Raport końcowy - Rural developmentenrd.ec.europa.eu › enrd-static › app_templates ›...

BDGzp-2120A-54/11

Badanie pn.

„Ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw

członkowskich Unii Europejskiej”

Raport końcowy

Zamawiający

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Wykonawca

Warszawa 2011

Badanie było realizowane przez Agrotec Polska Sp. z o.o.

Ewaluację realizował Zespół badawczy w składzie:

Agnieszka Rudolf – Kierownik Zespołu badawczego

Wojciech Pieniążek – Zastępca Kierownika Zespołu badawczego

Marta Cichowicz-Major

Jarosław Chojecki

Róża Chybowska

Justyna Ratajczak

Cezary Przybył - Koordynator badania

„Ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej” Raport końcowy

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- Agrotec Polska Sp. z o.o.

3

Spis treści

Spis pytań ewaluacyjnych ............................................................................................... 4

Wykaz skrótów ................................................................................................................ 5

Streszczenie/ Summary .................................................................................................. 7

1 Wprowadzenie ........................................................................................................ 15

1.1 Cele i zakres badania .................................................................................. 16

1.2 Koncepcja logiczna badania.......................................................................... 16

2 Opis metodologii badania oraz źródeł wykorzystanych w badaniu ........................ 19

2.1 Szczegółowy opis zastosowanych metod badawczych wraz z wielkością prób ......... 19

2.2 Powiązanie narzędzi badawczych z pytaniami badawczymi ................................. 26

3 Opis wyników badania ............................................................................................ 27

3.1 Ocena trafności przyjętych rozwiązań organizacyjnych KSOW w Polsce ................. 27

3.2 Ocena skuteczności i efektywności realizacji celów przyjętych dla KSOW w Polsce .. 53

4 Wnioski i rekomendacje ......................................................................................... 85

Aneksy ........................................................................................................................... 95

Analiza struktury organizacyjnej w wybranych krajach UE.......................................... 95

Sprawozdania z realizacji studiów przypadku w wybranych Sekretariatach Regionalnych

KSOW.... ........................................................................................................ 111

Spisy schematów, tabel, wykresów ............................................................................. 116


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


4

Spis pytań ewaluacyjnych

Pytanie ewaluacyjne nr 1: Jak przyjęte rozwiązania prawne i organizacyjne (w tym:

zapewnienie udziału w sieci odpowiednich partnerów, sposób planowania zadań, zakres

wsparcia, sposób realizacji zadań) wpływają na funkcjonowanie i realizację celów KSOW

w Polsce?...........................................................................................................27

Pytanie ewaluacyjne nr 2: W jakim stopniu KSOW w tym kształcie organizacyjnym, co

przyjęty obecnie, pełnić może rolę platformy porozumienia dla wszelkich podmiotów

działających na rzecz rozwoju obszarów wiejskich?.................................................50

Pytanie ewaluacyjne nr 3: W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania określone w

Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013?.....................................53

Pytanie ewaluacyjne nr 4: W jakim stopniu KSOW w Polsce przyczynia się do wsparcia

procesu wdrażania PROW (w tym: informowania i promowania)?...............................71

Pytanie ewaluacyjne nr 5: W jakim stopniu KSOW w Polsce przyczynia się do

identyfikacji i upowszechnienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich

oraz projektów innowacyjnych?...........................................................................75

Pytanie ewaluacyjne nr 6: Które z dobrych praktyk zagranicznych mogą być

wykorzystane dla modyfikacji polskiego modelu KSOW? Jakie należałoby podjąć kroki w

celu ich adaptacji?..............................................................................................82


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


5

Wykaz skrótów

ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

CAWI Wywiad kwestionariuszowy realizowany przez Internet (ang. Computer Assisted Web Interview)

FAPA Fundacja Programów Pomocy Dla Rolnictwa

IDI Indywidualny Wywiad Pogłębiony (ang. Individual In-Depth Interview)

JST Jednostka Samorządu Terytorialnego

KSOW, Sieć Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich

LGD Lokalna Grupa Działania

LGR Lokalna Grupa Rybacka

MI Wywiad mailowy (ang. Mail interview)

MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

PROW 2007-2013, PROW

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

SR Sekretariat Regionalny KSOW

TDI Telefoniczne wywiady pogłębione (ang. Telephone In-Depth Interview)

UE Unia Europejska

UM Urząd Marszałkowski


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


6


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


7

Streszczenie/ Summary

Celem głównym badania była ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w

Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Cele szczegółowe to:

1. Ocena trafności przyjętych rozwiązań organizacyjnych KSOW w Polsce;

2. Ocena skuteczności i efektywności realizacji założonych celów przez KSOW w

Polsce.

Badanie uwzględniło rozwiązania organizacyjne, sposób oraz efekty realizacji zadań sieci

obszarów wiejskich w wybranych trzech państwach członkowskich UE (Włochy, Francja,

Litwa), co pozwoliło na zidentyfikowanie rozwiązań odmiennych niż przyjęte w Polsce,

dokonanie porównań i sformułowanie rekomendacji przydatnych dla funkcjonowania

KSOW w Polsce.

W wyniku badania stwierdzono, że przyjęta obecnie struktura KSOW zapewnić może

realizację celów, które zostały postawione przed KSOW w PROW 2007-2013. Struktura ta

ze względu na swoją otwartość zapewnia dostęp wszystkim zainteresowanym

podmiotom. Jej regionalny charakter z kolei umożliwia realizację działań KSOW zgodnie

ze zróżnicowanymi priorytetami regionów.

Otwarty charakter sieci, choć jest atutem, wymaga jednak sprawnego zarządzania

informacją o partnerach Sieci. W związku z tym uznano, że konieczna jest zmiana

formularza zgłoszeniowego do bazy partnerów KSOW poprzez zdefiniowanie zamkniętego

katalogu form prawnych (w tym osoby fizyczne, grupy nieformalne). Konieczna jest także

inwentaryzacja istniejącej bazy danych – m.in. poprzez aktualizację danych partnerów,

prowadzenie telefonicznej lub mailowej weryfikacji nowo zarejestrowanych partnerów,

umożliwienie szybkiego eksportu bazy danych. Brak tej ostatniej możliwości znacząco

utrudnia wszelkie analizy struktury partnerów sieci.

Otwartość Sieci oraz jej regionalizacja stanowi gwarancję pełnienia przez nią roli

platformy porozumienia dla wszystkich podmiotów działających na rzecz obszarów

wiejskich. Dopracowania wymaga jednak formuła uczestnictwa w Sieci partnerów

nieformalnych.

Mankamentem funkcjonowania Sieci, który nie wynika jednak z jej struktury, jest to, że

najaktywniejsi są w niej partnerzy, którzy współpracowaliby ze sobą niezależnie od jej

istnienia. Oznacza to, że działanie Sieci w obecnej formule zagrożone jest wystąpieniem

efektu deadweight. Przeciwdziałać temu może promocja aktywności w Sieci, prowadzona

poprzez przyznawanie wyższych priorytetów działaniom zgłaszanym do Planu działania,

jeżeli w sposób dający się uzasadnić sprzyjać będą sieciowaniu. Punkty dodatkowe

mogłyby uzyskiwać też projekty zgłaszane do dofinansowania, co wymagałoby jednak

zmiany przyjętej w większości województw formuły kwalifikowania projektów.

Istotnym brakiem opracowywanych obecnie Planów Działania jest brak diagnozy

problemów, które mają być rozwiązane w okresie wdrażania Planu. W tym kontekście

bardzo ważnym zadaniem na najbliższą przyszłość jest intensyfikacja prac nad


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


8

utworzeniem Grup Roboczych ds. KSOW w każdym województwie, gdyż właśnie na ich

forum mogłyby zostać wypracowane diagnozy podstawowych problemów regionalnych.

Konieczne jest także ulepszenie systemu konsultacji projektu Planu działania (masowość,

interaktywność ze strony partnerów), co będzie sprzyjać ich aktywnej roli przy realizacji

Planu. Nie należy przy tej okazji zapominać również o konieczności uwzględnienia roli

KSOW jako instrumentu wspomagającego wdrażanie PROW. Oznacza to konieczność

formułowania tych diagnoz w kategoriach Osi i Działań PROW.

Jednym z ważnych elementów służących spełnianiu przez KSOW jest rola komunikacji

poziomej w Sieci, co zapewnia między innymi portal KSOW. Konieczne jest określenie

minimalnej funkcjonalności tego portalu w granicach dostępnych możliwości

technicznych. W dalszej kolejności można rozwijać inne narzędzia internetowe, zależnie

od potrzeb i inicjatywy partnerów.

Należy prowadzić działania służące wyeliminowaniu deficytów komunikacji (m.in. między

partnerami z różnych województw czy między Sekretariatami Regionalnymi z różnych

województw) ograniczających możliwości współpracy.

W ramach badania dokonano też oceny skuteczności i efektywności realizacji celów

założonych przez KSOW w Polsce.

Bez poważniejszych barier przebiega realizacja szczegółowych celów KSOW: nr 3 -

Wzmacnianie potencjału administracji zaangażowanej w rozwój obszarów wiejskich; oraz

nr 6 - Wsparcie MRiRW w zakresie analizy i oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich w

Polsce. Z perspektywy partnerów KSOW – jak wynika z badania – nie są to jednak cele

najistotniejsze.

Dwa najistotniejsze dla partnerów cele KSOW to:

cel nr 1 - Wspieranie wymiany doświadczeń oraz wiedzy fachowej w zakresie

rozwoju obszarów wiejskich oraz

cel nr 4 - Usprawnienie przepływu informacji na temat programów związanych z

obszarami wiejskimi.

Realizacja tych celów związana jest ze sprawnym i obejmującym wszystkich

interesariuszy z obiegiem informacji. Od skuteczności obiegu informacji w ramach KSOW

zależy także realizacja celu nr 5 - Promocja poszukiwania rozwiązań innowacyjnych dla

rozwoju obszarów wiejskich. Jak stwierdzono w badaniu, budowanie skutecznego obiegu

informacji (czyli warunek realizacji wspomnianych celów) napotyka na trudności przede

wszystkim ze względu na brak narzędzi aktywizowania partnerów (czyli w związku z

trudnościami w realizacji celu: Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub potencjalnie

mogących zaangażować się w rozwój obszarów wiejskich). Wynika z tego wniosek, że

pierwszym krokiem prowadzącym do większej skuteczności i efektywności realizacji celów

przyjętych dla KSOW powinno być usprawnienie narzędzi animacji partnerów Sieci.

Sekretariaty Regionalne nie mogą wykonywać zadań z tego obszaru z racji na obciążenie

innymi zadaniami i z racji na brak odpowiedniego przeszkolenia. Osiągnąć to można w

pierwszym rzędzie poprzez wsparcie sekretariatów takimi instrumentami, jak:


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


9

powołanie jak najszybciej regionalnych grup roboczych KSOW;

uzewnętrznienie działań animacyjnych w regionach poprzez powierzenie ich

wyłonionej w przetargu firmie (lub kilku firmom działającym na poziomie regionu).

Jako przykłady rozwiązań sprzyjających usprawnieniu animacji wskazać można

rozwiązania funkcjonujące we Francji.

Kolejnym ważnym obszarem, od którego zależy skuteczne i efektywne realizacji celów

KSOW jest komunikacja. W chwili obecnej w ramach KSOW występują wyraźne deficyty

komunikacji między partnerami. Dominuje komunikacja pionowa partnerów z

Sekretariatami Regionalnymi i Sekretariatów Regionalnych z Centralnym. Poprawa w tym

obszarze może nastąpić poprzez

rozwój internetowych narzędzi komunikacji;

zwiększenie ilości kontaktów osobistych z partnerami oraz prowadzenie innych

działań animacyjnych;

zwiększenie częstotliwości spotkań pracowników Sekretariatów Regionalnych w

celu wymiany doświadczeń;

Działania na rzecz usprawnienia komunikacji bezpośredniej, które mogą być inspiracją

dla działań w Polsce, obserwować można przede wszystkim we Włoszech i w Holandii.

Praktyką już stosowaną, którą jednak należy poszerzać, wydaje się wykorzystanie sieci

informacyjnych, jakimi dysponują niektórzy partnerzy KSOW: Izby Rolnicze, LGD,

samorządy, uczelnie. Równocześnie, chcąc osiągnąć trwałe efekty w zakresie celów

KSOW, należy dążyć do ograniczenia przedsięwzięć jednorazowych na rzecz takich, które

są łańcuchem wielu działań. Przedsięwzięcia takie powinny być uznane za priorytetowe i

odpowiednio premiowane.

W badaniu stwierdzono, że problemem w realizacji celów KSOW jest także

niewystarczająca promocja KSOW wśród wszystkich potencjalnych interesariuszy.

Konieczna w związku z tym jest segmentacja grup docelowych przekazu promocyjnego,

związanego z KSOW i podjęcie działań promocyjnych KSOW w społecznościach wiejskich

realizowanych poprzez media regionalne i lokalne (kampanie promocyjne i informacyjne,

bieżąca współpraca z mediami).

Warunkiem skutecznej realizacji celów KSOW jest poprawa jakości kapitału społecznego

na wsi. W chwili obecnej nie można odnotować zauważalnego wpływu KSOW w tym

obszarze.

Charakterystyczną cechą podejścia do KSOW, zaobserwowaną nie tylko u partnerów, ale i

pracowników, jest to, że KSOW-u nie traktuje się jako instrumentu wsparcia wdrażania

PROW. Oznacza to konieczność ściślejszego powiązania kwalifikacji projektów w ramach

KSOW z wykazaniem ich związku z realizacją PROW. Aby było to możliwe, konieczne jest

diagnozowania potrzeb na poziomie regionalnym w kontekście realizacji PROW 2007-

2013). W obecnej formule KSOW instrumentem takich diagnoz mogą być regionalne

grupy robocze.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


10

Warunkiem kardynalnym skutecznego rozpowszechniania i implementacji dobrych

praktyk za pomocą KSOW jest przekształcenie Sieci w obszar krążenia idei i wymiany

poglądów, które nie w każdym wypadku muszą prowadzić do realizacji projektu. Służyć

temu będą zarówno klasyczne (komunikacja bezpośrednia) i nowoczesne metody

komunikacji (social networking). Konieczne w związku z tym jest wzmocnienie

społecznościowego charakteru sieci, czyli „obudowania” odbywającej się w ramach KSOW

współpracy partnerów instytucjonalnych różnymi rozwiązaniami umożliwiającymi

uczestnictwo osób i grup nieformalnych.

Identyfikacji i rozpowszechnianiu dobrych praktyk powinien równocześnie służyć

profesjonalnie zarządzany system informacji, obejmujący zarówno narzędzia rejestracji i

katalogowania informacji, jak i ocenę jej jakości i przydatności dla różnego typu

partnerów, wynikającą z tego selekcję i dystrybucję.

Promocja dobrych praktyk i rozwiązań innowacyjnych w kontekście międzynarodowym

może oznaczać nie tylko wykorzystanie rozwiązań z innych krajów. Zadbać też należy o

odpowiednie prezentowanie rozwiązań wypracowanych w Polsce. Zwrócenie większej

uwagi na wymianę informacji, a nie na wykorzystanie cudzych doświadczeń stanowi

element wspomagającego transfer wiedzy „krążenia idei”, o którym piszemy przy okazji

odpowiedzi na pytanie ewaluacyjne: W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania

określone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013?

Ostatnim ważnym wnioskiem z badania jest potrzeba rozstrzygnięcia, czy nie jest

zasadna i czy jest możliwa zmiana filozofii upowszechniania dobrych praktyk i projektów

innowacyjnych w ramach KSOW w taki sposób, by obejmowało ono nie tylko

upowszechnianie, ale i sprzyjało ich wdrażaniu. Można tutaj z jednej strony odwołać się

do rozwiązań przyjętych przy wdrażaniu funduszy strukturalnych (np. do ogłaszanych w

ramach POKL konkursów na projekty innowacyjne) albo do rozwiązań przyjętych we

włoskiej Sieci Obszarów Wiejskich, gdzie pewne kategorie partnerów (LGD) z racji na

swoją pozycję w strukturze zarządzania terytorium pełnić mogą rolę swoistej agencji

rozwoju regionalnego. Projekty rozpowszechniania dobrych praktyk i innowacji,

zawierające opis ścieżki ich wdrażania w Polsce lub – tym bardziej – wskazanie źródeł, z

jakich mogłoby być finansowane wdrażanie dobrej praktyki lub innowacji – byłyby

premiowane przy kwalifikacji dodatkowymi punktami.

Podsumowując, z badania wynika, że obecny kształt KSOW stanowi dobrą bazę dla

działań wspierających rozwój obszarów wiejskich. Przyjęta formuła działania KSOW, po

uwzględnieniu wskazanych wyżej modyfikacji – powinna być trwałym elementem

krajobrazu instytucjonalnego polskiej wsi.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


11

The main objective of the study was to evaluate the functioning of the National Rural

Network (NRN) in Poland as compared to some European Union Member States.

The specific objectives include:

3. Assessment of the accuracy of adopted organisational solutions for NRN in Poland;

4. Evaluation of efficiency and effectiveness of the implementation of assumed

objectives by NRN in Poland.

The study covered organisational solutions, method and effects of the implementation of

national rural networks’ tasks in three selected EU Member States (Italy, France and

Lithuania). This allowed to identify solutions different than those adopted in Poland, to

make comparisons and formulate recommendations useful for the NRN functioning in

Poland.

The study established that the adopted NRN structure can ensure the accomplishment of

objectives for NRN set forth in the RDP 2007-2013. Thanks to its openness, the structure

offers access for all stakeholders. Its regional nature allows to perform the NRN's

activities according to diversified priorities of the regions.

Although the open nature of the network is an advantage, it nevertheless requires

efficient management of information about the Network’s partners. Therefore, the

decision was made to change the form of application for the database of NRN partners by

defining a closed catalogue of legal forms (including natural persons, informal groups).

The existing database also requires inventorying i.a. by means of updating the partners’

details, verification of newly registered partners by phone or e-mail or enabling a fast

export of the database. The lack of the last option is a significant obstacle in analysing

the network's partner structure.

The openness and regionalization of the Network guarantees that it will act as a platform

for communication for all rural development stakeholders. However, the form of informal

partners’ participation in the Network must be refined.

A drawback of the Network, which does not result from its structure, is that its most

active participants are partners that would cooperate with each other irrespective of its

existence. This means that a deadweight effect may occur, if the Network continues to

operate in its present format. The effect may be prevented by promoting activity within

the Network by means of assigning higher priority to measures submitted to the Action

Plan, if they reasonably contribute to networking. Additional points could also be given to

the projects applying for financing, but that would require the change of the project

qualification procedure adopted in the majority of voivodeships.

An important deficiency of the currently prepared Action Plans is the lack of the diagnosis

of problems to be solved during the Plan implementation period. Therefore, an extremely

important task in the near future is to intensify work on establishing Working Groups for

National Rural Network in each voivodeship, since they could provide a forum for

identifying the main regional problems. The system of conducting consultation on the

draft Action Plan (wide scope, interactivity of partners) also needs to be improved to


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


12

support the active role of partners in implementing the Plan. The role of the National

Rural Network as an instrument supporting the RDP implementation must also be

emphasized. This means that diagnoses must be formulated in terms of RDP axes and

measures.

One of major roles performed by the National Rural Network is the role of the horizontal

communication platform within the Network, ensured i.a. by the NRN portal. The

minimum functionality of the portal must be specified within the limits of available

technical capacities. Other Internet tools may be developed next, depending on the

needs and initiative of the partners.

Activities must be introduced to eliminate deficiencies in communication (i.a. between

partners from various voivodeships or between the Regional Secretariats from various

voivodeships) that limit the possibilities for cooperation.

The study also involved the evaluation of efficiency and effectiveness of the

implementation of assumed objectives by NRN in Poland.

The implementation of the National Rural Network’s following specific objectives does not

meet any significant obstacles: Objective 3 Strengthening the administration capacity in

the field of rural development and Objective 6 Support for the Ministry of Agriculture and

Rural Development in analysing and evaluating the rural development policy in Poland.

However, the study revealed that the above objectives were not the most important ones

for the NRN partners.

They consider the following objectives to be of key importance:

Objective 1 - Support for exchange of experience and know-how in the field of

rural development; and

Objective 4 - Improving the exchange of information on schemes relating to rural

areas.

The implementation of those objectives requires an efficient exchange of information,

involving all stakeholders. The efficiency of information flow within the NRN determines

also the implementation of Objective 5 - Promoting the search for innovative solutions for

rural development. The study revealed that building an efficient flow of information (i.e.

the prerequisite for implementing the abovementioned objectives) encounters difficulties

mainly due to the lack of tools for animating partners (i.e. difficulties in implementing the

following objectives: Animation of rural development stakeholders or potential

stakeholders). Therefore, the first step towards a greater efficiency and effectiveness in

implementing the NRN's objectives should be the streamlining of tools for animating

partners of the Network.

Regional Secretariats cannot perform the tasks in this area, due to other responsibilities

and the lack of adequate training. This situation can be changed by supporting the

Secretariats with the following instruments:

establishing the NRN regional working groups as soon as possible;


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


13

commissioning animation tasks in the regions to a company selected by tender (or

several companies operating at the regional level).

Solutions applied in France could serve as examples of activities conducive to

improvement of animation.

Another important area determining efficient and effective implementation of the NRN’s

objectives is communications. The NRN is currently characterised by considerable

deficiencies in communication between partners. The vertical communication of partners

with Regional Secretariats and of Regional Secretariats with the Central Secretariat

prevails. The situation can be improved by:

developing interactive communication tools;

increasing the personal contact with partners and conducting other animation

activities;

increasing the frequency of meetings of Regional Secretariats’ employees in order

to exchange experience.

Measures aimed at improving direct communication, which could serve as an inspiration

for activities in Poland, are in place mainly in Italy and the Netherlands.

A practice that is already followed but must be extended is the use of information

networks at the disposal of some NRN partners, such as Agricultural Chambers, LAGs,

local government or higher education institutions. In order to achieve lasting effects of

implementing the NRN’s objectives, one-off projects should be limited at the expense of

projects involving numerous activities. The latter should be given priority and receive

additional points. The study concluded that another problem faced when achieving the

objectives of the National Rural Network is insufficient promotion of the National Rural

Network among all possible stakeholders. Therefore, it is essential to introduce

segmentation of target groups of promotional messages relating to the National Rural

Network and to start measures aimed at promoting the National Rural Network in rural

communities through regional and local media (promotion and information campaigns,

ongoing cooperation with the media).

Improving the quality of social capital in rural areas is the condition of successful

achievement of NRN’s objectives. At present, the impact of the National Rural Network in

this respect is not visible.

The characteristic feature of the approach to the National Rural Network, observed not

only in partners but in employees alike, it that the NRN is not treated as an instrument

that supports the implementation of the Rural Development Programme. This means we

must link qualification of projects under the NRN with demonstrating their relation with

the RDP more closely. To make it possible, we must diagnose the needs on the regional

level in the context of implementation of RDP 2007-2013. With the present NRN formula,

regional working groups could serve as the instrument for such diagnoses.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


14

The fundamental condition of efficient distribution and implementation of good practices

through the NRN is turning the Network into an area of ideas circulation and exchanging

views that must not result in project implementation in every case. It would be achieved

by regular (direct communication) and contemporary communication methods (social

networking). Therefore, it is necessary to strengthen the social nature of the Network,

i.e. to enclose the cooperation between institutional partners taking place under the NRN

in a number of solutions that allow participation of individuals and informal groups.

Identification and dissemination of good practices should also be well served by a

professionally managed information system covering tools to register and catalogue

information and to evaluate information’s quality and usefulness for different partners,

resulting selection and distribution.

Promotion of good practices and innovative solutions in the international context may

translate not only into using solutions from other countries. We should also put effort into

appropriate presentation of solutions worked out in Poland. Placing more emphasis on

exchanging information, not on using somebody else’s experience, is an element of the

“ideas circulation” that supports the transfer of knowledge. We mentioned it when we

answered the evaluation question: To what extent does the NRN achieve the objective

and tasks defined in the Rural Development programme for 2007-2013?

The final important conclusion from the study is the need to decide whether it is justified

and possible to change the philosophy behind dissemination of good practices and

innovative projects under the National Rural Network so that it not only covers

dissemination, but is also conducive to their implementation. On the one hand, we could

refer to the solutions adopted for the implementation of structural funds (e.g. for

competitions for innovative projects announced under the Operational programme

Human Capital) or for the solutions adopted by the Italian Rural Network where certain

categories of partners (local action groups) can play the role of a regional development

agency due to their place in the structure of territorial management. Projects of

disseminating good practices and innovations with a description of the path of their

implementation in Poland or – even more so – designation of sources from which

implementation of the given good practice or innovation could be financed – would

receive additional points at the qualification stage.

Summing up, the study shows that the current shape of the National Rural Network

constitutes a good basis for measures supporting rural development. The National Rural

Network’s formula should be a permanent element of the institutional landscape of Polish

rural areas, when the modifications listed above are taken into account.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


15

1 Wprowadzenie

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich jest ważnym elementem ogólnej polityki UE wobec

obszarów wiejskich. Obowiązek jej utworzenia wynika z art. 68 rozporządzenia Rady

(WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r., który wymaga utworzenia KSOW przez

każde państwo członkowskie UE. Główną strukturę KSOW w Polsce stanowią: Sekretariat

Centralny (w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi) i 16 Sekretariatów Regionalnych (w

Samorządach Województw), które mają na celu zapewnienie właściwego funkcjonowania

KSOW. Sekretariat Centralny jest odpowiedzialny m.in. za koordynację prac KSOW,

prowadzenie portalu internetowego Sieci oraz ułatwianie kontaktu między członkami

Sieci. Natomiast Sekretariaty Regionalne wspierają realizację zadań KSOW, ułatwiają

kontakty między członkami Sieci w danym regionie oraz współpracę między regionami.

Cele działalności KSOW są następujące:

1. Wspieranie wymiany doświadczeń oraz wiedzy fachowej w zakresie rozwoju

obszarów wiejskich na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym oraz

międzynarodowym,

2. Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub potencjalnie mogących zaangażować

się w rozwój obszarów wiejskich,

3. Wzmacnianie potencjału administracji zaangażowanej w rozwój obszarów

wiejskich,

4. Usprawnienie przepływu informacji na temat programów związanych z obszarami

wiejskimi,

5. Promocja poszukiwania rozwiązań innowacyjnych dla rozwoju obszarów wiejskich,

6. Wsparcie MRiRW w zakresie analizy i oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich w

Polsce.

W Polsce KSOW funkcjonuje na podstawie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2007-2013 (PROW), ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów

wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Prezesa

Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich (Dz.

U. Nr 53, poz. 436).

KSOW w Polsce jest częścią Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich, w ramach której

odbywa się współpraca pomiędzy Krajowymi Sieciami Obszarów Wiejskich utworzonymi w

poszczególnych państwach członkowskich.

Podjęcie szczegółowych badań dotyczących KSOW w Polsce wynika z szerokiej dyskusji

dotyczącej ważnych spraw dla KSOW, jaka toczy się równolegle z jej funkcjonowaniem.

Dyskusja dotyczy roli, jaką ma pełnić KSOW, celów i zadań KSOW, przyszłości KSOW

oraz prób ulepszania i zmieniania KSOW, tak aby była skutecznym narzędziem

pomocowym dla rozwoju obszarów wiejskich. Bezpośrednim bodźcem do


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


16

przeprowadzenia ewaluacji pogłębionej KSOW1 były rekomendacje powstałe w wyniku

oceny średniookresowej PROW 2007-2013 prowadzonej przez niezależnego ewaluatora w

2010 roku. Postulowano wtedy przekształcenie KSOW w platformę współpracy, nie tylko

narzędzie służące wsparciu wdrażania PROW 2007-2013.

Bezpośredni kontekst dla prowadzenia badań stanowił czas, w którym przygotowywany

był Plan działania KSOW na kolejne dwa lata (2012-2013). Samo przygotowanie nowego

planu w oparciu o wiedzę i doświadczenie z realizacji poprzednich planów niesie ze sobą

elementy autoewaluacji struktury organizacyjnej, jaką stanowi KSOW.

1.1 Cele i zakres badania

Celem głównym badania była ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Cele szczegółowe:

1. ocena trafności przyjętych rozwiązań organizacyjnych KSOW w Polsce;

2. ocena skuteczności i efektywności realizacji założonych celów przez KSOW w

Polsce.

Badanie uwzględniło rozwiązania organizacyjne, sposób oraz efekty realizacji zadań sieci

obszarów wiejskich w wybranych trzech państwach członkowskich UE (Włochy, Francja,

Litwa), co pozwoliło na zidentyfikowanie rozwiązań odmiennych niż przyjęte w Polsce,

dokonanie porównań i sformułowanie rekomendacji przydatnych dla funkcjonowania

KSOW w Polsce.

1.2 Koncepcja logiczna badania

Koncepcja logiczna badania, stworzona na

potrzeby niniejszego badania, ma

charakter autorski i jest kompatybilna z

zakresem i charakterem badania. Powstała

w oparciu o:

wstępną diagnozę sytuacji w

obszarze funkcjonowania KSOW w

Polsce i UE,

doświadczenie w realizacji badań w

zakresie rozwoju obszarów wiejskich, w

tym badań dotyczących pośrednio KSOW,

analizę oczekiwań Zamawiającego wyrażonych w SIWZ.

Zastosowane podejście (Rysunek 1.2.1), zgodnie z którym koncepcja logiczna badania

opracowywana była w oparciu o zestawienie trzech czynników (diagnoza sytuacji w

1 Wywiady prowadzone we Włoszech, Francji i na Litwie wskazują, że w tamtych krajajch nie była jeszcze prowadzona osobna pogłębiona ewaluacja Sieci.

Rys.1.2.1. Opracowanie koncepcji badania


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


17

obszarze funkcjonowania KSOW, doświadczenie badawcze, oczekiwania Zamawiającego)

doprowadziło do powstania efektu synergii (tj. efektu większego niż suma pojedynczych

czynników), który pozwolił na wypracowanie kompletnej koncepcji logicznej realizacji

badania.

Porządek postępowania badawczego uwzględniał następujące postulaty:

1. uzyskanie możliwie najbardziej pogłębionych (czyli wykraczających poza poziom

analizy danych zastanych - desk rasearch) informacji na temat rozwiązań

stosowanych w innych państwach UE, pogłębionych o znajomość przyczyn

(uzasadnień) dla wprowadzanych w toku wdrażania KSOW zmian oraz informacji

w zakresie dobrych praktyk;

2. uwzględnienie zarówno punktu widzenia administracji rządowej (MRiRW) i

samorządowej (Urzędy Marszałkowskie), zarządzających i wdrażających PROW

2007-2013, jak i punktów widzenia innych interesariuszy, działających na rzecz

obszarów wiejskich (LGD, stowarzyszenia, fundacje);

3. zapewnienie możliwie najszerszej reprezentacji opinii interesariuszy działających

na obszarach wiejskich na temat optymalnego

modelu KSOW w Polsce.

Proces badawczy został podzielony na trzy fazy. Podział

na fazy badawcze nie oznacza tylko współistnienia

owych faz w oderwaniu od siebie, ale zakłada ich

wzajemne oddziaływanie połączone z przenikaniem

informacji i danych badawczych pozyskanych w ramach

jednej z faz do pozostałych (zgodnie ze schematem

obok).

W pierwszej fazie przeprowadzona została analiza

źródeł zastanych, indywidualne wywiady pogłębione

(IDI), telefoniczne wywiady pogłębione (TDI), wywiady mailowe (MI). Informacje,

uzyskane w fazie pierwszej pozwoliły doprecyzować narzędzia CAWI oraz scenariusze

studiów przypadku na poziomie regionu (województwa), które zostały przeprowadzone w

drugiej fazie badania. Wyniki fazy pierwszej były również podstawą wyboru przypadków

regionów (województw), w których przeprowadzone zostały studia przypadku. Faza

trzecia polegała na analizie zgromadzonego materiału badawczego, a jej

podsumowaniem i zamknięciem był panel ekspertów. Poniżej przedstawiony został

logiczny schemat realizacji badania.

Rys. 1.2.2. Synergia faz

badania


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


18

Rys. 1.2.3. Logiczny schemat realizacji badania

Źródło: Opracowanie własne


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


19

2 Opis metodologii badania oraz źródeł wykorzystanych

w badaniu

2.1 Szczegółowy opis zastosowanych metod badawczych wraz z

wielkością prób

Realizacja celu głównego badania, jakim jest ocena funkcjonowania Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej,

została dokonana przy użyciu wysokiego stopnia triangulacji metodologicznej

wynikającej ze zróżnicowanych poziomów analizy przy szerokim spektrum tematycznym,

jakim jest funkcjonowanie KSOW.

Wykorzystany w niniejszym badaniu zestaw metod badawczych ma charakter

komplementarny. Wykorzystanie różnorodnych, jakościowych, ilościowych i eksperckich

narzędzi badawczych i analitycznych pozwoliło na zebranie kompleksowych i

wyczerpujących informacji, pozyskanych od szerokiego kręgu osób i instytucji.

Różnorodność technik gromadzenia informacji i ich analizy pozwoliło lepiej poznać i

zrozumieć przedmiot badania oraz stworzyło możliwość dokonywania odniesień i

porównań.

Analiza danych zastanych

W realizacji badania zostały wykorzystane dane ze źródeł zastanych, czyli dane i

informacje, które nie zostały wytworzone na potrzeby prowadzonego badania.

Analiza dokumentów i materiałów źródłowych obejmowała następujące źródła:

o Plan działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2008-2009 (wraz z

korektami),

o Wytyczne do przygotowania Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na

lata 2010-2011,

o Plan Działania KSOW na lata 2010-2011 (wraz ze zmianami),

o Podstawy prawne funkcjonowania KSOW w wybranych krajach UE,

o Informacje na temat funkcjonowania Sieci z raportów mid-term w wybranych

krajach UE,

o Sprawozdania (i inne tego typu dokumenty) dotyczące funkcjonowania KSOW w

wybranych krajach UE,

o Sprawozdania z działania Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich (ENRD),

o Sprawozdania Komitetu Koordynacyjnego ENRD,

o Sprawozdanie z realizacji Planu działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na

lata 2008-2009,


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


20

o Sprawozdanie z realizacji Planu działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na

lata 2010-2011,

o Ocena Średniookresowa Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-

2013,

o Sprawozdanie roczne za 2010 rok z realizacji Programu Rozwoju Obszarów

Wiejskich na lata 2007 – 2013,

o Zalecenia do przygotowania Planu Działania 2012-2013,

o Uchwały Grupy Roboczej ds. KSOW,

o Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013,

o Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z

udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów

Wiejskich. Dziennik Ustaw 2007, nr 64, poz. 427,

o Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów

wiejskich z udziałem środków Europejskiego funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich oraz niektórych innych ustaw. Dziennik Ustaw 2008, nr 237,

poz. 1655,

o Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie

wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dzienniki UE 2005, nr L 277,

o Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r.

ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr

1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski

Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dzienniki UE

2006, nr L 368/15,

o Decyzja Komisji z dnia 20 lutego 2008 r. ustanawiająca strukturę organizacyjną

Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Dzienniki UE 2008, nr L

56/31,

o Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie

krajowej sieci obszarów wiejskich. Dziennik Ustaw 2009, nr 53, poz. 436,

o Zarządzenie nr 47 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 marca 2009 w

sprawie powołania Grupy Roboczej do spraw Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich.

2009, nr 47,

o Regulamin Grupy Roboczej ds. KSOW,

o Ekspertyza „Funkcjonowanie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich ze szczególnym

uwzględnieniem struktur organizacyjnych, jak również dostępności informacji w

ramach KSOW”, dr M. Król, Warszawa, marzec 2010,

http://www.minrol.gov.pl/pol/content/download/30836/171337/file/sprawozdanie%20po%20KM.rar

http://www.minrol.gov.pl/pol/content/download/30836/171337/file/sprawozdanie%20po%20KM.rar


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


21

o Ekspertyza „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich. Dylematy i pożądane kierunki

rozwoju na przykładzie doświadczeń wybranych krajów realizujących tego typu

przedsięwzięcia”, dr Mirosław Drygas, Warszawa, 30 września 2010,

o Raport końcowy z badania „Ocena Średniookresowa Programu Rozwoju Obszarów

Wiejskich na lata 2007-2013”,

o Raport końcowy z badania pt. „Ocena skuteczności i użyteczności działań

informacyjno-promocyjnych dotyczących PROW 2007-2013”,

o Informacje i materiały zawarte na stronie internetowej KSOW (wraz z podstronami

dotyczącymi poszczególnych województw),

o Informacje i materiały zawarte na stronie internetowej Europejskiej Sieci

Obszarów Wiejskich,

o Materiały prasowe (prasa krajowa, lokalna, fachowa) na temat funkcjonowania

KSOW i wybranych Sieci zagranicznych, w oparciu o kwerendę internetową

Indywidualne wywiady pogłębione (IDI)

Indywidualny wywiad pogłębiony (ang. Individual In-Depth Interview) to bezpośrednia

rozmowa z respondentem na podstawie scenariusza rozmowy. Pytania w scenariuszach

miały charakter otwarty, o kolejności ich zadawania czy sposobie formułowania

decydował prowadzący wywiad. Wszystkie wywiady przeprowadzone były przez osoby

bezpośrednio powiązane z realizacją badania (członkowie zespołu badawczego).

Indywidualny wywiad pogłębiony należy do najskuteczniejszych technik w wypadku

badań postaw i zachowań osób kluczowych, zarówno w zakresie czynników

uświadamianych, jak i nie uświadamianych przez respondentów. Wykorzystując technikę

wywiadu badacz ma możliwość poznania wszystkich aspektów badanego przedsięwzięcia.

Może poruszać skomplikowane i szczegółowe kwestie, a jednocześnie daje rozmówcy

swobodę wyrażania opinii własnym językiem i poruszania tematów ważnych z jego

punktu widzenia.

Wywiady indywidualne zostały przeprowadzone z:

o przedstawicielami Sekretariatu Centralnego KSOW,

o przedstawicielem wydziału Leader w MRiRW,

o wybranymi członkami Grupy Roboczej ds. KSOW – w tym między innymi z

partnerami społeczno-gospodarczymi oraz przedstawicielami JST.

Telefoniczne wywiady pogłębione (TDI)

Telefoniczny wywiad pogłębiony (ang. Telephone In-Depth Interview) polega na

rozmowie telefonicznej z respondentem na podstawie scenariusza wywiadu. Badanie ma

charakter jakościowy. Strona techniczna realizacji tego badania jest taka sama jak w

przypadku IDI. Dzięki tej metodzie zebrane zostały informacje odnoszące się do punktów

widzenia i działań Sekretariatów Regionalnych, a w badaniu za granicą – kluczowych


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


22

przedstawicieli zarządzających Siecią. Telefoniczne wywiady pogłębione na poziomie

kraju zostały przeprowadzone z przedstawicielami wszystkich Sekretariatów Regionalnych

nieobjętych badaniem studium przypadku (13 TDI). TDI zagraniczne zostały

przeprowadzone w wybranych krajach:

Francja – 3 TDI,

Włochy – 1 TDI,

Litwa – 2 TDI.

Łącznie w badaniu za granicą zostało przeprowadzonych 6 TDI.

Wywiady mailowe (MI)

Wywiad mailowy polega na przesłaniu respondentowi listy pytań (otwartych i

zamkniętych) mailem, po uprzednim uzyskaniu zgody na udział w badaniu. Badanie może

polegać na jednorazowej wymianie maili, nie wyklucza jednak dopytywania w kwestiach,

w których nie uzyskano jasności za pierwszym razem. Wywiad mailowy od

standaryzowanej ankiety internetowej różni się przewagą pytań otwartych nad

zamkniętymi.

Wywiady mailowe zostały zastosowane w tzw. zagranicznej części badania. MI zostały

przeprowadzone w wybranych krajach:

Francja – 4 MI,

Włochy – 4 MI,

Litwa – 2 MI.

Ponadto w badaniu we Włoszech członek Zespołu badawczego uczestniczył w roli

słuchacza w konferencji on-line dotyczącej wymiany informacji na temat obszarów

wiejskich i przedstawienia dobrych praktyk (w tym m.in. zagadnienia dotyczące Sieci).

Warto dodać, że badanie zagraniczne spotkało się z dużym zainteresowaniem i wielką

przychylnością. Wszyscy, z którymi przeprowadzono TDI czy MI są zainteresowani

wynikami badania, raportem końcowym. Zwracają też uwagę na fakt, że w ich państwach

nie była jeszcze prowadzona ewaluacja Sieci, za wyjątkiem ocen średniookresowych

PROW.

Badanie standaryzowane CAWI

Wywiad kwestionariuszowy realizowany przez Internet (ang. Computer Assisted Web

Interview) jest to technika stosowana w badaniach ilościowych, wykorzystująca Internet

do realizacji wywiadów z respondentami. Respondent otrzymuje pocztą mailową link do

strony z ankietą, którą może wypełnić w dowolnym dla siebie momencie. W celu

maksymalnego zwiększenia odsetka zwrotów oraz w celu osiągnięcia wysokiej jakości

otrzymanych informacji do wszystkich respondentów wraz z linkiem wysłane zostało

pismo informujące o badaniu.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


23

Badanie CAWI zostało zrealizowane wśród:

o partnerów KSOW (zarejestrowanych w bazie),

o pracowników zajmujących się KSOW w Sekretariatach Regionalnych i

Sekretariacie Centralnym KSOW.

W badaniu został zastosowany wystandaryzowany kwestionariusz zawierający zarówno

pytania zamknięte, jak i otwarte.

Badaniem zostali objęci wszyscy partnerzy KSOW zarejestrowani w bazie partnerów,

którzy podali adres mailowy. W sumie zaproszenie do wzięcia udziału w badaniu wraz z

linkiem do ankiety zostało rozesłane do 1603 partnerów. Mail z zaproszeniem dotarł do

1461 partnerów. Powyższa różnica wynika z faktu, że w 142 przypadkach mail nie

dotarł na skrzynkę odbiorcy (nieprawidłowy adres, przepełniona skrzynka, adres

nieaktualny, przyczyny techniczne, filtr antyspamowy błędnie kwalifikujący mail do

SPAM-u). Na bieżąco prowadzone były działania monitoringowe zwrotności

(responsywności) badania oraz działania monitujące i zachęcające do udziału w badaniu.

Na bieżąco udzielano też informacji telefonicznych zainteresowanym. Uzyskano 457

wypełnionych ankiet, co daje responsywność na poziomie 31,3%. Z uwagi na krótki

okres realizacji badania taki wynik należy uznać za zadowalający. Uzyskane wyniki są

reprezentatywne dla populacji partnerów KSOW w Polsce. W tabelach poniżej

przedstawiona została struktura zrealizowanej próby według województwa i typu

partnera.

Tabela 2.1.1. Struktura zrealizowanej próby badania CAWI z partnerami KSOW według województwa

Województwo N %

wielkopolskie 42 9,2

małopolskie 37 8,1

podkarpackie 35 7,7

łódzkie 34 7,4

pomorskie 33 7,2

opolskie 33 7,2

warmińsko-mazurskie 32 7,0

kujawsko-pomorskie 31 6,8

lubelskie 30 6,6

śląskie 29 6,3

świętokrzyskie 27 5,9

podlaskie 25 5,5

mazowieckie 25 5,5


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


24

dolnośląskie 21 4,6

lubuskie 12 2,6

zachodniopomorskie 11 2,4

Ogółem 457 100%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI

Tabela 2.1.2. Struktura zrealizowanej próby badania CAWI z partnerami KSOW według typu

partnera

Typ partnera KSOW N %

Samorząd terytorialny 202 44,2

LGD 90 19,7

Inne* 61 13,3

Organizacja pozarządowa działająca na obszarach wiejskich 55 12,0

Szkoła/uczelnia wyższa 15 3,3

Izba rolnicza 12 2,6

Grupa producentów rolnych 12 2,6

Rolnicza organizacja branżowa 8 1,8

Nierolnicza organizacja branżowa działająca na obszarach wiejskich 2 0,4

SUMA 457 100%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI

*Inne: ODR, muzea, podmioty gospodarcze, spółdzielnie, osoby fizyczne, media.

W przypadku badania CAWI z pracownikami, tak jak w badaniu z partnerami KSOW,

badaniem objęto wszystkich pracowników. Rozesłano 71 zaproszeń do wypełnienia

ankiety – otrzymano 35 wypełnionych ankiet (zwrotność na poziomie niemal 50%).

Wyniki badania CAWI z pracownikami KSOW można uznać za reprezentatywne

dla całej populacji pracowników KSOW w Polsce.

Studium przypadku na poziomie regionu

Studium przypadku jako strategia badawcza należy do kompleksowych i pogłębionych

metod zbierania informacji. Jest wykorzystywana tam, gdzie badanym zagadnieniom

musi być poświęcona szczególna uwaga ze względu na ich różnorodną specyfikę lub

konieczność przeprowadzenia pogłębionych badań. W ramach realizacji studium

przypadku wykorzystywany jest kompleksowy zestaw metod i technik badawczych

wzajemnie się uzupełniających, dzięki którym możliwe jest zebranie szerokiego spectrum

informacji o przedmiocie badania.

Celem realizacji studium przypadku była analiza regionalnych (wojewódzkich) rozwiązań

problemów, jakie pojawiają się w funkcjonowaniu KSOW w Polsce oraz pogłębienie

wiedzy zdobytej poprzez inne badania (m.in. badania IDI czy TDI).


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


25

W ramach każdego studium przypadku zostały poddane analizie następujące elementy:

1. Ogólne informacje o działaniu Sekretariatu Regionalnego (usytuowanie względem

Departamentu PROW Urzędu Marszałkowskiego, zakres i rodzaj podejmowanych

działań, liczebność kadry itp.);

2. Ogólne informacje o kluczowych partnerach KSOW w regionie: LGD, organizacje

pozarządowe, samorządy itp.;

3. Analiza jakości współpracy na poziomie regionu;

4. Analiza współpracy z innymi regionami (na poziomie Sekretariatów i partnerów

sieci);

5. Analiza zaangażowania regionu (Sekretariatu i partnerów) we współpracę

międzynarodową;

6. Analiza typowych problemów, jakie występują w związku z działaniem KSOW w

regionie wraz z analizą metod ich rozwiązywania.

Holistyczne podejście do realizacji studium przypadku wymagało przeprowadzenia:

Analizy danych zastanych,

Obserwacji zewnętrznej,

Indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) z przedstawicielem Sekretariatu

Regionalnego, kluczowymi partnerami w regionie i przedstawicielami administracji

samorządowej.

Studia przypadków zostały przeprowadzone w 3 regionach (województwach):

wielkopolskim, warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim.

Panel ekspertów

Panel ekspertów to spotkanie specjalistów z danej branży powoływanych zwykle do

rozwiązywania konkretnych problemów. Ich praca odbywa się zespołowo podczas

zamkniętych posiedzeń.

Metoda pozwoliła na podsumowanie i weryfikację dotychczasowych wyników badań w

świetle wiedzy ekspertów. Służyła wypracowaniu i przedyskutowaniu (przy udziale

Zamawiającego) wstępnych wersji rekomendacji.

W panelu wzięło udział 6 ekspertów nie będących członkami Zespołu

badawczego.

Eksperci zaangażowani w panel posiadali nie tylko doświadczenie w zakresie swojej

podstawowej specjalności, ale mieli również przynajmniej incydentalne doświadczenie z

zakresu jednej ze specjalności pozostałych ekspertów panelu. Umożliwiło to dobrą

komunikację między ekspertami.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


26

2.2 Powiązanie narzędzi badawczych z pytaniami badawczymi

W poniższej tabeli przedstawione zostało powiązanie pytań badawczych z metodami,

które stanowi dopełnienie zrealizowanej koncepcji badawczej.

Tabela 2.2.1. Powiązanie pytań badawczych z metodami badawczymi

Pytania badawcze

An

aliza d

an

ych

zasta

nych

ID

I

TD

I (

na p

ozio

mie

kra

ju)

TD

I (

za

gra

nic

zn

e)

Wyw

iad

mail

ow

y

CA

WI z

pa

rtn

era

mi

KS

OW

CA

WI z

praco

wn

ika

mi

Sek

reta

riatu

Cen

traln

eg

o i

Sek

reta

riató

w

Reg

ion

aln

ych

KS

OW

Stu

diu

m p

rzyp

ad

ku

Pan

el e

ksp

ert

ów

Jak przyjęte rozwiązania prawne i

organizacyjne (w tym: zapewnienie udziału w sieci odpowiednich

partnerów, sposób planowania zadań, zakres wsparcia, sposób

realizacji zadań) wpływają na funkcjonowanie i realizację celów

KSOW w Polsce? W jakim stopniu KSOW w tym kształcie

organizacyjnym, co przyjęty obecnie, pełnić może rolę platformy

współpracy i komunikacji dla wszelkich podmiotów działających

na rzecz rozwoju obszarów wiejskich?

x x X x x x x

W jakim stopniu KSOW realizuje cel

i zadania określone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na

lata 2007-2013?

x x X x

W jakim stopniu KSOW w Polsce

przyczynia się do wsparcia procesu wdrażania PROW (w tym:

informowania i promowania)?

x x X x x x

W jakim stopniu KSOW w Polsce

przyczynia się do identyfikacji i upowszechnienia dobrych praktyk

w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz projektów

innowacyjnych? Które z dobrych praktyk zagranicznych mogą być

wykorzystane dla modyfikacji polskiego modelu KSOW? Jakie

należałoby podjąć kroki w celu ich adaptacji?

x x X x x x x x

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przyjętej koncepcji badawczej


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


27

3 Opis wyników badania

3.1 Ocena trafności przyjętych rozwiązań organizacyjnych KSOW w

Polsce

Pytanie ewaluacyjne 1: Jak przyjęte rozwiązania prawne i organizacyjne (w tym:

zapewnienie udziału w sieci odpowiednich partnerów, sposób planowania zadań, zakres

wsparcia, sposób realizacji zadań) wpływają na funkcjonowanie i realizację celów KSOW

w Polsce?

Analiza

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich (KSOW) w Polsce powstała w oparciu o przepisy

rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 roku w sprawie

wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich (EFRROW), rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15

grudnia 2006 roku ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady

(WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski

Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Programu Rozwoju

Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

W oparciu o przepisy prawa unijnego stworzone zostały polskie regulacje wyznaczające

ramy prawne funkcjonowania KSOW w Polsce. Należą do nich m.in2.:

Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z

udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów

Wiejskich, która w art. 4 ust. 1 określa, że krajową sieć obszarów wiejskich

tworzy minister właściwy do spraw rozwoju wsi,

Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów

wiejskich z udziałem środków Europejskiego funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich oraz niektórych innych ustaw, w której poprzez dodanie art.

37a została ogólnie określona struktura KSOW oraz zadania Sekretariatów,

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie

krajowej sieci obszarów wiejskich, które szczegółowo definiuje funkcjonowanie

KSOW m.in. poprzez określenie: zadań Sekretariatów, sposobu przygotowania

Planu Działania, prowadzenia sprawozdawczości, zadań Grupy Roboczej ds.

KSOW,

Ustawa z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów

wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich oraz o zmianie innych ustaw, w której zwarty został zapis

umożliwiający powoływanie w ramach KSOW organów opiniodawczo-doradczych

2 Akty prawne zostały przedstawione chronologicznie.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


28

(Grup Roboczych) w poszczególnych województwach na drodze uchwały zarządu

województwa,

Regulacja prawne (zarządzenia MRiRW) określające funkcjonowanie Grupy

Roboczej ds. KSOW3.

Za stworzenie KSOW w Polsce odpowiadało MRiRW, które jednocześnie (zgodnie z

zapisami PROW 2007-2013) odpowiada za „utrzymanie KSOW”4. Zasięg funkcjonowania

KSOW obejmuje terytorium całego kraju.

Wniosek

Polskie przepisy prawne regulujące szczegółowo funkcjonowanie KSOW (Rozporządzenie

Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów

wiejskich) zostały opracowane zbyt późno w stosunku do powstania KSOW (zgodnie z

PROW 2007-2013 KSOW musiała powstać do końca 2008 roku).

Jednostką centralną (National Network Unit) KSOW w Polsce jest Sekretariat

Centralny KSOW zlokalizowany w strukturze MRiRW (w Departamencie Rozwoju

Obszarów Wiejskich5).

Rolę jednostek regionalnych pełnią Sekretariaty Regionalne KSOW zlokalizowane

w strukturach Urzędów Marszałkowskich poszczególnych województw. W ramach

przyjętej struktury regiony wypracowały różne rozwiązania, zarówno co do usytuowania

sekretariatu KSOW w stosunku do zadań departamentu/ wydziału ds. PROW 2007-2013,

obsady kadrowej sekretariatu czy jego podstawowych zadań. Analizując umiejscowienie

Sekretariatu KSOW względem departamentu/ wydziału PROW 2007-2013 należy

stwierdzić, że w większości Urzędów Marszałkowskich stworzona została komórka w

strukturze departamentu zajmującego się PROW 2007-2013. Jednak w niektórych

województwach (np. w kujawsko-pomorskim czy podlaskim) Sekretariaty Regionalne

KSOW zostały umiejscowione w departamentach/ wydziałach niezajmujących się

bezpośrednio PROW 2007-2013. W większości Urzędów Marszałkowskich stworzona

została osobna komórka pełniąca rolę Sekretariatu Regionalnego KSOW, ale w kilku

województwach (np. w lubuskim, łódzkim, małopolskim, wielkopolskim) komórka

pełniąca rolę Sekretariatu Regionalnego KSOW zajmuje się jednocześnie innymi

zadaniami (informacja, promocja na temat PROW 2007-2013, Funduszy Europejskich).

Jedynie w województwie świętokrzyskim zadania Sekretariatu Regionalnego KSOW

realizuje jednostka organizacyjna nie będąca w strukturze Urzędu Marszałkowskiego –

Świętokrzyskie Biuro Rozwoju Regionalnego (ŚBRR) w Kielcach.

3 Akty prawne dotyczące Grupy Roboczej ds. KSOW zostaną szczegółowo omówione w dalszej części niniejszej raportu dotyczącej funkcjonowania tejże Grupy. 4 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, s. 426. 5 Od 6 października 2011 roku na mocy porozumienia pomiędzy MRiRW a Fundacją Programów Pomocy dla

Rolnictwa (FAPA), Fundacji powierzone zostało zadanie prowadzenia Sekretariatu Centralnego KSOW.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


29

Tabele 3.1.1 Struktura organizacyjna Sekretariatów KSOW w poszczególnych województwach

Województwo Struktura organizacyjna Sekretariatów Regionalnych

KSOW

Dolnośląskie

Osobna komórka (Sekretariat KSOW) w Wydziale Obszarów

Wiejskich Departamentu Obszarów Wiejskich i Rolnictwa

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego

Kujawsko-pomorskie

Osobna komórka (Sekretariat KSOW) w Departamencie

Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-

Pomorskiego

Lubelskie W ramach samodzielnych stanowisk pracy w Departamencie

Koordynacji Projektów Europejskich

Lubuskie

W ramach Stanowiska ds. Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich, Informacji i Promocji Programów w Departamencie

Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Lubuskiego

Łódzkie

W ramach Wydziału Promocji i Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich (KSOW) w Departamencie Funduszu Rozwoju

Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa

Łódzkiego

Małopolskie

W ramach Wydziału Informacji i Promocji Funduszy

Europejskich (Zespół Centrum Informacyjne FEM)

Departamentu Funduszy Europejskich Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego

Mazowieckie

Osobna komórka (Biuro ds. obsługi Sekretariatu

Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich) w

Departamencie Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego

Opolskie

Osobna komórka (Referat Regionalnego Sekretariatu

Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich) w Departamencie

Rolnictwa i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Opolskiego

Podkarpackie

Osobna komórka (Oddział Regionalny Sekretariat Krajowej

Sieci Obszarów Wiejskich) w Departamencie Programów

Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Podkarpackiego

Podlaskie

Osobna komórka (Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich) w ramach Departamentu Rolnictwa i

Obszarów Rybackich Urzędu Marszałkowskiego Województwa

Podlaskiego

Pomorskie

Osobna komórka (Stanowisko ds. obsługi KSOW) w ramach

Departamentu Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego

Śląskie

Osobna komórka (Regionalny Sekretariat Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich) w ramach Wydziału Terenów Wiejskich

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego

Świętokrzyskie

Osobna jednostka organizacyjna poza Urzędem

Marszałkowskim Świętokrzyskie Biuro Rozwoju Regionalnego

w Kielcach (Biuro Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w

skład którego wchodzi Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich)


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


30

Warmińsko-mazurskie

Osobna komórka (Biuro Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich -

Sekretariat Regionalny) w Departamencie Rozwoju Obszarów

Wiejskich i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa

Warmińsko-mazurskiego

Wielkopolskie

W ramach komórki - Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich oraz Informacja i Promocja Programów

Departamentu Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich

Zachodniopomorskie

Osobna komórka (Wieloosobowe stanowisko ds. SR KSOW) w

ramach Wydziału Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich

Urzędu Marszałkowskiego Województwa

Zachodniopomorskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy stron internetowych poszczególnych Urzędów

Marszałkowskich, podstron poszczególnych województw na stronie http://ksow.pl/, wywiadów telefonicznych

TDI z przedstawicielami Sekretariatów Regionalnych KSOW oraz studiów przypadku na poziomie regionu

W opinii ewaluatora (zbudowanej na podstawie przeprowadzonych studiów przypadku,

telefonicznych wywiadów pogłębionych oraz analizy dokumentów regulujących

funkcjonowanie KSOW w regionach – w tym między innymi regulaminów organizacyjnych

poszczególnych Urzędów Marszałkowskich) optymalnym rozwiązaniem z punktu widzenia

pełnienia swoich zadań przez Sekretariaty Regionalne jest umieszczenie ich w strukturze

departamentu zajmującego się PROW 2007-2013. Takie umiejscowienie pozwala na

zapewnienie, że zadania realizowane przez KSOW będą kompatybilne z zadaniami

realizowanymi w ramach PROW 2007-2013 (m.in. w zakresie informacji i promocji).

Ułatwia to również przepływ informacji oraz powoduje, że nie dojdzie do dublowania

zadań związanych z PROW 2007-2013 (np. działań informacyjno-promocyjnych).

Jednocześnie wobec tego, że zakres działań realizowanych przez Sekretariaty Regionalne

KSOW i departamenty zajmujące się PROW 2007-2013 w Urzędach Marszałkowskich jest

zbliżony pod względem celów, umieszczenie Sekretariatów Regionalnych w strukturze

departamentów ds. PROW 2007-2013, może przyczynić się do efektywniejszego

wykorzystania zasobów kadrowych, a także kumulowania się doświadczeń i wiedzy.

Wniosek

Optymalnym rozwiązaniem z punktu widzenia obecnie istniejącej struktury KSOW jest

umiejscowienie Sekretariatów Regionalnych w strukturze odpowiednich komórek

organizacyjnych w Urzędach Marszałkowskich zajmujących się PROW 2007-2013.

Rekomendacja

Rekomenduje się, aby Sekretariaty Regionalne KSOW znajdowały się w strukturze

komórek organizacyjnych w Urzędach Marszałkowskich zajmujących się PROW 2007-

2013.

Zgodnie z danymi zawartymi w „Sprawozdaniu z realizacji Planu działania Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich na lata 2010-2011” na koniec 2010 roku w Sekretariatach

Regionalnych KSOW zatrudnienie wynosiło 60,69 etatu (ponadto w Sekretariacie

Centralnym 5,5 etatu).W porównaniu ze stanem zatrudnienia na koniec 2009 roku (37

http://ksow.pl/


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


31

etatów) – zatrudnienie w Sekretariatach Regionalnych KSOW zwiększyło się niemal o

65%. Największy stan zatrudnienia był w województwach: małopolskim, podlaskim i

zachodniopomorskim, najmniejszy zaś w lubuskim. Szczegółowe dane na temat stanu

zatrudnienia w Sekretariatach Regionalnych KSOW w poszczególnych województwach

przedstawia poniższy kartogram.

Kartogram 3.1.1. Stan zatrudnienia (w etatach) w Sekretariatach KSOW na koniec 2010 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z realizacji Planu działania Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich na lata 2010-2011

Doświadczenia zagraniczne

Wśród dostępnych danych brak jest statystyk na temat stanu zatrudnienia w

poszczególnych komórkach/jednostkach odpowiedzialnych za zarządzanie Siecią na

poziomie krajowym/regionalnym w badanych 3 krajach. Z informacji zdobytych podczas

badań jakościowych, jak również z dostępnych badań ewaluacyjnych (np. ewaluacja mid-

term sieci we Włoszech) wynika jednak, że „zasoby ludzkie na poziomie centralnym i

regionalnym są zadowalające pod względem jakościowym i

ilościowym”. We Francji w Krajowej Komórce Animacyjnej Siecią zajmuje się 5-6 osób, w

sekretariacie litewskim 3 osoby, we włoskiej UNAC (Krajowa Jednostka Animacji i

Koordynacji) – 10 osób.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


32

Badania prowadzone w Sekretariatach Regionalnych KSOW w Polsce pokazały, że

występuje deficyt zatrudnienia. Pracownicy Sekretariatów Regionalnych podkreślają, że

dodatkowe zatrudnienie z pewnością byłoby wzmocnieniem dla Sekretariatu oraz dało

możliwość aktywniejszego działania „w terenie” wśród partnerów (realizacji jednego z

celów KSOW: aktywizacji podmiotów zaangażowanych lub potencjalnie mogących

zaangażować się w rozwój obszarów wiejskich). Mimo, że zatrudnienie w ramach KSOW

finansowane jest z III Schematu Pomocy Technicznej PROW 2007-2013 to decyzje na

temat ewentualnego zwiększenia zatrudnienia podejmowane są przez władze

poszczególnych regionów, które zgodnie z ogólną tendencją zmniejszania wielkości

administracji nie są przychylne zwiększaniu zatrudniania.

Wielkość zatrudnienia w poszczególnych województwach powinna być uzależniona od

czynników warunkujących zakres działania danego Sekretariatu (liczba partnerów w

danym regionie, liczba aktywnych partnerów, dominujący typ partnerów, rodzaj

podejmowanych działań, złożoność działań realizowanych w ramach Planów działań

KSOW). W kontekście KSOW jako struktury sieciowej6 ważne wydaje się zwrócenie uwagi

na jeden z jej elementów, a mianowicie na profesjonalizację organizacji i rolę „ekspertów

od zadania” tj. możliwość zatrudnienia specjalistów/ ekspertów/ podmiotów

zewnętrznych (np. do spraw: aktywizowania społeczności lokalnych, podejmowania

działań diagnozujących, prowadzenia działań komunikacyjnych o charakterze

międzyregionalnym czy międzynarodowym). Takie rozwiązanie byłoby również

odpowiedzią na następujące problemy (na które została zwrócona uwaga zarówno

podczas studiów przypadku, jak i w badaniach CAWI): niedostateczna rola Sekretariatów

Regionalnych w zakresie animacji partnerów (aktywizowania, angażowania, włączania w

nurt), diagnozowania potrzeb partnerów czy komunikacji międzyregionalnej i

międzynarodowej. We Francji zadania animacyjne Sieci zostały powierzone podmiotowi

zewnętrznemu (szerzej na ten temat przy odpowiedzi na pytanie ewaluacyjne: W jakim

stopniu KSOW realizuje cel i zadania określone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich

na lata 2007-2013?).

Wniosek

Wyniki prowadzonych badań wskazują na niedostateczną wielkość zatrudnienia w

Sekretariatach Regionalnych KSOW w kontekście realizacji przez nie celów KSOW

(szczególnie animacyjnych). Jednocześnie charakter KSOW jako struktury sieciowej z

założenia umożliwia wykorzystanie elastycznych form zatrudnienia ekspertów/

specjalistów. Doświadczenia zagraniczne (francuskie) wskazują natomiast na możliwość

zlecania realizacji niektórych celów KSOW (rola animacyjna) podmiotom zewnętrznym.

6 Zarządzanie, Teoria i praktyka, red. Andrzej K. Koźmiński, Włodzimierz Piotrowski, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2007, s. 461 – 468 (Struktury sieciowe).


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


33

Rekomendacja

Rekomenduje się zwiększenie zatrudnienia w Sekretariatach Regionalnych poprzez

zastosowanie elastycznych form zatrudnienia wobec specjalistów/ ekspertów

dopasowanych każdorazowo do zadań realizowanych w danym Planie działania KSOW.

Rekomenduje się również przeprowadzenie dyskusji (na forum Sekretariatu Centralnego i

Grupy Roboczej ds. KSOW) nad możliwością wprowadzenia w Polsce rozwiązań

stosowanych w Sieci francuskiej (podmiot zewnętrzny realizujący zadania komórki

animacyjnej).

Jak wskazują wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród pracowników

Sekretariatu Centralnego i Sekretariatów Regionalnych KSOW oraz wśród partnerów

KSOW użyteczność istniejącej struktury organizacyjnej (podział na Sekretariaty

Regionalne koordynowane przez Sekretariat Centralny) jest oceniana dobrze. Pracownicy

Sekretariatów zaangażowani bezpośrednio w działanie tej struktury oceniają ją średnio

na 5,34 (w skali od 1 do 6, gdzie 1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę

bardzo użyteczną), natomiast partnerzy KSOW średnio na 4,27 (w tej samej skali

punktowej). Fakt, że oceny wystawione zarówno przez osoby będące „elementami”

struktury, jak i partnerów KSOW (pozostających formalnie na zewnątrz struktury)

pozostają na dosyć wysokim poziomie, świadczy o konieczności utrzymania istniejącej

struktury organizacyjnej.

Wykres 3.1.1. Średnia ocena użyteczności istniejącej struktury organizacyjnej KSOW (w skali od 1 do 6, gdzie 1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę bardzo użyteczną)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI (Pracownicy KSOW N=35, Partnerzy KSOW

N=457).

Również w czasie pogłębionych badań w ramach studiów przypadku na poziomie

regionów podkreślano korzyści wynikające z obecnie istniejącej struktury i jednocześnie

zwracano uwagę, że ewentualne radykalne reorganizacje mogłyby doprowadzić do

5,34

4,27

0

1

2

3

4

5

6

Pracownicy Sekretariatu Centralnego i Sekretariatów Regionalnych KSOW

Partnerzy KSOW


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


34

zmarnowania wypracowanych do tej pory doświadczeń i zasad funkcjonowania. Eksperci

zajmujący się rozwojem obszarów wiejskich podczas panelu ekspertów podkreślali, że

regionalizacja KSOW jest mocną stroną funkcjonującej struktury organizacyjnej.

Zwracano uwagę, że takie rozwiązanie powoduje odpowiednie sprecyzowanie zadań

poprzez dopasowanie ich do charakteru i specyfiki każdej z 17 jednostek

organizacyjnych. Szczególnie ważne jest to w kontekście budżetu, który dzięki powyższej

strukturze (przynajmniej z założenia) jest rozdysponowywany w odpowiedzi na potrzeby i

odpowiadające im cele.

Wniosek

Regionalizacja struktury organizacyjnej KSOW (podział na Sekretariat Centralny i 16

Sekretariatów Regionalnych funkcjonujących w poszczególnych województwach) jest

rozwiązaniem trafnym.

W oparciu o ocenę użyteczności struktury organizacyjnej KSOW przez partnerów

dokonana została analiza przestrzenna według województw. Istniejąca struktura

organizacyjna KSOW najwyżej jest oceniana przez partnerów KSOW z województwa

podlaskiego (średnio 4,92) i lubuskiego (4,75), natomiast najniżej z województwa

kujawsko-pomorskiego (3,77), dolnośląskiego (3,86) i świętokrzyskiego (3,89).

Szczegółowe dane znajdują się na kartogramie poniżej.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


35

Kartogram 3.1.2. Ocena użyteczności struktury organizacyjnej KSOW (w skali od 1 do 6, gdzie 1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę bardzo użyteczną) w opinii partnerów KSOW według województw

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI (Partnerzy KSOW N=457).

Różnice w poziomie ocen według województw są zróżnicowane, natomiast trudno

jednoznacznie określić czynniki mające decydujący wpływ na taki stan rzeczy. Można

wśród nich wymienić między innymi: aktywność danego Sekretariatu Regionalnego,

liczbę i zakres zadań realizowanych przez Sekretariat Regionalny w ramach Planu

działania, dominujący typ partnerów najściślej współpracujących z Sekretariatem

Regionalnym. Paradoksalnie można postawić hipotezę (w oparciu o analizę regionalnych

Planów działania, wyniki badania CAWI), że im większa aktywność danego Sekretariatu

Regionalnego w zakresie realizacji zadań KSOW tym większe prawdopodobieństwo, że

część partnerów może oceniać strukturę jako nieużyteczną czy mało użyteczną. Niskie

oceny mogą wystawiać zarówno partnerzy, którzy realizują/ zrealizowali działania w

ramach KSOW, a przy tym doświadczyli problemów w zakresie zaplanowania, realizacji

czy rozliczenia działań. Niskie oceny mogą generować również partnerzy mało aktywni,

którzy ze względu na swoją bierność mogą zwracać uwagę na brak aktywizującej roli

struktury KSOW.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


36

Doprecyzowując analizę na temat wystawianych przez partnerów ocen użyteczności

struktury organizacyjnej KSOW przeprowadzono analizę ocen wystawionych strukturze

według typu partnera (wykres poniżej). Najwyższe noty (średnia 4,64) wystawiły obecnie

funkcjonującej strukturze KSOW - Lokalne Grupy Działania. Spowodowane to jest

zbliżonymi ideami, na których oparta jest zarówno KSOW, jak i LGD (sieciowość,

partnerstwo, współpraca, wymiana informacji, rozwój obszarów wiejskich). Zwraca

uwagę niska średnia ocen (3,58) wystawiona przez grupy producentów rolnych

(głównych reprezentantów sektora typowo rolniczego). Należy przy tym pamiętać, że

grupy producentów rolnych są potencjalnymi beneficjentami działań Osi I PROW 2007 –

2013 (działanie 133 - Działania informacyjne i promocyjne, 142 - Grupy producentów

rolnych), a więc Osi nie związanej bezpośrednio z celami KSOW.


W analizowanych krajach europejskich struktura organizacyjna Sieci jest oceniana

pozytywnie, jako odpowiadająca zróżnicowaniu terytorialnemu danego kraju (sieć

krajowa/regionalna) oraz umożliwiająca dotarcie do szerokiego grona interesariuszy –

świadczą o tym zarówno odpowiedzi respondentów w niniejszym badaniu, jak i dostępne

ewaluacje.

Wykres 3.1.2. Średnia ocena użyteczności istniejącej struktury organizacyjnej KSOW (w

skali od 1 do 6, gdzie 1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę bardzo użyteczną) w opinii partnerów według typu partnera


Partnerzy KSOW

Kolejną ważną cechą, na którą należy zwrócić uwagę w kontekście analizy struktury

organizacyjnej KSOW w Polsce jest jej otwarty charakter. Partnerem KSOW może zostać

3,50

3,58

4,00

4,02

4,17

4,20

4,34

4,40

4,64

0 1 2 3 4 5

Nierolnicza organizacja branżowa działająca na …

Grupa producentów rolnych

Rolnicza organizacja branżowa

Organizacja pozarządowa działająca na obszarach …

Izba rolnicza

Samorząd terytorialny

Inne

Szkoła/uczelnia wyższa

LGD


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


37

praktycznie każdy (osoby fizyczne również), kto wypełni formularz zgłoszeniowy

znajdujący się na stronie internetowej. Zgodnie z założeniami zawartymi w PROW 2007-

2013 jedynym ograniczeniem dla otwartego charakteru KSOW powinno być aktywne

zaangażowanie w rozwój obszarów wiejskich oraz wyrażenie chęci otrzymywania oraz

dostarczania informacji w tym zakresie przez potencjalnego partnera. Eksperci podczas

panelu ekspertów podkreślali, że otwarty charakter KSOW jest bardzo mocną stroną jej

funkcjonowania. Pozwala bowiem na włączenie się do KSOW zarówno osób fizycznych

(np. liderzy lokalni, sołtysi), jak również nieformalnych grup (koła gospodyń wiejskich,

kluby wiejskie, zebrania wiejskie).

W opinii ewaluatora należy dokonać zasadniczego usystematyzowania procesu

zarządzania współpracą z partnerami KSOW. Zasadnym wydaje się opracowanie

jednolitego formularza aplikacyjnego służącemu zgłaszaniu (organizowaniu się)

partnerów KSOW, jakim jest formularz zgłoszeniowy na stronie internetowej KSOW.

Należy m.in. zastosować zamknięty zbiór możliwych do wyboru typów partnera (JST,

LGD, Izba rolnicza, itd.), jednocześnie należy wyraźnie zdefiniować te typy. Obecnie

istniejące rozwiązanie pozwala na pewną dowolność definiowania typu partnera, co

przekłada się bezpośrednio na nieprzydatność tak powstałej bazy (aktualna baza

zawierająca nazwę partnera, typ partnera, województwo, numer telefonu czy mail

powinna być możliwa do wygenerowania w każdej chwili). Tak powstała baza mogłaby się

stać sama w sobie narzędziem działania KSOW (np. komunikacyjnym). Wymaga to

jednak takiego jej opracowania, aby można było szybko wygenerować określoną grupę

docelową (np. sołtysów z województwa łódzkiego czy LGD z województwa

mazowieckiego). Inną koniecznością wynikającą ze sposobu zgłaszania się partnerów

powinien być jej interakcyjny charakter. Po zgłoszeniu się partnera powinna następować

weryfikacja podanych przez niego danych (czy to poprzez kontakt telefoniczny czy

mailowy lub np. w oparciu o inne bazy danych np. LGD, JST). W wyniku zgłoszenia do

bazy partnerów podmiot powinien otrzymać informację zwrotną o przyjęciu w poczet

partnerów.

Wniosek

Otwarty charakter struktury organizacyjnej KSOW jest jej atutem. Jest też rzeczywistym

wyznacznikiem sieciowego charakteru istniejącej struktury organizacyjnej. Dopracowania

wymaga sposób zgłaszania się partnerów oraz aktualizacja bazy danych.

Rekomendacja

Rekomenduje się zmianę formularza zgłoszeniowego do bazy partnerów KSOW poprzez

zdefiniowanie zamkniętego katalogu form prawnych (w tym osoby fizyczne, grupy

nieformalne), inwentaryzację istniejącej bazy danych – m.in. poprzez aktualizację danych

partnerów, prowadzenie telefonicznej lub mailowej weryfikacji nowo zarejestrowanych

partnerów, umożliwienie szybkiego eksportu bazy danych (np. do Excela, SPSS).


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


38

Badanie ankietowe przeprowadzone wśród pracowników KSOW pokazuje, że 80% z nich

uważa, że informacje o funkcjonowaniu KSOW i możliwościach z nią związanych docierają

(zdecydowanie tak i raczej tak) do wszystkich instytucji i organizacji, które mogą być

partnerami Sieci. Badanie z partnerami KSOW wskazuje jednak na inną tendencję –

niecałe 48% partnerów uważa, że informacje o funkcjonowaniu KSOW i możliwościach z

nią związanych docierają (zdecydowanie tak i raczej tak) do wszystkich instytucji i

organizacji, które mogą być partnerami Sieci. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy

wymieniane są: niska aktywność Sekretariatów Regionalnych, brak zainteresowania

mediów lokalnych i regionalnych, brak zainteresowania potencjalnych partnerów oraz

zbyt mała aktywność informacyjno-promocyjna Sekretariatu Centralnego. Eksperci na

panelu ekspertów oraz pracownicy Sekretariatów Regionalnych KSOW w trakcie studiów

przypadku zwrócili ponadto uwagę, że ważnym elementem pozyskiwania nowych

partnerów przez KSOW powinno być przedstawianie korzyści, jakie płyną z tego faktu

(pokazanie co partner zyskuje na tym, że stał się partnerem; jaka będzie wartość dodana

jego uczestnictwa w KSOW).

Analizując strukturę partnerów KSOW zarejestrowanych w bazie wyraźnie widać, że

dominują w niej partnerzy instytucjonalni (szczególnie JST i LGD). Kompletna analiza

struktury partnerów KSOW jest jednak – w oparciu o obecny kształt bazy – bardzo

utrudniona, o ile nie całkiem niemożliwa. Dokonanie rzetelnej analizy struktury partnerów

KSOW wymaga dysponowania bazą danych zgodną z wytycznymi przedstawionymi przez

ewaluatora we wcześniejszej części raportu. Obecnie można w bazie zaobserwować takie

zjawiska, jak kilkakrotny wpis tego samego partnera, braki danych, rozbieżności w

określaniu formy prawnej partnera itp.

Wszystkie trzy studia przypadku wykazały, że zarówno pracownicy Sekretariatów

Regionalnych, jak i kluczowi partnerzy instytucjonalni Sieci w regionach (Izby Rolnicze,

ODR, LGD) dostrzegają potrzebę i zarazem trudności włączenia do sieci partnerów

nieformalnych (koła gospodyń wiejskich, inne grupy nieformalne, osoby fizyczne). W

opinii ewaluatora należy aktualnie położyć szczególny nacisk na włączenie w nurt

partnerstwa KSOW tego typu partnerów. Pozwoli to wykorzystać endogenny potencjał

takich grup, a przez to zaangażować w KSOW mieszkańców obszarów wiejskich. W

ocenie przedstawicieli regionów, wyczerpane zostały już możliwości włączania w Sieć

partnerów instytucjonalnych: albo tacy partnerzy działają już w Sieci, albo ich priorytety

strategiczne nie wskazują na taką potrzebę i raczej nie należy się spodziewać ich akcesu

(dotyczyć to może np. nieuczestniczących w sieci samorządów, organizacji biznesu,

nierolniczych organizacji branżowych). Obok podmiotów nieformalnych respondenci

wywiadów pogłębionych wskazywali zwykle tylko jedną kategorię podmiotów,

które mogłyby w większej liczbie zasilić KSOW: organizacje pozarządowe. Z

pewnością zachętą do zaangażowania się w KSOW ze strony grup nieformalnych, osób

fizycznych czy organizacji pozarządowych byłoby pokazanie realnych korzyści (wartości

dodanej) będących efektem zostania partnerem KSOW.

Istotnym elementem charakteryzującym partnerów w kontekście KSOW jest stopień ich

aktywności w realizacji działań w ramach Planu działania. Przeprowadzone studia


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


39

przypadków wskazują na silne zróżnicowanie międzyregionalne w zakresie aktywności

partnerów. W województwie wielkopolskim dominuje współpraca z instytucjami

doradztwa rolniczego (Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Centrum Doradztwa

Rolniczego – Oddziała w Poznaniu) oraz LGD z terenu województwa. Są to więc

organizacje o dużym potencjale organizacyjnym, ludzkim i finansowym (w porównaniu

np. z lokalnymi stowarzyszeniami). Aktywnym partnerem jest również Krajowe

Stowarzyszenie Sołtysów, którego zaangażowanie w kontekście KSOW jest pozytywnym

faktem z uwagi na duży potencjał aktywizacyjny (angażowanie liderów lokalnych, grup

nieformalnych, sołectw). W województwie świętokrzyskim takim kluczowym partnerem

jest przede wszystkim Izba Rolnicza i niektóre LGD. W województwie warmińsko-

mazurskim również odgrywa kluczową rolę Izba Rolnicza i najlepiej zarządzane LGD. W

tych dwóch ostatnich województwach partnerami aktywnie działającymi w Sieci są

również regionalne wyższe uczelnie.

Warto zwrócić uwagę, że wspomniani wyżej partnerzy współpracowali ze sobą, zanim

zaczęła funkcjonować KSOW, nie można zatem przyjmować, że zostali dzięki KSOW

„zsieciowani”. Z ich deklaracji wynika również, że współpracowaliby ze sobą również

gdyby KSOW nie została powołana. Oznacza to zatem, że w przypadku tego typu

partnerów mamy do czynienia z ryzykiem wystąpienia efektu deadweight7.


Z przeprowadzonych analiz wynika, że w badanych państwach europejskich partnerzy

Sieci są bardzo zróżnicowani: władze publiczne (w tym lokalne), instytucje badawcze,

organizacje pozarządowe, organizacje biznesowe, społeczności wiejskie, lokalne grupy

działania. Stanowi to bogactwo sieci (różnorodność pomysłów, partnerstw), ale

jednocześnie trudność i wyzwanie (brak zainteresowania pracami Sieci, obstrukcja).

Wniosek

Wśród partnerów KSOW dominują (liczebnie) podmioty instytucjonalne (JST, LGD).

Aktywność poszczególnych partnerów (m.in. we współpracy z Sekretariatami

Regionalnymi KSOW, realizacji działań w ramach Planów działań) jest zróżnicowana

regionalnie. Wśród partnerów KSOW dostrzegany jest deficyt partnerów

nieinstytucjonalnych (osoby fizyczne, grupy nieformalne, liderzy lokalni).

Rekomendacja

Rekomenduje się włączenie w nurt partnerstwa KSOW partnerów nieinstytucjonalnych

poprzez promowanie KSOW jako struktury otwartej na takich partnerów, zachęcanie do

współpracy, pokazywanie realnych korzyści, jakie może uzyskać taki partner.

7 Zjawisko polegające na tym, że zamierzone efekty realizowanego programu/projektu osiągnięto by nawet

wówczas, gdyby na danym obszarze nie był realizowany program/projekt


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


40

Mając na uwadze powyższe ryzyko, a także zróżnicowanie organizacyjne i strukturalne

partnerów sieci, jak również ich zróżnicowane zaangażowanie w działania w Sieci, pod

rozwagę należy poddać możliwość wprowadzenia mechanizmów promujących

najbardziej aktywnych partnerów. Zasadnicze dla właściwej realizacji elementu

sieciowania i aktywności partnerów będzie zachęcenie przez Sekretariat KSOW (na

poziomie centralnym i regionalnym) do pozostania partnerem KSOW. Z

przeprowadzonych badań jakościowych (przede wszystkim studia przypadku) wynika

bowiem, że obecnie większość partnerów nie widzi dla siebie żadnej wartości dodanej,

wynikającej z uczestnictwa w sieci (szerzej analizujemy ten temat przy okazji pytania

ewaluacyjnego: W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania określone w Programie

Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013?, pytania: W jakim stopniu KSOW w

Polsce przyczynia się do wsparcia procesu wdrażania PROW (w tym: informowania i

promowania)? oraz pytania: W jakim stopniu KSOW w Polsce przyczynia się do

identyfikacji i upowszechnienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich

oraz projektów innowacyjnych?) Można stwierdzić, że potrzeba promowania uczestnictwa

w sieci może być realizowana za pomocą wprowadzenia odpowiednich kryteriów

punktowych przy kwalifikacji projektów (promujących aktywność). Wymagałoby to

jednak zmiany formuły kwalifikacji projektów, o czym również w wspominamy w dalszej

części Raportu. Można wyobrazić sobie też schemat polegający na tym, że podstawowym

uprawnieniem partnera KSOW będzie możliwość zgłoszenia określonej propozycji

działania do tworzonego/aktualizowanego Planu działania KSOW. Jednak dodatkowa

punktacja za charakter działania, sprzyjający sieciowaniu może sprawić, że działanie

także uzyska mocniejszy priorytet, niż inne działania wpisane do Planu, niezawierające

elementów sprzyjających sieciowaniu. Oznacza to, że promowanie aktywności w Sieci

może przebiegać nie tylko przy okazji zgłaszania projektów do dofinansowania, ale już na

etapie tworzenia Planów działania.

Plany działania KSOW

Kolejnym istotnym elementem z punktu widzenia funkcjonowania KSOW i jej struktury

organizacyjnej jest Plan działania. Zgodnie z art. 68 rozporządzenia Rady (WE) nr

1698/2005, Plan działania jest dokumentem zawierającym szczegółowy opis

przedsięwzięć realizowanych w ramach KSOW. Z uwagi na konieczność zachowania

ciągłości zadań realizowanych przez KSOW z uwzględnieniem zmieniających się potrzeb,

plany działania przygotowywane są w dwuletnich okresach, rozpoczynając od planu

działania na lata 2008-2009. Realizacja ostatniego planu działania zakończy się 30

czerwca 2015 roku. Kwestie szczegółowe związane z przygotowywaniem Planu działania

reguluje Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie

krajowej sieci obszarów wiejskich.

Plan działania jest każdorazowo tworzony we współpracy Sekretariatu Centralnego i

Sekretariatów Regionalnych oraz jest przedmiotem konsultacji z podmiotami

zaangażowanymi w realizację zadań KSOW. Pierwszy etap tworzenia Planu działania

polega na tym, że Sekretariaty Regionalne przygotowują projekty Planów działań, które

oparte są o wytyczne przygotowane przez Sekretariat Centralny. Przygotowanie Planów


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


41

działań w oparciu o zalecenia (założenia) jest rozwiązaniem korzystnym. Wytyczne

określają priorytety dla działań na kolejne dwa lata, wyznaczają cele do osiągnięcia, a

nawet rezultaty, które powinny zostać osiągnięte. Zapewniają spójność i kompatybilność

pozostawiając jednocześnie dużo „wolnej przestrzeni”, którą mogą zagospodarować

Sekretariaty Regionalne i współpracujący z nimi partnerzy. Przygotowanie wytycznych

wynika bezpośrednio z koordynacyjnej funkcji jaką pełni Sekretariat Centralny.

Priorytety do Planu działania opiniuje Grupa Robocza ds. KSOW. W tym kontekście należy

zwrócić uwagę, że partnerzy KSOW zwracają uwagę na zbyt mały wpływ na

„decyzyjność” w ramach KSOW. Na etapie określania priorytetów do Planu działań warto

więc wykorzystać rozwiązania stosowane w innych państwach UE umożliwiające szersze

włączenie partnerów w proces decydowanie o KSOW.

Doświadczenia zagraniczne – Włochy

Krajowy Okrągły Stół Partnerstwa (Tavolo nazionale di partenariato) – powołany do

życia w styczniu 2009 roku zrzesza członków Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich oraz

przedstawicieli instytucji i organizacji reprezentatywnych na poziomie krajowym, w celu

promowania uczestnictwa i partycypacyjnego systemu zarządzania, który zapewni

większą koordynację różnych szczebli instytucjonalnych oraz rozwój sieci. Posiedzenia

tego organu dotyczą: corocznego monitorowanie postępów finansowych i proceduralnych

PROW; sprawozdania z PROW; sprawozdania z realizacji NPR i jego celów, w tym

osiągania strategicznych wytycznych Wspólnoty; pogłębienia niektórych obszarów

problemowych i zagadnień strategicznych.

Doświadczenia zagraniczne – Litwa

Pozytywnym aspektem organizacji Sieci litewskiej jest możliwość włączania wszystkich

zainteresowanych instytucji/osób. W ten sposób zwiększa się spektrum możliwości,

zgłaszanych propozycji, współpracy. Jedną z mocnych stron tej współpracy jest "oddolne"

podejście. Istnieje kilka bezpośrednich narzędzi komunikacyjnych wśród członków Sieci

poza formalnymi strukturami: forum dyskusyjne zaproponowane przez Sekretariat, grupa

dyskusyjna Komitetów itp. (w grupach / forum mogą uczestniczyć przedstawiciele

organizacji, które nie należą do sieci). Innym sposobem komunikacji jest organizowanie

spotkań na zakończenie realizacji projektu i uczestnictwo w nich członków sieci.

Wspomaga to wymianę informacji oraz upowszechnianie dobrych praktyk, rodzi także

nowe pomysły, nowe projekty.

Oddolny model zarządzania ("bottom-up") okazał się sukcesem na Litwie - respondenci

zalecają jego stosowanie w innych krajach UE. Włączenie członków Sieci w proces

podejmowania decyzji i zarządzania zapewnia ich aktywne zaangażowanie w działalność

Sieci. Zgodnie z tym podejściem, tylko członkowie sami najlepiej wiedzą, jakie priorytety

są dla nich ważne i jakie projekty powinny być realizowane.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


42

Doświadczenia zagraniczne – Francja

We Francji oprócz ustrukturyzowanych od kilku lat istnieje zwyczaj corocznych „Spotkań

Krajowych”, w których mogą wziąć udział wszyscy interesariusze. Spotkania te są okazją

do dyskusji nad kwestiami obecnymi w agendzie sieci na dany rok, miejscem promocji

dobrych praktyk, wymiany informacji, jak również są sposobnością do dyskutowania o

przyszłości sieci i obszarów wiejskich, wysuwania postulatów itp. Materiały informacyjne

(prezentacje, filmy) ze spotkania są udostępniane online na stronach sieci, w dziale

Centrum Zasobów Wiejskich.

Szersze wykorzystanie partnerów KSOW w określaniu priorytetów dla Planu działania

mogłoby mieć formę spotkania/ konferencji o zasięgu krajowym. Takie forum stałoby się

również dobrym miejscem wymiany doświadczeń, przedyskutowania problemów,

podzielenia się dobrymi rozwiązaniami stosowanymi w różnych regionach.

Wniosek

Tworzenie Planów działań w oparciu o wytyczne jest rozwiązaniem skutecznym i trafnym.

Określanie priorytetów do Planów Działań wymaga szerszego uczestnictwa partnerów

KSOW. Doświadczenia zagraniczne (Litwa, Włochy) wskazują, że takie rozwiązanie daje

partnerom poczucie wpływu na decyzje, a przez to wpływa na aktywność i

zaangażowanie w działania na rzecz KSOW.

Rekomendacja

Rekomenduje się organizowanie spotkań/konferencji (raz na dwa lata), na które

zapraszani byliby wszyscy partnerzy KSOW w celu przedyskutowania i zaopiniowania

priorytetów dla Planu działania na kolejne dwa lata.

Kolejnym krokiem (zgodnie z Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca

2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich) jest zasięgnięcie (przez Sekretariat

Regionalny) opinii podmiotów działających w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, z

którymi współpracuje w ramach KSOW, na temat projektu Planu działań w zakresie

dotyczącym województwa. Jednak zasięgnięcie opinii sprowadza się do umieszczenia

projektu Planu działań na stronie internetowej KSOW lub stronie Urzędu

Marszałkowskiego. W opinii ewaluatora (wynikającej z przeprowadzonych studiów

przypadku oraz wyników badania CAWI) wydaje się, że należy rozszerzyć formę tych

konsultacji tj. spowodować, żeby informacja o projekcie Planu działania trafiła do jak

najszerszego grona interesariuszy (spotkania, rozsyłanie projektu pocztą mailową do

wszystkich partnerów). Równie ważne jest to, żeby informacja o konsultacjach projektów

Planu działania była prowadzona międzyregionalnie tj. między Sekretariatami

Regionalnymi. Umożliwi to zarówno wymianę doświadczeń, ale może też stać się


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


43

platformą współpracy międzyregionalnej (projekty sieciujące). Obecnie sytuacja wygląda

tak, że każdy z Sekretariatów Regionalnych przygotowuje „swój” Plan działania.

Następnym krokiem jest przygotowanie wspólnego Planu działania przez Sekretariat

Centralny na podstawie zaopiniowanych i przyjętych przez Zarządy Województw Planów

działań z poszczególnych Sekretariatów Regionalnych. W tym kroku jest kolejne miejsce

na ustalenia międzyregionalne, które powinno być zadaniem Sekretariatu Centralnego,

ale też Grupy Roboczej ds. KSOW, której to opinii zasięga Sekretariat Centralny

przygotowując Plan działania. Prowadzenie w tym miejscu konsultacji międzyregionalnych

może spowodować konieczność „zwrócenia” Planu działania do województwa w celu

aktualizacji/ zmiany i ponownych konsultacji w regionie. Byłaby to więc druga tura

konsultacji znacząco udoskonalająca Plan działania. W opinii ewaluatora wprowadzenie

takiej dwuturowej procedury opracowania Planu działania umożliwi zarówno

przeprowadzenie skutecznych konsultacji regionalnych, jak i międzyregionalnych.

Plan działania może być zmieniany, z tym że zmiany Planu działania mogą być

dokonywane nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od początku okresu jego realizacji i

nie później niż na 6 miesięcy przed końcem ostatniego roku jego realizacji. Plan działania

na lata 2010-2011 był już zmieniany siedmiokrotnie (do października 2011 r.). Zmiany

Planu działania służą jego dostosowaniu do aktualnej sytuacji oraz efektywnemu

wykorzystaniu środków finansowych. Jak wskazują wyniki badań wśród pracowników

KSOW - procedurę aktualizacji Planu działania (zmiany) należy uprościć i skrócić, gdyż

obecnie zmiana Planu działania przebiega tak samo jak procedura jego tworzenia.

Kwestią do rozważania jest też sposób zgłaszania projektów przez partnerów. Część

partnerów objętych badaniem CAWI oraz studiami przypadków na poziomie regionu

uważa, iż należy zastanowić się na możliwością wprowadzenia uproszczonego formularza

wniosku przeznaczonego dla partnerów chcących zgłosić projekt. Takie rozwiązanie jest

już wprowadzone w województwie podlaskim, gdzie opracowano wzór dokumentu

służącego scharakteryzowaniu operacji oraz wzór szczegółowego kosztorysu realizacji

operacji; podobne rozwiązanie wprowadzone w województwie warmińsko-mazurskim.

Wniosek

Konsultacje projektu Planu działania przez Sekretariaty Regionalne prowadzone są w

bardzo okrojonej skali (tylko umieszczenie projektu Planu działania na stronie

internetowej). Brakuje w procesie tworzenia Planu działania miejsca na konsultacje o

charakterze międzyregionalnym. Procedura aktualizacji Planu działania jest tożsama z

procedurą jego tworzenia, co sprawia, że jest mało elastyczna.

Rekomendacja

Rekomenduje się zmianę przepisów prawa (Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z

dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich) w celu umożliwienia i

zobligowania Sekretariatów Regionalnych do prowadzenia szerszych konsultacji projektu

Planu działania zarówno w swoim regionie (z partnerami), jak i międzyregionalnie.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


44

Rekomenduje się również uproszczenie i skrócenie procedury zmiany Planu działania.

Zmiany Planu działania powinny być prowadzone tylko w odniesieniu do zmian

kluczowych założeń tego dokumentu czy zmian finansowych powyżej określonych progów

minimalnych.

Obecnie opracowywane Plany działania pozbawione są elementu, który by uzasadniał

wybór takich, a nie innych przedsięwzięć oraz ich zasadność z uwagi na funkcję KSOW

jako instrumentu wspierania PROW. W badaniu nie udało się zidentyfikować momentu, w

którym przeprowadzana jest diagnoza stanowiąca podstawę Planu ani też metod takiej

diagnozy, jak również podmiotów, które byłyby zobowiązane jej dokonać. Oznacza to

ryzyko, że powstające Plany działań będą miały charakter woluntarystyczny i nie

będą odzwierciedlać problemów rozwoju obszarów wiejskich.

Z uwagi na wspomniane ryzyko, przy tworzeniu Planu działania konieczne wydaje się za

każdym razem wykonanie diagnozy sytuacji (identyfikacja problemów na obszarach

wiejskich, identyfikacja wydatkowania PROW 2007-2013 w danym regionie z określeniem

działań o niskim wydatkowaniu), która powinna być pierwszym krokiem powstawania

Planu działania. Mogłoby to również przeciwdziałać częstym zmianom Planów, co, w

zgodnej opinii ekspertów panelu i ewaluatora, jest właśnie konsekwencją obecnie

przyjętej formuły realizacji tego zadania.

Tak respondenci wywiadów pogłębionych, jak i eksperci panelu stwierdzali, że w ich

ocenie Plany nie odzwierciedlają w pełni potrzeb regionów, lecz są wypadkową oczekiwań

najsilniejszych partnerów w Sieci. Przyjęcie założenia, że Plan powinna poprzedzać

diagnoza, powinno prowadzić do tego, by zadania proponowane do realizacji w Planie

działania były odpowiedzią na rzeczywistą sytuację na danym obszarze (w danym

regionie).

Diagnoza powinna uwzględniać dwie kwestie:

ponieważ KSOW realizowany jest regionalnie, powinna dotyczyć poziomu regionu;

skoro zaś KSOW ma pełnić funkcję instrumentu usprawniającego wdrażanie

PROW, diagnoza taka powinna odnosić się do regionalnego kontekstu wdrażania

poszczególnych Osi PROW, a nawet, jeśli uznane to zostanie za konieczne –

poszczególnych Działań.

Koniecznym wydaje się usprawnienie procesu wydatkowania środków KSOW na rzecz

pomocy we wdrożeniu poszczególnych działań PROW 2007-2013, gdyż obecnie przez

wielu partnerów, a nawet pracowników Sekretariatów związek taki nie jest

identyfikowany (szerzej analizujemy tę kwestię przy okazji odpowiedzi na pytanie

ewaluacyjne: W jakim stopniu KSOW w Polsce przyczynia się do wsparcia procesu

wdrażania PROW?)

W ramach dostępnych środków, Sieć powinna aktywnie wspierać wdrożenia

poszczególnych Działań Programu. Już na początkowym etapie zgłaszania działań do

Planu działania Sieci precyzyjnie powinien zostać określony jeden (lub kilka) priorytetów


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


45

działania KSOW. Dodatkowo funkcjonalne będzie określenie, jakiego mechanizmu

Programu dotyczy określone działanie zgłaszane do realizacji w ramach Panu działania

KSOW (np. szkolenie skierowane dla młodych rolników podyktowane zbliżającym się

ogłoszonym naborem wniosków i potrzebą zaprezentowania najlepszych praktyk

połączona z dyskusją i omówieniem oczekiwań przyszłych beneficjentów tego działania w

nowej perspektywie finansowej WPR). Wprowadzenie właściwego oznaczenia

planowanych aktywności Sieci i powiązania ich z konkretnymi działaniami PROW wydaje

się mieć zasadnicze znaczenie dla zmniejszenia ryzyka wydatkowania środków pomocy

technicznej (KSOW) niezgodnie z celem wsparcia.

Grupa Robocza ds. KSOW

Grupa Robocza ds. KSOW jest organem opiniodawczo-doradczym Ministra Rolnictwa i

Rozwoju Wsi (powstała na podstawie art. 37a ust. 6 ustawy z dnia 7 marca 2007 roku o

wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu

Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich). Szczegółowe zasady funkcjonowania

Grupy Roboczej zostały określone w Zarządzeniu nr 47 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 20 marca 2009 r. w sprawie powołania Grupy Roboczej do spraw Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich, Zarządzeniu Nr 32 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1

września 2010 r. zmieniające zarządzenie w sprawie powołania Grupy Roboczej do spraw

Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich oraz Regulaminie Grupy Roboczej ds. KSOW. Do

zadań Grupy Roboczej należy określanie priorytetów KSOW, opiniowanie projektu Planu

działania oraz bieżące monitorowania prac KSOW. Zadaniem Grupy Roboczej jest też

powoływanie tematycznych grup roboczych oraz kierowanie ich pracami. Analizując

strukturę członków Grupy Roboczej ds. KSOW należy zwrócić uwagę, że dominującą rolę

pełnią w niej przedstawiciele administracji rządowej (w tym Sekretariatu Centralnego

KSOW) oraz samorządowej (w tym przedstawiciele 16 Sekretariatów Regionalnych

KSOW). W opinii ewaluatora może to powodować zarówno realny (jak i w sferze

świadomościowej) brak wpływu na decyzje ze strony partnerów KSOW. Wydaje się

uzasadnione, aby interesy i zdanie LGD z danego województwa reprezentował co

najmniej jeden ich przedstawiciel (obecnie w pracach Grupy Roboczej ds. KSOW

uczestniczy 3 przedstawicieli LGD).

Wniosek

Dominującą rolę w pracach Grupy Roboczej ds. KSOW pełnią przedstawiciele władz

administracji rządowej i samorządowej. Na potrzebę szerszego włączenia partnerów

KSOW w proces zarządzania i decydowania (poprzez uczestnictwo w pracach Grupy

Roboczej ds. KSOW) wskazują wyniki badań, a przykładem są doświadczenia zagraniczne

w stosowaniu oddolnego podejścia (model "bottom-up") do tych kwestii.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


46

Rekomendacja

Rekomenduje się zmianę Zarządzenia Nr 32 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1

września 2010 r. zmieniające zarządzenie w sprawie powołania Grupy Roboczej do spraw

Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w kierunku zwiększenia liczby reprezentantów

partnerów KSOW jako członków Grupy Roboczej ds. KSOW.

W tym kontekście bardzo ważnym elementem (podkreślanym zarówno podczas studiów

przypadku na poziomie regionu, jak i w czasie panelu ekspertów) jest intensyfikacja prac

(zarówno w Sekretariacie Centralnym, a głównie w Sekretariatach Regionalnych) nad

utworzeniem Grup Roboczych ds. KSOW w każdym województwie. Powoływanie Grup

Roboczych ds. KSOW w województwach uregulowała Ustawa z dnia 28 lipca 2011 r. o

zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków

Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz o zmianie

innych ustaw (art. 37a, ust. 6a) zgodnie, z którą na powoływanie Grup odpowiedzialny

jest Zarząd Województwa. Powstanie grup byłoby odpowiedzią na potrzeby zgłaszane

przez partnerów KSOW (zarówno informacyjne, jak i w kontekście wyrażenia swojego

zdania/stanowiska, przedstawienia pomysłów). Konieczne są w tym względzie działania

Sekretariatu Centralnego KSOW służące pomocy w konstytuowaniu się Grup Roboczych

ds. KSOW w regionach (pomoc informacyjna, pokazanie dobrej praktyki tworzenia Grupy,

zachęcanie) oraz działania monitoringowe.

Wniosek

Mimo, że na podstawie Ustawy z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o wspieraniu

rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na

rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz o zmianie innych ustaw (art. 37a, ust. 6a)

istnieje możliwość powoływania Grup Roboczych ds. KSOW przez Zarządy Województw

Grupy nie powstają. Pracownicy Sekretariatów Regionalnych oczekują na impuls

(pokazanie procesu tworzenia Grupy, pokazanie dobrych praktyk).

Rekomendacja

Rekomenduje się przyspieszenie procedury tworzenia Grup Roboczych ds. KSOW w

poszczególnych regionach. Rekomenduje się również prowadzenie działań informacyjnych

i promocyjnych dotyczących sposobów tworzenia Grup.

Jak już zostało to wspomniane do zadań Grupy Roboczej ds. KSOW należy również

powoływanie i kierowanie pracami grup tematycznych. Do końca listopada 2011 roku

powstały 3 grupy tematyczne: ds. Leader, ds. Zrównoważonego rozwoju obszarów

wiejskich, ds. Młodzieży na obszarach wiejskich.

Najdłużej funkcjonuje Grupa tematyczna ds. podejścia Leader. W skład Grupy

tematycznej wchodzi 16 wojewódzkich przedstawicieli LGD, a także przedstawiciele


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


47

Ministerstwa. Praktyka zagranicznych Sieci wskazuje na dużą aktywność w tworzeniu i

funkcjonowaniu tego typu forum.


W celu zapewnienia skutecznej koordynacji działań i ścisłej synergii z celami Europejskiej

Sieci Obszarów Wiejskich, w strukturze wewnętrznej Krajowej Komórki przewidziano

utworzenie specyficznych jednostek operacyjnych: 5 tematycznych Task Force (tj.

monitorowanie i ewaluacja; Leader, współpraca międzyterytorialna i transgraniczna,

ochrony środowiska; Współpraca między instytucjami itp.), zrzeszających różnych

interesariuszy z sektora obszarów wiejskich oraz 10 Grup Roboczych (m.in.

Konkurencyjność, Łańcuch Dostaw, Uwarunkowania Środowiskowe, Lasy, Zasoby wodne,

Równość Szans itd.)

Ww. grupy zadaniowe mogą działać w charakterze "back office" do Komórki Krajowej

(np. opracowywanie wytycznych i podręczników, przygotowywanie publikacji / opracowań

tematycznych, definicja standardów dla procedur wdrażania i monitorowania PROW, itp.).

Mogą również współdziałać na szczeblu regionalnym i lokalnym w celu zapewnienia

specjalistycznego wsparcia dla podmiotów wdrażających PROW.

Doświadczenia zagraniczne – Litwa

Każdy członek Sieci uczestniczy w jednym z sześciu komitetów tematycznych: Komitet

ds. Polityki Obszarów Wiejskich, Komitet na Rzecz Promocji Przedsiębiorczości na Wsi,

Komitet ds. Młodzieży Wiejskiej, Komitet Planowania Krajobrazu i Obszarów Wiejskich

oraz Komitetu ds. Badań i Innowacji na Obszarach Wiejskich. Od początku istnienia Sieci

zmianie uległa struktura Komitetów (z 4 odpowiadających Osiom Programu + 1

dotyczący kwestii horyzontalnych zmieniono na 6 komitetów tematycznych). W ten

sposób umożliwiono większe zaangażowanie członków w działania Sieci, niż poprzednio.

Finansowanie a KSOW

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 7

marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków

Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wykonuje

zadania związane z wdrażaniem pomocy technicznej, w tym przyznawaniem tej pomocy.

Rola ARiMR w tym zakresie sprowadza się do rozpatrywania wniosków o przyznanie

pomocy technicznej oraz przyznawaniu pomocy, czyli zawieraniu umów z beneficjentami

Schematu III. Ponadto, ARiMR realizuje zadania i kompetencje agencji płatniczej. W

związku z powyższym, w zakresie pomocy technicznej, ARiMR w systemie odpowiedzialna

jest za ocenę wniosków o płatność oraz wypłatę środków. Wszystkie działania w ramach

Planów działania KSOW są finansowane z III Schematu pomocy technicznej PROW 2007-

2013.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


48

Istotną kwestią z punktu widzenia funkcjonowania Sekretariatów KSOW jest to, że

funkcjonują one kontekście ustawy PZP oraz ustawy o finansach publicznych. Taki

kontekst narzuca prawne ramy funkcjonowania, które czasami stają się realnym

utrudnieniem dla realizacji zadań KSOW i dla dostępu do środków KSOW przez

partnerów. Pojawiają się propozycje, aby wprowadzić zmiany prawne pozwalające na

wykorzystanie w funkcjonowaniu KSOW np. ustawy o działalności pożytku publicznego i o

wolontariacie. Według partnerów KSOW, jak i pracowników Sekretariatów Regionalnych

wyłączenie ODR czy CDR z konieczności stosowania PZP jest ułatwieniem dla realizacji

przez te podmioty projektów. W opinii ewaluatora w obecnym okresie finansowania takie

zmiany nie są możliwe. Propozycje takich zmian można ewentualnie rozpatrzyć w

kontekście przyszłego okresu programowania. Doświadczenia francuskie wskazują, że

funkcjonowanie Komórki Animacyjnej (wybranej w ramach procedury PZP) z zasady nie

podlega obowiązkom stosowania PZP.

Doświadczenia zagraniczne – Francja i Litwa

Sieć francuska oparta jest o zewnętrzną Krajową Komórkę Animacyjną, wybraną w

ramach procedury przetargowej. Z zasady więc, w ramach realizowanych działań, nie

obowiązuje jej PZP.

W przypadku sieci litewskiej Sekretariat, zlokalizowany w Ministerstwie, jest zobowiązany

do stosowania PZP, co ma miejsce za pośrednictwem odpowiednich służb Ministerstwa. W

opinii respondenta, z którym był prowadzony wywiad nie stanowi to problemu dla Sieci i

nie wymaga dodatkowych nakładów czasowych i ludzkich.

Tymczasem realną odpowiedzią na trudności związane ze stosowaniem ww. ustaw

powinny być działania mające na celu wypracowanie odpowiednich strategii działania,

które będą zgodne z prawem, ale również jasne i czytelne w stosowaniu przez partnerów

(wiodącą rolę powinien pełnić w tym względzie Sekretariat Centralny służący

interpretacjami przepisów, a także promujący dobre i godne polecenia rozwiązania).

Ważna w tym kontekście jest też ścisła współpraca Sekretariatów Regionalnych między

sobą i wymiana informacji. Odpowiedzią na braki wiedzy w zakresie realizacji i rozliczania

przedsięwzięć przez Sekretariaty Regionalne powinny być też szkolenia organizowane

przez ARiMR. Potrzeba szkoleń dla pracowników Sekretariatów Regionalnych w zakresie

przygotowania wniosków o płatność, kwalifikowalności kosztów pojawiła się również w

trakcie przeprowadzonych studiów przypadku. Szkolenia tego rodzaju powinny mieć

formę warsztatów i pracy nad konkretnym przypadkiem (a wręcz czasami pokazywania

„złych praktyk”).


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


49

Wniosek

Wyniki badań wskazują, że dzięki wyłączeniu niektórych podmiotów z obowiązku

stosowania ustawy PZP Sekretariaty Regionalne chętniej podejmują z nimi współpracę

uważając ją za prostszą proceduralnie.

Wynikiem badań jest również potrzeba prowadzenia szkoleń skierowanych do

pracowników Sekretariatów Regionalnych KSOW dotyczących przygotowania wniosków o

płatność w ramach Schematu III Pomocy Technicznej PROW 2007-2013, uznawania

kwalifikowalności wydatków, ustawy PZP w kontekście KSOW. Preferowaną formą

szkolenia powinny być zajęcia warsztatowe (praktyczne).

Rekomendacja

Rekomenduje się prowadzenie szkoleń dla pracowników Sekretariatów Regionalnych

KSOW w formie warsztatów z zakresu przygotowania wniosków o płatność z III Schematu

Pomocy Technicznej PROW 2007-2013, określania kwalifikowalności wydatków, ustawy

PZP w kontekście jej stosowania w działaniach KSOW.

Podsumowanie – odpowiedź na pytanie ewaluacyjne

Podsumowując analizę struktury organizacyjnej KSOW należy stwierdzić, że jest ona

zdolna w obecnym kształcie do realizacji celów, które zostały postawione przed KSOW w

PROW 2007-2013. W opinii ewaluatora zaproponowane w powyższym podrozdziale

zmiany (w postaci rekomendacji) w największym stopniu mogą przyczynić się do

poprawy i usprawnienia realizacji następujących celów KSOW: Aktywizacja podmiotów

zaangażowanych lub potencjalnie mogących zaangażować się w rozwój obszarów

wiejskich, Promocja poszukiwania rozwiązań innowacyjnych dla rozwoju obszarów

wiejskich.

Otwarty charakter sieci, choć jest atutem, wymaga jednak sprawnego zarządzania

informacją o partnerach Sieci. W związku z tym wydaje się konieczna zmiana formularza

zgłoszeniowego do bazy partnerów KSOW poprzez zdefiniowanie zamkniętego katalogu

form prawnych (w tym osoby fizyczne, grupy nieformalne). Konieczna jest także

inwentaryzacja istniejącej bazy danych – m.in. poprzez aktualizację danych partnerów,

prowadzenie telefonicznej lub mailowej weryfikacji nowo zarejestrowanych partnerów,

umożliwienie szybkiego eksportu bazy danych. Brak tej ostatniej możliwości znacząco

utrudnia wszelkie analizy struktury partnerów sieci.

Z badań jakościowych wynika, że w Sieci najaktywniejsi są partnerzy, którzy

współpracowaliby ze sobą niezależnie od jej istnienia. Oznacza to, że działanie Sieci w

obecnej formule zagrożone jest wystąpieniem efektu deadweight. Przeciwdziałać temu

może promocja aktywności w Sieci, prowadzona poprzez przyznawanie wyższych

priorytetów działaniom zgłaszanym do Planu działania, jeżeli w sposób dający się

uzasadnić sprzyjać będą sieciowaniu. Punkty dodatkowe mogłyby uzyskiwać też projekty


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


50

zgłaszane do dofinansowania, co wymagałoby jednak zmiany przyjętej w większości

województw formuły kwalifikowania projektów.

Istotnym brakiem opracowywanych obecnie Planów Działania jest brak diagnozy

problemów, które mają być rozwiązane w okresie wdrażania Planu. W tym kontekście

bardzo ważnym zadaniem na najbliższą przyszłość jest intensyfikacja prac nad

utworzeniem Grup Roboczych ds. KSOW w każdym województwie, gdyż właśnie na ich

forum mogłyby zostać wypracowane diagnozy podstawowych problemów regionalnych.

Nie należy przy tej okazji zapominać również o konieczności uwzględnienia roli KSOW

jako instrumentu wspomagającego wdrażanie PROW. Oznacza to konieczność

formułowania tych diagnoz w kategoriach Osi i Działań PROW.

Pytanie ewaluacyjne 2: W jakim stopniu KSOW w tym kształcie organizacyjnym, co

przyjęty obecnie, pełnić może rolę platformy porozumienia dla wszelkich podmiotów

działających na rzecz rozwoju obszarów wiejskich?

Analiza

Analizując kwestie dotyczące tego, czy KSOW w obecnym kształcie może być platformą

porozumienia dla wszystkich podmiotów działających na obszarach wiejskich należy

stwierdzić, że istniejąca struktura na to pozwala.

Wynika to z dwóch podstawowych jej cech: otwartości i regionalizacji. Otwartość polega

na tym, że partnerem KSOW może zostać każdy podmiot działający lub chcący działać na

rzecz rozwoju obszarów wiejskich (w tym również osoby fizyczne, grupy nieformalne,

liderzy lokalni). Regionalizacja wiąże się natomiast z możliwością włączenia we

współpracę również podmiotów o charakterze regionalnym czy lokalnym.

Wniosek

Podstawowymi cechami gwarantującymi rolę platformy porozumienia dla obecnej

struktury KSOW są otwartość i regionalizacja.

Oczywiście istniejąca struktura – jak każdy system – wymaga ulepszeń i zmian.

Podstawowe kwestie wynikają z włączenia w zakres działania KSOW grup nieformalnych i

osób fizycznych zainteresowanych współpracą na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Poza

tym należy prowadzić działania służące wyeliminowaniu deficytów komunikacji (m.in.

między partnerami z różnych województw czy między Sekretariatami Regionalnymi z

różnych województw) ograniczających możliwości współpracy.

Ulepszenie systemu konsultacji projektu Planu działania (masowość, interaktywność ze

strony partnerów) oraz przyspieszenie procedury powoływania Grup Roboczych w

poszczególnych województwach to kolejne elementy, których wprowadzenie może

„poprowadzić” KSOW w kierunku stania się platformą porozumienia.

Istotną rolę w procesie udoskonalania KSOW jako platformy porozumienia powinien

odegrać portal KSOW.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


51

Portal KSOW

W grudniu 2009 roku uruchomiony został portal internetowy KSOW. Wykonanie portalu

powierzone zostało Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA). Portal działał od

początku na domenie www.ksow.pl, następnie uruchomiona została domena

www.ksow.gov.pl. Portal internetowy wydaje się być najprostszą formą aktywizacji

partnerów KSOW i przekazywania informacji o aktualnościach i przyszłych planach Sieci.

Portal, odkąd został utworzony, wielokrotnie był modyfikowany i nadal podlega

modyfikacją. Co więcej, oczekiwania partnerów zmierzają do uruchamiania nowych

funkcjonalności (tj. biblioteka KSOW, TV KSOW, KSOW poleca) oraz rozbudowy

istniejących (tj. dodawania nowych zakładek tematycznych, tłumaczenia strony na języki

obce). Utrzymanie portalu wiąże się jednak z określonym potencjałem serwera i nie może

być rozbudowywany w nieskończoność i w dowolnym kierunku. Konieczne wydaje się

zastosowanie w przypadku portalu logiki projektu, czyli przedsięwzięcia, które ma

określony cel i prowadzi do określonych – również w czasie – rezultatów. Zakończeniem

projektu pod nazwą „Portal KSOW” byłoby określenie minimalnej (niekoniecznie małej)

funkcjonalności, która będzie podlegała ewaluacji oraz określenie marginesu możliwych

rozszerzeń i modyfikacji, wynikających z rosnących potrzeb oraz z oceny ograniczeń

technicznych.

Z uwagi na wdrażane i planowane propozycje rozbudowy/modyfikacji rekomenduje się

określenie ostatecznego kształtu portalu KSOW w formie zamkniętej. Pozwoli to na lepsze

zarządzenie portalem i możliwość ewaluacji tego projektu. Dla optymalizacji celów

funkcjonowania Sieci z użyciem portalu KSOW konieczne jest usprawnienie procesu

utrzymania portalu, w tym:

rozbudowa bazy wiedzy związanej z aplikacją,

prowadzenie cyklicznych szkoleń osób odpowiedzialnych za dostarczanie treści,

wykonywanie testów produkcyjnych,

prowadzeniem monitoringu kluczowych parametrów aplikacji,

utrzymywanie środowiska testowego.

Celem zapewnienia procesu doskonalenia portalu należałoby wdrożyć mechanizmy

rejestrującego błędy w funkcjonowaniu portalu (przygotowanie scenariusza naprawy

określonych błędów). Celem większej aktywizacji mieszkańców wsi aktywnie

korzystających z Internetu (młodzi rolnicy; przedsiębiorcy działający na terenach

wiejskich oraz jednostki samorządu terytorialnego posiadające witryny internetowe)

podpięcie portalu KSOW pod internetowe portale społecznościowe (integracja z

twitterem, facebook'iem). Podobne rozwiązania dotyczące funkcjonowania portali

narodowych sieci funkcjonują w innych krajach członkowskich UE (np. Włochy

http://www.reterurale.it/, Belgia (Walonia) http://www.reseau-pwdr.be/.

Warto przy tym zwrócić uwagę, że rozbudowa internetowych narzędzi komunikacji nie

musi ściśle wiązać się z zarządzaniem portalem KSOW. Tworzenie instrumentów

komunikacji internetowej może być przedmiotem działań w regionach, o ile

stanie sie priorytetem regionalnych Planów działania.

http://www.ksow.pl/

http://www.ksow.gov.pl/

http://www.reterurale.it/

http://www.reseau-pwdr.be/


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


52

Dodatkowo rekomenduje się zmianę podejścia do funkcjonowania i celu portalu, i

skierowanie działań Sekretariatu (Centralnego i regionalnych) na budowanie społeczności

internetowej skupionej wokół portalu KSOW, czyli rozbudowę portalu o elementy WEB

2.08.

Szczegółowo działania te polegać mogą na:

wdrożeniu funkcjonalności pozwalających edytować profil użytkownika portalu,

możliwości przesyłania informacji przez partnerów KSOW (aktualizacja

najlepszych praktyk wdrożenia działań współfinansowanych ze środków EFRROW),

wymianie informacji pomiędzy użytkownikami;

zastosowanie widżetu „Lubię to” dla wyrażenia opinii pod zamieszczanymi

aktualnościami, sprawozdaniami z imprez tematycznych itp.

Szerzej kwestia roli internetowych narzędzi komunikacji (nie tylko portalu KSOW) jako

platformy budowania porozumienia i współpracy między partnerami jest omawiana przy

podpowiedzi na pytanie ewaluacyjne: W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania


Podsumowanie – odpowiedź na pytanie badawcze

Otwartość Sieci oraz jej regionalizacja stanowi gwarancję pełnienia przez nią roli

platformy porozumienia dla wszystkich podmiotów działających na rzecz obszarów

wiejskich. Dopracowania wymaga jednak formuła uczestnictwa w Sieci partnerów

nieformalnych.

Jednym z ważnych elementów służących spełnianiu przez KSOW jest rola komunikacji

poziomej w Sieci, co zapewnia między innymi portal KSOW. Konieczne jest określenie

minimalnej funkcjonalności tego portalu w granicach dostępnych możliwości

technicznych. W dalszej kolejności można rozwijać inne narzędzia internetowe, zależnie

od potrzeb i inicjatywy partnerów.

Należy prowadzić działania służące wyeliminowaniu deficytów komunikacji (m.in. między

partnerami z różnych województw czy między Sekretariatami Regionalnymi z różnych

województw) ograniczających możliwości współpracy.

Konieczne jest także ulepszenie systemu konsultacji projektu Planu działania (masowość,

interaktywność ze strony partnerów) oraz przyspieszenie procedury powoływania Grup

Roboczych w poszczególnych województwach.

8 Potoczne określenie serwisów internetowych, powstałych po 2001, w których działaniu podstawową rolę

odgrywa treść generowana przez użytkowników danego serwisu.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Serwis_internetowy


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


53

3.2 Ocena skuteczności i efektywności realizacji celów przyjętych dla

KSOW w Polsce

Pytanie ewaluacyjne 3: W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania określone w

Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013?

Analiza

Cel główny KSOW, czyli „Wsparcie wdrażania i oceny polityki

w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz identyfikacja, analiza, rozpowszechnianie

oraz wymianę informacji i wiedzy w tym zakresie wśród wszystkich zainteresowanych

partnerów na poziomie lokalnym, regionalnym oraz wspólnotowym” realizowany jest

przez 6 celów wymienionych w rozdz. 1. W badaniu przyjęto założenie, że mogą one mieć

różny poziom istotności tak dla ogółu partnerów sieci, jak i dla różnych ich kategorii.

Niski poziom istotności niektórych celów mógłby sugerować niewłaściwe ich

zdefiniowanie; równocześnie rozbieżności w ocenie istotności celu w przypadku partnerów

i pracowników sekretariatów Centralnego i Regionalnych mogłoby sugerować ryzyko

nieporozumień w obszarze danego celu między zarządzającymi Siecią a partnerami.

Należy stwierdzić, że deklarowany przez partnerów poziom istotności wszystkich celów

jest dość wysoki i w skali ocen od 1 do 6 punktów (gdzie 1 to cel o bardzo małej

istotności, a 6 bardzo dużej) zawiera się w przedziale od 3,9 do 4,51 (średnie

arytmetyczne ocen). Równocześnie nie stwierdzono wyraźnych różnic w ocenie.

Wykres 3.2.1. Ocena istotności zadań KSOW

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI (Pracownicy KSOW N=35, Partnerzy KSOW

N=457).

Najwyżej, jak widać na wykresie, oceniana była istotność celu pierwszego (Wspieranie

wymiany doświadczeń oraz wiedzy fachowej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich na

5,60

5,14

4,14

4,97

5,18

3,94

4,51

4,30

3,97

4,48

4,30

3,90

0 1 2 3 4 5 6

Wspieranie wymiany doświadczeo oraz wiedzy fachowej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich na poziomie …

Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub potencjalnie mogących zaangażowad się w rozwój obszarów wiejskich

Wzmacnianie potencjału administracji zaangażowanej w rozwój obszarów wiejskich

Usprawnienie przepływu informacji na temat programów związanych z obszarami wiejskimi

Promocja poszukiwania rozwiązao innowacyjnych dla rozwoju obszarów wiejskich

Wsparcie MRiRW w zakresie analizy i oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce

Partnerzy KSOW Pracownicy


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


54

poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym). Podobny poziom

istotności obserwujemy również w przypadku celu czwartego: Usprawnienie przepływu

informacji na temat programów związanych z obszarami wiejskimi. Realizacja obu tych

celów w znacznej mierze uzależniona jest od sprawnego obiegu informacji,

zapewniającego wymianę doświadczeń w różnych formach i przy pomocy różnych

kanałów informacyjnych oraz transfer wiedzy. Może to być realizowane zarówno za

pomocą instrumentów klasycznych, takich jak konferencje, spotkania informacyjne,

szkolenia, wyjazdy studyjne, publikacje itp., jak i za pomocą instrumentów

elektronicznych (portale tematyczne, fora dyskusyjne, blogi, narzędzia społecznościowe,

e-learning).

Z badań jakościowych wynika zarazem, że obieg informacji jest kwestią, która w dość

zgodnej ocenie partnerów i pracowników Sekretariatów pozostawia stosunkowo najwięcej

do życzenia. We wszystkich trzech studiach przypadków wskazywano na istnienie

wyraźnych deficytów jeśli chodzi o bezpośrednią komunikację między partnerami Sieci. W

tym kontekście wskazywano na znaczącą dla funkcjonowania Sieci rolę partnerów

posiadających własne sieci wymiany doświadczeń i obiegu informacji. W województwie

świętokrzyskim jako takiego partnera wskazano przede wszystkim Izbę Rolniczą, w

województwie warmińsko-mazurskim LGD, a w województwie wielkopolskim Centrum

Doradztwa Rolniczego i ODR, a w dalszej kolejności LGD. Partnerzy ci, z uwagi za sposób

i zakres działania zapewniają aktywizację innych partnerów oraz dotarcie do nich z

informacją o możliwościach działania w ramach KSOW. We wszystkich trzech

województwach, a także w wywiadach pogłębionych z przedstawicielami Sekretariatu

Centralnego wskazywano równocześnie na stosunkowo małe zainteresowanie

podejmowaniem współpracy w ramach KSOW ze strony organizacji pozarządowych, które

w najmniejszym stopniu mogą liczyć na aktywizację ze strony Izb Rolniczych czy

Ośrodków Doradztwa Rolniczego. W pewnej mierze wspierać ich aktywizację mogą LGD.

Jako generalne przyczyny deficytów komunikacji w ramach Sieci wskazywano m.in.

zbyt małą liczbę przedsięwzięć zachęcających do wymiany doświadczeń;

brak narzędzi bezpośredniej komunikacji poziomej między partnerami sieci

zarówno w skali regionalnej, jak i krajowej;

ograniczenia biurokratyczno-proceduralne.

Jeśli chodzi o pierwszą z przyczyn, wydaje się, że o zbyt małej liczbie przedsięwzięć

służących wymianie informacji decydować może przede wszystkim brak aktywności

partnerów w tym kierunku, gdyż tego rodzaju projekty nie są, jak należy sądzić na

podstawie deklaracji wypowiadanych w wywiadach (realizowanych na poziomie

centralnym i w ramach studiów przypadku), zgłaszane wystarczająco często. Można

powiązać to z faktem, iż jako cel, którego realizacja napotyka na największe trudności, w

badaniu CAWI partnerzy wskazali cel drugi: Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub

potencjalnie mogących zaangażować się w rozwój obszarów wiejskich (53,3% wskazań).


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


55

Wykres 3.2.2. Ocena poziomu trudności w realizacji poszczególnych zadań KSOW


Trudności te utożsamiane są przede wszystkim z niewystarczającym wyposażeniem

Sekretariatów Regionalnych w instrumenty i możliwości diagnozowania problemów na

poziomie regionalnym oraz instrumenty animacji. Sekretariaty, z uwagi na liczbę

personelu i jego przygotowanie, zajmować mogą się głównie administrowaniem siecią,

natomiast trudno im podejmować działania w terenie. W województwie świętokrzyskim

wskazano, że działania takie są podejmowane przede wszystkim za pośrednictwem

kluczowych partnerów. W województwie warmińsko-mazurskim wyraźnie zadeklarowano

potrzebę podejmowania takich działań, przy równoczesnym wskazaniu na występujący

obecnie brak potencjału w tym zakresie. W dyskusji na ten temat wskazywano, że

skutecznym instrumentem mogą być tutaj regionalne grupy robocze. Z wywiadów

telefonicznych z przedstawicielami Sekretariatów Regionalnych, jak i ze studiów

przypadku wynika jednak, że

a) powoływanie takich grup nie jest traktowane jako obowiązkowe (tak przynajmniej

interpretowano w większości wywiadów ustawę z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie

ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich, odnoszącą się do tej kwestii);

b) przedstawiciele Sekretariatów Regionalnych nie mają orientacji co do sposobów

tworzenia takich grup, jak i zasad ich funkcjonowania;

c) o możliwości tworzenia regionalnych grup roboczych nie są poinformowani

partnerzy.

24,4%

26,7%

28,9%

31,1%

40,0%

53,3%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Wsparcie MRiRW w zakresie analizy i oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce

Wzmacnianie potencjału administracji zaangażowanej w rozwój obszarów wiejskich

Usprawnienie przepływu informacji na temat programów związanych z obszarami wiejskimi

Promocja poszukiwania rozwiązao innowacyjnych dla rozwoju obszarów wiejskich

Wspieranie wymiany doświadczeo oraz wiedzy fachowej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich na poziomie …

Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub potencjalnie mogących zaangażowad się w rozwój …


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


56

Rekomendacja

Z uwagi na stwierdzony w badaniu brak intensywnych działań na rzecz tworzenia

regionalnych grup roboczych oraz z uwagi na brak orientacji partnerów i pracowników

Sekretariatów Regionalnych co do sposobów tworzenia takich grup i zasad ich

funkcjonowania - zasadnym jest monitorowanie procesu powoływania

regionalnych Grup roboczych i udzielenie niezbędnego wsparcia ze strony

Sekretariatu Centralnego KSOW w tym procesie.

Zarówno pracownicy Sekretariatów, jak i partnerzy upatrywali trudności w realizacji

zadań związanych z aktywizacją podmiotów zaangażowanych w rozwój obszarów

wiejskich, a także zadań wiążących się z wymianą doświadczeń, transferem wiedzy,

promocją dobrych praktyk i innowacji – przede wszystkim w obecnej formule

funkcjonowania Sekretariatów Regionalnych. W zgodnej ocenie zarówno partnerów, jak i

pracowników, wyrażanej zarówno w badaniu CAWI, jak i w wywiadach pogłębionych,

Sekretariaty Regionalne są w pierwszym rzędzie organami kwalifikującymi i

rozliczającymi projekty. Partnerzy sieci podkreślali brak działań terenowych

Sekretariatów, a przede wszystkim – brak możliwości rozwinięcia takiej działalności przy

obecnej strukturze sieci.

W badaniu CAWI na otwarte pytanie, w jaki sposób można poprawić obieg informacji w

KSOW, padały najczęściej sformułowania odwołujące się do komunikacji bezpośredniej i

konieczności działań oddolnych. Charakterystyczna może być następująca wypowiedź:

KSOW powinien działać oddolnie. Pracownicy winni mieć bieżący kontakt z partnerami i

wymieniać się bieżącymi informacjami poprzez kontakt e-mail, spotkania bezpośrednie.

Problemem jest nie traktowanie organizacji społecznych w partnerski sposób, dlatego też

istnieje problem w sprawnej komunikacji. Warto zwrócić uwagę, że większość oczekiwań

co do komunikacji w Sieci, wyrażanych przez partnerów, odnosi się do komunikacji z

Sekretariatami. Komunikacja bezpośrednia między partnerami nie jest w ogóle

brana pod uwagę w tych wypowiedziach. Wynikać to może z dwóch powodów:

przyjęty model funkcjonowania KSOW, choć nie narzuca jako wyłącznej

komunikacji pionowej, to jednak, przez brak odpowiednich kanałów i

instrumentów, faworyzuje sposób komunikowania się partnerów przede wszystkim

za pośrednictwem Sekretariatów;

podmioty działające na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, za wyjątkiem tych

dysponujących własnymi sieciami partnerów, jak Izby Rolnicze, LGD, ODR czy

uczelnie – nie mają nawyku i umiejętności nawiązywania kontaktu z

bezpośrednimi partnerami.

Druga kwestia może wiązać się z niedostatkami kapitału społecznego na obszarach

wiejskich. Kwestia ta zostanie omówiona w dalszej kolejności. W pierwszym rzędzie

chcielibyśmy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób obecnie przyjęta w Polsce formuła

KSOW ogranicza możliwości rozwoju komunikacji bezpośredniej między partnerami, czyli,


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


57

w konsekwencji, możliwości realizacji szczegółowych celów KSOW: pierwszego i drugiego

oraz czwartego i piątego9.

Sekretariaty Regionalne, jeżeli pozostaną, jak obecnie, przede wszystkim organami

kwalifikującymi i rozliczającymi projekty – będą miały zawsze ograniczone możliwości

kreowania bezpośredniej komunikacji między partnerami. Wynika to zarówno z ich

możliwości kadrowych, jak i z formuły zatrudniania personelu, opartej przede wszystkim

na pełnych etatach finansowanych na podstawie umowy o pracę (kwestię tę i jej

konsekwencje zostały omówione w rozdziale poprzednim). W chwili obecnej można

stwierdzić, że Sekretariatom brakuje:

a) pracowników mogących - w zakresie szerszym niż dzisiaj - realizować zadania w

terenie;

b) instytucjonalnego lub quasi-instytucjonalnego partnera, zapewniającego

aktywizację partnerów w terenie (rolę tę mogłaby pełnić regionalna grupa

robocza).

W chwili obecnej dominującą formą komunikacji jest komunikacja pionowa między

partnerami a Sekretariatami oraz między Sekretariatami Regionalnymi a Sekretariatem

Centralnym. Rodzaj oraz liczba projektów sprzyjających rozwijaniu komunikacji poziomej

(np. konferencje, seminaria, szkolenia, objazdy terenowe, rozwój internetowych narzędzi

komunikacji) zależy przede wszystkim od aktywności partnerów. Ze sprawozdań z

wykonania Planów Działania wynika, że zarówno liczbowo, jak i pod względem

wydatkowania organizacja konferencji, szkoleń i wyjazdów studyjnych dominuje wśród

rodzajów przedsięwzięć realizowanych w ramach KSOW10. Brak natomiast działań

służących budowaniu komunikacji internetowej i działań na rzecz bieżącego obiegu

informacji (np. spotkań pomiędzy pracownikami poszczególnych Sekretariatów,

zaangażowania mediów lokalnych i regionalnych w informowanie o KSOW, udziału

mediów w KSOW jako partnerów, cyklicznych spotkań w gminach i powiatach11 itp.).

Doświadczenia zagraniczne - Francja

Ciekawym rozwiązaniem mogą być coroczne „Spotkania Krajowe”, organizowane we

Francji. Organizuje się tam, oprócz ustrukturyzowanych, częstych kontaktów pomiędzy

obydwoma poziomami sieci - spotkania, w których mogą wziąć udział wszyscy

interesariusze. Spotkania te są okazją do dyskusji nad kwestiami, obecnymi w agendzie

sieci na dany rok, miejscem promocji dobrych praktyk, wymiany informacji, jak również

są sposobnością do dyskutowania o przyszłości sieci i obszarów wiejskich, wysuwania

9 1. Wspieranie wymiany doświadczeń oraz wiedzy fachowej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym; 2. Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub

potencjalnie mogących zaangażować się w rozwój obszarów wiejskich; 4. Usprawnienie przepływu informacji na temat programów związanych z obszarami wiejskimi; 5. Promocja poszukiwania rozwiązań innowacyjnych dla

rozwoju obszarów wiejskich 10 W ramach Planu Działania 2008-2009 zorganizowano 106 konferencji, w tym 5 międzynarodowych oraz 112 różnego typu seminariów i warsztatów oraz 60 wizyt studyjnych. W ramach Planu Działania 2010-2011

zorganizowano 118 konferencji, 299 szkoleń o różnej tematyce i 69 wizyt studyjnych.

11 Najczęściej przywoływane w badaniu CAWI postulaty nieelektronicznych form komunikacji bezpośredniej.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


58

postulatów itp. Materiały informacyjne (prezentacje, filmy) ze spotkania są udostępniane

online na stronach sieci, w dziale Centrum Zasobów Wiejskich.

Graf 1. Deficyty komunikacji w ramach KSOW

Sekretariat Centralny KSOW

Sekretariat Regionalny X

Sekretariat Regionalny Y

Partner X1

Partner X2

Partner Y1

Partner Y2

Powiązania funkcjonujące w sposób zadowalający

Powiązania deficytowe

W tym kontekście warto przyjrzeć się innym rozwiązaniom francuskim i włoskim, które

były przedmiotem niniejszego badania.


Francuska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich (Reseau Rural) jest zarządzana wspólnie

przez dwóch tzw. co-pilotów - Ministerstwo Rolnictwa, Żywności, Rybołówstwa, Obszarów

Wiejskich i Planowania Przestrzennego (MAAPRAT -Ministère de l’agriculture, de

l’alimentation, de la pêche, de la ruralité et de l’aménagement du territoire) oraz

Międzyresortowe Przedstawicielstwo do spraw Planowania Przestrzennego i

Konkurencyjności (DATAR - Délégation interministérielle à l'Aménagement du Territoire

et à l'Attractivité Régionale), co zapewnia wpisanie rozwoju obszarów wiejskich w szerszy

kontekst rozwoju regionalnego. W ramach sieci, obok organu programującego, jakim

jest Walne Zgromadzenie (Assemblé Générale) oraz decyzyjnego, czyli Komiteu Stałego

(Commission Permanente) działa również Krajowa Komórka Animacyjna (Cellule

Nationale d’Animation). Krajowa Komórka Animacyjna pełni rolę koordynatora działań,

promotora prac i doświadczeń Sieci, a jednym z jej celów operacyjnych jest animowanie

Sieci – zapewnienie stałego kontaktu pomiędzy krajowymi grupami tematycznymi

i sieciami regionalnymi, przekazywanie informacji pomiędzy członkami sieci, organizacja

spotkań, seminariów i innych form kontaktu.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


59

Animacja na poziomie krajowym została uzewnętrzniona: jednostka odpowiedzialna za

nią została wybrana w drodze zamówienia publicznego w 2010r. Wybór struktury

zewnętrznej do pełnienia roli Komórki Animacyjnej podyktowany był pozytywnymi

doświadczeniami we współpracy sieciowej z poprzedniego okresu programowania. W

latach 2003-2008 spółka prywatna RCT sprawdziła się w roli animatora/organizatora sieci

Leader+. Zespół wyznaczony do pracy w ramach Unité Nationale d’Animation –

(UNA)Leader+ - złożony ze specjalistów w zakresie komunikacji i rozwoju terytorialnego -

zajmował się animacją sieci interesariuszy Leader+. W tym okresie programowania

ponownie podjęto współpracę z firmą RCT. Na poziomie krajowym jest za nią

odpowiedzialny kilkuosobowy zespół specjalistów (struktura podobna do (UNA)Leader+),

których jednym z obowiązków jest kontaktowanie się (najczęściej telefoniczne) z

przedstawicielami sieci regionalnych – na każdego pracownika „przypada” 5-6 regionów.

Specjalistyczny, profesjonalny charakter zespołu Jednostki Animacyjnej wpływa

pozytywnie na funkcjonowanie sieci. Należy zauważyć, że w nowym okresie

programowania grono członków sieci pokrywa się praktycznie z kompletnym zbiorem

interesariuszy z sektora rozwoju obszarów wiejskich (nie ma właściwie podmiotów

działających poza siecią). Pozytywnie oceniane są aspekty związane z komunikacją i

animacją sieci: kontakty z sieciami interregionalnymi, uczestnictwo w europejskiej sieci,

organizacja i animacja seminariów krajowych i / lub regionalnych, szkolenia, udzielanie

informacji i monitoring, wsparcie dla liderów krajowych grup roboczych.

Sieci regionalne posiadają również Komórkę Animacji, która opracowuje plan działań na

poziomie regionalnym, dostosowanych do sytuacji i warunków konkretnego regionu.

Wyniki działań animacyjnych na poziomie regionalnym zależą w ogromnym stopniu od

zaangażowania, zainteresowania i chęci współpracy poszczególnych przedstawicieli co-

pilotów w regionie: rządu i władz regionu. Ich struktura jest różna w zależności od

regionu, Na poziomie regionalnym 18 z 26 regionów ma zewnętrzne (wybrane zgodnie z

PZP) komórki animacyjne, a 6 regionów ma inne struktury; 2 sieci są ”uśpione”).

Komórki animacyjne sieci regionalnych mają takie same lub bardzo podobne (4) zakresy

działania jak komórka krajowa – animują, komunikują, gromadzą wiedzę, wspierają

współpracę w ramach Leader’a.

Patrząc na sytuację KSOW w Polsce, warta rozważenia wydaje się adaptacja powyższych

rozwiązań. Jednym z kilku wariantów wprowadzenia w Polsce na szerszą skalę działań

animacyjnych może być wspomniane już powołanie regionalnych grup roboczych. Jednak

wziąć należy pod uwagę, że jeśli nawet w skład grup roboczych wchodziliby partnerzy

dysponujący odpowiednim personelem umożliwiającym prowadzenie animacji (np. Izby

Rolnicze czy LGD), to z dużym prawdopodobieństwem realizowaliby oni zadania

odpowiadające ich partykularnym strategiom, a dopiero w drugiej kolejności zadania

związane z Planem działania KSOW. Regionalne grupy robocze wydają się bardzo dobrym

instrumentem diagnozowania regionalnych problemów (oczywiście pod warunkiem, że

będą aktywne), natomiast ich możliwości operacyjne będą raczej ograniczone. W

związku z tym warto rozważyć uzewnętrznienie - na wzór francuski – zadań

animacyjnych. Dotyczyć by to mogło zarówno działań animacyjnych prowadzonych na


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


60

poziomie Sekretariatu Centralnego, jak i Sekretariatów Regionalnych, choć należy tę

potrzebę ocenić jako ważniejszą w przypadku regionów. Na poziomie centralnym bowiem

możliwość taką mogłaby pełnić Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, której

powierzono funkcję Sekretariatu Centralnego.

Rekomendacja

Z uwagi na konieczność intensyfikacji działań animacyjnych na poziomie regionu, należy

rozważyć rozpisanie przetargu na pełnienie zadań animacyjnych w regionach.

Doświadczenia zagraniczne - Włochy

Rozwiązania włoskie z kolei mogą być źródłem inspiracji w zakresie poszukiwania

narzędzi komunikacji, zapewniających bezpośrednie kontakty partnerów w Sieci i

włączenie w zakres jej działania jak najszerszej grupy partnerów. Charakterystyczną

cechą sieci włoskiej jest bowiem szeroka tematyka, obejmująca nie tylko rolnictwo, ale

całość terytorium i kierowanie przekazu do ogółu społeczeństwa. Sieć włoska ponadto w

swoich działaniach komunikacyjnych wykorzystuje bardzo szeroki wachlarz środków,

począwszy od tradycyjnych, papierowych publikacji poprzez produkty multimedialne

(filmy, spoty), internet (portal, blogi, fora, sięgając do sieci społecznościowych) aż do

najnowszych, niekonwencjonalnych odmian marketingu (plemienny, wirusowy12).

W ocenie interesariuszy włoskich, objętych badaniem, upowszechnienie dostępu do

internetu spowodowało, że administracja również musi się w nim znaleźć, ponieważ już

są tam obecni obywatele. Bez udziału administracji w social network może dojść do

daleko idącej dezinformacji społeczeństwa. Podstawową charakterystyką i aspektem

pozytywnym takich działań jest możliwość dwukierunkowej komunikacji (wysyłanie i

otrzymywanie informacji zwrotnej) oraz jej aktualność i szybkość. Jest to również dobry

sposób na organizowanie wydarzeń oraz wymiany doświadczeń.

Włosi w znacznej mierze inspirują się doświadczeniami holenderskimi, o których również

warto wspomnieć13. Sieć holenderska posiada swój blog, gdzie można wpisywać swoje

opinie/komentarze, są nawet organizowane debaty (o przyszłości WPR). Ma konto na

twitterze i chat na twitterze, gdzie pasjonaci (w sobotę o 21:30 za pomocą 140 czcionek)

toczą dyskusje na tematy związane z rozwojem obszarów wiejskich. Sieć jest obecna na

LinkedIn group (gdzie – ze względu na charakter portalu - członkami są raczej specjaliści

z zakresu rozwoju obszarów wiejskich a dyskusje mają charakter bardziej zawodowy,

zaawansowany); na Youtube, Flickr, Facebook - tutaj dyskusje mają charakter

pozazawodowy, na tych stronach udzielają się osoby niezwiązane zawodowo z polityką

rozwoju obszarów wiejskich, „amatorzy”; istnieje też zewnętrzny portal wymiany

12 Marketing plemienny (z ang. tribal marketing) ma miejsce wśród odbiorców posiadających podobną pasję lub

przywiązanych do określonej marki; marketing wirusowy (z ang. viral marketing) polega na przekazywaniu sobie przez odbiorców określonej informacji, budowaniu świadomości marki, wywoływania określonych

skojarzeń. 13 Zaprezentowane na zorganizowanej przez Włoską Sieć w dn. 17-18.11.2011 w Mediolanie konferencji

Sviluppo Rurale comunicato ai cittadini. Celem konferencji, współorganizowanej przez Region Lombardię i Sieć

Europejską było ukazanie najlepszych kampanii informacyjnych promocyjnych i przegląd doświadczeń Regionów

i LGD w tym sektorze. Konferencja, notabene, transmitowana była w internecie.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


61

informacji członków sieci, gdzie mają miejsce dosyć nieformalne rozmowy wśród

pracowników sieci - holenderski portal Yammer.

Włoska Sieć na swojej stronie otworzyła dwie sieci społecznościowe. YouRuralNet,

skierowana do młodych rolników, oferuje możliwość dyskusji na temat prowadzonej przez

siebie działalności, praktycznych rozwiązań, innowacji, możliwości szkolenia. Decyzja o

otwarciu YouRuralNet została podjęta po długiej obserwacji i przeprowadzeniu badań w

terenie, ankiet, wywiadów grupowych, które potwierdziły rolę, jaką dla młodych rolników,

poza informacjami z kanałów instytucjonalnych (takich jak gazety, czasopisma

wyspecjalizowane, punkty informacyjne) odgrywa teraz możliwość wymiany doświadczeń

z rówieśnikami, najlepszych praktyk, innowacji. YouRuralNet oferuje możliwość

uczestnictwa w grupach roboczych (np. równe szanse, tradycja i innowacja,

wielofunkcyjność, terytorium, szkolenia), w których można uczestniczyć umieszczając

swoje posty, opowiedzieć swoją historię za pośrednictwem bloga, zadać pytania i uzyskać

odpowiedzi, a także być w ciągłym kontakcie ze społecznością poprzez powiadomienia

przez e-mail.

Innym narzędziem społecznym jest Leaderbook, mających na celu wspieranie wymiany

poziomej informacji i zasobów wśród interesariuszy Leader. Idea utworzenia takiego

narzędzia pochodzi z faktu, że Leader charakteryzuje się specyficzną historią, kulturą,

słownictwem, użytkownikami i nawiązanymi kontaktami. Interesariuszom Leader nie

wystarcza jedynie odbiór materiałów „jednokierunkowej komunikacji”: potrzebują być

częścią rozwoju Leader (posiadają niezbędną ku temu wiedzę). W ten sposób stworzono

szczególne miejsce spotkania w celu zapewnienia poziomej wymiany informacji i

zasobów, które mogą być prawdziwym źródłem rozwoju zawodowego. Na tym portalu

społecznościowym można tworzyć swoje profile, otwierać grupy dyskusyjne itp.

Na stronie internetowej Włoskiej Sieci istnieje też link do specjalistycznych blogów: dla

dzieci (Rural4Kids) oraz nastolatków (Rural4Teens), w związku z akcjami promocyjnymi

obszarów wiejskich prowadzonymi przez Sieć wśród tych kategorii wiekowych

społeczeństwa. Z pomocą nauczycieli, uczniowie umieszczają na blogu opisy swoich

doświadczeń związanych z obszarami wiejskimi, różnorodnością biologiczną,

środowiskiem, co prowadzi nierzadko do swego rodzaju zdrowego „współzawodnictwa”

pomiędzy klasami.

By mieć pełny obraz dobrych praktyk, wdrażanych we Włoszech należy wspomnieć

jeszcze o dwóch typach przedsięwzięć:

1. Pierwszy to "The agricultural communication book", pierwsza na rynku publikacja dla

agencji PR, specjalistów od komunikacji nt. informowania na temat rozwoju obszarów

wiejskich (publikacja na ukończeniu). Publikacja odpowiadać będzie na takie pytania jak:

Jak mówić o sektorze rolnym? Jakie kody komunikacji odróżniają ten sektor od innych?

Jest to projekt wydawniczy, który gromadzi informacje nt kampanii informacyjnych

sektora rolniczego. Podręcznik może stać się podstawowym narzędziem pracy dla agencji

PR, dla przedsięwzięć związanych z obszarami wiejskimi. Będzie to unikalne narzędzie,

niezbędne dla skutecznej komunikacji w tym zakresie;


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


62

2. Drugi to przykłady nowoczesnych, niekonwencjonalnych metod marketingowych w

promocji obszarów wiejskich, takich jak marketing partyzancki, wirusowy, plemienny czy

szeptany. Kilka sieci regionalnych zdecydowało się na włączenie takich działań

promocyjnych do swoich kampanii informacyjnych nt. obszarów wiejskich, aby zwiększyć

skuteczność przekazu. Sieć regionu Marche przeprowadziła niekonwencjonalne działania

informacyjne przez ulicach (street marketing) lub w terenie wiejskim (ambient

marketing); Sieć Kalabryjska zorganizowała kampanię promocyjną w pociągu, który

odwiedził 13 miast włoskich.

Najnowszym przedsięwzięciem Sieci, które zdobyło sobie uznanie Sieci Europejskiej, jest

zebranie danych kontaktowych i stworzenie sieci wymiany informacji wśród osób

zajmujących się zawodowo przekazywaniem informacji na temat rozwoju obszarów

wiejskich – by móc dzielić się doświadczeniami, promować je i wypróbować działania

różnych narzędzi komunikacji (w tym celu wymieniono się danymi kontaktowymi wśród

uczestników konferencji). To kolejny przykład pokazujący rolę częstej, bieżącej wymiany

informacji na poziomie horyzontalnym.

Wszystkie przedstawione wyżej przykłady z Włoch mogą być zaadaptowane na gruncie

polskim, w miarę jak przyspiesza rozwój internetowych instrumentów komunikacji na

obszarach wiejskich i w miarę, jak wzrasta zainteresowanie tego rodzaju metodami.

Respondenci badania CAWI, odpowiadający na pytanie o możliwości usprawnienia

komunikacji w ramach KSOW, oczekiwali najczęściej instrumentów internetowych: od

najprostszych, w postaci subskrybowanych newsletterów, zawierających informację

dostosowaną do potrzeb konkretnych respondentów, aż po najbardziej wyrafinowane

instrumenty społecznościowe z zakresu WEB 2.0, podobne tym, które przedstawiono

powyżej. Warto zwrócić uwagę, że nie muszą one być realizowane wyłącznie w oparciu o

portal KSOW. Portal ten, jak wykazano w rozdziale poprzednim, ma ograniczone

techniczne możliwości obsługi tego typu rozwiązań (tak ze względu na wydajność

serwera, jak i oprogramowania). Przede wszystkim jednak wiązanie rozwoju komunikacji

bezpośredniej między partnerami wyłącznie w oparciu o ten portal prowadziłoby – jak się

wydaje – do krępowania inicjatywy partnerów. Tworzenie takich narzędzi powinno być

jednak uwzględnione w przyszłych Planach działania, poczynając już od najbliższego.

Rekomendacja

W związku z potrzebą rozwoju narzędzi komunikacji opartych o internet należy

wprowadzić do najbliższego Planu działania (i następnych) priorytetu dla

tworzenia takich narzędzi przez partnerów. Projekty tego typu powinny być

odpowiednio premiowane14

Analiza oczekiwań i potrzeb partnerów, zadeklarowanych w niniejszym badaniu (w

postaci odpowiedzi na pytanie otwarte badania CAWI: W jaki sposób należałoby

usprawnić przepływ informacji?), analiza informacji uzyskanych dzięki wywiadom

14 Sposób premiowania projektów priorytetowych zostanie przedstawiony w dalszej części raportu.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


63

pogłębionym i studiom przypadków, a także analiza rozwiązań z innych krajów UE -

pozwala wskazać następujące kategorie działań, które były oczekiwane przez

respondentów i mogą zostać wdrożone w tym obszarze:

usprawnienie elektronicznych narzędzi komunikacji, w tym: modyfikacja portalu

KSOW w kierunku jego większej czytelności i atrakcyjności dla użytkowników oraz

lepsze jego pozycjonowanie, wzbogacenie portalu o narzędzia bezpośredniej

komunikacji, takie jak forum dyskusyjne (ew. fora tematyczne), tworzenie

niezależnych od portalu instrumentów, takich jak blogi lub platformy blogowe

KSOW, portale społecznościowe, wykorzystanie dostępnych w sieci instrumentów

WEB 2.0;





szersze wykorzystanie sieci informacyjnych, jakimi dysponują niektórzy partnerzy:

Izby Rolnicze, LGD, samorządy;

ograniczenie jednorazowych „eventów” na rzecz przedsięwzięć stanowiących

łańcuch wielu działań, np. przeprowadzenie badań jakiegoś problemu,

rozpowszechnienie wyników, organizacja konferencji, organizacja powiązanego z

wynikami badań wyjazdu studyjnego itp.

działania promocyjne KSOW w społecznościach wiejskich realizowane poprzez

media regionalne i lokalne (kampanie promocyjne i informacyjne, bieżąca

współpraca z mediami) w oparciu o dokonaną wcześniej segmentację grup

docelowych.

Na podstawie niniejszego badania można pokusić się o propozycję modelu komunikacji w

ramach KSOW, uwzględniającego zarówno klasyczne, jak i elektroniczne narzędzia

komunikacji. Przedstawia się on następująco:


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


64

Mapa mentalna 1. Model komunikacji w ramach KSOW

Jak wykazano powyżej, obecny model funkcjonowania KSOW wymaga usprawnień w

zakresie animacji i komunikacji między partnerami. Kolejną kwestią, na którą należy

zwrócić uwagę, jest promocja uczestnictwa w Sieci. W chwili obecnej bowiem

uczestnictwo w Sieci w zasadzie nie przynosi partnerom korzyści wynikającej z wymiany

informacji, krążenia idei czy pomysłów, swobodnej dyskusji, która może, ale nie w

każdym przypadku musi zaowocować konkretnymi projektami. Ci partnerzy, którzy

wcześniej, przed przystąpieniem do sieci pozostawali ze sobą w kontaktach, nadal je

podtrzymują, natomiast nie obserwuje się raczej aktywizacji nowych, „uśpionych”

partnerów. Warto zwrócić uwagę, że na pytanie: Czy dzięki KSOW nawiązaliście Państwo

ścisłą współpracę z inną instytucją/organizacją – „tak” odpowiada jedynie 23%

respondentów ankiety CAWI, skierowanej do Partnerów. Należy przy tym uczynić

dodatkowe zastrzeżenie, że badanie to nie zapewnia statystycznej reprezentatywności:

na rozesłaną ankietę odpowiedzieli, jak można założyć, najaktywniejsi i najbardziej

zainteresowani uczestnictwem w Sieci. W przypadku próby reprezentatywnej lub pełnej

partnerów wynik ten najprawdopodobniej okazałby się jeszcze mniej zachęcający.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


65

Wykres 3.2.3. Odsetek partnerów, którzy deklarują podjęcie współpracy z innym partnerem dzięki KSOW


Charakterystyczna jest w tym przypadku także ocena stopnia rozpowszechnienia

informacji. W przypadku partnerów Sieci blisko 33% respondentów zadeklarowało, że

informacja ta rozpowszechniona jest w niedostatecznym stopniu (27,4% i 5,7%

odpowiedzi „raczej nie” i „zdecydowanie nie” na pytanie, czy informacja o KSOW i

możliwościach z nią związanych dociera do wszystkich, którzy mogą być partnerami

Sieci). Równocześnie bardzo znaczący odsetek respondentów zadeklarował brak

możliwości dokonania oceny, czy można wskazać organizacje/instytucje, do których

informacja o KSOW dociera w stopniu niewystarczającym lub wcale (46% odpowiedzi

„trudno powiedzieć” na to pytanie). Tak duży odsetek tego typu odpowiedzi należy

interpretować jako świadectwo wyraźnej dezorientacji partnerów co do tego, jak

informacja o KSOW jest dystrybuowana, czyli, w konsekwencji, jako jedną ze wskazówek

na niewystarczający poziom komunikacji między partnerami.

23,0%

64,6%

12,5%

TAK

NIE

Nie wiem


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


66

Wykres 3.2.4. Ocena stopnia rozpowszechnienia informacji o KSOW (Czy według Pana/Pani informacje o funkcjonowaniu KSOW i możliwościach z nią związanych docierają do wszystkich instytucji i organizacji, które mogą być partnerami Sieci?)


Oceny powyższe korespondują wyraźnie z postulatami, które pojawiały się w wywiadach

w ramach studiów przypadku, a zostały też wyraźnie sformułowane w trakcie panelu

ekspertów: koniecznością przeprowadzenia segmentacji potencjalnych partnerów KSOW

i skierowania do nich odpowiedniego do ich potrzeb przekazu promocyjnego. Warto

zwrócić uwagę, że większość pracowników Sekretariatów (66,7% respondentów ankiety

CAWI) jako główną przyczynę niewystarczającego rozpowszechnienia informacji o KSOW

wskazało niewłaściwe metody informowania i promocji, stosowane przez ich Sekretariat

Regionalny. Drugą ze wskazywanych przyczyn (50% odpowiedzi) były niewłaściwe

metody stosowane przez Sekretariat Centralny.

Rekomendacja

Przeprowadzenie segmentacji potencjalnych partnerów KSOW i skierowanie do nich

odpowiedniego przekazu o korzyściach uczestnictwa w KSOW, zależnie od ich potrzeb.

Kolejną przyczyną, która może być barierą w realizacji celów KSOW szczególnie

zależnych od obiegu informacji - są niedostatki kapitału społecznego na wsi,

przekładające się na brak nawyku komunikowania sie partnerów i nieumiejętności

podejmowania współpracy. Długofalowym efektem działania KSOW powinno być

wzmocnienie kapitału społecznego na wsi. Jest to szczególnie ważne z tego względu, że

słabość kapitału społecznego jest jedną z najczęściej wskazywanych barier rozwoju

obszarów wiejskich w Polsce. W tym kontekście warto przyjrzeć się odpowiedziom

respondentów badania CAWI na pytania dotyczące wpływu funkcjonowania KSOW na

poziom zaufania społecznego, rozwój więzi społecznych na wsi oraz wzrost aktywności

społeczności wiejskich. Zgodnie z założeniami PROW, prawidłowo funkcjonująca Sieć

8,3%

39,6%

27,4%

5,7%

19,0%

Zdecydowanie tak

Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Nie wiem/ trudno powiedzied


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


67

powinna przyczynić się do zwiększenia wartości dodanej w ramach wsparcia obszarów

wiejskich poprzez synergię z innymi instrumentami oraz dzięki współpracy

zaangażowanych podmiotów. Działanie Sieci ma szczególne znaczenie w Polsce, gdzie ze

względu na uwarunkowania historyczne konieczność przezwyciężania zaszłości poprzez

budowanie partnerstwa publiczno-społecznego oraz tworzenie możliwości rozwoju

inicjatyw społecznych jest szczególnie potrzebne15.

Wykres 3.2.5. Wpływ KSOW na niektóre czynniki kształtowania kapitału społecznego (Proszę określić, w jakim stopniu zgadza się Pani/ Pan z następującymi sformułowaniami)


Jak widać, opinia o pozytywnym wpływie KSOW na wyżej wymienione czynniki

kształtowania kapitału społecznego jest generalnie pozytywna. Warto jednak zwrócić

uwagę, że taki rozkład opinii odzwierciedla tyleż przekonanie o pozytywnym wpływie, co

wątpliwości co do jego siły. Jedynie w przypadku ostatniego z trzech pytań, odnoszącego

się do wzrostu aktywności społecznej, przekonanie to wydaje się jednoznaczne (64,7%

odpowiedzi „zdecydowanie się zgadzam” i „raczej się zgadzam”). We wszystkich trzech

przypadkach zastanawiać może również wysoki odsetek odpowiedzi „trudno powiedzieć”,

co świadczy o tym, że znaczna część partnerów bądź nie umie powiązać konkretnych

przedsięwzięć KSOW ze zmianami obserwowanymi w swoim otoczeniu, bądź, co gorsza,

zmian takich nie odnotowuje. Oznaczać to może, że realizacja założenia PROW o

zwiększaniu wartości dodanej wsparcia dla obszarów wiejskich przez Sieć pozostawia w

tej chwili wiele do życzenia.

15 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, s.428


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


68

Równocześnie powyższe opinie partnerów pozostają w zdecydowanym kontraście wobec

nieomal entuzjastycznych opinii pracowników Sekretariatów na ten temat.

Wykres 3.2.6. Wpływ KSOW na niektóre czynniki kształtowania kapitału społecznego

(Proszę określić, w jakim stopniu zgadza się Pani/ Pan z następującymi sformułowaniami)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI (Pracownicy KSOW N=35).

Należy w tym przypadku wysunąć przede wszystkim obawę, czy w tym przypadku

pracownicy:

a) dokonują właściwej oceny skuteczności własnej pracy;

b) dysponują właściwą diagnozą sytuacji w regionie.

W kontekście stwierdzonych wcześniej niedostatków komunikacji, nadmiernego

obciążenia Sekretariatów zadaniami administracyjnymi, a także stosunkowo małej

skuteczności Sieci w aktywizowaniu „uśpionych” partnerów na obszarach wiejskich,

należy stwierdzić, że pracownicy Sekretariatów budują swoje opinie najprawdopodobniej

na wynikach kontraktów z najbardziej aktywnymi partnerami, których obecność w Sieci w

stosunkowo ograniczony sposób przyczynia się do tworzenia wartości dodanej KSOW na

obszarach wiejskich. W związku z tym wydaje się zasadne podjęcie wcześniej już

sugerowanych działań służących większemu powiązaniu aktywności Sekretariatów

Regionalnych z potrzebami regionów (szybkie powołanie regionalnych Grup Roboczych,

regionalne diagnozowanie problemów, działania promocyjne). Rozwój kapitału


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


69

społecznego jest, obok rozwoju skutecznych narzędzi komunikacji, jednym z dwóch

kardynalnych warunków skutecznej realizacji celów KSOW.


Bez poważniejszych barier przebiega realizacja szczegółowych celów KSOW:

nr 3 - Wzmacnianie potencjału administracji zaangażowanej w rozwój obszarów

wiejskich;

nr 6 - Wsparcie MRiRW w zakresie analizy i oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich w

Polsce.

Z perspektywy partnerów KSOW – jak wynika z badania – nie są to jednak cele

najistotniejsze. Dwa najistotniejsze dla partnerów cele KSOW to:

cel nr 1 - Wspieranie wymiany doświadczeń oraz wiedzy fachowej w zakresie

rozwoju obszarów wiejskich oraz

cel nr 4 - Usprawnienie przepływu informacji na temat programów związanych z

obszarami wiejskimi.

Realizacja tych celów związana jest ze sprawnym i obejmującym wszystkich

interesariuszy z obiegiem informacji. Od skuteczności obiegu informacji w ramach KSOW

zależy także realizacja celu nr 5 - Promocja poszukiwania rozwiązań innowacyjnych dla rozwoju

obszarów wiejskich. Jak stwierdzono w badaniu, budowanie skutecznego obiegu informacji

(czyli warunek realizacji wspomnianych celów) napotyka na trudności przede wszystkim

ze względu na brak narzędzi aktywizowania partnerów (czyli w związku z trudnościami w

realizacji celu: Aktywizacja podmiotów zaangażowanych lub potencjalnie mogących

zaangażować się w rozwój obszarów wiejskich). Wynika z tego wniosek, że pierwszym

krokiem prowadzącym do większej skuteczności i efektywności realizacji celów przyjętych

dla KSOW powinno być usprawnienie narzędzi animacji partnerów Sieci. Sekretariaty

Regionalne nie mogą wykonywać zadań z tego obszaru z racji na obciążenie innymi

zadaniami i z racji na brak odpowiedniego przeszkolenia. Osiągnąć to można w

pierwszym rzędzie poprzez wsparcie sekretariatów takimi instrumentami, jak:

powołanie jak najszybciej regionalnych grup roboczych KSOW;

uzewnętrznienie działań animacyjnych w regionach poprzez powierzenie ich

wyłonionej w przetargu firmie (lub kilku firmom działającym na poziomie regionu).

Nie można też wykluczać przyjęcia obu rozwiązań równolegle. Grupa Robocza w tej

sytuacji wykonywałaby przede wszystkim zadania z zakresu diagnozowania problemów,

natomiast animacją i organizowaniem komunikacji poziomej zajmowałaby się zatrudniony

w tym celu podmiot. Jako przykłady rozwiązań sprzyjających usprawnieniu animacji

wskazać można rozwiązania funkcjonujące we Francji.

Kolejnym ważnym obszarem, od którego zależy skuteczne i efektywne realizacji celów

KSOW jest komunikacja. W chwili obecnej w ramach KSOW występują wyraźne deficyty

komunikacji między partnerami. Dominuje komunikacja pionowa partnerów z


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


70

Sekretariatami Regionalnymi i Sekretariatów Regionalnych z Centralnym. Poprawa w tym

obszarze może nastąpić poprzez

rozwój internetowych narzędzi komunikacji;





Działania na rzecz usprawnienia komunikacji bezpośredniej, które mogą być inspiracją

dla działań w Polsce, obserwować można przede wszystkim we Włoszech i w Holandii.

Praktyką już stosowaną, którą jednak należy poszerzać, wydaje się wykorzystanie sieci

informacyjnych, jakimi dysponują niektórzy partnerzy KSOW: Izby Rolnicze, LGD,

samorządy, uczelnie. Równocześnie, chcąc osiągnąć trwałe efekty w zakresie celów

KSOW, należy dążyć do ograniczenia przedsięwzięć jednorazowych na rzecz takich, które

są łańcuchem wielu działań. Przedsięwzięcia takie powinny być uznane za priorytetowe i

odpowiednio premiowane. Mechanizm premiowania przedsięwzięć priorytetowych

zostanie przedstawiony przy okazji odpowiedzi na pytanie ewaluacyjne odnoszące się

skuteczności rozpowszechniania dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich

oraz projektów innowacyjnych.

W badaniu stwierdzono, że problemem w realizacji celów KSOW jest także

niewystarczająca promocja KSOW wśród wszystkich potencjalnych interesariuszy.

Konieczna w związku z tym jest segmentacja grup docelowych przekazu promocyjnego,

związanego z KSOW i podjęcie działań promocyjnych KSOW w społecznościach wiejskich

realizowanych poprzez media regionalne i lokalne (kampanie promocyjne i informacyjne,

bieżąca współpraca z mediami).

Warunkiem skutecznej realizacji celów KSOW jest poprawa jakości kapitału społecznego

na wsi. W chwili obecnej nie można odnotować zauważalnego wpływu KSOW w tym

obszarze. Istotniejszych zmian należy tu oczekiwać w wyniku zaproponowanych

wcześniej rozwiązań: wzmocnienia instrumentów animacji oraz wzmocnienia

instrumentów komunikacji bezpośredniej między interesariuszami.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


71

Pytanie ewaluacyjne 4: W jakim stopniu KSOW w Polsce przyczynia się do wsparcia

procesu wdrażania PROW (w tym: informowania i promowania)?

Analiza

Postrzeganie roli KSOW jako narzędzia wspomagania PROW zdecydowanie ustępuje

postrzeganiu jej jako platformy komunikacji i współpracy na rzecz obszarów wiejskich.

Zdecydowana większość partnerów (51,4% respondentów CAWI) właśnie w ten sposób

postrzega funkcję KSOW.

Wykres 3.2.7. Odpowiedź na pytanie: co jest dla Państwa ważniejsze w funkcjonowaniu KSOW?


Charakterystyczne jest, że w przypadku pracowników Sekretariatów ten sposób

postrzegania rysuje się jeszcze wyraźniej.

51,4%

35,2%

13,3%To, że jest platformą współpracy na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

To, że stanowi wsparcie we wdrażaniu PROW

Nie wiem/ trudno powiedzied


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


72

Wykres 3.2.8. Odpowiedź na pytanie: co jest dla Państwa ważniejsze w funkcjonowaniu KSOW?



W przypadku wszystkich 3 analizowanych krajów, na podstawie przeprowadzonych

badań, można stwierdzić, że Sieci przyczyniają się w sposób bezpośredni do wsparcia

wdrażania PROW. W zależności od specyfiki organizacyjno - administracyjnej kraju ma to

miejsce zarówno w zakresie zwiększania wykorzystania środków dostępnych z EFRROW

(poprzez promocję, dyfuzję dobrych praktyk), jak również poprzez angażowanie

różnorodnych partnerów w tworzenie polityk (Litwa) i podnoszenia jakości zarządzania

politykami rozwoju obszarów wiejskich. Ten ostatni aspekt był szczególnie ważny w

przypadku konieczności podnoszenia zdolności zarządzania politykami rozwoju obszarów

wiejskich i wdrażania zróżnicowanych PROW we Włoszech.

Należy podkreślić, że postrzeganie KSOW jako platformy komunikacji nie musi w

najmniejszym stopniu stanowić zagrożenia dla jej roli jako instrumentu wspierającego

wdrażanie PROW, a nawet, zgodnie z założeniami celu głównego KSOW, powinno jej

sprzyjać. Niemniej jednak, w przeprowadzonych studiach przypadków stwierdzono, że

świadomość związku podejmowanych działań KSOW z wdrażaniem konkretnych Osi

PROW jest ograniczona. KSOW postrzegana jest (również przez pracowników

Sekretariatów) jako narzędzie wspierania rozwoju obszarów wiejskich niezależne od

PROW i tylko luźno powiązane z jego celami. Co więcej, u niektórych partnerów

występuje postrzeganie KSOW jako platformy komunikacji i jako instrumentu

wspomagającego wdrażanie PROW w kategoriach konfliktu. Z odpowiedzi na pytania

otwarte CAWI można wywnioskować, że w głównej mierze jest to spowodowane

powiązaniem Sekretariatów z administracją rządową (MRiRW) i samorządową (Urzędy

Marszałkowskie). Jak wykazaliśmy wcześniej, struktura taka postrzegana jest jako

funkcjonalna. Nie można jednak nie zauważać, że ma również słabe strony, a jedną z

88,6%

11,4%

To, że jest platformą współpracy na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

To, że stanowi wsparcie we wdrażaniu PROW


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


73

nich jest brak „poczucia własności” takiej struktury, występujące u znaczącej części

partnerów, postrzeganie jej przede wszystkim jako narzędzia administracji, służącego

zarządzaniu obszarami wiejskimi, czyli – z ich perspektywy - źródła finansowania

projektów, a nie struktury partnerskiej.

Gdy ewaluator w wywiadach indywidualnych (m. in. w ramach studiów przypadków)

podejmował próbę ustalenia, jak rozumiane są powiązania KSOW z wdrażaniem PROW,

najczęściej wskazywano, że działania KSOW wspomagają wdrażanie Osi IV. Dużo rzadziej

mówiono o korzyściach, jakie wyniknąć mogą dla wdrażania Osi I i II. Wskazuje na to

również ocena, jakie typy organizacji mogą w największym stopniu skorzystać z

przystąpienia do KSOW.

Wykres 3.2.9. Jakie organizacje mogą najbardziej skorzystać z przystąpienia do KSOW?


Jak widać z powyższego wykresu, trzy pierwsze, zdecydowanie dominujące wskazania

dotyczą podmiotów, które mogą być beneficjentami Osi III i IV. Dużo niżej oceniane są

korzyści potencjalnych beneficjentów Osi I i II.

Wniosku, że dwie pierwsze Osie PROW w mniejszym stopniu wspierane są w ramach

działalności KSOW, nie potwierdza w pełni analiza sprawozdania z realizacji Planu

Działania KSOW na lata 2010-2011, gdzie wykazano dużą różnorodność podejmowanych

działań, od działań służących wspieraniu produkcji sektora rolniczego, poprzez ochronę

środowiska, wsparcie rolnictwa ekologicznego, rozwój turystyki, wsparcie kultury, aż po

generalne działania promujące wielofunkcyjny rozwój wsi. Na podstawie sprawozdania

trudno ocenić jednak, jaka jest waga poszczególnych przedsięwzięć, jakie jest

zainteresowanie partnerów tymi przedsięwzięciami oraz ich oddziaływanie na rozwój

obszarów wiejskich generalnie i na wdrażanie Osi PROW. Sporządzanie Planów Działań

2,9%

2,9%

31,4%

31,4%

37,1%

40,0%

57,1%

88,6%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Nierolnicze organizacje branżowe działające na obszarach wiejskich

LGR

Samorząd terytorialny

Grupy producentów rolnych

Izby rolnicze

Rolnicze organizacje branżowe

Organizacje pozarządowe działające na obszarach wiejskich

LGD


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


74

nie obejmuje diagnozy na poziomie regionalnym, która - jak to wskazaliśmy w części

poświęconej analizie struktury KSOW w Polsce – powinna być połączona z analizą

wydatkowania PROW w regionie. Tylko taka diagnoza pozwoliłaby określić, na ile

podejmowane działania odpowiadają potrzebom wdrażania PROW. Oznacza to, że w pełni

miarodajna ocena wpływu KSOW na wdrażanie PROW wymaga zmiany metody tworzenia

Planów Działania. Z jednej strony, powinno się przy opracowywaniu tego planu

uwzględniać diagnozę (wraz z prognozą) potrzeb poszczególnych Osi, dokonywaną przez

departamenty MRiRW, zarządzające ich wdrażaniem, a z drugiej strony diagnozy potrzeb

dokonywane na poziomie regionu, uwzględniające dotychczasowe wykorzystanie środków

PROW.

Rekomendacja

Włączenie Departamentów MRiRW, odpowiedzialnych za wdrażanie

poszczególnych Osi PROW 2007-2013 do procesu tworzenia Planów działania

KSOW poprzez ich udział w diagnozowaniu potrzeb wynikających z wdrażania

PROW w regionie. Praktyka ta powinna być kontynuowana w następnych okresach

programowania.

Przedsięwzięcia zgłaszane do dofinansowane w ramach KSOW powinny być oceniane pod

kątem, w jakim stopniu przyczyniają się do wdrażania konkretnych Osi, a nawet Działań

PROW 2007-2013. Wykazanie związku z wdrażaniem konkretnego Działania lub Osi

powinno stanowić podstawę do wyższej oceny projektu i powinno zapewniać mu

pierwszeństwo realizacji w stosunku do projektów, dla których takiego związku nie

wykazano. W chwili obecnej brak takiej premii, a w sytuacji, gdy partnerom KSOW

bardzo często brakuje – jak stwierdzono – świadomości związku celów KSOW z

wdrażaniem PROW, wydaje sie to szczególnie istotne. Jako przykład dobrej praktyki

można tu wskazać takie właśnie podejście stosowane we Francji. W ewaluacji mid-term

PDRH16 wskazano, że w działaniu Sieci we Francji szczególnie wartościowym elementem

były techniki pracy polegające na identyfikacji problemów, wyszukiwanie

doświadczeń/projektów, którym udało się przezwyciężyć te problemy, analizę tych

rozwiązań a następnie ich upowszechnianie na stronie internetowej i na seminariach.

Podobne działanie można poprzez KSOW wprowadzić odnośnie wdrażania PROW 2007-

2013 i ewentualnie później, w kolejnych okresach programowania.

16„Ewaluacja mid-term Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Heksagonu (Francja kontynentalna)”, 2010,

na zlecenie MAAPART, wykonany przez Epices/ADE, s. 41


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


75

Rekomendacja

W związku z tym, że obecnie w przygotowaniu Planów działania brak elementu

rozpoznania, w jaki sposób planowane działania przyczynią się do wdrażania PROW 2007-

2013, należy rozważyć wprowadzenie – jako elementu koniecznego Planu –

diagnozy potrzeb regionu w zakresie wdrażania PROW.

Rekomendacja

Ze względu na to, że znaczna cześć partnerów KSOW, a nawet część pracowników

Sekretariatów nie dostrzega roli KSOW jako instrumentu wspomagającego wdrażanie

PROW 2007-2013, należy przy kwalifikowaniu projektów zwracać uwagę na ich

związek z problemami podnoszonymi w diagnozie potrzeb regionu.

Zadanie diagnozowania potrzeb w zakresie powinno zostać powierzone regionalnym

Grupom Roboczym (patrz również: odpowiedź na pytanie ewaluacyjne W jakim stopniu

KSOW realizuje cel i zadania określone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2007-2013?). Ponieważ, jak wynika z badania metodą TDI oraz ze studiów przypadku,

tworzenie tych grup przebiega dość powoli, a w niektórych z województw w ogóle nie

podjęto działań w tym kierunku – konieczne jest zaktywizowanie Sekretariatów

Regionalnych na rzecz promocji tworzenia takich grup.


KSOW nie jest postrzegany przez znaczną część partnerów jako element wsparcia

wdrażania PROW. Oznacza to konieczność ściślejszego powiązania kwalifikacji projektów

w ramach KSOW z wykazaniem ich związku z realizacją PROW. Aby było to możliwe,

konieczne jest diagnozowania potrzeb na poziomie regionalnym (m.in. w kontekście

realizacji PROW 2007-2013). W obecnej formule KSOW instrumentem takich diagnoz

mogą być regionalne grupy robocze. Konieczne zatem jest ich jak najszybsze powołanie

we wszystkich województwach.

Pytanie ewaluacyjne 5: W jakim stopniu KSOW w Polsce przyczynia się do identyfikacji

i upowszechnienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz

projektów innowacyjnych?

Analiza

Partnerzy KSOW, odpowiadający na pytanie, co jest największą korzyścią wynikającą z

przystąpienia do Sieci, wskazywali przede wszystkim korzyści wynikające z wymiany

doświadczeń i transferu wiedzy, w tym możliwości zapoznania się z dobrymi praktykami

rozwoju obszarów wiejskich, m.in. poprzez udział w wyjazdach studyjnych, szkoleniach,

konferencjach czy seminariach. Równocześnie wśród problemów wymagających

rozwiązania wskazywali najczęściej potrzebę jasnych i czytelnych procedur ubiegania się


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


76

o dofinansowanie oraz wprowadzenie jasnych zasad kwalifikowania projektów. W opinii

panelu ekspertów wprowadzenie zasad kwalifikowania projektów prowadziłoby do wyboru

projektów najlepszych i eliminacji nietrafionych. Przy opracowywaniu Planu działania, a

następnie przy opracowywaniu opartego na nim regulaminu kwalifikacji projektu,

postawić sobie należy jedno zasadnicze pytanie:

co, z uwagi na potrzeby regionu, uznać można za dobrą praktykę, ew. za

rozwiązanie innowacyjne?

Odpowiedź na to pytanie zawarta może być w diagnozie problemów regionalnych, o

której wspominaliśmy już wcześniej. Jest to zatem kolejna znacząca funkcja takiej

diagnozy i kolejny argument przemawiający za potrzebą jej wprowadzenia do Planów

działania. W wywiadach prowadzonych w trzech wybranych województwach (w ramach

studiów przypadku) wskazywano, że w chwili obecnej brak wyraźnych kryteriów, czy

dany projekt dofinansowany w ramach KSOW promuje dobre praktyki. Wątpliwości takich

nie było w przypadku projektów służących wymianie doświadczeń i promocji własnych

rozwiązań (takich, jak, przede wszystkim targi czy wystawy). Już jednak w przypadku

konferencji, szkoleń, wyjazdów studyjnych stwierdzano, że brak jasnych priorytetów co

do zaspokajania regionalnych potrzeb może prowadzić do marnotrawienia części

środków.


W tym kontekście warto zwrócić uwagę na francuski model wyboru projektów do

realizacji przez Sieć, oparty na procedurze konkursowej. W systemie tym w pracach

Komisji dokonujących wyboru uczestniczą zewnętrzni eksperci, których zadaniem jest

wsparcie procesu wyboru najkorzystniejszego projektu. Wybór projektów Sieci dokonuje

powołana do tego celu komisja. W komisji dokonującej wyboru projektów biorą udział

przedstawiciele sekretariatu generalnego lub regionalnego. Preferowane do realizacji są

projekty obejmujące zasięgiem większy obszar albo projekty w inny sposób oferujące

możliwość aktywizacji większej liczby partnerów Sieci.

System ten przypomina polski system wyboru projektów finansowanych z funduszy

strukturalnych. Wybór projektów dokonywany jest na podstawie kryteriów ogólnych

(formalne, merytoryczne i horyzontalne) i szczegółowych (mających zastosowanie do

poszczególnych działań, pośród których można wskazać na funkcjonowanie kryteriów

dostępu i strategicznych). Wsparcie przy wyborze projektów stanowią eksperci. Dokonują

oni na zlecenie instytucji organizującej konkurs (najczęściej samorządu regionu) oceny

projektu lub zapewniają wsparcie eksperckie przy ocenie projektów.

Za próbę takiego podejścia uznać można również opracowanie regulaminu dotyczącego

realizacji działań. Regulamin taki opracowano w województwie warmińsko-mazurskim.

Zawiera on jednak tylko jedno kryterium dostępu: zgodność z Planem działania na okres

2010-2011. Jest kryterium na tyle ogólne, że trudno uznać go za podstawę do

kwalifikacji projektów zgodnie z regionalnymi potrzebami, zwłaszcza w sytuacji, gdy Plan

działania nie zawiera części diagnostycznej. Opracowanie takiego dokumentu uznać


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


77

należy jednak za krok w dobrą stronę. Dążyć jednak wypada do ustanowienia bardziej

szczegółowych kryteriów.

Rekomendacja

Diagnozy problemów regionalnych, zawarte w Planie działania, powinny prowadzić do

sformułowania kryteriów naboru projektów. Projekty kwalifikowane powinny być w

oparciu o priorytety wynikające z diagnozy. Proces kwalifikacji projektów powinien być

wspierany przez ekspertów.

Przyjmując założenie, że procedura kwalifikowania projektów opierałaby się na diagnozie

problemów występujących w regionie, a z drugiej strony miałaby służyć jak najpełniejszej

realizacji celów KSOW, postulowany regulamin wyboru projektów powinien zawierać

punktowane kryteria strategiczne (zgodność z priorytetami rozwojowymi regionu).

Drugim typem kryteriów powinny być kryteria związane z wdrażaniem PROW. Trzecim

natomiast typem kryteriów winny być kryteria sprzyjające rozwojowi aktywności w sieci.

Mogą to być punkty za łączenie różnych typów partnerów w jednym przedsięwzięciu (np.

samorządów i organizacji pozarządowych) albo za sieciujący charakter projektu (gdy, np.

obejmuje więcej niż jeden region).

Kwestia wprowadzenia kryteriów wyborów projektów nie wiąże się jedynie z trafną

identyfikacją dobrych praktyk. Odnosi się do realizacji wszystkich celów KSOW. Z

przeprowadzonych badań jakościowych wynika jednak, że pojęcia „dobre praktyki” i

pojęcia „projekt innowacyjny” są dość dowolnie interpretowane i wprowadzenie w tym

obszarze czytelnych kryteriów prowadziłoby do większej efektywności wydatkowania

środków KSOW.

Innym problemem związanym z problemem efektywności jest kwestia stosowania Prawa

Zamówień Publicznych. Wiele projektów mających na celu zapoznanie się z dobrymi

praktykami lub rozwiązaniami innowacyjnymi odnosi się do rozwiązań bardzo

konkretnych, wręcz niepowtarzalnych. Dotyczy to na przykład wizyt studyjnych, które

powinny być realizowane w konkretnym miejscu. Z opinii uzyskanych za pomocą

wywiadów pogłębionych w trzech regionach (woj. wielkopolskie, świętokrzyskie i

warmińsko-mazurskie) wynika, że dość często zdarzają się przypadki, gdy zgłoszony do

dofinansowania wyjazd jest przez firmę wygrywającą przetarg realizowany w innym

miejscu, niż wskazał projektodawca, co argumentowane jest niższymi kosztami. Biorąc

pod uwagę, że w takim przypadku nie osiąga się efektu założonego w projekcie (transfer

konkretnej wiedzy do konkretnego projektodawcy) – tego rodzaju działania mają

negatywny wpływ na efektywność KSOW. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku

działań autorskich (np. publikacje, wystawy, kampanie promocyjne), gdzie jedną z

motywacji pomysłodawcy jest to, że realizuje projekt. Jak podawano w wywiadach

prowadzonych w ramach studiów przypadku, wielu partnerów wskazuje konieczność

przystąpienia do przetargu jako powód odstąpienia od zgłoszenia projektu.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


78

Wniosek

Niektórym z działań związanych z prezentacją dobrych praktyk sprzyja finansowanie poza

PZP. Przyjęcie takiej formy finansowania, np. w postaci konkursów grantowych,

wymagałoby zapewne opinii prawnej co do dopuszczalności tego typu finansowania.

Warto jednak zwrócić uwagę, że w ramach działań informacyjno-promocyjnych na rzecz

funduszy strukturalnych część przedsięwzięć była finansowana w ten sposób z PO Pomoc

Techniczna i były to często projekty kosztowne (np. kampania Akademickich Inkubatorów

Przedsiębiorczości Wmiksuj się w Fundusze Europejskie).

Rekomendacja

Należy rozważyć, czy możliwe jest w ramach obecnego systemu finansowania KSOW

finansowanie części projektów (np. projektów autorskich, do określonej kwoty) – w

formie grantów.

Przedstawiciele środowisk akademickich, z którymi prowadzono wywiady w ramach

studiów przypadku w województwach warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim,

wskazywali, że skuteczne upowszechnianie dobrych praktyk wymaga nie tylko

klasycznych metod upowszechniania, takich jak targi, konferencje, czy publikacje.

Wszystkie te działania są jak najbardziej zasadne, ale - z racji tego, że są realizowane w

określonym czasie - mają charakter incydentalny. Rozpowszechnianie praktyk powinno

mieć

a) charakter ciągły,

b) umożliwiający selektywną dystrybucję informacji (do zainteresowanych

partnerów).

Realizację tych dwóch warunków spełnić może przede wszystkim zastosowanie

odpowiednio zarządzanych narzędzi informatycznych. Wymagałoby to stworzenia

systemu informacji, który nie tylko obejmowałby narzędzia do rejestracji i katalogowania

dobrych praktyk, ale także ocenę ich przydatności i selektywne zapoznawanie z nimi

partnerów, którzy wyrazili chęć pozyskiwania takich informacji. Oznacza to, że

rozpowszechnianie dobrych praktyk powinno być uzupełnione z jednej strony o działania

na rzecz rozwijania komunikacji bezpośredniej między partnerami (co zostało opisane

szeroko przy okazji odpowiedzi na pytanie W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania

określone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013?), jak i o

wprowadzenie elementów zarządzania informacją poprzez ocenę jej jakości oraz

przydatności. System taki mógłby zostać uzewnętrzniony, a jego zarządca wyłoniony w

przetargu. Rozwijanie różnorodnych form i instrumentów komunikacji bezpośredniej

między partnerami tworzyłoby w tych okolicznościach przyjazne dla wprowadzania

dobrych praktyk i innowacji środowisko dyskusji i wymiany idei. Natomiast system

informacji, dystrybuujący informację do określonych partnerów według sformułowanych

przez nich kryteriów pozwoliłby na ograniczenie szumów informacyjnych w zakresie

upowszechniania dobrych praktyk i innowacji, powstających w sytuacji, gdy


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


79

nieselekcjonowana informacja dociera szerokim strumieniem do wszystkich

interesariuszy.

Rekomendacja

Powierzenie zewnętrznej firmie (w wyniku przetargu) stworzenia systemu

informacji o dobrych praktykach i innowacjach, zawierającego jasne kryteria

selekcji i dystrybucji informacji. System taki mógłby składać się z dwóch elementów:

biernego, czyli bazy danych pozwalającej na podstawie precyzyjnych kryteriów

wygenerować informacje odpowiadające potrzebom użytkownika; oraz aktywnego, czyli

newslettera pozwalającego na przekazywanie zainteresowanym użytkownikom

selekcjonowanej wcześniej według zaprogramowanych przez nich kryteriów.

Praktycznym narzędziem promocji dobrych praktyk we współpracy z partnerami KSOW

może być aktywizacja nowych użytkowników portalu KSOW w zależności od tematyki

portalu czyli powierzanie zarządzania zawartością). Określony partner KSOW może być

odpowiedzialny za wprowadzenie aktualności, nadchodzących wydarzeń, informacji o

dostępnych analizach z branży. Takie rozwiązanie może również stanowić wyraz uznania

dla dobrej współpracy Sekretariatu Centralnego/Sekretariatu Regionalnego KSOW z

danym partnerem KSOW.

Zbyt złożone procedury i równocześnie dużą dowolność procedur wskazywano jako jedną

z podstawowych barier, odstręczających od korzystania z możliwości KSOW przez

partnerów o stosunkowo niewielkim doświadczeniu w pozyskiwaniu środków. Promocja

dobrych praktyk, a już z pewnością rozwiązań innowacyjnych wymaga poszerzenia bazy

projektodawców, wykroczenia poza grono najlepiej podmiotów zorientowanych w

zawiłościach procesu aplikowania. Zbytnia komplikacja procedur lub tym bardziej ich

niejasność może w tym przypadku oznaczać wybór rozwiązań banalnych, których

rezultaty (najczęściej w postaci wskaźników produktu) łatwo wykazać i rozliczyć.

Przedsięwzięcia wieloetapowe, obliczone na długotrwałe oddziaływanie, wymagające

badań, poszukiwania trudno dostępnych partnerów będą w takich warunkach przegrywały

zazwyczaj z projektami banalnymi, ale czytelnymi dla samorządowych komórek

zamówień publicznych. Jest to kolejny argument przemawiający za rozważeniem

konkursów grantowych jako metody finansowania niektórych przedsięwzięć związanych z

prezentacją dobrych praktyk czy innowacji. Równocześnie warto podkreślić, że postulat

upraszczania procedur nie pozostaje w sprzeczności z wcześniejszym postulatem

wprowadzenia kryteriów kwalifikacji projektów. W dość zgodnej opinii respondentów

wywiadów pogłębionych i uczestników panelu ekspertów, obecnie mamy do czynienia w

przypadku raczej z brakiem klarowności procedur.

Wniosek

Klaryfikacja procedur służyłaby poszerzeniu bazy potencjalnych projektodawców.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


80

W ramach panelu ekspertów zwrócono uwagę, że w promocji rozwiązań innowacyjnych

można korzystać z doświadczeń innych programów operacyjnych. Jako przykład można

wskazać przede wszystkim POKL, gdzie warto zwrócić uwagę na organizowane przez

Instytucje Zarządzające tego programu konkursy na projekty innowacyjne, których

konstrukcja z góry zakłada, że projekty takie są obciążone większym ryzykiem, za czym

idzie prawo do błędu bez utraty dofinansowania. Projekty takie zawsze dzielą się na dwie

fazy: badawczą i wdrożeniową. Projekt może zostać zakończony bez finansowych

konsekwencji dla projektodawcy po fazie badawczej, jeżeli jej wyniki nie rokują

skutecznego wdrożenia.

Implementacja tego wzorca wiązałaby się jednak z przyjęciem zupełnie innej filozofii

promowania innowacji niż obecnie przyjęta w ramach KSOW. Krokiem koniecznym byłoby

tutaj wyjście poza obszar rozpowszechniania innowacji i zaangażowanie Sieci również w

ich wdrażanie.


Jako argument można przywołać w tym miejscu przykład praktyki włoskiej. Cechą

charakterystyczną włoskiej Sieci, wielokrotnie podkreślaną przez respondentów jako jej

wartość dodana i innowacja - jest bowiem szeroki zakres wsparcia, udzielany

interesariuszom, nie tylko w celu korzystania ze środków EFRROW, ale również innych

funduszy europejskich. Zamierzeniem jest uczynienie z LGD swego rodzaju agencji

rozwoju lokalnego, posiadających szeroką wiedzę na temat dofinansowania z UE

i aktywnie z niego korzystających.

W opinii ewaluatora nie ma w polskim systemie prawnym żadnych przeszkód, by

partnerzy poszukujący rozwiązań innowacyjnych (np. poprzez analizy rozwiązań

stosowanych w innych krajach) i promujący te rozwiązania na polskim gruncie nie mogli

– w ramach tej promocji – poszukiwać podmiotu gotowego wprowadzić takie rozwiązanie

do głównego nurtu, czy to finansowania z odpowiednich Działań PROW, z funduszy

strukturalnych czy ze środków własnych. Poszukiwanie takich partnerów-inwestorów

mogłoby uzyskiwać dofinansowanie w ramach KSOW, a także mogłoby byś dodatkowo

punktowane przy kwalifikacji projektów. Z uwagi na ryzyko związane z wdrażaniem

rozwiązań innowacyjnych znalezienie takiego partnera nie musiałby być obligatoryjne i

nie wiązałoby się z konieczności zwracania środków wydatkowanych na to.

Rekomendacja

Wprowadzenie – jako kosztu kwalifikowalnego przy projektach promujących innowacje –

finansowania poszukiwania inwestora zainteresowanego wdrożeniem innowacji.

Równoczesne zaakceptowanie, że poszukiwanie takie nie musi zakończyć się sukcesem.

Inną kwestią, na którą zwrócono uwagę na panelu ekspertów, jest nastawienie zarówno

partnerów, jak i pracowników Sekretariatów przede wszystkim na pozyskiwanie

rozwiązań innowacyjnych. Skuteczna implementacja innowacji zakłada natomiast

możliwość wymiany. W najbliższym Planie Działania, a tym bardziej w przyszłym


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


81

okresie programowania powinno się zwrócić uwagę na promocję interesujących

rozwiązań polskich.

Rekomendacja

Baza takich praktyk rekomendowanych do wykorzystania w innych krajach Unii powinna

zostać wyodrębniona z ogólnej bazy dobrych praktyk. Innym możliwym rozwiązaniem

jest prowadzenie takiej bazy (jako dodatkowa opcja) przynajmniej w języku angielskim,

a najlepiej we wszystkich oficjalnych językach UE.


Warunkiem kardynalnym skutecznego rozpowszechniania i implementacji dobrych

praktyk za pomocą KSOW jest przekształcenie Sieci w obszar krążenia idei i wymiany

poglądów, które nie w każdym wypadku muszą prowadzić do realizacji projektu. Służyć

temu będą zarówno klasyczne (komunikacja bezpośrednia) i nowoczesne metody

komunikacji (social networking). Konieczne w związku z tym jest wzmocnienie

społecznościowego charakteru sieci, czyli „obudowania” odbywającej się w ramach KSOW

współpracy partnerów instytucjonalnych różnymi rozwiązaniami umożliwiającymi

uczestnictwo osób i grup nieformalnych.

Identyfikacji i rozpowszechnianiu dobrych praktyk powinien równocześnie służyć

profesjonalnie zarządzany system informacji, obejmujący zarówno narzędzia rejestracji i

katalogowania informacji, jak i ocenę jej jakości i przydatności dla różnego typu

partnerów, wynikającą z tego selekcję i dystrybucję.

Promocja dobrych praktyk i rozwiązań innowacyjnych w kontekście międzynarodowym

może oznaczać nie tylko wykorzystanie rozwiązań z innych krajów. Zadbać też należy o

odpowiednie prezentowanie rozwiązań wypracowanych w Polsce. Zwrócenie większej

uwagi na wymianę informacji, a nie na wykorzystanie cudzych doświadczeń stanowi

element wspomagającego transfer wiedzy „krążenia idei”, o którym piszemy przy okazji

odpowiedzi na pytanie ewaluacyjne: W jakim stopniu KSOW realizuje cel i zadania


Ostatnim ważnym wnioskiem z badania jest potrzeba rozstrzygnięcia, czy nie jest

zasadna i czy jest możliwa zmiana filozofii upowszechniania dobrych praktyk i

projektów innowacyjnych w ramach KSOW w taki sposób, by obejmowało ono

nie tylko upowszechnianie, ale i sprzyjało ich wdrażaniu. Można tutaj z jednej

strony odwołać się do rozwiązań przyjętych przy wdrażaniu funduszy strukturalnych (np.

do ogłaszanych w ramach POKL konkursów na projekty innowacyjne) albo do rozwiązań

przyjętych we włoskiej Sieci Obszarów Wiejskich, gdzie pewne kategorie partnerów (LGD)

z racji na swoją pozycję w strukturze zarządzania terytorium pełnić mogą rolę swoistej

agencji rozwoju regionalnego. Projekty rozpowszechniania dobrych praktyk i innowacji,

zawierające opis ścieżki ich wdrażania w Polsce lub – tym bardziej – wskazanie źródeł, z

jakich mogłoby być finansowane wdrażanie dobrej praktyki lub innowacji – byłyby

premiowane przy kwalifikacji dodatkowymi punktami.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


82

Pytanie ewaluacyjne 6: Które z dobrych praktyk zagranicznych mogą być

wykorzystane dla modyfikacji polskiego modelu KSOW? Jakie należałoby podjąć kroki w

celu ich adaptacji?

Analiza możliwości zastosowania dobrych praktyk zagranicznych została przeprowadzona

przy okazji na poprzednie pytania ewaluacyjne, na tle analizy rozwiązań polskich. W tym

miejscu chcielibyśmy przedstawić możliwości adaptacji tych praktyk na gruncie polskim w

formie tabelarycznej. Tabela odnosi sie tylko do tych opisanych wcześniej

rozwiązań zagranicznych, których adaptacja w Polsce oceniona została w

wyniku badania jako zasadna.

Tabela 3.2.1. Rozwiązania i sposoby adaptacji rozwiązań zagranicznych na gruncie polskim

Rozwiązanie Kraj Sposób adaptacji na

gruncie polskim

Stworzenie na poziomie

regionalnym i centralnym

komórek zajmujących się

animacją.

Uzewnętrznienie zadań

związanych z animacją.

Francja

Powierzenie zadań

animacyjnych regionalnym

grupom roboczym,

ewentualnie wyłonionym z

grup roboczych partnerom

Na poziomie centralnym

zadania animacyjne mogłaby

realizować FAPA

Innym rozwiązaniem może

być uzewnętrznienie zadań

animacyjnych i powierzenie

ich wyłonionej w wyniku

przetargu firmie (lub kilku

firmom)

Krajowy Okrągły Stół

Partnerstwa (Tavolo

nazionale di partenariato) –

powołany do życia w styczniu

2009 roku zrzesza członków

Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich oraz przedstawicieli

instytucji i organizacji

reprezentatywnych na

poziomie krajowym, w celu

promowania uczestnictwa

i partycypacyjnego systemu

zarządzania

Coroczne „Spotkania

Krajowe”, w których mogą

wziąć udział wszyscy

interesariusze (Francja).

"Oddolne" podejście

Włochy, Litwa, Francja

Organizacja spotkań dla

członków Sekretariatów

Regionalnych

Postulowany w raporcie

rozwój narzędzi komunikacji

bezpośredniej między

partnerami


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


83

(bottom-up). Istnieje kilka

bezpośrednich narzędzi

komunikacyjnych wśród

członków Sieci poza

formalnymi strukturami: forum

dyskusyjne zaproponowane

przez Sekretariat, grupa

dyskusyjna Komitetów itp. (w

grupach / forum mogą

uczestniczyć przedstawiciele

organizacji, które nie należą do

sieci).

Sieć włoska w swoich

działaniach komunikacyjnych

wykorzystuje bardzo szeroki

wachlarz środków, począwszy

od tradycyjnych, papierowych

publikacji poprzez produkty

multimedialne (filmy, spoty),

internet (portal, blogi, fora,

sięgając do sieci

społecznościowych) aż do

najnowszych,

niekonwencjonalnych odmian

marketingu (plemienny,

wirusowy).

Włochy (a także Holandia)

Uzupełnienie portalu KSOW

o forum umożliwiające

prowadzenie dyskusji.

Promowanie w ramach

KSOW inicjatyw rozwijania

internetowych narzędzi

społecznościowych (jako

projektów odrębnych wobec

portalu KSOW).

Promocja współpracy

międzynarodowej z włoskimi

partnerami realizującymi tego

typu inicjatywy

komunikacyjne (a także z

realizującymi podobne

działania partnerami

holenderskimi). Wspierani

powinni być partnerzy polscy

chcący realizować projekty o

takiej tematyce.

Model wyboru projektów do

realizacji przez Sieć, oparty na

procedurze konkursowej.

Francja

Wprowadzenie przez

sekretariaty regionalne

regulaminów kwalifikacji

projektów, zawierających

kryteria strategiczne (związane

z Planem działania), kryteria

promujące związek projektu z

wdrażaniem PROW oraz

kryteria sprzyjające rozwojowi

aktywności w sieci.

Filozofia promowania

dobrych praktyk i

innowacji, uwzględniająca

ich wdrażanie. Cechą

charakterystyczną włoskiej

Sieci, wielokrotnie

Włochy

Nie ma w polskim systemie prawnym żadnych przeszkód, by partnerzy poszukujący rozwiązań innowacyjnych (np. poprzez

analizy rozwiązań


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


84

podkreślaną przez

respondentów jako jej

wartość dodana i innowacja

- jest bowiem szeroki

zakres wsparcia, udzielany

interesariuszom, nie tylko w

celu korzystania ze środków

EFRROW, ale również

innych funduszy

europejskich. Zamierzeniem

jest uczynienie z LGD

swego rodzaju agencji

rozwoju lokalnego,

posiadających szeroką

wiedzę na temat

dofinansowania z UE

i aktywnie z niego

korzystających.

stosowanych w innych krajach) i promujący te rozwiązania na polskim gruncie nie mogli – w ramach tej promocji –

poszukiwać podmiotu gotowego wprowadzić takie rozwiązanie do głównego nurtu, czy to finansowania z odpowiednich Działań PROW, z funduszy strukturalnych czy ze

środków własnych. Poszukiwanie takich partnerów-inwestorów mogłoby uzyskiwać dofinansowanie w ramach KSOW, a także mogłoby byś dodatkowo punktowane

przy kwalifikacji projektów. Z uwagi na ryzyko związane z wdrażaniem rozwiązań innowacyjnych znalezienie takiego partnera nie musiałby być obligatoryjne i nie wiązałoby się z konieczności zwracania środków wydatkowanych na to.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------

Agrotec Polska Sp. z o.o.

85

4 Wnioski i rekomendacje

Tabela wniosków i rekomendacji badania ewaluacyjnego

pt. „Ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej”

Lp.

Wniosek

(z odwołaniem do str.

w raporcie)

Rekomendacja

Oczekiwany efekt

wdrożenia

rekomendacji

Sposób wdrożenia Adresat

rekomendacji

Termin

realizacji

1.

Brak instrumentów

diagnozowania

problemów na poziomie

regionu

Nowelizacja z dnia 28

lipca 2011 roku ustawy o

wspieraniu rozwoju

obszarów wiejskich ze

środków EFRROW daje

możliwość (nie nakłada

natomiast obowiązku)

zarządom województw

powołania Regionalnych

Grup Roboczych KSOW.

(s. 46, 56-57)

Zasadnym jest

monitorowanie procesu

powoływania

regionalnych grup i

udzielenie niezbędnego

wsparcia ze strony

Sekretariatu Centralnego

KSOW w tym procesie.

Zwiększenie udziału

partnerów KSOW

(szczególnie NGO’s

działających na terenach

wiejskich) na poziomie

regionu w procesie

zarządzania Siecią.

Wyjaśnienie potrzeby i

zasadności

funkcjonowania

regionalnych grup

roboczych i zasad pracy

tych grup.

Przygotowanie informacji (w

formie przykładów dobrych

praktyk) o zasadach

powoływania członków

grupy roboczej i jej zadań

związanych z opiniowaniem

regionalnego Planu działania

KSOW. Opracowanie

informacji na podstawie

doświadczeń w

funkcjonowaniu Grupy

Roboczej KSOW działającej

na poziomie kraju, przy

Sekretariacie Centralnym

KSOW.

Sekretariat

Centralny

KSOW,

Sekretariaty

Regionalne

KSOW

I kw. 2012

roku

2.

Obecnie istniejące

rozwiązanie pozwala na

pewną dowolność

definiowania typu

partnera, co przekłada

się bezpośrednio na

nieprzydatność tak

powstałej bazy (aktualna

Rekomenduje się zmianę

formularza

zgłoszeniowego do bazy

partnerów KSOW poprzez

zdefiniowanie

zamkniętego katalogu

form prawnych (w tym

osoby fizyczne, grupy

Nastąpi poprawa

funkcjonalności bazy i

zwiększenie ilości

kontaktów bezpośrednich

między partnerami.

Tak powstała baza

mogłaby się stać sama w

Analiza występujących w

bazie partnerów typów, a

następnie ich kategoryzacja

i zdefiniowanie.

Zlecenie modyfikacji bazy.

Sekretariat

Centralny

KSOW

I półrocze

2012


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


86

baza zawierająca nazwę

partnera, typ partnera,

województwo, numer

telefonu czy mail

powinna być możliwa do

wygenerowania w każdej

chwili).

(s. 36)

nieformalne),

inwentaryzację

istniejącej bazy danych –

m.in. poprzez

aktualizację danych

partnerów, prowadzenie

telefonicznej lub

mailowej weryfikacji

nowo zarejestrowanych

partnerów, umożliwienie

szybkiego eksportu bazy

danych (np. do Excela,

SPSS).

sobie narzędziem działania

KSOW (np.

komunikacyjnym).

3.

Wyniki prowadzonych

badań wskazują na

niedostateczną wielkość

zatrudnienia w

Sekretariatach

Regionalnych KSOW w

kontekście realizacji

przez nie celów KSOW

(szczególnie

animacyjnych).

Jednocześnie charakter

KSOW jako struktury

sieciowej z założenia

umożliwia wykorzystanie

elastycznych form

zatrudnienia ekspertów/

specjalistów.

(s. 32-33)

Rekomenduje się

zwiększenie zatrudnienia

w Sekretariatach

Regionalnych poprzez

zastosowanie

elastycznych form

zatrudnienia wobec

specjalistów/ ekspertów

dopasowanych

każdorazowo do zadań

realizowanych w danym

Planie działania KSOW.

Zostanie osiągnięty

większy stopień wsparcia

wdrażania PROW poprzez

działania KSOW.

Wspólne posiedzenia Grupy

Roboczej i Komitetu;

wyodrębnienie grupy

kontaktowej spośród obu

gremiów, która

zajmowałaby się organizacją

przepływu informacji między

nimi. Jest to szczególnie

istotne w momencie

przygotowywania Planu

Działania KSOW i przy jego

ewentualnych

aktualizacjach.

Sekretariat

Centralny

KSOW,

Sekretariaty

Regionalne

KSOW

Od I kw.

2012

4.

Wśród partnerów KSOW

dominują partnerzy

instytucjonalni (LGD,

samorządy itp.), którzy i

Rekomenduje się

włączenie w nurt

partnerstwa KSOW

partnerów

Aktywizacja „uśpionych”

partnerów, wzrost kapitału

społecznego na wsi.

Promocja korzyści z udziału

w sieci kierowana do tego

typu partnerów;

wzmocnienie instrumentów

Sekretariat

Centralny

KSOW,

Sekretariaty

Od I kw.

2012


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


87

tak podejmowaliby

współpracę, niezależnie

od tego, czy KSOW by

istniała. Równocześnie w

ocenie części partnerów

na obecnym etapie

rozwoju sieci wyczerpała

się możliwość

przystępowania do KSOW

partnerów

instytucjonalnych (za

wyjątkiem NGO’s).

(s. 39)

nieinstytucjonalnych

poprzez promowanie

KSOW jako struktury

otwartej na takich

partnerów, zachęcanie do

współpracy, pokazywanie

realnych korzyści, jakie

może uzyskać taki

partner.

komunikacji dla tego typu

partnerów (przede

wszystkim w oparciu o

internet i portal KSOW,

wzorując się na

rozwiązaniach przyjętych we

Włoszech i w Holandii.

Regionalne

KSOW

5.

Określanie priorytetów

do Planów Działań

wymaga szerszego

uczestnictwa partnerów

KSOW. Doświadczenia

zagraniczne (Litwa,

Włochy) wskazują, że

takie rozwiązanie daje

partnerom poczucie

wpływu na decyzje, a

przez to wpływa na

aktywność i

zaangażowanie w

działania na rzecz KSOW.

(s. 41-42)

Rekomenduje się

organizowanie

spotkań/konferencji (raz

na dwa lata), na które

zapraszani byliby

wszyscy partnerzy KSOW

w celu przedyskutowania

i zaopiniowania

priorytetów dla Planu

działania na kolejne dwa

lata.

Zwiększenie aktywności

partnerów w sieci,

zwiększenie ich

zaangażowania w

tworzenie, a w

konsekwencji – w

realizację Planu działania.

Wartością dodaną

najbliższego spotkania

(2012) byłoby

rozpoznanie, na ile już

sformułowany wg starej

metody Plan jest

akceptowany przez ogół

partnerów.

Pierwsze spotkanie tego

typu, z uwagi na

zaawansowanie Planu,

mogłoby służyć dyskusji nad

jego koniecznymi

modyfikacjami.

Sekretariat

Centralny

W 2012 r.

6.

Konsultacje projektu

Planu działania przez

Sekretariaty Regionalne

prowadzone są w bardzo

okrojonej skali (tylko

umieszczenie projektu

Rekomenduje się zmianę przepisów prawa (Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich) w celu

Poszerzenie procesu

konsultacji Planu

działania. Wprowadzenie

czynnika aktywizującego

partnerów.

Zmiany Planu działania

powinny być prowadzone

tylko w odniesieniu do

zmian kluczowych założeń

tego dokumentu czy zmian

finansowych powyżej

Minister RiRW

Sekretariat

Centralny

Od I kw.

2012


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


88

Planu działania na stronie

internetowej). Brakuje w

procesie tworzenia Planu

działania miejsca na

konsultacje o charakterze

międzyregionalnym.

Procedura aktualizacji

Planu działania jest

tożsama z procedurą

jego tworzenia, co

sprawia, że jest mało

elastyczna.

(s. 43)

umożliwienia i zobligowania Sekretariatów Regionalnych do prowadzenia szerszych konsultacji projektu Planu działania zarówno w swoim regionie (z partnerami), jak i międzyregionalnie.

Rekomenduje się również uproszczenie i skrócenie procedury zmiany Planu działania.

określonych progów

minimalnych.

7.

Dominującą rolę w

pracach Grupy Roboczej

ds. KSOW pełnią

przedstawiciele władz

administracji rządowej i

samorządowej. Na

potrzebę szerszego

włączenia partnerów

KSOW w proces

zarządzania i

decydowania (poprzez

uczestnictwo w pracach

Grupy Roboczej ds.

KSOW) wskazują wyniki

badań, a przykładem są

doświadczenia

zagraniczne w

stosowaniu oddolnego

podejścia (model

"bottom-up") do tych

kwestii.

(s. 45)

Rekomenduje się zmianę Zarządzenia Nr 32 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 września 2010 r. zmieniające zarządzenie w sprawie powołania Grupy Roboczej do spraw Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w kierunku zwiększenia liczby reprezentantów partnerów KSOW jako członków Grupy Roboczej ds. KSOW.

Większe zróżnicowanie

składu grupy roboczej

KSOW, bardziej

reprezentatywne dla

struktury partnerów.

Zmiana Zarządzenia

Ministra RiRW.

Minister RiRW

Sekretariat

Centralny

Od I kw.

2012 r.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


89

8.

W badaniu stwierdzono

deficyt wiedzy

pracowników

Sekretariatów w zakresie

przygotowania wniosków

o płatność w ramach

Schematu III Pomocy

Technicznej PROW 2007-

2013, uznawania

kwalifikowalnosci

wydatków, ustawy PZP w

kontekście KSOW.

(s. 48-49)

Rekomenduje się prowadzenie szkoleń dla pracowników Sekretariatów Regionalnych KSOW w formie warsztatów z zakresu przygotowania wniosków o płatność z III Schematu Pomocy Technicznej PROW 2007-2013, określania kwalifikowalności wydatków, ustawy PZP w kontekście jej stosowania w działaniach KSOW.

Usprawnienie procesu

rozliczania projektów.

Preferowaną formą

szkolenia powinny być

zajęcia warsztatowe

(praktyczne).

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od i KW.

2012

9.


konieczność

intensyfikacji działań

animacyjnych na

poziomie regionu. Analiza

rozwiązań francuskich

pokazuje, że działania

takie mogą zostać

uzewnętrznione.

(s. 59-61)

Należy rozważyć rozpisanie przetargu na pełnienie zadań animacyjnych w regionach.

Aktywizacja partnerów,

szczególnie partnerów

„uśpionych”. Szansa na

przyciągnięcie podmiotów,

które nie uczestniczą w

Sieci.

Ogłoszenie jednego

przetargu na poziomie

centralnym lub przetargów

na poziomie regionów. W

tym drugim przypadku

tworzenie komórek animacji

nie byłoby obligatoryjne.

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od I kw.

2012 r.

10.

Plan działania nie zawiera

diagnozy potrzeb w

zakresie wsparcia KSOW

dla wdrażania PROW, nie

pozwala m.in. na celową

kwalifikację projektów i

ocenę ich rezultatów np.

pod kątem wpływu na

PROW. Znaczna cześć

Włączenie

Departamentów MRiRW,

odpowiedzialnych za

wdrażanie

poszczególnych Osi

PROW 2007-2013 do

procesu tworzenia

Planów działania KSOW

poprzez ich udział w

Bliższy związek

realizowanych z

potrzebami wdrażania

PROW identyfikowanymi w

regionach.

Plan Działania powinien być

oparty z jednej strony o

diagnozę i prognozę potrzeb

dokonywaną przez

Departamenty zajmujące się

wdrażaniem Osi PROW, jak i

przez Regionalne Grupy

Robocze. Praktyka ta

powinna być kontynuowana

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od I kw.

2012 r.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


90

partnerów KSOW, a

nawet część pracowników

Sekretariatów nie

dostrzega roli KSOW jako

instrumentu

wspomagającego

wdrażanie PROW 2007-

2013.

(s. 73-75)

diagnozowaniu potrzeb

wynikających z

wdrażania PROW w

regionie.

Należy przy

kwalifikowaniu projektów

zwracać uwagę na ich

związek z problemami

podnoszonymi w

diagnozie potrzeb

regionu.

w następnych okresach

programowania. Ograniczy

to również ryzyko

finansowania projektów nie

przyczyniających się do

wdrażania PROW.

11.


potrzebę rozwoju

narzędzi komunikacji

opartych o internet.

Analiza rozwiązań

włoskich wskazuje, że

tworzenie takich narzędzi

może przyczyniać sie do

aktywizacji partnerów

Sieci.

(s. 63)

Należy wprowadzić do

najbliższego Planu

działania (i następnych)

priorytetu dla tworzenia

takich narzędzi przez

partnerów. Projekty tego

typu powinny być

odpowiednio

premiowane.

Poprawa jakości i

częstotliwości komunikacji

między partnerami. KSOW

w większym stopniu staje

się forum dyskusji o

problemach obszarów

wiejskich.

Wzbogacenie portalu o

narzędzia bezpośredniej

komunikacji.

Równocześnie, niezależnie

od portalu, powstawać

mogą takie instrumenty jak

forum dyskusyjne (ew. fora

tematyczne), blogi lub

platformy blogowe KSOW

itp.

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od I kw.

2012 r.

12.

Większość pracowników

Sekretariatów jako

główną przyczynę

niewystarczającego

rozpowszechnienia

informacji o KSOW

wskazało niewłaściwe

metody informowania i

promocji, stosowane

przez ich Sekretariat

Regionalny. Drugą ze

wskazywanych przyczyn

Przeprowadzenie

segmentacji

potencjalnych partnerów

KSOW i skierowanie do

nich odpowiedniego

przekazu o korzyściach

uczestnictwa w KSOW,

zależnie od ich potrzeb.

Poprawa wiedzy o

działaniach KSOW,

aktywizacja „uśpionych”

partnerów.

Promocja KSOW może

zostać powierzona w wyniku

przetargu

wyspecjalizowanej firmie.

Firma taka powinna ściśle

współpracować z

Regionalnymi Grupami

Roboczymi.

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od I kw.

2012 r.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


91

były niewłaściwe metody

stosowane przez

Sekretariat Centralny.

(s. 65-66)

13.

Brak diagnoz problemów

dokonywanych na

poziomie regionalnym.

Nie ma podstaw do

wskazywania projektów i

działań priorytetowych i

mniej ważnych.

(s. 76-77)

Diagnozy problemów

regionalnych, zawarte w

Planie działania, powinny

prowadzić do

sformułowania kryteriów

naboru projektów.

Projekty kwalifikowane

powinny być w oparciu o

priorytety wynikające z

diagnozy. Proces

kwalifikacji projektów

powinien być wspierany

przez ekspertów.

Większa atrakcyjność

KSOW jako źródła

finansowania projektów.

Przyciągnięcie partnerów

mniej doświadczonych w

realizacji projektów.

Procedury powinny zostać

opracowane w oparciu o

procedury Pomocy

Technicznej, z

uwzględnieniem regionalnej

diagnozy potrzeb. Powinny

również uzyskać akceptację

ARiMR w celu uniknięcia

późniejszych problemów z

interpretacją.

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od I kw.

2012 r.

14.


potrzebę stworzenia

systemu informacji, który

nie tylko obejmowałby

narzędzia do rejestracji i

katalogowania dobrych

praktyk, ale także ocenę

ich przydatności i

selektywne

zapoznawanie z nimi

partnerów, którzy

wyrazili chęć

pozyskiwania takich

informacji.

(s. 78-79)

Powierzenie zewnętrznej

firmie (w wyniku

przetargu) stworzenia

systemu informacji o

dobrych praktykach i

innowacjach,

zawierającego jasne

kryteria selekcji i

dystrybucji informacji.

Usprawnienie promocji

dobrych praktyk i

innowacji.

System taki mógłby składać

się z dwóch elementów:

biernego, czyli bazy danych

pozwalającej na podstawie

precyzyjnych kryteriów

wygenerować informacje

odpowiadające potrzebom

użytkownika; oraz

aktywnego, czyli

newslettera pozwalającego

na przekazywanie

zainteresowanym

użytkownikom

selekcjonowanej wcześniej

według zaprogramowanych

przez nich kryteriów.

Sekretariat

Centralny

Od I kw.

2012 r.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


92

15.

Niektórym z działań

związanych z prezentacją

dobrych praktyk sprzyja

finansowanie poza PZP.

(s. 77 – 78)

Należy rozważyć, czy

możliwe jest w ramach

obecnego systemu

finansowania KSOW

finansowanie części

projektów (np. projektów

autorskich, do określonej

kwoty) – w formie

grantów.

Zachęta dla partnerów

KSOW do starania sie o

dofinansowanie.

Przyjęcie takiej formy

finansowania, np. w postaci

konkursów grantowych,

wymagałoby zapewne opinii

prawnej co do

dopuszczalności tego typu

finansowania.

Sekretariat

Centralny

Sekretariaty

Regionalne

Od I kw.

2012 r.

16.

Implementacja rozwiązań

innowacyjnych to nie

tylko transfer w jedną

stronę. Bardziej

stymulująca jest

wymiana.

(s. 80-81)

Wyodrębnienie bazy

dobrych praktyk, które

mogą być

rekomendowane jako

rozwiązania do

zastosowania w całej UE.

Alternatywnie:

prowadzenie bazy

dobrych praktyk

przynajmniej w języku

angielskim.

Zwiększenie

zainteresowania polskimi

rozwiązaniami,

wzmocnienie

międzynarodowej

wymiany idei i współpracy

przy projektach.

Odpowiednie

przekształcenie obecnej

bazy dobrych praktyk

zgodnie z rekomendacją.

Sekretariat

Centralny

Od I kw.

2012 r.

17.

Cechą charakterystyczną

włoskiej Sieci,

wielokrotnie podkreślaną

przez respondentów jako

wartość dodana i

innowacja - jest szeroki

zakres wsparcia,

udzielany

interesariuszom, nie

tylko w celu korzystania

ze środków EFRROW, ale

również innych funduszy

europejskich.

Rozwiązanie to może być

bez przeszkód prawnych

Wprowadzenie – jako

kosztu kwalifikowalnego

przy projektach

promujących innowacje –

finansowania

poszukiwania inwestora

zainteresowanego

wdrożeniem innowacji.

Równoczesne

zaakceptowanie, że

poszukiwanie takie nie

musi zakończyć się

sukcesem.

Aktywizacja partnerów w

kierunku pozyskiwania

innowacji. Premią za

promocje innowacji może

być korzyść z wdrożenia.

Z uwagi na ryzyko związane

z wdrażaniem rozwiązań

innowacyjnych znalezienie

takiego partnera nie

musiałby być obligatoryjne i

nie wiązałoby się z

konieczności zwracania

środków wydatkowanych na

to.

Sekretariat

Centralny

Od I kw.

2012 r.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


93

zastosowane na gruncie

polskim.

(s. 80)

18.

Rozwiązanie francuskie

dotyczące

funkcjonowania komisji

dokonujących wyboru

projektu wydaje się

zapewniać wybór

projektów

odpowiadających

charakterowi regionalnej

struktury wdrażania

PROW we Francji. Udział

ekspertów w pracach nad

wyborem projektu

zapewnia bezstronne

wsparcie przy procesie

wyboru.

(s. 76, 83)

Wdrożenie zasad

konkursowego wyboru

projektów z wsparciem

procesu wyboru przez

ekspertów.

Usprawnienie procesu

wyboru projektu,

zapewnienie wyboru

projektu dostosowanego do

aktualnych potrzeb

realizacji Programu.

Organizacja panelu

dyskusyjnego z

Sekretariatem Krajowym

Francuskiej Sieci na temat

zasad i trybu konkursowego

wyboru projektów KSOW;

organizacja warsztatu na

temat wspólnych zasad

wyboru najlepszych i

innowacyjnych projektów z

udziałem przedstawicieli

Sekretariatu Centralnego i

wybranych sekretariatów

regionalnych z jednym z

samorządów województw

(np. Mazowiecka Jednostka

Wdrażania Programów

Unijnych), opracowanie

zasad wsparcia procesu

wyboru projektu przez

ekspertów, przygotowanie

stosowanych zmian w

zarządzeniu Ministra

Rolnictwa i Rozwoju Wsi

dotyczących funkcjonowania

Krajowej Sieci.

Departament

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

MRiRW oraz

Sekretariat

Centralny

KSOW

I kw. 2012

roku


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------


94


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


95

Aneksy

Analiza struktury organizacyjnej w wybranych krajach UE

Na podstawie danych zastanych ogólnej analizie poddana została struktura KSOW we

wszystkich krajach UE. Wyniki analizy znajdują się w tabeli poniżej.

Tabela 1. Struktura KSOW w poszczególnych krajach UE (poza Polską, Włochami, Francją

i Litwą)

Kraj Podstawowa

struktura Sieci

Szczegółowe informacje na temat Sieci w danym

kraju

Austria Jedna Sieć

Austriacka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

grudnia 2008 r. Organizacja Sieci została powierzona przez

Instytucję zarządzającą (Federalne Ministerstwo Rolnictwa,

Leśnictwa, Środowiska i Gospodarki Wodnej) konsorcjum

trzech organizacji partnerskich (Agrar Projekt Verein,

Umweltdachverband UWD i ÖAR Regionalberatung GmbH).

Belgia

Dwie Sieci

(Flandria i

Walonia)

Flamandzka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

grudnia 2007 r.

Flamandzka KSOW funkcjonuje w ramach Ministerstwa

Rolnictwa i Rybołówstwa, działa we Flandrii, ale stanowi

także część szerszej sieci ogólnokrajowej. Reprezentuje ona

zarówno flamandzką, jak i walońską sieć obszarów

wiejskich (Réseau Rural Wallon), a zatem reprezentuje kraj

jako całość.

Walońska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

kwietnia 2009 r.

i zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami pełnić ma funkcję

platformy wymiany doświadczeń i dobrych praktyk wśród

wszystkich podmiotów zaangażowanych w rozwój obszarów

wiejskich. Realizację pierwszego etapu działalności

walońskiej sieci, który potrwa do końca 2011 r., udzielono

firmie „Trame”.

Bułgaria Jedna Sieć

Działalność bułgarskiej KSOW koordynuje Dyrekcja

Rozwoju Obszarów Wiejskich, będąca częścią Ministerstwa

Rolnictwa i Żywności. Zadanie kierowania KSOW zostanie

zlecone podmiotowi zewnętrznemu wybranemu przez

instytucję zarządzającą PROW w drodze procedury

przetargu konkurencyjnego.

Czechy Jedna Sieć

Czeska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

listopada 2008 r. Sieć składa się z jednostki centralnej i

jednostek organizacyjnych (biur łącznikowych) działających

na poziomie regionalnym (NUTS3 i NUTS4). Sieć

funkcjonuje w ramach Ministerstwa Rolnictwa.

Cypr Jedna Sieć

Cypryjska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

listopada 2008 r. Sekretariat Krajowy KSOW usytuowany

jest w strukturze Cypryjskiego Ministerstwa Rolnictwa,


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


96

Zasobów Naturalnych i Środowiska, które pełni funkcje

Instytucji Zarządzającej środkami finansowymi PROW na

lata 2007-2013.

Dania Jedna Sieć

Duńska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od 1 marca

2007 r. Struktura sieci obejmuje jednostkę centralną sieci,

pełniącą obowiązki sekretariatu krajowego dla KSOW i dla

sieci FARNET (ustanowionej w ramach programu

Europejskiego Funduszu Rybackiego – EFR).

Estonia Jedna Sieć

Estońska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od maja

2007 r. Sekretariat Krajowy KSOW usytuowany jest w

strukturze jednostki organizacyjnej Centrum Badawcze

Ekonomiki Wiejskiej administrowanego przez Estońskie

Ministerstwo Rolnictwa.

Finlandia Jedna Sieć

Fińska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

października 2007 r. Jedna Sieć uwzględnia specyfikę

istnienia 2 PROW (jeden dla Finlandii kontynentalnej i jeden

dla Wysp Alandzkich). Sekretariat Krajowy KSOW działa w

strukturze Fińskiego Ministerstwa Rolnictwa i Leśnictwa

(Departament Rolnictwa, administrujący środkami

finansowymi PROW na lata 2007-2013).

Niemcy

Jedna Sieć

ogólnonarodowa i

kilkanaście sieci

regionalnych

Niemiecka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

lutego 2008 r. Sieci regionalne obejmują następujące

landy: Bawaria, Północna Nadrenia-Westfalia, Saksonia,

Hesja, Brandenburgia, Hamburg, Dolna Saksonia i Brema,

Kraj Saary, Badenia-Wirtembergia, Nadrenia-Palatynat,

Turyngia, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Szlezwik-

Holsztyn, Saksonia- Anhalt. Z uwagi na realizowaną przez

Niemcy politykę rozwoju obszarów wiejskich opartą o 14

regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich

wdrażanych przez rządy federalne krajów związkowych

(niem. Länder – Landy) na poziomie NUTS1, Niemiecka

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa w oparciu o

oddzielny program utworzenia i działania KSOW. Program

zatwierdzony został przez KE. Sekretariat Centralny

Niemieckiego KSOW usytuowany jest w federalnym

instytucie, którego działalność nadzorowana jest przez

Federalne Ministerstwo Żywności, Rolnictwa i Ochrony

Konsumenta.

Grecja Jedna Sieć

Grecka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

listopada 2008 r. Za funkcjonowanie sieci odpowiada

instytucja zarządzająca greckim Programem Rozwoju

Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007–2013

(Ministerstwo Obszarów Wiejskich i Żywności, Sektor

Administracyjny Zasobów Społecznych i Infrastruktury).

Węgry Jedna Sieć

Sieć została ustanowiona w dniu 1 października 2008 r.

Jednostka wsparcia sieci (stały sekretariat węgierskiej

Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich) funkcjonuje w ramach

Instytutu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Edukacji i


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


97

Doradztwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Obszarów

Wiejskich (MRD RDEAI).

Irlandia Jedna Sieć

Irlandzka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

grudnia 2008 r. Zadanie zarządzania działalnością jednostki

wsparcia Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Irlandii

powierzono oddziałowi badawczo-rozwojowemu Instytutu

Tipperary. Jednostka wsparcia koordynuje działalność sieci

pod auspicjami instytucji zarządzającej w Departamencie

Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności.

Łotwa Jedna Sieć

Łotewska Krajowa Siec Obszarów Wiejskich działa od lipca

2008 r.

W ramach Ośrodka Doradztwa i Szkoleń Obszarów

Wiejskich Łotwy utworzono centralną jednostkę sieci.

Luksemburg Jedna Sieć

Luksemburska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

czerwca 2008 r. Luksemburska KSOW stanowi integralną

część Ministerstwa Rolnictwa, Uprawy Winorośli i Rozwoju

Obszarów Wiejskich, które jest instytucją zarządzającą dla

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.

Malta Jedna Sieć

Maltańską Krajową Sieć Obszarów Wiejskich oficjalnie

powołano do życia w lipcu 2009 r. Za całość działalności

sieci odpowiada instytucja zarządzająca działająca w

ramach Ministerstwa Zasobów i Rozwoju Wsi.

Holandia Jedna Sieć

Holenderska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

października 2007 r. Instytucja zarządzająca, którą jest

Ministerstwo Rolnictwa, Przyrody i Jakości Żywności, zleciła

organizację jednostki wsparcia sieci konsorcjum

składającemu się z pięciu organizacji. Trzy z nich zajmują

się podstawową działalnością zarządczą jednostki wsparcia

oraz tworzą zespół ułatwiający nawiązywanie kontaktów.

Pozostali dwaj członkowie zapewniają wsparcie tematyczne

odpowiednio do pojawiających się potrzeb.

Portugalia Jedna Sieć

Portugalska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

marca 2009 r. Jednostka wsparcia sieci KSOW funkcjonuje

w ramach Ministerstwa Rolnictwa, Rozwoju Obszarów

Wiejskich i Rybołówstwa, w Biurze Planowania i Polityki.

Struktura ta jest jednak rozszerzona na oddziały w każdej z

Regionalnych Dyrekcji Rolnictwa w Portugalii

kontynentalnej oraz w każdym z Regionalnych

Sekretariatów Rolnictwa w regionach autonomicznych. Sieć

uwzględnia specyfikę 3 regionalnych PROW (dla obszarów

kontynentalnych Portugalii, Madery i Azorów).

Rumunia Jedna Sieć W Rumunii nie został ustanowiony dotychczas Sekretariat

KSOW

Słowacja Jedna Sieć

Słowacka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

października 2008 r. Jej organizację zlecono częściowo

podmiotom zewnętrznym, a zarządza nią Agencja Rozwoju

Obszarów Wiejskich. Struktura sieci obejmuje Komitet

Sterujący, Centralną Jednostkę Sieci i siedem biur


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


98

regionalnych.

Słowenia Jedna Sieć

Słoweńska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od

kwietnia 2008 r.

Za nadzór nad wdrożeniem i działalnością KSOW oraz jej

plan działania odpowiada Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa

i Żywności.

Hiszpania Jedna Sieć

Hiszpańską Krajową Sieć Obszarów Wiejskich ustanowiono

po jej zatwierdzeniu 17 lipca 2008 r. Sieć uwzględnia

specyfikę 17 regionalnych Programów Rozwoju Obszarów

Wiejskich: Andaluzja, Aragonia, Baleary, Kraj Basków,

Wyspy Kanaryjskie, Kantabria, Kastylia i Leon, Kastylia-La

Mancha, Katalonia, Estremadura, Galicia, Madryt, Murcja,

Nawarra, Asturia, Rioja, Walencja.

Szwecja Jedna Sieć

Szwedzka Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich działa od maja

2007 r. Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich w tym kraju jest

oparta na sformalizowanym członkostwie i posiada

sekretariat, którym jest Jednostka Centralna Sieci

działająca w ramach szwedzkiego Urzędu Rolnictwa.

Wielka Brytania

Jedna Sieć

ogólnonarodowa i

cztery Sieci

krajowe

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich Zjednoczonego Królestwa

jest organizacją nadrzędną skupiającą cztery odrębne sieci

krajowe wdrażające programy rozwoju obszarów wiejskich

w Anglii, Irlandii Północnej, Szkocji i Walii. Stanowi ona

element łączący osobne sieci Anglii, Irlandii Północnej,

Szkocji i Walii.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ekspertyzy „Funkcjonowanie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem struktur organizacyjnych, jak również dostępności informacji w ramach KSOW”,

dr M. Król, Warszawa, marzec 2010 oraz http://enrd.ec.europa.eu/national-rural-networks/nrn-information/pl/nrn-information_home_pl.cfm

W ramach badania Wykonawca szczegółowo przeanalizował funkcjonowanie Sieci w

trzech krajach członkowskich UE: dwóch krajach, będących wieloletnimi członkami UE

(Francja i Włochy) oraz w jednym kraju, który przystąpił do UE w 2004 r. (Litwa). Z

przeprowadzonych badań wynika, że system funkcjonowania sieci zależy w ogromnym

stopniu od specyfiki administracyjnej kraju oraz jego wcześniejszych doświadczeń,

związanych z wdrażaniem WPR, w szczególności z podejściem Leader.

Poniżej przedstawiono analizę każdego z trzech krajów.

Francja

Po analizie wyników ewaluacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2000-2006,

Francja zdecydowała się na zdecentralizowane programowanie na okres 2007-2013. Stąd

obecna struktura francuskiego PROW (i co za tym idzie, struktura Sieci) opiera się o

oddzielne Programy dla Heksagonu (Francji kontynentalnej - PDRH), Korsyki oraz 4

departamentów zamorskich (Gwadelupa, Martynika, Gujana i Reunion). Odpowiada ona

bardziej na zróżnicowanie rolnicze, środowiskowe i terytorialne.

http://enrd.ec.europa.eu/national-rural-networks/nrn-information/pl/nrn-information_home_pl.cfm

http://enrd.ec.europa.eu/national-rural-networks/nrn-information/pl/nrn-information_home_pl.cfm


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


99

Francuska sieć obszarów wiejskich działa na dwóch poziomach: krajowym i regionalnym.

Sieć krajowa zrzesza 26 sieci regionalnych (21 na terytorium Francji kontynentalnej17, 1

na Korsyce oraz 4 w departamentach zamorskich Francji: Gwadelupa, Martynika, Gujana

i Reunion).

Struktura operacyjna Sieci

Francuska Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich (Reseau Rural) jest zarządzana wspólnie

przez dwóch tzw. co-pilotów - Ministerstwo Rolnictwa, Żywności, Rybołówstwa, Obszarów

Wiejskich i Planowania Przestrzennego (MAAPRAT - Ministère de l’agriculture, de

l’alimentation, de la pêche, de la ruralité et de l’aménagement du territoire) oraz

Międzyresortowe Przedstawicielstwo do spraw Planowania Przestrzennego i

Konkurencyjności (DATAR - Délégation interministérielle à l'Aménagement du Territoire

et à l'Attractivité Régionale). Instytucje te w działaniach wspiera Agencja Usług i

Płatności, (Agence de Services et de Paiement), która zarządza dystrybucją środków

europejskich.

W ramach Sieci działa Walne Zgromadzenie (Assemblé Générale) i Stały Komitet

(Commission Permanente) oraz Krajowa Komórka Animacyjna (Cellule Nationale

d’Animation).

Walne Zgromadzenie składa się z przedstawicieli instytucji krajowych działających w

dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich i 26 regionalnych „referentów” (przedstawicieli

regionalnych Sieci). Zbiera się co najmniej raz w roku. Zgromadzenie wybiera członków

Stałego Komitetu, debatuje nad programem, bilansem działalności oraz metodami pracy

Sieci, wydając opinie i propozycje.

Stały Komitet jest organem decyzyjnym. Decyduje o kierunkach, tematach i planie

pracy Sieci. Składa się z 25 członków wybranych na 2 lata. Spotyka się co najmniej trzy

razy w roku.

Krajowa Komórka Animacyjna pełni rolę koordynatora działań, promotora prac i

doświadczeń Sieci.

Komórka realizuje 4 cele operacyjne:

- animowanie Sieci – zapewnienie stałego kontaktu pomiędzy krajowymi grupami

tematycznymi i sieciami regionalnymi, przekazywanie informacji pomiędzy członkami

sieci, organizacja spotkań, seminariów;

- komunikacja – za pomocą opracowywanych publikacji: List, Przegląd, materiały

prasowe oraz strony internetowej;

- gromadzenie wiedzy dot. wszelkich działań Sieci (w tym nowoutworzone Centrum

Zasobów Wiejskich);

- wsparcie projektów współpracy LGD.

17 W momencie przygotowywania Raportu Końcowego „Ewaluacji mid-term Programu Rozwoju Obszarów

Wiejskich dla Heksagonu”, w połowie 2010, istniało 18 sieci regionalnych, na podst: „Ewaluacja mid-term

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Heksagonu”, 2010, na zlecenie MAAPART, wykonany przez

Epices/ADE, s. 41


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


100

Komunikacja i animacja Sieci na poziomie krajowym

We Francji animacja została uzewnętrzniona – jednostka odpowiedzialna za nią została

wybrana w drodze zamówienia publicznego w 2010 r. Wybór struktury zewnętrznej do

pełnienia roli Komórki Animacyjnej podyktowany był pozytywnymi doświadczeniami we

współpracy sieciowej z poprzedniego okresu programowania. W latach 2003-2008 spółka

prywatna RCT sprawdziła się w roli animatora/organizatora sieci Leader+. Zespół

wyznaczony do pracy w ramach Unité Nationale d’Animation – (UNA)Leader+ - złożony

ze specjalistów w zakresie komunikacji i rozwoju terytorialnego - zajmował się animacją

sieci interesariuszy Leader+. W tym okresie programowania ponownie podjęto

współpracę z firmą RCT. Na poziomie krajowym jest za nią odpowiedzialny kilkuosobowy

zespół specjalistów (struktura podobna do (UNA)Leader+), których jednym z obowiązków

jest kontaktowanie się (najczęściej telefoniczne) z przedstawicielami Sieci regionalnych –

na każdego pracownika „przypada” 5-6 regionów. Specjalistyczny, profesjonalny

charakter zespołu Jednostki Animacyjnej wpływa pozytywnie na funkcjonowanie sieci.

Należy zauważyć, że w nowym okresie programowania poszerzeniu uległo grono

członków sieci na wszystkich interesariuszy z sektora rozwoju obszarów wiejskich.

Pozytywnie oceniane są aspekty związane z komunikacją i animacją sieci: kontakty z

sieciami (inter) regionalnymi, uczestnictwo w europejskiej sieci, organizacja i animacja

seminariów krajowych i / lub regionalnych, szkolenia, udzielanie informacji i monitoring,

wsparcie dla liderów krajowych grup roboczych. W kwestiach komunikacyjnych Komórka

zajmuje się przejęciem, rozwojem, zarządzaniem i animacją strony internetowej

www.reseaurural.fr, wdrożeniem planu komunikacji, przygotowaniem comiesięcznego

newslettera elektronicznego z bieżącymi informacjami na temat działań Sieci,

przygotowaniem dwa razy do roku magazynu nt. działań podejmowanych w ramach sieci,

kontaktami z prasą, dbaniem o aspekty graficzne. Natomiast ulepszeniu, w opinii

respondentów, mogłyby ulec działania związane z gromadzeniem danych i ich

upowszechnianiem. Pierwsze kroki zostały w tym celu podjęte – w 2010 r. utworzono

Centrum Zasobów Wiejskich (dostępne na stronie sieci krajowej), gdzie zgromadzono

ponad 1000 dokumentów związanych z obszarami wiejskimi.

Komunikacja i animacja Sieci na poziomie regionalnym

Sieci Regionalne są kierowane przez Prefekta (będącego przedstawicielem rządu w

regionie) oraz przewodniczącego zgromadzenia regionalnego (odpowiednik polskiego

marszałka województwa). Sieci regionalne mają swoich przedstawicieli w wyżej

opisanych organach krajowych: referenta i korespondenta regionalnego, którzy

zapewniają stały kontakt pomiędzy działaniami na poziomie krajowym a regionalnym.

Sieci regionalne posiadają również Komórkę Animacji, która opracowuje plan działań na

poziomie regionalnym, dostosowanych do sytuacji i warunków konkretnego regionu. Poza

prostym przełożeniem na poziom regionalny struktur z poziomu centralnego można

zaobserwować w niektórych regionach Francji szereg szczególnie oryginalnych

doświadczeń. Dotyczą one dwóch głównych tematów: tworzenia gospodarki lokalnej

opartej na bliskiej relacji pomiędzy rolnikiem a konsumentem oraz ustanowienia

kontaktów strukturalnych pomiędzy obszarami wiejskimi a sąsiadującymi z nimi

obszarami miejskimi. Wyniki działań animacyjnych na poziomie regionalnym zależą w


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


101

ogromnym stopniu od zaangażowania, zainteresowania i chęci współpracy

poszczególnych przedstawicieli co-pilotów w regionie: rządu i władz regionu. Ich

struktura jest różna w zależności od województwa, Na poziomie regionalnym 18 z 26

regionów ma zewnętrzne (wybrane zgodnie z PZP) komórki animacyjne (6 regionów ma

inne struktury, 2 sieci są ”uśpione”). Komórki animacyjne sieci regionalnych mają takie

same lub bardzo podobne (4) zakresy działania jak komórka krajowa – animują,

komunikują, gromadzą wiedzę, wspierają współpracę w ramach Leader’a. Nie zajmują się

kwestiami finansowanymi związanymi z projektami – są zupełnie odłączone od tych

kwestii (robią to odpowiednie służby/wydziały zajmujące się rozliczaniem dofinansowań

europejskich na poziomie regionu).

Podstawowe zadania takich komórek to utworzenie i utrzymanie działalności sieci,

gromadzenie i udostępnianie wiedzy na temat obszarów wiejskich w regionie, organizacja

seminariów, spotkań tematycznych, wizyt w terenie; przygotowywanie posiedzeń

Komitetu Stałego i nadzór nad postępem prac tematycznych; niezbędne kontakty z siecią

krajową i europejską – wszystko to w celu podniesienia jakości projektów składanych do

dofinansowania z UE.

W zakresie animacji Sieci zobowiązane są do posiadania aktualnej wiedzy na temat

aktywności członków, do bycia w kontakcie z głównymi Sieciami wewnątrz-regionalnymi i

posiadania wiedzy na temat prac tych Sieci; zobowiązane są również do pełnienia funkcji

monitorujących działania z zakresu rozwoju obszarów wiejskich; uczestniczenia w

spotkaniach i innych wydarzeniach mających związek z rozwojem obszarów wiejskich w

regionie. Do jej zadań należy także organizowanie i animowanie grup tematycznych;

organizacja i animacja szkoleń; organizacja i animacja seminarium rocznego.

Zakres prac Sieci

W ramach struktury Sieci, na poziomie centralnym działają też Krajowe Grupy

Tematyczne. Jako główny temat prac Sieci w momencie jej założenia (grudzień 2008)

przyjęto atrakcyjność obszarów wiejskich. W ramach tej tematyki od początku

funkcjonowania sieci działały 3 grupy tematyczne: rozwój ekonomiczny zasobów

lokalnych (zajmująca się takimi tematami jak żywność, rolnictwo; lasy, drewno; biomasa,

energia); Zarządzanie przestrzenne; Polityki wsparcia mieszkańców. Jedyna w strukturze

zmiana organizacyjna miała miejsce właśnie w kontekście Grup Tematycznych – na

wniosek przedstawicieli regionów utworzono dodatkowe grupy tematyczne –

Ekomateriały/ekobudownictwo; Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich; Usługi na

obszarach wiejskich.

Cele działania krajowych grup tematycznych:

- wyszukiwanie i promocja ciekawych doświadczeń, organizacja spotkań promujących;

- rozwijanie narzędzi wsparcia/szkolenia dla interesariuszy lokalnych (podręczniki, fiszki

techniczne);

- promocja partnerstwa i wdrażanie podejścia wielosektorowego;

- współpraca z regionalnymi sieciami i udostępnianie im wyników prac.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


102

Na poziomie regionalnym grupy tematyczne powstały w ponad połowie regionów18.

Prowadzone w nich prace dotyczą skracania łańcucha dystrybucji, zarządzania

przestrzenią, ale również młodzieży, turystyki itd. Wykorzystywane są różne metody:

wizyta w terenie, szkolenia, seminaria, tworzenie narzędzi (przewodniki, fiszki

metodologiczne, itp.).

Ocena działania Sieci

W przekonaniu respondentów wybór struktury Sieci we Francji jest wyborem właściwym,

jako że umożliwia szeroką integrację wszelkich instytucji działających w sektorze rozwoju

obszarów wiejskich oraz sprawdził się w poprzednich latach – elementy te są

wskazywane jako główne przesłanki wyboru modelu Sieci, przyjętego we Francji.

Zlecenie działań animacyjnych strukturze zewnętrznej przynosi wiele korzyści:

systematyzuje ją, wprowadzając regularne, obowiązkowe kontakty, przekazywanie

informacji. Jednocześnie respondenci wskazują, że rezultaty działania komórek

animacyjnych są zgodne z założeniami. Poprzez sieci regionalne zapewniony został

kontakt z interesariuszami oraz w szczególności z wnioskodawcami. Podkreślano przy

tym, że aktywność sieci regionalnych jest różna w zależności od regionu, wiele z tym

wypadku zależy często od zaangażowania przedstawicieli władz rządowych oraz

regionalnych (porozumienia pomiędzy nimi) a także osobowości i charakteru animatorów

sieci.

W procesie tworzenia sieci nie stwierdzono poważnych barier, może jedynie niechęć

niektórych z interesariuszy, przekonanych o braku celowości tworzenia kolejnych struktur

organizacyjnych, obok istniejących już organizacji zawodowych i regionalnych struktur

rozwoju terytorialnego. Odnośnie ryzyka i wyzwań stojących przed siecią respondenci

wskazywali niejasną przyszłość sieci po 2013 (i związane z tym ryzyko demobilizacji

interesariuszy), ograniczone finansowanie prac Sieci regionalnych oraz związane z tym

ryzyko utracenia interesariuszy na poziomie regionalnym (ze względów politycznych –

brak zaangażowania przedstawicieli władz rządowych i regionalnych, brak porozumienia

pomiędzy nimi - Sieci w niektórych regionach są mało stabilne).

Jako pozytywne aspekty działania Sieci w ewaluacji mid-term PDRH wskazano techniki

pracy polegające na identyfikacji problemów, wyszukiwanie doświadczeń/projektów,

którym udało się przezwyciężyć te problemy, analizę tych rozwiązań a następnie ich

upowszechnianie na stronie internetowej i na seminariach19.

Odnośnie działań proinnowacyjnych Sieci, w ewaluacji mid-term zalecono na okres

2011/2013 wzmocnienie działań na rzecz identyfikacji, gromadzenia i upowszechniania

innowacji jak również dobrych praktyk oraz badań naukowe w tym zakresie w sektorze

rolnym, żywnościowym, leśnictwa i rozwoju obszarów wiejskich20. Odnośnie działań

komunikacyjnych zalecono uszczegółowienie przekazu informacyjnego oraz poszerzenie

kręgu odbiorców o nowych interesariuszy21.

18 Idem, s. 41 19 Idem, str.47 20 Idem, str. 139 21 Idem, str. 146


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


103

Jako mocne strony funkcjonującego obecnie modelu Sieci wskazywano udostępnienie

różnorodnym interesariuszom możliwości współpracy i wspólnego tworzenia projektów;

pogłębianie znajomości i wymiany dobrych praktyk na tematy uznane za priorytetowe

przez interesariuszy/projektodawców z obszarów wiejskich i że mogą oni z tego czerpać

wyraźne korzyści; umożliwienie wymiany doświadczeń w ramach sieci europejskiej (np.

Grupa ds. Skracania łańcucha dostaw, utworzona na poziomie europejskim i kierowana

przez Francję). Jako słabości modelu francuskiego należy wskazać jego rozbudowaną

strukturę (26 Sieci regionalnych + Sieć krajowa); różny stopień zintegrowania

interesariuszy z siecią, ze względu na jej zróżnicowanie regionalne; pomimo ogromu

wykonanych prac - trudności w przejściu do fazy rekomendacji w celu zmiany polityk

publicznych.

Włochy

W przeciwieństwie do Francji, gdzie animowanie siecią przekazano na zewnątrz,

podmiotowi prywatnemu, cała sieć włoska opiera się na administracji publicznej i

funkcjonuje w jej ramach, na obydwu poziomach, krajowym i regionalnym. Specyfiką

Włoch, podobnie jak Hiszpanii i Niemczech, jest zdecentralizowanie polityk rozwoju

obszarów wiejskich do poziomu regionu (21 Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich).

Charakterystyczną cechą sieci włoskiej jest również jej szeroka tematyka, obejmująca nie

tylko rolnictwo, ale zwrócona ku terytorium i skierowana do ogółu społeczeństwa. Sieć

włoska w swoich działaniach komunikacyjnych wykorzystuje bardzo szeroki wachlarz

środków, począwszy od tradycyjnych, papierowych publikacji - poprzez produkty

multimedialne (filmy, spoty), internet (portal, blogi, fora, sięgając do sieci

społecznościowych) - aż do najnowszych, niekonwencjonalnych odmian marketingu

(plemienny, wirusowy22).

Warto w tym miejscu zauważyć, że Włoska Sieć Obszarów Wiejskich była pierwszą siecią

zaakceptowaną na szczeblu europejskim przez DG AGRI jeszcze w sierpniu 2007. Przy jej

tworzeniu bazowano na doświadczeniach z wdrażania dwóch poprzednich sieci (Leader 2 i

Leader+), zebranych w ewaluacji ex-ante Sieci 2007-2013.


Włoska Sieć Obszarów Wiejskich (RRN - Rete Rurale Nazionale), zarządzana przez

Ministerstwo Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej (MiPAAF - Ministero delle Politiche

Agricole Alimentari e Forestali), przewiduje zestaw obowiązkowych działań wymaganych

przez prawo wspólnotowe (art. 68 rozporządzenia WE 1698/05) jak również innych,

uznanych za niezbędne w celu przezwyciężenia rozdrobnienia i wyizolowania polityk

rozwoju wsi. Wśród tak zwanych działań obowiązkowych znajdują się: identyfikacja i

analiza dobrych praktyk, organizowanie wymiany doświadczeń i umiejętności,

22 Marketing plemienny (z ang. tribal marketing) ma miejsce wśród odbiorców posiadających podobną pasję lub

przywiązanych do określonej marki; marketing wirusowy (z ang. viral marketing) polega na przekazywaniu

sobie przez odbiorców określonej informacji, budowaniu świadomości marki, wywoływania określonych

skojarzeń.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


104

przygotowanie programów szkoleniowych dla Lokalnych Grup Działania (LGD), pomoc

techniczna we współpracy międzyregionalnej i transnarodowej.

Struktura sieci opiera się o 4 instytucje publiczne: Ministerstwo Polityki Rolnej,

Żywnościowej i Leśnej, Ismea (Istituto di Servizi per il Mercato Agricolo Alimentare -

Instytut Usług na rzecz Rynku Rolnego i Żywności), Inea (Istituto Nazionale di Economia

Agraria - Państwowy Instytut Ekonomiki Rolnictwa) oraz SIN (Sistema Informativo

Nazionale per lo Sviluppo dell'agricoltura - Krajowy System Informatyczny Rozwoju

Rolnictwa). Przedstawiciele powyższych instytucji współtworzą poniższe struktury sieci:

Krajowa Jednostka Animacji i Koordynacji (UNAC - Unità nazionale di

animazione e coordinamento), będąca „sercem” sieci, z siedzibą w Rzymie,

w strukturach wewnętrznych Ministerstwa Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej.

Struktura ta ma za zadanie koordynację i wdrażanie na poziomie krajowym i

międzynarodowym działań przewidzianych w ramach Planu Działania;

Stacje regionalne Sieci (Postazioni Regionali della Rete), będące

przedstawicielstwami Krajowej Jednostki na poziomie regionalnym; powierzono im

zadanie zapewnienia niezbędnych kontaktów między Krajową Jednostką a

interesariuszami instytucjonalnymi w regionach, zajmującymi się zarządzaniem

PROW, jak również tymi z poziomu lokalnego;

Komitet Sterujący (Cabina di Regia) pełni funkcję kierowniczą i koordynującą

wszystkimi działaniami Sieci, przewidzianymi w Planie Działania. Składa się z

przedstawicieli Ministerstwa Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej, jako organu

zarządzającego, przedstawicieli Krajowej Komórki, trzech przedstawicieli regionów

i prowincji autonomicznych, przedstawiciel Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego.

Do posiedzeń Komitetu dołączają czasami osoby odpowiedzialne za realizację

konkretnych kierunków interwencji zdefiniowanych w Planie Działania.

W celu zapewnienia skutecznej koordynacji działań i ścisłej synergii z celami Europejskiej

Sieci Obszarów Wiejskich, w strukturze wewnętrznej Krajowej Komórki przewidziano

utworzenie specyficznych jednostek operacyjnych: 5 tematycznych Task Force (tj.

monitorowanie i ewaluacja; Leader, współpraca międzyterytorialna i transgraniczna,

ochrony środowiska; Współpraca między instytucjami itp.), zrzeszających różnych

interesariuszy z sektora obszarów wiejskich oraz 10 Grup Roboczych (m.in.

Konkurencyjność, Łańcuch Dostaw, Uwarunkowania Środowiskowe, Lasy, Zasoby wodne,

Równość Szans itd.)

Ww. grupy zadaniowe mogą działać w charakterze "back office" do Komórki Krajowej

(np. opracowywanie wytycznych i podręczników, przygotowywanie publikacji / opracowań

tematycznych, definicja standardów dla procedur wdrażania i monitorowania PROW, itp.).

Mogą również współdziałać na szczeblu regionalnym i lokalnym w celu zapewnienia

specjalistycznego wsparcia dla podmiotów wdrażających PROW.

Krajowy Okrągły Stół Partnerstwa (Tavolo nazionale di partenariato) – powołany do

życia w styczniu 2009r. zrzesza członków Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich oraz

przedstawicieli instytucji i organizacji reprezentatywnych na poziomie krajowym, w celu


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


105

promowania uczestnictwa i partycypacyjnego systemu zarządzania, który zapewni

większą koordynację różnych szczebli instytucjonalnych oraz rozwój Sieci. Posiedzenia

tego organu dotyczą: corocznego monitorowanie postępów finansowych i proceduralnych

PROW; sprawozdania z PROW; sprawozdania z realizacji NPR i jego celów, w tym

osiągania strategicznych wytycznych Wspólnoty; pogłębienia niektórych obszarów

problemowych i zagadnień strategicznych.


Działania przewidziane w Sieci odgrywają ważną rolę, łącząc strategię krajową,

zdefiniowaną w Krajowym Planie Strategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich (PSN -

Piano strategico nazionale), wdrażaną przez 21 regionalnych Programów Rozwoju

Obszarów Wiejskich (PSR – Programma di Sviluppo Rurale) z celami wspólnotowymi,

ustalonymi przez Strategiczne Wytyczne Wspólnoty oraz przez Europejską Sieć Obszarów

Wiejskich.

Powstanie Sieci we Włoszech miało przysłużyć się do przezwyciężenia sektorowej izolacji

polityki rozwoju obszarów wiejskich, promując podejście partycypacyjne („bottom up” -

"z dołu do góry"), umożliwiające zaangażowania nie tylko interesariuszy pracujących na

obszarach wiejskich, ale także innych podmiotów, krajowych lub międzynarodowych.

Rolą Sieci jest również upowszechnianie na szeroką skalę znajomości polityk rozwoju

obszarów wiejskich, wdrażanych we Włoszech, nawet wśród "nie-ekspertów”, wskazując

na ich pozytywny wpływ na środowisko i na poprawę jakości życia, ich rolę w poprawie

konkurencyjności przedsiębiorstw, wspieraniu dywersyfikacji działalności rolniczej i

promocji kultury i tradycji wiejskich.

Sieć swoimi działaniami wpływa pozytywnie na wzmocnienie efektów i podniesienie

wydajności interwencji współfinansowanych przez UE w ramach 21 Programów Rozwoju

Obszarów Wiejskich (PROW).

W związku ze szczególną strukturą instytucjonalno – organizacyjną państwa,

programowanie i zarządzanie rozwojem obszarów wiejskich we Włoszech zostało

powierzone Regionom i Autonomicznym prowincjom, podczas gdy administracja

państwowa zatrzymała sobie funkcję kierowania i koordynacji politykami rozwoju

obszarów wiejskich. Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich umożliwia koordynację i wsparcie

21 regionalnych PROW, wzmacniając ich wpływ na obszary, których dotyczą, ale także

upowszechniając aspekty międzyregionalne i transgraniczne polityki rozwoju obszarów

wiejskich poprzez promowanie działań współpracy i wymiany dobrych praktyk, jak

również dzielenia się innowacjami.

Cechą charakterystyczną, wielokrotnie podkreślaną przez respondentów jako nowość w

tej Sieci jest szeroki zakres wsparcia, udzielany interesariuszom – nie tylko w celu

korzystania ze środków EFRROW, ale również innych funduszy europejskich.

Zamierzeniem jest uczynienie z LGD swego rodzaju agencji rozwoju lokalnego,

posiadających szeroką wiedzę na temat dofinansowania z UE i aktywnie z niego

korzystających.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


106

Podczas przeprowadzonych badań ewaluacyjnych23 odnotowano jako sukces działania

Sieci dotyczące podnoszenia zdolności zarządzania obszarami wiejskimi – w związku ze

rozdrobnioną strukturą organizacyjną włoskiej Sieci zadanie to jawiło się jako szczególnie

trudne. Badania potwierdziły istotną rolę Sieci na poziomie krajowym, gdzie wykazała się

możliwością wspierania różnorodnych regionalnych PROW (PSR). Działalność ta jest

szczególnie cenna w zakresie działań związanych z osią 1 i 2, z osią Leader, oraz z

Monitoringiem i Ewaluacją. Udało się z pozytywnym skutkiem połączyć wdrażanie

zarówno tradycyjnych jak i innowacyjnych działań Programu. Udało się również podnieść

jakość składanych projektów oraz zdolność zarządzania projektami.

Działania mające na celu „sieciowanie”/”networking” uzyskały mniejsze uznanie24. Warto

jednak i na tym polu zauważyć sukcesy, które Sieci udało się osiągnąć w odniesieniu do

angażowania interesariuszy z obszarów wiejskich, upowszechniania, gromadzenia i

transferu dobrych praktyk, wymiany doświadczeń i wzrostu powiązań pomiędzy

interesariuszami.

Badania dotyczące aspektów związanych z komunikacją (analiza dotyczyła głównie

portalu) – potwierdziły się wysoką jakość i przydatność tego narzędzia.

Sieć umożliwiła stworzenie bardziej ujednoliconego systemu na obszarze całego kraju, na

który składają się tworzenia partnerstwa oraz upowszechnianie informacji na temat

możliwości, jakie oferują obszary wiejskich i osiągnięć w tym obszarze. Z badań wynika,

że w ramach Sieci udało się zachęcić interesariuszy do nawiązywania kontaktów ze

strukturami operacyjnymi Sieci. Ponadto rola włoskiej Sieci Obszarów Wiejskich jest

doceniana również na poziomie europejskim, gdzie jest uchodzi za innowacyjną i

aktywną, zwłaszcza dzięki szerokim działaniom upowszechniającym dobre praktyki, co

jest elementem strategicznym w kształtowaniu polityki obszarów wiejskich po 2013 r.

Osiągnięcia te Sieć zawdzięcza działaniu kilku „narzędzi”: w szczególności stronie

internetowej oraz udostępnianym dokumentom i organizowanym spotkaniom. Portal, w

opinii respondentów, jest "prawdziwym inkubatorem dobrych praktyk" nie tylko zwykłą

"bazą danych” z danego sektora. Dokumenty i spotkania są również uważane za

strategiczne narzędzia realizacji polityk rozwoju obszarów wiejskich, pozytywnie oceniane

i wykorzystywane przez interesariuszy krajowych i europejskich.

W ocenie ewaluatorów Sieć włoska jawi się jako miejsce integracji i wymiany, uspójniania

wiedzy i doświadczenia oraz jest "podatnym gruntem", na którym można rozwijać

przyszłość włoskich obszarów wiejskich.

23 Ewaluacja za rok 2010 i 2011, Ewaluacja mid-term Sieci - przygotowane na zlecenie MiPAAF przez Ecosfera

SpA 24 Ewaluacja aspektów związanych z sieciowaniem jest w trakcie realizacji. Zastosowana została metoda Social

Network Analysis, mająca na celu zbadanie powiązań/kontaktów pomiędzy interesariuszami a strukturami Sieci (w tym również ich ewolucji na przestrzeni lat – 2007-2010), ze szczególnym uzwględnieniem podejścia top

down (powiązania powstałe z inicjatywy instytucji tworzących Sieć) oraz bottom up (powiązania powstałe z

inicjatywy interesariuszy). Ananalizie poddane zostaną również powiązania pomiędzy samymi interesariuszami

i ewentualny wpływ Sieci na powstanie takich powiązań.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


107

Litwa

Litewska Sieć Obszarów Wiejskich (dalej: LRN z ang. Lithuanian Rural Network) powstała

pod koniec grudnia 2008 r. Rozporządzenia dotyczące jej działalności, struktura

organizacyjna, członkostwo i finansowanie zostały zatwierdzone pod koniec czerwca

2009r. Ustanowienie i działanie LRN jest jednym z elementów Pomocy Technicznej

litewskiego PROW.


Struktura organizacyjna LRN składa się z członków, Komitetów, Rady, Grup Roboczych

i Sekretariatu.

Sieć łączy różne instytucje i struktury działające w sektorze rozwoju rolnictwa i obszarów

wiejskich oraz realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Litwy na lata 2007-2013

(PROW), tj. władze publiczne, instytucje badawcze, organizacje pozarządowe,

organizacje biznesowe, społeczności wiejskich, lokalne grupy działania i władze lokalne.

LRN jest strukturą otwartą (może przyjmować nowych członków). Użytkownicy dzielą się

na tych działających na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym. Obecnie Sieć ma

648 członków.

Każdy członek sieci uczestniczy w jednym z sześciu komitetów tematycznych: Komitet

ds. Polityki Obszarów Wiejskich, Komitet na Rzecz Promocji Przedsiębiorczości na Wsi,

Komitet ds. Młodzieży Wiejskiej, Komitet Planowania Krajobrazu i Obszarów Wiejskich

oraz Komitetu ds. Badań i Innowacji na Obszarach Wiejskich. Od początku istnienia sieci

zmianie uległa struktura Komitetów (z 4 odpowiadających Osiom Programu + 1

dotyczący kwestii horyzontalnych zmieniono na 6 komitetów tematycznych). W ten

sposób umożliwiono większe zaangażowanie członków w działania Sieci, niż poprzednio.

Zmiana ta wskazuje również na elastyczność struktury Sieci, która jest zdolna

dostosować się do zmiennych potrzeb członków.

Rada Sieci jest odpowiedzialna za koordynację i promowanie działalności sieci, nadzór

realizacji Programu Operacyjnego sieci. W razie potrzeby istnieje możliwość powołania

grupy roboczej na dany temat. Istnieją dwa rodzaje grup roboczych: tymczasowe i

stałe grupy robocze. Jak dotąd, jedna stała grupa robocza została utworzona w celu

zbadania zagadnień związanych z członkostwem w sieci. Sekretariat (odpowiedzialny za

utworzenie i administrowanie siecią) jest umieszczony w strukturach Ministerstwa

Rolnictwa. Członkowie sieci i jej struktury działają w ramach spotkań.

Główne cele, zadania i funkcje sieci są przedstawione w Regulaminie Sieci. Swoje funkcje

Sieć realizuje w ramach działań. Te działania i środki dla ich realizacji przedstawione są w

Programie Operacyjnym Obszarów Wiejskich 2009-2013 litewskiej sieci, zatwierdzonym

przez Ministra Rolnictwa. Od początku 2011 roku PO włączono do Regulaminu Sieci. Jest

to dokument obejmujący cały okres programowania, tj. od powstania LRN do końca

2013r.

Zgodnie z PO przygotowane są Roczne Plany Działania (dotychczas: 2009, 2010 i 2011).

Roczne plany zawierają bardziej szczegółowe zapisy dotyczące działań sieci, tj. określają


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


108

beneficjentów działań, wskazują priorytety roczne i stanowią roczne limity finansowe.

Roczne plany formułowane są przez Komitety sieci.

Budżet Sieci to 9.298.000 EUR (10% środków PROW Pomoc Techniczna). 25% wsparcia

skierowane jest na administrowanie Siecią, a pozostałe 75% przeznaczone jest na

realizację Planów Działań.

Przy ocenie konsekwencji prawnych i organizacyjnych przepisów dotyczących

funkcjonowania i celów Sieci, można wymienić kilka pozytywnych aspektów, takich jak

utrzymywanie kontaktów między Sekretariatem i członkami Sieci, włączanie członków w

proces podejmowania decyzji, np. roczne priorytety, limity finansowe na każdy rok i

podział środków na działania są określone na podstawie wniosków i intencji członków

Sieci. Z drugiej strony, zaangażowanie wszystkich członków Sieci w formułowanie zadań

sprawia, że ten proces jest dość złożony. Zmieniane co roku priorytety oraz duża liczba

tych priorytetów niewątpliwie utrudnia realizację celów i zadań.

Głównym celem sieci jest przyczynienie się do bardziej skutecznej realizacji litewskiego

PROW, a także dążenie do zrównoważonego rozwoju rolnictwa, przemysłu spożywczego i

obszarów wiejskich. By to osiągnąć sieć realizuje trzy zadania:

1. badanie kluczowych kwestii związanych z realizacją programu, jak również innych,

związanych z rozwojem obszarów wiejskich, wypracowywanie propozycji ich rozwiązania;

2. promowanie i wspieranie rozpowszechniania informacji, wiedzy i dobrych praktyk

między organizacjami pozarządowymi a władzami publicznymi;

3. promowanie i wspieranie współpracy między organizacjami i władzami publicznymi w

celu realizacji Programu, rozwoju obszarów wiejskich i sektora spożywczego.

Realizacja pierwszego zadania przyczynia się do rozwoju strategicznych celów na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich. W celu realizacji tego zadania, sieci spełnia następujące

funkcje: udział w badaniach z zakresu kluczowych kwestii dla rolnictwa, przemysłu

spożywczego oraz rozwoju obszarów wiejskich, jak również dostarczanie propozycji w

tym zakresie do właściwych organów; propozycje zmiany Programu Rozwoju Obszarów

Wiejskich, składane do Ministerstwa Rolnictwa. Funkcje są realizowane przez komitety

sieci i Radę. Zgodnie z protokołami z posiedzenia komitetów sieci i Rady, większość

poruszanych kwestii związana była z samą organizacją i funkcjonowaniem Sieci, jak

również z wdrażaniem planów działania. Można jednak odnaleźć kilka kwestii związanych

z realizacją strategicznych celów dla rozwoju obszarów wiejskich: omówiono reformy

WPR i wystosowano pismo do Komisji Europejskiej w sprawie propozycji reformy tej

polityki; omówiono i dostarczono do Sekretariatu wnioski na nowy okres finansowania

2014-2020 rozwoju obszarów wiejskich (mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia

rozwoju obszarów wiejskich). Do realizacji tego zadania najbardziej przyczynia się

działanie Komitetu ds. polityki obszarów wiejskich.

Realizacja drugiego zadania Sieci przyczynia się do identyfikacji i upowszechnienia

dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz upowszechnianie

innowacyjnych projektów. W ramach tego zadania, sieć realizuje następujące funkcje:

identyfikacja, gromadzenie, opracowanie i analiza dobrych praktyk, rozpowszechnianie


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


109

informacji o działaniach na rzecz rozwoju i dobrych praktyk (w tym poszukiwanie

innowacyjnych pomysłów), inicjowanie i organizowanie wymiany wiedzy i doświadczeń na

poziomie krajowym i międzynarodowym.


Trudno jest określić rzeczywiste osiągnięcia sieci w identyfikacji i upowszechnienia

dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, ponieważ do początku 2010

roku wszystkie działania były ukierunkowane na stworzenie sieci i uregulowanie jej

działalności. Projekty zostały uruchomione tylko półtora roku temu i z oczywistych

względów nie mogą przynieść znaczących rezultatów. Potencjalnych osiągnięć można

szukać w statystykach dotyczących liczby wniosków składanych na poszczególne

działania. Wśród członków Sieci najpopularniejsze jest działalnie 2 (Wymiana

doświadczeń): organizacja różnego rodzaju przedsięwzięć w kraju, jak również udział w

zagranicznych przedsięwzięciach, np. wystawach lub targach (55% wszystkich aplikacji).

Potencjał Sieci jest największy w umacnianiu wymiany doświadczeń i dobrych praktyk, w

mniejszym stopniu w ich identyfikacji.

Pozytywnym aspektem organizacji Sieci jest możliwość włączania wszystkich

zainteresowanych instytucji/osób. W ten sposób zwiększa się spektrum możliwości,

zgłaszanych propozycji, współpracy. Negatywnym aspektem tak szerokiego

zaangażowania jest często brak zainteresowania i aktywności ze strony niektórych

członków – w skrajnych wypadkach mogą oni zakłócać działania sieci (określanie

priorytetów, rozdysponowanie środków) - stąd też rozpoczęto prace nad określeniem

kryteriów uczestnictwa w sieci na przyszłość (obecnie: badanie wśród członków).

Pozytywnie oceniono też fakt zaangażowania członków w przyjmowanie/zmianę Rocznych

Planów Działań.

Jak wspomniano powyżej, aktywne zaangażowanie uczestników w proces podejmowania

decyzji w sieci może być postrzegane jako aspekt pozytywny. Warto wspomnieć kilka

przykładów innowacyjnych rozwiązań aktywizowania członków. Podczas spotkania

założycielskiego sieci zainicjowano badania dotyczące modelu sieci, organizacji jej pracy i

innych aspektów w celu zachęcenia potencjalnych członków sieci do aktywnego udziału w

tworzeniu sieci. Przed sporządzeniem projektu rocznych planów działania na 2009 i 2010,

LRN Sekretariat rozpoczął badanie użytkowników sieci na stronie internetowej

www.kaimotinklas.lt. Badanie to stanowiło podstawy do identyfikacji priorytetów

rocznych planów działań. W 2011 roku te priorytety zostały określone na posiedzeniach

komitetów z udziałem członków sieci. Ponadto Komitety są zaangażowane w proces

wyboru projektów.

Sieć przyczynia się do realizacji PROW poprzez rozpowszechnianie informacji, badania i

analizy. Przyczynia się również do realizacji PROW pośrednio poprzez wspieranie działań

aktywizujących społeczność wiejską (ukazywanie możliwości rozwoju na obszarach

wiejskich), walcząc z takim zjawiskami jak starzenie się wsi i jej depopulacja.

Jednym z bezpośrednich wkładów sieci do realizacji PROW jest opracowanie wytycznych

dla wnioskodawców na temat sposobu przygotowania i składania wniosków w ramach


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


110

PROW. Ponadto, różnorodna współpraca między członkami Sieci umożliwia wymianę

informacji, powstawanie nowych pomysłów na projekty i możliwości ich realizacji.

Działania Sieci w aspekcie platformy współpracy postrzegane są jako wystarczające i

pozytywne. Jedną z mocnych stron tej współpracy jest "oddolne" podejście. Istnieje kilka

bezpośrednich narzędzi komunikacyjnych wśród członków sieci poza formalnymi

strukturami: forum dyskusyjne zaproponowane przez Sekretariat, grupa dyskusyjna

Komitetów itp. (w grupach / forum mogą uczestniczyć przedstawiciele organizacji, które

nie należą do sieci). Innym sposobem komunikacji jest organizowanie spotkań na

zakończenie realizacji projektu i uczestnictwo w nich członków sieci. Wspomaga to

wymianę informacji oraz upowszechnianie dobrych praktyk, rodzi także nowe pomysły,

nowe projekty.

Podstawowym zdefiniowanym przez respondentów ryzykiem jest niedostateczne roczne

finansowanie – wzrasta konkurencja wśród projektodawców, którzy posiadają coraz

większą wiedzę (pozytywny aspekt), mogą jednak na niej ucierpieć wartościowe projekty,

na które po prostu nie starczy środków. Z powodu różnorodnego charakteru członków

może zaistnieć zagrożenie, że działania sieci mogą odbiec od tematyki obszarów

wiejskich.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


111

Sprawozdania z realizacji studiów przypadku w wybranych

Sekretariatach Regionalnych KSOW

Sprawozdanie ze studium przypadku – Sekretariat Regionalny KSOW w

województwie wielkopolskim

A. Sposób realizacji studium

W ramach studium przeprowadzona została analiza dokumentów (zawartych głównie na

stronie internetowej Sekretariatu Regionalnego), wywiad indywidualny z

przedstawicielem Departamentu Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich w Urzędzie

Marszałkowskim oraz wywiad grupowy (triada) z pracownikami Sekretariatu

Regionalnego oraz przedstawicielem Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w

Poznaniu - jednego z najaktywniejszych partnerów.

Wywiady w ramach studium przypadku zostały przeprowadzone w siedzibie Sekretariatu

Regionalnego KSOW w Poznaniu 21 listopada 2011 roku.

B. Sposób funkcjonowania Sieci w regionie

Sekretariat Regionalny usytuowany jest w strukturze Departamentu Rozwoju Obszarów

Wiejskich w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego. Na koniec 2010

roku w Sekretariacie było zatrudnionych 4 pracowników na cały etat – umowa o pracę

(dodatkowo w ramach budżetu KSOW finansowane jest 20% wynagrodzenia Dyrektor

Departamentu).

Zgodnie ze Sprawozdaniem z realizacji Planu działania 2010-2011 za rok 2010 w

województwie wielkopolskim zarejestrowanych było najwięcej partnerów w Polsce (tyle

samo w województwie małopolskim) tj. 147 partnerów. W ocenie pracowników

Sekretariatu Regionalnego liczba partnerów nie zwiększy się radykalnie, ponieważ

wszystkie podmioty instytucjonalne (głównie JST, LGD) z terenu województwa

zainteresowane partnerstwem już się zarejestrowały w bazie. W strukturze partnerów

KSOW ponad 2/3 stanowią JST (gminy i powiaty), 13% - LGD, a 7% - stowarzyszenia.

Najaktywniejszymi partnerami podejmującymi często współpracę z Sekretariatem

Regionalnym w ramach KSOW są: Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w

Poznaniu, Centrum Doradztwa Rolniczego w Poznaniu, Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów

oraz LGD z terenu województwa.

C. Podstawowe wnioski ze studium przypadku

Brak współpracy (zbyt niska intensywność współpracy) na poziomie

międzyregionalnym (współpraca między województwami) oraz międzynarodowym,

Zbyt niska aktywność partnerów społecznych (stowarzyszenia, grupy nieformalne,

osoby fizyczne), dominacja partnerów instytucjonalnych,

Niedostatki w zakresie realizacji jednego z celów KSOW - Aktywizacji podmiotów

zaangażowanych lub potencjalnie mogących zaangażować się w rozwój obszarów

wiejskich – spowodowane dużą ilością zadań obligatoryjnych obwarowanych

przepisami i terminami,


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


112

Postulat wyjaśnienia opinii publicznej (Sekretariatom Regionalnym) decyzji o

powierzeniu funkcji Sekretariatu Centralnego Fundacji Programów Pomocy Dla

Rolnictwa (FAPA) w celu zapewnienia transparentności i ograniczeniu dystrybucji

nieprawdziwych informacji na ten temat.

Postulat pokazania jak stworzyć (praktycznie) Grupę Roboczą ds. KSOW na

poziomie województwa (przykłady, przewodnik, dobre praktyki, szkolenie,

warsztat),

Postulat wprowadzenia formularza zgłoszeniowego umożliwiającego ocenę

pomysłów na przedsięwzięcia proponowanych przez partnerów KSOW,

Regionalizacja KSOW jako pozytywny aspekt funkcjonującej struktury

organizacyjnej,

Brak współpracy z ośrodkami akademickimi,

Postulat większej ilości kontaktów osobistych między pracownikami Sekretariatów

Regionalnych oraz Sekretariatu Centralnego (szkolenia, spotkania, warsztaty,

konferencje).


województwie świętokrzyskim



stronie internetowej Sekretariatu Regionalnego), wywiady indywidualne z pracownikami

Sekretariatu Regionalnego i wywiad indywidualny z przedstawicielem Regionalnej

Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego. Ponadto przeprowadzony

wywiad zbiorowy z grupą pracowników Sekretariatu i grupą najaktywniejszych

partnerów, reprezentujących samorządy gminne, LGD, ROT, Świętokrzyską Izbę Rolniczą,

Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Uniwersytet Humanistyczny Województwa

Świętokrzyskiego. Łącznie w wywiadzie zbiorowym wzięło udział 11 osób.


Regionalnego KSOW w Kielcach 18 listopada 2011 roku.


Sekretariat Regionalny usytuowany jest w strukturze Świętokrzyskiego Biura Rozwoju

Regionalnego, jednostki budżetowej Urzędu Marszałkowskiego, obsługującej programu

takie jak PO KL, PROW i PO RYBY. Jest to ewenementem na tle pozostałych

sekretariatów. ŚBRR odbierana jest jako organizacja sprawna, choć wcześniej wiele osób

korzystających ze środków unijnych nie było zadowolonych.

Na koniec 2010 roku w Sekretariacie było zatrudnionych 4 pracowników na cały etat –

umowa o pracę.

W województwie świętokrzyskim zarejestrowanych było 130 partnerów, co jest jednym z

najlepszych wyników w Polsce, a relatywnie, biorąc pod uwagę wielkość województwa,

jest to wynik oznaczający praktycznie pierwsze miejsce. W ocenie kierownika


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


113

Sekretariatu Regionalnego i grupy partnerów liczba partnerów nie zwiększy się

radykalnie, ponieważ wszystkie podmioty instytucjonalne (głównie JST, LGD, Izba

Rolnicza) z terenu województwa zainteresowane partnerstwem już się zarejestrowały w

bazie.


Regionalnym w ramach KSOW są: Izba Rolnicza, LGD „Wokół Łysej Góry”, Świętokrzyski

Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach, Regionalna Organizacja Turystyczna

(realizująca targi Agro-Travel), Uniwersytet Humanistycznym Województwa

Świętokrzyskiego.


Ważnym projektem, budującym pozycję Sekretariatu i pomagającym nawiązywać

kontakty na poziomie międzyregionalnym są Targi Agro-Travel, organizowane

przez Sekretariat dla wszystkich regionów.

Pojawia się wyraźnie potrzeba angażowania partnerów nieformalnych. Rolę

„parasola” dla ich działań sprawują Izba Rolnicza i LGD

Zbyt niska aktywność jest również aktywność organizacji pozarządowych.

Dominują partnerzy instytucjonalni, dysponujący własnymi sieciami.

KSOW w ocenie partnerów uczestniczących w wywiadzie jest strukturą użyteczną,

ale ci akurat, którzy uczestniczą w wywiadzie, deklarują, że i tak by

współpracowali. Zresztą, współpracują ze sobą od dawna.

Regionalizacja KSOW jako pozytywny aspekt funkcjonującej struktury

organizacyjnej.

Sekretariat w ograniczonym stopniu może spełniać zadania aktywizacyjne – zbyt

dużo ma zadań związanych z rozliczaniem projektów. W tym kontekście powitano

z zadowoleniem nowelizację umożliwiającą powoływanie regionalnych grup

roboczych. Nie wiedzą jednak, kto powinien się tym zająć i w jaki sposób ta grupa

ma zostać powołana.

Ważnym partnerem są uczelnie. Biorący udział w wywiadzie pracownicy UHWŚ

zadeklarowali, że widzą KSOW jako ważny instrument budowania kapitału

społecznego na wsi.

Tematem, który szczególnie zajmuje KSOW w województwie, jest, obok turystyki,

energia odnawialna. Ważnym obszarem działania są także produkty regionalne i

tradycyjne.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


114


województwie warmińsko-mazurskim



stronie internetowej Sekretariatu Regionalnego), wywiad zbiorowy z pracownikami

Sekretariatu regionalnego, wywiad indywidualny z przedstawicielem Departamentu

Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa UM, wywiady indywidualne z przedstawicielem

Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, z przedstawicielem Izby Rolniczej.


Regionalnego KSOW w Olsztynie, na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim, w siedzibie

Izby Rolniczej, 21 listopada 2011 roku.


Sekretariat Regionalny usytuowany jest w strukturze Departamentu Rozwoju Obszarów

Wiejskich i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego. Na koniec 2010 roku w Sekretariacie

było zatrudnionych 4 pracowników na cały etat – umowa o pracę.

W województwie warmińsko-mazurskim zarejestrowanych jest 101 partnerów.


Regionalnym w ramach KSOW są: Izba Rolnicza, LGD, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.


Dobrą praktyką Sekretariatu jest opracowanie regulaminu kwalifikacji projektów,

co pozwala przynajmniej w jakiejś mierze realizować priorytety ważne dla

województwa. Opracowanie tego regulaminu było krytykowane przez niektóre

Sekretariaty, ale pracownicy są przekonani, że znacznie ułatwia pracę. W ich

ocenie jest to praktyka, która winna być upowszechniana. Konieczne są procedury

kwalifikacji projektów dla KSOW

W przypadku wielu projektów pojawiają się problemy z kwalifikowalnością

kosztów. Sekretariat i partnerzy zdani są na arbitralną ocenę ARiMR, z którą się

niejednokrotnie nie zgadzają.

Głównym i zapewniającym wsparcie innym partnerom jest Izba rolnicza. Została

określona w jednym z wywiadów jako „czapka dla nieformalnych”. Pojawia się

wyraźnie potrzeba angażowania partnerów nieformalnych.

Zbyt mała jest także aktywność organizacji pozarządowych. Dominują partnerzy

instytucjonalni, dysponujący własnymi sieciami oraz samorządy.

Pracownicy Sekretariatu zajmują się głównie administrowaniem siecią,

rozliczaniem projektów. Bardzo chcieliby podejmować zadania w terenie,

zajmować się animacją, ale nie ma na to czasu. Oczekiwaną rekomendacją jest

stworzenie centralnej i regionalnych komórek animacyjnych. Rolę tę mogłaby

pełnić też regionalna grupa robocza.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


115

W ocenie przedstawiciela Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego regionalna

struktura sieci jest dobrym pomysłem. Po to, by sieć spełniała swoje zadania,

konieczny jest jednak obieg informacji. Z punktu widzenia potrzeb uczelni

konieczny jest profesjonalnie zarządzany system, w którym informacja jest

selekcjonowana i dystrybuowana zgodnie z potrzebami uczestników systemu.

Trzeba unikać szumów informacyjnych, gdy każda informacja dociera do każdego.

KSOW w ocenie wszystkich jest strukturą użyteczną. W obecnym kształcie nie

przyciąga jednak słabszych partnerów, sieć zdominowana jest przez LGD i Izbę

rolniczą. Nie jest to traktowane jako wada, bo w ocenie rozmówców tylko te

organizacje posiadają wystarczające kompetencje, by realizować projekty.

Dla Izby KSOW oznacza możliwość pozyskania środków na niektóre szkolenia,

wyjazdy studyjne i realizację innych potrzeb informacyjnych swoich członków.

Żaden z partnerów udzielających wywiadów nie odnotował komunikacji poziomej

w Sieci, dominuje pionowa. Jedynym typem parterów, którzy się ze sobą

komunikują bez pośrednictwa Sekretariatu, są LGD. Pośrednikiem w komunikacji

jest także Izba Rolnicza.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


116

Spisy schematów, tabel, wykresów

Spis schematów

Rys. 1.2.1. Opracowanie koncepcji badania…………………………….………………………………….……….16

Rys. 1.2.2. Synergia faz ……………………………………………….……………………………………………………17

Rys. 1.2.3. Logiczny schemat realizacji badania…………………………..……………………………….…….18

Spis tabel

Tabela 2.1.1. Struktura zrealizowanej próby badania CAWI z partnerami KSOW według

województwa…………………………………………………………………………………..……………………………….……23

Tabela 2.1.2. Struktura zrealizowanej próby badania CAWI z partnerami KSOW według typu

partnera ……………………………………………………………………………..……………………………………………….24

Tabela 2.2.1. Powiązanie pytań badawczych z metodami badawczymi……………………………………26

Tabela 3.1.1 Struktura organizacyjna Sekretariatów KSOW w poszczególnych

województwach………………………………………………………………………………………………………..……………29

Tabela 3.2.1. Rozwiązania i sposoby adaptacji rozwiązań zagranicznych na gruncie

polskim……………………………………………………………………………………………………………….…………………81

Spis kartogramów

Kartogram 3.1.1. Stan zatrudnienia (w etatach) w Sekretariatach KSOW na koniec 2010

roku…………………………………………………………………..………………………………………………………………….31

Kartogram 3.1.2. Ocena użyteczności struktury organizacyjnej KSOW (w skali od 1 do 6, gdzie

1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę bardzo użyteczną) w opinii partnerów KSOW

według województw ……………………………………………………………………………..……………………………..35

Spis wykresów

Wykres 3.1.1. Średnia ocena użyteczności istniejącej struktury organizacyjnej KSOW (w skali od

1 do 6, gdzie 1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę bardzo

użyteczną)……………………………………………………………………………………………………………….……………33

Wykres 3.1.2. Średnia ocena użyteczności istniejącej struktury organizacyjnej KSOW (w skali od

1 do 6, gdzie 1 oznacza strukturę mało użyteczną, a 6 strukturę bardzo użyteczną) w opinii

partnerów według typu partnera………………………………………………………………….……………….…….…36

Wykres 3.2.1. Ocena istotności zadań KSOW……………………………………………...………….………….53

Wykres 3.2.2. Ocena poziomu trudności w realizacji poszczególnych zadań KSOW ………….……55

Wykres 3.2.3. Odsetek partnerów, którzy deklarują podjęcie współpracy z innym partnerem dzięki

KSOW……………………………………………………………………………………………….…..………………………………65

Wykres 3.2.4. Ocena stopnia rozpowszechnienia informacji o KSOW (Czy według Pana/Pani

informacje o funkcjonowaniu KSOW i możliwościach z nią związanych docierają do wszystkich

instytucji i organizacji, które mogą być partnerami Sieci?)…………………………………………..…………66

Wykres 3.2.5. Wpływ KSOW na niektóre czynniki kształtowania kapitału społecznego (Proszę

określić, w jakim stopniu zgadza się Pani/ Pan z następującymi sformułowaniami) ……………………67


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


117

Wykres 3.2.6. Wpływ KSOW na niektóre czynniki kształtowania kapitału społecznego (Proszę

określić, w jakim stopniu zgadza się Pani/ Pan z następującymi sformułowaniami) ………………….68

Wykres 3.2.7. Odpowiedź na pytanie: co jest dla Państwa ważniejsze w funkcjonowaniu

KSOW?................................................................................................................71

Wykres 3.2.8. Odpowiedź na pytanie: co jest dla Państwa ważniejsze w funkcjonowaniu

KSOW?..............................................................................................................72

Wykres 3.2.9. Jakie organizacje mogą najbardziej skorzystać z przystąpienia do KSOW?..........73

Spis grafów

Graf 1. Deficyty komunikacji w ramach KSOW………………………………………………………………………..58

Spis map mentalnych

Mapa mentalna 1. Model komunikacji w ramach KSOW………………………………………………………..64


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


118

Raport końcowy - Rural developmentenrd.ec.europa.eu › enrd-static › app_templates ›...

Documents

Transcript of Raport końcowy - Rural developmentenrd.ec.europa.eu › enrd-static › app_templates ›...