem jest wspieranie międzynarodowego transferu technologii, w tym w szcze-gólności ułatwianie przekazu innowacji do przemysłu. Ośrodki IRC po-magają lokalnym firmom i organizacjom zajmującym się technologiami (np. uczelniom czy instytutom badawczym) w dostępie do europejskiego rynku technologii poprzez promowanie ich osiągnięć technologicznych, a także identyfikowanie i pomoc w pozyskiwaniu potrzebnych im rozwią-zań technologicznych i organizacyjnych. IRC jest obecnie największą siecią transferu technologii na świecie. Od 2004 r. w 33 krajach – 25 krajach członkowskich UE w Bułgarii i Rumunii, Islandii, Izraelu, Norwegii, Szwaj-carii, Turcji i Chile – działa ponad 250 instytucji skupionych w 71 kon-sorcjach IRC. Z ich pomocy korzysta niemal 200 000 firm z całej Europy. W sieci IRC pracuje prawie 1 000 konsultantów, doświadczonych specja-listów w dziedzinie zarządzania, prawa, przemysłu, badań czy finansów. W Polsce od 2004 r. działają 4 konsorcja IRC: IRC Central Poland, IRC North-East Poland, IRC South Poland oraz IRC West Poland. W skład tych czterech konsorcjów wchodzi 15 instytucji. Konsorcjum IRC South Poland (IRC Polska Południowa) tworzą: koordynator konsorcjum – Centrum Trans-feru Technologii Politechnika Krakowska oraz partnerzy, czyli Górnośląska Agencja Przekształceń Przedsiębiorstw S.A. w Katowicach, Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o. w Kielcach oraz Rze-szowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Oferta sieci IRC skierowana jest do przedsiębiorstw innowacyjnych, w szczególności małych i średnich, ze wszystkich branż, a także do lokalnych organizacji, takich jak uczelnie, instytuty badawcze i branżowe oraz samorządy.

Świadczenie usług poprzez ośrodki IRC odbywa się wieloetapowo. Pierwszy krok to nawiązanie kontaktu z klientem. Ośrodki IRC pomagają

��


ocenić i wzmocnić potencjał technologiczny oraz zdolność do adaptowania nowych technologii przez przedsiębiorstwa na podstawie wizyt w firmach lub audytu technologicznego. Audyt technologiczny ma na celu określenie profilu technologicznego firmy – jej oczekiwań związanych z przekazaniem lub pozyskaniem nowych technologii lub rozwiązań organizacyjnych, okre-śleniem potencjału do współpracy międzynarodowej w zakresie rozwoju nowych technologii i spodziewanych kierunków rozwoju.

W drugim etapie sporządzany jest profil technologiczny. Wcześniej zi-dentyfikowane potrzeby lub potencjał klienta formułowane są w formie profilu technologicznego, w układzie zapotrzebowania na technologię lub oferty technologicznej. Profil stanowi podstawowy dokument wykorzysty-wany w procesie poszukiwania partnera do współpracy. Zawiera on okre-ślone informacje, istotne z punktu widzenia potencjalnego kooperanta. Odpowiednia jakość profilu technologicznego zwiększa szansę szybkiego znalezienia partnera, dlatego jest on przygotowywany we współpracy kon-sultantów IRC z klientem.

Trzeci etap to poszukiwanie partnerów. Pomoc w znalezieniu partnera – odbiorcy lub oferenta technologii – odbywa się poprzez kontakt z inny-mi ośrodkami IRC, najczęściej przy wykorzystaniu europejskiej bazy ofert i zapytań technologicznych (BBS). Skuteczność tych działań, mierzona licz-bą zawartych umów transferu technologii w stosunku do całkowitej liczby zgłoszeń w bazie, wynosi 22%. Ośrodki IRC organizują także bezpośrednie spotkania brokerskie, misje zagraniczne oraz pomagają nawiązać indywi-dualne kontakty umożliwiające poznanie wzajemnych oczekiwań i nawią-zanie współpracy. Doświadczenia całej europejskiej sieci IRC wskazują, że 25% takich spotkań kończy się nawiązaniem współpracy.

W czwartym etapie ośrodki IRC oferują specjalistyczną pomoc doradczą z zakresu finansów, prawa międzynarodowego i praw własności intelektu-alnej, doradztwa technicznego przy przygotowywaniu i wdrażaniu nowych procesów, produktów, technologii czy metod organizacji w przedsiębior-stwach. Szczególny nacisk położony jest na wsparcie doradcze procesu ne-gocjacji międzynarodowych umów transferu technologii.

Więcej informacji o organizacji i zakresie usług świadczonych w ramach sieci IRC znajduje się na witrynie internetowej http://irc.cordis.europa.eu

Ogólnopolska Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjności MŚP „STIM”

Ogólnopolska Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjno-ści MŚP „STIM” została utworzona w ramach projektu o tej samej na-


��

zwie, finansowanego ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006. Sieć tworzy 12 ośrodków przekazu innowacji zlokalizowanych w głównych miastach Polski, tj.: w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Rzeszowie, Kato-wicach, Lublinie, Białymstoku, Olsztynie. „STIM” dąży do zbudowania uni-wersalnej, dającej się poszerzać i rozbudowywać ogólnodostępnej krajowej sieci dostępu do usług informacyjnych i doradczych. Poprzez wprowadza-nie jednolitych standardów świadczenia usług, sieć „STIM” przyczynia się do doskonalenia przepływu informacji i wzmacniania relacji gospodarczych pomiędzy polskim biznesem a nauką.

Podstawowym instrumentem działania sieci „STIM” jest interneto-wa „Baza ofert i zapytań”, w której systematycznie gromadzone są dane o oferowanych i poszukiwanych technologiach. Do ogólnokrajowej bazy danych, która dostępna jest pod adresem internetowym www.stim.org.pl, wprowadzane są oferty zainteresowanych klientów sieci. Poza bazą da-nych o technologiach, sieć „STIM” oferuje przedsiębiorcom pomoc do-radczą w postaci indywidualnych konsultacji, konferencji regionalnych, jak również udziela porady drogą elektroniczną i telefoniczną. Ponadto, sieć „STIM” pomaga w znalezieniu partnerów handlowych, przeprowadza au-dyty technologiczne i wydaje opinie o technologii.

Krajowa Sieć Innowacji

Krajowa Sieć Innowacji (KSI) działająca w ramach Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU) powstała z inicjatywy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w 2002 r. Pierwsze działania podjęła w 2003 r., wzorując je na najlepszych praktykach europejskiej sieci IRC. Podstawą prawną działania sieci KSI jest Rozporządzenie Ministra Go-spodarki i Pracy z dnia 27 stycznia 2005 r. (Dz.U. z 2005 r., Nr 27, poz. 221) w sprawie Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw. W rozporządzeniu określono m.in. wymagania dotyczące podmiotów ubiegających się o rejestrację w KSU w zakresie usług doradczych o cha-rakterze proinnowacyjnym oraz standardy świadczenia tych usług. Obec-nie sieć KSI skupia 14 ośrodków oferujących usługi na rzecz stymulowania innowacyjności. Usługi te są świadczone przez doświadczonych specjali-stów akredytowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.

Ośrodki KSI świadczą usługi doradcze o charakterze proinnowacyjnym, służące rozwojowi przedsiębiorstwa poprzez poprawę istniejącego lub wdrożenie nowego procesu technologicznego, produktu lub usługi, doty-czące w szczególności:

36


− oceny potrzeb technologicznych,− promocji technologii i nowych rozwiązań organizacyjnych,− wdrażania nowych technologii,− innych działań, w których następuje transfer wiedzy lub innowacyj-

nej technologii.Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku sieci IRC, także w sieci KSI

sposób świadczenia usług przez konsultantów jest określony i składa się z następujących 4 etapów:

1. Diagnozy problemu i określenie potrzeb MŚP.2. Rozpowszechnienia oferty lub zapytania wśród ośrodków KSI i współ-

pracujących instytucji sfery badawczo-rozwojowej.3. Znalezienia potencjalnych wykonawców.4. Pomocy w negocjacjach i realizacji usług indywidualnych.Sieć KSI posiada sprawne narzędzie umożliwiające świadczenie

ww. usług w postaci „Bazy Danych Technologii KSI”. W bazie tej, która jest prowadzona przez PARP i umieszczona na portalu PARP pod adresem www.ksu.parp.gov.pl/oferty_ksi.html, zamieszczane są informacje o ofe-rowanych technologiach oraz zapytania o technologie. Obecnie w bazie znajduje się około 120 wpisów.

Sieć Ośrodków Innowacji Naczelnej Organizacji Technicznej

Sieć Ośrodków Innowacji Naczelnej Organizacji Technicznej powsta-ła na bazie regionalnych stowarzyszeń naukowo-technicznych Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej. Sieć tworzy 35 ośrodków zlokalizowanych na terenie całego kraju, głównie w byłych miastach wojewódzkich. Do statutowych zadań ośrodków w za-kresie wspierania innowacyjności i transferu technologii należy:

− utworzenie sieci wspierania innowacyjności przedsiębiorstw sektora MŚP,

− stworzenie pomostu pomiędzy zapleczem naukowo-badawczym a przedsiębiorstwami, między nauką a gospodarką,

− prowadzenie programów i projektów innowacyjnych,− dokonywanie przeglądów innowacyjności branż,− promowanie innowacyjnych projektów i ich twórców,− organizowanie szkoleń w dziedzinie innowacji,− wydawanie publikacji o tematyce związanej z innowacjami technicz-

nymi.Więcej informacji na temat działalności sieci znajduje się na stronie in-

ternetowej: www.innowacje.not.org.pl


��

Sieć KIGNET Innowacje

Sieć KIGNET Innowacje została utworzona przez Krajową Izbę Go-spodarczą na bazie regionalnych izb przemysłowo-handlowych. Celem jej działalności jest zwiększenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw poprzez poprawę dostępności wysokiej jakości usług świadczonych przed-siębiorcom przez organizacje otoczenia biznesu. W ramach sieci powstają podsieci informacyjne, doradcze i szkoleniowe specjalizujące się w promo-cji i wdrażaniu innowacji w małych i średnich firmach. Do statutowych za-dań sieci KIGNET Innowacje w zakresie wspierania innowacyjności i trans-feru technologii należą:

− stworzenie przez Krajową Izbę Gospodarczą, z udziałem izb człon-kowskich, wyspecjalizowanych sieci usług dla przedsiębiorstw,

− stworzenie wspólnych baz danych dostępnych, na różnych zasadach, dla członków sieci, innych izb, klientów,

− utworzenie grup eksperckich z różnych obszarów tematycznych, świadczących usługi dla przedsiębiorstw za pośrednictwem członków sieci,

− stworzenie mechanizmu i instrumentów komunikacji i współpracy izb (uczestników podsieci),

− zdefiniowanie norm dla usług oferowanych przez sieć KIGNET, jak również zdefiniowanie i uruchomienie mechanizmów ich wdrażania,

− świadczenie usług informacyjnych, doradczych i szkoleniowych – za-równo organizacyjnych, jak i technologicznych – dotyczących promocji i wdrażania innowacji w firmach,

Szczegółowe informacje na temat zakresu działania sieci KIGNET Inno-wacje dostępne są na stronie internetowej www.kig.pl/kignet.php

Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce

Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczo-ści w Polsce, powstało w 1992 r. Stowarzyszenie zrzesza 150 członków indywidualnych oraz członków wspierających, jakimi są ośrodki innowacji i przedsiębiorczości oraz inne instytucje zajmujące się promocją przedsię-biorczości i rozwojem lokalnym. Stowarzyszenie ma na celu wspieranie procesu rozwoju przedsiębiorczości poprzez zaspokajanie potrzeb tych, którzy doradzają i pomagają przedsiębiorcom w rozpoczęciu działalności gospodarczej, prowadzeniu przedsiębiorstw i ich przetrwaniu na rynku. Wśród statutowych zadań stowarzyszenia w obszarze wspierania innowa-cyjności i transferu technologii znajdują się:

��


− doskonalenie kwalifikacji założycieli i pracowników ośrodków inno-wacji i przedsiębiorczości oraz obrona ich interesów,

− popularyzacja wiedzy i osiągnięć naukowych oraz praktycznych w za-kresie organizacji i działania ośrodków innowacji i przedsiębiorczości,

− wspomaganie transferu technologii i innowacji,− działanie na rzecz adaptacji małych i średnich przedsiębiorstw do wa-

runków wolnego rynku,− tworzenie modelowych rozwiązań wspomagania przedsiębiorczości

i ograniczania bezrobocia,− popieranie i tworzenie sieci ośrodków innowacji i przedsiębiorczości.Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczo-

ści w Polsce korzysta w swojej działalności z bogatego instrumentarium wsparcia, do którego należą:

− organizacja szkoleń i doradztwa na temat Unii Europejskiej i wspie-rania MŚP, innowacji i technologii,

− prowadzenie badań i publikacja „Raportu o Stanie Ośrodków Inno-wacji i Przedsiębiorczości w Polsce”,

− prowadzenie sekretariatu Międzynarodowej Grupy Ekspertów Parków Naukowych i Centrów Innowacji (SPICE) oraz Centrów Innowacji w Europie Środkowej i Wschodniej (ICECE),

− organizacja dorocznej konferencji na temat wspierania rozwoju regio-nalnego oraz promocji małych i średnich przedsiębiorstw,

− pomoc i doradztwo w dziedzinie tworzenia i zarządzania Stowarzy-szeniami Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości na Ukrainie, Białorusi, w Kazachstanie i w Rosji,

− upowszechnianie informacji o programach Unii Europejskiej,− opracowywanie zestawu poradników dla ośrodków innowacji i przed-

siębiorczości zarówno w celu wyjaśnienia, czym są te ośrodki, jak i przedsta-wienia najlepszych wzorów praktycznych,

− tworzenie systemu oceny ośrodków innowacji i przedsiębiorczości,− rozwijanie współpracy z organizacjami międzynarodowymi.Więcej informacji o zadaniach realizowanych przez stowarzyszenie

znajduje się na witrynie internetowej www.sooipp.org.pl


��

P rzygotowanie organizacyjne instytucji otoczenia biznesu do świadczenia usług w zakresie transferu technologii

rozdział II

40


Przygotowanie organizacyjne instytucji...

��

W niniejszym rozdziale omówione zostały organizacyjne aspekty zwią-zane z wdrażaniem w jednostkach otoczenia biznesu mechanizmów po-zwalających na świadczenie usługi w zakresie transferu technologii. Isto-tą niniejszego poradnika jest przybliżenie problematyki usług w zakresie transferu technologii oraz zachęcenie do sięgania po nie przez instytu-cje działające na rzecz wspierania przedsiębiorczości. Punktem wyjścia do wprowadzenia w instytucji otoczenia biznesu usługi mającej na celu aktywne pośredniczenie w dziedzinie transferu technologii jest rozpozna-nie procesów związanych ze świadczeniem tej usługi oraz ich umiejętne wkomponowanie w strukturę organizacyjną instytucji.

�. Model transferu technologii

Model transferu technologii można przedstawić jako układ, w którym rolę pośrednika pomiędzy oferentami technologii a odbiorcami pełni in-stytucja otoczenia biznesu. Zgodnie z tym modelem, instytucja otoczenia biznesu realizuje dwa rodzaje zadań w sferze transferu technologii. Pierw-szym rodzajem są zadania związane z podmiotem zgłaszającym technolo-gię (oferenci, strona podażowa), drugim zaś – te, odnoszące się do pod-miotu poszukującego technologii (odbiorcy technologii, strona popytowa) (zob. rysunek 5).

W relacjach ze stroną podażową instytucja otoczenia biznesu zajmuje się zatem:

− przyjmowaniem zgłoszeń o technologii od producentów i wynalaz-ców oraz ich zamieszczaniem w bazie danych (pozyskanie i rejestracja in-nowacji),

− poszukiwaniem klientów na technologie zarejestrowane w bazie.

42


W relacjach ze stroną popytową następuje natomiast:− przyjmowanie zapytań ze strony zainteresowanych możliwością do-

stępu do konkretnej technologii,− poszukiwanie technologii dla klientów lub poinformowanie o zapo-

trzebowaniu na nową technologię.Warto zwrócić uwagę na fakt, że w zadaniach związanych z przyjmo-

waniem zgłoszeń i zapytań rola instytucji pośredniczącej jest pasywna. Sprowadza się bowiem do udokumentowania zgłoszenia lub przeszukania bazy z ofertami technologii. Stroną czynną są tu organizacje zgłaszające i poszukujące technologii. Z kolei, pozostałe zadania wymagają pełnienia przez instytucje otoczenia biznesu aktywnej roli w transferze technologii. Instytucje otoczenia biznesu poszukują nabywców na technologie oraz przekazują zainteresowanym technologie uzyskane od ich autorów (dystry-bucja innowacji). Ponadto, poszukują dostawców technologii, reprezentu-jąc w tej mierze zamawiających technologie.

1. Zgłoszenie technologii

Instytucjaotoczeniabiznesu

Oferencitechnologii

3. Poszukiwanie technologii

2. Przekazanie technologii

5. Promocja technologii

4. Zgłoszenie zapotrzebowania

Odbiorcytechnologii

Rysunek 5. Model transferu technologiiŹródło: Opracowanie własne.

Tak, jak zostało to podkreślone w poprzednim rozdziale, aktualnie dominującą tendencją w dziedzinie stymulowania przekazu technologii jest wykorzystywanie podejścia sieciowego, a więc integrowanie potencja-łu, jakim dysponują ośrodki transferu technologii. Uproszczony model tego podejścia przedstawia rysunek 6.

Przedstawiony na rysunku 6 model sieci instytucji otoczenia bizne-su określa zależności pomiędzy dwiema instytucjami otoczenia biznesu, świadczącymi usługi w zakresie transferu technologii (w rzeczywistości licz-ba instytucji kooperujących w ramach sieci jest znacznie większa). Współ-


��

praca pomiędzy instytucjami otoczenia biznesu działającymi w ramach sie-ci może przybierać co najmniej kilka postaci, a mianowicie:

− zapytania o posiadane technologie,− wspólną organizację kampanii promujących technologie,− wspólne poszukiwania nabywców technologii,− udzielanie wzajemnego wsparcia w zakresie przeniesienia technologii,− zgłaszanie technologii do wspólnych baz danych.

Współpraca w zakresierealizacji procesów transferutechnologii



Oferencitechnologii





Odbiorcytechnologii



Oferencitechnologii





Odbiorcytechnologii

Rysunek 6. Model sieci instytucji transferu technologiiŹródło: Opracowanie własne.

��


2. Proces transferu technologii w instytucji otoczenia biznesu

Z perspektywy instytucji pośredniczącej w transferze, proces transfe-ru technologii rozumiany jest jako uporządkowany według logicznej sek-wencji ciąg zdarzeń, następujący od momentu zidentyfikowania potrzeby nabycia technologii aż do jej wdrożenia w środowisku zgłaszającego taką potrzebę.

1. Rejestracjazapotrzebowaniana technologię

2. Poszukiwanietechnologii

3. Rejestracjatechnologii

4. Promocjatechnologii

5. Przeniesienietechnologii

Rysunek 7. Proces transferu technologiiŹródło: Opracowanie własne.

W przyjętym modelu wyróżniono 5 kluczowych podprocesów, które re-alizowane są przez instytucje otoczenia biznesu oraz łącznie tworzą proces transferu technologii. Na podprocesy te składają się:

1. Rejestracja zapotrzebowania na technologię.2. Poszukiwanie technologii.3. Rejestracja technologii.4. Promocja technologii.5. Przeniesienie technologii.Należy wyraźnie podkreślić, że nie każdy proces transferu technologii

następuje według wyżej przedstawionej sekwencji, w której rolę inicjatora procesu pełni oferent (strona popytowa). W przypadku kiedy instytucje oto-czenia biznesu dysponują zarejestrowanymi technologiami, które spełniają oczekiwania zgłaszających zapotrzebowanie, proces transferu technologii przebiega według poniższego schematu (zob. rysunek 8).

1. Rejestracjazapotrzebowaniana technologię

2. Poszukiwanietechnologii


Rysunek 8. Proces transferu technologii (wariant uproszczony 1)Źródło: Opracowanie własne.


��

1. Promocjatechnologii


Rysunek 9. Proces transferu technologii (wariant uproszczony 2)Źródło: Opracowanie własne.

Z kolei w sytuacji, kiedy instytucje otoczenia biznesu dysponują zare-jestrowanymi technologiami, dla których nie ma zgłoszonego zapotrzebo-wania, w wyniku działań promocyjnych możliwe jest dotarcie do przedsię-biorstw zainteresowanych nabyciem zarejestrowanej technologii. Stan taki odzwierciedla rysunek 9.

Z punktu widzenia celów niniejszego poradnika, w dalszej części roz-ważać będziemy pierwszy z przedstawionych, całościowy model procesu transferu technologii. Każdy z 5 podprocesów składających się na ten mo-del zostanie opisany przy pomocy jednakowych elementów, tj.:

− istoty,− przesłanek realizacji,− celu,− zakresu,− odpowiedzialności (właściciel podprocesu),− opisu postępowania,− wejścia,− wyjścia.Przyjęto, że wszystkie podprocesy procesu transferu technologii będą

mogły być wykonywane w przeciętnej jednostce otoczenia biznesu na trzech stanowiskach pracy, czyli: koordynatora transferu technologii, specjalisty ds. prawnych i transferu technologii oraz specjalisty ds. promocji technologii. Każdy z wyróżnionych podprocesów procesu transferu tech-nologii będzie posiadał swego właściciela, jednoznacznie odpowiedzialne-go za jakość realizacji określonego podprocesu.

2.1. Rejestracja zapotrzebowania na technologię

A. Istota. Rejestracja zapotrzebowania na technologię polega na zewi-dencjonowaniu przez instytucję otoczenia biznesu zapotrzebowania ze stro-

46


ny przedsiębiorstw na konkretną technologię. Do realizacji tego celu wyko-rzystuje się formularze, które służą dokładnemu zdiagnozowaniu oczekiwań klienta odnośnie do poszukiwanej technologii. Formularze dystrybuowane są wśród przedsiębiorców w formie wydrukowanej, drogą elektroniczną bądź są dostępne w aktywnej postaci na stronie internetowej. Informa-cje zawarte w formularzach pozwalają zarejestrować zapotrzebowanie na technologię, zwykle w ogólnodostępnych internetowych bazach danych.

B. Przesłanki realizacji. Decyzja o umieszczeniu przez przedsiębior-stwo zapotrzebowania na technologię w ewidencji prowadzonej przez in-stytucję otoczenia biznesu zapada w następstwie zidentyfikowania takiej potrzeby. Oznacza to, że przedsiębiorstwo musi dysponować diagnozą zapotrzebowania na technologię oraz nawiązać kontakt z instytucją doko-nującą rejestracji zapotrzebowania.

C. Cel. Uzyskanie dokładnych danych od poszukującego technologii, umożliwiających sprawne poszukiwanie wymaganej technologii. O pra-widłowej realizacji procesu świadczą: dokładność zapisu zapotrzebowa-nia (eliminująca potrzebę dodatkowych zapytań) oraz sprawna rejestracja zgłoszenia.

D. Zakres. Rejestracja zapotrzebowania na technologię następuje z my-ślą o poszukiwaniu danej technologii.

E. Odpowiedzialność. Właścicielem tego podprocesu – zgodnie z przedstawionymi w dalszej części tablicami kompetencji – jest koordyna-tor transferu technologii, dysponujący odpowiednimi formularzami (głównie elektronicznymi) i bazą danych potrzebną do zarejestrowania zgłoszenia.

F. Opis postępowania. Podproces polega na identyfikacji potrzeb klienta na podstawie rozmowy bezpośredniej i umieszczeniu ich w bazie. W przypadku istnienia witryny internetowej, w której umieszczono elek-troniczny formularz, poszukujący może złożyć zapotrzebowanie za jego pomocą. W przypadku braku możliwości dokładnego określenia potrzeb technologicznych przeprowadza się dodatkową rozmowę mającą na celu uzyskanie brakujących informacji. Do rejestracji zapotrzebowania wyko-rzystuje się dane wejściowe i wyjściowe.

G. Wejście. Danymi wejściowymi dla tego podprocesu są potrzeby przedsiębiorstw, wyrażone w formie ustnej, pisemnej lub elektronicznej. W przypadku braku znajomości specyfikacji technologicznej pomocą w określeniu zapotrzebowania służy koordynator transferu technologii. W uzasadnionych przypadkach rejestracja zapotrzebowania na technolo-gię może być poprzedzona audytem potrzeb technologicznych w firmie. W tym punkcie następuje zarówno identyfikacja potrzeb na podstawie


��

obecnych zasobów firmy (kwalifikacje pracowników, poziom rozwoju technicznego, itp.), jak i sprawdzenie strategii przedsiębiorstwa w zakresie wspomagania realizacji celów przez transfer technologii.

H. Wyjście. Rezultatem podprocesu jest określenie wszystkich danych potrzebnych do wyboru rodzaju technologii pożądanej przez przedsiębior-stwo. Fizyczna postać wyjścia procesu to wypełnione pola formularza. Ze-brane dane stanowią podstawę do rozpoczęcia poszukiwania technologii.

2.2. Poszukiwanie technologii

A. Istota. W trakcie poszukiwania technologii aktywną rolę pełni insty-tucja otoczenia biznesu, która zarejestrowała zapotrzebowanie przedsię-biorstwa na technologię. Kluczowe zadania, jakie wówczas są realizowane, polegają na przeszukiwaniu baz z ofertami dostępnych technologii w celu odnalezienia ofert spełniających parametry zdefiniowane przez zgłaszają-cego zapotrzebowanie na technologię. W przypadku braku takich ofert, rola instytucji otoczenia biznesu sprowadza się do poszukiwania twórców technologii, którzy mogliby zrealizować zamówienie określone przez zgła-szającego zapotrzebowanie.

B. Przesłanki realizacji. Realizacja jest najczęściej wynikiem złożenia zapytania przez poszukującego technologii. Drugą przesłanką jest potrzeba rozwoju bazy danych technologii poprzez poszukiwanie nowych oferen-tów technologii, czego rezultatem są opisy kolejnych technologii wprowa-dzonych do bazy.

C. Cel. Znalezienie technologii odpowiadającej wymaganiom klienta. W tym celu korzysta się z baz danych ofert technologicznych, kieruje się zapytania do innych instytucji pośredniczących w transferze technologii lub nawiązuje kontakty z potencjalnymi twórcami. O prawidłowej realizacji podprocesu, jakim jest poszukiwanie technologii, świadczy przede wszyst-kim krótki czas poszukiwania technologii.

D. Zakres. Proces jest realizowany w celu zaspokojenia potrzeb poszu-kującego technologii.

E. Odpowiedzialność. Odpowiedzialność za ten podproces spoczy-wa – zgodnie z przedstawionymi w dalszej części tablicami kompetencji – na specjaliście ds. promocji technologii, z którym współpracuje koordy-

��


nator transferu technologii, odpowiedzialny za rejestrację zapotrzebowania na technologię.

F. Opis postępowania. Poszukiwanie technologii odbywa się w dwóch etapach. Są to:

1. Przeszukiwanie bazy danych pod kątem zgłoszonych kryteriów. Po-lega na użyciu kwerend przeszukujących bazę. W przypadku braku odpo-wiedniej technologii, poszukiwania skierowane są na zewnątrz.

2. Poszukiwanie technologii wśród oferentów. Polega na przeprowadze-niu rozmów z dostawcami technologii, w tym także na wysłaniu do nich zapytania. Specjalista może także przesłać zapytanie do innych instytucji otoczenia biznesu pośredniczących w transferze technologii.

G. Wejście. Dane wejściowe pochodzą z formularzy wypełnionych przez poszukującego technologii. Zostają one wpisane do bazy danych instytucji pośredniczącej w transferze oraz ewentualnie do baz danych in-nych instytucji.

H. Wyjście. Wynikiem procesu są propozycje technologii odpowiada-jące kryteriom poszukującego.

2.3. Rejestracja technologii

A. Istota. Rejestracja technologii polega na dokonaniu opisu i umiesz-czeniu w ewidencji (np. w ogólnodostępnej internetowej bazie danych), prowadzonej przez instytucję otoczenia biznesu, technologii zgłoszonej przez oferenta. Zadanie to realizowane jest przede wszystkim z myślą o przedsiębiorstwach, które w przyszłości mogą poszukiwać określonej technologii. Rejestracja technologii może odbywać się zarówno w następ-stwie poszukiwań określonych technologii prowadzonych przez instytucję otoczenia biznesu, jak i niezależnie od nich, a więc jako bezpośrednie zgłoszenie oferowanej technologii przez jej twórców.

B. Przesłanki realizacji. Rejestracja technologii odbywa się w celu za-spokojenia potrzeb poszukującego technologii. Jest ona wynikiem pozyska-nia nowego zapisu do bazy danych lub zgłoszenia dostawcy.

C. Cel. Zapisanie technologii w sposób dokładny, ułatwiający jej wyszu-kiwanie. O prawidłowej realizacji procesu świadczy: jednoznaczność zapi-su pozwalająca na identyfikację podstawowych danych charakteryzujących zapotrzebowanie. Zmienność zapisów przejawiająca się podczas częstej


��

aktualizacji bazy określana jest wskaźnikiem w postaci udziału nowych wpisów do ogółu technologii oraz wzrostu liczby wpisów.

D. Zakres. Procedura obejmuje ogół czynności zmierzających do po-prawnego zapisu technologii przy użyciu odpowiednich formularzy (w for-mie papierowej), a także elektronicznej bazy danych. Szczegółowa instruk-cja postępowania reguluje zakres tej procedury i zawiera wzory formularzy.

E. Odpowiedzialność. Właścicielem tego podprocesu jest – zgodnie z przedstawionymi w dalszej części tablicami kompetencji – koordynator transferu technologii. W przypadku wątpliwości natury prawnej korzysta on z pomocy specjalisty ds. prawnych i transferu technologii.

F. Opis postępowania. Procedura polega na prezentacji specyfika-cji technicznej technologii, pozyskaniu danych o jej właścicielu i ustale-niu praw autorskich (przy ewentualnym udziale specjalisty ds. prawnych i transferu technologii) oraz umieszczeniu opisu technologii w bazie.

G. Wejście. Dane wejściowe pochodzą z rozmowy ze zgłaszającym technologię i dokumentacji technicznej (zgłoszenie oferenta technologii).

H. Wyjście. Wynikiem podprocesu jest zapis w bazie danych, zawiera-jący podstawowe dane potrzebne do przyszłego transferu technologii.

2.4. Promocja technologii

A. Istota. Promocja technologii polega na wykorzystywaniu szerokiego instrumentarium w celu rozpowszechniania informacji o technologiach za-rejestrowanych w ewidencji prowadzonej przez instytucję otoczenia bizne-su wśród ich potencjalnych nabywców. Instrumenty promocji wykorzysty-wane w tym celu są zróżnicowane. Wymienić tutaj należy: organizowanie konferencji, spotkania bezpośrednie, przeprowadzanie akcji informacyj-nych z wykorzystaniem mediów, itd.

B. Przesłanki realizacji. Celem tego podprocesu jest rozpowszechnie-nie informacji o technologiach zarejestrowanych w bazie instytucji otocze-nia biznesu, a w konsekwencji przekonanie potencjalnych nabywców i ofe-rentów technologii do możliwości danej instytucji w zakresie pośrednictwa w transferze technologii.

C. Cel. Stworzenie wizerunku instytucji otoczenia biznesu jako ośrodka pośredniczącego pomiędzy oferentami a poszukującymi technologii, a tak-że rozpowszechnienie informacji o rodzajach technologii znajdujących się

50


w bazie danych. O prawidłowej realizacji procesu świadczy liczba rekor-dów w bazie (bezpośrednio) oraz liczba osób uczestniczących w organizo-wanych przez instytucję seminariach, konferencjach (pośrednio).

D. Zakres procedury. Podproces realizowany jest zarówno na potrzeby instytucji otoczenia biznesu jako pośrednika w transferze technologii, jak i dostawców technologii.

E. Odpowiedzialność. Właścicielem procesu jest – zgodnie z przedsta-wionymi w dalszej części tablicami kompetencji – specjalista ds. promocji technologii.

F. Opis postępowania. Działania promocyjne polegają na poinformo-waniu potencjalnych dostawców technologii i poszukujących technologii o możliwości skorzystania z usług instytucji otoczenia biznesu jako pośred-nika transferu technologii. Realizacja tego procesu może polegać na przy-gotowaniu opracowań popularyzujących transfer technologii, organizacji konferencji, dystrybucji informacji drogą elektroniczną. Procedura postę-powania dopuszcza możliwość uczestnictwa także innych ośrodków po-średniczących w transferze.

G. Wejście. Dane wejściowe stanowią informacje dotyczące bazy danych (technologie) oraz działania instytucji otoczenia biznesu jako po-średnika w transferze technologii. Do danych wejściowych należy także zaliczyć korzyści, jakie odnoszą zarówno oferenci technologii, jak i przej-mujący ją klienci.

H. Wyjście. W wyniku realizacji tego podprocesu następuje przeka-zanie informacji konkretnym organizacjom (osobom), a w konsekwencji zgłoszenie zapotrzebowania na technologię.

2.5. Przeniesienie technologii

A. Istota. Jest to najważniejszy podproces, gdyż w jego ramach nastę-puje zawarcie umowy przeniesienia technologii i fizyczne wdrożenie tech-nologii w środowisku zgłaszającego zapotrzebowanie na technologię. O ile sposób przeniesienia technologii pozostaje w ścisłym związku z rodzajem danej technologii, o tyle zawarcie umowy może przebiegać według ściśle określonej, pięcioetapowej procedury, na którą składa się:

1. Wybór właściwego prawa.2. Określenie stron kontraktu.


��

3. Sformułowanie celów projektu.4. Określenie przedmiotu kontraktu.5. Sprawdzenie projektu.B. Przesłanki realizacji. Realizacja jest konsekwencją skojarzenia klienta

i dostawcy technologii – polega na przeniesieniu praw autorskich do techno-logii, a także pomocy w fizycznym transferze (szkolenia, doradztwo, itp.).

C. Cel. Realizacja transferu technologii. O prawidłowej realizacji proce-su świadczy zadowolenie klienta i dokonanie płatności.

D. Zakres. Jest to najistotniejszy etap, którego poprawna realizacja gwa-rantuje zadowolenie obu stron – oferenta technologii i jej odbiorcy. Jedno-cześnie jest to podproces najbardziej złożony, którego warianty postępowania mogą się znacznie różnić ze względu na rodzaj przenoszonej technologii.

E. Odpowiedzialność. Właścicielem procesu jest – zgodnie z przedsta-wionymi w dalszej części tablicami kompetencji – specjalista ds. prawnych i transferu technologii, w niektórych przypadkach korzystający ze wsparcia koordynatora transferu technologii.

F. Opis postępowania. Podczas transferu technologii należy dokład-nie sprawdzić możliwości adaptacyjne organizacji, która daną technologię pragnie pozyskać. Dotyczy to zarówno zasobów ludzkich (odpowiednie kwalifikacje i wiedza), jak i organizacyjno-technicznych (różniących się na skutek specyfikacji danej technologii). W tym celu wskazane jest prze-prowadzenie audytu wstępnego, co pozwoli na identyfikację ewentualnej konieczności realizacji dodatkowych zadań ułatwiających proces przyswo-jenia technologii.

G. Wejście. Technologia wraz z dokumentacją, będąca w posiadaniu oferenta technologii.

H. Wyjście. Technologia przeniesiona do dostawcy, przeszkoleni pra-cownicy.

2.6. Podprocesy pomocnicze

Charakterystyka wszystkich podprocesów pozwala określić działania uzupełniające zakres czynności niezbędnych do transferu technologii. Na-leżą do nich w szczególności:

− pomoc w kalkulacji kosztów transferu technologii przez koordynato-ra transferu technologii,

52


− pomoc w poszukiwaniu środków finansowych na przeprowadzenie transferu technologii oraz m.in. przeprowadzenie audytu technologicznego przez specjalistę ds. promocji technologii.

Powyższe czynności określić można mianem podprocesów pomocni-czych, dla których proponujemy następujące nazwy:

1. Szacowanie kosztów transferu technologii.2. Poszukiwanie zewnętrznych źródeł finansowania transferu techno-

logii.

�. Biuro transferu technologii

Ważnym celem niniejszego opracowania jest dostarczenie instytucjom otoczenia biznesu instrumentarium użytecznego do rozszerzenia zakresu usług świadczonych przez nie na rzecz przedsiębiorstw o usługi w zakre-sie transferu technologii. Wdrożenie w instytucji nowej usługi będzie się wiązać z koniecznością modyfikacji jej dotychczasowej struktury organiza-cyjnej. Istotą tej zmiany jest powołanie odrębnego zespołu pracowników, zajmującego się transferem technologii, bądź umiejętne wkomponowanie zadań z zakresu transferu technologii w dotychczas istniejącą strukturę sta-nowisk pracy.

Przed dokonaniem wyboru optymalnego dla danej organizacji rozwią-zania należy wziąć pod uwagę strukturę stanowisk pracy oraz profil wy-kształcenia osób, które będą się zajmowały świadczeniem usług w zakresie transferu technologii. Rekomendowane jest wprowadzenie następujących trzech stanowisk pracy:

1. Koordynatora transferu technologii – stanowisko zajmowane przez osobę posiadającą techniczno-ekonomiczny profil wykształcenia,

2. Specjalisty ds. prawnych i transferu technologii – stanowisko zajmo-wane przez osobę posiadającą prawniczy profil wykształcenia,

3. Specjalisty ds. promocji technologii – stanowisko zajmowane przez osobę, dysponującą kwalifikacjami w zakresie marketingu.

Realizacja zadań z zakresu transferu technologii wymaga pełnienia obo-wiązków kierowniczych, co w praktyce oznacza powierzenie obowiązków kierowania biurem (zespołem) transferu technologii kierownikowi instytucji otoczenia biznesu lub kierownikowi jednej z wcześniej funkcjonujących komórek organizacyjnych.


��

Doświadczenia z realizacji projektu zatytułowanego Organizacja transfe-ru technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu potwierdzają, że przy-jęta systematyka stanowisk pracy jest możliwa do wdrożenia w większości instytucji otoczenia biznesu (z wyłączeniem małych, 2-4-osobowych orga-nizacji).

Sposób organizacji komórki ds. transferu technologii oraz jej ulokowa-nie w strukturze instytucji otoczenia biznesu został przedstawiony na ry-sunku 10.

Kierownik instytucjiotoczenia biznesu

Kierownicy komórekorganizacyjnych

Komórki organizacyjneinstytucji otoczenia biznesu Biuro transferu technologii

Koordynator transferutechnologii

Specjalista ds. prawnychi transferu technologii

Specjalista ds. promocjitechnologii

Rysunek 10. Schemat organizacyjny biura transferu technologiiŹródło: Opracowanie własne.

Koordynator transferu technologii odpowiedzialny jest za rejestrację zapo-trzebowania na technologię i rejestrację technologii. Wiedza z zakresu nauk technicznych jest pomocna w zrozumieniu charakteru technologii i tworze-niu opisów czytelnych dla osób nie posługujących się językiem technicz-nym. Podobnego rodzaju wiedza i umiejętności wykorzystywane są do za-pisania zgłoszenia zapotrzebowania na technologię. Zgłaszający nie musi posługiwać się terminami technicznymi (często klienci używają języka po-tocznego, aby opisać swoje oczekiwania), a zadaniem osoby zajmującej to stanowisko jest przełożenie opisu zapotrzebowania na język techniczny.

Umiejętności związane z oszacowaniem kosztu pozyskania technologii i jej adaptacji do nowych warunków są ważne z punktu widzenia eko-nomicznego uzasadnienia wyboru technologii. Wiedza techniczno-ekono-miczna pozwala również na opracowywanie ekspertyz, przeprowadzanie audytów technologicznych, czyli prowadzenie działań towarzyszących transferowi technologii.

��


Doświadczenia Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A., która dokonała pilotażowego testu omawianej struktury organizacyjnej, potwier-dziły zasadność stworzenia stanowiska koordynatora transferu technologii, pełniącego funkcję kierownika biura transferu technologii, a jednocześnie świadczącego usługi w zakresie rejestracji technologii i rejestracji zapotrze-bowania4.

Specjalista ds. prawnych i transferu technologii realizuje zadania związa-ne z przygotowaniem umowy na przeniesienie technologii. Na tym stano-wisku świadczone jest również doradztwo w zakresie badania zdolności pa-tentowej, praw własności intelektualnej, licencji, ochrony patentowej, itd.

Osoba zatrudniona na tym stanowisku powinna wykazywać się znajo-mością przepisów prawa z zakresu własności intelektualnej (patent, mar-ka handlowa, rysunek przemysłowy, prawa autorskie). Samo przeniesie-nie technologii odbywa się przy aktywnym udziale koordynatora transferu technologii, dysponującego wiedzą o techniczno-ekonomicznych aspek-tach przedsięwzięcia.

Specjalista ds. promocji technologii odpowiada natomiast za marke-tingowe aspekty działania biura, popularyzując zarówno zarejestrowane technologie, jak i poszukując technologii w odpowiedzi na zgłoszone za-potrzebowania. Osoba zatrudniona na tym stanowisku realizuje zadania związane z promocją technologii – organizując konferencje, przygotowując informator, utrzymując kontakty z oferentami zgłaszającymi i poszukujący-mi technologii.

Na podstawie przedstawionej charakterystyki stanowisk możliwe jest przygotowanie ogólnej tablicy kompetencji (zob. tabela 2), określają-cej role wypełniane w procesie transferu technologii na poszczególnych stanowiskach. Szczegółową tablicę kompetencji, z wyróżnieniem funkcji elementarnych, przedstawiono w dalszej części tego rozdziału.

Rodzaje współudziałów w realizacji poszczególnych podprocesów transferu technologii, określone w tabeli 2, wyznaczają ramy współpracy między poszczególnymi stanowiskami. I tak, w przypadku rejestracji zapo-trzebowania na technologię głównym wykonawcą jest koordynator trans-feru technologii, a współpraca specjalisty ds. promocji technologii wynika z możliwości zgłoszenia zapotrzebowania na skutek działań podejmowa-nych właśnie na tym stanowisku. Natomiast ewentualna współpraca w za-kresie specjalizacji ze specjalistą ds. prawnych i transferu technologii wynika

4 W początkowym etapie testowania struktury organizacyjnej wprowadzonej przez Tarnowską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. w 2006 r., składała się ona z następujących stanowisk: kierownik komórki ds. transferu technologii, specjalista ds. transferu technologii, specjalista ds. technologii i specjalista ds. promocji technologii.


��

z potencjalnej konieczności uzgodnienia aspektów prawnych w zgłoszeniu (np. rozporządzania prawami autorskimi do technologii).

Tabela 2. Podział odpowiedzialności za zadania w zakresie transferu technologii – ogólna tablica kompetencji

Podproces transferutechnologii

Nazwa stanowiska

Koordynatortransferu

technologii

Specjalista ds. prawnych

i transferutechnologii

Specjalista ds. promocjitechnologii

Rejestracja zapotrzebowania na technologię A C B

Poszukiwanie technologii B C A

Rejestracja technologii A B C

Promocja technologii C C A

Przeniesienie technologii B A C

A – odpowiedzialność kluczowa (właściciel procesu); B – regularny współudział w procesie; C – ewentualna współpraca w zakresie specjalizacji.Źródło: Opracowanie własne.

Właścicielem podprocesu poszukiwanie technologii jest specjalista ds. promocji technologii, który dokładną specyfikację technologii uzyskuje od koordynatora transferu technologii. Konsultacja prawnicza jest wymagana w celu określenia warunków ewentualnego przeniesienia praw autorskich.

Rejestracji technologii dokonuje koordynator transferu technologii, ale dopuszczalna jest też sytuacja, kiedy za rejestrację odpowiada specjali-sta ds. promocji technologii. Zakres współudziału specjalisty ds. prawnych i transferu technologii jest analogiczny jak w przypadku poszukiwania tech-nologii.

Promocja technologii realizowana jest na stanowisku specjalisty ds. pro-mocji technologii. Oprócz współudziału przy pozyskaniu nowych technologii, główną rolą osoby zatrudnionej na tym stanowisku jest rozpowszechnianie informacji o posiadanych technologiach, a także nawiązywanie współpracy z innymi instytucjami świadczącymi usługi w zakresie transferu technologii.

W podprocesie dotyczącym przeniesienia technologii bierze udział dwóch wykonawców. Pierwszym z nich jest specjalista ds. prawnych i transferu technologii, którego zadaniem jest przygotowanie umowy oraz innej niezbędnej dokumentacji w zgodzie z przepisami prawa. Przeniesie-nie technologii może się jednak wiązać z koniecznością włączenia również koordynatora transferu technologii.

56


Projektując mechanizmy funkcjonowania biura transferu technologii niezbędne staje się jasne określenie pełnego spektrum funkcji, jakie będzie ono wypełniać. Uwzględniając model procesu transferu technologii moż-liwe staje się opracowanie klasyfikatora funkcji, które zostaną przypisane poszczególnym stanowiskom pracy w biurze transferu technologii. W ta-beli 3 mianem funkcji głównych określono kolejne podprocesy transferu technologii, natomiast funkcjami elementarnymi są szczegółowo określone zadania realizowane w ramach każdej z funkcji głównych. Poza pięcioma funkcjami głównymi (podprocesami procesu transferu technologii), dodat-kowo wyróżniono szóstą funkcję dotyczącą kooperacji instytucji w sieci instytucji otoczenia biznesu, specjalizujących się w przekazie innowacji.

Tabela 3. Klasyfikator funkcji transferu technologii

Funkcje główne Funkcje elementarne1 2

1. Rejestracja zapotrze-bowania na techno-logię

01.1. Ewidencja zapotrzebowania zgłaszanego przez klienta

01.2. Sprawdzanie aktualności zgłoszonych zapotrzebowań

01.3. Wypełnianie kart opisu projektu innowacyjnego

01.4. Wprowadzenie kart opisu projektu innowacyjnego do bazy danych

01.5. Określanie cech użytkowych i ekonomicznych nowych wyrobów lub procesów technologicznych

01.6. Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji zapo-trzebowania na technologię

01.7. Waloryzacja technologiczna – kojarzenie partnerów

01.8. Ewaluacja i selekcja technologii

01.9. Ocena możliwości komercjalizacji projektu


02.1. Analiza prawa własności do technologii

02.2. Analiza rynku

02.3. Identyfikacja oczekiwań MŚP w stosunku do technologii wspiera-jących ich rozwój

02.4. Identyfikacja potencjalnych dostawców technologii

02.5. Pomoc w określeniu listy potencjalnych oferentów technologii

02.6. Przygotowanie zapytania do oferentów technologii

02.7. Utrzymywanie kontaktów z agencjami rządowymi i międzynaro-dowymi w zakresie transferu technologii

02.8. Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji zapo-trzebowania technologii

02.9. Wysyłanie zapytań do oferentów technologii

2.10. Doradztwo w zakresie badania zdolności patentowej, praw włas-ności intelektualnej, patentów, licencji


��

1 2

3. Rejestracja (ewidencjo-nowanie) technologii

03.1. Zamieszczanie informacji o projekcie innowacyjnym w Bazie Projektów Innowacyjnych

03.2. Aktualizacja bazy danych

03.3. Nadzorowanie aktualności dokumentów związanych ze zgłoszo-nymi technologiami

03.4. Opracowywanie dokumentacji zbiorczej na podstawie dokumen-tacji technologicznej

03.5. Przygotowanie dokumentacji rejestracyjnej we współpracy ze zgłaszającym technologię

03.6. Utrzymywanie kontaktów z klientami

03.7. Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji technologii

03.8. Monitorowanie statusu projektu


04.1. Organizacja imprez propagujących transfer technologii

04.2. Przygotowanie i prowadzenie prezentacji o prawnych aspektach transferu technologii

04.3. Przygotowanie kampanii reklamowo-promocyjnych

04.4. Przygotowanie materiałów reklamujących organizację i bazę technologii

04.5. Przygotowanie prezentacji zgłoszonych technologii

04.6. Udział w targach i pokazach technologicznych

04.7. Utrzymywanie kontaktu ze zgłaszającymi technologię

04.8. Współpraca z mediami

04.9. Identyfikacja funduszy unijnych dofinansowujących działania związane z nowoczesnymi technologiami

4.10. Identyfikacja krajowych źródeł dofinansowania działań związa-nych z nowoczesnymi technologiami

4.11. Promocja źródeł finansowania przedsięwzięć innowacyjnych

5. Przeniesienie technologii

05.1. Nadzór nad wdrażaną technologią

05.2. Określanie kwoty transferu

05.3. Określenie przedmiotu kontraktu

05.4. Określenie stron kontraktu

05.5. Opracowanie instrukcji technologicznych

05.6. Ustalenie form przeniesienia praw autorskich

05.7. Pomoc w wyborze i kontraktacji zasobów niezbędnych do wdro-żenia technologii

05.8. Przeprowadzenie szkoleń w zakresie transferu technologii

05.9. Sformułowanie celów projektu

��


1 2

5. Przeniesienie technologii

5.10. Sprawdzenie projektu

5.11. Współudział w negocjacjach

5.12. Wybór właściwego prawa

5.13. Doradztwo w zakresie finansowania innowacyjnej działalności gospodarczej

5.14. Monitorowanie, nadzorowanie i sterowanie procesami technolo-gicznymi i transportowymi

5.15. Monitorowanie negocjacji między właścicielem projektu a instytu-cją zainteresowaną projektem

5.16. Szacowanie kosztów transferu technologii w procesie transferu technologii

5.17. Obliczanie opłacalności ekonomicznej

5.18. Badanie praw autorskich w procesie transferu technologii

5.19. Identyfikacja przepisów prawa

6. Inne 06.1. Współpraca w zakresie wyżej wymienionych funkcji z innymi instytucjami otoczenia biznesu

Źródło: Opracowanie własne.

Dysponując zestawieniem funkcji elementarnych możliwe jest sporzą-dzenie szczegółowej tablicy kompetencji, określającej podział odpowie-dzialności za realizację zadań w zakresie transferu technologii w projek-towanym biurze transferu technologii, tworzonym w strukturze instytucji otoczenia biznesu (zob. tabela 4).

Z tablicy kompetencji wynika, że najbardziej odpowiedzialnym sta-nowiskiem jest stanowisko koordynatora transferu technologii. Na tym stanowisku odpowiedzialność jest około dwukrotnie większa w stosunku do pozostałych stanowisk. Skłania to do wniosku, że w przypadku inten-syfikacji świadczenia usług w zakresie transferu technologii należy rozwa-żyć konieczność zatrudnienia na tym stanowisku dwóch osób, przy jedno-czesnym przypisaniu odpowiedzialności za koordynację prac biura jednej z tych osób.


��

Tabela 4. Podział odpowiedzialności za zadania w zakresie transferu technologii – szczegółowa tablica kompetencji

Funkcje elementarneKoordynator

transferutechnologii

Specjalistads. prawnych

i transferu technologii

Specjalista ds. promocji technologii

1 2 3 4

01.1. Ewidencja zapotrzebowania zgłaszane-go przez klienta A C –

01.2. Sprawdzanie aktualności zgłoszonych zapotrzebowań A – –

01.3. Wypełnianie kart opisu projektu inno-wacyjnego A – –

01.4. Wprowadzenie kart opisu projektu innowacyjnego do bazy danych A – –

01.5. Określanie cech użytkowych i eko-nomicznych nowych wyrobów lub procesów technologicznych

A – –

01.6. Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji zapotrzebowa-nia na technologię

B A –

01.7. Waloryzacja technologiczna – kojarze-nie partnerów A – C

01.8. Ewaluacja i selekcja technologii A – –

01.9. Ocena możliwości komercjalizacji projektu A B –

02.1. Analiza prawa własności do technologii – A –

02.2. Analiza rynku – – A

02.3. Identyfikacja oczekiwań MŚP w sto-sunku do technologii wspierających ich rozwój

– – A

02.4. Identyfikacja potencjalnych dostawców technologii C – A

02.5. Pomoc w określeniu listy potencjalnych oferentów technologii A – B

02.6. Przygotowanie zapytania do oferentów technologii – – A

02.7. Utrzymywanie kontaktów z agencjami rządowymi i międzynarodowymi w za-kresie transferu technologii

C – A

02.8. Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji zapotrzebowa-nia technologii

A B –

02.9. Wysyłanie zapytań do oferentów technologii C – A

60


1 2 3 4

2.10. Doradztwo w zakresie badania zdolno-ści patentowej, praw własności intelek-tualnej, patentów, licencji

B A –

03.1. Zamieszczanie informacji o projekcie innowacyjnym w Bazie Projektów Innowacyjnych

A – –

03.2. Aktualizacja bazy danych A – –

03.3. Nadzorowanie aktualności dokumen- tów związanych ze zgłoszonymi tech-nologiami

A – –

03.4. Opracowywanie dokumentacji zbiorczej na podstawie dokumentacji tech-nologicznej

A C C

03.5. Przygotowanie dokumentacji rejestra-cyjnej we współpracy ze zgłaszającym technologię

A B –

03.6. Utrzymywanie kontaktów z klientami B – A

03.7. Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji technologii – A –

03.8. Monitorowanie statusu projektu A – –

04.1. Organizacja imprez propagujących transfer technologii – – A

04.2. Przygotowanie i prowadzenie prezen-tacji o prawnych aspektach transferu technologii

– A –

04.3. Przygotowanie kampanii reklamowo- -promocyjnych – – A

04.4. Przygotowanie materiałów reklamują-cych organizację i bazę technologii – – A

04.5. Przygotowanie prezentacji zgłoszonych technologii B – A

04.6. Udział w targach i pokazach technolo-gicznych C – A

04.7. Utrzymywanie kontaktu ze zgłaszający-mi technologię – – A

04.8. Współpraca z mediami – – A

04.9. Identyfikacja funduszy unijnych do-finansowujących działania związane z nowoczesnymi technologiami

C – A

4.10. Identyfikacja krajowych źródeł dofinan-sowania działań związanych z nowo-czesnymi technologiami

C – A

4.11. Promocja źródeł finansowania przedsię-wzięć innowacyjnych – – A


61

1 2 3 4

05.1. Nadzór nad wdrażaną technologią A C –

05.2. Określanie kwoty transferu A – B

05.3. Określenie przedmiotu kontraktu B A –

05.4. Określenie stron kontraktu B A –

05.5. Opracowanie instrukcji technologicz-nych A – –

05.6. Ustalenie form przeniesienia praw autorskich C A –

05.7. Pomoc w wyborze i kontraktacji zasobów niezbędnych do wdrożenia technologii

A B –

05.8. Przeprowadzenie szkoleń w zakresie transferu technologii A C C

05.9. Sformułowanie celów projektu A – –

5.10. Sprawdzenie projektu A B –

5.11. Współudział w negocjacjach C A C

5.12. Wybór właściwego prawa – A –

5.13. Doradztwo w zakresie finansowania innowacyjnej działalności gospodarczej A – B

5.14. Monitorowanie, nadzorowanie i ste-rowanie procesami technologicznymi i transportowymi

A – –

5.15. Monitorowanie negocjacji między właś-cicielem projektu a instytucją zaintere-sowaną projektem

– A –

5.16. Szacowanie kosztów transferu technolo-gii w procesie transferu technologii A – B

5.17. Obliczanie opłacalności ekonomicznej A – B

5.18. Badanie praw autorskich w procesie transferu technologii A

5.19. Identyfikacja przepisów prawa – A –

06.1. Współpraca w zakresie wyżej wymie-nionych funkcji z innymi instytucjami otoczenia biznesu

B B A

RAZEM 27A, 7B, 8C 13A, 6B, 4C 18A, 5B, 4C

A – odpowiedzialność kluczowa – wykonawca (właściciel procesu); B – regularny współudział w procesie; C – ewentualna współpraca w zakresie specjalizacji.

Źródło: Opracowanie własne.

62


�. Opisy stanowisk pracy pracowników biura transferu technologii

Dysponując szczegółowym podziałem odpowiedzialności za zadania w zakresie transferu technologii, możliwe staje się opracowanie szczegó-łowych opisów zaprojektowanych stanowisk. Opisy stanowisk pracy, poza określeniem pełnionych funkcji, zawierają też informacje o ich usytuowaniu w strukturze organizacyjnej jednostki otoczenia biznesu i wymogi kwalifika-cyjne, jakie powinny być spełnione przez osoby piastujące dane stanowisko.

�.�. Stanowisko koordynatora transferu technologii

OPIS STANOWISKA PRACYNazwa stanowiska pracy: Koordynator transferu technologii

Komórka organizacyjna: Biuro transferu technologii

Kod komórki: TT

Cel istnienia stanowiska pracy

Właściciel procesów: rejestracja zapotrzebowania na technologię, rejestracja technologiiProwadzi nadzór nad wszystkimi procesami w komórce

Miejsce w strukturze organizacyjnej

Stanowisko podlega kierownikowi jednostki

Funkcje podstawowe

I. W zakresie rejestracji zapotrzebowania na technologię:– Ewidencja zapotrzebowania zgłaszanego przez klienta– Ocena możliwości komercjalizacji projektu– Sprawdzanie aktualności zgłoszonych zapotrzebowań– Wypełnianie kart opisu projektu innowacyjnego– Wprowadzenie kart opisu projektu innowacyjnego do bazy danych– Określanie cech użytkowych i ekonomicznych nowych wyrobów lub procesów techno-

logicznych– Waloryzacja technologiczna – kojarzenie partnerów


63

II. W zakresie rejestracji technologii:– Zamieszczanie informacji o projekcie innowacyjnym w Bazie Projektów Innowacyjnych– Opracowywanie dokumentacji zbiorczej na podstawie dokumentacji technologicznej– Przygotowanie dokumentacji rejestracyjnej we współpracy ze zgłaszającym technologię– Nadzorowanie aktualności dokumentów związanych ze zgłoszonymi technologiami– Aktualizacja bazy danych (aktualizacja informacji o projekcie)– Monitorowanie statusu projektu

III. W zakresie transferu technologii:– Pomoc przy opracowaniu instrukcji technologicznych– Nadzór nad wdrażaną technologią– Przeprowadzenie szkoleń dotyczących transferu technologii

IV. W zakresie promocji technologii– Udział w prezentacjach zgłoszonych technologii

V. W zakresie poszukiwania technologii– Pomoc w określeniu listy potencjalnych oferentów technologii

VI. Ogólne– Współpraca w zakresie wyżej wymienionych funkcji z innymi instytucjami otoczenia

biznesu– Doskonalenie procesów technologii– Twórcze realizowanie powierzonych zadań– Dbałość o powierzone środki materialne– Konstruktywna współpraca z innymi stanowiskami w komórce ds. transferu technologii– Podnoszenie swoich kwalifikacji– Reprezentowanie organizacji na zewnątrz

Wymogi kwalifikacyjne

Wymagane wykształcenie wyższe inżynierskie

Wymagane uprawnienia –

Doświadczenie zawodowe 3 lata

Wymagana wiedza specjalistyczna

− Kompleksowa wiedza z zakresu zadań wykony-wanych na zajmowanym stanowisku

− Znajomość metod oceny i doboru technologii− Kompleksowa wiedza z zakresu praktycznego

stosowania prawa na zajmowanym stanowisku

Wymagane umiejętności i zdolności

− Umiejętność stosowania i interpretacji aktów normatywnych oraz obowiązujących przepisów, regulujących metody pracy na zajmowanym stanowisku

− Umiejętność posługiwania się danymi numerycz-nymi

− Zdolność przewidywania oraz formułowania wniosków

− Obsługa komputera i wykorzystywanie nowoczes-nych środków łączności

− Obowiązkowość i dyspozycyjność− Dokładność, systematyczność, terminowość− Fachowość i profesjonalizm w działaniach− Komunikatywność

64


4.2. Stanowisko specjalisty ds. prawnych i transferu technologii

OPIS STANOWISKA PRACYNazwa stanowiska pracy: Specjalista ds. prawnych i transferu technologii


Kod komórki: TT


Właściciel procesów: transfer technologii


Stanowisko podlega koordynatorowi transferu technologiiZastępuje koordynatora transferu technologii

Funkcje podstawowe

I. W zakresie transferu technologii, w tym przygotowania kontraktu:– Wybór właściwego prawa– Ocena możliwości komercjalizacji projektu– Określenie stron kontraktu– Sformułowanie celów projektu– Określenie przedmiotu kontraktu– Sprawdzenie projektu– Pomoc w ustaleniu form przeniesienia praw autorskich– Współudział w negocjacjach– Monitorowanie negocjacji między właścicielem projektu a instytucją zainteresowaną

projektem– Monitorowanie, nadzorowanie i sterowanie procesami technologicznymi

i transportowymi

II. W zakresie rejestracji zapotrzebowania na technologię– Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji zapotrzebowania

na technologię

III. W zakresie poszukiwania technologii– Analiza prawa własności do technologii– Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji zapotrzebowania technologii– Doradztwo w zakresie badania zdolności patentowej, praw własności intelektualnej,

patentów, licencji

IV. W zakresie rejestracji technologii– Wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji technologii– Współpraca ze specjalistą ds. technologii w zakresie opracowywanej dokumentacji

technologicznej

V. W zakresie promocji technologii– Przygotowanie i prowadzenie prezentacji o prawnych aspektach transferu technologii


65




Wymagane wykształcenie wyższe prawnicze




− Kompleksowa wiedza z zakresu zadań wykonywanych na zajmowanym stano-wisku

− Znajomość zagadnień techniczno-tech-nologicznych innowacji

− Znajomość procedur transferu techno-logii


− Umiejętność analizy dokumentacji technicznej i interpretacji zapisów, regu-lujących metody pracy na zajmowanym stanowisku

− Zdolność przewidywania oraz formuło-wania wniosków

− Obsługa komputera i wykorzystywanie nowoczesnych środków łączności

− Obowiązkowość i dyspozycyjność− Dokładność, systematyczność, termino-

wość− Fachowość i profesjonalizm w działa-

niach− Komunikatywność

66


�.�. Stanowisko specjalisty ds. promocji technologii

OPIS STANOWISKA PRACYNazwa stanowiska pracy: Specjalista ds. promocji technologii


Kod komórki: TT


Właściciel procesu promocja technologii


Stanowisko podlega koordynatorowi transferu technologii

Funkcje podstawowe

I. W zakresie promocji technologii:– Organizacja imprez propagujących transfer technologii– Przygotowanie materiałów reklamujących organizację i bazę technologii– Współpraca z mediami– Przygotowanie kampanii reklamowo-promocyjnej– Przygotowanie prezentacji zgłoszonych technologii– Utrzymywanie kontaktu ze zgłaszającymi technologię– Udział w targach i pokazach technologicznych– Identyfikacja funduszy unijnych dofinansowujących wdrażanie nowoczesnych

technologii– Identyfikacja krajowych źródeł dofinansowania procesu wdrażania nowoczesnych

technologii– Promocja źródeł finansowania przedsięwzięć innowacyjnych

II. W zakresie poszukiwania technologii:– Identyfikacja oczekiwań przedsiębiorstw w stosunku do technologii wspierających ich

rozwój– Wysyłanie zapytań do oferentów technologii– Identyfikacja potencjalnych dostawców technologii– Przygotowanie zapytania do oferentów technologii– Analiza rynku– Utrzymywanie kontaktów z agencjami rządowymi i międzynarodowymi w zakresie


III. W zakresie rejestracji technologii:– Współpraca ze specjalistą ds. technologii w zakresie opracowywanej dokumentacji

technologicznej

IV. W zakresie rejestracji zapotrzebowania na technologię:– Utrzymywanie kontaktów z klientami

V. W zakresie transferu technologii:– Współudział w negocjacjach– Określanie kwoty transferu– Pomoc w wyborze i kontraktacji zasobów niezbędnych do wdrożenia technologii– Doradztwo w zakresie finansowania innowacyjnej działalności gospodarczej


67




Wymagane wykształcenie wyższe ekonomiczne




– Kompleksowa wiedza z zakresu marketin-gu i efektywności inwestycji

– Znajomość metody szacowania wysokości płatności za transfer technologii

– Znajomość cyklu życia technologii– Znajomość procedur postępowania admi-

nistracyjnego– Kompleksowa wiedza z zakresu praktycz-

nego stosowania prawa na zajmowanym stanowisku


– Umiejętność stosowania i interpretacji ak-tów normatywnych oraz obowiązujących przepisów, regulujących zadania wykony-wane na zajmowanym stanowisku

– Umiejętność posługiwania się danymi numerycznymi

– Zdolność przewidywania oraz formułowa-nia wniosków

– Obsługa komputera i wykorzystywanie nowoczesnych środków łączności

– Obowiązkowość i dyspozycyjność– Dokładność, systematyczność, termino-

wość– Fachowość i profesjonalizm w działaniach– Komunikatywność

68


�. Doświadczenia z działalności biura transferu technologii w Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A.

�.�. Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. jako instytucja otoczenia biznesu

Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (TARR S.A.) została utworzona w 1995 r. Agencja realizuje wiele przedsięwzięć stymulujących rozwój społeczny i gospodarczy subregionu tarnowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem projektów dotyczących poszanowania energii. Do naj-ważniejszych obszarów aktywności TARR S.A. należą:

– pozyskiwanie środków krajowych i zagranicznych na realizację regio-nalnych przedsięwzięć gospodarczych,

– udzielanie wsparcia przedsiębiorstwom w zakresie pozyskiwania środ-ków finansowych z programów unijnych, w tym pomoc zarówno w przygo-towaniu projektu i wniosku, jak i realizacji projektu oraz jego rozliczeniu,

– prowadzenie Funduszu Poręczeń Kredytowych,– prowadzenie Funduszu Pożyczkowego,– prowadzenie Funduszu Pożyczkowo-Restrukturyzacyjnego,– prowadzenie Funduszu Pożyczkowego dla Wspólnot Mieszkaniowych,– zarządzanie Tarnowskim Parkiem Naukowo-Technologicznym, w ra-

mach którego funkcjonuje m.in. Inkubator Przedsiębiorczości i Innowacji w Szczucinie,

– prowadzenie Tarnowskiego Inkubatora Przedsiębiorczości,– prowadzenie placówki kształcenia ustawicznego pod nazwą Wszech-

nica Edukacyjna,– prowadzenie działalności szkoleniowej i konsultingowej,– tworzenie stron www dla małych i średnich przedsiębiorstw,


69

– nawiązywanie współpracy z producentami oprogramowania dla ma-łych i średnich przedsiębiorstw w celu jego dystrybucji, wdrażania i prze-prowadzania szkoleń,

– wspieranie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska natural-nego oraz ponadlokalną działalnością kulturalną.

TARR S.A. przystąpiła do realizacji projektu pod nazwą „Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu” w marcu 2006 r., aby przetestować i zweryfikować metody i narzędzia transferu technologii opracowane przez Małopolską Szkołę Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska. Głównymi zadaniami realizowanymi przez TARR S.A. były:

– świadczenie usług w zakresie transferu technologii, w oparciu o za-projektowaną strukturę organizacyjną oraz z wykorzystaniem bazy projek-tów innowacyjnych,

– weryfikacja użyteczności i funkcjonalności opracowanej struktury orga-nizacyjnej oraz Bazy Projektów Innowacyjnych na podstawie doświadczeń zdobytych w trakcie świadczenia usług w zakresie transferu technologii.

Zagadnienia innowacyjności i transferu technologii nie należą do wio-dących obszarów aktywności TARR S.A., jednakże z uwagi na atrakcyj-ność tej problematyki oraz jej rosnące znaczenie w strategii rozwoju usług świadczonych przez agencję, decyzją władz TARR S.A., agencja przystąpiła do projektu w celu wdrożenia nowej usługi oraz zwiększenia własnego po-tencjału w dziedzinie transferu technologii.

5.2. Ocena zaprojektowanej struktury stanowisk

Do realizacji zadań polegających na teście w TARR S.A. metod i narzę-dzi transferu technologii opracowanych w ramach projektu zostały zaanga-żowane trzy osoby, które pełniły obowiązki: koordynatora transferu tech-nologii, specjalisty ds. prawnych i transferu technologii oraz specjalisty ds. promocji technologii. Test ten przeprowadzono w okresie marzec–wrze-sień 2006 r.

70


Koordynator transferu technologii

Zgodnie z rekomendowaną koncepcją podziału zadań i odpowiedzial-ności, za całość procesu świadczenia usługi w zakresie transferu technologii odpowiada koordynator transferu technologii. Do zadań osoby zatrudnio-nej na tym stanowisku należał nadzór merytoryczny i formalny nad zada-niami wykonywanymi przez TARR S.A. oraz udział w realizacji wszystkich zadań w zakresie transferu technologii. Wykonywała ona również wiele dodatkowych zadań związanych z wypełnianiem „obowiązków projekto-wych”, tj. utrzymywanie bieżących kontaktów z Małopolską Szkołą Admi-nistracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie (prowadzącą biuro projektu), prowadzenie rozliczeń finansowych, weryfikowanie kart czasu pracy osób zaangażowanych w realizację projektu ze strony TARR S.A., sporządzanie sprawozdań z prowadzonych prac oraz innych niezbędnych dokumentów wewnętrznych.

Koordynator transferu technologii pełnił jednocześnie rolę konsultanta oraz uczestniczył w niemal wszystkich działaniach podejmowanych przez TARR S.A. w ramach projektu. W szczególności wspierał specjalistę ds. promocji technologii w takich pracach, jak: prowadzanie sesji informacyj-nych, informowanie klientów TARR S.A. o projekcie oraz ofercie techno-logii zamieszczonej w Bazie Projektów Innowacyjnych. Do podstawowych obowiązków koordynatora transferu technologii należało poszukiwanie nowych projektów innowacyjnych, sporządzanie kart ich opisu oraz za-mieszczanie zidentyfikowanych i opracowanych projektów innowacyjnych w internetowej bazie danych. Oprócz tego koordynator transferu techno-logii prowadził ewidencję zapotrzebowania na technologie zgłaszane przez przedsiębiorstwa oraz pośredniczył w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy przedsiębiorstwami a autorami projektów innowacyjnych.

Specjalista ds. prawnych i transferu technologii

Do głównych zadań realizowanych na stanowisku specjalisty ds. praw-nych i transferu technologii należało m.in.:

– przygotowanie merytoryczne i udział w sesjach informacyjnych dla przedsiębiorców, instytucji otoczenia biznesu oraz innych podmiotów na temat projektu oraz Bazy Projektów Innowacyjnych,

– monitorowanie zainteresowania przedsiębiorców Bazą Projektów In-nowacyjnych,

– analiza funkcjonalności bazy,


��

– poszukiwanie i rejestracja technologii, w tym m.in. poszukiwanie pro-jektów innowacyjnych, wyjaśnianie wątpliwości prawnych w przypadku rejestracji technologii, analiza prawa własności do technologii,

– rejestrowanie zapotrzebowania na technologię.Osoba zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. prawnych i transferu

technologii prowadziła sesje informacyjne, uczestniczyła w spotkaniach z firmami, nawiązywała kontakt telefoniczny oraz za pośrednictwem pocz-ty elektronicznej z potencjalnymi twórcami projektów innowacyjnych oraz przedsiębiorcami, którzy mogliby być zainteresowani wdrożeniem wcześniej zidentyfikowanych i zarejestrowanych projektów. Sporządza-ła ona również karty opisu projektów innowacyjnych z wykorzystaniem określonych wcześniej procedur i formularzy. W trakcie realizacji zadania nie zaobserwowano większego zainteresowania wyjaśnianiem wątpliwości prawnych. Zgłaszający projekty dysponowali bowiem patentami lub złożyli gotowe wnioski o przyznanie patentu bądź posiadali inne prawa autorskie do technologii (projektów innowacyjnych) oferowanych do bazy.

Specjalista ds. promocji technologii

Do zadań specjalisty ds. promocji technologii należała promocja Bazy Projektów Innowacyjnych oraz procesu transferu technologii wśród przed-siębiorstw oraz jednostek naukowo-badawczych, a w szczególności:

– organizacja sesji informacyjnych,– opracowanie tekstu promocyjnego kierowanego do przedsiębiorstw,– opracowanie tekstu informacyjnego kierowanego do instytucji ba-

dawczych,– upowszechnianie informacji o projekcie, np. poprzez dystrybuowanie

ulotek w miejscach publicznych i odwiedzanych przez przedsiębiorców.W trakcie realizacji zadań, za które odpowiedzialny był specjalista ds.

promocji technologii, utworzono bazy adresowe przedsiębiorców oraz instytucji naukowo-badawczych oraz przygotowano teksty promocyj-ne, adresowane do wymienionych powyżej grup odbiorców. Informacje o bazie trafiały do osób i instytucji potencjalnie nimi zainteresowanych po-cztą tradycyjną oraz elektroniczną. W przypadku poszukiwania nowych projektów często stosowany był również kontakt telefoniczny. Informacja na temat Bazy Projektów Innowacyjnych została zamieszczona na stronie internetowej TARR S.A., a dodatkowo linki do adresu bazy danych zostały zamieszczone w portalu Wrota Małopolski. Wykorzystywanym narzędziem promocji były również ulotki promocyjne, które były udostępniane w sie-dzibie TARR S.A., ale także w miejscach publicznych odwiedzanych przez

72


przedsiębiorców, np. w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopol-skiego, urzędach skarbowych oraz innych instytucjach publicznych.

Biorąc pod uwagę wszystkie zastosowane w projekcie rodzaje działań promocyjnych, należy stwierdzić, że najskuteczniejszą formą promocji pro-jektów innowacyjnych okazały się bezpośrednie spotkania z przedsiębior-cami (organizowane podczas sesji informacyjnych), spotkania w firmach oraz bezpośredni kontakt z przedsiębiorcami poszukującymi różnego ro-dzaju wsparcia w TARR S.A.

�.�. Konkluzje

Udział TARR S.A. w testowaniu metod i narzędzi transferu technologii, opracowanych z myślą o instytucjach otoczenia biznesu zainteresowanych wdrożeniem usługi pośredniczenia w transferze technologii zakończył się powodzeniem. Wnioski są następujące:

1. Utworzenie biura transferu technologii w instytucji otoczenia bizne-su zatrudniającej co najmniej 15-20 pracowników nie powinno sprawiać szczególnych trudności. Chodzi tu zarówno o te instytucje, które posiadają jakiekolwiek doświadczenie w dziedzinie kojarzenia biznesu i nauki, jak również instytucje po raz pierwszy angażujące się w działalność doradczą dla przedsiębiorstw. Wydaje się jednak, że pracownicy realizujący zada-nia w zakresie transferu technologii będą je wykonywać prawdopodobne łącznie z innymi zadaniami realizowanymi w instytucji otoczenia biznesu. Zatrudnienie pracowników do pracy wyłącznie w biurze transferu techno-logii będzie możliwe wówczas, kiedy usługi w zakresie transferu technologii będą świadczone na szeroką skalę.

2. Liczba zaprojektowanych stanowisk pracy, do świadczenia usług w zakresie transferu technologii, tj.: koordynatora transferu technologii, specjalisty ds. prawnych i transferu technologii oraz specjalisty ds. promocji technologii, okazała się właściwa dla organizacji otoczenia biznesu, jaką jest zatrudniająca 19 pracowników TARR S.A.

3. Opisy każdego z trzech zaprojektowanych stanowisk pracy były na tyle szczegółowe i jednoznaczne, że nie pojawiły się trudności w określeniu rzeczywistych czynności, jakie mają być wykonywane na poszczególnych stanowiskach pracy. Wydaje się zatem, że opisy stanowisk pracy rekomen-


��

dowane w niniejszym poradniku powinny okazać się równie użyteczne dla potencjalnych naśladowców.

4. Jak zostało to wyżej przedstawione, zakresy zadań realizowanych w TARR S.A. przez osoby zatrudnione na stanowiskach transferu techno-logii odbiegały nieco od zadań określonych w opisach stanowisk sporzą-dzonych na wstępie. Powodem była konieczność optymalnego rozłożenia obowiązków pracowniczych – zadania z obszaru transferu technologii nie mogły kolidować z innymi zadaniami realizowanymi przez poszczególnych pracowników instytucji. Doświadczenia te dowodzą, że realizując zadania dotyczące transferu technologii dopuszczalna jest pewnego rodzaju wy-mienność (łączenie) funkcji elementarnych pomiędzy poszczególnymi sta-nowiskami. Dysponowanie precyzyjnym zestawieniem wszystkich funkcji realizowanych w procesie transferu technologii sprawia bowiem, że indy-widualnie przeprowadzane modyfikacje koncepcji podziału zadań i obo-wiązków pomiędzy poszczególnymi stanowiskami nie są ryzykowne.

5. Reasumując, należy stwierdzić, że rekomendowana w niniejszym poradniku koncepcja funkcjonowania biura transferu technologii została pozytywnie zweryfikowana. Rosnące zainteresowanie środowiska tarnow-skich przedsiębiorców usługą w zakresie transferu technologii pozwala op-tymistycznie patrzeć na przyszłą aktywność TARR S.A. w tej dziedzinie.

��



��

B azy danych projektów innowacyjnych

rozdział III

76


Bazy danych projektów innowacyjnych

��

�. Bazy informacji o nowych technologiach i innowacjach

Bazy informacji o nowych technologiach i innowacjach są podstawo-wym instrumentem transferu technologii. Bazy tego rodzaju prowadzone są przez instytucje lub sieci instytucji transferu technologii (zob. rozdz. 1.4). W tym miejscu omówimy kilka najważniejszych baz danych, będących źródłem informacji o nowych technologiach i innowacjach.

Baza BBS (Bulletin Board System) – prowadzona jest przez sieć IRC pod adresem: www.irc.cordis.europa.eu. Serwis ten zawiera zaawansowaną wyszukiwarkę oferowanych technologii oraz zgłaszanych potrzeb na tech-nologie dostępne w całej Europie. W serwisie prezentowane są informacje na temat aktualnych wydarzeń i nowości w dziedzinie innowacji i transferu technologii.

Baza AMT (Automatic Matching Tool) – to system automatycznego łą-czenia oferentów i poszukujących technologii. Kojarzenie partnerów od-bywa się na podstawie słów kluczowych wybieranych przez klienta (właś-ciwych dla jego projektu). Baza AMT prowadzona jest przez sieć IRC pod adresem: www.irc.cordis.europa.eu. Klient korzystający z AMT ma dostęp do wszystkich ofert technologicznych z interesującej go dziedziny, zgłoszo-nych we wszystkich ośrodkach europejskiej sieci IRC. Warunkiem dostępu do ofert są prawidłowo zdefiniowane słowa kluczowe.

Baza STIM – prowadzona przez sieć STIM pod adresem internetowym www.stim.org.pl w ramach projektu Ogólnopolska Sieć Transferu Techno-logii i Wspierania Innowacyjności MŚP „STIM”. Serwis dysponuje bazą za-wierającą rozbudowaną wyszukiwarkę ofert i zapytań technologicznych, zgłaszanych przez instytucje należące do sieci STIM. W serwisie dostępne są także aktualne informacje na temat wydarzeń, nowości i konferencji związanych z innowacjami i transferem technologii w Polsce.

��


Baza Danych Technologii – prowadzona jest przez PARP w ramach sieci KSI i funkcjonuje na portalu PARP pod adresem www.ksu.parp.gov.pl/oferty_ksi.html. Zamieszczane są w niej oferowane technologie i zapyta-nia pochodzące od ośrodków KSI z całego kraju. W końcu 2006 r. w bazie znajdowało się około 120 wpisów.

Baza SYNABA – utworzona przez Ośrodek Przetwarzania Informacji (OPI), zawiera opisy prac naukowo-badawczych i badawczo-rozwojowych, rozpraw doktorskich i habilitacyjnych oraz ekspertyz naukowych wykona-nych w polskich jednostkach naukowych i badawczo-rozwojowych. Baza dostępna jest na stronie internetowej: www.bazy.opi.org.pl

Bazy serwisu CORDIS – CORDIS to serwis informacyjny Komisji Eu-ropejskiej poświęcony badaniom i rozwojowi oraz działaniom na rzecz innowacji. Podstawowe założenia serwisu CORDIS to ułatwianie udziału w europejskich działaniach badawczych i innowacyjnych, wspieranie wy-korzystania wyników badań, szczególnie w sektorach kształtujących konku-rencyjność Europy oraz promowanie rozpowszechnienia wiedzy na rzecz innowacyjności przedsiębiorstw oraz społecznej akceptacji dla nowych technologii. Bazy serwisu CORDIS dostępne są pod adresami internetowy-mi: www.cordis.europa.eu oraz www.cordis.lu

CORDIS Technology Marketplace – dział serwisu CORDIS poświęco-ny promocji i poszukiwaniu technologii jest dostępny pod adresem: www.cordis.europa.eu/marketplace. Baza jest darmowym serwisem interneto-wym, w którym można znaleźć dane dotyczące projektów badawczych i rozwoju technologicznego oraz szukać możliwości nawiązania kontaktów komercyjnych w dziedzinie innowacyjnych technologii. W serwisie dostęp-ne są głównie następujące dane:

− wyniki badań przygotowanych do komercjalizacji,− prezentacje najciekawszych wyników przedstawionych jako oferty

technologiczne.Serwis Technology Marketplace zawiera również przeglądarkę najcie-

kawszych ofert technologicznych. Dostępne są cztery opcje ukierunkowu-jące przeglądanie ofert pod kątem zastosowań biznesowych, naukowych, społecznych oraz ofert będących wynikami projektów zrealizowanych w Programach Ramowych. Baza zawiera także rozbudowaną wyszuki-warkę innowacyjnych rozwiązań i technologii. W serwisie tym możliwe jest umieszczenie własnej oferty technologicznej oraz projektu badaw-czego. Poza opisem wyników badań czy rozwiązania technologicznego, w przygotowywanej ofercie należy uwzględnić:


��

− potencjalne obszary współpracy, którymi zgłaszający jest zaintereso-wany,

− aspekty innowacyjne rozwiązania,− potencjalne sektory rynku, w których możliwe jest zastosowanie opra-

cowanego rozwiązania,− sposób ochrony praw własności intelektualnej,− etap rozwoju (prototyp, badania, itp.).Portal Innowacji – prowadzony jest przez Polską Agencję Rozwoju

Przedsiębiorczości, a dostępny pod adresem internetowym www.pi.gov.pl. Na Portalu Innowacji znajduje się forum wymiany innowacyjnych rozwią-zań, oferujące jeden z największych w polskim Internecie ogólnodostęp-ny Bank Technologii i Wyrobów oraz bardzo użyteczną Tablicę Zgłoszeń Innowacyjnych Potrzeb umożliwiającą kojarzenie przedsiębiorców poszu-kujących nowych rozwiązań z ośrodkami naukowymi opracowującymi innowacyjne technologie. Ponadto, portal zawiera Bazę Instytucji Wspie-rających Innowacyjność oraz uaktualnianą na bieżąco Bazę Potencjału Par-ków i Inkubatorów Technologicznych – z pełną ofertą jednostek tego typu w naszym kraju.

Portal UNIDO (United Nations Industrial Development Organization) – działa pod adresem www.exchange.unido.org/. Jednym z najistotniejszych działów portalu jest Marketplace, stanowiący giełdę ofert i zapytań ekspor-towych, technologicznych i kooperacyjnych. Oferty gromadzone są oraz umieszczane w serwisie przez przedstawicielstwa UNIDO działające na ca-łym świecie. Celem stworzenia portalu było wsparcie rozwoju sektora MŚP poprzez ułatwienie nawiązywania kontaktów międzynarodowych, a dzięki temu rozwój międzynarodowej współpracy handlowej przedsiębiorstw.

Baza międzynarodowych projektów innowacyjnych – prowadzona jest przez Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska. Baza ta dostępna jest pod adresem internetowym www.innowacje.malopolska.pl. Ten regionalny serwis stanowi platformę wymiany informacji oraz na-wiązywania kontaktów i współpracy między sektorem nauki i gospodarki w Małopolsce. Serwis zawiera forum dyskusyjne, dzięki czemu przyczynia się do wymiany dobrych praktyk i pomysłów na projekty oraz bank pomy-słów i ofert, w którym umieszczane są oferty technologiczne oraz różnego rodzaju oferty współpracy.

80


2. Baza Projektów Innowacyjnych

2.1. Istota i funkcje Bazy Projektów Innowacyjnych

Baza Projektów Innowacyjnych została przygotowana w ramach pro-jektu zatytułowanego Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu i dostępna jest pod adresem: www.transfer.edu.pl/baza/. Podstawową funkcją bazy jest możliwość zarówno wyszukiwania projek-tów innowacyjnych, które zostały w niej zarejestrowane, jak i zgłaszanie zapotrzebowania na nowe technologie.

Opracowując koncepcję funkcjonowania Bazy Projektów Innowacyj-nych dokonano analizy funkcjonalności podobnych baz danych, dostęp-nych dla klientów krajowych i międzynarodowych. Punktem wyjścia do za-projektowania Bazy Projektów Innowacyjnych oraz wdrożenia procedur zarządzania bazą było opracowanie precyzyjnej dokumentacji opisującej sposób realizacji poszczególnych zadań związanych z funkcjonowaniem bazy. Na dokumentację tę składają się:

− opis systemu ewidencjonowania projektów innowacyjnych,− instrukcja obsługi Bazy Projektów Innowacyjnych,− formularz dotyczący transferu technologii,− formularz dotyczący zgłoszenia zainteresowania,− formularz dotyczący zgłoszenia projektu,− formularz dotyczący zgłoszenia zapotrzebowania,− karta opisu projektu innowacyjnego,− opis procedury: sporządzanie i aktualizacja Bazy Projektów Innowa-

cyjnych.W końcu 2006 r. Baza Projektów Innowacyjnych zawierała 67 projek-

tów innowacyjnych, przypisanych do jednej z 5 dziedzin nauki, tj.:− biologia i medycyna,− energia,− środowisko,− przemysł,− technologie informacyjne.


��

Poza projektami innowacyjnymi w bazie zarejestrowano również 15 zgłoszonych zapotrzebowań na nowe technologie.

2.2. Funkcjonowanie Bazy Projektów Innowacyjnych

Doświadczenia z omawianego projektu dowodzą, że warunkami spraw-nego funkcjonowania Bazy Projektów Innowacyjnych jest efektywna reali-zacja wszystkich zadań, składających się na sekwencję zarządzania bazą, tj.:

1. Upowszechnianie informacji o bazie oraz możliwościach zgłaszania projektów innowacyjnych.

2. Nawiązanie kontaktu z klientem oraz ustalenie szczegółowych wa-runków zlecenia.

3. Ocena możliwości komercjalizacji projektu.4. Zamieszczenie projektu lub zapotrzebowania na technologię w Bazie

Projektów Innowacyjnych.5. Zgłoszenie zainteresowania projektem innowacyjnym lub zapotrze-

bowaniem na projekt.6. Monitorowanie przebiegu negocjacji.7. Transfer technologii.8. Współpraca między partnerami w sieci.

1. Upowszechnianie informacji o bazie oraz możliwościach zgłasza-nia projektów innowacyjnych

Jednym z kluczowych czynników powodzenia funkcjonowania Bazy Projektów Innowacyjnych jest zapewnienie dopływu nowych ofert projek-tów innowacyjnych. Promocja bazy odbywa się poprzez Internet, dystry-bucję materiałów drukowanych, kontakt z lokalnymi mediami oraz wystą-pienia na konferencjach i seminariach, w których udział biorą potencjalni autorzy projektów innowacyjnych oraz przedsiębiorcy poszukujący tech-nologii opracowywanych w jednostkach badawczych.

Ważną cechą bazy danych jest umożliwienie zgłaszania projektów in-nowacyjnych lub zapotrzebowania na nowe technologie bezpośrednio ze strony internetowej. Z doświadczeń omawianego projektu wynika, że zamieszczone na stronie internetowej formularze zgłoszenia projek-

82


tu innowacyjnego i zgłoszenia zapotrzebowania na technologie powinny być proste – ograniczać się do minimalnej ilości danych wprowadzanych przez dostarczycieli projektów innowacyjnych lub przedsiębiorców zainte-resowanych technologią. Formularze te, poza nazwą jednostki badawczej (firmy), powinny umożliwiać rejestrację danych kontaktowych, zwłaszcza adresu siedziby, telefonu oraz adresu poczty elektronicznej. Na początko-wym etapie rejestracji technologii lub zapotrzebowania na nią opis zgło-szenia powinien obejmować jedynie kilka zdań krótko charakteryzujących jego istotę.

W trakcie tworzenia Bazy Projektów Innowacyjnych pozyskiwanie nowych projektów innowacyjnych do bazy polegało na sięganiu po pro-jekty udostępniane przez działy instytucji badawczych odpowiedzialne za współpracę z zagranicą. Później projekty były pozyskiwane zarówno bezpośrednio przez stronę internetową bazy (www.transfer.edu.pl/baza), jak i podczas bezpośrednich konsultacji z projektodawcami. Warto nad-mienić, że początkowo Baza Projektów Innowacyjnych umożliwiała jedy-nie zgłaszanie projektów innowacyjnych. W wyniku informacji od przed-siębiorców poszukujących specyficznych rozwiązań technologicznych lub organizacyjnych została dodana również funkcja zamieszczania zapotrze-bowania na nowe technologie.

2. Nawiązanie kontaktu z klientem oraz ustalenie szczegółowych wa-runków zlecenia

W kolejnym etapie następuje nawiązanie przez konsultanta kontaktu z klientem, którym jest dostarczyciel projektu innowacyjnego lub przed-siębiorca zgłaszający zapotrzebowanie na nową technologię. Zadaniem konsultanta jest ustalenie sposobu, w jaki zgłoszenie zostanie umieszczone w bazie, oraz uzgodnienie dodatkowych działań, które konsultant może zaoferować w ramach transferu technologii.

Na tym etapie bardzo ważnym elementem jest uszczegółowienie zakre-su zlecenia, a w przypadku świadczenia usług komercyjnych przygotowanie umowy z klientem. Umowa powinna dokładnie określać zadania, które ma wykonać konsultant lub instytucja przez niego reprezentowana. W przy-padku zamieszczania projektu w bazie, wśród podstawowych zadań na-leżących do konsultanta powinno się znaleźć: dokonanie wstępnej oceny możliwości komercjalizacji projektu lub technologii, przygotowanie opisu projektu innowacyjnego do bazy, promocja projektu, organizacja spotkań z przedsiębiorstwami zainteresowanymi projektem oraz ewentualne wspar-cie formalnoprawne w przypadku negocjacji transferu technologii.


��

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku zamieszczenia zapotrzebowania na technologię. Działania konsultanta koncentrują się wówczas na umiesz-czeniu treści zgłoszonego zapotrzebowania w bazie, przeglądzie dostępnych projektów, które mogą odpowiadać klientowi, oraz aktywnym poszukiwa-niu projektów i technologii odpowiadających profilowi zapotrzebowania.

Umowy z dostarczycielem projektu innowacyjnego lub zgłaszającym zapotrzebowanie na nową technologię powinny określać czas realizacji zle-cenia oraz zobowiązanie o zachowaniu poufności w przypadku przekazy-wania informacji stanowiących własność intelektualną klienta. Ważnym ele-mentem powinno być ustalenie warunków, na jakich umowa powinna być przerwana lub zmodyfikowana. Istotną kwestią jest również określenie wa-runków wzajemnych rozliczeń w sytuacji transferu zakończonego sukcesem.

3. Ocena możliwości komercjalizacji projektuOcena możliwości komercjalizacji projektu – w przypadku usług świad-

czonych odpłatnie – powinna być uwzględniona w umowie z klientem. Dane wstępne do oceny zawiera wypełniony formularz opisu projektu in-nowacyjnego oraz inne informacje pozyskane bezpośrednio u dostarczy-ciela projektu innowacyjnego. W przypadku zapotrzebowań na technolo-gię dokonanie szczegółowej oceny możliwości komercjalizacji zgłoszonego zapotrzebowania nie jest konieczne.

Ocena możliwości komercjalizacji projektu może przebiegać zgodnie z poniżej przedstawioną kolejnością, czyli:

1. Określenie stron zainteresowanych projektem. Dostarczyciel pro-jektu innowacyjnego powinien wstępnie określić, jakie rodzaje przedsię-biorstw mogą być potencjalnie zainteresowane projektem oraz do jakiego klienta może być adresowany produkt w przypadku rynkowego wdrożenia projektu.

2. Określenie statusu własności intelektualnej. Wyjaśnienia wymagają w szczególności kwestie: posiadania patentu, znaków zastrzeżonych i to-warowych, publikacji na temat technologii. W przypadku uczelni państwo-wych i jednostek badawczo-rozwojowych ważne jest dokładne określenie udziałów poszczególnych członków zespołu badawczego opracowujących projekt innowacyjny w prawach do projektu oraz sposobu podziału ko-rzyści majątkowych w przypadku udanej komercjalizacji między autorów projektu, uczelnię (jednostkę badawczo-rozwojową) oraz przedsiębiorstwo wdrażające wyniki projektu.

3. Identyfikacja potencjalnych rynków. Powinna ona obejmować okre-ślenie różnorodnych rynków i zastosowań dla technologii oraz poszukiwa-nie podobnych rozwiązań i rozwiązań komplementarnych. Podczas groma-

��


dzenia danych cennym źródłem informacji jest rozmowa z projektodawcą, ekspertami w danej dziedzinie, wykorzystanie różnych zasobów, takich jak: internet, publikacje naukowe, bazy danych.

4. Określenie niezbędnych zasobów. Zasoby, które należy uwzględnić, obejmują:

− zasoby ludzkie potrzebne do zakończenia opracowania technologii lub wyniku projektu w przypadku konieczności kontynuowania badań, gdy projekt nie jest gotowy do komercjalizacji,

− zasoby ludzkie niezbędne do przeprowadzenia komercjalizacji,− określenie koniecznych zasobów finansowych i wsparcia techniczne-

go niezbędnego przy komercjalizacji.5. Określenie potencjalnych przeszkód i problemów – należy krytycznie

spojrzeć na możliwości komercjalizacji projektu oraz zdefiniować poten-cjalne ryzyko niepowodzenia. Analiza ta powinna określić problemy i prze-szkody związane z:

− obecną sytuacją na rynku,− charakterem i specyfiką technologii,− statusem własności,− stanem prawnym oraz wymogami certyfikacji i akredytacji produk-

tów, które będą dostępne na rynku w wyniku komercjalizacji.Po zebraniu wyżej określonych danych konsultant dokonuje analizy ze-

branych informacji. W tym celu pomocne może być określenie skali oraz kryteriów, które pozwolą jasno zidentyfikować próg, po przekroczeniu któ-rego technologia może być poddana komercjalizacji. Do gromadzenia da-nych mogą posłużyć odpowiednie formularze i arkusze zamieszczone w ba-zie, które ułatwią konsultantowi pracę nad oceną konkretnego projektu.

Rezultatem oceny możliwości komercjalizacji projektu jest raport re-komendujący, lub nie, dany projekt do dalszych działań oraz wskazujący mocne i słabe strony projektu w aspekcie możliwości jego komercjalizacji. Szacunkowy czas przygotowania tego rodzaju raportu wynosi około 20-40 godzin. Raport przedstawiany jest projektodawcy, a w przypadku udziele-nia projektowi rekomendacji umieszczany jest w bazie.

4. Zamieszczenie projektu lub zapotrzebowania na technologię w Bazie Projektów Innowacyjnych

Po dokonaniu pozytywnej oceny możliwości komercjalizacji projektu dane o nim są zamieszczane w bazie, z wykorzystaniem karty opisu projek-tu. Źródłami danych o projekcie są informacje dostarczone bezpośrednio przez projektodawcę oraz raport z wynikami oceny możliwości komercjali-


��

zacji projektu. Wówczas dane o projekcie wprowadzane są do elektronicz-nej Bazy Projektów Innowacyjnych.

Wśród cech opisujących projekt innowacyjny powinny znaleźć się:− dane projektu: tytuł, jego opis,− dane identyfikujące projektodawcę i konsultanta wprowadzającego

projekt do bazy – dane te powinny pozostać ukryte dla zewnętrznych użyt-kowników bazy ze względu na konieczność zachowania poufności,

− okres czasu, w jakim projekt będzie dostępny w bazie,− słowa kluczowe opisujące projekt,− opis innowacyjności projektu,− etap, na którym znajduje się projekt pod względem możliwości jego

komercjalizacji.W przypadku zamieszczania w bazie zapotrzebowania na technologię

lub wyników projektu badawczego przedstawia się takie cechy projektu, jak jego tytuł i opis oraz słowa kluczowe dotyczące dziedzin, w jakich po-szukiwane jest innowacyjne rozwiązanie.

5. Zgłoszenie zainteresowania projektem innowacyjnym lub zapo-trzebowaniem na projekt

W przypadku otrzymania informacji od przedsiębiorstwa (lub innej in-stytucji) o zainteresowaniu projektem innowacyjnym umieszczonym w ba-zie, konsultant dokonuje rejestracji przy użyciu elektronicznego formularza. Wtedy to konsultant kontaktuje się z projektodawcą w celu podjęcia decy-zji o możliwości wymiany z zainteresowanym informacji na temat projektu. Jeżeli projektodawca wyrazi zgodę, jego dane kontaktowe są przekazywa-ne do zainteresowanej firmy lub następuje spotkanie, na którym ustalane są warunki ewentualnej współpracy. Zasady nawiązania kontaktu pomiędzy projektodawcą a stroną zainteresowaną projektem mogą być uregulowane w umowie między instytucją pośredniczącą w transferze a projektodawcą.

W podobny sposób nawiązywany jest kontakt między firmą zgłaszają-cą zapotrzebowanie na technologię a jednostką badawczą zainteresowaną jej opracowaniem. Konsultant kontaktuje się wówczas z firmą, a w przy-padku wyrażenia zainteresowania przekazuje dane jednostki badawczej deklarującej zainteresowanie opracowaniem technologii oraz dąży do zor-ganizowania spotkania stron.

6. Monitorowanie przebiegu negocjacjiWażnymi elementami świadczenia usług transferu technologii jest iden-

tyfikacja potrzeb stron zaangażowanych w transfer oraz monitorowanie po-stępu w negocjacjach. Z ich przebiegu może bowiem wynikać konieczność udzielenia dodatkowego wsparcia, np. w kwestiach związanych z ochro-

86


ną praw własności intelektualnej lub innych zagadnieniach specyficznych dla danego projektu. Monitorowanie przebiegu negocjacji pozwala ocenić faktyczną wolę współpracy stron potencjalnego transferu na etapie, kiedy wzajemne oczekiwania zostały już rozpoznane.

Monitorowanie przebiegu negocjacji polega na utrzymywaniu kontak-tów telefonicznych, wymianie informacji drogą elektroniczną oraz pro-ponowaniu udzielenia pomocy stronom negocjującym warunki transferu technologii. Użytecznym rozwiązaniem technicznym jest wdrożenie w ba-zie prostego modułu CRM, odpowiedzialnego za zarządzanie relacjami z klientem, który pozwala śledzić i rejestrować postęp negocjacji.

7. Transfer technologiiJeżeli negocjacje zakończą się sukcesem, konsultant dokonuje rejestra-

cji transferu oraz – w zależności od charakteru i specyfiki projektu – de-cyduje wraz z dostarczycielem projektu innowacyjnego o kontynuowaniu współpracy w zakresie poszukiwania zainteresowanych projektem.

8. Współpraca między partnerami w sieciW przypadku, kiedy bazą projektów innowacyjnych zarządza sieć in-

stytucji pośredniczących w transferze technologii, należy jednoznacznie rozstrzygnąć następujące kwestie:

− podział regionalny – na jakim obszarze działa każda z instytucji w sieci? (dotyczy to w szczególności terytorium pozyskiwania projektów do bazy),

− zasady wymiany pomiędzy instytucjami działającymi w sieci informa-cji o projektach, zapotrzebowaniach na technologię, a zwłaszcza zaintere-sowaniach projektami i zapotrzebowaniach umieszczonymi w bazie,

− źródło finansowania działania sieci – z uwzględnieniem korzystania ze środków publicznych oraz przychodów z działalności komercyjnej,

− wybór instytucji będącej administratorem technicznym bazy danych (nie chodzi tu wyłącznie o kwestie techniczne), czyli umieszczenie bazy na odpowiednim serwerze, przygotowywanie kopii zapasowych czy też po-prawy źle działających elementów bazy. Rolą administratora bazy jest rów-nież koordynacja prac konsultantów zatrudnionych w poszczególnych instytucjach tworzących sieć. Także dostęp do poufnych danych klientów korzystających z bazy jest czynnikiem, który decyduje o wyborze admini-stratora (spośród instytucji działających w sieci transferu technologii).


��

�. Ocena funkcjonalności Bazy Projektów Innowacyjnych w świetle doświadczeń Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A.

�.�. Rejestracja projektów innowacyjnych i zapotrzebowań na technologie

Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. brała udział w pilotażo-wym teście użyteczności i funkcjonalności Bazy Projektów Innowacyjnych, przygotowanej w ramach omawianego projektu Organizacja transferu tech-nologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu.

Do zadań TARR S.A. należało m.in. zidentyfikowanie i zarejestrowa-nie w bazie nowych projektów innowacyjnych. TARR S.A. zidentyfikowała 8 projektów innowacyjnych, zaliczanych do takich dziedzin, jak: techno-logie informacyjne, środowisko oraz biologia i medycyna. Należy zwrócić uwagę, że dostarczycielami projektów innowacyjnych nie były jednostki wyspecjalizowane w prowadzeniu prac naukowo-badawczych, a przedsię-biorstwa prowadzące prace nad rozwojem własnych produktów i usług.

Rezultatem prac zespołu ds. transferu technologii TARR S.A. jest identy-fikacja i rejestracja w Bazie Projektów Innowacyjnych następujących pro-jektów:

1. Rejestracja szkoleń BeSTi@. Program składający się z panelu rejestra-cji dla osób zgłaszających się do udziału w szkoleniach oraz portalu admi-nistracyjnego dla administratorów szkoleń w zarejestrowanych ośrodkach szkoleniowych. Program umożliwia administratorom szkoleń dowolne ustalanie terminów szkoleń, rezerwowanie sal, przypisywanie do sal osób

��


i terminów. Aplikacja umożliwia wyszukiwanie szeregu informacji związa-nych ze szkoleniami, w tym status wniesionych opłat.

2. STREFA. Aplikacja wspomagająca obsługę wystawiania zawiadomień i upomnień w strefach płatnego parkowania. Aplikacja umożliwia rejestra-cję wystawionych zawiadomień, wykupionych abonamentów, aktualnie obowiązujących opłat i wpłat za mandaty oraz wyszukiwanie zarejestro-wanych informacji.

3. CUD – Centrum Udostępniania Danych. Aplikacja wspomaga obsłu-gę wniosków o udostępnianie danych osobowych w jednostkach upraw-nionych. Program umożliwia wprowadzanie i przekazywanie informacji o wpływających wnioskach o udostępnianie danych. Aplikacja zawiera mechanizmy ułatwiające i przyspieszające odnajdywanie i monitorowanie wniosków, monitorowanie wniosku na każdym etapie jego obsługi, tworze-nie wydruków dotyczących ewidencjonowanych wniosków, a także pro-wadzenie statystyki realizacji wniosków.

4. BOS – obsługa serwisowa. System umożliwia obsługę serwisu tech-nicznego w zakresie przyjmowania zleceń, ich obsługi, ewidencjonowa-nia, nadzorowania ich realizacji (historia, raporty, powiadomienia). System umożliwia ewidencjonowanie wyposażenia i środków trwałych, wspoma-ga rozliczanie czynności serwisu, a także określa czas reakcji w sytuacjach awaryjnych.

5. Rekultywacja hałd odpadów komunalnych stałych metodą cieczowo- -gazową. Hałdy zdeponowanych odpadów komunalnych stałych po prze-prowadzonej analizie zostają warstwowo i okresowo poddane działaniu cieczy i gazu. Warstwa taka zostaje poddana selekcji na poszczególne frak-cje, które po oddzieleniu podlegają procesowi uszlachetniania, w wyniku czego stają się surowcami, półproduktami lub pełnowartościowymi produk-tami dla różnych gałęzi gospodarczych. Cykl powtarzany jest do momen-tu całkowitego przejścia przez warstwę odpadów. Procesowi rekultywacji poddane jest również otoczenie składowiska – w zależności od prowadzo-nych na bieżąco badań chemiczno-fizycznych. Projekt został opatentowa-ny w Urzędzie Patentowym RP (P-3559332).

6. Selekcja strumienia mieszanych odpadów komunalnych stałych. Stru-mień mieszanych odpadów komunalnych poddany jest manualno-mecha-nicznej selekcji, w wyniku czego wydzielone są poszczególne frakcje od-padowe. Po dokonaniu uszlachetnienia mogą osiągnąć wartość handlową od 200 zł/Mg. Znajdują zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu i rolni-ctwa. Projekt został opatentowany w Urzędzie Patentowym RP (P-355933).


��

7. Urządzenie do ćwiczeń ogólnorozwojowych mięśni o możliwościach domowego Atlasu. Urządzenie do ćwiczeń mięśni kończyn dolnych, gór-nych i tułowia, wykorzystujące innowacyjny mechanizm oporowy. Ćwicząc mięśnie jednocześnie wzmacniana jest struktura więzadłowo-torebkowa stawów bez nadmiernego ich przeciążania. Urządzenie o małych gabary-tach i niewielkim ciężarze – około 8-10 kg.

8. Urządzenie do ćwiczeń ruchowych mięśni podudzi i stóp. Urządze-nie do ćwiczeń ruchowych stóp poprawia krążenie krwi w dystalnych częś-ciach kończyn dolnych poprzez uruchamianie pompy mięśniowej i wyci-skanie krwi żylnej w kierunku dosercowym. Zastosowany zmienny opór pozwala na rozwój siły mięśni kończyn dolnych. Urządzenie wzmacnia struktury więzadłowo-ścięgniste stawu skokowego.

W trakcie wdrożenia metody i narzędzi transferu technologii, zespół ds. transferu technologii TARR S.A. zwrócił uwagę, że testowana Baza Pro-jektów Innowacyjnych nie posiada funkcji zgłoszenia zapotrzebowania na technologię. Opcja taka nie powstała na etapie tworzenia koncepcji świadczenia usługi transferu, tj. opis procedur i przygotowania narzędzi, w tym odpowiednich formularzy. W rezultacie baza została zaopatrzona o opcję zgłaszania zapotrzebowania na technologię oraz właściwy formu-larz internetowy.

Specjaliści TARR S.A. dokonali również rejestracji kilku zapotrzebowań na technologię, zgłoszonych przez przedsiębiorstwa. Wśród nich znalazły się:

1. Technologia odlewania metodą traconego wosku.2. Urządzenie do produkcji wiórek mięsnych.3. System do zarządzania średnim przedsiębiorstwem zbudowany na plat-

formie Open Source (FK-kasa, płace, kadry, PN, ST, analizy, planowanie pro-dukcji, GM, sprzedaż, fakturowanie, zarządzanie, informacja i raporty).

4. System do zarządzania średnim przedsiębiorstwem, zbudowany na plat-formie Windows (FK-kasa, płace, kadry, PN, ST, analizy, planowanie produk-cji, GM, sprzedaż, fakturowanie, zarządzanie, informacja i raporty).

5. System do zarządzania małym przedsiębiorstwem, zbudowany na plat-formie Open Source (FK-kasa, płace, kadry, PN, ST, analizy, planowanie produkcji, GM, sprzedaż, fakturowanie, zarządzanie, informacja i raporty).

6. System do zarządzania małym przedsiębiorstwem, zbudowany na plat-formie Windows (FK-kasa, płace, kadry, PN, ST, analizy, planowanie produk-cji, GM, sprzedaż, fakturowanie, zarządzanie, informacja i raporty).

90


7. System do zarządzania gminą, zbudowany na platformie Open So-urce (FK-budżet, planowanie, sprawozdawczość, podatki lokalne, płace, kadry, obieg dokumentów, itp.).

8. System do zarządzania gminą, zbudowany na platformie Windows (FK-budżet, planowanie, sprawozdawczość, podatki lokalne, płace, kadry, obieg dokumentów, itp.).

9. Technologia próżniowego laminowania stosowana do laminowania elementów jachtów.

3.2. Promocja Bazy Projektów Innowacyjnych

W celu promocji bazy oraz projektów innowacyjnych w niej zamieszczo-nych, TARR S.A. korzystała z wielu narzędzi. Wśród nich należy wymienić:

− sesje informacyjne,− spotkania bezpośrednie w firmach,− bezpośrednie kontakty z klientami w siedzibie TARR S.A.,− mailing,− informacje wysyłane pocztą tradycyjną,− informacje telefoniczne,− informacje zamieszczane na stronach internetowych,− ulotki o projekcie i bazie dystrybuowane w miejscach uczęszczanych

przez przedsiębiorców.W trakcie wdrażania w TARR S.A. usług w zakresie transferu technologii

sposób promocji bazy oraz informowania o projektach w niej zamieszczo-nych ulegał zmianie. W miarę zdobywania doświadczeń starano się bo-wiem zwiększać skuteczność poszczególnych narzędzi, m.in. uszczegóło-wiono przekaz dla potencjalnych zainteresowanych. Polegało to na tym, że informując o bazie powoływano się na konkretne projekty innowacyjne, które przy tej okazji zostały poddane szczegółowej segmentacji pod kątem określonych grup (branż) odbiorców. Informacja upowszechniana w ten sposób była bardziej przyjazna dla potencjalnych odbiorców.


��

F inansowanie transferu technologii

rozdział IV

92


Finansowanie transferu technologii

��

�. Metody finansowania transferu technologii

Proces transferu technologii łączy się z koniecznością ponoszenia róż-nych kosztów. Pojawiają się one zarówno na etapie poszukiwania dostawcy lub odbiorcy technologii, przy prowadzeniu negocjacji, jak i przy finalizo-waniu transferu, czyli zakupie bądź innej formie przekazu technologii. O ile w pierwszych etapach koszty te są niewielkie, o tyle dokonanie właściwego transferu może przekroczyć finansowe możliwości nabywcy technologii. Zwykle najtrudniejszym zadaniem nie jest znalezienie poszukiwanej tech-nologii, ale zdobycie środków na jej uzyskanie.

Finalizacja transferu technologii, czyli przekazanie przez dostawcę da-nej technologii odbiorcy, może przybierać następujące formy:

− sprzedaży i kupna technologii,− zakupu patentu, licencji lub know-how,− wspólnego sfinansowania wdrożenia danej technologii.W związku z tym istnieje co najmniej kilka możliwości sfinansowania

transferu technologii za pomocą kapitału własnego lub obcego.Kapitał własny uznaje się za podstawowe źródło finansowania przed-

sięwzięć inwestycyjnych w polskich przedsiębiorstwach (szczególnie ma-łych i średnich). Jego wykorzystywanie często jest podyktowane niechęcią przedsiębiorców do zaciągania zobowiązań. Z jednej strony, jako zalety wy-korzystania kapitału własnego wymienia się m.in. następujące jego cechy:

− kapitał własny stanowi stabilne źródło finansowania działalności przed-siębiorstwa,

− nie wiąże się z nim konieczność płacenia obowiązkowych odsetek, jak w przypadku kapitału obcego,

− wpływa na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa,− stanowi stabilną gwarancję dla wierzycieli.

��


Z drugiej strony, wydatkowanie na inwestycje kapitału własnego ma dwie podstawowe wady: jego zasoby są mocno ograniczone, a ponadto przynosi on korzyści jedynie w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo osiąga zyski.

Jedną z przyczyn wysokiego udziału kapitału własnego w finansowa-niu inwestycji w polskich przedsiębiorstwach jest błędne przekonanie, że z uwagi na brak konieczności płacenia odsetek jest to najtańsze wyjście. Podejście takie wynika z braku odpowiedniej wiedzy z zakresu finansów, ponieważ w pewnych sytuacjach (np. gdy firma przynosi straty), koszt kapi-tału własnego jest bardzo wysoki5.

Z kolei, finansowanie inwestycji za pomocą kapitału obcego oznacza, ogólnie rzecz ujmując, zaciąganie przez przedsiębiorstwo pożyczki, którą zobowiązuje się ono spłacić w określonym czasie wraz z należnym wierzy-cielowi wynagrodzeniem (odsetkami, prowizją itp.). Zaangażowanie kapi-tału obcego ma wiele zalet, a kluczowe znaczenie ma to, że:

− kapitał obcy pozwala na realizację inwestycji (m.in. zakup nowych ma-szyn i technologii) przekraczających możliwości własne przedsiębiorstwa,

− stanowi elastyczne źródło finansowania,− pozwala na wykorzystanie tzw. efektu dźwigni finansowej, co w po-

zytywnym ujęciu oznacza wzrost rentowności kapitału własnego w wyniku zaangażowania kapitału obcego.

Oczywiście, główną wadą pozyskiwania kapitału obcego jest to, że wią-że się on z koniecznością płacenia odsetek, a także musi być spłacony w ściśle określonym terminie6.

Kapitał własny przedsiębiorstwa pochodzi ze źródeł zewnętrznych (np. emisji akcji) lub wewnętrznych (środki własne). Z kolei, kapitał obcy przedsiębiorstwa pozyskiwany jest ze źródeł zewnętrznych, tj.: kredytów bankowych, pożyczek, emisji papierów dłużnych (obligacji, bonów komer-cyjnych). Do źródeł tych zaliczyć można również leasing, factoring, forfai-ting oraz franchising.

Źródło pochodzenia kapitału jest jednym z kryteriów służących wy-odrębnianiu metod finansowania przedsiębiorstw. W tabeli 5 wyróżniono również inne kryteria mające podobne zastosowanie.

5 M. Okręglicka, Leasing. Aspekty prawne, organizacyjne i ekonomiczne, Difin, Warszawa 2004, s. 41, 183.

6 Ibidem, s. 183.


��

Tabela 5. Metody finansowania przedsiębiorstw w zależności od przyjętego kryterium

Kryterium Podział Metody

Źródło finansowania

Kapitał własnyKapitał obcy

inne

udział właścicieli, reinwestowane zyskikredyt, pożyczka, obligacje, bony komercyjne,venture capitalleasing, faktoring, forfaiting, franchising

Własność PublicznePrywatne

dofinansowaniekredyty, pożyczki, venture capital

Pochodzenie KrajoweZagraniczne inwestycje zagraniczne, zagraniczne linie kredytowe

Zaangażowanie BezpośredniePośrednie

kredyt, poręczenie, kapitał własnyinkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne

Źródło: A. Sosnowska, S. Łobejko, A. Kłopotek, Zarządzanie firmą innowacyjną, Difin, Warszawa 2000, s. 104.

Transfer technologii jest jednym z wielu celów, na które przeznaczane są środki finansowe przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa zamierzające doko-nać przeniesienia technologii sięgają po niektóre spośród wymienionych poniżej metod finansowania. Są to:

1. Udział właścicieli i reinwestowane zyski2. Kredyt i pożyczka3. Emisja obligacji4. Kapitał podwyższonego ryzyka (venture capital)5. Leasing6. Poręczenie kredytu7. DofinansowanieInnymi wartymi uwagi metodami finansowania transferu technologii

(nie ujętymi w powyższym zestawieniu) są instrumenty podatkowe w po-staci odliczeń od podatku oraz tzw. „aniołowie biznesu” (business angels), będący szczególną odmianą funduszy kapitału podwyższonego ryzyka.

96


2. Opis metod finansowania transferu technologii

2.1. Udział właścicieli i reinwestowane zyski

Finansowanie kosztów przekazu technologii ze środków własnych przedsiębiorstwa – np. z dodatkowego udziału finansowego właścicieli lub wypracowanych przez firmę zysków – należy do niezbyt często sto-sowanych sposobów finansowania inwestycji tego rodzaju. Angażowanie środków własnych przedsiębiorstwa jest bowiem kosztownym sposobem finansowania przedsięwzięć rozwojowych, a także ogranicza zasób środ-ków obrotowych, których często w przedsiębiorstwie brakuje.

2.2. Kredyt i pożyczka

Finansowanie nabycia technologii z kredytów lub pożyczek jest popu-larną metodą finansowania przedsięwzięć rozwojowych. Banki dysponują szeroką ofertą kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw lub kredy-tów inwestycyjnych, spośród których na uwagę zasługują:

− pożyczki dla małych firm – udzielane nawet do kwoty 100 000 zł na okres do 10 lat; ich otrzymanie nie wymaga zwykle przygotowywania bi-znesplanów czy dostarczania zaświadczeń z ZUS i urzędu skarbowego; mogą być spłacane w równych lub malejących miesięcznych ratach kapita-łowo-odsetkowych,

− linie kredytowe dla małych przedsiębiorstw,− kredyty inwestycyjne standardowe – z przeznaczeniem m.in. na zakup

maszyn i urządzeń, udzielane nawet do 15 lat; wysokość kredytu jest za-leżna od zdolności kredytowej kredytobiorcy i wartości przedsięwzięcia finansowanego kredytem,


��

− kredyty inwestycyjne niestandardowe – zwykle udzielane są do wy-sokości nawet 250 000 zł na okres do 7 lat; charakteryzują się uproszczo-nymi procedurami oraz uproszczoną dokumentacją (np. bez biznesplanu i prognoz finansowych).

Oprócz tradycyjnych kredytów komercyjnych bądź specjalnych kredy-tów inwestycyjnych, przedsiębiorstwa poszukujące środków na sfinanso-wanie nabycia nowej technologii powinny jednak rozważyć możliwości, jakie daje kredyt technologiczny.

Kredyt technologiczny jest relatywnie nowym instrumentem finansowa-nia przekazu technologii. Zasady i tryb jego udzielania został określony w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działal-ności innowacyjnej7. Najważniejszą cechą kredytu udzielanego przedsię-biorcy na tzw. inwestycję technologiczną jest to, że może on ulec częścio-wemu umorzeniu.

Wspomniana inwestycja technologiczna polega na:− zakupie nowej technologii, jej wdrożeniu i uruchomieniu w oparciu

o nią produkcji nowych lub zmodernizowanych wyrobów lub świadczenia nowych lub zmodernizowanych usług,

− wdrożeniu własnej technologii i uruchomieniu w oparciu o nią pro-dukcji nowych lub zmodernizowanych wyrobów lub świadczenia nowych lub zmodernizowanych usług.

Kredyt technologiczny udzielany jest przez Bank Gospodarstwa Krajo-wego (BGK) ze środków Funduszu Kredytu Technologicznego. Wysokość kapitału kredytu technologicznego nie może przekroczyć równowartości w złotych kwoty 2 mln euro. Jednym z ważniejszych warunków udzielenia tego kredytu jest wkład własny przedsiębiorcy – musi być nie mniejszy niż 25% wartości inwestycji technologicznej.

Otrzymanie kredytu technologicznego podlega również pewnym ogra-niczeniom przedmiotowym (np. kredyt nie jest udzielany na realizację du-żych inwestycji oraz inwestycji w niektórych sektorach gospodarki) oraz podmiotowym (np. kredyt technologiczny nie jest udzielany przedsiębior-com będącym w trudnej sytuacji ekonomicznej, za wyłączeniem mikro- i małych przedsiębiorców).

Wnioski o udzielenie kredytu technologicznego, wraz z wymaganymi załącznikami, składa się do BGK w danym roku kalendarzowym w miesią-cach kwietniu, lipcu i październiku. Wnioski rozpatrywane są według kolej-ności wpływu w terminie 60 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku.

7 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. z 2005 r., Nr 179 poz. 1484).

��


Kredyt technologiczny podlega częściowemu umorzeniu przez BGK, czego warunkiem jest złożenie przez przedsiębiorstwo odpowiedniej do-kumentacji. Umorzenie jest wykonywane w ratach w wysokości odpowia-dającej 20% wartości netto wykazanej na przedkładanych przez kredy-tobiorcę fakturach dokumentujących dokonanie sprzedaży towarów lub usług powstałych w wyniku inwestycji technologicznej finansowanej z kre-dytu technologicznego wraz z potwierdzeniem dokonania zapłaty. Warto również zwrócić uwagę, że umorzenie części kredytu technologicznego stanowi pomoc publiczną uzyskaną przez przedsiębiorcę.

2.3. Emisja obligacji

Finansowanie nabycia technologii za pośrednictwem emisji obligacji wydaje się korzystne jedynie dla dużych przedsiębiorstw o ustabilizowanej pozycji rynkowej. Według ustawy o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz.U. z 1995 r., Nr 83, poz. 420), która reguluje zasady emisji obligacji, obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w której emi-tent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zo-bowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny8.

W związku z tą definicją uznaje się, że obligacje pełnią m.in. funkcję pożyczkową. Polega ona na tym, że emitent poprzez emisję obligacji gro-madzi z rynku finansowego określoną sumę środków finansowych (zaciąga pożyczkę) i zobowiązuje się zarówno do jej zwrotu w ustalonym terminie, jak i do zapłaty odsetek. Zgromadzony dzięki emisji obligacji kapitał może zostać wykorzystany na sfinansowanie celów określonych w warunkach emisji. Instrument ten daje zatem z jednej strony możliwość zaciągnięcia pożyczki (poprzez emisję), a z drugiej – jest dogodną formą lokaty kapitału (poprzez zakup).

Główne cechy obligacji to:− obligacja jest papierem wartościowym odzwierciedlającym wierzytel-

ności pieniężne,− wywołuje wyłącznie skutki obligacyjne,− posiadacz obligacji otrzymuje stałe oprocentowanie, którego poziom

nie zależy od wyniku finansowego spółki,8 Art. 4 ustawy o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz.U. z 1995 r., Nr 83, poz. 420).


��

− bezpośrednio nie podlega ryzyku związanemu z działalnością gospo-darczą emitenta, jest papierem wartościowym bezpieczniejszym niż akcja i z tego względu z reguły przynosi jej właścicielowi mniejsze korzyści w po-równaniu z akcją9.

Świadczenie, do którego spełnienia wobec obligatariusza zobowiązuje się emitent, może mieć charakter:

− pieniężny – wtedy obligacje obejmują zwrot na warunkach określo-nych w warunkach emisji tzw. należności głównej (zwrot kapitału) i należ-ności ubocznej, a więc odsetek oraz ewentualnie dyskonta,

− niepieniężny – pod tym pojęciem należy rozumieć określone prawa wynikające z obligacji, np. prawo obligatariusza do udziału w przyszłych zyskach emitenta,

− mieszany10.Zatem w transferze technologii zastosowanie znajdują obligacje pie-

niężne emitowane przez przedsiębiorstwa (tzw. obligacje korporacyjne). Firma może zdecydować się na emisję obligacji z trzech powodów:

− ze względu na odczuwane zapotrzebowanie na dodatkowe fundusze w okresach dłuższych niż rok,

− ze względu na potrzeby inwestycyjne, np. zakup nowych maszyn, urządzeń czy technologii,

− z uwagi na możliwość uzyskania tańszego źródła finansowania w sto-sunku do emisji akcji11.

W Polsce, zgodnie z ustawą o obligacjach, obligacje mogą emitować podmioty prowadzące działalność gospodarczą i posiadające osobowość prawną, a także spółki komandytowo-akcyjne12. Zatem obligacje korpora-cyjne mogą emitować: spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzial-nością oraz spółki komandytowo-akcyjne.

Na koniec warto zaznaczyć, że emitent obligacji odpowiada całym swo-im majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji (z wyjątkiem emisji tzw. obligacji przychodowych).

9 I. Pyka (red.) Rynek pieniężny i kapitałowy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Kato-wicach, Katowice 2003, s. 208.

10 Ibidem, s. 259-260.11 Ibidem, s. 210.12 Art. 2 ustawy o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz.U. z 1995 r., Nr 83, poz. 420).

100


2.4. Kapitał podwyższonego ryzyka

Kapitał podwyższonego ryzyka (venture capital) wnoszony jest na czas ograniczony przez inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przed-siębiorstw dysponujących innowacyjnym produktem, metodą produkcji bądź usługą, które nie zostały jeszcze zweryfikowane przez rynek, a więc stwarzają wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji. Jednocześnie w przy-padku sukcesu przedsięwzięcia, wspomaganego w zarządzaniu przez in-westorów, zapewniają one znaczący przyrost wartości zainwestowanego kapitału, który jest realizowany przez sprzedaż udziałów13. Zatem finan-sowanie przekazu transferu technologii przy udziale funduszu kapitału podwyższonego ryzyka nie zawsze będzie możliwe, jednakże dysponując innowacyjnym pomysłem na perspektywiczne przedsięwzięcie warto roz-ważyć tego rodzaju źródło finansowania.

W Polsce działa co najmniej 30-40 spółek – głównie akcyjnych i z ogra-niczoną odpowiedzialnością – zarządzających funduszami podwyższonego ryzyka. Są to m.in.: Enterprise Investors, Ballinger Capital, Trinity Manage-ment LTD, Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A., Lubelski Fundusz Kapitałowy Sp. z o.o. Niestety, wśród wszystkich funduszy działają-cych w Polsce tylko cztery, a mianowicie: MCI Management, BK Inwestycje, BMP, E-Katalyst, można określić jako typowe fundusze venture capital14.

Cechą szczególną funduszy kapitału podwyższonego ryzyka inwestu-jących w Polsce jest ich koncentracja na przedsiębiorstwach będących w fazie ekspansji, a wręcz minimalne zaangażowanie w przedsiębiorstwa dopiero tworzone (w fazie zalążkowej, seed capital) oraz przedsiębiorstwa rozwijające działalność (w fazie start-up).

13 J. Węcławski, Venture capital. Nowy instrument finansowania przedsiębiorstw, PWN, War-szawa 1997, s. 17.

14 J. Rogoziński, Ograniczenia rozwoju rynku venture capital w Polsce (w:) Nasz Rynek Kapita-łowy (07.08.2003).


101

2.5. Leasing

Leasing należy do korzystnych form nabycia nowych urządzeń – zarów-no pod względem finansowym, jak i podatkowym. Istotą leasingu jest naby-cie przez leasingobiorcę (korzystającego) prawa używania środka trwałego od leasingodawcy (finansującego) w zamian za określone opłaty.

Zasady leasingu są uregulowane w Kodeksie Cywilnym. W umowie le-asingu15 często znajduje się zobowiązanie korzystającego do wykupienia ubezpieczenia rzeczy od jej utraty w czasie trwania leasingu. Ponadto, ko-rzystający zobowiązany jest do utrzymywania rzeczy w należytym stanie, w szczególności dokonywania konserwacji i napraw niezbędnych do za-chowania rzeczy w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem jej zuży-cia wskutek prawidłowego używania, oraz musi ponosić ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy.

Leasing dóbr inwestycyjnych może obejmować maszyny, urządzenia, środki transportu, budynki, itp., które są wykorzystywane bezpośred-nio przez przedsiębiorstwo w celu wypracowania zysku. Są to zazwyczaj przedmioty o znacznej wartości, do których odnoszą się przepisy podatko-we w zakresie amortyzacji.

Zasadniczą cechą leasingu, odróżniającą go od innych form finansowa-nia, jest pozostanie własności przedmiotu po stronie finansującego, co ob-niża ryzyko prowadzonej przez niego transakcji.

Dzięki leasingowi przedsiębiorstwo ma możliwość pozyskania niezbęd-nego majątku do modernizacji bądź rozwoju firmy. Leasing pozwala na szyb-szy dostęp do nowoczesnej technologii niż w przypadku kredytu – dla kredytobiorcy pozyskanie nowego sprzętu wiąże się z koniecznością uprzed-niego zgromadzenia odpowiedniej sumy kapitału na zakup danego środka.

W porównaniu z kapitałem własnym, leasing ma tę przewagę, że może być zastosowany, gdy przedsiębiorstwo znajduje się w trudnej sytuacji fi-nansowej. Wtedy ilość środków własnych zaczyna się „kurczyć”, a więc przydatność kapitału własnego do finansowania inwestycji jest niewielka. Podobna relacja występuje w przypadku kredytu, który trudno jest otrzy-mać, gdy przedsiębiorstwo ma niekorzystną sytuację finansową16.

W porównaniu z kredytem bankowym leasing przegrywa w kwestii rodzajów inwestycji, jakie mogą być sfinansowane. Mianowicie leasing

15 Szerzej o umowie leasingu w rozdz. 5.10.16 M. Okręglicka, Leasing. Aspekty prawne…, op. cit., s. 41.

102


można stosować jedynie do inwestycji materialnych (czyli zakup maszyn, sprzętu i nieruchomości17), podczas gdy kredyt znajduje też zastosowanie do inwestycji niematerialnych (np. zakupu patentów, know-how czy licen-cji). Wspólne cechy kredytu i leasingu to: określony czas trwania umowy oraz należności wyrażone w jednostkach pieniężnych. W przypadku kre-dytu do dyspozycji kredytobiorcy stawia się określoną kwotę pieniężną, natomiast w leasingu mamy do czynienia z przedmiotem (maszyną, urzą-dzeniem). W leasingu nie występują tak restrykcyjne wymogi formalne, tzn. przeważnie nie jest konieczne przedstawianie wysokich zabezpieczeń, co jest dużym ułatwieniem dla niewielkich przedsiębiorstw nie posiadają-cych znaczącego majątku18.

2.6. Poręczenie kredytu

Polski rynek instytucjonalnych poręczeń kredytowych składa się obecnie z dwóch ogniw: Banku Gospodarstwa Krajowego oraz funduszy poręczeń kredytowych. Bank Gospodarstwa Krajowego odpowiada za funkcjonowa-nie Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych oraz Funduszu Poręczeń Unijnych. Drugim ogniwem jest system regionalnych, subregionalnych i lo-kalnych instytucji poręczeniowych19.

Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych (KFPK) jest funduszem rządo-wym, który został powołany ustawą z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz.U. z 1997 r., Nr 79, poz. 484). Jego podstawowym celem jest zwiększe-nie dostępności kredytów dla podmiotów nie posiadających dostatecznego zabezpieczenia (zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw) oraz ograni-czenie ryzyka kredytowego po stronie banków finansujących realizowane przedsięwzięcia. Poprzez swoją działalność KFPK przyczynia się do zapew-nienia przedsiębiorstwom lepszego dostępu do zewnętrznych źródeł finan-sowania, pozwalających na tworzenie nowych firm lub ich rozwój, oraz stymulowania wzrostu inwestycji20.

17 Lub innych inwestycji, ale ich przedmiot musi podlegać amortyzacji.18 M. Okręglicka, Leasing. Aspekty prawne…, op. cit., s. 41-43.19 S. Flejterski, P. Pluskota, I. Szymczak, Instytucje i usługi poręczeniowe na rynku finansowym,

Difin, Warszawa 2005, s. 80.20 Ibidem, s. 80-81.


103

Bank Gospodarstwa Krajowego udziela ze środków KFPK poręczeń lub gwarancji m.in. na zabezpieczenie spłaty kredytów lub pożyczek oraz od-setek od nich21.

Poręczenie i gwarancja ze środków KFPK są formą zabezpieczenia spła-ty kredytu, które kredytobiorca może otrzymać celem uzyskania kredytu w banku kredytującym. Kredytobiorcy, którzy nie mają wystarczającego zabezpieczenia przy zaciąganiu kredytów lub nie chcą przedstawiać włas-nych, drogich zabezpieczeń, mogą to zabezpieczenie w postaci poręcze-nia lub gwarancji otrzymać z KFPK. Główne korzyści dla kredytobiorców to większa dostępność kredytu przy niewystarczających własnych zabez-pieczeniach, co jest szczególnie istotne dla firm małych i/lub rozpoczynają-cych działalność, swobodne dysponowanie majątkiem, który może zostać użyty w innych przedsięwzięciach gospodarczych, finansowanie inwestycji (np. zakupu nowych technologii) oraz wdrażanie nowych rozwiązań tech-nicznych lub technologicznych22.

O gwarancję lub poręczenie z KFPK mogą ubiegać się m.in. przedsię-biorcy (spółki jawne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki ak-cyjne) i osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.

Koszt poręczenia lub gwarancji uzależniony jest od okresu trwania po-ręczenia/gwarancji. BGK pobiera jednorazową opłatę prowizyjną, która jest liczona od kwoty i daty poręczenia/gwarancji. W przypadku poręcze-nia opłata prowizyjna kształtuje się na poziomie od 1%, jeżeli poręczenie zostało udzielone na okres do 1 roku, do 2%, jeżeli poręczenie zostało udzielone na okres dłuższy niż 5 lat. Natomiast opłata prowizyjna za udzie-lenie gwarancji naliczana jest od kwoty objętej gwarancją w wysokości dwukrotnie wyższej od pobieranej przy udzielaniu poręczenia23.

Fundusz Poręczeń Unijnych (FPU) został utworzony na podstawie usta-wy z 16 kwietnia 2004 r. o Funduszu Poręczeń Unijnych (Dz.U. z 2004 r., Nr 121, poz. 1262), która reguluje zasady jego działania. Znowelizowana ustawa o FPU z 6 lipca 2006 r. obowiązuje od 7 października 2006 r. Ce-lem działania FPU jest wspieranie polskich przedsiębiorców, samorządów i ich związków realizujących w Polsce projekty współfinansowane ze środ-ków Unii Europejskiej. Skorzystanie z mechanizmu zabezpieczeń FPU

21 Art. 36 ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz.U. z 1997 r., Nr 79, poz. 484).

22 www.bgk.com.pl/fundusze/kfpk23 Ibidem.

104


umożliwia podmiotom absorpcję środków unijnych. Fundusz jest tworzony i obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego24.

Zasadniczym celem FPU jest zwiększenie możliwości wykorzystania środków Unii Europejskiej poprzez wspieranie polskich podmiotów i samo-rządów w tym procesie. Bank Gospodarstwa Krajowego udziela gwaran-cji lub poręczeń spłaty kredytów bądź pożyczek udzielanych przez banki na określone przedsięwzięcia, którymi według ustawy są wszystkie projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, a w szczególności inwe-stycyjne, szkoleniowe, badawcze, realizowane na terytorium Rzeczypospo-litej Polskiej. Ponadto, BGK może udzielić gwarancji dobrego wykonania kontraktu na wniosek wykonawcy przedsięwzięcia25.

Zatem do sfinansowania transferu technologii – planowanego w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską – można zastosować gwarancje lub poręczenia do projektów o charakterze inwestycyjnym.

Wysokość prowizji od udzielonego poręczenia lub gwarancji FPU nali-czana jest od kwoty objętej poręczeniem/gwarancją i uzależniona od dłu-gości okresu, na jaki poręczenie/gwarancja zostało udzielone. BGK pobiera jednorazową opłatę prowizyjną. Podmiot ubiegający się o zabezpieczenie z FPU uiszcza ją dopiero po zawarciu umowy o dofinansowanie z Unii Europejskiej.

W przypadku poręczenia spłaty kredytu opłata prowizyjna kształtuje się na poziomie od 0,5%, jeżeli poręczenie zostało udzielone na okres do 1 roku, do 1,5%, jeżeli poręczenie zostało udzielone na okres dłuższy niż 5 lat. Natomiast w przypadku gwarancji spłaty kredytu opłata prowi-zyjna kształtuje się na poziomie od 1%, jeżeli gwarancja została udzielona na okres do 1 roku, a do 2%, jeżeli gwarancja została udzielona na okres dłuższy niż 5 lat26.

Regionalne, subregionalne i lokalne fundusze poręczeń kredytowych działają głównie na rzecz mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. Fun-dusze te korzystają z kapitałowego wsparcia Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych i są tworzone głównie z inicjatywy władz samorządowych. Obecnie w Polsce działa kilkadziesiąt tego typu funduszy.

24 www.fpu.bgk.pl25 Ibidem.26 Ibidem.


105

2.7. Dofinansowanie

Dofinansowanie transferu technologii może pochodzić z wielu źródeł, jednak obecnie za najszerzej dostępne uznaje się dofinansowanie pochodzą-ce ze środków Unii Europejskiej i przyznawane za pośrednictwem polskich instytucji. Chodzi tutaj o wsparcie finansowe pochodzące z ogólnopolskich i regionalnych Programów Operacyjnych (PO). Do pierwszej grupy zaliczyć można następujące Programy Operacyjne: Innowacyjna Gospodarka, Infra-struktura i Środowisko, Kapitał Ludzki, Pomoc Techniczna i Rozwój Polski Wschodniej oraz Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Natomiast w drugiej grupie znajduje się 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, za które odpowiedzialne są samorządy poszczególnych województw.

Wszystkie wymienione programy będą współfinansowane ze środków europejskich w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO)27.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) jest w najwięk-szym stopniu skierowany do przedsiębiorców (spośród wszystkich Progra-mów Operacyjnych). Obejmuje on szeroko rozumiane wsparcie rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza dla projektów o wysokim stopniu innowacyj-ności, znaczącym oddziaływaniu na gospodarkę kraju oraz o charakterze ponadregionalnym. Zakłada się, że w zakresie rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności przewidywane wsparcie w PO IG będzie komplementar-ne wobec Regionalnych Programów Operacyjnych.

Ponadto, PO IG posiada zasadnicze znaczenie z punktu widzenia dzia-łań na rzecz rozwoju procesów transferu technologii. Głównym jego ce-lem jest bowiem wsparcie obejmujące działania zarówno o charakterze naukowym, technicznym, organizacyjnym, jak i finansowym czy handlo-wym. Obejmuje on również wsparcie systemowe – zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw28.

W ramach PO IG przewidziano realizację siedmiu priorytetów:− priorytet 1 – Badania i rozwój nowoczesnych technologii.− priorytet 2 – Infrastruktura sfery B+R.− priorytet 3 – Kapitał dla innowacji.− priorytet 4 – Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia.− priorytet 5 – Dyfuzja innowacji.

27 www.mgip.gov.pl28 P. Głodek, Transfer technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach, Ogólnopolska Sieć

Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjności MŚP STIM, Warszawa 2006, s. 33.

106


− priorytet 6 – Polska gospodarka na rynku międzynarodowym.− priorytet 7 – Informatyzacja administracji na rzecz przedsiębiorstw.Dla sektora przedsiębiorstw najciekawsze wydają się działania planowa-

ne do realizacji w ramach priorytetu 3 i 4. Dopiero gdy ogłoszone zostaną konkursy na projekty do poszczególnych działań, będzie można zdecydo-wać, które z nich są najlepszą formą wsparcia transferu technologii.

Jeśli chodzi o Regionalne Programy Operacyjne, to każde z woje-wództw we własnym zakresie ustala, jak będą wdrażane priorytety i działa-nia na rzecz wspierania przedsiębiorców.

2.8. „Aniołowie biznesu”

„Aniołowie biznesu” (business angels) to indywidualne osoby, najczęś-ciej byli inwestorzy, którzy zamierzają przeznaczyć część swoich oszczęd-ności na sfinansowanie młodych innowacyjnych przedsięwzięć o wysokim potencjale zysku. Są to doświadczeni przedsiębiorcy, którzy oprócz finanso-wego wsparcia pragną podzielić się swoją wiedzą (często także kontaktami biznesowymi) z osobami stawiającymi pierwsze kroki w świecie biznesu.

Uznaje się, że „aniołowie” to nieformalna część rynku venture capital, a określenie „aniołów” bardzo trafnie odzwierciedla ich skłonność do in-westowania w tych obszarach, na które inni obawiają się wkraczać. Ponad-to, „aniołowie” mogą zadowolić się mniejszym zyskiem niż normalni inwe-storzy venture capital. Poza tym, działalność „aniołów” można porównać do typowych funduszy venture capital29.

W Polsce działa Polska Sieć Aniołów Biznesu PolBAN, która powsta-ła w grudniu 2003 r. Sieć ma status Stowarzyszenia typu „non-profit” i nie jest nastawiona na zysk (jest finansowana z datków sponsorów, składek członkowskich i prowizji od wartości zrealizowanych projektów). Do za-sadniczych działań sieci PolBAN należy poszukiwanie i wspieranie „anio-łów biznesu” w Polsce oraz promocja inwestowania prywatnego kapitału zalążkowego, a przede wszystkim kojarzenie projektów inwestycyjnych (ze szczególnym uwzględnieniem tych, w których dominujące znaczenie ma wkład intelektualny) z kapitałem pochodzącym od indywidualnych inwe-storów, jakimi są „aniołowie”30.29 J. Lavelle, Jak znaleźć prywatnych inwestorów do sfinansowania ryzyka (w:) Finansowanie

rozwoju firmy. Poradnik dla przedsiębiorcy, Firma 2000, s. 32.30 www.polban.pl


107

2.9. Odliczenia od podatku

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z 26 lipca 1992 r. (Dz.U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) daje możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania wydatków poniesionych przez podatnika na na-bycie nowych technologii (art. 26c). Nowe technologie ustawa definiuje na-stępująco (art. 26c ust. 2): „jest to wiedza technologiczna w postaci wartości niematerialnych i prawnych, w szczególności wyników badań i prac rozwo-jowych, która umożliwia wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów lub usług i która nie jest stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostat-nich 5 lat, co potwierdza opinia niezależnej od podatnika jednostki naukowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. Nr 238, poz. 2390 i Nr 273, poz. 2703 oraz z 2005 r., Nr 85, poz. 727 i Nr 179, poz. 1484)”. Przez nabycie nowej technologii rozumie się nabycie praw do wiedzy technologicznej oraz korzystanie z tych praw (naby-cie praw następuje w drodze umowy o ich przeniesienie).

Prawo do odliczeń przysługuje podatnikowi uzyskującemu przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, natomiast nie ma on takiego pra-wa, gdy w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym prowadził dzia-łalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia. Wysokość tej ulgi (odliczenia) może wynosić nie więcej niż 50% kosztów nabycia nowych technologii.

Można jednak stracić prawo do tego typu odliczeń. Ma to miejsce wówczas, gdy przed upływem trzech lat podatkowych licząc od końca roku podatkowego, w którym zostały nabyte nowe technologie:

− przedsiębiorca udzieli w jakiejkolwiek formie lub części innym pod-miotom prawa do nowej technologii; nie dotyczy to przeniesienia prawa w wyniku przekształcenia formy prawnej oraz łączenia lub podziału do-tychczasowych przedsiębiorców (dokonywanych na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych),

− zostanie ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku lub zostanie postawiony w stan likwidacji,

− otrzyma zwrot wydatków na tę technologię w jakiejkolwiek formie.

108



109

U mowy w transferze technologii

rozdział V

110


Umowy w transferze technologii

��

�. Rodzaje umów

Regulacje prawne z zakresu transferu technologii (innowacji) zasadniczo określają prawa i obowiązki podmiotów korzystających z cudzych praw wyłącznych oraz zapewniają ochronę interesów osób uprawnionych31. Transfer technologii, w swej przeważającej części, odbywa się w drodze dwustronnych czynności prawnych, czyli umów, które stanowią dwa zgod-ne i odpowiadające sobie wzajemnie, co do treści, oświadczenia woli stron, mające na celu wywołanie skutków prawnych.

Zgodnie z zasadą swobody umów, zawartą w art. 3531 k.c.32 – stanowiącą, że „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego” – przedsiębiorcy, mogą swobodnie decydować, czy w ogóle zawrzeć umowę (porozumienie), z kim ją zawrzeć oraz o jakiej treści i w jakiej formie. Oczywiście, zasada wolności umów nigdy i nigdzie nie jest realizowana w sposób nieograniczo-ny (absolutny). Każdy system prawny, w tym także system prawa polskiego, przewiduje pewne granice, których w umowie nie można przekroczyć.

Do najczęściej spotykanych w obrocie gospodarczym umów z zakresu transferu technologii zaliczamy33:

− umowy o przeniesienie praw – do których, w szczególności, zaliczymy umowę o przeniesienie patentu (art. 67 Prawa własności przemysłowej34),

31 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne narzędzie transferu innowacji, Pol-ska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005/2006, s. 5, dostępne na stronie PARP: www.parp.gov.pl (14.09.2006).

32 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

33 P. Głodek, Transfer technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach. Vademecum in-nowacyjnego przedsiębiorcy, Tom I, Ogólnopolska Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjności MŚP, Warszawa 2006, s. 29-30.

34 Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tj.: Dz.U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.).

112


− umowy licencyjne – do których zaliczymy umowy licencyjne, w tym know-how (art. 66 ust. 2 i art. 76-81 Prawa własności przemysłowej). Prze-pisy te określają charakter prawny umów, definiują typy licencji, formy za-warcia oraz czas trwania. Podkreślają znaczenie wpisu licencji do rejestru patentowego, a także m.in. skutki zbycia patentu w trakcie trwania umowy licencyjnej oraz jego unieważnienia,

− umowy przewidujące wniesienie praw własności przemysłowej (pa-tenty, know-how) jako aportu do spółek handlowych35,

− umowy o wspólne przedsięwzięcia innowacyjno-wdrożeniowe – są to umowy o różnych formach powiązań, a mianowicie umowy spółki cy-wilnej oraz umowy spółek handlowych (osobowych i kapitałowych).

Choć we wszystkich powyższych przypadkach nowa technologia staje się składnikiem przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, (art. 551 k.c.), to nie wdając się w tym zakresie w dalsze szczegółowe rozważa-nia teoretyczno-prawne należy stwierdzić, że płaszczyzny tego transferu, a co za tym idzie jego formy, sposoby i środki ochrony są zróżnicowane.

Do najczęściej stosowanych umów w transferze technologii należy za-liczyć:

1. umowę licencyjną,2. umowę quasi-licencyjną,3. umowę o udostępnienie know-how,4. umowę sprzedaży (patentu36, prawa z rejestracji znaku towarowego),5. umowę dzierżawy prawa wyłącznego (użytkowania praw wyłącz-

nych),6. umowę o dokonanie i/lub wdrożenie innowacji (umowa o prace ba-

dawczo-rozwojowe, umowa o dzieło),7. umowę franchisingu,8. umowę o współpracy (umowa konsorcjum, umowa joint venture),9. inne umowy co najmniej pośrednio odgrywające istotną rolę w trans-

ferze technologii (umowa leasingu, umowa o sprawowanie zarządu cudzą własnością przemysłową, itp.).

35 Zob.: art. 14 §1 i 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r., Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).

36 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 772/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie stosowa-nia art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień o transferze technologii (Dz.UrzUEL 2004 r., Nr 123, poz. 11), w art. 1 ust. 1 pkt h, pod pojęciem „patenty” rozumie patenty, wnioski o udzielenie patentu, wzory użytkowe, wnioski o rejestrację wzorów użytkowych, projekty, topografie układów scalonych, dodatkowe świadectwa ochronne dla produktów leczniczych lub innych produktów, w odniesieniu do których można uzyskać tego rodzaju dodatkowe świadectwa ochronne oraz świadectwa dla hodowców roślin.


��

Należy podkreślić, że powyższa klasyfikacja opiera się na subiektyw-nym przekonaniu o częstotliwości występowania konkretnych kontraktów w transferze technologii. W praktyce zazwyczaj spotykamy kombinację ww. umów i powstają w ten sposób umowy mieszane (hybrydowe)37, odnoszą-ce się do więcej niż jednego przedmiotu własności intelektualnej (przemy-słowej), np. jedna umowa obejmuje patent lub patenty oraz know-how.

Do zawarcia umów dochodzi najczęściej w ten sposób, że jedna ze stron (oferent) występuje z ofertą, a druga strona (oblat) tę ofertę przyjmuje. Wy-korzystuje się także inne „drogi” (tryby) prowadzące do zawarcia umowy, do których należy zaliczyć aukcję albo przetarg oraz negocjacje. W prakty-ce zawierając umowę strony korzystają z więcej niż z jednego trybu.

Przechodząc do omówienia najczęściej spotykanych rozwiązań praw-nych w zakresie transferu technologii38, należy sobie uzmysłowić, że pod-miot uprawniony decydując się na udostępnienie przysługującego mu do-bra może to uczynić na dwa sposoby:

− po pierwsze – poprzez częściowe przeniesienie praw wyłącznych na inny podmiot (przeniesienie praw),

− po drugie – poprzez udzielenie innemu podmiotowi upoważnienia do korzystania z danego dobra w określonym zakresie, czyli ustanowieniu na jego rzecz prawa podmiotowego względnego (udzielenie licencji)39.

2. Umowa licencyjna

Umowa licencyjna to umowa, na mocy której uprawniony z patentu (wzoru użytkowego, znaku towarowego), tj. licencjodawca upoważnia inną osobę, zwaną licencjobiorcą do korzystania z jego wynalazku.

Zgodnie z art. 76 ust. 1 Prawa własności przemysłowej, umowa licen-cyjna wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej.

37 Szerzej zob.: Negocjacje w transferze technologii. Podręcznik szkoleniowy, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego UNIDO, Biuro Promocji Inwestycji i Technologii w Warszawie, Warszawa 2004, s. 323 i nast.

38 Zakres zagadnień związanych z umowami zawieranymi w transferze technologii jest bardzo szeroki. Dlatego mając na uwadze ramy niniejszego opracowania, omówione zostaną w za-sadzie tylko te umowy, które najczęściej spotykane są w transferze technologii.

39 R. Golat, Dobra niematerialne. Kompendium prawne, Oficyna Wydawnicza Branta, Byd-goszcz-Warszawa 2005, s. 108-109.

��


W umowie licencyjnej właściciel patentu udziela zezwolenia na korzy-stanie z wynalazku, przy czym strony ustalają warunki i zakres tego korzy-stania, stąd wyróżnia się następujące typy licencji (umów licencyjnych)40:

1. Licencja pełna – otrzymywana jest na podstawie umowy, w której nie ograniczono zakresu korzystania z wynalazku przez licencjobiorcę, dla-tego ma on prawo korzystać z wynalazku (wzoru użytkowego, znaku towa-rowego) w takim samym zakresie jak licencjodawca41.

2. Licencja ograniczona (niepełna) – otrzymywana jest na podstawie umowy, na mocy której ograniczono zakres korzystania z wynalazku przez licencjobiorcę42.

3. Licencja wyłączna – otrzymywana jest na mocy zezwolenia licencjo-dawcy uprawniającego licencjobiorcę do wyłącznego korzystania z prawa do wynalazku na określonym terytorium lub polu eksploatacji. W przypad-ku licencji wyłącznej, w interesie licencjodawcy leży jak najwęższe zakre-ślenie jej granic, sprowadzające się najczęściej do terytorialnych ograniczeń jej obowiązywania oraz do precyzyjnego i wąskiego wskazania zakresu eksploatacji. Licencja ta chroni także licencjobiorcę przed konkurencją na określonym rynku, w ściśle sprecyzowanej sferze działalności.

4. Licencja niewyłączna – otrzymywana jest na podstawie umowy, w której nie zastrzeżono wyłączności korzystania z wynalazku. W tym przy-padku udzielenie licencji jednej osobie nie wyklucza możliwości udzielenia licencji innym osobom (dopuszcza wzajemną konkurencję licencjobior-ców), a także nie wyklucza jednoczesnego korzystania z wynalazku przez uprawnionego z patentu.

5. Licencja otwarta – otrzymywana jest na podstawie oświadczenia uprawnionego do patentu złożonego w Urzędzie Patentowym o gotowości udzielenia licencji (zezwolenia) na korzystanie z jego wynalazku. Oświad-czenie takie nie może zostać odwołane ani zmienione, a informacja o zło-żeniu takiego oświadczenia, podlega wpisowi do rejestru patentowego. Li-cencja otwarta jest pełna i niewyłączna, a opłata licencyjna nie przekracza 10% korzyści uzyskanych przez licencjobiorcę w każdym roku korzysta-

40 P. Głodek, Transfer technologii…, op. cit., s. 18.41 Pełność licencji odnosi się tylko i wyłącznie do korzystania z wynalazku. Nie obejmuje nato-

miast uprawnień do rozporządzania wynalazkiem, które nie przysługują licencjobiorcy.42 Typowymi rodzajami licencji niepełnej są licencja produkcyjna, upoważniająca tylko do wy-

twarzania wyrobów wg wynalazku oraz licencja handlowa, upoważniająca tylko do wpro-wadzania wytworzonych już wyrobów do obrotu, dokonywana przez licencjodawcę lub osobę trzecią. Zob.: A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 64.


��

nia z wynalazku, po potrąceniu nakładów43. Licencję otwartą uzyskuje się przez:

a. zawarcie umowy licencyjnej,b. przystąpienie do korzystania z wynalazku bez podjęcia rokowań lub

przed ich zakończeniem; w tym przypadku licencjobiorca jest obowiązany zawiadomić o tym pisemnie licencjodawcę w terminie jednego miesiąca od chwili przystąpienia do korzystania z wynalazku.

6. Licencja dorozumiana – opiera się na domniemaniu, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków zawar-tych w przekazanych wynikach prac, co ma miejsce wówczas, jeżeli umo-wa o wykonanie prac badawczych lub inna podobna nie stanowią inaczej.

7. Sublicencja („dalsza licencja”) – to licencja udzielona przez licen-cjobiorcę, ale tylko za zgodą uprawnionego z patentu. Udzielanie dalszej sublicencji jest niedozwolone.

W ramach powyższych kategorii wprowadza się dalsze rozróżnienie, np. na licencje wzajemne (krzyżowe)44, gdzie licencje są sobie nawzajem udzielane, Oprócz tego istnieją jeszcze inne, szczególne rodzaje licencji, np.: licencja przymusowa, która w istocie nie jest narzędziem transfe-ru technologii pomiędzy podmiotami obrotu prawnego, a jej udzielenie jest możliwe przy zaistnieniu ściśle określonych przesłanek. Do tej kategorii można także zaliczyć przedstawioną powyżej licencję dorozumianą, która choć teoretycznie jest narzędziem transferu technologii, to de facto jej zna-czenie jest marginalne. W praktyce polskiej, jak można zauważyć, bardzo często mamy do czynienia z umowami ze świadczeniem licencjodawcy polegającym na udzieleniu niewyłącznej i nieprzenoszalnej licencji.

Jeżeli umowa licencyjna nie stanowi inaczej, licencjodawca jest obo-wiązany do przekazania licencjobiorcy wszystkich posiadanych przez niego w chwili zawarcia umowy licencyjnej informacji i doświadczeń technicz-nych potrzebnych do korzystania z wynalazku. Udzielona licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia patentu. Jednakże strony mogą przewidzieć dłuższy okres obowiązywania umowy w zakresie postanowień innych niż licencja, obejmujących w szczególności odpłatne świadczenia konieczne do korzystania z wynalazku.

43 Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, licencjobiorca uiszcza opłatę w wysokości 10% korzyści uzyskanych przez niego w terminie miesiąca po zakończeniu każdego roku kalendarzo-wego, w którym korzystał z wynalazku, chyba że oświadczenie licencjodawcy przewiduje niższą opłatę.

44 Zob.: art. 1 ust. 1 pkt c-d Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 772/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień o transferze technologii.

116


Licencja podlega, na wniosek zainteresowanego, wpisowi do rejestru patentowego. Uprawniony z licencji wyłącznej wpisanej do rejestru może na równi z uprawnionym z patentu dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia patentu, chyba że umowa licencyjna stanowi inaczej. W razie przejścia patentu obciążonego licencją, umowa licencyjna jest skuteczna wobec na-stępcy prawnego.

Niewątpliwie zakup licencji jest najbardziej popularną i efektywną formą przejmowania technologii, a do jego głównych zalet należy m.in. zaliczyć:

− oszczędności na prowadzeniu własnych działań badawczo-rozwojo-wych,

− pominięcie ryzyka związanego z prowadzeniem własnych działań ba-dawczo-rozwojowych,

− szybkie włączenie nowej technologii do procesu produkcyjnego45.Należy też zauważyć, że istotą licencji jest umożliwienie korzystania

z określonego dobra niematerialnego, co umożliwia udzielanie więcej niż jednej licencji oraz umożliwia udzielanie sublicencji, co dodatkowo posze-rza potencjalny krąg odbiorców.

Transfer technologii przez zakup licencji przynosi korzyści zarówno li-cencjodawcy, jak i licencjobiorcy. Ten pierwszy odnosi korzyści w postaci finansowej, a ten drugi w postaci możliwości korzystania z nowoczesnych (innowacyjnych) rozwiązań technologicznych, umożliwiających i ułatwiają-cych zwiększenie udziału w rynku.

Aby umowa licencyjna była wykonywana bezkonfliktowo, ważne jest staranne zredagowanie jej postanowień umownych. Umowa licencyj-na powinna regulować w szczególności:

− przedmiot licencji, jej zakres i charakter (ograniczona, pełna, itp.),− zakres świadczeń licencjodawcy,− wysokość i sposób uiszczania opłaty licencyjnej,− gwarancję sprawności technicznej projektu będącego przedmiotem

licencji,− dopuszczalność i warunki udzielania sublicencji,− formę i harmonogram przekazywania doświadczeń techniczno-orga-

nizacyjnych dotyczących przedmiotu umowy,− zasady współpracy stron przy komercjalizacji przedmiotu licencji,− czas trwania umowy, zwłaszcza po wygaśnięciu prawa wyłącznego46.Dokonując zakupu licencji należy pamiętać, że wyróżnia się trzy zasad-

nicze rodzaje kalkulacji opłat licencyjnych, a mianowicie:

45 P. Głodek, Transfer technologii…, op. cit., s. 18.46 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 67.


��

− płatność z góry – podobnie jak przy sprzedaży, opłata jest uiszczana przed wdrożeniem licencjonowanej technologii,

− płatność kalkulowana na bazie procentu od sprzedaży (tantiemy) – wysokość opłaty zależy od wielkości sprzedaży; może mieć także charakter opłaty stałej, zmiennej lub kombinacji obu,

− płatność mieszana – polega na łącznym zastosowaniu płatności z góry i płatności kalkulowanej na bazie procentu od sprzedaży47.

Często zakresem umowy licencyjnej obejmuje się różnego rodzaju świadczenia dodatkowe, jak choćby szkolenia dotyczące obsługi dostar-czonej aparatury. Niekiedy przedmiot licencji jest bardzo złożony i może dotyczyć technologii całego projektu dla wielofunkcyjnego produktu, nie-jednokrotnie połączonego z budową nowego zakładu, zakupami urządzeń, itp.48. W związku z tym, wyróżnia się pewną odmianę umów licencyjnych określanych jako umowy licencyjno-wdrożeniowe. Na mocy takiej umowy, licencjodawca oprócz ścisłego określenia zakresu udzielonej licencji zobo-wiązuje się wdrożyć u licencjobiorcy stosowne rozwiązania technologiczne (np. dostarczenie maszyny lub linii technologicznej).

�. Umowa quasi-licencyjna

Umowa quasi-licencyjna49 (umowa o korzystanie z wynalazku) to umo-wa, której przedmiotem jest zgoda na korzystanie z cudzego wynalaz-ku, jeszcze wprawdzie nie chronionego patentem, lecz już zgłoszonego w Urzędzie Patentowym do opatentowania. Wedle art. 79 Prawa włas-ności przemysłowej do umowy quasi-licencyjnej stosuje się odpowiednio przepisy o umowie licencyjnej. Oznacza to, że zastosowanie będą mieć w szczególności przepisy dotyczące formy umowy, domniemanie pełności i niewyłączności licencji, zasady udzielania sublicencji, itp. W razie odmo-wy udzielenia patentu odpowiednie zastosowanie będzie mieć wówczas art. 76 ust. 3 Prawa własności przemysłowej.

47 P. Głodek, Transfer technologii …, op. cit., s. 19.48 A. Sosnowska, S. Łobejko, A. Kłopotek, J. Brdulak, A. Rutkowska-Brdulak, K. Żbikowska, Jak

wdrażać innowacje technologiczne w firmie. Poradnik dla przedsiębiorców, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005, s. 77.

49 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne …, op. cit., s. 68.

��


�. Umowa o udostępnienie know-how

W ramach transferu technologii zawierane są także umowy o udo-stępnienie know-how, co dosłownie znaczy „znać sposób, wiedzieć jak”. Umowy know-how to umowy o udostępnienie wiedzy (praktycznych, nieopatentowanych informacji) wywodzących się z doświadczeń i badań przeprowadzonych przez dostawcę50, a dotyczących środków produkcji, technologii i umiejętności, które są:

− niejawne – nie są powszechnie znane lub łatwo dostępne,− istotne – ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produk-

tów objętych umową,− identyfikowalne – opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby

można było sprawdzić, czy spełniają kryteria niejawności i istotności51.Choć ustawa Prawo własności przemysłowej nie podaje definicji le-

galnej pojęcia know-how, to jednakże ta kategoria umów jest jej znana. Można tak wnosić z art. 79 cyt. ustawy, który posługuje się pojęciem umo-wy o korzystanie z wynalazku nie zgłoszonego, a stanowiącego tajemnicę przedsiębiorcy. Dalej przepis ten stanowi, że jeżeli strony nie postanowiły inaczej, to do tych umów należy odpowiednio stosować przepisy o umo-wach licencyjnych.

Analiza występujących w obrocie gospodarczym umów know-how po-kazuje, że decydujące znaczenie mają zasady ukształtowane w praktyce obrotu oraz potwierdza, że są one bardzo zbliżone do umów licencyjnych (oczywiście, z pewnymi różnicami wynikającymi z istoty know-how). Taką odmiennością i dodatkowym postanowieniem jest choćby zobowiązanie do nierozpowszechniania uzyskanych informacji czy też zobowiązanie określane jako show-how („pokazać jak”), sprowadzające się do szkolenia personelu, montażu urządzeń, itp.52.

50 B. Pokorska, Leksykon franszyzy, Difin, Warszawa 2002, s. 60.51 Zob.: art. 1 ust. 1 pkt i Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 772/2004 z dnia 7 kwietnia 2004

r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień o transferze tech-nologii oraz §2 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wyłączenia niektórych kategorii porozumień dotyczących transferu technologii spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję (Dz.U. z 2002 r., Nr 137, poz. 1152).

52 R. Golat, Dobra niematerialne …, op. cit., s. 114.


��

Know-how jest dobrem przedsiębiorstwa, dobrem obejmującym korzy-stanie z wynalazku nie zgłoszonego i objętego tajemnicą przedsiębiorstwa, którego nieuprawnione wykorzystanie – w myśl przepisów ustawy o zwal-czaniu nieuczciwej konkurencji53 – jest czynem nieuczciwej konkurencji54. Zgodnie z art. 11 ust. 4 tej ustawy, przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozu-mie się „nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posia-dające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbęd-ne działania w celu zachowania ich poufności”.

Jak zauważamy, informacja w rozumieniu art. 11 ust. 4 posiada pewne cechy, a mianowicie55:

− zakres przedmiotowy – katalog informacji, które mogą być uznane za tajemnicę przedsiębiorstwa, jest zamknięty,

− przymiot poufności – przedmiot tych informacji nie jest powszech-nie dostępny i znany. A contrario nie stanowią tajemnicy przedsiębiorstwa informacje powszechnie znane i dostępne w sposób dozwolony (legalnie). Aby informacja została uznana za tajemnicę przedsiębiorstwa, uprawniony musi podjąć działania, i to działania niezbędne, dla zachowania poufności tej informacji56,

− przymiot istotności i gospodarczej wartości – informacje są ważne i niebanalne.

W umowach know-how chodzi o to, że jedna strona przekazuje drugiej pewien opis procesu technologicznego czy organizacyjnego za wynagro-dzeniem (stwierdza przy tym, że do niej należą prawa, a samo przekazanie nie narusza praw osób trzecich). Natomiast druga strona zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy otrzymanej wiedzy. Strony dodatkowo mogą umówić się na wykonanie innych jeszcze czynności (np. mogą uzgodnić, że będą współpracować w przyszłości; że będą informować się o udosko-naleniach poczynionych podczas wdrażania opisu przekazanego procesu we własnej organizacji; może też chodzić o szkolenia personelu partnera biznesowego lub przeprowadzenie audytu).

Należy podkreślić, że zakup know-how prowadzi do definitywnego transferu praw własności intelektualnej i jest zbliżony do zakupu licen-

53 Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj.: Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.).

54 W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji „przekazanie, ujawnie-nie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy” jest czynem nieuczciwej konkurencji.

55 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 70 i nast.56 Szerzej zob.: A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 70-72.

120


cji pełnej i wyłącznej. Zasadnicza różnica sprowadza się do płatności. W odróżnieniu od licencji, występuje tutaj zwiększone ryzyko kupującego z uwagi na fakt, że płatność za know-how jest wnoszona w zasadzie w ca-łości „z góry”57.

�. Umowa sprzedaży

W polskim systemie prawnym zasadą jest dopuszczalność przenosze-nia (zbywania) majątkowych praw wyłącznych z zakresu własności inte-lektualnej i przemysłowej, a najczęściej spotykaną formułą w tym zakresie jest sprzedaż praw58, na podstawie umowy sprzedaży. Wynika to z fak-tu, że zgodnie z art. 555 k.c. do sprzedaży praw stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące sprzedaży rzeczy. Oczywiście, muszą tutaj być zacho-wane pewne formalności, jak choćby to, że umowa przeniesienia praw intelektualnych powinna zostać zawarta na piśmie59, a do przeniesienia praw własności przemysłowej dodatkowo konieczne jest wpisanie przenie-sienia tego prawa do rejestru patentowego (art. 67 ust. 3 Prawa własności przemysłowej).

Umowa sprzedaży jest umową konsensualną (dochodzi do skutku przez samo ustalenie przez strony istotnych postanowień umowy), kauzalną (musi istnieć przyczyna zawarcia umowy), odpłatną, dwustronnie zobowiązującą i wzajemną.

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na ku-pującego własność rzeczy (tu: praw) i wydać mu rzecz, a kupujący zobo-wiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę60. Obowiązki te, bę-

57 P. Głodek, Transfer technologii…, op. cit., s. 20.58 R. Golat, Dobra niematerialne…, op. cit., s. 116.59 Zgodnie z art. 67 ust. 2 Prawa własności przemysłowej umowa o przeniesienie patentu

wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej.60 Cenę w umowie sprzedaży stanowi suma pieniężna i jest składnikiem istotnym umowy

sprzedaży (essentialia negotii). Ustalenie wysokości ceny następuje z reguły w umowie stron. Jednakże cenę można określić również przez wskazanie podstaw do jej ustalenia w przyszłości. Cena umowna nie musi odpowiadać ściśle obiektywnej wartości przedmiotu sprzedaży. Może być niższa lub wyższa, byleby tylko stanowiła w rozumieniu kontrahen-tów ekwiwalent zbywanej rzeczy lub prawa. Cenę produktu (towaru, usługi) strony powin-ny ustalić w umowie. Nie jest to wymagane przy cenie sztywnej, która będzie stosowana z mocy ustawy, bez względu na to, co ustalą strony (art. 537 k.c.). Cena towaru lub usługi – w świetle ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. z 2001 r., Nr 97, poz. 1050) – to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić


121

dące zarazem prawami drugiej strony, stanowią zespół niezbędnych cech każdej umowy sprzedaży (essentialia negotii). Każdą umowę, w której wy-stępują takie obowiązki należy uznać za sprzedaż, nawet jeśli strony nadały jej inną nazwę.

Oprócz wymienionych obowiązków umowa sprzedaży rodzi dalsze skutki prawne:

− bądź to występujące z mocy przepisów ustawy (naturalia negotii), np. obowiązek udzielenia kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosun-kach prawnych i faktycznych dotyczących sprzedawanej rzeczy (praw),

− bądź też wynikające z postanowień umowy zmieniających lub uzu-pełniających ustawę (accidentalia negotii), np. obowiązek ponoszenia od-powiedzialności z tytułu rękojmi.

W razie stwierdzenia wad rzeczy kupującemu przysługują uprawnienia wynikające z przepisów o rękojmi za wady rzeczy oraz z przepisów o gwa-rancji. Te dwie grupy uprawnień są od siebie niezależne i rozłączne, tzn. uprawniony musi dokonać wyboru, z jakich uprawnień chce skorzystać.

W zakresie transferu technologii przedmiotem umowy sprzedaży jest najczęściej patent bądź prawo z rejestracji znaku towarowego, a także sprzedaż urządzenia z odpowiednim oprzyrządowaniem.

6. Umowa dzierżawy prawa wyłącznego

W praktyce wydzierżawianie praw wyłącznych nie jest powszechną formą transferu technologii. Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, prawdopodobnie jest to wynikiem nieznajomości zasad prawnych rządzą-cych dzierżawą tychże praw. Zgodnie z kodeksem cywilnym, przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz (tu: prawo) do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie-oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić umówiony czynsz. Przed-miotem dzierżawy może być rzecz z natury lub z przeznaczenia przynosząca pożytki, a także prawa (np. patent), których wykonywanie przynosi pożytki.

przedsiębiorcy za towar lub usługę. W cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

122


Należy zauważyć, że:− przedmiotem dzierżawy będzie patent, a nie chroniony nim wynala-

zek. Tak więc, na mocy umowy dzierżawy, dzierżawca może tylko eksploa-tować tytuł ochronny, nie może natomiast wykorzystywać chronionego nim rozwiązania technicznego,

− dzierżawa jako stosunek obligacyjny jest skuteczna tylko między jej stronami. To odróżnia dzierżawę od użytkowania, będącego prawem rzeczowym, a co za tym idzie będącego skutecznym wobec wszystkich61.

�. Umowa o dokonanie lub wdrożenie innowacji

Celem tych umów jest stworzenie innowacji potrzebnej konkretnemu przedsiębiorcy oraz wdrożenie uzyskanych rozwiązań w danym przedsię-biorstwie. Do grupy tych umów zaliczamy w szczególności umowy o pra-ce naukowo-badawcze, które, z kolei, mogą być umowami o pracę (gdy wykonawcami są pracownicy zamawiającego) lub umowami o dzieło albo zlecenia.

�.�. Umowa o prace badawczo-rozwojowe

Umowa o prace badawczo-rozwojowe jest umową nienazwaną o cha-rakterze zbliżonym do umowy o dzieło. Cechą charakterystyczną tej umo-wy jest to, że jedną ze stron jest jednostka badawczo-rozwojowa, instytut naukowy, itp.

Umowa o prace badawczo-rozwojowe polega najczęściej na pozyski-waniu know-how, prowadzeniu teoretycznych analiz, testowaniu produk-tów lub technologii, pozyskiwaniu aparatury techniczno-technologicznej oraz uzyskiwaniu praw własności intelektualnej i przemysłowej na osiąg-61 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 93-95.


123

niętych wynikach tych prac. W takiej umowie oprócz stron, przedmiotu czy też warunków wykonania umowy, określa się ponadto osobę odpowie-dzialną za realizację prac oraz kwestie związane z ogłaszaniem wyników tychże prac.

Umowa o prace badawczo-rozwojowe może przybrać formę umowy o wieloletniej współpracy technologicznej, obejmującej prowadzenie prac badawczych, a następnie ich wspólne finansowanie, wdrażanie i wykorzy-stywanie efektów przedsięwzięcia62.

7.2. Umowa o dzieło

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wy-konania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 k.c.)63. Jest to umowa zobowiązująca, wzajemna, kauzalna, kon-sensualna i odpłatna.

Przyjmujący zamówienie podejmuje się własnym wysiłkiem i staraniem na własny rachunek i własną odpowiedzialność wykonać dzieło, którym jest nowe dobro wytworzone lub przetworzone do takiej postaci, w jakiej poprzednio nie istniało.

Przedmiotem umowy o dzieło może być tylko taki rezultat pracy i umie-jętności przyjmującego zamówienie, który ma charakter trwały, a więc ist-nieje niezależnie od dalszego działania twórcy. Dzieło może mieć charakter materialny lub niematerialny. Dzieło musi mieć charakter samoistny i być indywidualnie (co do tożsamości) oznaczone jako zamówione zgodnie z potrzebami danego zamawiającego. To je odróżnia od podobnych dóbr istniejących na rynku i zaspokajających potrzeby przeciętnych nabywców.

Główną cechą charakterystyczną umowy o dzieło jest to, że przyjmują-cy zamówienie zobowiązuje się do dostarczenia zamawiającemu gotowego rezultatu swoich usług i tylko za ten rezultat należy mu się wynagrodzenie.

Za osiągnięcie umówionego rezultatu (wyniku swojej pracy i umiejęt-ności) przyjmujący zamówienie ponosi pełną odpowiedzialność. Gospo-darcze ryzyko świadczonych usług (koszty nieudanych prób, zepsutego materiału, nieudolności czy niedbalstwa) ponosi przyjmujący zamówienie, 62 A. Sosnowska, S. Łobejko, A. Kłopotek, J. Brdulak, A. Rutkowska-Brdulak, K. Żbikowska, Jak

wdrażać innowacje…, op. cit., s. 78.63 Przepisy k.c. o umowie o dzieło mają zastosowanie do innych umów o uzyskanie rezultatu

uregulowanych w przepisach szczególnych.

124


a zamawiający płaci tylko ustalone wcześniej wynagrodzenie niezależnie od tego, ile w rzeczywistości kosztowało wytwórcę osiągnięcie dzieła.

Łączy się z tym samodzielna pozycja przyjmującego zamówienie, który w zasadzie nie jest w niczym od zamawiającego zależny. Nie podlega przy wykonaniu dzieła jego kierownictwu, swobodnie dysponuje swym czasem i samodzielnie decyduje o metodzie wykonania, zastosowanej technice, itd. Może on jednak domagać się od zamawiającego wyjaśnień, wskazówek lub współdziałania w innej formie, jeśli wykonanie dzieła tego wymaga.

Umowa o dzieło jest zawsze odpłatna. Wykonawcy dzieła należy się wynagrodzenie, które ma stanowić odpowiednik świadczenia wykonawcy dzieła. Może ono być określone nie tylko w pieniądzu, ale także w postaci innego świadczenia mającego wartość majątkową.

Przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie ustalone w umo-wie. Jeśli nie ustalono wysokości wynagrodzenia, przyjmującemu zamó-wienie należy się wynagrodzenie przyjęte za dany rodzaj dzieła, a w razie wątpliwości wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym poczynionym nakładom.

Wynagrodzenie przysługuje przyjmującemu zamówienie dopiero po wykonaniu i oddaniu zamawiającemu dzieła, jeśli w umowie nie posta-nowiono inaczej. Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a wynagrodze-nie zostało obliczone za każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.

Strony mogą ustalić wynagrodzenie ryczałtowe lub też wynagrodze-nie kosztorysowe na podstawie wstępnego zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów. Ustalenie wynagrodzenia ryczałtowego pocią-ga za sobą ryzyko, że w przypadku ustalenia go zbyt nisko wykonawca nie może domagać się dopłaty, nawet jeśli w chwili ustalenia wynagro-dzenia nie można było przewidzieć rozmiaru i kosztu prac. Wyjątkowo sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę, gdy wskutek zmiany okoliczności, których nie można było przewidzieć (np. hiperinflacji, sko-kowego wzrostu cen surowców), wykonawcy dzieła za wynagrodzeniem ryczałtowym groziłaby rażąca strata (art. 632 §2 k.c.).

Gdy dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia, wy-znaczając w tym celu wykonawcy odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym jego upływie nie przyjmuje naprawy. Wykonawca może odmówić naprawy, gdyby wymagała ona nadmiernych kosztów.

Stosunek umowny z tytułu umowy o dzieło wygasa po jego wykonaniu i zapłacie należności. Od dnia wydania dzieła lub od dnia, w którym umo-


125

wa miała być zgodnie z umową wykonana, biegnie 2-letni termin przedaw-nienia roszczeń z tytułu umowy o dzieło.

Zamawiający może w każdym czasie, aż do ukończenia dzieła od umo-wy odstąpić. Musi jednak zapłacić umówione wynagrodzenie, po odlicze-niu kwoty, którą wykonawca zaoszczędził na skutek niewykonania dzieła.

Według Sądu Najwyższego, jeżeli przedmiotem umowy o dzieło jest utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych64, to „dla oceny praw i obowiązków stron mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, a w zakresie, w którym dzieło jest utworem – przepisy o prawie autorskim i prawach pokrewnych”65. Przy czym usta-wa stanowi, że utwór to dobro o charakterze niematerialnym, stanowiące rezultat pracy człowieka, będące przejawem działalności twórczej i cechu-jące się oryginalnością i indywidualnością. Jeżeli jakiś podmiot chce na-być prawo do korzystania z utworu w określonym zakresie, to nie zawiera umowy sprzedaży, lecz tworzącą prawo o charakterze majątkowym umo-wę licencyjną zawierającą jedynie wyrażenie zgody przez licencjodawcę na określony sposób korzystania z dzieła66.

Wskazując różnice w odniesieniu do innych umów, umowa o dzieło charakteryzuje się brakiem zależności między stronami i tym różni się, np. od umowy o pracę. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy, podczas gdy przy umowie o pracę decyduje nie rezultat, ale pełnienie pracy jako takiej (wynika to właśnie ze stosunku zależności). Ryzyko wykonania dzieła obciąża jego wykonaw-cę, podczas gdy przy umowie o pracę ryzyko takie ciąży na pracodawcy. Dzieło może wykonać każdy podmiot, także osoba prawna. Pracę może świadczyć tylko osoba fizyczna. Od umowy zlecenia umowa o dzieło różni się koniecznością uzyskania rezultatu konkretnego i sprawdzalnego, któ-rym jest dzieło. Umowa zlecenia nie akcentuje osiągnięcia określonego re-zultatu. Jej istotą jest podejmowanie starań w określonym kierunku, a efekt tych starań w postaci określonego rezultatu nie jest konieczny do uznania, że umowa zlecenia została wykonana. W umowie zlecenia wymaga się, aby umowa była wykonana przez przyjmującego zlecenie, wybór zlece-niobiorcy wynika bowiem w dużym stopniu z zaufania do jego osoby. Przy umowie o dzieło na ogół obojętne jest, kto ją zrealizuje. Istotny jest bo-

64 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj.: Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

65 Wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 18 czerwca 2003 r. (II CKN 269/2001).66 Wyrok NSA – Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 30 grudnia 1996 r. (I SA/Kr

903/96).

126


wiem tylko rezultat, czyli dzieło. Odpłatność nie stanowi koniecznej cechy umowy zlecenia67.

�. Umowa franchisingu

Umowa franchisingu jest umową nienazwaną, tzn. treść tej umowy nie jest przewidziana żadną z postaci umów nazwanych. Podstawą zawie-rania takich umów jest art. 3531 k.c. statuujący swobodę zawierania umów i określania ich treści, byleby tylko ani celem, ani treścią nie naruszały właś-ciwości lub celu stosunku prawnego, ustaw i zasad współżycia społecznego (dobrych obyczajów).

Umowa franchisingu to umowa, na mocy której franchisodawca udziela franchisobiorcy zgodę na prowadzenie własnego przedsiębiorstwa, pod fir-mą dającego zgodę (udziela renomy firmy) oraz upoważnia do korzystania z wypracowanych zasad organizacji przedsiębiorstwa (metod), ze znaków towarowych, patentów i doświadczenia w jego prowadzeniu (know-how)68. Natomiast franchisobiorca zobowiązuje się do zorganizowania swego przedsiębiorstwa według wymagań franchisodawcy i jego prowadzenia we własnym imieniu i na własny rachunek.

Najczęściej na mocy umowy franchisingu ciąży na franchisobiorcy obo-wiązek dokonania jednorazowej opłaty69, a następnie obowiązek doko-nywania cyklicznych opłat bieżących70 w wysokości ustalonej stosownie do uzyskiwanych zysków.

Najogólniej rzecz ujmując, świadczenia franchisodawcy polegają na umożliwieniu korzystania z różnego rodzaju uprawnień, a świadczenia franchisobiorcy sprowadzają się do dokonywania opłat. Ponadto, do praw franchisodawcy należy prawo kontroli wykorzystania udzielonych upoważ-nień i sposobu wykorzystania udzielonej pomocy czy informacji.

67 W. Jaślan, Umowy w działalności gospodarczej, Grupa Wydawnicza Infor Sp. z o.o., War-szawa 2000, s. 23

68 Zob.: B. Pokorska, Leksykon franszyzy…, op. cit., s. 40-47, 122-123; R. Golat, Dobra nie-materialne…, op. cit., s. 115.

69 Jej wysokość zależy od rodzaju i zakresu świadczeń oferowanych przez franchisodawcę, wartości znaku towarowego, wartości know-how, prognozowanych zysków franchisodawcy, wielkości obszaru objętego umową, okresu jej obowiązywania, itp.

70 Opłaty bieżące pobierane są za poszerzanie sieci na danym terenie, za korzystanie z licen-cji, za odnowienie umowy, a także obejmują wpłaty na wspólny fundusz marketingowy przeznaczany na finansowanie działań promocyjno-reklamowych całego systemu.


127

Można powiedzieć, że w skład umowy franchisingu wchodzi licencja składająca się z:

− pakietu praw własności przemysłowej i intelektualnej (patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe, prawa autorskie, know-how),

− usług świadczonych przez franchisodawcę (bieżące wsparcie, szkole-nia, marketing, reklama, itp.),

− opisu określającego zasady i metody organizacji przedsiębiorstwa.Zawarcie umowy franchisingu nie wymaga szczególnej formy. Jednakże

ze względu na długie okresy obowiązywania tych umów poleca się zawar-cie jej na piśmie, zwłaszcza dlatego, że ustalane są w niej różnego rodzaju świadczenia, co wymaga dokładnego ich określenia.

Franchising jako system sprzedaży produktów (towarów i usług) charak-teryzuje się tym, że71:

− jest organizowany przez przedsiębiorcę (franchisodawcę) o ugrunto-wanej pozycji na rynku poprzez włączanie do sieci samodzielnych przed-siębiorców (franchisobiorców),

− występuje samodzielność prawna i ekonomiczna włączonych do sie-ci franchisobiorców, działających we własnym imieniu i na własny rachu-nek, samodzielnie organizujących swe przedsiębiorstwo oraz ponoszących związane z tym koszty,

− powoduje uwolnienie franchisobiorcy od konieczności prowadzenia prac rozwojowych i legitymowania się doświadczeniem w zakresie podej-mowanej działalności.

Franchising to umowa handlowa (zawierana między przedsiębiorcami), konsensualna, wzajemna, odpłatna i rodząca zobowiązanie o charakterze ciągłym. Istotna większość jej postanowień mieści się w ramach umowy licencyjnej (znaku towarowego lub patentu). Należą do nich w szczegól-ności te, które dotyczą upoważnienia do korzystania z praw na dobrach niematerialnych, udzielania pomocy umożliwiającej ich wykonywanie, uprawnień kontrolnych, odpłatności i lojalności.

71 B. Pokorska, Leksykon franszyzy…, op. cit., s. 63-64.

128


�. Umowy o współpracy

�.�. Umowa konsorcjum

Przez umowę konsorcjum członkowie (partnerzy) zobowiązują się do wykonywania określonych działań dla osiągnięcia celu będącego podsta-wą (przyczyną) zawarcia tej właśnie umowy. Umowa ta jest zawierana przez podmioty, które chcą kompleksowo, w całości zrealizować zadanie projek-towe, co nie byłoby możliwe do wykonania przez każdy z tych podmio-tów osobno. Czasami partnerzy oprócz tego, że opracowują projekt badań w różnych ośrodkach, to także wspólnie wdrażają opracowaną technologię.

Umowa konsorcjum powinna określać m.in. zasady rezygnacji z człon-kostwa w konsorcjum, okres trwania, zasady finansowania i reprezentowa-nia konsorcjum na zewnątrz oraz kwestie odpowiedzialności za realizowa-ne zadanie, które winno być solidarne.

9.2. Umowy joint venture

Zawarcie umowy joint venture przez jedno przedsiębiorstwo z innym przedsiębiorstwem dostarczającym technologię jest jedną z form partner-stwa. Tworząc nowy twór prawny wnoszą obok inwestycji kapitałowych, także technologię i know-how72. W praktyce joint venture oznacza ściślejsze lub luźniejsze powiązanie przedsiębiorstw i pozyskanie technologii spraw-dzonej oraz możliwej do szybkiego wdrożenia, gdzie odbiorca technologii uzyskuje wyłączność na części rynku73.

72 P. Głodek, Transfer technologii…op. cit., s. 20.73 Ibidem, s. 20.


129

10. Inne umowy

Oprócz powyżej przedstawionych umów stosowane są także, choć bar-dzo rzadko, inne umowy, np. umowa leasingu czy umowy ograniczające wyłączne prawa majątkowe (np. użytkowanie).

Przez umowę leasingu będącą umową rezultatu, finansujący zobo-wiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i od-dać tę rzecz korzystającemu do używania albo do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finan-sującego (art. 7091 k.c.).

Umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważ-ności. Niezachowanie tej formy spowoduje, że taka umowa nie będzie wywierała żadnych skutków prawnych.

W myśl art. 7091 k.c. umowę leasingu zawiera „finansujący”, „zbyw-ca” rzeczy będącej przedmiotem leasingu i „korzystający” przez używanie rzeczy albo przez używanie i pobieranie pożytków. Przedmiotem umowy leasingu, mogą być zarówno rzeczy ruchome, jak i nieruchomości, jednak w praktyce są to przede wszystkim dobra inwestycyjne (różnorakie urzą-dzenia, zakłady produkcyjne, warsztaty, magazyny, maszyny, środki trans-portowe, itp.).

Finansujący jest zobowiązany wydać korzystającemu rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się w chwili wydania jej finansującemu przez zbywcę. Jednakże na ogół wydanie rzeczy korzystającemu następuje bez-pośrednio przez zbywcę na zlecenie finansującego w siedzibie zbywcy (w zakładzie produkcyjnym, składzie celnym, itp.).

Korzystający w umowie leasingu zgadza się na osobę zbywcy oraz ak-ceptuje treść umowy zawartej pomiędzy zbywcą i finansującym. Dlatego też powinien upewnić się, że w tej umowie dokładnie określono przedmiot leasingu oraz inne postanowienia umowy, ważne z punktu widzenia jego interesu. Finansujący winien wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy ze zbywcą oraz odpisy innych dokumentów, w szczególności od-pis dokumentu gwarancyjnego dotyczącego jakości rzeczy, otrzymanego od zbywcy lub producenta. Finansujący nie odpowiada wobec korzystają-

130


cego za przydatność rzeczy do umówionego użytku (art. 7094 k.c.). Jednak odpowiada za wady rzeczy, jeżeli wady te powstały na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność; odmienne postanowienia umowne będą nieważne (art. 7098 §1 k.c.).

Wykonywanie uprawnień przez korzystającego z tytułu wad rzeczy nie zwalnia korzystającego z obowiązków wynikających z umowy leasingu, w szczególności zapłaty rat – opłat za korzystanie z rzeczy, chyba że finan-sujący odstąpi od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy (art. 7098 §3 k.c.). W razie odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą z po-wodu wad rzeczy, umowa leasingu wygasa.

Korzystający – jeżeli rzecz ma mu być wydana przez finansującego – powinien zbadać rzecz, czy jest przydatna do użytku stosownie do jego potrzeb. Ewentualne reklamacje i żądania powinien zgłaszać zbywcy rze-czy, ponieważ z chwilą zawarcia umowy z mocy ustawy przechodzą na ko-rzystającego uprawnienia z tytułu wad rzeczy przysługujące finansującemu względem zbywcy, z wyjątkiem uprawnienia odstąpienia przez finansują-cego od umowy ze zbywcą. Finansujący może odstąpić od umowy tylko na żądanie korzystającego.

Korzystający powinien używać rzeczy i pobierać pożytki w sposób okre-ślony w umowie leasingu, a w przypadku braku odpowiednich postano-wień umownych w sposób odpowiadający właściwościom rzeczy i jej prze-znaczeniu. Korzystający może dokonywać zmian w rzeczy, lecz tylko wynikających z jej przeznaczenia (art. 7099 k.c.). Jeżeli mimo upomnienia korzystający narusza określone obowiązki, finansujący po pisemnym upo-mnieniu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiasto-wym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia. Takie same skutki dla korzystającego będzie powodować oddanie rzeczy do używania osobie trzeciej (art. 70912 k.c.).

Korzystający obowiązany jest do terminowego dokonywania płatności rat leasingowych, przy czym rata leasingowa jest tak skalkulowana, aby po-krywała koszty zakupu (wytworzenia) oddanego w leasing dobra i zapew-niała zysk finansującemu. W wypadku zwłoki w zapłacie co najmniej jednej raty, finansujący może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiasto-wym, po bezskutecznym upływie terminu dodatkowego (art. 70913 k.c.).

W praktyce elementem często spotykanym w umowach leasingowych jest tzw. opcja zakupu, czyli klauzula dopuszczająca przeniesienie własno-ści przedmiotu umowy przez finansującego na rzecz korzystającego po za-kończeniu umowy.


��

Finansujący może zbyć rzecz osobie trzeciej. Obowiązany jest jednak w tym wypadku natychmiast zawiadomić korzystającego (art. 70914 k.c.).

Natomiast użytkowanie to niezbywalne prawo do używania i pobie-rania pożytków z cudzej rzeczy bądź z cudzego prawa. Użytkowaniem może być obciążona rzecz ruchoma, nieruchoma lub prawo. Użytkowanie można ustanowić na rzecz osoby fizycznej lub prawnej, której przysługuje wówczas prawo używania tej rzeczy oraz pobierania pożytków, jakie rzecz przynosi. W umowie można ściśle określić, jakie pożytki przysługują, a ja-kie ewentualnie nie przysługują użytkownikowi.

Od niezbywalności prawa użytkowania należy odróżnić samą realizację tego prawa, które użytkownik może wykonywać osobiście albo za pośred-nictwem innych osób.

Użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymagania-mi prawidłowej gospodarki, zwłaszcza dbać o rzecz, zachowując substan-cję i przeznaczenie oraz ponosić na nią bieżące nakłady. Po wygaśnięciu użytkowania, użytkownik obowiązany jest zwrócić przedmiot właścicielo-wi w takim stanie, w jakim powinna się ona znajdować stosownie do zasad prawidłowego wykonywania użytkowania.

Użytkowanie może być ustanowione bezpłatnie lub odpłatnie. Użyt-kowanie może być terminowe lub bezterminowe (zależnie od umowy), ale na ogół wygasa najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego (lub ustania osoby prawnej).

��. Programy wsparcia

Wydaje się, że za jeden z rodzajów umów w transferze technologii na-leży także uznać różnego rodzaju programy wsparcia, kierowane do nowo powstających przedsiębiorstw, zwłaszcza z sektora high-tech. Obejmują one różnego rodzaju „pakiety działań”, które pomagają w wejściu na rynek oraz uzyskaniu samodzielności finansowej. W ramach tych pakietów (pro-gramów) uzyskują one m.in. pomoc w prawidłowym zarządzaniu firmą, pomoc w zapewnieniu źródeł finansowania oraz fachowe doradztwo.

Program wsparcia polegający na udzielaniu pożyczek m.in. na wdroże-nie wyników prac badawczo-rozwojowych oraz zakup licencji krajowych lub zagranicznych (nabycie uprawnień do wykorzystywania rozwiązań na-

132


ukowych i technicznych oraz doświadczeń produkcyjnych)74 realizuje w ra-mach swoich działań Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Celem udzielania pożyczek na wdrażanie przedsięwzięć innowacyjnych jest pod-niesienie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Po-życzka jest udzielana na wniosek uprawnionego przedsiębiorcy. Wniosek (oryginał oraz kopia) musi spełniać wszystkie stawiane mu wymogi meryto-ryczne i formalne.

Umowa pożyczki zawierana jest w formie pisemnej. Datą udzielenia pożyczki jest data podpisania umowy pożyczki. Pożyczka może być wypła-cona po ustanowieniu prawnego zabezpieczenia jej zwrotu, przy czym war-tość przyjętego zabezpieczenia nie może być niższa niż kwota udzielanej pożyczki wraz z naliczonymi odsetkami. Sposób zabezpieczenia ustalany jest w umowie pożyczki. Przyjmuje się następujące formy zabezpieczenia:

1. obligatoryjne:a. weksel własny „in blanco” wraz z deklaracją wekslową,2. opcjonalne:a. gwarancja bankowa,b. ubezpieczenie pożyczki przez zakład ubezpieczeń,c. hipoteka,d. zastaw rejestrowy,e. poręczenie instytucji finansowych,f. blokada środków na rachunku bankowym pożyczkobiorcy lub jego

ewentualnego poręczyciela,g. inne.Z uwagi na ogólny poziom ryzyka związanego z egzekucją należności,

biorąc pod uwagę ograniczenia prawne, ekonomiczne i faktyczne mogą-ce wpływać na rzeczywistą wartość zabezpieczenia, przyjmuje się pewne wskaźniki korygujące wartość zabezpieczenia dla ich poszczególnych ro-dzajów.

12. Bariery w rozwoju transferu technologii

Dysfunkcjonalność przyjętych rozwiązań, oznaczająca w języku polskim nieprzystosowanie, niedostosowanie do istniejących potrzeb, w transferze 74 Zob.: art. 3 ust. 1 Regulaminu PARP.


��

technologii należy przede wszystkim odnieść do barier, na jakie on napoty-ka. Ogólnie rzecz ujmując bariery dotyczą75:

− świadomości – niedocenianie znaczenia innowacji w działalności go-spodarczej,

− wiedzy – nieznajomość zasad ochrony innowacji, zasad ich transferu ani sposobów pozyskiwania środków na finansowanie działalności inno-wacyjnej,

− finansów – niewystarczająca ilość środków przeznaczanych na dzia-łalność innowacyjną,

− małej innowacyjności nauki oraz niedrożności kanałów przepływu technologii ze sfery nauki do praktyki gospodarczej.

Głównymi barierami transferu technologii są:− nieznajomość zagadnień prawnych z zakresu transferu technologii,− zbyt mała wiedza o patentach i obowiązujących w tym zakresie stan-

dardach międzynarodowych,− ograniczona ochrona intelektualnych i przemysłowych praw własno-

ści,a także:− brak kultury innowacyjnej,− niesprawny system wspierania działalności innowacyjnej,− brak wiedzy, motywacji i wykwalifikowanej kadry z zakresu innowacji,− mała przejrzystość na rynku nowych technologii,− brak informacji o nowych rozwiązaniach technologicznych, patentach,

wynikach badawczych sektora B+R,− małe zainteresowanie sektora B+R we wdrażaniu rozwiązań techno-

logicznych,− wysokie koszty transferu znacznie przekraczające możliwości finan-

sowe większości polskich przedsiębiorców; wydaje się, że wysokie koszty opracowania, a następnie nabycia i wdrożenia rozwiązań innowacyjnych są najistotniejszą barierą.

Rozwój transferu technologii będzie możliwy, jeśli zaczniemy elimi-nować wymienione powyżej bariery – poczynając od szkolnictwa, gdzie należałoby co najmniej zmodyfikować istniejący system kształcenia i za-cząć skutecznie promować przedsiębiorczość i innowacyjność, a kończąc na zmianach systemowych sprzyjających powstawaniu innowacji, ich na-bywaniu i wdrażaniu.

Kolejną płaszczyzną rozważań dotyczących dysfunkcjonalności są kwe-stie związane z błędami w umowach transferu technologii. Należy podkre-

75 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 42.

��


ślić, że występujące w praktyce umowy mają różnorodny charakter praw-ny. Znamienita ich większość to typowe umowy cywilnoprawne, takie jak umowa sprzedaży (np. umowa o przeniesienie patentu), umowa o dzieło (np. umowa o dokonanie i/lub wdrożenie innowacji). Niektóre z zawie-ranych umów są umowami nienazwanymi (np. umowa o udostępnienie know-how). Często spotyka się także umowy mieszane, tzn., że w ich treści możemy odnaleźć elementy różnych umów nazwanych.

W transferze technologii zakres podmiotowy i przedmiotowy umowy (treść, jak i forma umowy) zależą przede wszystkim od przedmiotu transfe-ru. W przypadku prostych i niewielkich projektów technologicznych moż-na ograniczyć się (i ograniczają się one) do umowy o dzieło lub do umowy licencyjnej. Natomiast w przypadku dużych i skomplikowanych projektów, zwłaszcza połączonych z ogromnymi nakładami inwestycyjnymi, są to dość złożone umowy nabycia projektu (praw) i jako takie winny być przygoto-wywane przez specjalistów.

Wszystkie umowy, w tym także umowy o transfer technologii, winny składać się co najmniej z następujących części:76:

− wstępnej – pełni funkcję indentyfikacyjno-informacyjną, na którą skła-da się oznaczenie umowy (nazwa, numer), data i miejsce zawarcia umowy, oznaczenie stron (firma, siedziba/miejsce zamieszkania) i ich reprezentacja,

− merytorycznej – określenie przedmiotu umowy (termin, rodzaje i wy-sokość opłat itp.); zawiera ułożone w porządku logicznym postanowienia określające wzajemne prawa i obowiązki stron; skutki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy,

− końcowej – reguluje sprawy zarówno materialnoprawne, jak i formal-noprawne oraz techniczno-organizacyjne (np. sposób zmiany i rozwiązania umowy, sprawy rozstrzygania sporów, podpisy). Wiele umów dodatkowo zawiera załączniki, na które strony powołują się w treści umowy, np. oferty, cenniki, katalogi, itp.

Język umowy powinien być jasny i zrozumiały, a treść poprawnie zreda-gowana (czego nie można powiedzieć o wszystkich występujących w obro-cie prawnym umowach), czyli77:

− tekst umowy winien być podzielony na określone części (rozdziały, paragrafy, ustępy, itp.),

− części tekstu (paragrafy, ustępy, punkty, itd.) winny być krótkie i ogra-niczać się do regulowania jednorodnej materii,

− struktura umowy (układ treści) powinna być przemyślana.

76 A. Szewc, K. Zioło, M. Grzeszczak, Umowy jako prawne…, op. cit., s. 102-104.77 Ibidem, s. 104-105.


��

Należy podkreślić, że tylko ważna umowa (np. o przeniesienie patentu, umowa licencyjna, itp.) stanowi źródło i podstawę stosunku obligacyjne-go, zwanego zobowiązaniem. Przyczyn nieważności umowy, w tym także umów transferu technologii, może być wiele i mogą one mieć charakter:

− formalny – mamy z nimi do czynienia w razie naruszenia wymogu zawarcia umowy w formie szczególnej (np. przeniesienie patentu w formie ustnej) lub bez wymaganej zgody osoby trzeciej (np. udzielenie sublicencji bez zgody licencjodawcy),

− materialny – mamy z nimi do czynienia w razie zamieszczenia w umowie niedozwolonych (sprzecznych z prawem) postanowień78.

Źle sporządzona umowa na pewno będzie źródłem różnych nieporozu-mień i konfliktów, które najczęściej będą musiały być rozstrzygane na dro-dze sądowej. Dlatego warto przy zawieraniu umów kierować się następu-jącymi, najważniejszymi zasadami, o których jednak często zapomina się w praktyce79:

1. Należy jasno określić cel, który strony chcą osiągnąć przez zawarcie umowy. To z kolei determinuje wybór konkretnego rodzaju umowy.

2. Należy wyszczególnić i zdefiniować problemy (konsekwencje okre-ślonych zapisów, w szczególności ich braku), które należy dokładnie w umowie uregulować. Na etapie prac nad projektem umowy należy do-konać rozróżnienia praw patentowych i praw związanych z know-how oraz określić rozdział tantiem pomiędzy tymi prawami.

3. Należy określić charakter prawny umowy oraz ustalić jej podstawy prawne.

4. Należy zapoznać się z normatywnym modelem zawieranej umowy i dokładnie ustalić obowiązujący stan prawny. Rozpoznanie tych kwestii pozwoli ustalić zakres swobody ukształtowania treści umowy.

5. Należy dążyć do tego, aby umowa zawierała tylko postanowienia potrzebne i nic ponadto. Powielanie przepisów ustawy oraz zamieszczanie klauzul niedozwolonych i nic nie wnoszących jest zbędne.

6. Należy rozstrzygnąć, czy przed umową finalną będzie zawierana umowa przedwstępna.

7. Należy starannie sprawdzić osobę kontrahenta, w szczególności dane zawarte w rejestrach i księgach. Warto upewnić się, czy przeciwko, np. właścicielowi patentu nie toczy się postępowanie (np. o unieważnienie patentu), jak również czy opłaty okresowe za ochronę wynalazku zostały uiszczone w terminie, aby nie dokonać zakupu patentu, który wygasł.

78 Ibidem, s. 29.79 Ibidem, s. 97-102.

136


8. Należy ustalić, czy zawarcie umowy nie wymaga zgody osoby trzeciej, a jeżeli tak, to czy osoba ta wyraziła lub zobowiązała się taką zgodę wyrazić.

9. Należy zawrzeć klauzulę odpowiednich zabezpieczeń na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy – kwestie gwarancji i rękojmi.

10. Należy ustalić tryb rozstrzygania sporów (mediacja, arbitraż, adiu-dykacja), jakie mogą w przyszłości między stronami powstać w związku z zawarciem i wykonywaniem umowy.

11. Należy dokonać wyboru prawa właściwego dla kontraktu zawiera-nego z elementem obcym (zagraniczna osoba prawna lub fizyczna). Przed-siębiorcy zamierzający dokonać międzynarodowego transferu technologii powinni przestrzegać prawa właściwego dla zobowiązań wynikających z umów transferu technologii w obrocie międzynarodowym, uwzględnia-jąc dopuszczalność i granice wyboru prawa przez strony umowy bądź też prawo właściwe w przypadku braku wyboru. Ważne jest również, jakie stosuje się przepisy dotyczące naruszenia praw oraz rozstrzygania ewentu-alnie zaistniałych sporów między stronami umowy80.

��. Rekomendacje i zalecenia dla przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu

Wydaje się, że proponując jakiekolwiek rozwiązania, należy rozpocząć od następującego stwierdzenia: transfer (w tym transfer technologii) to współ-praca. Skoro tak, to aby polepszyć, usprawnić transfer, należy promować współpracę. Od kilku lat podkreśla się to w literaturze, gdzie możemy m.in. przeczytać, że: „postępujące procesy globalizacji i ich skutki wymuszają tworzenie przedsiębiorstwa rozległego, z partnerskimi stosunkami nie tylko z dostawcami, klientami, ale także z usługodawcami, konkurentami, insty-tucjami finansowymi, edukacyjnymi, administracyjnymi – relacje z instytu-cjami wspierającymi przedsiębiorczość”81. Źródeł przewagi konkurencyjnej

80 P. Głodek, Transfer technologii…, op. cit., s. 30.81 A. Lozano, S. Sysko-Romańczuk, Koncepcja koopetycji jako szczególna forma integracji jed-

nostek gospodarczych – teoria i praktyka, www.integracja.szczecin.pl, s. 3-4 14.09.2006).


��

należy poszukiwać w relacjach, których cechami są współdziałanie, współ-ewolucja i koopetycja82. Chodzi w nich o to, że zwłaszcza w dobie globaliza-cji koniecznym staje się nowe spojrzenie na uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej i wprowadzenie tzw. ekosystemu biznesu rozu-mianego jako tworząca całość działalność wielu różnorodnych podmiotów (przedsiębiorców, organów administracji, instytucji finansowych, ośrodków naukowych, itp.), będących dla siebie jednocześnie nabywcami, dostaw-cami, usługodawcami, konkurentami i partnerami, podlegających wza-jemnej współewolucji zarówno w zakresie konkurencji, jak i współpracy83.

Obecnie bycie innowacyjnym wymaga otwartości na innych uczestni-ków życia gospodarczego i społecznego. Otoczenie jest ważne dla przed-siębiorstw o wysokiej innowacyjności, a szczególnie dla przedsiębiorstw działających w sektorze zaawansowanych technologii, które potrzebują łączności z ośrodkami badawczo-rozwojowymi, aby się rozwijać.

Niewątpliwie należy dążyć do coraz silniejszego wzmocnienia sektora badawczo-rozwojowego, generującego oryginalne rozwiązania technolo-giczne. Można to czynić m.in. poprzez tworzenie instytucji rozwojowych i centrów transferu zaawansowanych technologii wraz z wypracowaniem procedur tego transferu84. Należy także monitorować potrzeby technolo-giczne przedsiębiorstw i promować innowacyjność. Musi nastąpić przeni-kanie się nauki i gospodarki oraz muszą być tworzone platformy współpra-cy i wymiany doświadczeń. Istotna jest umiejętność przekształcania wiedzy w innowacyjne rozwiązania praktyczne (dynamiczne biznesy). Musi nastą-pić jeszcze pełniejsza obsługa przedsiębiorców – począwszy od udostęp-nienia informacji, poprzez audyt technologiczny, a na wsparciu przedsię-wzięć innowacyjnych kończąc85.

W obszarze transferu technologii w ośrodkach akademickich i nauko-wo-badawczych należy m.in.86:

− promować wynalazczość,− wprowadzić jednolitą i przejrzystą politykę ochrony praw własności

intelektualnej (przemysłowej),− wprowadzić prostą procedurę zgłaszania przedmiotów własności prze-

mysłowej, uzyskiwania patentu,

82 Ibidem, s. 4.83 Ibidem, s. 4.84 K. Matusiak, Uwarunkowania opracowania regionalnej strategii innowacyjności w woje-

wództwie zachodniopomorskim, www.msp.neo.pl (14.09.2006), s. 54; J. Gawlik (red.), Re-gionalna strategia innowacji województwa małopolskiego na lata 2005-2013, Kraków 2005, s. 10.

85 K. Matusiak, Uwarunkowania opracowania…, op. cit. s. 58.86 J. Gawlik (red.), Regionalna strategia…, op. cit., s. 33.

��


− wprowadzić korzystny system podziału zysków dla twórców i ich pra-codawców.

Opierając się na przeprowadzonych badaniach empirycznych doty-czących województwa małopolskiego, będącego niewątpliwie prężnym ośrodkiem naukowo-badawczym w zakresie pochodzenia innowacyjnych technologii widzimy, że87:

− 44,7% to przypadki zakupu nowoczesnych technologii,− 40,5% to przypadki nowych technologii powstałych w firmie w opar-

ciu o własny personel,− 8 % to przypadki, gdy firmy pozyskują nowe technologie w wyniku

współpracy z jednostką badawczo-rozwojową.Do zwiększenia transferu technologii, a w konsekwencji do znacznego

rozwoju przedsiębiorstw i gospodarki państwa na pewno przyczyni się, prze-de wszystkim, upowszechnienie i skuteczna (faktyczna!, a nie tylko „zapisa-na” w aktach prawnych) ochrona własności przemysłowej i intelektualnej.

Podsumowując, należy dążyć do:− zwiększenia stopnia wdrażania (urynkowienia) prac sektora B+R,− wprowadzenia ułatwień w uzyskaniu dotacji na B+R i wdrożenia

innowacji,− wprowadzenia systemu informowania o nowych rozwiązaniach88,− bliższych związków B+R z sektorem gospodarczym,− zwiększenia pomocy ze strony instytucji otoczenia biznesu w prze-

kształcaniu innowacyjnego pomysłu w innowacyjny produkt i opłacalne przedsięwzięcie,

− wprowadzania instrumentów pobudzających działalność badawczą i zdolność innowacyjną przedsiębiorstw,

− aktywnego włączenia się państwa w tworzenie całego systemu trans-feru.

Tylko w ten sposób będziemy w stanie wyeliminować dysfunkcjonal-ność istniejących w tym zakresie rozwiązań prawnych. Podniesienie świa-domości prawnej – zarówno przedsiębiorców, jak i całego społeczeństwa – to kolejny krok do poprawy sytuacji. Przy czym przedsiębiorcy muszą mieć dostęp do fachowej, specjalistycznej wiedzy z zakresu transferu tech-nologii, a społeczeństwo – przynajmniej na poziomie ogólnym.

87 Ibidem, s. 18.88 Godnym pochwały jest, wynikający z Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysło-

wej, obowiązek publikowania pełnego opisu technicznego opatentowanych wynalazków. Ta-kie rozwiązanie jest czynnikiem propagowania najnowszych rozwiązań (wiedzy technicznej), inspiruje dalsze wynalazki i zapobiega dublowaniu się prac badawczo-rozwojowych. Zna-czenie tej informacji wynika z faktu, że ponad 80% światowej wiedzy technicznej najwcześniej publikuje się w dokumentach patentowych, a tylko 20% w literaturze naukowo-technicznej.


��

Na koniec należy pamiętać, że regulacje dotyczące praw na dobrach niematerialnych muszą być rozpatrywane z uwzględnieniem ustawodaw-stwa „zewnętrznego”, na który składają się regulacje międzynarodowe (konwencje) wyznaczające pewne standardy oraz regulacje unijne. To po-woduje, że – nie wdając się w szczegóły – polskie i zagraniczne rozwiąza-nia prawne w zakresie umów stosowanych w transferze technologii są dość podobne z pewnymi, co oczywiste, różnicami. Te różnice są jeszcze mniej-sze, gdy porównuje się regulacje obowiązujące na terenie UE (podobnie jest też z praktyką). W dużym stopniu jest to wynikiem wpływu postano-wień konwencyjnych i prawa unijnego na systemy prawne poszczególnych państw członkowskich.

140



��

A neks

142


Aneks��

Lp. Nazwa instytucji, adres i dane kontaktowe Zasadnicze elementy działalności

OŚRODKI PRZEKAZU INNOWACJI (Innovation Relay Centres)

1

Innovation Relay Centre Central PolandOśrodek Przetwarzania Informacji

Al. Niepodległości 188b, 00-608 Warszawa

tel./faks: 022 825 12 48; e-mail: [email protected]

www.irc-central-poland.org.pl

– wyszukiwanie opracowań naukowych, które mogłyby stać się przedmiotem transferu i komercjalizacji technologii innowacyjnych i ich wdrażanie

– pozyskiwanie podmiotów gospodar-czych zainteresowanych badaniami, doradztwem, szkoleniami związanymi z transferem technologii

– szkolenia w kwestiach związanych z ko-mercjalizacją innowacyjnych rozwiązań technologicznych oraz doradztwo w tym zakresie

2

Innovation Relay Centre Poland North – East (NEPIRC)Uniwersytet Warszawski – Koordynator NEPIRC

ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa


www.uott.uw.edu.pl

3

Innovation Relay Centre South PolandOśrodek Przekazu Innowacji Polska Południowa Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska

ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków

tel.: 012 628 28 45; faks: 012 632 47 95

e-mail: [email protected], www.transfer.edu.pl

4

Innovation Relay Centre West PolandInnovation Relay Centre w Polsce Zachodniej Wrocławskie Centrum Transferu TechnologiiPolitechnika Wrocławska

ul. Smoluchowskiego 48, 50-372 Wrocław

tel.: 071 320 41 86; 320 41 87; faks: 071 320 39 48

e-mail: [email protected]

www.wctt.pl; www.irc-westpoland.org.pl

CENTRA TRANSFERU TECHNOLOGII

5

Biuro Transferu TechnologiiPolitechnika Gdańska

ul. Narutowicza 11/12, 80-952 Gdańsk

tel.: 058 348 61 38; e-mail: [email protected]

www.pg.gda.pl/oferta

– ochrona własności intelektualnej– komercjalizacja wyników prac badaw-

czych– kojarzenie zapytań ofertowych śro-

dowiska gospodarczego z zespołami badawczymi PG

��

Aneks

6

Centrum Doradztwa i Transferu Technologii Ochrony ŚrodowiskaFundacja Partnerstwo dla Środowiska

ul. Bracka 6/6, 31-005 Kraków

tel.: 012 422 50 88; 430 24 43; 430 24 65

faks: 012 429 47 25; e-mail: [email protected]

www.epce.org.pl

– pomoc małym i średnim firmom we wprowadzaniu ekologicznych zasad funkcjonowania

7

Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Krośnie

ul. Żwirki i Wigury 6, 38-400 Krosno


www.ciitt.com.pl

– identyfikacja i analiza zapotrzebo-wania przedsiębiorstw na informacje o innowacjach technologiczno-organi-zacyjnych i transfer technologii

– poszukiwanie informacji dotyczących rozwiązań naukowo-technologicznych

– nawiązywanie kontaktów i tworzenie płaszczyzny współpracy pomiędzy sektorem nauki i gospodarki

– wspieranie przedsiębiorstw w zakresie rozpoznawania naukowych i technolo-gicznych trendów, pomoc edukacyjno-szkoleniowa

– pomoc w prowadzeniu audytów technologicznych i finansowych firm pod względem zdolności innowacyjnej przedsiębiorstw i oceny ich zdolności do współpracy

8

Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu

ul. Czapskich 4, 31-110 Kraków

tel.: 012 663 38 30; faks: 012 663 38 31

e-mail: [email protected]; www.cittru.uj.edu.pl

– wielokierunkowy rozwój przedsiębior-czości akademickiej

– pozyskiwanie funduszy i koordynacja projektów UJ

– opracowanie i wdrożenie Innowacyjnej Bazy Danych umożliwiającej poszu-kiwanie informacji o uniwersyteckich ekspertach naukowych, projektach badawczych i dostępnej, specjalistycz-nej aparaturze

– powołanie Uniwersyteckiego Inkubatora Technologicznego oferującego wsparcie biznesowe, lokalowe i doradcze dla komercyjnego rozwijania produktów naukowych

9

Centrum Innowacji i Transferu TechnologiiWydział Zarządzania Politechniki Białostockiej

ul. Tarasiuka 2, 16-001 Kleosin

tel.: 085 746 98 91; faks: 0 85 746 98 92

e-mail: [email protected]; http://citt.pb.edu.pl

– prowadzenie działalności usługowej, badawczej, doradczej, szkoleniowej, promocyjnej i organizacyjnej w zakresie transferu technologii

– nawiązywanie współpracy z organami samorządu i przedsiębiorcami na rzecz podnoszenia konkurencyjności regionu podlaskiego w dziedzinie przedsiębior-czości, badań i rozwoju technologicz-nego

10

Centrum Przedsiębiorczości i Transferu TechnologiiUniwersytet Zielonogórski

ul. Podgórna 50, 65-246 Zielona Góra

tel.: 068 328 32 09; faks: 068 328 32 98

e-mail: [email protected]; www.cptt.uz.zgora.pl

– organizowanie szkoleń i konferencji dotyczących procesów transferu technologii

– doradztwo w opracowaniu projektów unijnych dla przedsiębiorstw w woje-wództwie lubuskim

Aneks��

11

Centrum Transferu Technologii

ul. Grunwaldzka 529, 80-320 Gdańsk


www.ctt.gda.pl

– stworzenie pomostu pomiędzy innowa-cyjnymi przedstawicielami nauki, wyna-lazcami, designerami idei a przemysłem, głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw

12

Centrum Transferu TechnologiiFundacja Inkubator

ul. Piotrkowska 143, 90-434 Łódź

tel./faks: 042 636 34 69; 637 23 15

www.inkubator.org.pl

– tworzenie baz danych zawierających informacje o pomysłach oraz o firmach z wolnymi mocami przerobowymi

– opracowywanie metod wyceny wartości rynkowej danej technologii (know-how, good will)

– ocena potencjału i tendencji rozwo-jowych różnych branż przemysłu pod kątem opłacalności inwestycji

– badanie technik oceny projektów innowacyjnych przez kapitały wysokiego ryzyka

– wypracowywanie modeli współpracy ze środowiskiem naukowców/wyna-lazców

– promocja projektów innowacyjnych po-przez organizowanie konferencji, semina-riów informacyjnych, warsztatów, itp.

– kojarzenie partnerów – firm w celu komercjalizacji i transferu technologii. Informacje o aktualnych ofertach są dostępne w aktualnościach

13

Centrum Transferu Technologii Fundacja „Progress and Business”

ul. Miechowska 5b, 30-041 Kraków 16

tel.: 012 636 01 00 wewn. 23; faks: 012 636 87 87

e-mail: [email protected]; www.pbf.pl/ctt/pl/tt.php

– poszukiwanie rozwiązań naukowych w zakresie zaawansowanych technologii nadających się do wdrożenia

– opiniowanie wniosków kredytowych z zakresu wysokich technologii we współpracy z instytucjami finansowymi

– doradztwo w zakresie badania zdol- ności patentowej, praw własności intelektualnej, patentów, licencji; ochrona patentowa wybranych pomysłów

– opracowywanie biznesplanów, studiów wykonalności i analiz gospodarczych

14

Centrum Transferu Technologii RARR S.A.

ul. Szopena 51, 35-959 Rzeszów

tel.: 017 852 06 00 w. 233; faks: 017 852 06 11

e-mail: [email protected]; www.ctt.rarr.rzeszow.pl

– prowadzenie szkoleń i innych usług dotyczących transferu technologii

– przeprowadzanie audytów technolo-gicznych

– kojarzenie partnerów do współpracy technologicznej

– konsultacje związane z prawami własno-ści intelektualnej

146

Aneks

15

Europejskie Centrum Transferu Innowacji

ul. 30 Stycznia 1, 83-110 Tczew

tel.: 058 531 69 50, 532 13 97; faks: 058 531 40 04


www.ced.tczew.com.pl/ectix.html

– diagnoza potrzeb i popytu na innowa-cyjność w małych i średnich przedsię-biorstwach

– tworzenie centrum informacji i testo-wania potencjalnych pracobiorców dla potrzeb pracodawców

– tworzenie i zarządzanie aktualnymi bazami danych o: miejscach inwestycyj-nych, doradcach podatkowych, radcach prawnych, tłumaczach przysięgłych

– prowadzenie kompleksowej obsługi w zakresie: zawierania kontraktów, kon- taktów zagranicznych, korespondencji za-granicznej i wyspecjalizowanej miejscowej (np. prawnej), obsługi administracyjnej

– łączenie nowatorskich technologii i pomysłów (polskich i zagranicznych) z popytem na nie wśród małych i śred-nich przedsiębiorstw

16

Fundacja Centrum Innowacji FIRE

ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa

tel.: 022 460 36 93; faks: 022 460 36 94


www.innowacje.org.pl

– pomoc w tworzeniu i rozwoju firm– doradztwo związane

z ochroną własności intelektualnej i przemysłowej

17

Lubelskie Centrum Transferu Technologii,Katedra Automatyzacji Politechniki Lubelskiej

ul. Nadbystrzycka 36, 20-618 Lublin

tel./faks: 081 538 12 67


http://automat.pol.lublin.pl/LCTT/

– propagowanie, informowanie, dora-dzanie oraz pomoc przy wdrażaniu zaawansowanych metod, technologii i organizacji w przemyśle

– organizowanie programów sponsoro-wanych przez podmioty krajowe i Unię Europejską, wspomagających nowe rozwiązania dla przemysłu

18

Ośrodek Przetwarzania Informacji

Al. Niepodległości 188b, 00-950 Warszawa

tel.: 022 351 70 80; faks: 022 825 33 19

e-mail: [email protected]; www.opi.org.pl

– opracowywanie i wdrażanie systemów informacyjnych dotyczących organizacji i finansowania badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych

– upowszechnianie wyników badań na-ukowych i prac badawczo-rozwojowych

– prowadzenie międzynarodowej wy-miany informacji naukowej i naukowo-technicznej, w zakresie wynikającym z porozumień międzyrządowych oraz bieżących potrzeb organów państwa

– opracowywanie kierunków rozwoju krajowej działalności międzynarodo-wych komputerowych sieci informacji naukowej i technicznej

– prowadzenie działalności dotyczącej upowszechniania oraz rozpowszech-niania informacji o nauce i technice polskiej w kraju i za granicą

Aneks��

19

Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii

al. 1000-lecia P.P. 7, 25-314 Kielce

tel.: 041 343 29 10; faks: 041 343 29 12

e-mail: [email protected]; www.it.kielce.pl

– wdrażanie systemów jakości w przed-siębiorstwach – organizowanie szkoleń z zakresu zarządzania jakością

– pozyskiwanie środków finansowych z programów pomocowych Unii Europejskiej w zakresie wspierania innowacyjnych rozwiązań w obszarach: produkcji, usług, edukacji i zarządzania

20

Uczelniane Centrum Innowacji i Transferu Technologii UAM

ul. Grunwaldzka 6, 60-780 Poznań

tel.: 061 829 14 07; faks: 061 829 14 08

e-mail: [email protected]; www.ucitt.pl

– wspieranie transferu innowacji i tech-nologii z UAM w wymiarze krajowym i międzynarodowym

– wspieranie tworzenia firm typu spin-off i start-up na/przy Uczelni

– kształtowanie oraz promocja proinno-wacyjnych/przedsiębiorczych postaw wśród młodzieży oraz kadry akademi-ckiej (przedsiębiorczość akademicka)

– udział w sieciach podobnego typu jednostek w kraju i UE

– pozyskiwanie z zewnątrz funduszy wspierających działalność Centrum

21

Uniwersytecki Ośrodek Transferu TechnologiiUniwersytetu Warszawskiego

ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

tel./faks: 022 55 40 730

e-mail: [email protected]; www.uott.uw.edu.pl

– wyszukiwanie opracowań naukowych, które mogłyby stać się przedmiotem transferu i komercjalizacji technologii innowacyjnych

– wdrażanie technologii innowacyjnych i zastrzeżeń patentowych UW

– pozyskiwanie podmiotów gospodar-czych zainteresowanych badaniami, szkoleniami oraz innymi formami współpracy

22

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii,Politechnika Wrocławska

ul. Smoluchowskiego 48, 50-372 Wrocław

tel.: 071 320 33 18; faks: 071 320 39 48

e-mail: [email protected]; www.wctt.pl

– prowadzenie doradztwa technicznego dla przedsiębiorców

– pomoc w znalezieniu partnerów krajo-wych i zagranicznych

– wykonywanie audytu technologicznego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych z witryn internetowych instytucji.

��

Aneks

Aneks��

O autorach

150

Aneks

O autorach

��

O autorach

Piotr Czupryński

Pracownik Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska. Spe-cjalista w zakresie wdrażania systemu zarządzania jakością w instytucjach otoczenia biznesu, a w szczególności przygotowywania oraz implementa-cji procedur i metodologii postępowania przy świadczeniu usług związa-nych z transferem technologii. Obszarem jego zainteresowań zawodowych jest również opracowywanie i testowanie koncepcji narzędzi informatycz-nych wspierających transfer technologii. Posiada bogate doświadczenie doradcze i szkoleniowe, zdobyte z tytułu uczestnictwa w wielu międzyna-rodowych programach badawczych nakierowanych na praktyczne wyko-rzystanie wyników badań naukowych.

Marek Ćwiklicki

Doktor nauk ekonomicznych, adiunkt w Katedrze Metod Organizacji i Zarządzania Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Długoletni współpra-cownik Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Akademii Ekonomicz-nej w Krakowie, uczestniczy w wielu projektach wdrożeniowych w dziedzi-nie zarządzania strategicznego w samorządzie terytorialnym, doskonalenia zarządzania w administracji publicznej oraz organizacji procesu transferu technologii. Prowadzi szkolenia dla pracowników administracji samorzą-dowej z zakresu organizacji i zarządzania. Autor i współautor ponad 50 artykułów i prac naukowych obejmujących następującą tematykę: podsta-wy organizacji i zarządzania, metody organizacji i zarządzania, współczes-ne koncepcje zarządzania, rozwój naukowego zarządzania, metody TQM oraz zarządzanie strategiczne.

152

O autorach

Piotr Kopyciński

Pracownik Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Akademii Eko-nomicznej w Krakowie (MSAP AE), członek zespołu ds. realizacji projektów badawczo-wdrożeniowych w tej instytucji. Absolwent Akademii Ekono-micznej w Krakowie, specjalności Gospodarka i Administracja Publiczna na Wydziale Ekonomii i Studiów Międzynarodowych. Jego zainteresowa-nia badawcze obejmują m.in. problematykę prognoz technologicznych fo-resight, innowacyjności gospodarki, rozwoju regionalnego oraz ewaluacji polityk publicznych. Uczestniczy w wielu projektach realizowanych przez MSAP AE, m.in. bierze udział w opracowaniu ekspertyz i prac naukowych.

Agata Machnik

Pracownik Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Akademii Eko-nomicznej w Krakowie, członek zespołu ds. realizacji projektów badaw-czo-wdrożeniowych w tej instytucji. Absolwentka Akademii Ekonomicznej w Krakowie, specjalności Gospodarka i Administracja Publiczna na Wy-dziale Ekonomii i Studiów Międzynarodowych. Jej zainteresowania ba-dawcze obejmują m.in. problematykę finansowania i organizacji transferu technologii, innowacyjności gospodarki, wspierania rozwoju sektora MŚP oraz wdrażania przedsięwzięć społecznych. Jest uczestnikiem projektów realizowanych przez MSAP AE, w ramach których koordynuje wiele zadań, a ponadto bierze udział w opracowaniu ekspertyz i prac naukowych.

Ambroży Mituś

Doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Publicznego Akade-mii Ekonomicznej w Krakowie. Absolwent Wydziału Prawa, Prawa Kano-nicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, absolwent Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie (Centrum Edukacji Menedżerskiej – Rachunkowość i Zarządzanie Finansami) oraz Studium Pra-wa Europejskiego. W latach 2001-2005 był pracownikiem samorządowym. Współpracownik Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, autor publikacji z zakresu administracji, samo-rządu terytorialnego, zamówień publicznych i zagadnień gospodarczych.

Barbara Staszczyszyn

Pracownik Centrum Funduszy Pomocowych Tarnowskiej Agencji Roz-woju Regionalnego S.A., specjalista ds. pozyskiwania funduszy pomoco-wych oraz analityk w Zespole ds. Funduszy Pożyczkowych i Poręczenio-

O autorach

��

wych. Koordynator projektu Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu ze strony TARR S.A. Doradca i trener w zakre-sie zewnętrznego finansowania działalności gospodarczej, opracowywania projektów i sporządzania biznesplanów. Absolwentka Uniwersytetu Jagiel-lońskiego – Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej oraz Akademii Górniczo-Hutniczej – Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska. Współautor podręcznika – „Paszport Przedsiębiorcy” oraz autor artykułów zamieszczanych w periodyku „Innowacyjny Start”, wydawanym w ramach projektu Inter Get Up (Inicjatywa Wspólnotowa Interreg III C).

Jadwiga Widziszewska

Dyrektor Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska. Ko-ordynator projektu Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu ze strony CTT PK. Absolwentka chemii Uniwersytetu Ja-giellońskiego (1991) oraz Ecole Polytechnique we Francji (1993). Ukończy-ła również kierunek zarządzania na Uniwersytecie Łódzkim (1995) oraz za-rządzania produkcją na Uniwersytecie Lyon 3 (1995). W latach 1995-2004 była związana z sektorem naftowym: zajmowała się sprawami dotyczącymi zarządzania MŚP oraz prowadzeniem projektów Programów Ramowych. Od 2004 r. pełniła funkcję konsultanta w Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska, zajmując się zagadnieniami wspierania rozwoju przedsiębiorstw, innowacyjności, transferu technologii oraz przedsiębior-czości akademickiej.

Marcin Zawicki

Doktor nauk ekonomicznych, dyrektor Małopolskiej Szkoły Administra-cji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, adiunkt w Katedrze Gospodarki i Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krako-wie. Kierownik projektu Organizacja transferu technologii w sieciach in-stytucji otoczenia biznesu. Absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz Copenhagen Business School (Master of Public Administration). Eks-pert i koordynator wielu projektów badawczo-wdrożeniowych realizowa-nych zarówno przez Małopolską Szkołę Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, jak i organizacje międzynarodowe, m.in. w za-kresie: zarządzania publicznego, rozwoju regionalnego, analiz i ewaluacji polityk publicznych, innowacji i transferu technologii. Autor kilkudziesięciu prac naukowych i ekspertyz.

��

O autorach

O autorach

��

L iteratura

156

O autorach

Literatura��

Literatura

Flejterski S., Pluskota P., Szymczak I., Instytucje i usługi poręczeniowe na rynku fi-nansowym, Difin, Warszawa 2005

Gawlik J. (red.), Regionalna strategia innowacji województwa małopolskiego na lata 2005-2013, Kraków 2005

Głodek P., Transfer technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach. Vademecum innowacyjnego przedsiębiorcy, Tom I, Ogólnopolska Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjności MŚP, Warszawa 2006

Golat R., Dobra niematerialne. Kompendium prawne, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2005

Jaślan W., Umowy w działalności gospodarczej, Grupa Wydawnicza Infor Sp. z o.o., Warszawa 2000

Lavelle J., Jak znaleźć prywatnych inwestorów do sfinansowania ryzyka (w:) Finanso-wanie rozwoju firmy. Poradnik dla przedsiębiorcy, Firma 2000

Lozano A., Sysko-Romańczuk S., Koncepcja koopetycji jako szczególna forma inte-gracji jednostek gospodarczych – teoria i praktyka, www.integracja.szczecin.pl (14.09.2006)

Matusiak K., Uwarunkowania opracowania regionalnej strategii innowacyjności w województwie zachodniopomorskim, www.msp.neo.pl (14.09.2006)

Negocjacje w transferze technologii. Podręcznik szkoleniowy, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego UNIDO, Biuro Promocji Inwesty-cji i Technologii w Warszawie, Warszawa 2004

Okręglicka M., Leasing. Aspekty prawne, organizacyjne i ekonomiczne, Difin, War-szawa 2004

Ośrodki innowacji w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Stowa-rzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Poznań, Warszawa 2005

Pokorska B., Leksykon franszyzy, Difin, Warszawa 2002Pyka I. (red.), Rynek pieniężny i kapitałowy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej

w Katowicach, Katowice 2003

��

Literatura

Raport z badań ankietowych w zakresie popytu firm na innowacje w Małopolsce, opracowanie niepublikowane przygotowane w ramach projektu celowego Nr: 6 RSI 2003 C/06004 pt. „Regionalna strategia innowacji województwa mało-polskiego”, finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji oraz wo-jewództwo małopolskie, Kraków, kwiecień 2004

Rogoziński J., Ograniczenia rozwoju rynku venture capital w Polsce (w:) Nasz Rynek Kapitałowy (07.08.2003)

Sosnowska A., Łobejko S., Kłopotek A., Zarządzanie firmą innowacyjną, Difin, War-szawa 2000

Sosnowska A., Łobejko S., Kłopotek A., Brdulak J., Rutkowska-Brdulak A., Żbikow-ska K., Jak wdrażać innowacje technologiczne w firmie. Poradnik dla przedsię-biorców, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005

Szewc A., Zioło K., Grzeszczak M., Umowy jako prawne narzędzie transferu inno-wacji, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005/2006

Węcławski J., Venture capital. Nowy instrument finansowania przedsiębiorstw, PWN, Warszawa 1997

Wielka Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005

Akty normatywne

Źródła prawa polskiego

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj.: Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj.: Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)

Ustawa o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz.U. z 1995 r., Nr 83, poz. 420).

Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz.U. z 1997 r., Nr 79, poz. 484)

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r., Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tj.: Dz.U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.)

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyj-nej (Dz.U. z 2005 r., Nr 179, poz. 1484)

Źródła wtórnego prawa unijnego

Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 772/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie sto-sowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień o transferze technologii (Dz.UrzUEL 2004 r., Nr 123, poz. 11)

rganizacja - MSAP UEKmsap.uek.krakow.pl/doki/publ/tt_organizacja.pdf · Barbara Staszczyszyn...

Documents

Transcript of rganizacja - MSAP UEKmsap.uek.krakow.pl/doki/publ/tt_organizacja.pdf · Barbara Staszczyszyn...