RAPORT - Centrum DZWONI · 1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności i...
Transcript of RAPORT - Centrum DZWONI · 1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności i...
RAPORT podsumowujący realizację projektu pn.
„Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób
Niepełnosprawnych Intelektualnie”
realizowanego w ramach zadania publicznego
„Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością
intelektualną”
w ramach dwunastego konkursu o zlecenie realizacji zadań zlecanych
w okresie od dnia 01.01.2013 r. do dnia 31.03.2014 r. roku w ramach art. 36
ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Warszawa, kwiecień 2014 r.
Opracowanie: zespół merytoryczny projektu
2
Spis treści
Wstęp
1. Opis projektu
1.1 Zatrudnienie wspomagane – skuteczny instrument w zakresie wprowadzenia osób
z niepełnosprawnością intelektualną na rynek pracy
1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności
i Zdrowia (ICF) – innowacyjne podejście do opisu funkcjonowania społeczno-
zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną
1.2.1 Charakterystyka narzędzi stosowanych w projekcie
2. Charakterystyka grupy docelowej objętej wsparciem w ramach projektu
3. Analiza poziomu osiągnięcia rezultatów projektu
3.1 Stopień realizacji założonych celów projektu
3.2 Ewaluacja profilu kategorialnego - porównanie wartości wyjściowej
z wartością osiągniętą
3.3 Wskaźniki ewaluacji
3.4 Stopień realizacji form organizacyjnych wsparcia
3.5 Wpływ czynników środowiskowych na proces aktywizacji społeczno-zawodowej
osób z niepełnosprawnością intelektualną
4. Badanie poziomu satysfakcji Beneficjentów/ Beneficjentek Ostatecznych projektu
5. Ocena realizacji projektu przez kadrę merytoryczną projektu
6. Wnioski i rekomendacje
Spis rysunków
Spis tabel
Spis wykresów
Bibliografia
3
Wstęp
W Polsce osoby niepełnosprawne są systemowo wspierane w podejmowaniu
zatrudnienia, jednakże przyjęte rozwiązania nie wszystkim osobom, oraz w niedostatecznym
stopniu, zapewniają indywidualne wsparcie jakiego potrzebują. Z każdym rodzajem
niepełnosprawności związane są specyficzne dla niego bariery. Bariery, które wynikają
z interakcji pomiędzy nieprzystosowanym środowiskiem, a osobami z niesprawnościami są
w ogromnej większości wytworami człowieka i są usuwalne. Występują w środowisku
fizycznym, technicznym i społecznym, w tym m.in. w systemie prawnym i w innych
obszarach regulacji życia społecznego, a również, i to bardzo istotne, w postawach
społecznych. Zatem analiza potrzeb osób niepełnosprawnych, identyfikacja i likwidowanie
barier, które wywołują wykluczanie oraz świadczenie wsparcia dostosowanego do
indywidualnych potrzeb osób, pod postacią rehabilitacji, specjalistycznego sprzętu
kompensującego, dobrej edukacji przez całe życie, szkoleń zawodowych i specjalistycznego
pośrednictwa pracy oraz wsparcia w roli pracownika, a zwłaszcza usług osobistych
w zależności od typu i stopnia dysfunkcji (np. indywidualnego asystenta), jest
wyrównywaniem szans. Celem strategicznym działań ma być pełne uczestnictwo osób
niepełnosprawnych w głównym nurcie życia społecznego na równych z innymi prawach.
Czyli bez dyskryminacji.
Niepełnosprawność intelektualna jest stanem szczególnie złożonym. Głównym
problemem niepełnosprawności intelektualnej są trudności w procesie uczenia się, i to
zarówno w zdobywaniu wiedzy i umiejętności akademickich i zrozumienia świata, jak i w
funkcjonowaniu społecznym. Tu wyrównywanie szans jest kluczowe dla pełnego
uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Sytuację tej grupy osób pogarszają głęboko
zakorzenione, liczne mity i stereotypy. Są one przyczyną negatywnych, pełnych obaw i lęków
postaw społecznych. Gdy zestawimy szerokie spektrum trudności fizyczno – intelektualno –
społecznych i zdrowotnych z brakiem akceptacji społecznej, łatwo dostrzeżemy, ile trzeba
zmienić w myśleniu i ile nowych szans trzeba stworzyć, zwłaszcza form wsparcia, aby osoby
z niepełnosprawnością intelektualną mogły rozwinąć swój potencjał, wykorzystać swoje
mocne strony dla uzyskania pełni sensownego, produktywnego, przynoszącego satysfakcję,
życia.
4
W polityce zatrudnienia osób niepełnosprawnych, w tendencjach i zaleceniach
międzynarodowych i europejskich, preferowana jest zasada integracji zawodowej, a więc
zatrudniania tych osób we wszystkich możliwych przypadkach w zwykłych zakładach pracy.
Jedną z form realizacji tej integracji jest zatrudnienie wspomagane (ang. supported
employment). Istotę zatrudnienia wspomaganego stanowi zatrudnianie osoby
niepełnosprawnej, która otrzymuje wsparcie asystenta – trenera pracy, pomagającego jej
opanować niezbędne umiejętności do wykonywania zadań i obowiązków zawodowych oraz
zaadoptować się w środowisku pracy.
Podstawą sukcesu zatrudnienia wspomaganego jest właściwe profilowanie klienta
korzystającego ze wsparcia, czyli dogłębna, wieloprofilowa diagnoza funkcjonalna jego
potencjału i preferencji. Innowacyjną metodą pozwalająca na indywidualne podejście
w procesie diagnozy jest zastosowanie elementów Międzynarodowej Klasyfikacji
Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) do opisu funkcjonowania osoby.
Koncepcja Klasyfikacji ICF zakłada postrzeganie człowieka w kontekście całościowym
i wielowymiarowym, z uwzględnieniem środowiska, w którym dany człowiek funkcjonuje.
Ta wielowymiarowość daje szansę każdej osobie, w tym osobie z niepełnosprawnością na
określenie indywidualnego potencjału oraz czynników mających wpływ na jego ograniczanie
bądź rozwój. Dodatkowo pozwala na zastosowanie pewnych wspólnych uniwersalnych
mierników, które oceniają stopień ograniczenia bądź trudności zarówno osoby jak
i otoczenia, pozwala na ustalenie priorytetów w planowanym działaniu oraz ocenie wyników
zastosowanych interwencji. Filozofia koncepcji oraz jej uniwersalizm daje szansę na
wprowadzenie jednolitego standardu diagnozy funkcjonowania oraz kategoryzowania
niezbędnych rodzajów wsparcia. Wdrożenie koncepcji Klasyfikacji ICF do praktyki
programów aktywizacyjnych jest ogromnym krokiem w kierunku personalizacji działań oraz
ich ewaluacji. Funkcjonalna diagnoza jest punktem wyjścia do kolejnych działań
zmierzających do aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Niniejszy raport przedstawia wypracowany przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób
z Upośledzeniem Umysłowym system wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną
w procesie aktywizacji społeczno – zawodowej, w tym w wejściu i utrzymaniu się na
otwartym rynku pracy oraz jego rezultaty osiągnięte w okresie 15 miesięcy realizacji projektu
(01.01.2013 r. – 31.03.2014 r. – I okres finansowania).
5
Ponadto zaprezentowane zostały wyniki badań ankietowych prowadzonych wśród
Beneficjentów/ Beneficjentek Ostatecznych projektu mające na celu ocenę poziomu reakcji,
czyli satysfakcji z otrzymanego w projekcie wsparcia a także wśród kadry merytorycznej
projektu, której zadaniem było ocenić poziom merytoryczny i organizacyjny projektu, w celu
zapewnienia najwyższej jakości usług świadczonych osobom z niepełnosprawnością
intelektualną.
Wnioski i rekomendacje stanowią wskazówkę do kontynuacji tego typu działań
w przyszłości.
6
1. Opis projektu
Projekt pn. „Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych
Intelektualnie (Centrum DZWONI)” realizowany jest w ramach zadania publicznego
„Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością
intelektualną” w ramach dwunastego konkursu o zlecenie realizacji zadań zlecanych
w okresie od dnia 01.01.2013 r. do dnia 31.03.2016 r. roku w ramach art. 36 ustawy z dnia 27
sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych i finansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych. Projekt realizowany jest w III okresach:
1) I okres finansowania projektu – 01.01.2013 – 31.03.2014
2) II okres finansowania projektu – 01.04.2014-31.03.2015
3) III okres finansowania projektu – 01.04.2015-31.03.2016.
Celem ogólnym projektu jest zwiększenie udziału w życiu społecznym i zawodowym oraz
wsparcie w utrzymaniu zatrudnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną. natomiast cele
operacyjne (szczegółowe) projektu to:
1) Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności społecznych niezbędnych do
samodzielnego funkcjonowania;
2) Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności zawodowych niezbędnych do
podjęcia zatrudnienia;
3) Podjęcie zatrudnienia, wdrożenie na dobranym stanowisku pracy przy wsparciu
trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia wspomaganego;
4) Utrzymanie poziomu motywacji i jakości wykonywanej pracy u osób już
zatrudnionych poprzez wsparcie trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia
wspomaganego.
Cele realizowane są poprzez formy organizacyjne wsparcia dopasowane do potrzeb
i możliwości grupy docelowej. W projekcie wsparciem zostały objęte 2 grupy osób
z niepełnosprawnością intelektualną. Pierwszą grupę stanowiły osoby nieaktywne zawodowo
– I etap (zakładano rekrutację 90 osób), natomiast druga grupa to osoby zatrudnione
wymagające wsparcia w utrzymaniu zatrudnienia – II etap (zakładano rekrutację 110 osób).
7
I etap wsparcia beneficjentów/ beneficjentek ostatecznych (BO) obejmował następujące
formy wsparcia:
1) Diagnoza doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych;
2) Diagnoza kompetencji społecznych;
3) Warsztaty grupowe z zakresu kompetencji społecznych i aktywnego poruszania się po
rynku pracy;
4) Warsztaty praktyczne w przedsiębiorstwie;
5) Indywidualne zajęcia praktyczne;
6) Indywidualne i grupowe pośrednictwo pracy;
7) Indywidualne i grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze;
8) Trening umiejętności i samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejsko-wiejskiej;
9) Wsparcie w procedurze indywidualnych zajęć praktycznych (warsztaty, praktyki);
10) Indywidualne wsparcie w organizacji i odbywaniu stażu zawodowego u pracodawcy
11) Indywidualne wsparcie w zatrudnieniu
II etap wsparcia beneficjentów ostatecznych:
Na II etapie BO mogli skorzystać z indywidualnego wsparcie trenera pracy (monitoring
zatrudnienia) oraz z grupowego wsparcia psychologiczno-doradczego.
Realizacja form organizacyjnych wsparcia odbywała się w Centrach DZWONI
zlokalizowanych na terenie pięciu województw:
1) Mazowieckie – Warszawa
2) Śląskie – Bytom
3) Podkarpackie – Jarosław
4) Łódzkie – Zgierz
5) Pomorskie – Gdańsk.
O najwyższą jakość usług świadczonych BO w każdym Centrum DZWONI dba
interdyscyplinarny zespół złożony z psychologa, doradcy zawodowego, trenerów pracy oraz
specjalisty ds. organizacji, rekrutacji i obsługi BO.
Model wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną realizowany w projekcie opierał się
na ogólnoświatowych standardach zatrudnienia wspomagane. Dodatkowo, jako element
innowacyjny wykorzystano Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania,
Niepełnosprawności i Zdrowia do opisu funkcjonowania tej grupy osób w aspekcie
zawodowym.
8
1.1 Zatrudnienie wspomagane – skuteczny instrument w zakresie
wprowadzenia osób z niepełnosprawnością intelektualną na
rynek pracy
Zatrudnienie wspomagane jest metodą interwencyjną, wypracowaną dla potrzeb osób
wykluczonych społecznie, w tym osób z różnymi niepełnosprawnościami, mającą na celu
otrzymanie płatnego zatrudnienia, oraz jego utrzymanie poprzez zapewnienie stałego
wsparcia, na otwartym rynku pracy1. Osoby niepełnosprawne intelektualnie to obecnie jedna
z grup odbiorców zatrudnienia wspomaganego, a wcześniej grupa główna, dla której idea
zatrudnienia wspomaganego została sformułowana. Stworzono ją po to, by zapobiec
segregacji tej grupy poprzez oddzielenie jej od reszty społeczeństwa i umieszczenie
w ośrodkach lub instytucjach chronionego rynku pracy.
Strategia dotycząca zatrudnienia osób niepełnosprawnych stosowania wcześniej,
zakładała przeszkolenie z konkretnych czynności, a następnie ewentualne zatrudnienie
w oparciu o zakres wyszkolonych czynności. Z czasem zauważono, że umieszczenie na
konkretnym stanowisku pracy przynosi bardziej wymierne efekty, jeśli jest ono dostosowane
do predyspozycji i możliwości kandydata, a nie do ściśle opanowanych umiejętności. Tym
samym uległa zmianie strategia „przeszkolić-umieścić” na sformułowaną odwrotnie, czyli
„umieścić-przeszkolić”. Niestety nowa strategia również zawierała niedociągnięcia i nie
sprawdzała się tak skutecznie, jak wcześniej zakładano. Z uwagi na to, kolejne modyfikacje
wypracowały model „umieścić-przeszkolić-utrzymać”, położono zatem nacisk nie tylko na
szkolenie na stanowisku pracy, ale także indywidualne wsparcie dla pracownika,
odpowiadające potrzebom konkretnej jednostki, zarówno pod względem formy, jak
i intensywności.2
Koncepcja zatrudnienia wspomaganego opiera się na kilku założeniach, z których
najważniejsze mówi o wartości pracy i jej znaczeniu w życiu dorosłego człowieka. Praca,
jako wartość zapewniająca samodzielność, możliwość finansowej niezależności i rozwoju
własnych możliwości, zapewnia godność jednostki, stając się tym samym jedną z najbardziej
pożądanych wartości w życiu dorosłego człowieka.
1 Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Zbiór praktycznych wskazówek, Warszawa 2013.
2 Krystyna Mrugalska – informacja ustna.
9
Zatrudnienie wspomagane jest w pełni spójne z prawem naturalnym, zakłada bowiem
indywidualność, szacunek, upodmiotowienie samostanowienie i świadomy wybór.
Indywidualność – czyli w tym przypadku postrzeganie osoby niepełnosprawnej jako jednostki
mającej własne zainteresowania, potrzeby i możliwości; samostanowienie i świadomy wybór
– to wartości ściśle związane z kwestią indywidualizacji, zakładające zrozumienie
i wykorzystywanie tych możliwości przez samą osobę niepełnosprawną; szacunek – czyli
celowanie w umocnieniu poczucia godności osoby niepełnosprawnej; upodmiotowienie –
czyli założenie, że osoba niepełnosprawna jest pełnoprawnym członkiem społeczności,
a działania podejmowanie w ramach zatrudnienia wspomaganego umocnią to przekonanie
w otoczeniu, oraz w postrzeganiu własnym osoby niepełnosprawnej. 3
Zatrudnienie wspomagane wywodzi się także z założenia, że wszyscy ludzie są zdolni
do pracy, należy jedynie odpowiednio dobrać czynności zawodowe i zapewnić przeszkolenie,
prowadzące do ich pełnego opanowania. Dodatkowo, włączenie osób z grup wykluczonych
do pełnego udziału w życiu społecznym, zapewnienie pełnej integracji, jest korzystne nie
tylko dla nich samych, ale także przyczynia się do zwiększenia różnorodności całego
społeczeństwa, wpływa zatem na korzystnie na jego rozwój.4
Stałe, pewne zatrudnienie, z godziwymi zarobkami, dobrą atmosferą między
pracownikami i możliwością awansu – to oczywiście zwieńczenie długiego procesu, jakim
jest zatrudnienie wspomagane. Działania należące do tego procesu podejmowane są w ramach
indywidualnie określonej ścieżki aktywizacji. Ich początkowe stadia są równie ważne (jeśli
nie najważniejsze) z punktu widzenia przyszłego osiągnięcia celu. We wszystkich działaniach
podejmowanych w ramach ścieżki aktywizacji, osobie niepełnosprawnej towarzyszy
odpowiednio przeszkolony specjalista: doradca zawodowy, psycholog i trener pracy. Na
całość ścieżki składa się pięć etapów: zaangażowanie klienta, profil zawodowy, poszukiwanie
pracy, współpraca z pracodawcą oraz wsparcie w miejscu pracy i poza nim.5
Należy zauważyć, że nomenklatura dotycząca poszczególnych etapów procesu może różnić
się między instytucjami wykorzystującymi zasady zatrudnienia wspomaganego. Główne
założenia pozostają jednak tożsame.
3 Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Zbiór praktycznych wskazówek, Warszawa 2013.
4 Szansa na więcej możliwości. Christy Lynch: wykład o zatrudnieniu wspomaganym, Warszawa 2007.
5Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Broszura informacyjna i standardy jakości, Warszawa 2013.
10
Na etapie zaangażowania klienta szczególnie silny nacisk położony jest na kwestie
indywidualizacji, samostanowienia i świadomego wyboru. Przystąpienie do procesu
zatrudnienia wspomaganego wymaga bowiem świadomej decyzji, przyjęcia
odpowiedzialności za podejmowanie działania, deklaracji uczestnictwa w oferowanych
formach wsparcia oraz ukierunkowania na osiągnięcie zakładanego celu.
Jak już wspomniano, jednym z kluczowych punktów procesu jest określenie profilu
zawodowego osoby niepełnosprawnej oraz utworzenie indywidualnego planu działania. Etap
ten uznaje się za jeden z najważniejszych czynników stanowiących o trwałej integracji
beneficjenta na rynku pracy.6 Niezmiernie ważne jest bowiem prawidłowe dobranie
stanowiska pracy, dzięki wcześniejszemu poznaniu i zrozumieniu możliwości, kompetencji,
zdolności, oraz ograniczeń osoby niepełnosprawnej. Odpowiednio opracowany profil
zawodowy usprawnia przebieg procesu zatrudnienia. Także na tym etapie samoświadomość
w podejmowaniu decyzji dotyczących własnej kariery zawodowej jest niezwykle istotna.
Innymi słowy, indywidualnie opracowane narzędzia przez samą osobę niepełnosprawną (przy
wsparciu specjalisty) pozwala na odpowiednie dobranie czynności zawodowych, gwarantując
tym samym większe szanse na utrzymanie zatrudnienia. Określenie profilu zawodowego
nierzadko wymaga praktyki – tak zwanych próbek pracy, podczas których osoba
niepełnosprawna może poznać konkretne czynności zawodowe i ocenić swoje szanse jako
stały pracownik wykonujący podobne obowiązki. Podczas próbek pracy osoba
niepełnosprawna poznaje także środowisko pracy, ma tym samym szansę nie tylko na trening
umiejętności zawodowych, ale także kompetencji społecznych w środowisku pracowniczym.
W tych działaniach zawsze uczestniczy trener pracy. Jest ze swoim klientem cały czas,
wspiera podczas kolejnych podejmowanych kroków i ocenia szanse na zwiększenie
samodzielności swojego klienta. Próbki pracy mogą być zarówno jedno- bądź kilkudniowe,
jak i długotrwałe (praktyki i staże). Jedno z kluczowych założeń zatrudnienia wspomaganego,
czyli wykonywanie pracy za realne pieniądze, może wydawać się niespójne z
podejmowaniem tego typu działań, wieloletnie doświadczenia pokazały jednak, że treningi
umiejętności zawodowych w realnym miejscu pracy dają pozytywne efekty, pozostając
nieocenionymi w porównaniu z treningami czynności zawodowych w symulowanych
sytuacjach. Obecnie większość organizacji, stosujących model zatrudnienia wspomaganego,
6 Doose S., Unterstuetzte Beschaeftigung – Berufliche Integration auf langeSicht, Marburg 2007.
11
wykorzystuje praktyki i staże jako metodę prowadzącą do uzyskania stałej pracy.7 Działania
te mogą być zatem nie tylko częścią tworzenia profilu zawodowego (jako narzędzie
identyfikacji mocnych i słabych stron oraz potrzeb wsparcia), ale także mogą być
podejmowane w ramach poszukiwania pracy, czyli w etapie kolejnym.
Jak już wspomniano, podczas poszukiwania pracy należy położyć nacisk na określenie
umiejętności, możliwości i potrzeb osoby poszukującej pracy, ale jednocześnie niezwykle
istotne jest zrozumienie potrzeb pracodawcy. Z uwagi na to, współpraca z pracodawcą jest
równie ważna, jak utrzymywanie stałego, zrównoważonego wsparcia dla osoby poszukującej
pracy lub osoby już zatrudnionej.
Należy pamiętać, że wsparcie oferowane w ramach zatrudnienia wspomaganego nie
kończy się wraz z podpisaniem umowy przez osobę z niepełnosprawnością. Na podstawie
wieloletnich doświadczeń wiemy, że nagłe zakończenie wsparcia osoby pracującej może
skutkować pogorszeniem jakości wykonywania obowiązków, a tym samym prowadzić do
utraty zatrudnienia. Działania wspierające osobę zatrudnioną mogą być prowadzone zarówno
w miejscu pracy, jak i poza nim. W ofercie zatrudnienia wspomaganego znajduje się cały
szereg działań, wchodzący w zakres takiego wsparcia. Są to: konsultacje, doradztwo, porady,
uczenie, szkolenie, pomoc, usprawnienia i reorganizacja. Działania te uwzględniają także
kontakt z otoczeniem osoby niepełnosprawnej, tj. z rodziną, przyjaciółmi czy pracownikami
ośrodków.
Z drugiej strony, niezwykle istotne jest, aby dostosować formę i intensywność
wsparcia do potrzeb jednostki, ponieważ nieadekwatne, zbyt intensywne wsparcie pozbawia
zwykle osoby niepełnosprawne poczucia indywidualności i wiary we własne możliwości.
Zatrudnienie wspomagane rozwija się obecnie w większości krajach Europy. W Polsce
istnieje kilka organizacji, które mają nieoceniony wpływ w dostosowaniu tego modelu do
polskich realiów. Jedną z tych organizacji jest Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób
z Upośledzeniem Umysłowym, które od kilku lat realizuje projekty bazujące na modelu
zatrudnienia wspomaganego. Projekt realizowany w ramach zadania „Kompleksowa
aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną” opiera się na
wieloletnich doświadczeniach Stowarzyszenia. Jego realizacja pokazuje, że wraz ze wzrostem
doświadczeń uzupełniany jest system wsparcia o kolejne metody pozwalające na jeszcze
bardziej efektywne osiąganie założonych celów.
7 Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Zbiór praktycznych wskazówek, Warszawa 2013.
12
1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności
i Zdrowia (ICF) – innowacyjne podejście do opisu funkcjonowania
społeczno – zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną
Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia,
w skrócie ICF, należy do „rodziny” międzynarodowych klasyfikacji opracowanych przez
Światową Organizację Zdrowia i stosowaną do opisu różnych aspektów zdrowia i związanych
ze zdrowiem. ICF to model uniwersalny, który odnosi się do wszystkich ludzi, niezależnie od
kultury, schorzenia, płci czy wieku. Nie tworzy z niepełnosprawności cechy wyróżniającej
mniejszość, lecz opisuje wszystkie dziedziny funkcjonowania i niepełnosprawności, które
dotyczą każdego człowieka.
ICF dostarcza obszernego i wystandaryzowanego schematu opisu funkcjonowania
człowieka i jego ograniczeń oraz służy jako narzędzie do organizacji tych informacji. Tworzy
strukturę porządkującą informacje w sensowny, logicznie i łatwo dostępny sposób.
Funkcjonowanie jest szerokim terminem obejmującym funkcje ciała ludzkiego, struktury
ciała ludzkiego oraz aktywności i uczestniczenie. Niepełnosprawność odnosi się do
upośledzeń funkcji i struktur ciała ludzkiego, ograniczenia aktywności oraz ograniczenia
uczestniczenia Co ważne, funkcjonowanie jest wprawdzie związane ze stanami chorobowymi
(chorobami, zaburzeniami i urazami), lecz nie określa się go jako bezpośredniej konsekwencji
stanu chorobowego, ale raczej jako skutek interakcji pomiędzy stanem chorobowym
a czynnikami kontekstowymi (czynnikami środowiskowymi i osobowymi). Interakcja
pomiędzy tymi elementami składowymi jest dynamiczna i dwukierunkowa, dlatego zmiany
w obrębie jednego składnika mogą mieć wpływ na jeden lub kilka innych składników.
Znaczenie powyższej interakcji przedstawione zostało w integracyjnym modelu
biopsychospołecznym ICF na rysunku 1. Model ICF przedstawiony na rysunku 1 ukazuje
istotny wpływ roli czynników środowiskowych i osobowych na poziom funkcjonowania lub
niepełnosprawności danej osoby. Czynniki środowiskowe mogą stanowić barierę (powodując
lub wzmagając niepełnosprawność) lub ułatwienie (redukując lub nawet eliminując
niepełnosprawność). Dlatego oceniając poziom funkcjonowania danej osoby, zawsze należy
brać pod uwagę czynniki środowiskowe.
13
Rysunek 1 – Zależności między składnikami ICF (model biopsychospołeczny)
Klasyfikacja ICF jest zorganizowana hierarchicznie. Składa się z dwóch części w skład
których wchodzą dwa elementy składowe:
1) Funkcjonowanie i niepełnosprawność
a) Funkcje ciała ludzkiego (oznaczone kodem b) i Struktury ciała ludzkiego
(oznaczone kodem s)
b) Aktywność i uczestniczenie (oznaczone kodem d)
2) Czynniki kontekstowe
a) Czynniki środowiskowe (kod e)
b) Czynników osobowych - nie zostały jeszcze sklasyfikowane w ICF.
14
Rysunek 2 – Schemat ICF
Każdy składnik klasyfikacji złożony jest z różnych dziedzin (rozdziałów, bloków
tematycznych) np. ogólne funkcje psychiczne (Funkcje ciała – rozdział 1), dbanie o siebie
(Aktywność i uczestniczenie – rozdział 5), produkty i technologia (Czynniki środowiskowe –
rozdział 1). Każda dziedzina składa się natomiast z kategorii np. Funkcje orientacji (b114),
Mycie się (d510), które stanowią jednostki klasyfikacji. W obrębie każdego składnika
kategorie rozmieszczone są hierarchicznie wg schematu pień-gałąź-liść, tak, że kategoria
niższego poziomu posiada cechy wspólne z kategoriami wyższego poziomu, do których
należy.
15
Rysunek 3 – Hierarchiczna struktura ICF
W celu opisania zakresu funkcjonowania lub stopnia albo wielkości niepełnosprawności oraz
stopnia, w jakim dany czynnik środowiskowy stanowi ułatwienie lub ograniczenie, do
klasyfikacji wprowadzono kwalifikatory – kody numeryczne (np. d6300 przygotowywanie
prostych posiłków). Stanowią one wspólny język, który pozwala na porównanie zdrowia
populacji na poziomie jednostki w różnych regionach kraju i międzynarodowym, w tych
samych oraz różnych okresach. Litera oznacza miejsce w klasyfikacji, dalej jest kod
numeryczny, który rozpoczyna się od numeru rozdziału (jedna cyfra), po którym następuje
drugi poziom (2 cyfry) oraz trzeci i czwarty poziom (każdy po jednej cyfrze). Liczba cyfr
wskazuje poziom szczegółowości kategorii.
Rysunek 4 – Struktura i kody klasyfikacji
d6300
Element
Sekcja Trzeci poziom
Drugi poziom
16
W przypadku wszystkich składników funkcjonowania (funkcji ciała, struktur ciała,
aktywności i uczestniczenia) pierwszy kwalifikator opisuje zakres problemu
z funkcjonowaniem – czyli, posługuje się skalą od pełnego funkcjonowania (brak problemu)
do całkowitej niepełnosprawności (problem całkowity), biorąc też pod uwagę poziomy
pośrednie: nieznaczną, umiarkowaną i ciężką niepełnosprawność. Sformułowania „brak
problemu” z funkcjonowaniem używa się do opisu sytuacji, w której problemu nie ma,
i w której funkcjonowanie jest optymalne, pełne lub nawet znakomite. W przypadku
czynników środowiskowych pierwszy kwalifikator sygnalizuje wielkość pozytywnego
wpływu (ułatwienia) lub negatywnego wpływu (bariery) czynników środowiskowych na
funkcjonowanie. Czynnik środowiskowy jest oceniany jako bariera ze względu na negatywny
wpływ na funkcjonowanie (np. wpływ złej jakości powietrza na oddychanie) lub brak wpływu
w ogóle (np. wpływ braku wsparcia na wykonywanie prac domowych). W niektórych
sytuacjach opis funkcjonowania, poziomów niepełnosprawności czy wpływu środowiska jest
niemożliwy, ponieważ nie ma informacji na dany temat lub dana kategoria ICF nie dotyczy
opisywanego problemu. Wówczas stosuje się kody .8 i .9. Zastosowaniu kodu powinien
towarzyszyć przynajmniej jeden kwalifikator. Bez kwalifikatorów kod nie ma właściwego
znaczenia. Dlatego też do kodu ICF (złożonego z litery i kodu numerycznego) dodaje się co
najmniej pierwszy kwalifikator, który należy umieścić po kropce za kodem numerycznym,
np. b1301.3 (znaczny problem w zakresie motywacji). W przypadku czynników
środowiskowych kropka oznacza barierę, a znak plus (+) oznacza ułatwienie, np. e310+4
(pełne ułatwienie w obszarze najbliższej rodziny).
Aktywność i uczestniczenie kodowane są za pomocą dwóch kwalifikatorów. Pierwszy
kwalifikator rejestruje wykonanie czynności z obszaru aktywności i uczestniczenia, zaś drugi
– zdolność danej osoby. Kwalifikator „wykonanie” opisuje, co dana osoba robi (wykonuje)
w swoim obecnym środowisku w świetle pozytywnego lub negatywnego wpływu czynników
środowiskowych (łącznie ze wszystkimi aspektami świata fizycznego, społecznego
i dotyczącego postaw). Kwalifikator „zdolność” opisuje zaś wrodzoną umiejętność
wykonania przez daną osobę zadania lub podjęcia jakiegoś działania. Aby opisać prawdziwą
zdolność danej osoby, drugi kwalifikator rejestruje zdolność, wrodzoną umiejętność danej
osoby, która nie jest zwiększona przez urządzenia wspomagające, pomoc innych osób czy
jakiekolwiek inne czynniki środowiskowe stanowiące ułatwienie bądź barierę. Najlepszym
środowiskiem do uzyskiwania informacji o zdolności jest prawdopodobnie środowisko
zneutralizowane, np. warunki testowe. Różnica między wykonaniem a zdolnością
17
odzwierciedla wpływ czynników środowiskowych na funkcjonowanie danej osoby w swoim
środowisku. Dla wszystkich kategorii stosowana jest następująca skala ogólna
kwalifikatorów:
0 BRAK problemu (żaden, nieobecny, nieistotny … ) 0-4%
1 NIEZNACZNY problem (niewielki, mały … ) 5-24%
2 UMIARKOWANY problem (średni, spory … ) 25-49%
3 ZNACZNY problem (wielki, silny … ) 50-95%
4 SKRAJNIE DUŻY problem (zupełny … ) 96-100%
8 NIE OKREŚLONY
9. NIE DOTYCZY
Czynniki środowiskowe są określane ilościowo za pomocą tylko jednego
kwalifikatora. Wpływ funkcjonowania lub poziomów niepełnosprawności może być
pozytywny, jeśli dany czynnik jest ułatwieniem lub negatywny, jeśli jest barierą. W celu
zasygnalizowania tej różnicy ułatwienie oznacza się znakiem plus zamiast kropki (+X),
a bariera oznaczana jest po kropce (.X). I tak e310+2 oznacza umiarkowane ułatwienie w
postaci „Najbliższej rodziny”, a e310.2 – umiarkowaną barierę w postaci „Najbliższej
rodziny”. Poniżej skala kwalifikatorów dla czynników środowiskowych:
xxx.0 BRAK barier xxx+0 BRAK ułatwień
xxx.1 NIEZNACZNE bariery xxx+1 NIEZNACZNE ułatwienia
xxx.2 UMIARKOWANE bariery xxx+2 UMIARKOWANE ułatwienia
xxx.3 ZNACZNE bariery xxx+3 ZNACZNE ułatwienia
xxx.4 SKRAJNIE DUŻE bariery xxx+4 PEŁNE ułatwienia
ICF jako wyczerpująca klasyfikacja nie może być oczywiście stosowana bezpośrednio
jako narzędzie praktyczne, gdyż w codziennej praktyce do opisu funkcjonowania osoby
z niepełnosprawnością intelektualną w aspekcie zawodowym potrzebna jest jedynie części
kategorii ustanowionych przez ICF. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem
Umysłowym na podstawie wieloletnich doświadczeń związanych z aktywizacją społeczno –
zawodową tej grupy osób przygotowało w I okresie finansowania wstępny profil kategorialny
(tak zwany zestaw podstawowy ICF), zawierający kategorie ICF istotne z punktu widzenia
procesu aktywizacji. Ponadto przygotowano rozszerzony zestaw ICF – narzędzie
pozwalające na dokonywanie opisu funkcjonowania osoby w ramach danej kategorii ICF
zgodnie z określonym kwalifikatorem. Kolejnym narzędziem pozwalającym na pełne ujęcie
18
zakresu funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz służące do
planowania wartości celów indywidualnych w procesie aktywizacji jest Indywidualny Plan
Aktywizacji. W dalszej części raportu została przedstawiona krótka charakterystyka tych
narzędzi.
1.2.1 Charakterystyka narzędzi stosowanych w projekcie
A) Profil kategorialny
Zestaw podstawowy ICF, czyli profil kategorialny zastosowany w projekcie zawierał 62
kategorie ICF opisujące konkretne umiejętności w aspekcie zawodowym. Kategorie
zostały podzielone zgodnie ze schematem podziału składników i dziedzin ICF, tj.
Funkcje ciała – 12 kategorii,
Aktywność i Uczestniczenie – 39 kategorii,
Czynniki środowiskowe – 11 kategorii.
Nie wybrano do zestawu podstawowego kategorii z dziedziny „struktury ciała”
z uwagi na fakt, iż ograniczenia w tym zakresie w przypadku osób
z niepełnosprawnością intelektualną nie są jednorodne. Indywidualne ograniczenia
wynikające ze sprzężenia niepełnosprawności intelektualną z różnymi chorobami nie
były możliwe do określenia na etapie konstruowania narzędzia. W związku z tym
stosowana praktyka pozwalała na indywidualne uzupełnianie zestawu podstawowego
zgodnie z występującym u danej osoby schorzeniem/ ograniczeniem.
W trakcie stosowania określonego profilu kategorialnego stwierdzono, iż w przypadku
osób z niepełnosprawnością intelektualną nie jest możliwe opisanie funkcjonowania
bez specjalistycznych, wystandaryzowanych narzędzi w zakresie wyższych funkcji
psychicznych. W Polsce nie ma dostępnych narzędzi do diagnozy w tym zakresie w
odniesieniu do dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną, w związku z tym
usunięto z profilu 4 kategorie, tj. Organizacja i planowanie (b 1641), Zarzadzanie
czasem (b 1642), Rozwiazywanie problemów (b 1646) oraz Funkcje artykulacji
(b 320).
19
B) Zestaw rozszerzony
Zestaw rozszerzony ICF został utworzony w oparciu o profil kategorialny.
Celem tego narzędzia było szczegółowe, opisowe określenie kwalifikatora (poziomu
zdrowia lub wielkości problemu) dla danej kategorii. W celu określenia poziomu
funkcjonowania w danej kategorii prowadzone były badania według metod
i z wykorzystaniem narzędzi pozwalających na uzyskanie wiedzy w danym zakresie.
Podstawową metodą badawczą były wywiad oraz obserwacja. Wywiad
przeprowadzany był bezpośrednio z osobą z niepełnosprawnością intelektualną.
Obserwację zaś prowadzona była podczas realizacji poszczególnych form wsparcia
bądź też podczas aranżowanych odpowiednio sytuacjach niezbędnych do
zaobserwowania danego zachowania/ umiejętności. Do prowadzenia badań
udostępniony został zestaw narzędzi wypracowanych przez zespół merytoryczny oraz
ekspertów projektu, który był na bieżąco uzupełniany o kolejne narzędzia
wypracowywane w toku wspólnej realizacji działań projektowych. Ponadto każdy
specjalista zgodnie z posiadaną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem mógł
dowolnie dobierać zestaw narzędzi badawczych odpowiadających poziomowi
percepcyjnemu danego beneficjenta, wpisując każdorazowo w Zestawie nazwę
narzędzia. Po dokonaniu oceny każdej kategorii, specjalista wskazywał w zestawie
rozszerzonym ICF źródło uzyskania informacji, metodę badania, narzędzie oraz
wskazywał szczegółowy opis zakresu oceny biorąc pod uwagę na czym polega
problem/upośledzenie/ograniczenie w przypadku konkretnej kategorii u badanej
osoby.
C) Indywidualny Plan Aktywizacji
Indywidualny Plan Aktywizacji (IPA) to osobisty program aktywizacji społeczno
– zawodowej przygotowany przy współpracy zespołu merytorycznego (doradcy
zawodowego, psychologa i trenera pracy) z osobą z niepełnosprawnością intelektualną.
IPA polega na ustaleniu z osobą niepełnosprawną pozostającą bez pracy szeregu działań
dostosowanych do jej sytuacji osobistej i lokalnego rynku pracy. Najważniejszym
założeniem IPA jest indywidualne podejście do osoby oraz koncentracja na jej
20
możliwościach, umiejętnościach, predyspozycjach, preferencjach i potrzebach. Efektem
podjętych działań określonych w IPA jest zatrudnienie osoby na wybranym stanowisku
pracy. IPA jest zawsze wyrażony w formie pisemnej, stanowi rodzaj kontraktu pomiędzy
BO a Centrum DZWONI.
Schemat IPA, stosowany w projekcie jest podzielony na kilka części:
1) Pierwszą część stanowią dane osobowe Beneficjenta/Beneficjentki.
2) Drugą część stanowi PROFIL BO. W tej części zawarte zostały wszystkie
informacje uzyskane w procesie diagnozy z wykorzystaniem rozszerzonego
zestawu ICF, diagnozy preferencji i predyspozycji zawodowych oraz diagnozy
kompetencji społecznych. Profil podzielony jest na trzy części – sferę poznawczą,
społeczną oraz profil zawodowy. W trzeciej części profilu BO – profilu
zawodowym uwzględnione są wszystkie informacje dotyczące kwalifikacji
formalnych BO (w tym wykształcenie, dodatkowe kursy, etc.), doświadczenia
zawodowego, oczekiwań zawodowych BO (plany, marzenia zawodowe), praktycznych
umiejętności (określonych np. w wyniku realizacji warsztatów praktycznych),
rekomendacji wynikających z diagnozy doradczej (w tym alternatyw zawodowych)
a także informacje dotyczące zidentyfikowanych deficytów w obszarze
zawodowym. Wszelkie informacje zawarte w profilu BO służyły do sformułowania
celów IPA. Z profilu zawodowego wynikał nadrzędny cel zawodowy, czyli
sprecyzowanie oczekiwań BO w kontekście podjęcia zatrudnienia.
3) W trzeciej części IPA znajdują się CELE, podzielone na trzy grupy.
a) Pierwszą stanowi nadrzędny cel zawodowy. Jest to cel główny dotyczący
całego procesu aktywizacji i prowadzący do zatrudnienia. Wspólnie z BO
planowane jest na jakim stanowisku/ w jakim zawodzie chce on/ona uzyskać
zatrudnienie. W przypadku osób będących na II etapie celem nadrzędnym jest
np. utrzymanie wysokiej jakości pracy i motywacji do pracy bądź zmiana
miejsca pracy, stanowiska pracy lub zakresu obowiązków.
b) Druga grupa to cele związane z nabyciem/poprawą bądź utrzymaniem
umiejętności diagnozowanych z wykorzystaniem Klasyfikacji ICF. Dla każdej
z umiejętności określana jest wartość obecna oraz ta, którą planujemy osiągnąć
w wyniku realizacji IPA.
21
c) W trzeciej grupie znajdują się cele dodatkowe. W tej części należało wziąć pod
uwagę wszystkie inne cele określone w wyniku identyfikacji potrzeb BO.
Wszystkie cele formułowane były z wykorzystaniem techniki SMART.
4) Czwarta część IPA zawiera określone terminy (globalne) realizacji.
5) Ostatnią częścią IPA jest tabela działań. W tabeli tej zaprezentowany jest cały
planowany proces aktywizacji BO.
D) Praktyczne zastosowanie narzędzi w procesie diagnozy i planowania
Podstawową wartością zastosowania zestawu rozszerzonego ICF jest szczegółowy opis
funkcjonowania osoby w aspekcie zawodowym oraz możliwość zidentyfikowania ograniczeń
i trudności w zakresie tego funkcjonowania, co z kolei pozwala na trafne zaplanowanie zakresu
interwencji koniecznej do osiągniecia zaplanowanych dla jednostki celów.
Fundamentalna zasadą stosowania narzędzi jest spójność i korelacja pomiędzy nimi. Po
przeniesieniu oceny danej kategorii ICF z zestawu rozszerzonego do profilu
kategorialnego określana jest wartość celu dla danej kategorii. Następnie kategorie, dla
których określona została wartość celu są przenoszone do IPA. W profilu kategorialnym
związek z celami projektu został określony dla 31 kategorii. Pozostałe 17 kategorii zostało
określone jako niezwiązane z celem, a służyły tylko do pełniejszego poznania osoby. Jeśli
wartość celu została określona dla danej kategorii to przenoszona jest do IPA jako cel
indywidualny BO. Jeśli któraś kategoria spośród 17 określonych jako niezwiązana z celem
będzie miała dla danego BO jednak związek, planowana jest jako cel dodatkowy
w IPA, natomiast w profilu kategorialnym określano wartość celu oraz powiazanie
z jednym z 4 celów szczegółowych projektu. Ostatnia sytuacja jaka miała miejsce
w praktyce to dodanie nowej kategorii ICF (np. z dziedziny „struktury ciała”) do profilu
kategorialnego i tym samym określenie indywidualnego celu dodatkowego wraz
z wartościami. W takim przypadku dodawano kategorię na końcu profilu (odznaczano
innym kolorem) i planowano wartość celu oraz powiazanie z celami projektu.
Na rysunku 5 przedstawiono graficzne ujęcie spójności narzędzi wykorzystywanych
w projekcie.
22
•d177.12 Podejmowanie decyzji Zdolność: BO ma umiarkowane trudności w podejmowaniu decyzji, które związane są z prawidłowym określaniem konsekwencji danego wyboru. Nie zawsze potrafi przewidzieć wszystkie konsekwencje, ponieważ nie zna obowiązujących przepisów, część informacji to zasłyszane opinie rodziny i znajomych. Potrafi podjąć decyzje dotyczące wyboru czynności, które mu odpowiadają w pracy, co lubi robić w wolnym czasie i jak go spędzi. Wykonanie:BO ma trudności w podejmowaniu decyzji związane z prawidłowym określaniem konsekwencji danego wyboru. Nie zawsze potrafi przewidzieć wszystkie konsekwencje np. podjał decyzje o kupnie biletu autobusowego dopiero po rozmowie z trenerem po otrzymaniu kary za przejazd bez biletu. Dopiero wtedy uświadomił sobie jakie konsekwencje wiążą się z jazdą bez biletu i że korzystniej dla niego będzie zakupić bilet na okreslony czas. W ważnych kwestiach przy podejmowaniu decyzji wspiera go mama. Potrafi podjąć decyzje dotyczące wyboru czynności, które mu odpowiadają w pracy, co lubi robić w wolnym czasie i jak go spędzi. Wymaga wsparcia w podejmowaniu przyszłych, racjonalnych decyzji dotyczących kariery zawodowej, rozważenia róznych możliwości i ich konsekwencji.
ZESTAW ROZSZERZONY ICF
• d177.12, WARTOŚĆ CELU: 1 PROFIL
KATEGORIALNY
• 3. CELE DODATKOWE: Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji, w tym przewidywania konsekwencji podejmowanych decyzji (d177) - WARTOŚĆ OBECNA - 1, WARTOŚĆ OCZEKIWANA 1
• 5. DZIAŁANIA DO REALIZACJI W RAMACH IPA
•Cel: Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji, w tym przewidywania konsekwencji podejmowanych decyzji
•Działanie: Indywidualne wsparcie doradcze i psycholoiczne.
•Planowany termin realizacji: sierpień-grudzień 2013r.
INDYWIDUALNY PLAN AKTYWIZACJI
Rysunek 5 – Schemat wykorzystania klasyfikacji ICF w procesie planowania działań
dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną
Kategoria ICF - PODEJMOWANIE DECYZJI (d177)- Dokonywanie wyboru spośród
różnych możliwości, wdrażanie dokonanego wyboru, ocenianie skutków dokonanego wyboru,
jak np. wybieranie i kupowanie określonego artykułu lub decydowanie o podjęciu się
i podejmowaniu jakiegoś zadania spośród wielu zadań, które należy wykonać
Nie obejmuje: myślenie, rozwiązywanie problemów
23
2. Charakterystyka grupy docelowej objętej wsparciem w ramach
projektu
Grupę docelową projektu „Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób
Niepełnosprawnych Intelektualnie – Centrum DZWONI” realizowanego w ramach zadania
publicznego pn. „Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób
z niepełnosprawnością intelektualną” stanowią osoby z niepełnosprawnością intelektualną,
które ukończyły 18 lat, mające trudności w sferze społeczno-zawodowej,
w tym w komunikacji i uczeniu się. Grupa ta była zróżnicowana ze względu na płeć, status na
rynku pracy, wiek, stopień niepełnosprawności, wykształcenie, a także uczestnictwo
w Warsztacie Terapii Zajęciowej.
W I okresie finansowania projektu, tj. 01.01.2013r.-31.03.2014r. zrekrutowano łącznie 223
osoby, w tym 75 kobiet (co stanowi 34% grupy) oraz 148 mężczyzn (co stanowi 66% grupy).
Wykres 1 – Ogólna liczba uczestników projektu – podział ze względu na płeć
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej
34%
66%
kobiety
mężczyźni
24
Rekrutacja do projektu prowadzona była w jednakowym zakresie na terenie pięciu
województw, w których realizowano działania, tj.: łódzkim, mazowieckim, podkarpackim,
pomorskim i śląskim. Najliczniejsze grupy uczestników były przyjęte i wspierane w Centrach
DZWONI w Bytomiu i w Warszawie. Wynika to ze specyfiki miejsc funkcjonowania tych
biur w obszarze aglomeracji, tym samym większej liczby osób wymagających wsparcia
w procesie aktywizacji społeczno-zawodowej.
Tabela 1 – Grupa docelowa – podział ze względu na miejsca funkcjonowania biur Centrum
DZWONI
W ramach projektu wsparciem objęto dwie grupy osób:
a) osoby nieaktywne zawodowo, pozostające bez zatrudnienia w chwili przystąpienia
do projektu, uczestniczące w projekcie na I etapie aktywizacji
b) osoby zatrudnione w zakładach z tzw. otwartego rynku pracy, uczestniczące
w projekcie na II etapie aktywizacji
Wśród uczestników projektu było 96 osób nieaktywnych zawodowo (co stanowi
43,05% ogółu), w tym 34 kobiety i 62 mężczyzn oraz 127 osób zatrudnionych (co stanowi
56,95% ogółu), w tym 41 kobiet i 86 mężczyzn. Poniżej przedstawiono podsumowanie
rekrutacji z uwzględnieniem etapów aktywizacji oraz Centrów DZWONI.
Tabela 2 – Grupa docelowa – podział ze względu na etap aktywizacji
Etap BYTOM GDAŃSK JAROSŁAW WARSZAWA ZGIERZ
Łącznie K M K M K M K M K M
I 5 14 7 12 6 12 10 14 6 10 96
II 14 19 9 10 6 13 8 25 4 19 127
Łącznie 19 33 16 22 12 25 18 39 10 29 223
PŁEĆ/MIASTO BYTOM GDAŃSK JAROSŁAW WARSZAWA ZGIERZ
Kobiety 19 16 12 18 10
Mężczyźni 33 22 25 39 29
ŁĄCZNIE 52 38 37 57 39
25
Spośród osób zrekrutowanych do projektu jako pozostające bez zatrudnienia w chwili wejścia
do projektu, zdecydowana większość, tj. 72 osoby, co stanowi 75% ogółu, posiadała status
osób nieaktywnych zawodowo. Natomiast 24 osoby były zarejestrowane w powiatowych
urzędach pracy jako poszukujący pracy niezatrudnieni (osoby pobierające świadczenia
w postaci renty socjalnej lub rodzinnej) – 19 osób (19,79% ogółu) oraz bezrobotni – 5 osób
(5,2% ogółu).
Wykres 2 – Status uczestników projektu na rynku pracy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej
Najbardziej liczną grupę uczestników stanowiły osoby znajdujące się w przedziale wiekowym
25-34 lata – 131 osób (58,7 % ogółu). Mniej liczne były kolejne grupy wiekowe: 46 osób
było w wieku 18-24 lata (20,63% ogółu) oraz 37 osób w wieku 35-44 lata (16,59% ogółu).
Najmniej uczestników miało 45 lat i więcej – 9 osób (4,04% ogółu BO).
0
20
40
60
80
100
120
140
zatrudnieni naotwartym rynku
pracy
nieaktywnizawodowo
bezrobotni poszukującypracy
niezatrudnieni
41 26
3 5
86
46
2 14
mężczyźni
kobiety
26
Wykres 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej
W odniesieniu do poszczególnych grup uczestników, zarówno wśród osób nieaktywnych
zawodowo, jak i osób zatrudnionych najliczniejsze grupy stanowiły również osoby w wieku
25-34 lata, odpowiednio 42 osoby (43,75% ogółu osób z I etapu) oraz 89 osób (70,08% ogółu
osób z II etapu). W następnej kolejności, wśród osób nieaktywnych zawodowo było 35 osób
w wieku 18-24 lata (36,46 % ogółu osób z I etapu), natomiast wśród osób zatrudnionych,
drugą grupę pod względem wielkości stanowili uczestnicy w wieku 35-44 lata (17,32% ogółu
osób z II etapu). W obu grupach najmniej było osób w wieku 45 i więcej lat.
Tabela 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek i etap aktywizacji
I etap II etap Łącznie
Wiek/Płeć Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni
18-24 lata 16 19 1 10 46
25-34 lata 10 32 34 55 131
35-44 lata 5 10 6 16 37
45 i więcej 3 1 0 5 9
Suma 34 62 41 86 223
0
20
40
60
80
100
18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45 i więcej lat
17
44
11
3
29
87
26
6
kobiety
mężczyźni
27
Wszyscy uczestnicy projektu posiadali orzeczony stopień niepełnosprawności. Legitymowali
się orzeczeniami wydanymi przez Powiatowe i Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania
o Niepełnosprawności, Obwodowe/Wojewódzkie Komisje Lekarskie ds. Inwalidztwa
i Zatrudnienia oraz lekarzy-orzeczników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
Zdecydowaną większość stanowiły osoby posiadające orzeczony umiarkowany stopień
niepełnosprawności – 173 osoby, czyli 77,58% ogółu uczestników. Pozostałe 50 osób –
22,42% ogółu, miało znaczny stopień niepełnosprawności.
Wykres 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej
W grupie osób nieaktywnych zawodowo - 71,88% stanowiły osoby posiadające umiarkowany
stopień niepełnosprawności, natomiast wśród osób zatrudnionych takich uczestników było
o 10% więcej, tj. 81,89%. Proporcjonalna różnica była również w odniesieniu do uczestników
ze znacznym stopniem niepełnosprawności - odpowiednio 18,11% i 28,12% osób.
U wszystkich osób z niepełnosprawnością intelektualną objętych wsparciem w ramach
projektu podstawową przyczyną niepełnosprawności było upośledzenie umysłowe w stopniu
lekkim, umiarkowanym bądź znacznym.
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
umiarkowany znaczny
62
13
111
37
mężczyźni
kobiety
28
Tabela 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności i etap
aktywizacji
Stopień
niepełnosprawności
I etap II etap Łącznie
Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni
umiarkowany 25 44 37 67 173
znaczny 9 18 4 19 50
Suma 34 62 41 86 223
Ponad połowa uczestników projektu, tj. 132 osoby (co stanowi 59,19% ogółu) w tym 55
kobiet i 77 mężczyzn posiadało wykształcenie zawodowe specjalne. Kolejną grupę, już mniej
liczną stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym – 45 osób (co stanowi 20,18%
ogółu), w tym 11 kobiet i 34 mężczyzn. Następnie osoby legitymujące się wykształceniem
podstawowym – 34 uczestników (15,25% ogółu), średnim – 10 osób (4,48% ogółu) i 2
kobiety posiadające wykształcenie policealne.
Wykres 5 – Grupa docelowa – podział ze względu na wykształcenie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej
0
20
40
60
80
100
120
140
podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie policealne
3 11
55
6 0
31
34
77
4 2
mężczyźni
kobiety
29
Zdecydowana większość tj. 70,40% osób objętych wsparciem w projekcie nigdy nie była
uczestnikami Warsztatów Terapii Zajęciowej – 157 osób, w tym 52 kobiety i 105 mężczyzn.
17,04% grupy docelowej stanowią absolwenci Warsztatów – 38 osób, w tym 14 kobiet i 24
mężczyzn. Natomiast tylko 12,57% ogółu to osoby, które w chwili przystąpienia do projektu
były uczestnikami Warsztatów.
Wykres 6 – Grupa docelowa – podział ze względu na uczestnictwo w Warsztacie Terapii
Zajęciowej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej
3. Analiza poziomu osiągnięcia rezultatów projektu
W niniejszym rozdziale przedstawiono stopień realizacji zaplanowanych
rezultatów projektu. Dokonano analizy danych źródłowych, monitorowanych na
bieżąco w trakcie realizacji projektu przy pomocy obowiązującej dokumentacji oraz
Ewidencji Godzin Wsparcia (EGW).
Z analizy wynika, że wszystkie wskaźniki zaplanowane do osiągniecia na
poziomie złożonej oferty na realizację zadania zostały osiągnięte w stopniu wyższym
niż pierwotnie zakładany. W dalszej części raportu przedstawiono szczegółowe
wyniki analiz.
0
20
40
60
80
100
120
absolwenci nie byli uczestnikamiWTZ
uczestnicy WTZ
14
52
9
24
105
19
kobiety
mężczyźni
30
3.1 Stopień realizacji założonych celów projektu
Wskaźnik rezultatu określony w ofercie w I okresie finansowania wynosił 106 osób,
które osiągnęły cele zaplanowane w IPA, tj. podjęły lub utrzymały zatrudnienie. Wskaźnik
rezultatu osiągnięty w trakcie realizacji projektu wynosi 153 osoby, czyli o 47 osób więcej niż
zakładano pierwotnie (wskaźnik na poziomie 144,34%). Dodatkowo 18 osób osiągnęło cele
zawarte w IPA w terminie nie dłuższym niż długość jednego cyklu rehabilitacyjnego, i
zakończyło udział w projekcie. Łącznie daje to liczbę 171 osób, które osiągnęły cele
zaplanowane w IPA.
Wszystkie te osoby osiągnęły cel ogólny projektu, jakim było zwiększenie udziału
w życiu społecznym i zawodowym oraz wsparcie w utrzymaniu zatrudnienia osób
z niepełnosprawnością intelektualną.
Poniżej przedstawiono poziom realizacji poszczególnych celów szczegółowych
(operacyjnych):
Cel 1 – Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności społecznych niezbędnych
do samodzielnego funkcjonowania – 61 osób osiągnęło zakładany cel
Formy wsparcia:
a) Nabycie/ poprawa umiejętności motywowania siebie (zgodnie z ICF kod b1301).
W tym:
świadomości w zakresie korzyści płynących z podejmowania celowej aktywności
gotowości do podejmowania aktywności
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 44 osób
Podniesienie umiejętności u 17 osób
b) Nabycie/ poprawa umiejętności realizowania codziennego rozkładu zajęć (zgodnie
z ICF d 230).
W tym m.in.:
gospodarowanie czasem
planowanie codziennych zajęć i obowiązków
31
zarządzanie i wypełnianie codziennego rozkładu zajęć.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 50 osób
Podniesienie umiejętności u 11 osób
c) Nabycie/ poprawa umiejętności rozpoczynania, utrzymywania i kończenia
wymiany myśli i poglądów za pomocą języka mówionego lub innych form języka
(rozmowa z jedną osobą lub wieloma ludźmi) (zgodnie z ICF kod d 350).
W tym:
przekazywanie informacji
pytanie o informację
wysłuchiwanie poleceń i pytań
podejmowanie rozmowy
udzielanie odpowiedzi w rozmowie
kończenie rozmowy, zmiana tematu.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 41 osób
Podniesienie umiejętności u 20 osób
d) Nabycie/poprawa umiejętności radzenia sobie ze stresem i innymi obciążeniami
psychicznymi (zgodnie z ICF kod d240).
W tym:
ponoszenie odpowiedzialności,
radzenie sobie ze stresem i sytuacjami kryzysowymi
panowanie nad emocjami w sytuacji trudnej
przyjmowanie krytyki
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 33 osób
Podniesienie umiejętności u 28 osób
.
e) Nabycie/ poprawa umiejętności orientacji co do czasu, miejsca i osób (zgodnie z
ICF kod b114).
W tym:
32
Orientacja co do czasu
Orientacja co do miejsca
Orientacja co do osób (w tym do własnej osoby oraz do innych osób).
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 58 osób
Podniesienie umiejętności u 3 osób
Cel osiągnięto poprzez realizację następujących form organizacyjnych wsparcia:
1) Warsztaty grupowe z zakresu kompetencji społecznych
2) Indywidualne wsparcie psychologiczne
3) Diagnoza kompetencji społecznych
4) Diagnoza doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych
Cel 2 – Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności zawodowych
niezbędnych do podjęcia zatrudnienia – 61 osób osiągnęło zakładany cel
Formy wsparcia:
a) Nabycie/ poprawa umiejętności nawiązywania wzajemnych kontaktów stosownie
do pełnionych ról społecznych (zgodnie z ICF kod d 7203).
W tym: przestrzeganie zwyczajów społecznych związanych z pełnioną rolą.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 43osób
Podniesienie umiejętności u 18 osób
b) Nabycie/ poprawa umiejętności przygotowania życiorysu i przygotowywania się
do rozmowy kwalifikacyjnej oraz kontaktowania się z pracodawcami, (zgodnie
z ICF kod d 8450).
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 39 osób
Podniesienie umiejętności u 22 osób
33
c) Nabycie/ poprawa umiejętności podejmowania decyzji (zgodnie z ICF kod d177).
W tym:
poszukiwanie informacji o różnych możliwościach przyszłego działania
dokonywanie wyboru spośród różnych możliwości, wartościowanie
ocenianie skutków dokonanego wyboru
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 50 osób
Podniesienie umiejętności u 11 osób
Cel osiągnięto poprzez realizację następujących form organizacyjnych wsparcia:
1) Warsztaty grupowe z zakresu aktywnego poruszania się po rynku pracy
2) Indywidualne wsparcie doradcze
3) Indywidualne pośrednictwo pracy
4) Grupowe pośrednictwo pracy
5) Warsztaty praktyczne w przedsiębiorstwie
6) Diagnoza doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych
7) Grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze
Cel 3 – Podjęcie zatrudnienia, wdrożenie na dobranym stanowisku pracy przy wsparciu
trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia wspomaganego – 45 osób osiągnęło
zakładany cel
Formy wsparcia:
a) Nabycie/poprawa umiejętności wykonania wymaganych zadań podczas
odbywania stażu, praktyk i szkolenia w trakcie pracy (zgodnie z ICF kod d 840).
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 39 osób
Podniesienie umiejętności u 22 osób
b) Nabycie/poprawa umiejętności nawiązywania wzajemnych kontaktów ze
zwierzchnikiem (zgodnie z ICF kod d 7400).
W tym:
34
nienaruszanie społecznych konwencji/ granic w kontaktach ze zwierzchnikiem
dostosowanie własnego zachowania do pozycji osób
ocena informacji, które można przekazać bądź o które można zapytać.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 52 osób
Podniesienie umiejętności u 9 osób
c) Nabycie /poprawa umiejętności przybywania do pracy punktualnie, zgodnie
z wymogami, podleganie nadzorowi i podejmowanie zadań samodzielnie lub
w grupach (zgodnie z ICF kod d 850).
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 38 osób
Podniesienie umiejętności u 7 osób
d) Nabycie/poprawa umiejętności używania publicznych zmotoryzowanych
środków transportu (zgodnie z ICF kod d 4702).
W tym:
korzystanie z publicznych środków transportu, tj. autobus, tramwaj –
wybieranie właściwego środka
odczytywanie rozkładu jazdy
zakup biletów.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 53 osób
Podniesienie umiejętności u 8 osób
Cel osiągnięto poprzez realizację następujących form organizacyjnych wsparcia:
1) Indywidualne zajęcia praktyczne w trybie ciągłym
2) Wsparcie w procedurze indywidualnych zajęć praktycznych
3) Indywidualne wsparcie trenera pracy w zatrudnieniu
4) Grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze
5) Wsparcie w organizacji i odbywaniu stażu zawodowego u pracodawcy
Trening umiejętności samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejsko-wiejskiej
35
Cel 4 – Utrzymanie poziomu motywacji i jakości wykonywanej pracy u osób już
zatrudnionych poprzez wsparcie trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia
wspomaganego.
a) Nabycie/poprawa umiejętności utrzymania pracy (zgodnie z ICF kod d 8451).
W tym: wykonywanie zadań związanych z pracą na stanowisku aby zachować
zatrudnienie.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 106 osób
Podniesienie umiejętności u 4 osób
b) Nabycie/ poprawa umiejętności motywowania siebie (zgodnie z ICF kod b 1301).
W tym: świadomości w zakresie korzyści płynących z podejmowania celowej
aktywności.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 95 osób
Podniesienie umiejętności u 15 osób
c) Umiejętność radzenia sobie ze stresem i innymi obciążeniami psychicznymi
(zgodnie z ICF kod d 240).
W tym: ponoszenie odpowiedzialności, radzenie sobie ze stresem i sytuacjami
kryzysowymi.
Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 95 osób
Podniesienie umiejętności u 14 osób
Cel osiągnięto poprzez realizację następujących form organizacyjnych wsparcia:
1) Indywidualne wsparcie trenera pracy. Monitoring zatrudnienia
2) Grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze.
36
3.2 Ewaluacja profilu kategorialnego - porównanie wartości
wyjściowej z wartością osiągniętą
Analizie poddano również realizację celów indywidualnych ICF zaplanowanych do
osiągnięcia w trakcie realizacji projektu. Utworzono i przeanalizowano profile kategorialne
208 osób, w tym 92 osób korzystających ze wsparcia przeznaczonego dla I etapu aktywizacji
oraz 116 osób otrzymujących wsparcie na II etapie. Celem analizy było uzyskanie wiedzy,
czy w poszczególnych kategoriach ICF określonych w zestawie podstawowym nastąpił
wzrost, utrzymanie na tym samym poziomie czy też spadek. Przy analizie wzięto pod uwagę
31 kategorii ICF, w tym 12 kategorii obowiązkowych dla I etapu oraz 3 kategorie
obowiązkowe dla II etapu.
3.2.1 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na I etapie –
kategorie „obowiązkowe”
Poziomy umiejętności określanych w profilach ICF ulegały w trakcie procesu
aktywizacji wzrostowi lub spadkowi, bądź też utrzymywały się na poziomie wyjściowym.
W rzeczywistości należy spojrzeć pod szerszym kątem na utrzymanie danej wartości, z uwagi
na to, że procentowy zakres przypisywany jednej wartości jest szeroki. Na przykład dla
kwalifikatora 2 zakres procentowy to 25-49%, a dla kwalifikatora 3 zakres obejmuje wartości
50-95%. Z uwagi na to, kwalifikatory ICF często nie ulegały zmianie i utrzymywały się na
poziomie wyjściowym, jednak bardziej szczegółowa ocena, w której uwzględnilibyśmy
wartości procentowe poziomu danej umiejętności, w zdecydowanej większości przypadków
ulegną zwiększeniu.
W profilach uczestników zakwalifikowanych do projektu na etap I (osoby nie
pracujące w momencie podpisania deklaracji udziału w projekcie) opisywano
12 podstawowych umiejętności, oraz 19 dodatkowych.
Wykres 7. odnosi się do sytuacji, w których następował znaczny wzrost, pozwalający
na przypisanie nowego, wyższego kwalifikatora. Przedstawiono tu rozkład procentowy
odnoszący się do liczby uczestników, u których nastąpił wzrost poziomu podstawowych
37
umiejętności w stosunku do ogółu uczestników, dla których badano wartość danej kategorii
umiejętności.
Wykres 7 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap
„obowiązkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Największy wzrost nastąpił w zakresie motywacji (jest to kategoria z przypisanym kodem
b1301) – aż u 31,5% uczestników, oraz radzenia sobie ze stresem i innymi obciążeniami
psychicznymi (d240) – o 30%. Na zbliżonym, również wysokim poziomie wzrostu (25%),
znalazły się umiejętności przyuczenia do zawodu (d840) oraz poszukiwania pracy (d8450).
Umiejętności podejmowania decyzji (d177), rozmowa (d350) oraz nawiązywanie kontaktów
stosunkowo do pełnionych ról społecznych (d7203) wzrosły u około 20% osób. Najniższy
wzrost nastąpił w obrębie następujących umiejętności: orientacja (b114) – u 4%, realizowanie
codziennego rozkładu zajęć (d230) – 12%, używanie publicznych zmotoryzowanych środków
transportu (d4702) – 9%, nawiązywanie kontaktów ze zwierzchnikiem (d7400) – 10%.
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
38
Jak wspomniano powyżej, najwięcej osób wykazywało utrzymanie poziomu badanych
umiejętności. Dotyczy to zarówno umiejętności podstawowych, jak i dodatkowych, u osób
tak z pierwszego, jak i z drugiego etapu. Określenie przynależności danej umiejętności
konkretnej osoby do grupy „Utrzymanie” nie musi być zgodne z faktycznym stanem rozwoju
funkcjonowania tej osoby. Zakres procentowy oceny umiejętności, odnoszący się do jednego
kwalifikatora, jest bardzo szeroki, zatem faktyczny wzrost umiejętności często nie znajduje
odzwierciedlenia w przypisanej wartości kwalifikatora. Na wykresie 8. możemy zauważyć, że
utrzymanie poziomów umiejętności oscyluje między 60% (motywacja) a 90% (funkcja
orientacji) uczestników. Między 80% a 90% utrzymanie nastąpiło w przypadkach
umiejętności: realizowanie codziennego rozkładu zajęć, używanie publicznych środków
transportu, nawiązywanie kontaktów ze zwierzchnikiem. W granicach 70-80% utrzymują się
trzy umiejętności: podejmowanie decyzji, poszukiwanie pracy oraz zatrudnienie za
wynagrodzeniem. Przyuczenie do zawodu oraz radzenie sobie ze stresem i innymi
obciążeniami psychicznymi utrzymuje się na stałym poziomie u 60-70% uczestników. Aby
zatrzeć ten mylny obraz, przytaczamy poniżej kilka wypowiedzi specjalistów, które wskazują
na wzrost poziomu umiejętności wybranych uczestników w obrębie jednego kwalifikatora:
Poziom umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji podniósł się w obrębie oceny „1”.
BO uzyskał pewna samodzielność w miejscu pracy. Potrafi samodzielnie wyszukać sobie
czynności do zrobienia.
Umiejętność orientacji nieznacznie wzrosła na poziomie „2”. BO lepiej orientuje się co do
miejsc, zwłaszcza jeśli są to miejsca dobrze mu znane.
Umiejętność realizowania codziennego rozkładu zajęć nieznacznie wzrosła w obrębie
wartości „1”. BO wypracował w sobie nawyk nie spóźniania się do pracy, co wcześniej –
podczas odbywania stażu – zdarzało się nagminnie.
39
Wykres 8 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (I etap „obowiązkowe)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
U niewielkiej ilości uczestników nastąpił spadek poziomu niektórych umiejętności.
Największe wartości osiągnęły umiejętności motywacji (spadek u niecałych 8%
uczestników), podejmowania decyzji (5,5%) oraz radzenia sobie ze stresem i innymi
obciążeniami psychicznymi (4%). U 3% uczestników spadły poziomy umiejętności w
zakresie rozmowy, nawiązywania wzajemnych kontaktów stosunkowo do pełnionych ról
społecznych oraz przyuczenia do zawodu. U 2% spadła umiejętność realizowania
codziennego rozkładu zajęć, nawiązywania kontaktów ze zwierzchnikiem oraz zatrudnienia
za wynagrodzeniem. 1% osób dotyczy spadku orientacji i używania publicznych środków
transportu, a u nikogo nie nastąpił spadek umiejętności w zakresie poszukiwania pracy.
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
90,00%
100,00%
40
Wykres 9 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF(I etap „obowiązkowe)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
3.2.2 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na I etapie –
kategorie „dodatkowe”
Wśród kategorii dodatkowych, badanych u uczestników z I etapu, znalazły się cztery,
w których nie zaobserwowano wzrostu poziomu umiejętności. Należą do nich pamięć
krótkotrwała (b1440), pamięć długotrwała (b1441), percepcja wzrokowa (b1561) oraz
porozumiewanie się-odbieranie wiadomości niewerbalnych (d315). Najczęstszy wzrost
następował w przypadku kontrolowania emocji – u niecałych 22% uczestników. Prawie 20%
osób stało się bardziej otwartymi na doświadczenie (b1264). Na poziomie 14% utrzymują się
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
41
wartości odnoszące się do podejmowania złożonego zadania (d2101), używania urządzeń
telekomunikacyjnych (d3600) oraz zachowania dystansu społecznego (d7204). U około 7%
osób nastąpił wzrost funkcji uwagi (b140) oraz umiejętności wykonywania pracy (d8451). 5%
osób lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem prostych problemów (d1750), 4% osób z pracą bez
wynagrodzenia (d855), 3% z podejmowaniem prostego zadania (d2100), po 2% z
porozumiewaniem się na podstawie wiadomości ustnych (d310) oraz rysunkowych i
fotograficznych (d3152), a 1% z organizacją czasu wolnego (d920), używaniem urządzeń
telekomunikacyjnych (d3600) oraz porozumiewaniem się na podstawie wiadomości pisanych
(d325).
Wykres 10 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
0%
5%
10%
15%
20%
25%
42
Wykres 11. przedstawia sytuacje, w których kategorie dodatkowe u osób zakwalifikowanych
na I etap nie uległy zmianie, tylko zostały utrzymane na wyjściowym poziomie. Analogicznie
do kategorii obowiązkowych, także tu odczyt kwalifikatorów nie daje zupełnego obrazu
funkcjonowania osoby opisywanej, a ściślej – nie pozwala dojrzeć wszystkich zmian, jakie
zaszły w procesie aktywizacji. Według danych przedstawionych na wykresie utrzymany
poziom umiejętności występuje u 70-100% uczestników – w zależności od badanej kategorii.
Z uwagi na szeroki zakres procentowy, adekwatny dla jednego kwalifikatora, poniżej
przedstawiamy wybrane opisy, wskazujące na rzeczywisty wzrost poziomu danych
umiejętności:
Nie osiągnięto wartości oczekiwanej dla umiejętności ”otwartość na doświadczenia”, jednak
zauważono nieznaczną zmianę wewnątrz kwalifikatora „1”. BO jest w większym stopniu
otwarty na doświadczenia, czego przykładem może być uczestniczenie w warsztatach na temat
rozmowy kwalifikacyjnej zorganizowanej przez trenera pracy. Uczestnik z chęcią przyjął
ofertę pracy w kawiarni mimo, iż na początku taka opcja nie wchodziła w zakres jego
preferencji zawodowych.
Utrzymano zakładaną wartość celu, jednak zaobserwowano nieznaczną poprawę wewnątrz
kwalifikatora „2”. BO korzysta w charakterze pasażera ze środków transportu, porusza się
jedynie po znanych i wyuczonych trasach.
43
Wykres 11 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Na podstawie wykresu 12. Możemy zaobserwować, u ilu osób z I etapu nastąpił spadek
umiejętności wśród kategorii dodatkowych. Wartości nie są tu wysokie, obejmują od 0 do
4% uczestników. Najwięcej osób – 4% - zaczęło gorzej radzić sobie z kontrolowaniem
emocji. U 3% pogorszył się stan kontrolowania zachowania we wzajemnych kontaktach. U
2% nastąpił spadek w zakresie zachowania dystansu społecznego oraz wykonywania pracy.
1% osób stało się mniej otwartych na doświadczenie, zaczęło gorzej radzić sobie z funkcją
uwagi, rozwiązywaniem prostych problemów, podejmowaniem złożonego zadania oraz
rekreacją i organizacją wolnego czasu.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
44
Wykres 12 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
3.2.3 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na II etapie
– kategorie „obowiązkowe”
W profilach uczestników zakwalifikowanych na II etap określane były trzy podstawowe
umiejętności oraz 28 dodatkowych. Wykres 13. obrazuje wartości procentowe wzrostu
poziomu umiejętności podstawowych wśród ogółu osób, u których dana umiejętność była
badana. Wzrost motywacji (b1301) nastąpił u 13% uczestników, wzrost umiejętności radzenia
0%
1%
1%
2%
2%
3%
3%
4%
4%
45
sobie ze stresem (d240) u 11%, a umiejętność wykonywania pracy (d8451) uległa poprawie u
3,4% uczestników.
Wykres 13 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„obowiązkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Analogicznie do sytuacji przedstawionych na wykresach 7. oraz 10., obraz przedstawiony na
wykresie 14. ściśle nie odzwierciedla rzeczywistego wzrost przyrostu umiejętności u
badanych osób. Umiejętności te mogą wzrastać w obrębie danych kwalifikatorów, o czym
świadczą poniższe opisy, zaczerpnięte z wybranych Indywidualnych Planów Aktywizacji:
Umiejętność motywacji nieznacznie wzrosła na poziomie kwalifikatora 1. U BO można
zaobserwować mniejszy wpływ czynników środowiskowych na motywację do działań.
Zaobserwowano niewielki postęp wewnątrz kwalifikatora „2”. Umiejętność motywowania się
u BO wzrasta w sytuacjach „krytycznych/kryzysowych”, np. krytyczne uwagi ze strony
pracodawcy w stosunku do uczestniczki, dotyczące jakości wykonywanej przez nią pracy.
W takich momentach uczestniczka potrafi zmotywować się do poprawy swojego
funkcjonowania jako pracownika. W momencie załagodzenia sytuacji poziom jej motywacji
powraca do stanu wyjściowego.
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
Motywacja Radzenie sobie zastresem
Wykonywanie pracy
46
Wykres 14 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (II etap „obowiązkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Na wykresie 15. Zobrazowano wartości procentowe ilości uczestników, u których nastąpił
spadek wartości kwalifikatora odnoszącego się do poziomu umiejętności podstawowych.
Najwięcej osób zaczęło gorzej reagować na sytuacje stresowe – około 3,5%. Spadek
motywacji nastąpił u 2,5%, a spadek umiejętności wykonywania pracy u niecałych 2%.
Wykres 15 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„obowiązkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
75%
80%
85%
90%
95%
100%
Motywacja Radzenie sobie zastresem
Wykonywanie pracy
0,00%
0,50%
1,00%
1,50%
2,00%
2,50%
3,00%
3,50%
Motywacja Radzenie sobie zastresem
Wykonywanie pracy
47
3.2.4 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na II etapie
– kategorie „dodatkowe”
Dla osób z II etapu określano 28 kategorii dodatkowych. Wykres 16. prezentuje rozkład
procentowy odnoszący się do liczby osób, u których w ramach tych kategorii nastąpił wzrost.
Wzrost nie nastąpił w przypadku umiejętności: orientacja (b114), pamięć krótkotrwała
(b1440), percepcja wzrokowa (b1561), porozumiewanie się za pomocą wiadomości
pisemnych (d325), przyuczenie do zawodu (d840) oraz praca bez wynagrodzenia (d855).
Najwięcej osób – 12% - zaczęło lepiej radzić sobie z kontrolowaniem emocji (b1521).
Otwartość na doświadczenie (b1264) oraz kontrolowanie zachowania we wzajemnych
kontaktach (d7202) uległo wzrostowi u 9,5% uczestników. 8% uczestników lepiej radzi sobie
w zakresie rozmowy (d350) – niemal 8%. W okolicach 6% wzrostu określono umiejętności
podejmowania decyzji (d177) oraz zachowania dystansu społecznego (d7204). U około 4%
nastąpił wzrost w zakresie uwagi (b140), rozwiązywania prostych problemów (d1750) oraz
podejmowania złożonego zadania (d2101). 3% osób lepiej radzi sobie z poszukiwaniem pracy
(d845), 2,5% z nawiązywaniem kontaktów (d7203) oraz organizacją wolnego czasu (d920),
1,7% osiągnęło lepszy wynik w zakresie podejmowania prostego zadania (d2100),
realizowania dziennego rozkładu zajęć (d230), nawiązywania kontaktów ze zwierzchnikiem
(d7400) oraz zatrudnienia za wynagrodzeniem (d850). Wzrost pozostałych umiejętności
dotyczy 1% osób.
48
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
Fun
kcje
ori
en
tacj
i
Otw
arto
ść n
a d
ośw
iad
czen
ie
Fun
kcje
uw
agi
Pam
ięć
kró
tko
trw
ała
Pam
ięć
dłu
gotr
wał
a
Ko
ntr
olo
wan
ie e
mo
cji
Pe
rcep
cja
wzr
oko
wa
Ro
zwią
zyw
anie
pro
ble
mó
w p
rost
ych
Po
dej
mo
wan
ie d
ecy
zji
Po
dej
mo
wan
ie p
rost
ego
zad
ania
Po
dej
mo
wan
ie z
łożo
neg
o z
adan
ia
Re
aliz
ow
anie
dzi
en
ne
go r
ozk
ład
u z
aję
ć
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
do
mo
ści u
stn
e
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
d. n
iew
erb
aln
e
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
d. r
ys. i
fo
to.
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
do
mo
ści p
isan
e
Ro
zmo
wa
Uży
wan
ie u
rząd
zeń
te
leko
mu
nik
acyj
nyc
h
Uży
wan
ie p
ub
l. zm
oto
ryz.
śro
dkó
w t
ran
spo
rtu
Ko
ntr
olo
wan
ie z
ach
ow
ań w
e w
zaje
mn
. ko
nta
ktac
h
Zach
ow
anie
dys
tan
su s
po
łecz
neg
o
Naw
iąz.
wza
jem
n. k
on
takt
ów
sto
s. d
o p
ełn
. ró
l sp
oł.
Naw
iązy
wan
ie k
on
takt
ów
ze
zw
ierz
chn
ikie
m
Prz
yucz
enie
do
zaw
od
u
Po
szu
kiw
anie
pra
cy
Zatr
ud
nie
nie
za
wyn
agro
dze
nie
m
Pra
ca b
ez w
ynag
rod
zen
ia
Re
krea
cja
i org
aniz
acja
cza
su w
oln
ego
Wykres 16 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„dodatkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
49
Wykres 17. dotyczy sytuacji utrzymania poziomu umiejętności dodatkowych na wyjściowym
poziomie, w grupie osób zakwalifikowanych z II etap. Wartości przedstawione na wykresie,
odnoszące się do ilości osób, które zachowały poziomy danych umiejętności, oscylują między
85% (kontrolowanie emocji) a 100% (orientacja, pamięć krótkotrwała, kontrolowanie emocji,
przyuczenie do zawodu, praca bez wynagrodzenia). Aby uczynić jaśniejszym zrozumienie
tych danych ponownie należy przedstawić opisy, zaczerpnięte z wybranych Indywidualnych
Planów Aktywizacji, wskazujące na to, że często mimo utrzymania wartości kwalifikatora,
rzeczywiste poziomy badanych umiejętności ulegały poprawie:
Można zauważyć wzrost w obrębie oceny 1. BO po działaniach wspierających (zarówno
skierowanych od trenera pracy jak i pracodawcy i współpracowników) w trafniejszy sposób
kontroluje swoje zachowanie we wzajemnych kontaktach. Nie zdarzają się już wybuchy
agresji.
Umiejętność kontrolowania zachowania we wzajemnych kontaktach podniosła się nieznacznie
w obrębie wartości „1”. BO potrzebuje sporadycznego wsparcia w sytuacjach trudnych i
stresowych. Jednak takie zdarzenia występują już znacznie rzadziej niż dotychczas.
Nastąpiła zmiana wewnątrz kwalifikatora „2”. BO potrafi samodzielnie dokonać wyboru,
jednak potrzebuje wsparcia/potwierdzenia słuszności wybranej opcji.
Umiejętność kontrolowania emocji nieznacznie podniosła się w obrębie wartości „2”. BO
nadal źle reaguje na krytykę swojej osoby. Bywa wtedy opryskliwy i wypowiada negatywne
opinie na temat swoich współpracowników. Dzieje się to jednak rzadziej niż dotychczas.
Nastąpiła poprawa wewnątrz kwalifikatora „2”. BO stara się panować nad przeżywanymi
emocjami i okazywać je (wyrażać) w społecznie akceptowalny sposób zwłaszcza w sytuacji
pracy. Nie zawsze jednak udaje mu się zapanować nad emocjami, wówczas konieczna jest
interwencja trenera pracy lub przełożonego.
50
75%
80%
85%
90%
95%
100%
Fun
kcje
ori
en
tacj
i
Otw
arto
ść n
a d
ośw
iad
czen
ie
Fun
kcje
uw
agi
Pam
ięć
kró
tko
trw
ała
Pam
ięć
dłu
gotr
wał
a
Ko
ntr
olo
wan
ie e
mo
cji
Pe
rcep
cja
wzr
oko
wa
Ro
zwią
zyw
anie
pro
ble
mó
w p
rost
ych
Po
dej
mo
wan
ie d
ecy
zji
Po
dej
mo
wan
ie p
rost
ego
zad
ania
Po
dej
mo
wan
ie z
łożo
neg
o z
adan
ia
Re
aliz
ow
anie
dzi
en
ne
go r
ozk
ład
u z
aję
ć
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
do
mo
ści u
stn
e
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
d. n
iew
erb
aln
e
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
d. r
ys. i
fo
to.
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
do
mo
ści p
isan
e
Ro
zmo
wa
Uży
wan
ie u
rząd
zeń
te
leko
mu
nik
acyj
nyc
h
Uży
wan
ie p
ub
l. zm
oto
ryz.
śro
dkó
w t
ran
spo
rtu
Ko
ntr
olo
wan
ie z
ach
ow
ań w
e w
zaje
mn
. ko
nta
ktac
h
Zach
ow
anie
dys
tan
su s
po
łecz
neg
o
Naw
iąz.
wza
jem
n. k
on
takt
ów
sto
s. d
o p
ełn
. ró
l sp
oł.
Naw
iązy
wan
ie k
on
takt
ów
ze
zw
ierz
chn
ikie
m
Prz
yucz
enie
do
zaw
od
u
Po
szu
kiw
anie
pra
cy
Zatr
ud
nie
nie
za
wyn
agro
dze
nie
m
Pra
ca b
ez w
ynag
rod
zen
ia
Re
krea
cja
i org
aniz
acja
cza
su w
oln
ego
Wykres 17 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (II etap „dodatkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
51
Wykres 18. Dotyczy spadku poziomu umiejętności dodatkowych w obrębie grupy osób
zrekrutowanych na II etap. Spadek nie nastąpił w przypadku ponad połowy badanych
kategorii. Najczęstszy wzrost dotyczył kategorii zatrudnienia za wynagrodzeniem (3%). 2,5%
osób wykazało pogorszenie umiejętności w zakresie kontrolowania emocji oraz
kontrolowania zachowania we wzajemnych kontaktach. Ponad 2% osób gorzej zaczęło radzić
sobie z podejmowaniem decyzji, realizowaniem dziennego planu zajęć i nawiązywaniem
kontaktów ze zwierzchnikiem. Pozostałe kategorie spotkały się ze spadkiem poziomu
umiejętności w przypadku mniej niż 1% osób
Wykres 18 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„dodoatkowe”)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
0%
1%
1%
2%
2%
3%
3%
Fun
kcje
ori
en
tacj
i
Otw
arto
ść n
a d
ośw
iad
czen
ie
Fun
kcje
uw
agi
Pam
ięć
kró
tko
trw
ała
Pam
ięć
dłu
gotr
wał
a
Ko
ntr
olo
wan
ie e
mo
cji
Pe
rcep
cja
wzr
oko
wa
Ro
zwią
zyw
anie
pro
ble
mó
w p
rost
ych
Po
dej
mo
wan
ie d
ecy
zji
Po
dej
mo
wan
ie p
rost
ego
zad
ania
Po
dej
mo
wan
ie z
łożo
neg
o z
adan
ia
Re
aliz
ow
anie
dzi
en
ne
go r
ozk
ład
u z
aję
ć
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
…
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
d.…
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
wia
d.…
Po
rozu
mie
wan
ie s
ię -
od
bie
ran
ie -
…
Ro
zmo
wa
Uży
wan
ie u
rząd
zeń
te
leko
mu
nik
acyj
nyc
h
Uży
wan
ie p
ub
l. zm
oto
ryz.
śro
dkó
w…
Ko
ntr
olo
wan
ie z
ach
ow
ań w
e w
zaje
mn
.…
Zach
ow
anie
dys
tan
su s
po
łecz
neg
o
Naw
iąz.
wza
jem
n. k
on
takt
ów
sto
s. d
o…
Naw
iązy
wan
ie k
on
takt
ów
ze
…
Prz
yucz
enie
do
zaw
od
u
Po
szu
kiw
anie
pra
cy
Zatr
ud
nie
nie
za
wyn
agro
dze
nie
m
Pra
ca b
ez w
ynag
rod
zen
ia
Re
krea
cja
i org
aniz
acja
cza
su w
oln
ego
52
3.3 Wskaźniki ewaluacji
W tej części raportu przedstawione zostały wskaźniki ewaluacji określone na poziomie
oferty (wskaźnik produktu, nakładu oraz rezultatu). Wskaźniki zostały przedstawione
w podziale na etapy aktywizacji oraz ogółem.
Wskaźniki produktu i rezultatu zostały osiągnięte na wyższym poziomie niż zakładano
– osiągnięto średnio 109% wskaźnika produktu oraz 142,45% wskaźnika rezultatu.
Jednocześnie zmniejszeniu uległ wskaźnik nakładu – średnio 74,93% wskaźnika zakładanego
w ofercie. Oznacza to, iż formy organizacyjne wsparcia zaplanowane w projekcie są
skuteczne w procesie aktywizacji społeczno – zawodowej osób z niepełnosprawnością
intelektualną.
1. WSKAŹNIKI PROJEKTU OGÓŁEM:
a) Wskaźniki produktu:
1) Pierwszy wskaźnik produktu: 30 910 godzin / 223 BO = średnio 138,61 godzin
wsparcia udzielonego
2) Drugi wskaźnik produktu: 35 524 godziny /223 BO = średnio 159,30 godzin
wsparcia otrzymanego
b) Wskaźniki nakładu:
1) Pierwszy wskaźnik nakładu: 1 978 383,58 PLN / 30 910 godzin wsparcia
udzielonego = średnio 64,00 PLN PLN / godzinę wsparcia udzielonego
2) Drugi wskaźnik nakładu: 1 978 383,58 PLN / 151 BO = średnio 13 101,88 PLN
/osobę wsparcia otrzymanego
c) Wskaźnik rezultatu:
1) Pierwszy wskaźnik rezultatu: 151 BO osiągnęło cele zawarte w IPA
2) Drugi wskaźnik rezultatu: 151 BO osiągnęło cele zawarte w IPA w czasie nie
dłuższym niż przyjęta długość cyklu osiągania rezultatu dla 1 BO projektu
53
2. OBOWIĄZUJĄCE WSKAŹNIKI DLA ETAPU I
a) Wskaźniki produktu:
1) Pierwszy wskaźnik produktu: 13 997,25 godzin/ 96 BO = 145,80 godzin wsparcia
udzielonego
2) Drugi wskaźnik produktu: 17 654,75 godzin/ 96 BO = 183,90 godzin wsparcia
otrzymanego
b) Wskaźniki nakładu:
1) Pierwszy wskaźnik nakładu: 805 772,88 PLN/13 997,25 godzin wsparcia
udzielonego = średnio 57,57 PLN / godzinę wsparcia udzielonego
2) Drugi wskaźnik nakładu: 805 772,88 PLN/ 43 BO którzy osiągnęli cele wskazane
w IPA = 18 738,90 PLN/ 1 BO
c) Wskaźnik rezultatu:
43 BO osiągnęło cele zawarte w IPA
3. OBOWIĄZUJĄCE WSKAŹNIKI DLA ETAPU II
a) Wskaźniki produktu:
1) Pierwszy wskaźnik produktu: 16 912,75 godzin/ 127 BO = 133,17 godzin
wsparcia udzielonego
2) Drugi wskaźnik produktu: 17 869,25 godzin/ 127 BO = 140,70 godzin wsparcia
otrzymanego
b) Wskaźniki nakładu:
1) Pierwszy wskaźnik nakładu: 1 172 610,70 PLN/ 16 912,75 godzin wsparcia
udzielonego =
69,33 PLN/ godzinę wsparcia udzielonego
2) Drugi wskaźnik nakładu: 1 172 610,70 PLN/ 110 BO = 10 660,10 PLN/ 1 BO
c) Wskaźnik rezultatu:
110 BO osiągnęło cele zawarte w IPA
54
3.4 Stopień realizacji form organizacyjnych wsparcia
Rodzaj wsparcia zaplanowanego w stosunku do Beneficjentów/ Beneficjentek
ostatecznych (BO) został podzielony na etapy aktywizacji uwzględniające poziom ich
zaawansowania, czyli na Etap I – osoby nieaktywne zawodowo i Etap II – dla osób
zatrudnionych. Wsparcie zaplanowane w ramach projektu udzielane było z uwzględnieniem
zasady indywidualizacji.
3.4.1 Grupa osób nieaktywnych zawodowo – Etap I
Działania skierowane do każdego uczestnika I etapu rozpoczynały się od
przeprowadzenia kompleksowej funkcjonalnej diagnozy potencjału BO mającej na celu
określenie poziomu kompetencji społecznych, preferencji, predyspozycji zawodowych,
mocnych i słabych stron osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz określenie strategii
wsparcia w obszarach problematycznych. Diagnoza prowadzona była przez
interdyscyplinarny zespół w różnorodnych formach, tj. w trakcie spotkań indywidualnych
z psychologiem (diagnoza kompetencji społecznych) i doradcą zawodowym (diagnoza
preferencji, predyspozycji zawodowych, mocnych i słabych stron), a także warsztatów
praktycznych w przedsiębiorstwach (średnio 1-3 warsztaty/osobę), podczas których BO przy
wsparciu trenera pracy mógł zweryfikować w praktyce swoje preferencje/predyspozycje
zawodowe. Beneficjenci mieli także możliwość uczestniczenia w warsztatach grupowych
z zakresu kompetencji społecznych i aktywnego poruszania się po rynku pracy.
Obejmowały one następujące zagadnienia: komunikacja interpersonalna, samoocena
(odkrywanie własnych możliwości i umiejętności); instrumenty i segmenty rynku pracy,
szanse i zagrożenia wynikające z podjęcia zatrudnienia, metody aktywnego poszukiwania
pracy, a także kreowanie wizerunku, autoprezentacja, przygotowanie do rozmowy
kwalifikacyjnej, przygotowanie dokumentów aplikacyjnych, współpraca w zespole,
asertywność, radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Warsztaty te służyły ocenie poziomu
umiejętności społecznych, obserwacja uczestników w naturalnych warunkach współpracy,
zaaranżowanych sytuacjach zadaniowych pozwalała na uzupełnienie profilu BO w procesie
55
diagnozy. Warsztaty prowadzone były przez 2 osobowe zespoły specjalistów (doradca
zawodowy i psycholog). Zaangażowanie 2 osób było niezbędne dla uzyskania odpowiedniej
efektywności prowadzonych zajęć warsztatowych. Warsztaty prowadzone były w cyklu
7 dniowym (po 5h jednego dnia). Uczestnicy zajęć otrzymali materiały warsztatowe
dopasowane do ich poziomu percepcji (przygotowane w tekście „easy-to-read”).
Współpraca specjalistów na etapie diagnozy pozwoliła na pełne i rzetelne określenie
potrzeb i możliwości każdej osoby niepełnosprawnej. Funkcjonalność diagnozy polegała na
koncentracji na możliwościach wykonawczych osoby oraz na aktywnym jej udziale
w każdym etapie procesu aktywizacji i świadomym uczestnictwie w podejmowaniu decyzji
dotyczących wyboru drogi zawodowej.
W trakcie realizacji projektu dokonano diagnozy potencjału 94 osób. W zależności od
indywidualnych potrzeb, nie wszystkie osoby skorzystały z każdej formy wsparcia, na co
wskazuje poniższy wykres.
Wykres 19 – Kompleksowa funkcjonalna diagnoza potencjału BO
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych monitoringowych
Efektem przeprowadzonej diagnozy było utworzenie Indywidualnego Planu Aktywizacji
(IPA) dla każdej osoby z niepełnosprawnością. W IPA uwzględniano profil BO, w tym opis
80
82
84
86
88
90
92
94
diagnoza preferencji i
predyspozycjizawodowych
diagnoza kompetencji
społecznych
warsztaty praktyczne warsztaty grupowe
93 94
85
93
56
sfery poznawczej, społecznej i zawodowej ze wskazaniem kategorii ICF istotnych z punktu
widzenia planowania kariery zawodowej każdego/każdej Beneficjenta/ Beneficjentki.
Informacje zawarte w profilu BO służyły do sformułowania celów IPA, czyli sprecyzowania
oczekiwań BO w kontekście podjęcia zatrudnienia oraz zaplanowania konkretnych działań.
Oferowane w projekcie wsparcie przygotowującego do zatrudnienia miało na celu
wyposażenie osoby z niepełnosprawnością intelektualną w umiejętności praktyczne związane
z wykonywaniem obowiązków pracowniczych (tj. np. obowiązkowość, konieczność
codziennego wstawania, punktualność, wykonywanie poleceń) oraz stworzenie warunków do
zdobywania doświadczeń związanych z pracą, aby OzNI mogła podjąć świadomą decyzję
o rodzaju pracy, która jej odpowiada. Uczestnicy projektu mieli możliwość odbycia
indywidualnych zajęć praktycznych (średnio 40-godzinnych) w trybie ciągłym na otwartym
rynku pracy lub stażu zawodowego. Działania te były realizowane przy wsparciu trenera
pracy, zarówno podczas załatwiania wszelkich formalności związanych z organizacją tych
form, jak i szkolenia stanowiskowego czy monitorowania jakości wykonywanych czynności
w zakładzie pracy. 79,17% osób odbyło indywidualne zajęcia praktyczne, spośród których
93,42% osób potrzebowało wsparcia trenera w formalnościach. 9,38% osób odbyło staż
zawodowy finansowany ze środków urzędów pracy.
Wykres 20 – Wsparcie przygotowujące do zatrudnienia
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych monitoringowych
0
10
20
30
40
50
60
70
80
indywidualne zajęcia
praktyczne
wsparcie w procedurze
organizacji izp
oragnizacja i odbywanie
stażu zawodowego
76 71
9
57
Podczas udziału w projekcie, uczestnicy mogli również skorzystać z pośrednictwa pracy,
którego celem było zaangażowanie BO w proces poszukiwania pracy oraz nauczenie
korzystania z instrumentów rynku pracy. W ramach pośrednictwa pracy osoba
z niepełnosprawnością nabywała umiejętności analizowania ofert pracy pod kątem własnych
możliwości i predyspozycji, właściwego kontaktowania się z pracodawcą i przygotowania się
do rozmowy kwalifikacyjnej, skompletowania dokumentów aplikacyjnych czy dokumentów
niezbędnych do zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy oraz dokonania rejestracji.
Pośrednictwo pracy było prowadzone zarówno w formie indywidualnej, jak i grupowej.
Łącznie z tej formy wsparcia skorzystało 85 osób. 88,54% ogółu uczestników I etapu odbyło
spotkania indywidualne, natomiast 75% - spotkania grupowe.
Wykres 21 – Pośrednictwo pracy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych monitoringowych
Kolejną formą organizacyjną wsparcia oferowaną w projekcie był trening umiejętności
samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejsko – wiejskiej. Ta forma wsparcia
polegała na wyuczeniu osoby z niepełnosprawnością intelektualną samodzielnego poruszania
64
66
68
70
72
74
76
78
80
82
84
86
indywidualne pośrednictwo pracy grupowe pośrednictwo pracy
85
72
58
się w określonym terenie, np. drogi z domu do Centrum DZWONI, do zakładu pracy
i z powrotem. Trener pracy uczył osobę niepełnosprawną w jaki sposób odczytywać rozkład
jazdy, jak i gdzie kupić bilet (jednorazowy, miesięczny), w jaki sposób zapytać o drogę, jakie
są zasady bezpiecznego zachowania się na ulicy oraz w środkach komunikacji publicznej.
Poza tym często przez kilka pierwszych dni trwania np. indywidualnych zajęć praktycznych
bądź nawet już zatrudnienia trener pracy towarzyszył BO na określonej trasie. Z treningu
komunikacyjnego skorzystało 80 osób (83,33% ogółu).
Nieodłączną formą wsparcia w procesie aktywizacji społeczno – zawodowej było także
wsparcie motywacyjne. Z uwagi na rodzaj niepełnosprawności BO motywacja może być
u nich bardzo labilna. Celem tego rodzaju wsparcia było utrzymanie motywacji na poziomie
pozwalającym na aktywne uczestnictwo w kreowaniu ścieżki zawodowej. Wsparcie to
pozwoliło również na eliminowanie pojawiających się trudności oraz szukanie rozwiązań
w sytuacjach trudnych. Wsparcie motywacyjne odbywało się podczas indywidualnych
spotkań z psychologiem, z których skorzystały 93 osoby (96,88% ogółu), z doradcą
zawodowym – 96 osób oraz grupowego wsparcia psychologiczno-doradczego, w którym
uczestniczyło 88 osób (91,87% ogółu).
Wykres 22 – Wsparcie motywacyjne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych monitoringowych
84
86
88
90
92
94
96
indywidualne wsparcie
psychologiczne
indywidualne wsparcie
doradcze
grupowe wsparcie
psychologiczno-doradcze
93
96
88
59
Każdy uczestnik, który osiągnął swój cel nadrzędny, czyli podjął zatrudnienie na
indywidualnie dopasowanym stanowisku pracy otrzymał indywidualne wsparcie w procesie
zatrudnienia. W zakres tej formy wsparcia wchodził szereg różnych działań. Osoba
z niepełnosprawnością intelektualną przy wsparciu trenera pracy uczestniczyła
w negocjacjach z pracodawcą dotyczących stanowiska pracy, zakresu obowiązków, grafiku
zadań, godzin pracy, wynagrodzenia, etc. Poza tym trener pracy wspierał uczestnika podczas
badań u lekarza medycyny pracy i podczas szkolenia BHP. Trener pracy organizował także
w zakładzie pracy spotkanie z zespołem pracowniczym mające na celu poinformowanie
pracowników o specyfice współpracy z osobą z niepełnosprawnością intelektualną.
W spotkaniu tym uczestniczyła również osoba z niepełnosprawnością intelektualną, która
została zatrudniona w danym zakładzie pracy. Trener wspólnie z tą osobą przedstawiał jej
zakres obowiązków, rolę w zakładzie pracy oraz wyjaśniał kontrowersyjne kwestie. Następnie
trener pracy prowadził intensywne szkolenie osoby z niepełnosprawnością intelektualną na
stanowisku pracy. Podczas intensywnego szkolenia trener pracy był z BO przez cały czas,
stopniowo wycofując się ze wsparcia w miarę usamodzielniania się osoby. Trener pracy
pracował wspólnie z BO w miejscu pracy, stosując indywidualnie dobrane metody uczenia
i wsparcia.
W rezultacie działań podejmowanych w ramach projektu, 45 osób podjęło zatrudnienie na
otwartym rynku pracy, z czego 2 utraciło zatrudnienie po 1-3 miesiącach. 43 osoby
kontynuowały zatrudnienie na dzień 31.03.2014 roku. Reasumując, skuteczność działań
w zakresie wprowadzania na otwarty rynek pracy w I okresie realizacji projektu wyniosła
46,88%, natomiast skuteczność w utrzymaniu zatrudnienia – 95,56%.
Tabela 5 – Efektywność we wsparciu w znalezieniu zatrudnienia przez osoby
z niepełnosprawnością intelektualną na otwartym rynku pracy
BYTOM GDAŃSK JAROSŁAW WARSZAWA ZGIERZ ŁĄCZNIE
Płeć K M K M K M K M K M
Liczba uczestników 5 14 7 12 6 12 10 14 6 10 96
Zatrudnienie 1 8 4 5 1 6 4 8 3 5 45
Trwałe zatrudnienie 1 8 4 5 1 6 4 7 3 4 43
Skuteczność w zatrudnianiu na otwartym rynku pracy
46,88%
Skuteczność w utrzymaniu zatrudnienia
95,56%
60
3.4.2 Grupa osób aktywnych zawodowo – ETAP II
Indywidualne wsparcie trenera pracy. Monitoring zatrudnienia
Przez cały okres uczestnictwa w projekcie osoby zatrudnionej, trener pracy prowadził
monitoring jej zatrudnienia w zakładzie pracy i poza nim. Podejmowane działania miały na
celu wsparcie uczestnika w utrzymaniu zatrudnienia (w tym: niwelowanie zachowań
trudnych, szkolenia wyrównawcze, podtrzymywanie motywacji i poziomu jakości
wykonywanej pracy). Monitoring był prowadzony wielokierunkowo. Był to kontakt z BO
w miejscu pracy bądź poza miejscem pracy, kontakt z pracodawcą oraz kontakt z rodziną BO.
Trener pracy przez cały okres uczestnictwa BO w projekcie prowadził bieżący monitoring
jego pracy. Monitoring - kontakt z BO - polegał na regularnych wizytach na stanowisku
pracy beneficjenta. Wizyty miały na celu rozmowę z beneficjentem n/t jego pracy (w tym
problemów i trudności związanych z wykonywaniem obowiązków, relacjami w grupie
współpracowników, poziomem motywacji, etc.). Podczas wizyt trener pracy monitorował
również sposób wykonywania czynności zawodowych przez beneficjenta. Monitoring -
kontakt z pracodawcą - polegał na regularnych wizytach na stanowisku pracy beneficjenta.
Trener pracy przez cały okres zatrudnienia beneficjenta utrzymywał stały kontakt
z pracodawcą lub bezpośrednim przełożonym zatrudnionego beneficjenta. Monitoring polegał
na prowadzeniu rozmów w celu budowania kontaktu, wymiany spostrzeżeń n/t pracy
i postępów beneficjenta lub pojawiających się trudności. Dzięki stałym kontaktom obydwie
strony miały możliwość podjęcia właściwych działań w sytuacjach trudnych. Trener pracy
przez cały okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej utrzymywał również kontakt z rodziną
/opiekunem prawnym osoby niepełnosprawnej. Kontakt ten miał na celu omówienie
postępów, trudności, problemów, etc. w pracy BO jak również zidentyfikowanie czynników
środowiskowych mających wpływ na motywację, i jakość wykonywanej pracy przez BO.
Monitoring zatrudnienia był elastyczny i dopasowany do indywidualnych potrzeb zarówno
samej osoby niepełnosprawnej zatrudnionej jak i pracodawcy, który zatrudnia daną osobę.
Zatrudniona osoba niepełnosprawna była także wspierana przez pozostałych specjalistów:
psychologa i doradcę zawodowego podczas indywidualnych lub grupowych spotkań
mających na celu wsparcie psychologiczno-doradcze. Forma spotkań dobierana była
elastycznie do potrzeb BO. Spotkania grupowe miały charakter grupy samopomocowej.
Podczas spotkań osoby niepełnosprawne mogły wymienić się doświadczeniami z pracy,
61
rozwiązać swoje problemy i trudności, uzyskać porady od grupy oraz od psychologa czy
doradcy. Spotkania indywidualne organizowane były z inicjatywy BO, który zgłaszał taką
potrzebę bądź na wniosek trenera pracy, który wskazywał konieczność takiego rodzaju
wsparcia.
Wykres 23 – Wsparcie osób zatrudnionych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych monitoringowych
3.5 Wpływ czynników środowiskowych na proces aktywizacji
społeczno-zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną
„Niesprawność można scharakteryzować jako skutek lub wynik złożonych wzajemnych
związków pomiędzy kondycją fizyczną i psychiczną jednostki i czynnikami
osobowościowymi a czynnikami zewnętrznymi, czyli warunkami, w jakich jednostka
żyje. Z uwagi na ten związek, różne środowiska mogą wywierać odmienny wpływ na tę
samą osobę w określonym stanie zdrowia. Środowisko z barierami lub bez ułatwień może
ograniczać działanie człowieka. Inne środowiska, które stwarzają więcej ułatwień, mogą
to działanie zwiększać. Społeczeństwo może utrudniać działanie jednostki, ponieważ
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
Indywidualne wsparcie trenera pracy.Monitoring zatrudnienia
Wsparcie psychologiczno - doradcze
127 123
62
stwarza bariery (np. trudno dostępne budynki) czy nie zapewnia ułatwień (np. brak
urządzeń wspomagających) lub ułatwiać, likwidując istniejące bariery.”8
Czynniki środowiskowe, opatrzone symbolem “e”, są składnikiem Części 2. Klasyfikacji
ICF, zatytułowanej “Czynniki kontekstowe”. Termin “czynniki środowiskowe” odnosi się
do szeroko pojętego otoczenia - fizycznego, społecznego, światopoglądowego,
związanego z codziennym życiem oraz przyjmowaniem postaw społecznych.
Czynniki środowiskowe dzielą się na rozdziały: “Produkty i technologia”, “ Środowisko
naturalne i zmiany w środowisku dokonane działalnością człowieka”, “Wsparcie
i wzajemne powiązanie”, “Postawy”, “Usługi, systemy i polityka”.
W zestawie podstawowym ujęto 11 kategorii z zakresu Czynników środowiskowych.
Przeanalizowano 208 profili kategorialnych w celu identyfikacji czynników mających
pozytywny, negatywny lub neutralny wpływ na funkcjonowanie tej grupy osób. Poniżej
przedstawiono wyniki tej analizy.
Wykres 24 odnosi się do czynnika “Leki”, noszącego kod e1101 i należącego do
rozdziału “Produkty i technologia”. Kategoria ta, zgodnie z klasyfikacją ICF, oznacza
“każdy naturalny lub wytworzony przez człowieka produkt lub substancję, gromadzone,
przetwarzane lub produkowane w celach leczniczych”. U zdecydowanej większości osób
badanych jest to czynnik neutralny - dla 48% użyto kwalifikatora 9 (nie dotyczy), dla 18%
kwalifikatora 0 (brak), dla 1% kwalifikatora 8 (nieokreślony). U 31% badanych osób
czynnik ma wpływ pozytywny (ułatwiający funkcjonowanie): zupełny dla 6%, znaczny
dla 11%, umiarkowany dla 9% oraz niewielki dla 6%. Dla 1% badanych osób czynnik
stanowi umiarkowaną barierę (kwalifikator 2).
8 Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D., Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, Nr
II/2013(7)
63
Wykres 24 – Czynniki środowiskowe – leki
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 25. obrazuje sposób oddziaływania czynnika “Produkty i technologie do osobistego
użytku w życiu codziennym” na funkcjonowanie osoby badanej. Należy on do tego samego
rozdziału, co opisany wyżej czynnik “Leki” i jest opatrzony kodem e115.
U 54% osób badanych został określony kwalifikator 9 (nie dotyczy); dla 6% badanych
czynnik nie ma oddziaływania. Dla pozostałych 40% jest to czynnik ułatwiający
funkcjonowanie: dla 9% w stopniu niewielkim oraz umiarkowanym, dla 6% w stopniu
znacznym, a dla 3% jest to czynnik niezbędny przy codziennym funkcjonowaniu.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Leki - udział %
64
Wykres 25 – Czynniki środowiskowe – produkty i technologie do osobistego użytku
w życiu codziennym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 26. odnosi się do kolejnego czynnika ze wspomnianego rozdziału, nazwanego
“Produkty i technologie służące do osobistego poruszania się i transportu we wnętrzu i na
zewnątrz”. Jest to czynnik opatrzony kodem e1201.
Czynnik ten ułatwia funkcjonowanie jedynie u 2% osób badanych. Dla 76% nie występuje
(kwalifikator 9), a u pozostałych 22% ma neutralne oddziaływanie (kwalifikator 0).
0
10
20
30
40
50
60
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Prod. techn. do osobistego użytku wż. codziennym - udział %
65
Wykres 26 – Czynniki środowiskowe – Produkty i technologie służące do osobistego
poruszania się i transportu we wnętrzu i na zewnątrz
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Na wykresie 27. został zobrazowany wpływ relacji z najbliższą rodziną na funkcjonowanie
osób badanych. Czynnik „Najbliższa rodzina” jest opatrzony kodem e310 i należy do
rozdziału „Wsparcie i wzajemne powiązania”.
U zdecydowanej większości (85 %) czynnik ten pojawia się i ma wpływ na codzienne
funkcjonowanie; pozostałe 15 % nie jest z tym czynnikiem powiązane (dla 12 % kwalifikator
0, dla 2 % kwalifikator 9, dla 1 % kwalifikator 8).
Wśród 85 % osób badanych, dla których kontakty z najbliższą rodziną są determinantem
funkcjonowania, ilościowy rozkład stopnia zależności przedstawia się następująco:
U 70 % czynnik ten ma pozytywny wpływ, który ułatwia funkcjonowanie: dla 14 % relacja z
najbliższą rodziną charakteryzuje się nieznacznym wpływem, dla 23 % wpływem
umiarkowanym, dla 22 % znacznym, a dla 11 % funkcjonowanie jest w pełni zależne od
najbliższej rodziny.
Relacje z najbliższą rodziną stanowią barierę u 15 % osób badanych: nieznaczny u 4 %,
średni u 6 %, silny u 4 %, oraz skrajnie duży u 1 %.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Prod. techn. wspomag. służb. doosob. porusz. się i transportu wewnętrzu i na zewnątrz - udział %
66
Wykres 27 – Czynniki środowiskowe – najbliższa rodzina
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 28. odnosi się do czynnika „Dalsza rodzina”, oznaczonego kodem e315. Interesująco
przedstawia się porównanie relacji z najbliższą vs dalszą rodziną.
Dla 70 % osób najbliższa rodzina wywiera pozytywny wpływ na funkcjonowanie, natomiast
dla takiej samej grupy 70 % żadnego wpływu nie wywiera relacja z dalszą rodziną (wpływ
jest neutralny lub nieobecny z powodu braku kontaktu z dalszą rodziną). Można wnioskować,
że pomoc ze strony dalszej rodziny dyktowana jest brakiem wsparcia ze strony najbliższych
członków rodziny.
Wśród tych 70 %, kwalifikator 0 (wpływ neutralny) określono dla 44 %, dla 19 %
kwalifikator 8 (nie określono), a dla 6 % kwalifikator 9.
U 10 % występuje niewielki pozytywny wpływ czynnika na funkcjonowanie, u 7 %
umiarkowany, u 8 % znaczny, a dla 1,5 % relacja z dalszą rodziną ma zupełny wpływ na
funkcjonowanie.
Relacja z dalszą rodziną charakteryzuje się u 5 % osób badanych: u 2 % wpływ jest niewielki
oraz umiarkowany, a u 0,5 % relacja wpływa w stopniu skrajnym lub zupełnym.
0
5
10
15
20
25
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Najbliższa rodzina - udział %
67
Wykres 28 – Czynniki środowiskowe – dalsza rodzina
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 29. obrazuje wpływ czynnika „Przyjaciele”, należącego do tego samego rozdziału, co
czynniki powyższe, oznaczonego kodem e320.
Wpływ relacji z przyjaciółmi na funkcjonowanie osób badanych jest zróżnicowany. Tę
sytuację obrazuje wykres 6. Przewagę ma wpływ pozytywny: u 13 % osób niewielki, u 28 %
umiarkowany, u 7 % silny, a u 2 % zupełny. Niewielkim negatywnym wpływem
charakteryzuje się relacja 3 % osób, umiarkowanym negatywnym 2 %, a negatywnym silnym
1,5 % osób. Nie scharakteryzowano przypadku, w którym relacja z przyjaciółmi ma w pełni
negatywny wpływ na funkcjonowanie.
W funkcjonowaniu 43 % osób badanych czynnik ten nie odgrywa roli: u 25 % przypisano
kwalifikator 0, u 14 % kwalifikator 9, a u 4 % kwalifikator 8.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Dalsza rodzina - udział %
68
Wykres 29 – Czynniki środowiskowe – przyjaciele
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Na wykresie 30. przedstawiono sytuację związaną z relacją z osobami znajomymi spoza
rodziny i przyjaciół, należącymi do tej samej lokalnej społeczności. Czynnik został nazwany
„Znajomi, rówieśnicy, koledzy, sąsiedzi i członkowie lokalnej społeczności”, oznaczony
kodem e325; należy do rozdziału „Wsparcie i wzajemne powiązania”.
Jedynie w sporadycznych przypadkach relacja ta została określona jako stanowiąca barierę:
dla 3 % w stopniu niewielkim, dla 1 % w stopniu umiarkowanym, a dla 0,5 % w stopniu
zupełnym. Dla zdecydowanej większości relacje tego typu wpływają pozytywnie na
funkcjonowanie: u 22 % wpływ jest niewielki, u 29 % umiarkowany, a u 17 % znaczny.
Wyjątek stanowi pozytywny wpływ w stopniu zupełnym, który został określony jedynie dla
1,5 % przypadków.
Dla 23 % czynnik ma neutralny wpływ na funkcjonowanie, dla 3 % nie dotyczy, a dla 0,5 %
nie został określony.
0
5
10
15
20
25
30
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Przyjaciele - udział %
69
Wykres 30 – Czynniki środowiskowe – znajomi, rówieśnicy, koledzy, sąsiedzi i członkowie
lokalnej społeczności
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 31 odnosi się do czynnika „Ludzie posiadający władzę (zwierzchnicy)” o kodzie
e330.
Podobnie jak w przypadku czynnika określającego relację ze znajomymi i osobami z lokalnej
społeczności, wpływ relacji ze zwierzchnikami w zdecydowanej przewadze ułatwia
codzienne funkcjonowanie osób badanych: dla 20 % wpływ ten jest niewielki, dla 23 %
umiarkowany i znaczny; u 4 % osób badanych relacja ta wpływa na funkcjonowanie w pełni.
U 8 % czynnik ten został określony jako nieadekwatny – dotyczy to prawdopodobnie osób
niepracujących. Dla 18 % relacje ze zwierzchnikiem nie wpływają na funkcjonowanie w
żadnym stopniu.
Relacje ze zwierzchnikiem są barierą w codziennym funkcjonowaniu jedynie dla 1,5 % osób:
dla 1 % w stopniu niewielkim, dla 0,5 % w stopniu umiarkowanym.
0
5
10
15
20
25
30
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Znajomi, rówieśnicy, koledzy,sąsiedzi i członkowie lokalnejspołeczności - udział %
70
Wykres 31 – Czynniki środowiskowe – Ludzie posiadający władzę (zwierzchnicy)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Na podstawie wykresu 32., obrazującego wpływ czynnika „Opiekunowie i asystenci osobiści”
o kodzie e340, możemy zaobserwować, że ich pomoc w aż 82 % ułatwia funkcjonowanie
osób badanych. 17,5 % to osoby, dla których czynnik ten jest nieadekwatny – opiekunowie i
asystenci nie mają udziału w funkcjonowaniu danych osób. Wyjątek stanowi 0,5 %, dla
którego pomoc opiekuna/asystenta stanowi barierę w prawidłowym funkcjonowaniu, jednak
tylko w niewielkim stopniu.
0
5
10
15
20
25
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Ludzie posiadający władzę(zwierzchnicy) - udział %
71
Wykres 32 – Czynniki środowiskowe – Opiekunowie i asystenci osobiści
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 33. odnosi się do czynnika „Pracownicy fachowi w ochronie zdrowia (profesjonaliści
w ochronie zdrowia)”, noszącego symbol e355.
36 % osób badanych wymaga fachowej opieki w ochronie zdrowia i korzysta z niej ze
skutkiem pozytywnym: dla 4 % opieka jest niezbędna w codziennym funkcjonowaniu, dla 10
% w bardzo dużym stopniu wspomaga funkcjonowanie, dla 13 % w stopniu umiarkowanym,
a dla 9 % w stopniu niewielkim.
Dla 0,5 % określono opiekę w ochronie zdrowia jako zupełną barierę w funkcjonowaniu.
Dla 31 % opieka profesjonalistów w ochronie zdrowia jest neutralna z punktu widzenia
usprawnienia funkcjonowania, dla 25 % nieadekwatna, a dla pozostałych 8% osób nie
określono stopnia jej wpływu.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Opiekunowie i asystenci osobiści -udział %
72
Wykres 33 – Czynniki środowiskowe – pracownicy fachowi w ochronie zdrowia
(profesjonaliści w ochronie zdrowia)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Wykres 34. obrazuje wpływ czynnika „Usługi w zakresie ochrony zdrowia”. Czynnik ten nosi
symbol e5800.
Usługi w zakresie ochrony zdrowia mają bardzo zbliżony rozkład kwalifikatorów do czynnika
określonego jako opieka profesjonalistów w ochronie zdrowia. Czynnik ten nie ma wpływu
na funkcjonowanie 72 % osób (neutralny, nieadekwatny lub nieokreślony). Dla 10 % ułatwia
funkcjonowanie w stopniu niewielkim, dla 6 % w stopniu umiarkowanym, dla 7 % silnym, a
dla 5 % zupełnym
0
5
10
15
20
25
30
35
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Pracownicy fachowi w ochroniezdrowia (profesjonaliści wochronie zdrowia) - udział %
73
Wykres 34 – Czynniki środowiskowe – Usługi w zakresie ochrony zdrowia
Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych
Podsumowując powyższą analizę nasuwa się wniosek, iż najbardziej „wspierającym”
czynnikiem jest najbliższa rodzina oraz opiekunowie i asystenci osobiści. Potwierdza się
doświadczenie Stowarzyszenia w tym zakresie. Rodzina jest dla osoby z niepełnosprawnością
intelektualną autorytetem. Bez informowania rodziny, często też konsultacji z rodziną osoba
niepełnosprawna intelektualnie rzadko podejmuje samodzielne decyzje. Niezwykle istotnym
jest utrzymywanie stałego kontaktu z rodziną osoby niepełnosprawnej, informowanie
członków rodziny o działaniach podejmowanych w procesie aktywizacji osoby
z niepełnosprawnością, budowanie postawy wspierającej u członków najbliższego otoczenia
osoby, obniżanie poczucia lęku spowodowanego zmianą, jaka następuje w życiu ich
dziecka/podopiecznego w sytuacji podejmowania aktywności zawodowej.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9
Usługi w zakresie ochrony zdrowia- udział %
74
4. Badanie poziomu satysfakcji Beneficjentów/Beneficjentek Ostatecznych
Projektu
Do badania poziomu reakcji (satysfakcji uczestników) wykorzystana została anonimowa
ankieta oceniająca zakres wsparcia otrzymanego w ramach projektu oraz stronę
organizacyjną. Badanie miało na celu przede wszystkim uzyskanie informacji na temat
poziomu satysfakcji ze wsparcia, jakie zostało zaoferowane uczestnikom/uczestniczkom
w ramach projektu. Kolejnym założeniem było określenie najefektywniejszej z prowadzonych
form w ich ocenie oraz wykazanie celowości realizacji tego typu projektów w przyszłości.
Ankieta skierowana do BO projektu zawierała 8 pytań (6 zamkniętych i 2 otwarte)
sformułowanych w tekście łatwym do czytania (easy-to-read), aby każda osoba, bez względu
na swoje ograniczenia wypływające z trudności w czytaniu i pisaniu mogła samodzielnie bądź
przy niewielkim wsparciu udzielić odpowiedzi na zadane pytania. W badaniu 196 osób
wypełniło ankietę ewaluacyjną.
Poniżej przedstawione zostały wyniki badań uzyskanych z odpowiedzi BO zawarte
w ankietach.
Dwa pierwsze pytania ankiety skierowanej do uczestników projektu dotyczyły oceny
jakości i skuteczności działań oferowanych w projekcie.
W pytaniu pierwszym uczestnicy projektu zostali poproszeni o udzieleni odpowiedzi
dotyczącej zadowolenia z udziału w projekcie. Zdecydowana większość respondentów (186,
co stanowi 95% ogółu) odpowiedziała twierdząco. Tylko 10 osób (5%) nie była zdecydowana
i zaznaczyła odpowiedź „Nie wiem”. Żadna z odpowiadających osób nie udzieliła odpowiedzi
„Nie”.
75
Wykres 35 – Czy jest Pan/Pani zadowolona z pomocy uzyskanej w projekcie?
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
W drugim pytaniu uczestnicy odpowiadali na pytanie dotyczące zgodności i skuteczności
oferowanych działań w odniesieniu do własnych potrzeb. Podobnie jak w pierwszym pytaniu,
prawie wszyscy respondenci (183, czyli 93%) udzielili odpowiedzi pozytywnej, a jedynie 13
osób (7%) nie było zdecydowanych odnośnie udzielenia odpowiedzi pozytywnej/negatywnej,
i zaznaczyło odpowiedź „Nie wiem”.
Wykres 36 – Czy zakres otrzymanej w projekcie pomocy był zgodny z Pani/Pana potrzebami?
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
186
0%
10
TAK
NIE WIEM, CZĘŚCIOWO TAK,CZĘŚCIOWO NIE
Tak 183
Nie wiem 13
76
W pytaniu trzecim respondenci oceniali, które formy wsparcia były dla nich najbardziej
przydatne w procesie aktywizacji oraz przy osiąganiu zaplanowanych celów. W wielu
ankietach zaznaczono przy tym pytaniu więcej niż jedną odpowiedź. Najliczniejsza grupa
osób – 142, co stanowi niemal połowę ogółu odpowiedzi (44%), za najbardziej pomocne
uznało wsparcie trenera pracy. Drugą w kolejności formą wsparcia, uznaną przez
respondentów za najbardziej przydatną, zostało wsparcie doradcy zawodowego. Odpowiedź
tę zaznaczyło 58 osób, czyli 18% ogółu odpowiedzi. Pozostałe formy wsparcia otrzymały
zbliżone wyniki: wsparcie psychologiczne 49 (15%), zajęcia praktyczne 40(12%), oraz
warsztaty grupowe 36 (11%).
Wykres 37 – Najbardziej przydatną dla mnie formą wsparcia w projekcie było:
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
58
9
144
36
40 WSPARCIE DORADCYZAWODOWEGO
WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE
WSPARCIE TRENERA PRACY
WARSZTATY GRUPOWE
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
77
Pytanie czwarte dotyczyło oceny materiałów otrzymanych w ramach projektu. Niektórzy
uczestnicy (11 osób) nie odpowiedzieli na to pytanie. Wśród udzielonych odpowiedzi
największą popularnością cieszyła się ocena „Bardzo dobre” – w ten sposób odpowiedziały
143 osoby, co stanowi 73% osób badanych. 35 uczestników (18%) uznało materiały za
przeciętne, a 7 uczestników (4%) za słabe.
Wykres 38 - Materiały otrzymane w ramach projektu oceniam jako:
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
W pytaniu piątym uczestnicy zostali poproszeni o ocenę organizacyjnej strony projektu. Aż
173 (89%) uznało ją za bardzo dobrą, a jedynie 19 (10%) za przeciętną. Nikt nie udzielił
odpowiedzi „Słaba”; cztery osoby wstrzymały się od odpowiedzi. Rozkład wyników
przedstawia wykres 37.
Natomiast w pytaniu szóstym należało wypowiedzieć się w kwestii chęci dalszego udziału
w projekcie. Aż 180 uczestników odpowiedziało, że byliby zainteresowani kontynuacją. Ta
liczba stanowi aż 92% ogółu respondentów. 12 osób (6%) nie jest w tej kwestii
zdecydowanych, a 4 osoby (2%) nie chciałyby kontynuować udziału w projekcie.
odpowiedzi respondentów zostały zaprezentowane na wykresie 38.
7 35
143
SŁABE
PRZECIĘTNE
BARDZO DOBRE
78
Wykres 39 – Stronę organizacyjną projektu (uzyskiwanie informacji, pomoc
w załatwianiu różnych spraw) oceniam jako:
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
Wykres 40 – Chciałbym/chciałabym kontynuować udział w projekcie.
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
19
173
SŁABA
PRZECIĘTNA
BARDZO DOBRA
180
4 12
TAK
NIE
NIE WIEM
79
W ankiecie zostały również zawarte dwa pytania otwarte.
Jedno z nich dotyczyło przyczyn i warunków przystąpienia do projektu (Co skłoniło
Pana/Panią do udziału w projekcie?). W zdecydowanej większości ankiet wskazywano na
potrzebę znalezienia pracy (121 odpowiedzi). Wśród tych odpowiedzi, w 11 znalazła się
informacja o potrzebie zarobienia pieniędzy, w 2 o chęci zrealizowania zamiaru posiadania
własnego mieszkania, oraz w 1 o chęci usamodzielnienia się. Jako istotną przyczynę należy
również uznać potrzebę utrzymania zatrudnienia (taka odpowiedź pojawiła się 10 razy) czy
po prostu posiadania wsparcia trenera pracy (9 odpowiedzi). Ważną przyczyną dla niektórych
respondentów było wsparcie trenera pracy nie tylko w utrzymaniu zatrudnienia, ale też w
załatwianiu wielu spraw formalnych, takich jak badania lekarskie z zakresu medycyny pracy
(5). Respondenci wskazywali też na potrzebę poznania nowych ludzi (11), nauczenia się
nowych czynności lub przyswojenia nowej wiedzy (4), czy po prostu wyjścia z domu i
znalezienia zajęcia (1). Jako przyczynę podawano także potrzebę udziału w grupach wsparcia
(3 odpowiedzi). 4 osoby odpowiedziały, że o projekcie dowiedziały się dzięki szkole, do
której uczęszczały.
Drugie pytanie otwarte, zadane uczestnikom projektu, brzmiało: Jakich działań zabrakło
a według Pana/Pani byłyby potrzebne?
Zdecydowana większość uczestników nie widziała potrzeby zmian (poza odpowiedziami,
w których wyrażano brak potrzeby zmian, często pole przeznaczone na odpowiedź
pozostawało puste). Wśród udzielonych odpowiedzi wskazywano na potrzebę większego
wymiaru wsparcia trenera pracy (8 odpowiedzi), większej ilości spotkań grupowych (5),
częstszych spotkań z psychologiem (4). Ośmiu osobom zabrakło zwrotu kosztów za bilety;
wśród nich trzy wskazały, że chodzi o koszty dojazdu na zajęcia praktyczne w zakładzie
pracy. Niektórzy uczestnicy wskazali na brak działań integracyjnych, takich jak wspólne
wyjścia o charakterze rozrywkowym (7). Dwie osoby udzieliły odpowiedzi dotyczącej
potrzeby zorganizowania kursu komputerowego w ramach projektu. W jednej ankiecie
znalazła się informacja o potrzebie przeprowadzenia dłuższych praktyk w zakładzie pracy.
Jednej osobie zabrakło integracji z trenerami pracy.
80
5. Ocena realizacji projektu przez kadrę merytoryczną projektu
W celu dokonania ewaluacji realizacji projektu pod względem merytorycznym oraz
organizacyjnym (w tym przede wszystkim adekwatności form wsparcia i narzędzi merytorycznych,
komunikacji w projekcie, problemów i trudności) skierowano ankietę do osób wykonujących
działania merytoryczne (doradców zawodowych, psychologów, trenerów pracy oraz specjalistów ds.
organizacji, rekrutacji i obsługi BO). Ankieta zawierała 15 pytań (7 pytań zamkniętych
i 8 pytań otwartych ). Ankietę wypełniło 34 osoby.
Pytanie pierwsze w ankiecie dotyczyło oceny pracy przy realizacji działań w projekcie.
Możliwości wyboru odpowiedzi były następujące: satysfakcjonująca, źle zorganizowana,
rozwijająca, wymagająca, nudna, wyczerpująca, łatwa. Specjaliści wybierali zawsze jedną
z trzech możliwości: rozwijająca, satysfakcjonująca oraz wymagająca. Jedna osoba udzieliła
nie jednej, tylko trzech odpowiedzi, które pokrywają się z odpowiedziami ogółu
respondentów. Najwięcej osób, bo aż 21 (co stanowi 58% ogółu), uznało pracę przy realizacji
działań w projekcie za rozwijającą. 12 osób (33% ogółu) określiło pracę jako
satysfakcjonującą, a według 3 odpowiedzi praca przy realizacji projektu była dla specjalistów
wymagająca.
Wykres 41 – Ocena pracy przy realizacji działań w projekcie
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
12
21
3 SATYSFAKCJONUJĄCA
ŹLE ZORGANIZOWANA
ROZWIJAJĄCA
WYMAGAJĄCA
NUDNA
WYCZERPUJĄCA
ŁATWA
81
W drugim pytaniu w ankiecie należało udzielić odpowiedzi dotyczącej dokumentacji, która
była wykorzystywana do ewidencjonowania zadań merytorycznych. Odpowiedzi w pytaniu
były zamknięte i określały stopień jakości oraz adekwatności dokumentacji do działań
podejmowanych w projekcie.
22 specjalistów (65% ogółu) zgodziło się co do stwierdzenia, że dokumentacja była
odpowiednio przygotowana; 9 specjalistów (26%) wyraziło to stwierdzenie w stopniu
zdecydowanym. 2 osoby nie opowiedziało się za pozytywną bądź negatywną oceną
dokumentacji, a jedna osoba uznała ją za nieodpowiednio przygotowaną.
Wykres 42 – Dokumentacja wykorzystywana do ewidencjonowania zadań merytorycznych
była odpowiednio przygotowana
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
W pytaniu trzecim należało ocenić współpracę z zespołem zarządzającym projektem.
Specjaliści uznali ją za bardzo dobrą (27 odpowiedzi, co stanowi 80% ogółu) lub za
zadowalającą (7 odpowiedzi – 21%). Nikt nie uznał współpracy z zespołem zarządzającym za
przeciętną, słabą bądź złą. Rozkład odpowiedzi przedstawia wykres 40.
9
22
1 2 ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM
ZGADZAM SIĘ
NIE ZGADZAM SIĘ
ZDECYDOWANIE SIĘ NIEZGADZAM
TRUDNO POWIEDZIEĆ
82
Wykres 43 – Ocena współpracy z zespołem zarządzającym projektem
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
Pytanie czwarte dotyczyło oceny komunikacji w zespole. Została ona oceniona jako
zadowalająca: połowa specjalistów zdecydowanie opowiedziała się za tą oceną (17
odpowiedzi „Zdecydowanie się zgadzam”), a niemal cała druga połowa udzieliła odpowiedzi
„zgadzam się”. Tylko jedna odpowiedź nie wskazywała ani pozytywnej, ani negatywnej
oceny (odpowiedź „trudno powiedzieć”). Wykres 41. obrazuje wyniki oceny komunikacji
w projekcie.
Natomiast w piątym pytaniu specjaliści wypowiadali się w kwestii poczucia posiadania
wsparcia w zespole zarządzającym w razie sytuacji problemowych. Respondenci uznali, że
zawsze mogli w takich sytuacjach liczyć na zespół zarządzający: wszyscy opowiedzieli się za
taką oceną, a wśród nich aż 74% (25 odpowiedzi) w stopniu zdecydowanym. Na wykresie 42.
Zaprezentowane zostały odpowiedzi respondentów.
27
7
BARDZO DOBRA
ZADOWALAJĄCA
PRZECIĘTNA
SŁABA
ZŁA
83
Wykres 44 – Komunikacja w zespole była na poziomie zadowalającym
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
Wykres 45 – W przypadku sytuacji problemowych zespół zarządzający projektu zawsze służył
pomocą
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
17
16
1 ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM
ZGADZAM SIĘ
NIE ZGADZAM SIĘ
ZDECYDOWANIE SIĘ NIEZGADZAM
TRUDNO POWIEDZIEĆ
25
9 ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM
ZGADZAM SIĘ
NIE ZGADZAM SIĘ
ZDECYDOWANIE SIĘ NIEZGADZAM
TRUDNO POWIEDZIEĆ
84
W pytaniu dziewiątym specjaliści oceniali system wsparcia uczestników projektu. Należało
wskazać, czy dał on pozytywne rezultaty. Wszyscy uznali, że tak – działania podejmowane
przez specjalistów w ramach projektu przyczyniły się do osiągnięcia celów zaplanowanych
wraz z BO, związanych z ich aktywizacją. Wśród 100% pozytywnych odpowiedzi aż 59%
(20) uważa taka ocenę w stopniu zdecydowanym.
Wykres 46 – System wsparcia zaproponowany dla uczestników projektu dał pozytywne
rezultaty
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
W pytaniu dziesiątym należało ocenić narzędzia, wykorzystywane do pracy z BO w ramach
projektu. Możliwości udzielenia odpowiedzi były następujące: „Profesjonalnie
przygotowane”, „Uwzględniające specyfikę funkcjonowania osób niepełnosprawnych”,
„Trudne do zastosowania w praktyce”, „Wymagające modyfikacji”. Jeden respondent udzielił
dwóch odpowiedzi w tym pytaniu. Sześciu specjalistów (18%) uznało, ze narzędzia zostały
przygotowane profesjonalnie. Ponad połowa specjalistów (20 odpowiedzi, co stanowi 61%
20
14
ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM
ZGADZAM SIĘ
NIE ZGADZAM SIĘ
ZDECYDOWANIE SIĘ NIEZGADZAM
TRUDNO POWIEDZIEĆ
85
ogółu) wybrała odpowiedź „Uwzględniające specyfikę funkcjonowania osób
niepełnosprawnych”. Według sześciu specjalistów narzędzia wymagają modyfikacji,
a według jednego narzędzia te są trudne do zastosowania w praktyce.
Wykres 47 – Narzędzia wykorzystywane w pracy uczestnikami projektu były:
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet
W ankiecie ewaluacyjnej znalazło się także osiem pytań otwartych. W tych pytaniach
nacisk został położony na wyrażenie własnej opinii na temat doświadczeń zdobytych
w ramach projektu.
Pierwsze pytanie zostało sformułowane następująco: Jakiego rodzaju sytuacje problemowe
pojawiły się w projekcie? Wśród odpowiedzi najczęściej, bo aż 19 razy (na 22 udzielone
odpowiedzi) wskazano na trudności związane z użyciem Klasyfikacji ICF. Specjaliści
zapisywali w ankietach, że system przypisywania kwalifikatorów w ICF jest intuicyjny,
nieujednolicony, co może prowadzić do otrzymania niewłaściwych wyników. Problemem
6
20
1
6
PROFESJONALNIEPRZYGOTOWANE
UWZGLĘDNIAJĄCE SPECYFIKĘFUNKCJONOWANIAUCZESTNIKÓW PROJEKTU
TRUDNE DO ZASTOSOWANIA WPRAKTYCE
WYMAGAJĄCE MODYFIKACJI
86
były także zmiany w wytycznych dotyczących dokumentacji ICF, które pojawiały się już
w trakcie trwania projektu. Zgodnie z odpowiedziami brakowało również czasu na
odpowiednie przygotowanie profili ICF. Według jednej osoby zestaw nie spełniał swojej
funkcji, ponieważ nie dawał pełnego obrazu funkcjonowania uczestnika. Poniżej kilka
wypowiedzi wskazujących na wymienione problemy:
Najwięcej problemów przysporzyło wprowadzanie klasyfikacji ICF. Konieczność
„uczenia się na własnych błędach”;
Początkowo brak jasności i umiejętności dokonywania oceny przy wykorzystaniu
Klasyfikacji ICF, duża intuicyjność oraz rozbieżność zespole w zakresie
wyznaczania;
Ze względu na brak wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych dla ICF problem
z obiektywną oceną BO;
Największą trudność sprawiało wypełnianie zestawów ICF oraz ograniczony czas na
ich realizację;
Zbyt mała ilość czasu na ICF, co zajmuje jednak sporo czasu. Działania te nie są
przewidziane jako działania pracowników;
Pojawiały się problemy dotyczące wypełniania poszczególnych wymaganych
dokumentów - niejasność poprawnego sposobu wypełniania dokumentów, brak
sprzętu komputerowego niezbędnego do wykonywania pracy oraz zbyt mała ilość
czasu na pogodzenie wszystkich obowiązków.
Jak wskazano w ostatniej z przytoczonych wypowiedzi, w ankietach pojawiały się informacje
o trudnościach wynikających z braku sprzętu elektronicznego – komputerów i telefonów
służbowych (taka uwaga pojawiała się w 7 ankietach).
Niejasności dokumentacyjne wzbudzały niepokój nie tylko w związku z klasyfikacją ICF. Oto
wypowiedź jednego ze specjalistów:
Diagnoza stawiana po zakończeniu warsztatów z umiejętności społeczno –
zawodowych oraz jednodniowych warsztatów praktycznych nie zawsze dawała
możliwość zaobserwowania całego spektrum zachowań klienta. Brak wskazówek co do
dalszych działań w sytuacji zakończenia udziału klienta w projekcie i chęci powrotu
po kilku miesiącach.
87
Kilka osób wskazało na trudności wynikające z bieżącej pracy z uczestnikami. Przykładowe
wypowiedzi:
Problemy z kontaktem z rodziną OzNI oraz (w przypadku osób przebywających
w DPS-ach) z pracownikami socjalnymi;
Problemy formalne dotyczące statusu OzNI;
Sytuacje problemowe: kłótnie między uczestnikami, dobra praca BO w miejscu pracy
lecz zła atmosfera, próba kradzieży;
Niespodziewane zachowania BO;
Odmowa korzystania ze wsparcia zespołu Centrum DZWONI przez BO;
Nieprzychylność niektórych pracodawców.
U trzech osób sytuację trudną spowodowało niezadowolenie beneficjentów z braku środków
pieniężnych na dojazdy.
W drugim pytaniu otwartym specjaliści mogli zaproponować rozwiązania, dzięki którym nie
zaistniałyby wskazane przez nich sytuacje problemowe. Pytanie zostało sformułowane
następująco: Jakie działania modyfikujące należy podjąć, by usprawnić realizację projektu
w przyszłości?
Podobnie jak zróżnicowane obserwacje dotyczące sytuacji problemowych, tak propozycje ich
rozwiązań były najróżniejsze. Poniżej przykładowe odpowiedzi:
Należy wydzielić czas na działania związane z przygotowaniem ICF dla każdego
klienta (pojawiły się 4 odpowiedzi dotyczące tego zagadnienia);
Ograniczenie kategorii opisu funkcjonowania do zakresu aktywności zawodowej
Popracować nad ułatwieniem pracy nad zestawem rozszerzonym ICF, może dobrze
byłoby zmniejszyć ilość tabelek w pliku Excel (3 podobne odpowiedzi);
Zagwarantowanie czasu na spotkania (burzę mózgów) całego personelu, służące
omówieniu bieżących trudności, występujących przy realizacji działań oraz
wypracowywaniu kierunku działań, poprawiającego efektywność pracy
(3 odpowiedzi dotykające tej kwestii);
Należałoby wyposażyć pracowników (trenerów, psychologa, doradcę) we właściwy
sprzęt, umożliwiający i ułatwiający pracę (komputery, telefony) (6 odpowiedzi
o zbliżonym charakterze);
88
Mniej wskaźników do osiągnięcia.
Kolejne otwarte pytanie w ankiecie brzmiało: Co Pana/i zdaniem należy poprawić w pracy
zespołu projektowego?
Niektóre odpowiedzi pokrywały się z opiniami wyrażonymi w poprzednim pytaniu, np.
zapobieganie problemom natury sprzętowej czy czas przeznaczony na spotkania zespołu
i omawianie sytuacji trudnych. W odpowiedziach zaproponowano także cykliczne spotkania
wszystkich pięciu zespołów z całej Polski. W dwóch ankietach zwrócono uwagę na potrzebę
większej integracji zespołu. Według jednego specjalisty należy popracować nad lepszym
przepływem informacji. Również zgodnie z odpowiedzią z jednej ankiety, należy utrzymywać
wysoki poziom pracy zespołu, co będzie stanowiło duże wyzwanie.
Kolejne pytanie zostało sformułowane następująco: Jak Pan/i ocenia zakres i efektywność
wykorzystania ICF do opisu funkcjonowania OzNI?
Część osób (15 odpowiedzi) wyraziła pozytywną opinię na temat klasyfikacji ICF, twierdząc,
że przyczynia się ona do pogłębienia wiedzy o funkcjonowaniu uczestników, co z kolei daje
możliwość lepszego sprofilowania ścieżki wsparcia dla poszczególnych uczestników.
Przykładowe wypowiedzi dotykające tej kwestii:
Kompleksowo opisuje funkcjonowanie ONI – możliwe jest uwzględnianie zmian w ich
funkcjonowaniu;
Klasyfikacja porządkuje wiele kategorii a także przyczynia się do większego
zastanowienia nad każdym uczestnikiem i jego funkcjonowaniem, ułatwia identyfikację
problemów i poznanie danej osoby, jest szczególnie przydatna, gdy rozpoczyna się
współprace z osobą wcześniej nieznaną;
Myślę, że w przyszłości ICF i wszystko, co robimy dzisiaj ułatwi pracę innym
specjalistom, którzy będą zajmowali się naszymi aktualnymi BO;
Klasyfikacja pozwala dokonać bardzo obszernej, dość dokładnej, uwzględniającej
różne obszary oceny funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością. Jest efektywna
jeśli chodzi o dokonanie dokładniejszej diagnozy osoby na podstawie posiadanych na
tym etapie wiadomości i zaplanowanie adekwatnych działań dostosowanych do danej
osoby;
89
W przypadku rozpowszechnienia znajomości klasyfikacji wśród instytucji
wspierających OzNI, będzie to ułatwienie w diagnozie i znajomości osoby
niepełnosprawnej oraz szybsza możliwość podjęcia stosownych działań.
Według części specjalistów Klasyfikacja ICF jest dobrym narzędziem, który należy stosować,
jednak wymagającym modyfikacji – w zakresie złożoności informacji przy opisie jednej
umiejętności czy ujednolicenia systemu określania kwalifikatorów. Pojawiły się m.in. takie
opinie:
Dzięki ICF można dużo lepiej poznać klienta projektu. Czasami problemem jest
właściwe zinterpretowanie definicji danej umiejętności. Często opisy umiejętności nie
są adekwatne do oceny wystawianej przez specjalistów;
Zakres oceniam bardzo dobrze, natomiast efektywność czasem trudno określić z
powodu wielu elementów, na którą składa się dana umiejętność;
Korzystanie z powyższego narzędzia pozwala na całościowe poznanie klienta projektu.
Jednakże nadal brak jest jednoznacznego sposobu oceny danej umiejętności.
Założeniem ICF była przejrzystość ocen, tak aby każdy specjalista patrząc na
kwalifikatory mógł zorientować się w specyfice funkcjonowania klienta. To założenie
nie zostało jeszcze spełnione, gdyż każda umiejętność wymaga dokładnego opisu. Za
tą samą wartością kwalifikatora stoi inny opis;
Jest to praktyczne i funkcjonalne, ale chciałabym, żeby taka klasyfikacja była czytelna
nie tylko dla nas, czyli aby miała zastosowanie np. dla klienta, który nagle z domu
rodzinnego trafia do ośrodka lub pod opiekę innej osoby;
ICF przydatny w procesie diagnozy uczestników oraz przy planowaniu działań dla BO
oraz realizacji planów. Sam profil wymaga jednak modyfikacji w zakresie wyboru
części kategorii;
ICF pozwala dość dobrze opisać OzNI, jednak trudność sprawia brak
wystandaryzowanych narzędzi do badania poszczególnych umiejętności osoby.
Trzy osoby zauważyły, że ocena wartości Klasyfikacji ICF wzrasta wraz z doświadczeniem:
początkowo powoduje sceptyczne podejście, natomiast z czasem pozwala/pozwoli dostrzec
jej realną wartość.
Pojawiło się także siedem wypowiedzi zdecydowanie sceptycznych: Poniżej niektóre z nich:
90
Uważam, że zastosowanie Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania,
Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) jest trudne do opisu funkcjonowania osoby
z niepełnosprawnością intelektualną. Niektóre kategorie, (które łatwo określić
w przypadku osób z innymi niepełnosprawnościami), w przypadku osób
z niepełnosprawnością intelektualną jest bardzo trudne w ocenie i wzbudza wiele
wątpliwości;
ICF stwarza dużo problemów i jest ogromnie czasochłonny – niewspółmiernie do
potencjalnych korzyści z niego płynących;
Zbyt dużo kodów, niektóre ciężko opisać zwłaszcza u nowych osób, mała ilość czasu
na dokładne poznanie osoby i opisanie jej;
Zakres kategorii jest zbyt duży. Moim zdaniem powinniśmy skupić się na kategoriach
związanych z pracą i ogólnie z funkcjonowaniem OzNI.
W kolejnym pytaniu specjaliści zostali zapytani o potrzebę zmiany wykorzystania ICF do
opisu OzNI – czy widzą taka szansę, oraz na czym miałaby ona polegać.
Niemal 60% respondentów (w liczbie 20) nie widzi potrzeby zmiany. Pozostali wypowiadali
się w zróżnicowany sposób:
Ze względu na ogólne założenia projektu, opis OzNI powinien maksymalnie zawężać
się do aktywności zawodowej uczestników (5 odpowiedzi o zbliżonym charakterze);
ICF nie do końca wpisuje się w specyfikę niepełnosprawności intelektualnej, bardzo
trudno jednoznacznie opisać różne rodzaje zachowania (3 podobne odpowiedzi);
Większa możliwość opierania się na intuicji, nie określanie twardych ram, granic (3
odpowiedzi);
Warto dążyć do dokładniejszego opisu wartości kwalifikatorów, aby oceny były
precyzyjniejsze i jednoznaczne;
Nie tylko Centrum DZWONI powinno być zaznajomione z ICF.
W kolejnym pytaniu specjaliści mieli wypowiedzieć się w kwestii dostrzegania szans
zastosowania ICF wobec opisu funkcjonowania ogółu osób niepełnosprawnych.
91
23 osoby, co stanowi aż 68% ogółu, wypowiedziało się twierdząco. Wśród nich 14 osób było
zdecydowanych odnośnie swojego osądu, a 9 warunkowało swoje założenie pojawieniem się
danego czynnika, lub wyrażało pewną dodatkową wątpliwość. Przykładowe wypowiedzi tych
specjalistów:
Widzę szanse, ale należy jeszcze dużo czasu poświęcić na dostosowanie narzędzia do
osób niepełnosprawnych intelektualnie;
Oczywiście jest szansa, ale są też wątpliwości, czy rzeczywiście ta ocena będzie
obiektywna;
ICF na pewno pozwala na opis OzNI, jednak w zakresie konkretnej sfery
funkcjonowania tych osób ciężko jest połączyć kilka rzeczy w jeden skondensowany
opis.
6 specjalistów nie podało zdecydowanego osądu (wśród nich 2 nie udzieliły odpowiedzi na
pytanie). Poniżej dwie przykładowe opinie, najszerzej opisane:
Trudno powiedzieć. Trudność polega na dokonywaniu opisu funkcjonowania za
pomocą kwalifikatorów. Jest to bardzo intuicyjne, trudne do dokonywania
obiektywnych ocen, odnoszenia do ogółu OzNI. W przypadku wielu obszarów
funkcjonowania OzNI trudno stworzyć katalog określający zakres funkcjonowania
osoby na poziomie danego kwalifikatora. Ze względu na specyfikę niepełnosprawności
intelektualnej trudno także dokonać analizy i oceny pewnych umiejętności;
Być może ale wymaga to wielu lat przystosowywania narzędzia.
Odpowiedzi pozostałych specjalistów wskazywały na sceptyczną opinię dotyczącą
zastosowania ICF do opisu ogółu osób niepełnosprawnych intelektualnie:
Byłoby to możliwe, ale nie widzę sposobu na wprowadzenie tego do ogólnego
zastosowania (choćby przeszkolenie osób stosujących skalę ICF);
Czas to pokaże, natomiast dla naszych klientów opis w ICF jest zbędny, gdyż niczego
im to nie ułatwia;
W odniesieniu do opisu funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną,
szanse szerokiego zastosowania i wykorzystywania ICF w praktyce są niewielkie;
92
Kolejne pytanie zostało sformułowane w następujący sposób: Czy widzi Pan/i zagrożenia
związane z zastosowaniem ICF w stosunku do opisu funkcjonowania ogółu OzNI?
13 specjalistów (40%) nie wskazało zagrożeń. Pozostali wypowiadali się w zróżnicowany
sposób. Cześć odpowiedzi dotyczyła ryzyka zbyt subiektywnej lub nierzetelnej oceny
beneficjenta. Takich wypowiedz pojawiło się 11. Niektóre z nich:
Brak odpowiednich narzędzi diagnostycznych może zwiększać ryzyko subiektywnej
oceny badającego;
Może dochodzić do sytuacji, kiedy BO zostanie opisany zbyt rygorystycznie lub
pobłażliwie. Nie potrafimy określić, jakie umiejętności wchodzą w skład
poszczególnych wartości;
Myślę, że zagrożeniem jest to, iż z racji trudności oceny w wielu kategoriach
funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną, nawet opis
funkcjonowania pojedynczej osoby budzi wiele wątpliwości, a co się z tym wiąże
odniesienie zastosowania ICF do opisu funkcjonowania ogółu osób z
niepełnosprawnością intelektualną może być nierzetelne;
Metoda wymaga wypracowania jasnych i klarownych metod dokonywania oceny i
opisów. W przypadku OzNI jest to szczególnie trudne. Grozi zatem tworzeniem
dokumentów, które w zależności od przyjętej w danym zespole specjalistów metody,
będą bardzo subiektywne, trudne do porównania z innymi opisami OzNI.
Zgodnie z jedną wypowiedzią, opis może być nierzetelny ze względu na zbyt dużą liczbę
kategorii.
Według dwóch osób zagrożeniem jest przygotowywanie/odczytywanie profili ICF przez
osoby, które nie maja odpowiedniego doświadczenia w tym zakresie.
Specjaliści widzą również zagrożenie w postrzeganiu osoby niepełnosprawnej przez pryzmat
opisu liczbowego, co może prowadzić do zniekształcenia jej obrazu. Taka opinia pojawiła się
w pięciu wypowiedziach. Poniżej dwie z nich:
Opis ICF mimo wymaganej dużej dokładności i szczegółowości zniekształca obraz
konkretnej OzNI, w stosunku do jej realnego funkcjonowania;
Z jednej strony ICF polega na indywidualnym podejściu, z drugiej natomiast
sprowadza ludzi do liczb i procentów, co na pewno nie daje pozytywnych rezultatów.
93
Jedna osoba zwróciła uwagę na osoby chorujące psychicznie: w przypadku nawrotu choroby
opis funkcjonowania takiej osoby zmienia się radykalnie.
W ostatnim pytaniu specjaliści zostali zapytani o wartość dodaną projektu.
W zdecydowanej większości specjaliści wskazywali na Klasyfikację ICF – wprowadzenie w
Polsce nowego narzędzia na szerszą skalę, przeszkolenie kadry z tego zakresu, możliwość
własnego udziału w innowacyjnych działaniach, kompleksowy opis funkcjonowania
beneficjentów projektu, spojrzenie na osobę niepełnosprawną z innej perspektywy,
zwiększenie obszaru diagnozy. Według specjalistów ICF pozwoli również, zupełnie
nowatorsko, na opis funkcjonowania osób niepełnosprawnych już pracujących.
Zgodnie z odpowiedziami, wartością dodaną będzie również zaistnienie osób
niepełnosprawnych intelektualnie na otwartym rynku pracy, a także każde indywidualne
zatrudnienie osoby niepełnosprawnej.
Poniżej kilka odpowiedzi na pytanie o wartość dodaną projektu:
Dla projektu: przepracowanie przez grupę specjalistów opisu funkcjonowania ONI z
wykorzystaniem ICF, zupełnie nowatorskie podejście. Dla mnie: zapoznanie się z
ICF, szczególnie z częścią dotyczącą opisu funkcjonowania ONI z uwzględnieniem
wybranych kategorii; rozwój moich umiejętności diagnostycznych, podniesienie
kwalifikacji;
Zastosowanie ICF pozwoli na pokazanie specyfiki funkcjonowania OzNI, które już są
aktywne zawodowo lub chcą podjąć pracę. Skala ICF umożliwi lepszy dobór
stanowiska pracy dla konkretnej osoby;
Spojrzenie na OzNI z innej perspektywy przez pryzmat umiejętności, funkcjonowania
w miejscu pracy oraz ogólne podniesienie kwalifikacji poprzez rozwój osobisty –
ICF;
Dzięki projektowi dane nam jest poznać zupełnie nową metodę pracy (ICF). Nie we
wszystkim może ona się sprawdzać, jednak pokazuje nową drogę i inną metodę
pracy;
Przede wszystkim wzrost kompetencji kadry, w pełniejszy sposób scharakteryzowany
profil ON;
94
Poszerzenie wiedzy i umiejętności pracowników projektu, podniesienie i
usystematyzowanie wiedzy na temat uczestników projektu;
Każda osoba która utrzyma zatrudnienie będzie dużą wartością i sukcesem jak
również nabyta wiedza i doświadczenie pracowników. Ponadto ujednolicenie
dokumentów dotyczących funkcjonowania osób niepełnosprawnych może być bardzo
przydatne w przyszłości;
Wartością dodaną projektu będzie to, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną
będą widoczne i aktywne na rynku pracy, a dzięki pracy trenera w miejscu
zatrudnienia będzie możliwa integracja i zrozumienie osób z niepełnosprawnością
intelektualną przez pozostałych pracowników. Będzie się to przekładało na daleko
idące zmiany w myśleniu wielu osób pełnosprawnych o funkcjonowaniu osób
z niepełnosprawnością intelektualną.
6. Wnioski i rekomendacje
Realizacja projektów oferujących usługi nowego, wielospecjalistycznego,
kompleksowego modelu pracy i doradztwa zawodowego dla osób z niepełnosprawnością
intelektualną, mających na celu pomoc w znalezieniu i utrzymaniu zatrudnienia oraz
prowadzących poradnictwo dla pracodawców przyczynia się do zwiększenia efektywności
w zakresie zatrudnienia jednej z najbardziej wykluczonych grup społecznych.
Realizacja projektu „Centrum DZWONI” w I okresie finansowania potwierdza, że
właściwie zdiagnozowane potrzeby i odpowiednio zaplanowane rodzaje interwencji
przynoszą wymierne efekty. Skuteczność wykorzystywanych w projekcie form wsparcia
beneficjentów ostatecznych potwierdza fakt, iż wszystkie rezultaty projektu zostały
osiągnięte. Szczególnie istotny jest tutaj wskaźnik zatrudnienia osiągnięty na poziomie ponad
dwukrotnie wyższym niż zakładany (blisko 240%). Jest to niezwykle cenna wartość, mając
na uwadze fakt, iż grupa ta ma specjalne potrzeby edukacyjne, które uniemożliwiają jej
korzystanie z form aktywności proponowanych np. przez publiczne służby zatrudnienia.
Biorąc pod uwagę fakt, iż beneficjentami projektu są osoby z różnymi ograniczeniami
utrudniającymi aktywność w życiu społecznym i zawodowym pożądane jest identyfikowanie
poziomu ich funkcjonowania w celu określenia możliwych obszarów wsparcia
ukierunkowanego na rozwijanie mechanizmów kompensacyjnych oraz koncentrację na
95
mocnych stronach. Koncepcja Klasyfikacji ICF zastosowana w projekcie zakłada
postrzeganie człowieka w kontekście całościowym i wielowymiarowym, z uwzględnieniem
środowiska, w którym dany człowiek funkcjonuje. Ta wielowymiarowość daje szansę każdej
osobie, w tym osobie z niepełnosprawnością na określenie indywidualnego potencjału oraz
czynników mających wpływ na jego ograniczanie bądź rozwój. Dodatkowo pozwala na
zastosowanie pewnych wspólnych uniwersalnych mierników, które oceniają stopień
ograniczenia bądź trudności zarówno osoby jak i otoczenia, pozwala na ustalenie priorytetów
w planowanym działaniu oraz ocenie wyników zastosowanych interwencji. Filozofia
koncepcji oraz jej uniwersalizm daje szansę na wprowadzenie jednolitego standardu diagnozy
funkcjonowania oraz kategoryzowania niezbędnych rodzajów wsparcia. Wdrożenie koncepcji
Klasyfikacji ICF do praktyki działań z zakresu aktywizacji społeczno-zawodowej jest
ogromnym krokiem w kierunku personalizacji działań oraz ich ewaluacji. Funkcjonalna
diagnoza jest punktem wyjścia do kolejnych działań zmierzających do aktywizacji
zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Podstawową wartością narzędzi merytorycznych opracowanych i stosowanych w projekcie było
uszczegółowienie opisu funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną w aspekcie
zawodowym i społecznym, zidentyfikowanie ograniczeń i trudności w zakresie tego funkcjonowania,
co z kolei miało wpływ na bardziej trafne zaplanowanie zakresu interwencji koniecznej do osiągniecia
zaplanowanych dla jednostki celów. Doświadczenia specjalistów pokazały jednak, że niezbędne jest
wypracowanie i wystadaryzowanie narzędzi pozwalających na określenie poziomu funkcjonowania
osób niepełnosprawnych w odniesieniu do bardzo szerokiej skali kwalifikatorów ICF.
Ewaluacja działań podejmowanych w I okresie realizacji projektu potwierdziła znaczenie
czynników środowiskowych na efektywność procesu aktywizacji. Szczególną rolę miała najbliższa
rodzina oraz trenerzy pracy. Rodzina jest dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną
autorytetem, bez wsparcia rodziny osoba rzadko podejmuje samodzielne decyzje. Często
pierwszy kontakt specjalistów Centrum DZWONI był podejmowany właśnie z rodziną, a w
następnej kolejności było spotkanie z osobą z niepełnosprawnością. Rodzina motywuje,
wspiera uczestnika na każdym etapie aktywizacji. Dlatego niezwykle istotne jest
utrzymywanie stałego kontaktu z osobami najbliższymi uczestnikowi projektu. Równie
wysokie znaczenie w procesie aktywizacji mają opiekunowie i asystenci osobiści, w tym
trenerzy pracy.
96
Podstawową rekomendacją wynikającą z powyższych wniosków jest wskazanie, aby
prowadzone w ramach projektu formy wsparcia stosować w zakresie aktywizacji osób
z niepełnosprawnością intelektualną, gdyż przynoszą one wymierne rezultaty.
Najważniejszymi wartościami wynikającymi z realizowanego projektu, wymagającymi
kontynuacji i dalszego rozwoju są:
1. Potwierdzenie skuteczności metodologii zatrudnienia wspomaganego z procesie
aktywizacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Indywidualizacja,
podmiotowość, normalizacja to wartości, które cechują zatrudnienie wspomagane i
2. Wypracowanie schematu skutecznej diagnozy funkcjonalnej, pozwalającej na
identyfikację indywidualnego potencjału osoby z niepełnosprawnością intelektualną,
ograniczeń i czynników środowiskowych mających wpływ na funkcjonowanie
jednostki. Dzięki wieloprofilowej diagnozie możliwe jest efektywne planowanie
działań uwzgledniających odpowiednie strategie wsparcia.
Opisywanie funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną w aspekcie
zawodowym wymaga jeszcze wieloletniej pracy specjalistów merytorycznych
w kierunku przygotowania zestawu podstawowego, który w pełni będzie
charakteryzował funkcjonowanie tej grupy osób. Wieloletnich doświadczeń wymaga
również praca nad przygotowaniem obiektywnych narzędzi służących do oceny w
poszczególnych kategoriach ICF. Wskazane jest kontynuowanie prac grupy
eksperckiej oraz bieżąca wymiana informacji pomiędzy specjalistami merytorycznymi
i ewaluacja podejmowanych przez nich działań z obszaru diagnozy.
Mając na uwadze wpływ czynników środowiskowych na funkcjonowanie jednostki, w tym
w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną wysoki wpływ czynnika „najbliższa
rodzina” kolejną rekomendacją jest uzupełnienie form wsparcia o działania skierowane do
najbliższego otoczenia tej grupy osób. Należałoby podjąć długotrwałe, kompleksowe
działania skierowane do rodziców/opiekunów osób z niepełnosprawnością intelektualną, w
celu zmiany postaw z opiekuńczych na wspierające rozwój, samodzielność i autonomię osób
niepełnosprawnych. Należy podjąć działania w kierunku wzrostu świadomości otoczenia na
temat funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną, ich możliwości i potencjału.
Powinien zostać wykreowany nowy wizerunek tej grupy osób jako pełnoprawnych członków
społeczności i uczestników życia społecznego.
97
W zakresie strony formalno – organizacyjnej projektu warto w przyszłości zwrócić
uwagę na większą częstotliwość wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy kadrą
merytoryczną, zapewnienie możliwości bieżącego konsultowania trudności i superwizji.
98
Spis rysunków
Rysunek 1 – Zależności między składnikami ICF (model biopsychospołeczny)
Rysunek 2 – Schemat ICF
Rysunek 3 – Hierarchiczna struktura ICF
Rysunek 4 – Struktura i kody klasyfikacji
Rysunek 5 – Schemat wykorzystania klasyfikacji ICF w procesie planowania działań
dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną
99
Spis tabel
Tabela 1 – Grupa docelowa – podział ze względu na miejsca funkcjonowania biur Centrum
DZWONI
Tabela 2 – Grupa docelowa – podział ze względu na etap aktywizacji
Tabela 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek i etap aktywizacji
Tabela 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności i etap
aktywizacji
Tabela 5 – Efektywność we wsparciu w znalezieniu zatrudnienia przez osoby
z niepełnosprawnością intelektualną na otwartym rynku pracy
100
Spis wykresów
Wykres 1 – Ogólna liczba uczestników projektu – podział ze względu na płeć
Wykres 2 – Status uczestników projektu na rynku pracy
Wykres 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek
Wykres 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności
Wykres 5 – Grupa docelowa – podział ze względu na wykształcenie
Wykres 6 – Grupa docelowa – podział ze względu na uczestnictwo w Warsztacie Terapii
Zajęciowej
Wykres 7 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap
„obowiązkowe”)
Wykres 8 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (I etap „obowiązkowe”)
Wykres 9 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap
„obowiązkowe”)
Wykres 10 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)
Wykres 11 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)
Wykres 12 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap
„dodatkowe”)
Wykres 13 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„obowiązkowe”)
Wykres 14 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (II etap „obowiązkowe”)
Wykres 15 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„obowiązkowe”)
Wykres 16 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„dodatkowe”)
Wykres 17 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych
kategorii ICF (II etap „dodatkowe”)
Wykres 18 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap
„dodatkowe”)
101
Wykres 19 – Kompleksowa funkcjonalna diagnoza potencjału BO
Wykres 20 – Wsparcie przygotowujące do zatrudnienia
Wykres 21 – Pośrednictwo pracy
Wykres 22 – Wsparcie motywacyjne
Wykres 23 – Wsparcie osób zatrudnionych
Wykres 24 – Czynniki środowiskowe – leki
Wykres 25 – Czynniki środowiskowe – produkty i technologie do osobistego użytku
w życiu codziennym
Wykres 26 – Czynniki środowiskowe – Produkty i technologie służące do osobistego
poruszania się i transportu we wnętrzu i na zewnątrz
Wykres 27 – Czynniki środowiskowe – najbliższa rodzina
Wykres 28 – Czynniki środowiskowe – dalsza rodzina
Wykres 29 – Czynniki środowiskowe – przyjaciele
Wykres 30 – Czynniki środowiskowe – znajomi, rówieśnicy, koledzy, sąsiedzi i członkowie
lokalnej społeczności
Wykres 31 – Czynniki środowiskowe – Ludzie posiadający władzę (zwierzchnicy)
Wykres 32 – Czynniki środowiskowe – Opiekunowie i asystenci osobiści
Wykres 33 – Czynniki środowiskowe – pracownicy fachowi w ochronie zdrowia
(profesjonaliści w ochronie zdrowia)
Wykres 34 – Czynniki środowiskowe – Usługi w zakresie ochrony zdrowia
Wykres 35 – Czy jest Pan/Pani zadowolona z pomocy uzyskanej w projekcie?
Wykres 36 – Czy zakres otrzymanej w projekcie pomocy był zgodny z Pani/Pana
potrzebami?
Wykres 37 – Najbardziej przydatną dla mnie formą wsparcia w projekcie było:
Wykres 38 - Materiały otrzymane w ramach projektu oceniam jako:
Wykres 39 – Stronę organizacyjną projektu (uzyskiwanie informacji, pomoc
w załatwianiu różnych spraw) oceniam jako:
Wykres 40 – Chciałbym/chciałabym kontynuować udział w projekcie.
Wykres 41 – Ocena pracy przy realizacji działań w projekcie
Wykres 42 – Dokumentacja wykorzystywana do ewidencjonowania zadań merytorycznych
była odpowiednio przygotowana
102
Wykres 43 – Ocena współpracy z zespołem zarządzającym projektem
Wykres 44 – Komunikacja w zespole była na poziomie zadowalającym
Wykres 45 – W przypadku sytuacji problemowych zespół zarządzający projektu zawsze
służył pomocą
Wykres 46 – System wsparcia zaproponowany dla uczestników projektu dał pozytywne
rezultaty
Wykres 47 – Narzędzia wykorzystywane w pracy uczestnikami projektu były:
103
Bibliografia
1) Doose S., Unterstuetzte Beschaeftigung – Berufliche Integration auf langeSicht,
Marburg 2007.
2) Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Broszura informacyjna i standardy
jakości, Warszawa 2013.
3) Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Zbiór praktycznych wskazówek,
Warszawa 2013.
4) Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia, przeł.
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia,2009.
5) Strona: http://www.csioz.gov.pl/src/files/klasyfikacje/ICF_Polish_version.pdf na
której dostępna jest polska wersja klasyfikacji
6) Szansa na więcej możliwości. Christy Lynch: wykład o zatrudnieniu wspomaganym,
Warszawa 2007.
7) Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D., Niepełnosprawność – zagadnienia,
problemy, rozwiązania, Nr II/2013(7)