Radykalny islam na Bałkanach źródłem konfliktów społecznych i ...

52 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO9/13

Krzysztof Izak

Radykalny islam na Bałkanach źródłem konfliktów społecznych i terrorystycznego zagrożenia dla Europy

Wkrajachbałkańskichoddwóchdekadobserwujesięzjawiskoislamskiejrady-kalizacjispołeczeństwa.OpróczBośniiHercegowiny(dalej:BiH),AlbaniiiKosowa,któresązdominowaneprzezludnośćmuzułmańską,praktyczniewkażdymkrajunaBał-kanachwyznawcy islamu stanowiąduże liczebniemniejszości.Następującepo sobiekonfliktynatereniebyłejJugosławii(wBiHwlatach1992–1995,wKosowiewlatach1996–1999iwMacedoniiw2001r.)pogłębiłyiutrwaliłyetnicznepodziały,uaktywniłysiłynacjonalistyczneizradykalizowałyruchyreligijne.Dużywpływnarozwójreligij-nego radykalizmumieli ochotnicy zkrajówarabskich,którzyw liczbiekilku tysięcyuczestniczyliwwojniedomowejna terenieBiH.Wśródnichbyłowielumudżahedi-nówbiorącychudziałwwalkachzradzieckimiwojskamipodczasokupacjiAfganistanu wlatach1980–1989.KonfliktyzbrojnewBiH,apotemwKosowie,byłynowymdo-świadczeniemdlamiejscowychmłodychmuzułmanów,którychpoglądykonfrontowałysięztradycjąbałkańskiegoumiarkowanegoislamuizlaicyzowanąwiększościąmuzuł-manów.Wzrastałowśródnichpoczuciewięzizeświatemmuzułmańskim,aradykalnyislam trafiał do świadomościwielumieszkańców.NaBałkanach z powodzeniem jestpropagowanykonserwatywnyislamzArabiiSaudyjskiej.Aktywnesąrównieżmuzuł-mańskieorganizacjecharytatywneimimożeczęśćznichzostałazdelegalizowanapo11września2001r.wzwiązkuzoskarżeniemowspieranieterroryzmulubzatrudnianieislamskichekstremistów,tofunkcjonująonepodzmienionyminazwamilubjakoinsty-tucjefinansowe.

Radykalizacja bośniackich muzułmanów

WahhabickaideologiazaczęłaprzenikaćnaBałkanypodkonieclat80.XXwie-ku1,cobyłozwiązanezukończeniemstudiówreligijnychwArabiiSaudyjskiejprzezwieluBośniaków i ich powrotemdo domu. Jednak jużAlija Izetbegović, późniejszypierwszyprezydentniepodległejBiH,wswojejdeklaracjiogłoszonejnapoczątkulat70.XXwiekuopowiadałsięzapowstaniempaństwaislamskiego.Twierdził,żeprawdziwyislamniemożeistniećwwarunkachlaickości.Islambośniacki,uważanyzaprawdziwiepostępowyieuropejski,oficjalnieuznającyzasadyświeckościpaństwa,powolizmieniał

1 Wahhabizm jest skrajnie dogmatyczną, purytańską odmianą islamu i jednocześnie systemem społeczno-politycznym,którynarodziłsięwXVIIIwiekuwArabiiSaudyjskiej.NazwapochodziodteologaMuhammadaibnAbdal-Wahhaba(1703–1792),szerzącegoideereformyislamunagruncieszkołyhanbalic-kiej.Potępiałonmistycyzm,wszelkieobcewpływy,kultświętych,pielgrzymkidoichgrobów,używanieró-żańca,tańce,śpiewyirozluźnienieobyczajów.Naukęwahhabitówmożnasprowadzićdodwóchidei:rububijji,czyliabsolutnegopanowaniaBoga,którepowinnozostaćzaprowadzonenacałejkuliziemskiej,iuluhijji – ścisłegomonoteizmu,łączniezzakazemoddawaniaczciistotomludzkim,takżeświętym.Wahhabizmuczy,żemuzułmaniemusząwrócićdoczystegoislamu,praktykowanegoprzedwiekami,zanim„fałszywe”nauczanie iwpływyzZachoduprzyniosłyzepsucie.Wedługtejnaukiobowiązkiemmuzułmaninajestwalkazchrześci-janami,Żydamiiinnymimuzułmanami,którzyniesąwystarczającopobożni.Obowiązkiemkażdegomuzuł-maninajestprzedewszystkimwalkaoustanowieniepaństwamuzułmańskiego,wktórymobowiązujesuroweprawoislamskie.

I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 53

swójwizerunek.PodczaswojnywBiHwlatach1992–1995wahhabizmstałsiępopular-nąwśródmiejscowychmuzułmanówideologią,trafiającnapodatnygrunt.Czynnikiemsprzyjającym rozpowszechnianiu sięwahhabizmubyła obecność arabskichmudżahe-dinów, którzy powstąpieniu do armiiBiHutworzyliwłasną jednostkęEl-Mudżahid.Prowadzili takżemisyjnądziałalnośćwśródmiejscowychmuzułmanów2.Abyzyskaćzwolenników, rozdzielali żywność i ubraniawśródmuzułmańskiej ludności.Nakon-trolowanychprzezsiebieterenachmudżahedinizmuszaliteżludnośćcywilnądożyciawedługzasadszariatu.JednymznajbardziejwpływowychwahhabickichideologówbyłostatniprzywódcareligijnyEl-Mudżahid–Imadal-Misri(Masri),członekścisłegokie-rownictwaDżama’aal-IslamijjafiMisr(EgipskiejGrupyIslamskiej)3.PowojniewieluarabskichochotnikówpozostałowBiHizałożyłorodzinyzBośniaczkami.Przyłączyłosiędonichwielumiejscowychradykałów,którzywrazznimibraliudziałwwalkach.Ideęwahhabizmupropagowalirównieżpracownicyorganizacjipomocowych,oficjalniezarejestrowanychwBiH.Obecnieliczbęwahhabitówwtymkrajuoceniasięna3tys.,arzeszęichsympatykównaokoło50tys.(tj.3proc.ludnościmuzułmańskiej).Mimonietakwielkiejliczbyzwolenników,ichruchsięrozszerza,sąbowiemdobrzezorga-nizowani,wytrwali, a do tego agresywni.Wahhabici zrzeszają się luźnoworganiza-cjiVehabija,którejczłonkowiesąłatworozpoznawalninaulicach(nosządługiebrody itradycyjnestroje)4.

BośniaccywahhabiciotwarciewspółpracujązArabiąSaudyjską.Podejrzewasię,że saudyjskie funduszepomogływprzekupieniu17bośniackichurzędnikówemigra-cyjnych,którzyzostaliaresztowaniw2004r.zanielegalnewydawaniepaszportówcu-dzoziemcom.Wtymczasiepolicjaprzeprowadziłarównieżakcjeposzukiwaniabroni imateriałówwybuchowych,alebezrezultatów.PrzeszukanoteżsiedzibęfundacjiAl--Haramajn wa al-Masdżid al-Aksa Charity Foundation (Fundacja Dwóch ŚwiętychMiejsc iMeczetuAl-Aksa),będącej agendąAr-Rabita al-Alamal-Islami (LigaŚwia-

2 Jednostka El-Mudżahid powstaław sierpniu 1992 r. Jej obozy szkoleniowe i bazy znajdowały się wŻeljeznoPoljek.Żepcze,PodbreżjenaprzedmieściachZenicy,MehuriczikołoBusovaczy,TeszanjiKon-jic.Bosnian mujahideen,[online].http://en.wikipedia.org[dostęp:29IV2008];X.Raufer,Atlas radykalnego islamu,Warszawa2011,Dialog,s.105–107.OwojniewBośnieiHercegowiniewlatach1992–1995orazjejnastępstwachpiszeMarekWaldenbergwksiążcept.Rozbicie Jugosławii. Jugosłowiańskie lustro międzynaro-dowej polityki,Warszawa2005,Scholar,s.148–217,468–477.

3 Wwydanejw1993r.wZenicyksiążceImadal-Misristwierdził,żezadaniemmudżahedinówjestnietylkowalkaz„niewiernymi”,lecztakżeoczyszczeniezdogmatycznychbłędówheretyckiego,„miękkiego”,bośniackiegoislamuorazprowadzenieakcjimisyjnychwśródmiejscowychmuzułmanów,którzyodeszliodreligii.Ichwojennecierpieniauznałzaboskąkaręzagrzechlaicyzacji.Zaatakowałonjednocześnieosmańskątradycjęwspólnegożyciaróżnychgrupetnicznychiwyznaniowych,hanafickąszkołęprawnąorazszerokopraktykowanywBiHmistycyzmmuzułmański.Potępiłteżdemokracjęjakowymysłszatana.KsiążkaImadaal-MisrizostaławydanaprzezkuwejckieStowarzyszenieOdrodzeniaDziedzictwaIslamu(RevivalofIslamicHeritageAssociation –RIHA), którew lipcu 1994 r. utworzyłowZenicy IslamskieCentrumBałkańskie.Organizacja uzależniała udzielanie pomocyBośniakomod akceptacji fundamentalistycznegowahhabickie-goislamuiodrzuceniatradycjihanafickiej.A.Balcer,Polityczny islam w Bośni oraz jego związki z Bliskim Wschodem i muzułmańskim terroryzmem,w:Islam a terroryzm,A.Parzymies(red.),Warszawa2003,Dialog,s.217–218;N.H.,Imad el-Misri, šejh i hafiz, nakon punih sedam godina pušten iz zatvora,[online]„BHMus-limMonitor”z5sierpnia2008r.,http://bhmuslimmonitor.info/ba[dostęp:21VIII2008].

4 Mężczyźni noszą szerokie spodnie o skróconych i zwężonych nogawkach,galabije (rodzaj tuniki) itadije(płytkieobcisłeczapeczki,najczęściejbiałegokoloru).Zimąnatenubiórnarzucająkurtki.Kobietynosząhidżaby(chusty)iabaje(długie,sięgającekostekpłaszcze).WielespostrzeżeńodnoszącychsiędożyciacodziennegowahhabitównaBałkanachorazwydarzeńznimizwiązanychzostałoodnotowanychprzezautoraniniejszegoartykułupodczaspobytuwBośniiHercegowinie.


taMuzułmańskiego)5, gdzie znaleziono antyżydowskie i antyamerykańskiemateriałypropagandowe.Kiedyodkrytopowiązania fundacji zAl-Kaidą,władzeamerykańskiei saudyjskiezamknęły11 jejoddziałównacałymświecie.Na takiejsamejpodstawiewBiHzdelegalizowanom.in.dwie inneorganizacjecharytatywne:Al-Furkan iTaibaInternational.Pozamknięciujednychfundacji,wahhabicijednakzakładająnowe6.

Istniejąobawy,żegrupomterrorystycznymudajesięwśrodowiskuwahhabitówrekrutowaćtzw.białychmudżahedinów,którymbędziełatwiejprzeprowadzaćzamachywkrajachEuropy.Wpaździerniku2005r.zlikwidowanoniewielkąkomórkęmiejsco-wychterrorystów,którzydysponowalibroniąimateriałamiwybuchowymiiplanowaliprzeprowadzenie zamachu na bazę SiłUnii Europejskiej (EUFOR)wSarajewie. IchprzywódcąbyłMirsadBektaszevićaliasMaximus–Bośniakzeszwedzkimobywatel-stwem,któryrekrutowałzwolennikówwDaniiorazWielkiejBrytanii,atakżeutrzymy-wałłącznośćzkomórkąterrorystycznąwKanadzie.WedługFBIjedenzlondyńskichkontaktówBektaszeviciawspółpracowałzekstremistamiwAtlancie.Wszyscyczłon-kowiekomórkizostaliaresztowani7.Wmarcu2008r.aresztowanokolejnychpięciupo-dejrzanych, jednakwkrótcezostalionizwolnieni.Ustalono,żeutrzymywalikontakty zradykalnymimamemMuhammademPorczązWiednia8.

WahhabicizBiHnieuznająautorytetuMustafyefendiegoCericiaijegozwierzchnic-twaduchowegonadbośniackimimuzułmanami.Pozwolilimuwejśćdosarajewskiegome-czetukrólaFahda,któryuważajązaswojątwierdzę,aleniemógłontamodmówićmodlitwy.

Wahhabiciskupiająwokółsiebiecorazwięcejuczniówszkółśrednichistudentów,którzysąichideowymzapleczem.StarająsięprzejmowaćsiłąmeczetynaterenieBiHiwypędzićznichmuzułmanówwyznającychtradycyjnyislam.Wprowadzonychprzeznichszkołachkoranicznychdziewczynkisąodizolowaneodchłopców,aci,którzyoka-żąsięnieprawomyślni,sąopluwani,poniżaniibici.Nowopozyskanychzwolennikówkierujesięnakursyprawaszariatu,trwająceoddwóchdotrzechtygodni,anastępnieposyłasięichpomiędzyludzi,abyszerzyli„prawdziwyislam”9.

Bośniaccy wahhabici prowadzą działalność sprzeczną z interesami WspólnotyMuzułmańskiej (Islamska zajednica – IZ). Głosząc hasła odnowy moralnej zgodnie zortodoksyjną,purytańskądoktryną,odlatwywołująkonfliktyzmiejscowymimuzuł-manami.Wedługniektórychopiniimająpowiązaniazesłużbamiwywiadowczymikilku

5 Al-Haramajn jest organizacją charytatywną działającą w większości krajów muzułmańskich oraz wEuropieiUSA.W2003r.DepartamentStanuUSAuznałjązaorganizacjęwspierającąterroryzmizwiązanązOsamąbinLadenem.Zob.J.Elsässer,Jak dżihad przybył do Europy. Wojownicy Boga i tajne służby na Bał-kanach,Muza,Warszawa2007,s.179–183.

6 WięcejnatemataktywnościmuzułmańskichorganizacjicharytatywnychwBiHiislamizacjitegokrajuzob.G.Kepel,Święta wojna. Ekspansja i upadek fundamentalizmu muzułmańskiego,Warszawa2003,Dialog,s.241–258;S.Marchand,Arabia Saudyjska. Zagrożenie,Warszawa2004,Dialog,s.62–66;Islam a terroryzm,A.Parzymies(red.),Warszawa2003,Dialog,s.201–233;Muzułmanie w Europie,A.Parzymies(red.),War-szawa2005,Dialog,s.159–163.

7 Wstyczniu2007r.sądwSarajewiewydałwyroknagrupęMirsadaBektaszevicia,któryzostałskazanyna15latwięzienia.TurkaAbdulkarimaCesuraskazanonakarę13latpozbawieniawolności,BajroIkanoviciana8lat,aSenadaHasanoviciana2,5rokuwięzienia.Za:A.Skieterska,Nie każdy wahhabita jest terrorystą,„GazetaWyborcza”z24kwietnia2008r.;więcejinformacjioMirsadzieBektaševiciuzob.http://en.wikipedia.org[dostęp:10I2013].

8 M.J.Chodakiewicz,Islam na Bałkanach,„TygodnikSolidarność”z15września2009r.;Aresztowano pięciu domniemanych terrorystów,za:PAP,„BiuletynPrasowyABW”z25marca2008r.,dział:Terroryzm.

9 G.Berić,Czy Bośni grozi konflikt religijny,[online],http://forum.gazeta.pl[dostęp:6III2007];wię-cej informacji oMustafieCericiu, zob., http://de.wikipedia.org [dostęp: 10 I 2013], http://en.wikipedia.org [dostęp:10I2013].


państwmuzułmańskich,szczególnieArabiiSaudyjskiej.Negujątradycyjnepojmowanieipraktykowanieislamuprzezbośniackichmuzułmanów.Doosób,którenieprzyjmująichsposobumyślenia,odnosząsięzpogardą iagresją.Poczucie ichwłasnejwyższo-ściwynikazprzekonania,żejedynieichdoktrynajestprawdziwa.Otwarciekrytykująbośniacki islam za laicyzację (ilhad), odejście od źródeł i zaśmiecenie ich grzeszny-mi innowacjami (bida) lubwręczherezję (zandaka) i apostazję (ridda).Sami tworząskrajniekonserwatywneizamknięteśrodowisko.Charakteryzujeichślepawiaraifana-tycznareligijnośćopartanajednostronnejinterpretacjiKoranu.Prowadzążycie,które-gopodstawąsązmitologizowanewzorcenawiązującedoczasówprorokaMuhammada ipierwszegopokoleniamuzułmanów.Odrzucającywilizacjęeuropejską,alejednocze-śniewybiórczopodchodządojejosiągnięć,wykorzystującniektórezdobyczetechniki10.

Podczaspróbnarzucanialokalnymspołecznościommuzułmańskiejideologiiwa-hhabicisączęstosprawcamiaktówwandalizmuiprzemocy.Wlutym2007r.,gdyrady-kałowiepróbowaliopanowaćmeczetKrólewski(Carevadżamija)naStarymMieściewSarajewie, doszło do eskalacji konfliktu imusiała interweniowaćpolicja.PodobnewydarzeniamiałymiejscewprowincjiSandżak–wahhabiciwykazywalinajpierwnie-posłuszeństwo, domagając się zmiany imama prowadzącegomodlitwyw centralnymmeczecieArapawNoviPazar,anastępniedokonalizbrojnegonapadunawiernychzgro-madzonychwświątyni11.

Konfliktypomiędzywahhabitamiainnymimuzułmanamiorazpróbyzajęciame-czetówprzezislamskichradykałównasiliłysięodkońca2006r.wcałejBiH,Sandżakui Czarnogórze.Notowano przypadki dewastacjimeczetów i pobić imamów, awiernize strachu przed agresją nie uczestniczyli w modlitwach.W miejscowości Barczicz k.Kalesijawahhabici zajęli budynekmuzułmańskiejbiblioteki i religijnej szkołyna-uczaniapodstawowego(mejtef).Obiektemsłownejagresjistałysięmiejscowekobiety,do którychwahhabici odnoszą się ze szczególną nienawiścią za to, że nie zasłaniajątwarzyisłuchająmuzyki.Nazywanesąprostytutkami,ponieważichzwiązkimałżeńskieniezostałyzawartezgodniezszariatem.WmiejscowościGornjaMaocza,wktórejpowojniedomowejosiedliłosięwieluarabskichmudżahedinów,budujączamkniętąspo-łeczność,radykałowieutworzylinielegalnąszkołępodstawowązjordańskimsystememnauczania.Dziecirozdzielonowedługpłci,nieprowadzisięlekcjimuzyki,wychowaniaplastycznego ifizycznego,ograniczasię teżnaukębiologii12.AktywnośćwahhabitówstałasiędokuczliwarównieżdlaniepraktykującychmieszkańcówSarajewa,którzysąprześladowaniprzeznielegalnepatrole,uzurpujące sobienazwę iuprawnieniapolicjireligijnej,ścigającezakochane,całującesięwmiejscachpublicznychpary.

Wahhabiciżyjąwmałych,ściślepowiązanychzsobąwspólnotach,które,jaksięwydaje,natrwałewpisałysięwmiejscowetłospołeczno-religijne.Wspólnotytesameustanowiłysobieterytoriadozamieszkania,osiedlającsięgłówniewSaraje-wie,wpobliżuMuzułmańskiegoOśrodkaKulturalnegoKrólaFahdaijegomeczetu,obiektów,któresądlanichduchowymzapleczem.Wspólnotywahhabickiekoncen-trująsięrównieżwkilkuinnychrejonachwśrodkowejBośni,jak:Tuzla,Travnik,Zenica,Maocza,Boczinja,SutjeskaiOsmacza;wKantonienr1(SanskiMost,Cazin,

10 W.Mayer,Piąta kolumna Proroka,„Forum”2009,nr11,s.30–33.11 Radykałowie islamscy w Bośni,[online],http://religiapokoju.blox.pl[dostęp14XI2007].12 Powołanakomisjaministerialnapodczaswizytynamiejscustwierdziłajedynie,żebudynekniespełnia

warunkówdoprowadzeniazajęćszkolnych,natomiastniepodjęłaodpowiednichdziałańzmierzającychdozamknięciaobiektu,wktórymkontynuowanonauczaniewduchumuzułmańskiegoradykalizmu.


Bihać,BosanskaKrupa);wSarajewieijegookolicach(Dobrinja,Ilidża,BucaPotok,Hadżici,Visoko);wkilkumiastachnadNeretwą (Konjic, Jablanica,Mostar)oraz wrejonieBrczko13.

Charyzmatycznymprzywódcąbośniackichwahhabitów, ich ideologiem ika-znodziejąbyłzmarływmarcu2007 r. JusufBarczić14.Obecnieprzywódcamiwa-hhabitówsąHusinImadaliasAbuHamza(Syryjczykzbośniackimobywatelstwem)iKarrajKemal binAli aliasAbuHamza (naturalizowanyTunezyjczyk), który zaudziałwwojnie1992–1995zostałodznaczonyOrderemZłotejLilii.Obajprzywód-cydomagająsięwprowadzeniaszariatu,twierdząc,żena ziemi Allaha powinno pa-nować prawo Allaha.KarrajKemaljakobohaterwojennycieszysięrównieżdużympoważaniemwszerokichkręgachmłodzieżymuzułmańskiej,byłychmudżahedinówiweteranówArmiiRepublikiBiH.

GłównymcentrumwahhabizmuodpowiedzialnymzadziałalnośćichczłonkówwBiHjestjednazbośniacko-muzułmańskichwspólnotmieszkającawWiedniu,kie-rowanaprzezMuhammadaPorczę.WśródprzedstawicieliwahhabizmuwWiedniunależyteżwymienićNedżadaBalkana.PrzywódcywahhabitówwAustriiutrzymująkontaktyzprzywódcamiwspólnotwBiH:NusretemImamoviciem,przewodniczą-cymwahhabickiejwspólnotywGornjejMaoczy, iBilalemBosniciem– stojącymna czele radykałów w Bihaciu. Wśród bośniackich wahhabitów aktywnie działaruchPozivuRaj(WezwaniedoRaju),któregocelemjestm.in.wychowaniedzieci wduchuradykalnegoislamu15.

WGornjejMaoczyImamovićwprowadziłszariatizaangażowałsięwdziałalnośćpropagandowąprowadzonąprzezInternet.Byłautoremtekstówpublikowanychnarady-kalnych portalach:www.stazomislama.com iwww.putvjerinka.com, na których opróczkwestiireligijnychitradycyjnejislamskiejobyczajowościsąpublikowanemateriałydoty-cząceprowadzeniadżihadu.WfilmachemitowanychnastronachinternetowychImamovićwychwalałAl-Kaidęorazzachęcałwiernychdowstępowaniawszeregiekstremistycznychorganizacjilubudzielaniaimpomocyfinansowej.Napoczątku2012r.nakrótkozostałaresztowanypodzarzutemszerzenianienawiścireligijnej,nielegalnegoposiadaniabroni,głoszeniapropagandywymierzonejprzeciwkokonstytucyjnymorganompaństwainawo-ływaniadoprzemocy.ByłrównieżpodejrzewanyowspółudziałwzamachunaambasadęUSAwSarajewie.Poprzesłuchaniuzwolnionogozaresztu.WpierwsząrocznicęśmierciOsamybinLadena(2maja2012r.)wygłosiłspecjalneoświadczenie,wktórympodkreślił,żewbrewoczekiwaniomUSAiEuropyAl-Kaidaumocniłaswojąpozycję,ajejwpływyrozszerzająsięnapaństwaobjęte„arabskąwiosną”.

RównieżBilalBosnićstałsięjednymznajbardziejznanychbośniackichpro-pagandystów.NawoływałmuzułmanówwEuropie dowyjazdu nawojnęw Iraku ipoświęceniaswojegożyciadlaAllaha.W2011r.publicznieopłakiwałOsamębinLadena iwzywałwiernych do zemsty oraz do dżihadu przeciwkoUSA iEuropieZachodniej. Swoje poglądy wygłasza również podczas spotkań z muzułmanami

13 M.J.Chodkiewicz,Islam na Bałkanach…14 JusufBarczićbyłabsolwentemteologiimuzułmańskiejUniwersytetuMuzułmańskiegowMedynie.

ZginąłwwypadkudrogowymkołoTuzli.Wjegopogrzebiewzięłoudziałponad3000wahhabitówiichsym-patyków,wtymdelegacjaprzedstawicielitegoradykalnegonurtuislamuzAustrii.Death of Bosnian Veha-bities Leader,[online],„WAVE.InternationalYouthWebMagazine”2007,nr6,http://www.wavemagazine.net[dostęp:5V2007].

15 A.Ceresnjes,R.Green,The Global Jihad Movement in Bosnia – A Time Bomb in the Heart of Europe,[online],„MEMRI”z22czerwca2012r.,http://www.memri.org[dostęp:7VII2012].


wkrajacheuropejskich,coprzyczyniasiędozacieśnieniawięzizradykalnymiis-lamskimi środowiskami. Jego spotkania i seminariawmeczetach i centrach isla-munaBałkanachiwEuropieZachodniejsąnagrywane,anastępniezamieszczane winternecie16.

Rozprzestrzenianiesięwahhabickiejideologiimusibudzićobawy.WładzewBiHwlutym2006r.powołałyspecjalnąkomisjędozbadaniaprzyznanychpowojnieprawarabskimmudżahedinom17.Miałaonarozpatrzyćprzypadkinaturalizowaniaokoło1500osób.Wwynikuprac komisji obywatelstwaBiHpozbawiono367 radykałów.WśródnichznalazłsięHusinImad,uważanypowszechniezajednegozprzywódcówbośniac-kichwahhabitów18.IchdeportacjisprzeciwiłosięjednakwieluBośniaków.W2006r. wSarajewiedoszłodozamieszek,gdypolicjapodjęłapróbędeportacjisześciuArabów,wtympięciuposiadającychjużbośniackieobywatelstwo.Wydajesiętakże,żemiejsco-wewładzecorazmniejaktywniepodchodziłydoegzekwowaniawyrokówekstradycji19.

ZbośniackimiwahhabitamisympatyzujeAktivnaIslamskaOmladina–AIO,(Ak-tywnaMłodzieżMuzułmańska).Ideautworzeniatejorganizacjizrodziłasięwiosną1995r.wśródmłodychbośniackichbojownikówjednostki,którątworzyligłównieochotnicyzkrajówarabskich,walczącym.in.wEl-Mudżahid.SłużyłwniejNezimHaradżić,uwa-żanyzatwórcęAIO.Haradżićwlatach90.XXwiekuregularniepodróżowałdoArabiiSaudyjskiej.Wwydanymw1995r.manifeścieAIOnapisanom.in.:Celem jest założenie islamskiego państwa w Bośni i Hercegowinie, które będzie oparte wyłącznie na zasadach szariatu, a najlepszym jego wzorem jest Arabia Saudyjska. Aby można było osiągnąć ten cel, trzeba zmienić system szkolny w BiH20.

AktywnaMłodzieżMuzułmańska jest największą organizacją islamskąwBiH.Początkowodziałaławśrodkowejczęścikraju.SiedzibąnaczelnychwładzugrupowaniastałasięZenica,abiuraoddziałówiradznajdująsięwSarajewie,Visoko,Zavidovici,TravnikuiBugojno.Niedługopotempowołanokolejneradywpozostałychczęściachkraju:wTuzli,VelikejKladusy,Mostarze,MalajuiTeszanj.Wszystkietworzyłystruktu-ręoperacyjnąodpowiedzialnązapracęwterenie.OrganizacjąkierowałaRadaCentralnanaczelezprzewodniczącymAIO.WskładRadyCentralnejwchodziliprzewodniczącyradterenowych,poszczególnychdepartamentówioddziałów.JądroAIOtworzylidaw-

16 Tamże,17 Państwowa Komisja ds. Rewizji Decyzji o Naturalizacji Obcych Obywateli weryfikowała zasad-

nośćprzyznaniaobywatelstwBośni iHercegowiny wokresieod6kwietnia1992r.do1stycznia2006r. Ch.,Irański przyczółek,„Komandos”1996,nr9,s.27;M.Janik,Bośnia nie chce już mudżahedinów,„Dzien-nik”z7sierpnia2007r.;P.Szczerkowski,Bośnia wyrzuca terrorystów,„GazetaWyborcza”z14–15kwietnia2007r.;P.Szczerkowski,Bośnia zaczyna wyrzucać arabskich weteranów wojny domowej,„GazetaWyborcza”z17grudnia2007r.

18 Decyzjakomisjinieoznaczałajeszczeekstradycji.Naprzykładwmarcu2009r.HusinImadodwołałsięoddecyzjisądudoTrybunałuKonstytucyjnego.Oświadczył,żewojczystejSyriiczekajągotortury,po-nieważjesttamściganyzaterroryzm,awięcjegodeportacjastanowiłabypogwałcenieprawczłowieka.Try-bunałuznałjegoargumentyiskierowałsprawędosąduniższejinstancji.Napomocdawnymmudżahedinompospieszyłytakżezagraniczneorganizacjeislamskie.Zamierzałyzapewnićnietykalnośćosobomzagrożonymdeportacją poprzez nadanie im statusu swoich przedstawicieliwBośni iHercegowinie. Zob.M.Choduń,Koniec dżihadu,„Newsweek”z19lipca2009r.,s.40–41;Rozpoczęto procedurę deportacji mudżahedina,za:PAP,„BiuletynPrasowyABW”z8października2008r.,dział:Terroryzm.

19 MinistersprawwewnętrznychMuhidinAlićoświadczył,żewiększośćradykałówpozostajewukryciuitrudnoichodnaleźć.Zob.M.Živanović,Ljudska prava u Bosni i Hercegovini,Sarajewo2008,CentrumPrawCzłowiekaUniwersytetuwSarajewie,s.422–425.

20 Organizacja Aktivne Islamske Omladine, borci za eksteritorijalni talibanski district u Zenici i Alipasi-nom Polju,ArhivaDani72,marzec1998.


nimiejscowimudżahediniorazmudżahedinizalgierskiejZbrojnejGrupy Islamskiej,(Dżama’aal-Islamijjaal-Musallaha,(fr.)GroupeIslamiqueArmé–GIA),którzywal-czyliwBośni21.

Wsierpniu1997r.IsmetFazlićzastąpiłNezimaHaradżicianastanowiskuprze-wodniczącego.PonimfunkcjętęprzejąłAdnanPezo,którysłużyłwtejsamejjednostceEl-MudżahidcoHaradżićiwdrugiejpołowielat90.byłrównieżprzywódcąorganizacjiVehabijazwiązanejzAIO22.

Między1997 r. akońcem1998 r.powstałowielenowych radAIO– ich liczbawzrosłado26.Znaczniezwiększyłasięteżliczbaczłonkówiaktywistów,cowymusiłoprzeprowadzeniezmianorganizacyjnych.Wpaździerniku2000r.siedzibanaczelnychwładzorganizacjizostałaprzeniesionazZenicydoSarajewa,awlistopadzietegosame-gorokuAlmirFoczozastąpiłAdnanaPezonastanowiskuszefaorganizacji.Pezonadalpozostawałworganizacji jednąznajważniejszychpostaci,uważanązaszarąeminen-cję.Oficjalnieodwołanyzestanowiska,wciążuchodziłzaliderakształtującegobardziejumiarkowanywizerunekorganizacji.Najprawdopodobniejjednakutrzymywałkontaktyzradykalnymiorganizacjamimuzułmańskimi.Pojawiałysięrównieżinformacjeokon-flikciewAIOmiędzydwomafrakcjami:umiarkowanąiradykalną.NaczelepierwszejmiałystaćosobyzwiązanezPezo,adrugąreprezentowali:MuhammadIkanović,SamirImamovićiSafetKuduzović.Przyczynąsporustałysięfunduszewpływająceodczłon-kówbośniackiejdiaspory,szczególnieaustriackiej,którebyływażnymźródłemfinanso-waniaradykalnychugrupowańwkraju.

W1997 r. z organizacji odeszła grupa działaczy, która utworzyła Stowarzysze-nieObywateliAl-Furkan.NajegoczelestanąłNerminKaradżić.Wczerwcutegoroku zinicjatywysaudyjskiegoŚwiatowegoZgromadzeniaMłodzieżyMuzułmańskiej(WorldAssemblyofMuslimYouth–WAMY)23młodzieżoweorganizacjewBośniutworzyłyRadęKoordynacyjną.Wkwietniu2001r.jedenzdziałaczyAIO,FarukViszcia,zało-żyłorganizację IslamBosnia (IslamskaBośnia), będącąfiliąBraciMuzułmanów (Al-Ichwanal-Muslimin).W2002r.członkowieorganizacji:AIO,Al-FurkaniIslamBosniaprotestowaliwspólnieprzedsarajewskimwięzieniem,abyniedopuścićdoekstradycjipięciuobywateliAlgieriiijednegoJemeńczykapodejrzanychopróbęzorganizowaniazamachunaAmbasadęUSAwSarajewiew2001r.

CzłonkowieAIObiorąudziałwpracachkomitetówmiejskich,atakżeprowadządziałalność za pośrednictwem sześciuMłodzieżowychCentrówKulturalnych (Omla-dinskikulturnicentri–OKC),znajdującychsięwTuzli,Zenicy,Zavidovici,Travniku,

21 S.Oluic,Radical Islam on Europe’s Frontier – Bosnia & Hercegovina,„NationalSecurityandtheFuture”2009,nr.1–2,s.43–44.

22 DziałaczeVehabijiskłaniająsiędopurytańskiejidogmatycznejinterpretacjiislamu,charakterystycz-nejdlaArabiiSaudyjskiej.W2002r.organizacjaliczyłapodobno2–3tys.członków.Obecnieoceniasię,żejestichokoło3tys.Liczbęsympatykówszacujesięwprzybliżeniuna50tys.,czyliokoło3proc.ludnościBośniiHercegowiny.Uważasię,żeczłonkowieVehabijistalizapróbamizamachówbombowychprzeprowa-dzonychwSarajewie–w2001r.naambasadęUSAiw2006r.nabazęsiłEUFOR.Zob.Bałkany mogą stać się wylęgarnią terrorystów,[online],http://www.euroislam.pl[dostęp:12XI2011].

23 ŚwiatoweZgromadzenieMłodzieżyMuzułmańskiejzrzeszawielemuzułmańskichorganizacjimło-dzieżowychnacałymświecie.UczestniczywcorocznychzjazdachorganizowanychprzezLigęŚwiataMu-zułmańskiegowmiesiącuzu al-hidżdza,wdniachpoprzedzającychpielgrzymkę.Każdego rokudysponujewielomilionowymbudżetem z datków i darowizn, z którychfinansuje programydożywiania oraz budowęszkół,sierocińcówimeczetów,przyokazjipropagującwahhabickinurtislamu.Od1973r.do2005r.funduszezgromadzeniazostałyzasilonekwotąokoło90mldUSD.Organizacjadziaław57krajachiprzyznajerocznie5tys.stypendiówmłodymludziom.


SanskimMosteiGornjiVakuf.Centramiaływykreowaćbardziejpozytywnywizerunekorganizacji,głównymbowiemcelemOKCstałysię:oświata,kultura,sport,rekreacja iopiekaspołeczna.Oferująonerównieżdużywybórliteraturyoradykalnejtreści.PozatympodczasobozówwypoczynkowychorganizowanychprzezOKCrekrutujądoAIOuczniówistudentów,którymwpajasięwahhabickąideologię.

Wedługinformacjiz2003r.mudżahedinizobywatelstwemBiHprowadziliokoło10obozówszkoleniowych,m.in.wOstrożac,TravnikuiVisoko.Podczaszajęćzmło-dzieżą uczyli ich podcinania gardeł, stosowania technik terrorystycznych i używaniamateriałówwybuchowych.Pokazywanoimrównieżfilmyprzedstawiająceokaleczanieciałiegzekucje,któreprzeprowadzanowCzeczeniiiBiH.Oskutecznościtegorodzajuindoktrynacjiświadczymorderstwo,doktóregodoszłowwiosceKostajnica24grudnia2002r.MuzułmańskifanatykMuamerTopalovićzabiłtrzechwspółwyznawców,gdyż,jegozdaniem,byliniewystarczającoreligijni.Zinformacjiudzielonychprzezjegoojcawynikało,żesyn,którybyłkucharzemwjednymzobozówAIO,regularnieuczestniczyłwspotkaniachwahhabitów,atakżedziałałworganizacjihumanitarnejAl-Furkan24.

Niektóreźródłapodawały,żeAIOutworzyłakomórkęonazwieKvadratzajmującąsię szkoleniem, głównie sierot,w sztuce zabijania.Częśćmłodych bojownikówbyłaprawdopodobnie szkolonawobozachwpółnocnej, tureckiej, częściCypru, anastęp-niedziałaławpołudniowejSerbii iuczestniczyławwalkachwCzeczenii25. Podobno KvadratutrzymywałkontaktyzAbuTalatemal-Maalim,byłymdowódcąEl-MudżahidwZenicy26.

GłównymczasopismemmłodychradykałówzwiązanychzAIOjestdwutygodnik„Saff”(„Szereg”).Magazynnaswoichłamachczęstozamieszczawywiadyzwahhabi-tamiiartykułyzawierająceantyzachodnieiantyamerykańskietreści.

Za jednego z ważnych działaczy AIO i duchowego przywódcę bośniackich wahhabitówuznajesięNezimaHaliloviciaaliasMuderis,imamameczetukrólaFahda wSarajewie.Na początkuwojny domowej był on komendantem oddziałumudżahe-dinówpodKonicem.Zwróciłnasiebieuwagę,głoszącradykalnehasła,m.in.:Proszę Allaha, żeby ta wojna przetrwała pokolenia, żeby oczyścić ten ludlub:Zwycięstwo albo śmierć – decyzja należy do nas.Halilovićcieszysięopiniąjednegoznajwiększychau-torytetówreligijnych,nietylkowBośni,lecztakżewkrajacharabskich.Podobnodar-czyńcyzArabiiSaudyjskiejwymagająodpotencjalnychodbiorcówudzielanejpomocyakceptacjizestronyHalilovicia27.

OrganizacjemuzułmańskiewBiHsąfinansowaneprzezIran,ArabięSaudyjską,Kuwejt iZEA.Obliczasię,żedo2003r.AIOotrzymywałazzagranicyokoło5mlnUSDrocznie.Pieniądzemiałybyćprzekazywanem.in.zapośrednictwemwspomnianejjużsaudyjskiejfundacjiAl-Haramajn.PonadtoAIOutrzymujekontaktyzMuzułmań-skąOrganizacjąHumanitarną–Miłosierdzie(Merhamet)28,którajestwspieranaprzez

24 Saudyjskaorganizacjacharytatywna,którejw2002r.zakazanodziałalnościwBiH.25 J.Elsässer,Jak dżihad przybył do Europy…,s.196–198.26 AbuTalatal-MaalibyłweteranemwojnywAfganistanie.Wlatach90.XXwiekuAmerykanieoskar-

żyligooprzygotowaniezamachównauczestnikówszczytuwSarajewie,naktórymzostałpodpisanyPaktStabilizacyjnydlaBałkanów.WedługinnychźródełbyłpodejrzewanyoplanowanieatakówterrorystycznychnaamerykańskiebazywNiemczech.NawyraźneżądanieUSAzostałwówczaswydalonyzBośni.Poroku,zawiedząSarajewa,wróciłdoBośni,pokilkumiesiącachmusiałjednakponowniewyjechać.Zob.P.Bein,NATO na Bałkanach,[online],http://piotrbein.files.wordpress.com,s.529,531–532,540[dostęp:17XI2011].

27 W.Mayer,Piąta kolumna…,s.30–31.28 BośniackiMerhametzostałzałożonyw1913r.wceluwspieraniaubogiejludnościmuzułmańskiej.

W1946r.organizacjazostałareaktywowana,aledziałalnośćrozpoczęładopieroodpoczątkulat90.XXwie-


Iran.NieoficjalnymcelemMerhametjestm.in.szerzenieirańskichwpływówwśródmu-zułmańskichwspólnotnaBałkanach.OilefundacjaAl-HaramajnzostałazmuszonadozaprzestaniadziałalnościwBiH, toMerhametbezprzeszkódfinansujeAIO29.DziękiotrzymanymfunduszomAIOmogławerbowaćnowychczłonków,naprzykładoferując300KM30miesięczniestudentom(około150EUR)zazapuszczeniebrodylub700KMmłodymmałżeństwom,jeżeliżonazgodziłasięnosićchustę.Organizacjaprzyznawałarównież stypendia uczniom, udzielała korzystnych pożyczekwSehin-Bank i zapew-niała lepszą opiekęwmiejskim szpitaluwSarajewie.Najważniejsze było jednak to,żeczłonkowieAIOnie trafialina listybezrobotnych,ponieważwszyscyotrzymywalizatrudnienie.

Latem2006r.AIOsporządziła listęponad200osóbuznanychza„przeciwnikówislamu”. Podstawą tego działania była fatwa wydana przez radykalnych imamów dot.rozrachunku z osobami znanymi z liberalnychpoglądów, które umieszczononawyka-zie.WtekściemożnaznaleźćodwołaniadoksiążkiMaalim fi at tarik (Kamienie milo-we)autorstwaSajjidaKutba.TenideologBraciMuzułmanówgłosiłupadekświataislamu zpowoduobecnościfałszywychmuzułmanów,którzyniszcząwiaręodśrodka.ListęAIOotwierałredaktornaczelnydziennika„SlobodnaBosna”(„WolnaBośnia”)SenadAvdić,któremuzarzuconokrytyczny stosunekdoprzywódcybośniackichmuzułmanów– reisul-ulemyMustafyefendiCericiaorazpublikowanieartykułówdotyczącychradykalnychorganizacjimuzułmańskichiugrupowańocharakterze terrorystycznymna terenieBiH.NadrugimmiejscuznalazłsięprzewodniczącyPartiiSocjaldemokratycznej(Socijaldemo-kratskaPartijaBosneiHercegovine–SDP)ZlatkoLagumdżija,anatrzecim–zpowodudystansowaniasięodprawicowegoskrzydłapartiiiopóźnianiazmianwustawodawstwieBiH–przewodniczącyPartiiAkcjiDemokratycznej(Strankademokratskeakcije–SDA)SulejmanTihić.Naliścieznaleźlisięrównież:BakirHadżiomerović,urzędnikidzienni-karzfederalnejtelewizjiBiH,EsadHacimović,naczelnikgminyTuzla,MehmedParganze„SlobodnaBosna”iAvdoAvdićzdziennika„Oslobodjenje”(„Wyzwolenie”).Osobomwpisanymna listę grożonouznaniem ich zawinnych zdrady stanu i surowymikarami wprzypadkudalszegokrytycznegowypowiadaniasięnatematwiary,przywódcyreligij-negokraju,działalnościWspólnotyMuzułmańskiej,terroryzmuitp.31

Wbośniackiejprasieodnotowanodwaprzypadkigróźbskierowanychdoosóbzli-sty.PierwszydotyczyłSulejmanaTihicia,którywbrewgłosomprawicowejfrakcjiSDAi „prawdziwych”muzułmanów,wyraził zgodęnawysłanie kontyngentuwojskowegoBiHdoIrakuiAfganistanu.OpowiedziałsięrównieżzautworzeniemRepublikiSerb-skiej,przezcoodstąpiłodpolitykimłodychmuzułmanów.StałosiętojednązprzyczynrozbiciaszeregówSDA,któraprzestałacieszyćsiętakimpoparciem,jakzażyciaAlijiIzetbegovicia.DrugawzmiankadotyczyłaAvdoAvdicia,któremugrożonośmierciązazdradęislamu.Policjinieudałosięustalićautoraprzekazywanychtelefoniczniegróźb,

ku, korzystając z dużych subwencji otrzymywanych z krajówmuzułmańskich, przedewszystkim z Iranu.Realizujem.in.projektyocharakterzeoświatowym,społecznymizdrowotnym,stawiającsobiezagłównycelszerzenieislamu.Zob.http://www.merhamet.co.ba[dostęp:23XII2008].

29 Wlatach2002–2003Al-HaramajnipodobnymjejorganizacjomzakazanodziałalnościwBośniiHer-cegowinie,niektóreznichjednakreaktywowałyswojądziałalność,niekiedypodzmienionąnazwą.FundacjaAl-Haramajn co roku rozdziela 50mlnUSDza pośrednictwem swoich 50 oddziałów znajdujących się nacałymświecie,ajejobecneinwestycjeopiewająnaponad300mlnUSD.

30 WalutąBośnijestmarka(BAM),alepowszechnieużywasięskrótuKM–przyp.red.31 NatematgróźbkierowanychprzezAIOpodadresemumiarkowanychiliberalnychintelektualistów,

atakżeprzedstawicieliadministracjiinformowaływ2006r.bośniackiemedia.


alewskazanonamożliwośćinwigilowaniadziennikarzaprzezmieszkającegowTuzli32 działaczaAIOpochodzącegozjednegozkrajówarabskich.

W2010r.władzeBiHprzystąpiłydodziałańskierowanychprzeciwkoislamskimradykałom. Był to jeden z warunków UE zniesienia obowiązku wizowego dla oby-wateliBiH.Wlutym2010r.bośniackiesiłybezpieczeństwaprzeprowadziłyoperację wGornjejMaoczy,gdziepozakończeniuwojnydomowejw1995r.osiedliłosięwielumuzułmańskichochotników.Aresztowanom.in. siedmiuczłonkówmiejscowejgminywahhabickiej,awśródnichichprzywódcęNusretaImamovicia.Nagłośnionaprzezme-dia akcja spowodowaławzrost zainteresowania radykalnym islamem33 i przysporzyłasympatii islamskim radykałom, którzy na przełomiemarca i kwietnia 2010 r.w naj-większychmiastachBiHprzeprowadziliakcjepropagująceislamwjegoortodoksyjnymnurcie.Przedstawicieleśrodowiskawahhabickiego,wtymkonwertyci–NiemiecAbuAdam(SvenLau)iGrekAbuAli(EffstatiossTsioniss),odbylicyklspotkańzmłodzieżąwSarajewie,Zenicy,Tuzli,BihaćuiTravniku.

Napoczątkumaja2010r.aresztowanowTuzlidwóchwahhabitów–MaksimaBożi-cia(znanegoteżjakoMirzaGradascevićlubAbuMuhammad)iEnesaSejarnicia,podej-rzewanych o przygotowywanie zamachu terrorystycznego.W dniu 27 czerwca 2010 r. wBugojnoprzedkomendąpolicjiwcentrummiastaeksplodowałabomba.Wwynikueks-plozjizginąłpolicjant,apięćosóbzostałorannych34.Pozamachuaresztowanopięciuwahha-bitów:DżamalaTajugicia,NerminaAvdibasicia,NaseraPalislamovicia,AdnanaHaracicia iHarisaCausevicia.Tenostatniodrazuprzyznałsiędoprzeprowadzeniaataku,abyzapo-biecrozszerzeniuśledztwanainneosobyluborganizację35.WedługpolicjiorganizatoremzamachubyłprawdopodobnieNaserPalislamović,wyznawcaradykalnejideologiitakfiru36. PodczasśledztwawpobliżuBugojnoodkrytodużyskładmateriałówwybuchowychibroni, wtympociskówrakietowych.Znajdowałysięonewplastikowychbeczkach,zakopanych w ziemi na terenie opuszczonej kopalni. Śledztwo związane z tą grupą ekstremistów,na czele której stał Rijad Rustempaszić, wykazało, że planowali oni przeprowadze-nie terrorystycznych ataków na budynki rządowe w BiH, na żołnierzy sił zbrojnych,którzy mieli wyjechać do Afganistanu, na chorwackich uchodźców powracających do BiHorazżołnierzyEUFOR.

32 OddziałAIOdziałającywTuzli był jednymznajsilniejszych i niepodlegałkontrolimiejscowychimiędzynarodowychsiłpolicyjnychorazsłużbspecjalnych,podobnie jakoddziałdziałającywDystrykcieBrczko.ZkoleinajaktywniejszagrupaAIOzwiązanazwahhabitamidziałaławStraszanjiiBanovici,gdziereligijniradykałowiezasiadaliwlokalnychwładzach.

33 Wielka policyjna obława na bośniackich islamistów,„DziennikGazetaPrawna”z3lutego2010r.34 Atakbyłzwiązanyzobchodzonymiwtymdniucentralnymiuroczystościami500.rocznicymuzuł-

mańskiegoświętaAjvatovic,doktóregoradykałowiemająkrytycznystosunek.Świętojestzwiązanezlegendądotyczącarozpadnięciasięnadwieczęścidużejskały,któraprzeszkadzaławbudowiewodociągudomiej-scowościPrusac.Cudnastąpiłwwynikumodłówpobożnegomuzułmanina.Ztejokazjicorokuodbywająsięuroczystepochody.Zob.Napad terrorystyczny na posterunek policji w m. Bugojno,„Oslobodenje”z28czerwca2010r.;Toklasycznyaktterrorystyczny,„DnevniAvaz”z29czerwca2010r.

35 Grupa wahhabitów, do której należał Causević, utrzymywała związki z innymi ekstremistami – R.(Rijadem)Rustempasziciem,A.HandżiciemiE.Veliciem,którzyjużwcześniejzostalioskarżeniodzia-łalnośćterrorystyczną.Zob.F.Alispahić,Ko je kriv za zboin u Bugojnu!?,[online],http://www.islambosna.ba,[dostęp2VII2010].

36 Ideologiatakfirugłosikoniecznośćizolowaniasięodbezbożnegospołeczeństwa,wyrażacałkowitysprzeciwwobecobowiązującegoporządkupaństwowegoikoniecznośćzaprowadzeniaboskiegoporządkunaświecie.Jejzwolennicyoskarżali innych,niepodzielającychichpoglądówmuzułmanówoniewiarę inaka-zywaliprawdziwymwyznawcomAllahaemigracjęiwalkęzbezbożnikami,którasprowadzałasięczęstodoatakówbrutalnejprzemocy.W1971r.podprzywództwemSzukriegoAhmedaMustafywEgipciepowstałaorganizacjaTakfirwaal-Hidżra(OskarżenieoBezbożnośćiWywędrowanie).


Wpaździerniku2010 r.wahhabicioskarżyliprzewodniczącegoPartiiAkcjiDe-mokratycznej Zlatka Lagumdżiję (znanego z krytycznego stosunku do radykalizacjiżycia religijnegowBośni)opróbęwywołaniakonfliktuzmuzułmanami,którzyżyjązgodniezzasadamiszariatu.Przedstawicielemuzułmańskichradykałówstwierdzili,żepolitykwwywiadzieudzielonymdziennikowi„TheTimes”nawoływałdofizycznegoprześladowaniawahhabitów i uruchomienia procedur państwowych umożliwiającychwyniszczenielubdeportacjętejczęścibośniackiegospołeczeństwa.Zdaniemdziałaczywahhabickiegoruchuwywiadwynikałzanglo-amerykańskiejiantymuzułmańskiejpro-pagandyibyłwezwaniemdolinczu37.

Także w serbskiej prowincji Sandżak38 dochodziło do incydentów z udzia-łem wahhabitów, którzy siłą próbowali przejąć główny meczet w stolicy regionu(Novi Pazar), policja jednak udaremniła im ten zamiar.Wmarcu 2007 r.w górskimmasywie Ninanji w powiecie Sjenica siły bezpieczeństwa odkryły obóz i jaskinię, w której wahhabici nauczali swojej ideologii oraz prowadzili szkolenia wojskowe.Znalezionom.in. duże ilości materiałówwybuchowych, zapalników, broni, amunicjiróżnegokalibru,mundury, sprzęt sanitarny imateriałypropagandowe39.Radykałowiez Sandżaku są przeważnie absolwentami sarajewskich szkół teologicznych oraz re-prezentantamiśrodowiskawahhabickiego.Podkoniecczerwca2010r.sądapelacyjny wBelgradzieobniżyłwyrokiwięzieniapazarskimradykałom,którzyw2007r.próbo-waliprzejąćmeczetwmieście.Jednocześnieprocesysądoweislamskichekstremistówwlatach2007–2009znaczniezredukowałyichwpływy,doczegoprzyczyniłasięrów-nieżucieczkaradykałówdosąsiednichpaństw40.

Naograniczeniewpływówislamskichradykałówmiaławpływintegracjamuzuł-manówSandżaku.Wgrudniu2009 r.w tej prowincji powstało bośniackie stowarzy-szenieWspólnotaKulturowaBośni (Bosanska kulturna zajednica –BKZ), które podprzewodnictwemgłównegomuftiegoSerbiiMuamaraZukorliciazwyciężyłowczerwcu2010r.wwyborachdonarodowejRadyBośniakówwNoviPazar.Uzyskałoonowspar-cieWspólnotyMuzułmańskiejwBiH.StowarzyszeniepoparłteżBakirIzetbegović,synbyłegoprezydentaBiHAlijiIzetbegovicia,jedenzliderówPartiiAkcjiDemokratycznej–partiibośniackichmuzułmanów.

37 Wahhabici w BiH oskarżają przewodniczącego SDP o podżeganie do przemocy,[online],http://www.dnevni–list.ba[dostęp:17X2010].

38 Prowincja Sandżak („sandżak” oznaczał jednostkę administracyjną w Imperium Osmańskim, ale w języku serbsko-chorwackim został zaadaptowany jako nazwawłasna) jest podzielona pomiędzy Serbię iCzarnogórę.Składasięz12merostw:6znichznajdujesięwSerbii(NoviPazar,Tutin,Sjenica,Prijepolje,NovaVarosz,Priboj) i6wCzarnogórze (Pljevlja,BijeloPolje,Berane,Andrijevica,Plav,Rożaje).StolicąregionujestNoviPazar.Liczyonponad600tys.mieszkańców,wtymokoło70proc.towyznawcyislamu.PodczasbombardowańSerbiiwmarcuikwietniu1999r.,dokonywanychprzezlotnictwoNATO,około20tys.osób,główniezserbskiejczęściSandżaku,uciekłodoBośni,natomiastdoprowincjiprzybyliuciekinierzyzKosowa,którzytrafiligłówniedoczarnogórskiejczęściprowincjizwanejSandżaklija.Zob.K.Morrisom,Political and Religious Conflict in the Sandžak,[online],BalkansSeries08/13,AdvancedResearchandAs-sessmentGroup,DefenceAcademyoftheUnitedKingdom,http://en.wikipedia.org[dostęp:11I2013].

39 Aresztowanowówczasczterechczłonkówgrupy:MirsadaPrenticia,FuadaHodżicia,VahidaVejse-lovicia iSenadaVejselovicia.Piątejosobieudałosięzbiec.Był to IsmailPrentić,przywódcamiejscowychwahhabitów,podejrzewanyo rekrutowanie terrorystów i ichszkolenie.Kika tygodnipóźniej jegodomzo-stałotoczonyprzezserbskąspecjalnąjednostkęantyterrorystyczną.PodczaswymianyogniaPrentićzginął, adwóchjegowspółpracownikówzatrzymano.Wahabi Training Camp discovered, American Council for Ko-sowo,[online],http://www.savekosovo.org[dostęp:19III2007];K.Zuchowicz,Serbia rozprawia się z islami-stami,„Rzeczpospolita”z9września2009r.

40 A.Skieterska,Dwa islamy walczą o Sandżak,„GazetaWyborcza”z13lipca2007r.


Wdniu28października2011r.MevlidJaszarevićaliasAbdurrahman,wahhabitazSandżaku,ostrzelałzbroniautomatycznejambasadęUSAwSarajewie.PrzedzamachemmieszkałwGornjejMaoczy,wzwiązkuzczymtamtejszawspólnotawahhabickabyłapodejrzewanaoprzygotowaniezamachu.WwynikuwymianyogniazpolicjąJaszarevićzostałranny.WcześniejwielokrotnieprzyjeżdżałdoBiHnaspotkaniazmiejscowymiradykałami.AtaknaambasadęwywołałparlamentarnądyskusjęwBiHnatematzagro-żeniabezpieczeństwakrajuzestronyreligijnychekstremistów.Służbombezpieczeństwazarzuconobagatelizowanieichobecnościnatereniekraju41.

Wlutym2013r.NusretImamovićiBilalBosnićzorganizowaliwTuzlikonferen-cjępodnazwąDoskonałość szariatu i szkodliwość demokracji,podczasktórejpodkre-ślanowyjątkowośćprawaboskiegojakojedynegomożliwegodoprzyjęciaprzezludz-kość.DlategoteżcelemmuzułmanówwBiHpowinnobyćdążeniedowprowadzeniaszariatu.Jeśliniedasiętegouczynićdobrowolnie,pracąupodstaw,toprawokoranicznepowinnozostaćnarzuconespołeczeństwusiłą.Zanimjednakdotegodojdzie,jużterazbośniaccySerbowie(prawosławni)iChorwaci(katolicy)powinnipłacićrazwrokupo-datekpogłówny(dżizja)wwysokości10proc.posiadanegomajątku42.

ZwahhabitamiwBiHiSandżakusązwiązaniznaniislamscyradykałowiemiesz-kającywAustrii–MohammadPorczaiNedżadBalkanaliasAbuMohammad,kazno-dziejameczetuAt-TawhidwWiedniu.TendrugijestzałożycielemwirtualnejorganizacjiKelimetulHakk.Zarządzanyprzezniegoportal:www.kelimetul-haqq.orgkoncentrujesięnainterpretacjiKoranu,sunnyiszariatuwduchuradykalnegoislamuorazkwestiachzwiązanychzdżihadem.WedługniektórychopiniiBalkanstałsięsymbolemumiędzy-narodowieniabośniackiegowahhabizmu43.InnymtegoprzykłademmożebyćMoham-madMerah,zamachowieczTuluzy,którywciągukilkudni(11,15i19marca2012r.)zastrzeliłsiedemosób.MiałonprzebywaćnaterenieBiHwobozieprowadzonymprzezorganizację Poziv u Raj, współpracującą z noszącym tę samą nazwę ugrupowaniemdziałającymwNiemczech,któregoprzywódcąjestkonwertytairadykalnykaznodziejaPierreVogelaliasAbuHamza44.

Religijno-etniczny charakter wojny o niepodległość Kosowa

EskalacjawalkwKosowieiatakwojskNATOwiosną1999r.miałyistotnywpływnadziałalnośćWyzwoleńczejArmiiKosowa(UshtriaÇlirimtareeKosovës–UÇK)orazznajdującychsięwjejszeregachmuzułmańskichochotników.Fundamentaliścistanęliprzedkoniecznościąreakcjinapotężnewsparciekosowskichrebeliantów–takżezbroj-ne–przezzachodniesłużbywywiadowcze,którejednakuzależniałyswojąpomocodoczyszczeniaszeregówUÇKzekstremistów.PrzywódcyUÇK,niechcącpozbawiaćal-

41 Wgrudniu2012r.MevlidJaszarevićzostałskazanyna18latwięzienia.Jegodwajwspólnicy,równieżwahhabici,którychoskarżonooudzielenieJaszareviciowipomocywzdobyciubroniiprzygotowaniuataku,zostaliuniewinnieni.Strzelał z Kałasznikowa do ambasady USA. Trafił go snajper,[online],TVN24.pl,http://www.tvn24.pl[dostęp:28X2011].

42 www.putvjernika.com,Zadnjevijesti[dostęp1III2013].43 A.Alic,Muhammad Porca: The Man Behind Bosnia’s Wahhabi Movement,[online],„MilitantLeader-

shipMonitor,TheJamestownFoundation”2010,t.1,nr7[dostęp:25III2012];A.Alic,Nedžad Balkan: The Face of Southeastern Europe’s Newest Radical Threat,[online],„MilitantLeadershipMonitor,TheJamestownFoundation”2011,t.2,nr1[dostęp:25V2012].

44 A.Ceresnjes,R.Green,The Global Jihad Movement...,s.10.


bańskichbracipomocyZachodu,postanowilipodjąćtymczasowąwspółpracęzNATO,aprzynajmniej tolerowaćobecnośćprzedstawicieliorganizacjiwkrajachbałkańskich iwspółpracęzAlbańczykami45.

WyzwoleńczaArmiaKosowa rozbudowywała swoje szeregi iwchłaniaławielejednostekkontrolowanychifinansowanychprzezamerykańskie,niemieckie,brytyjskieichorwackiesłużbywywiadowcze.Odmomentupowstaniaw1992r.UÇKangażowa-łasięteżwprzejęciekontrolinadprzemytniczymszlakiembroniinarkotyków,prze-biegającymprzezpołudniowo-zachodniączęśćKosowa.Wjejstrukturachznalazłosięwiele klanowych grup zbrojnych stawiających sobie za cel utworzenie tzw.WielkiejAlbanii.WspieranaprzezNATOWyzwoleńczaArmiaKosowaniemiała jednorodnejkadrykierowniczej.Podkonieckwietnia1999r.jejdowódcązostałAgimÇeku,chor-wackigenerałpochodzeniaalbańskiego,którywprowadziłdowództwozłożonegłówniezweteranówchorwackichsiłzbrojnych.Miejscowekierownictwosiłzbrojnych,pocho-dzącezcentrumKosowaizłożonezbyłychbośniacko-muzułmańskichmudżahedinów,zostałopozbawionewładzy.Muzułmańskieoddziały,którezeszłydopodziemia,byłyzłożonegłówniezalbańskichweteranówbośniackiejDywizjiHandżar(Sztylet)46. Zo-stałyoneskierowanenaterenyAlbaniipozostającepodkontroląrodzinybyłegoprezy-dentaSalegoBeriszy. Sponsorowane przezNATOoddziałyUÇK, liczące 25–30 tys.bojowników,funkcjonowałyoboktajnychfundamentalistycznychkomórekzłożonych zochotnikówpochodzącychzEuropyZachodniejorazAlbańczyków,Turkówiobywa-telipaństwAfrykiPółnocnej.IchrekrutacjązajmowalisięprzebywającywEuropieZa-chodniejprzywódcyfundamentalistów,sprzymierzenizOsamąbinLadenemiAjmanemaz-Zawahirim47.

MudżahedininawiązalibliskiekontaktyzklanamizokolicDrenicy,miejscowościpołożonejwcentrumKosowa,gdziepowstałaUÇK,w tym takżez jednymz jejdo-wódcówSulejmanemSelimimaliasSułtan,pochodzącymztegoregionu.Fundamenta-liściopróczwalkzsiłamiserbskimi,wktórychponieśliznacznestraty,podjęlistarania o„wyrwanieKosowazrąkniemuzułmanów”,comiałonastąpićpozakończeniukon-frontacjiWcelurealizacjitychzamiaróworazfinansowegowsparciawalk,zwłaszczadziałań prowadzonych przez elitarną jednostkę zrzeszającą ponad 500 arabskichmu-dżahedinów,utworzonookoło20dobroczynnychfundacjiiorganizacjihumanitarnych.Powstałeorganizacjepomocowefinansowałyszkolenie,uzbrojenieizaopatrzeniewy-branychjednostekUÇK,atakżezajmowałysięprzerzutemochotnikówdoislamskichoddziałównaBałkanach48.

Wlipcu1998r.podczaswspólnejoperacjiamerykańskichsłużbspecjalnychiUÇKwAlbaniirozbitosiatkęEgipskiegoIslamskiegoDżihaduwTiranieiElbasan.WobawieprzedzamachemzawieszonowtymczasiefunkcjonowanieambasadyUSAwTiranie.Czterechzzatrzymanychczłonkówugrupowania–SzawkiSalamAftija,AhmadSalih,

45 J.Elsässer,Jak dżihad...,s.161–166.46 W1943r.Niemcyutworzyli113.DywizjęSSHandżar.Wjejskładwchodzilibośniaccymuzułmanie.

PodczaswojnydomowejwBiHpowstałamuzułmańskajednostka,któraprzejęłatęnazwę.K.M.Mallmann,M.Cüppers,Półksiężyc i swastyka. III Rzesza a świat arabski,Warszawa2009,Bellona,s.237–243;K.Zdul-ski,III Rzesza a świat islamu,Łódź2009,Ibidem,s.148–157.

47 P.Bein,NATO na Bałkanach…,s.547–571.48 Ch.Deliso,The Coming Balkan Caliphate: The Threat of Radical Islam to Europe and the West,We-

stport,Ct.–London2007,PraegerSecurityInternational,s.41–43,53–54;Albanian Terrorism and Organized Crime in Kosowo and Metohija,[online],Belgrad2003,SecurityInformationAgency,http://www.kosovo.net/albterrorism.html[dostęp:28II2009].


MuhammadHasanTitaiAhmedIbrahiman-Naggar–zostałodeportowanychdoEgiptu.DwóchznichsądwKairzeskazałnakaręśmiercizadziałalnośćterrorystyczną.Rozbi-tasiatkazajmowałasięm.in.fałszowaniemdokumentów.NajejczelestałAn-Naggar,którydoAlbaniiprzyjechałjakopracownikorganizacjicharytatywnejAl-Haramajn49.

W początkach kwietnia 1999 r.Muhammad az-Zawahiri, bratAjmana, założył wAlbaniiwahhabickiKomitetAkcjiMilitarnej.Dozadańkomitetunależałoczuwanienadprzygotowywaniemjednostekzdolnychdoprzeprowadzeniadziałańzbrojnychiter-rorystycznychnaterenachznajdującychsiępodserbskąkontrolą.Wpoczątkachmaja1999 r. doAlbanii przybyła grupa 175 jemeńskichmudżahedinów, a druga 200-oso-bowa–której trzon tworzyli afgańscyweteranioraz terroryści zwolnieni zwięzieniaw Sanie – przygotowywała się do wyjazdu do Kosowa. Tajne komórki powstawałyrównieżw innychkrajachbałkańskich,wKosowiebyłyumiejscowionew szeregachUÇK.PodstawąoddziałówAz-Zawahiriegobyła stacjonującakołoKorce iPodgrade wpołudniowo-wschodniejAlbaniigrupa500bezgranicznieoddanychBinLadenowibo-jowników.WTropje,rodzinnymmieścieBeriszypołożonymwpółnocnejczęściAlba-nii,znajdowałasiębazafundamentalistówzSaudyjczykamiiEgipcjanamipodlegający-miMuhammadowiaz-Zawahiriemu.DowódcyUÇKotwarciezaczęlimówićoarabskiejsolidarności.GaniSylaj,wysokirangądowódcaUÇKzpółnocnejAlbanii,zaapelowałdoarabskichimuzułmańskichbraci,abyudzielilikosowskimAlbańczykommilitarnej ipolitycznejpomocy50.

Wmarcu2004r.doszłodopogromuserbskiejludnościzamieszkałejwKosowie51. Jego sprawcamibyli członkowiedwóchorganizacjimudżahedinów:CzarnychOrłówi IslamskichWojowników.Muzułmańskieorganizacjehumanitarnemiaływspierać tęakcjęfinansowo,logistycznieioperacyjnie.ZezbrodniąłączonoEkremaAvdiciaaliasErkemAvdija,określanegomianemprzywódcyAl-KaidywKosowie.Zkoleiinnymu-dżahedin,SamedinXhezairi(Dżezairi),organizowałatakinaludnośćserbskąwPrizreniUroszevacu.Również jemu zarzuca się związki zAl-Kaidą.Według IsajetaBekiri,szefa FrontuAlbańskiego Zjednoczenia Narodowego (FBKSh) z siedzibąwTiranie, walbańskiejojczyźnieza islamskimi terrorystamiopowiadasięcałypolitycznyesta-blishment.Środkifinansowewwysokości60mlnUSDmiałazgromadzićalbańskadia-spora, przedewszystkimwUSA.Bekiri kategorycznie zaprzeczył związkomkosow-skichmuzułmanówzAl-Kaidąiarabskimimudżahedinami.Przecząjednaktemuhasła,którenapoczątku2008r.możnabyłoprzeczytaćwKosowiewwielupublicznychmiej-scach:Al Qaeda, Bin Laden czy Al Qaedas al Xhihad,którezawszebyłysygnowaneskrótem„AKS”(ArmataKombetareShqipetare–AlbańskaArmiaNarodowa).Równiewymownyjestfakt,żeAKShdoniedawnaprowadziłabiurawAmsterdamieiRotter-damiewspólniezsaudyjskąfundacjąAl-Haramajn,którejdziałalnośćzostałazakazana wUSAzewzględunasponsorowanieterroryzmu52.

49 X.Raufer,Atlas…,s.107–108;Y.Bodansky,Osama bin Laden człowiek, który wypowiedział wojnę Ameryce,Warszawa2001,PrószyńskiiS-ka,s.207–210.

50 J.Elsässer,Jak dżihad…,s.167–170;Y.Bodansky,Osama bin Laden…,s.317–321.51 Wdniu17marca2004 r. doszłodo tzw.pogromumarcowego. Jegobezpośredniąprzyczynąbyło

utopieniesiędzieńwcześniej trójkialbańskichdzieciwrzeceIbarwewsiCabrak.KosowskiejMitrovicy.Ludnośćalbańskaobciążyławinąspołecznośćserbską.Wiecprzekształciłsięwzamieszki.Padłyhasłaczysteketnicznych,anastępnegodnianaterenieKosowaiMetohijiokoło60tys.AlbańczykówwystąpiłoprzeciwkoSerbom.Rozruchytrwałynieprzerwaniedo25marca.Zginęło19Serbów,wypędzono4tys.serbskichmiesz-kańców,splądrowanookoło30cerkwiizniszczono800serbskichdomów.Zob.http://www.parafia-swietego-jerzego.pl[dostęp:16III2013].

52 J.Elsässer,Jak dżihad…,s.170–172.


W2004r.oraz2006r.władzealbańskieskonfiskowałynieruchomościnależącedo saudyjskiego biznesmena JasinaAbdullaha al-Kadiego, wspierającego finansowo Al-Kaidę53wlatach90.XXwieku.Al-Kadikierowałsaudyjskąorganizacjącharytatyw-nąMuwaffak,któram.in.finansowałabojowników islamskichpodczaswojnywBo-śni.Należąca doAl-KadiegofirmaKaravanConstruction z siedzibąwTiraniemiaławprowadzićdoobrotuponad10mlnUSDpochodzącychzdziałalnościprzestępczej.Saudyjczykapozbawionokilkumieszkań,sklepów,barów,domuidziałkiopowierzchni 2hektarów.Zajętotakżemieniejegowspółpracownikaipartnerahandlowego–AbdulaLatifaSaliha,mającegopodwójneobywatelstwo:jordańskieialbańskie.Al-KadiiSalihwspieralifinansowodziałalnośćislamskichorganizacjipozarządowych,wtymfunkcjo-nowaniemedresywKukës,gdzieprzebywałSalih.Onsam,nażądaniewładzamery-kańskich, zostałusuniętyzAlbanii jużw2002 r. (w latach2001–2002 rządalbańskideportowałzkrajugrupęaktywistówislamskichuznanychzaosobyniepożądane).SalihmiałotrzymaćodOsamybinLadena600tys.USDnazałożenieorganizacjiislamskiejwAlbanii,któramiałabyćutrzymywanaprzezsaudyjskąfundacjęAl-Haramajn.Zada-niemnowopowstałejgrupybyłom.in.udzielaniepomocyczłonkomsiatkiEgipskiegoIslamskiegoDżihadu,rozbitejw1998r.Wedługniepotwierdzonychinformacjiwlatach90.XXwiekuSalihzorganizowałdwiewizytyBinLadenawAlbanii54.

WątekdziałalnościfundacjiAl-HaramajnpojawiłsiętakżewśledztwiewsprawiezabójstwaSalegoTivariego,sekretarzaAlbańskiejWspólnotyMuzułmańskiej.Funda-cjafinansowaładziałalnośćEmiraGjinushiego,któryzostałzatrzymanypodzarzutemwspółudziałuwtymzabójstwie,anastępniezwolniony.AlbańskiebiuroAl-Haramajnzostałozamkniętew2003 r.Pięć latpóźniej rozpoczął sięprocesHamzyAbuRajja-na, innego albańskiegowspółpracownika Jasina al-Kadiego.Wdniu 12 października 2009r.aresztowanowDurresislamskiegodziałacza,imamaArtanaKristoaliasMuham-madAbdullahAl-Albani,oskarżonegoopublicznenawoływaniedodżihadunaforuminternetowymislamskichradykałów:www.albselefet.net.KristobyłwcześniejjednymzpodejrzanychoudziałwzabójstwieTivariego.Podkoniecpaździernika2009r.Al-bańskieForumMuzułmańskie55opublikowało listotwartydoówczesnegoprezydenta i premiera Albanii oraz ambasadorów USA i OBWE w sprawie aresztowania Kri-sto. Choć autorzy listu odcięli się od niektórych jego poglądów, to wyrazili zanie-pokojenie faktem, że był on zmuszany do współpracy z albańskimi służbami spe-cjalnymi w celu zbierania informacji na temat środowiska miejscowych salafitów56.

53 Jasin al-Kadi w latach 90. XXwiekumiał dobre kontakty w tureckich i amerykańskich kręgachwładzy.ByłtakżewspółwłaścicielemamerykańskiegokoncernutechnologicznegoPtech,współpracującegodo2003r.zagendamiadministracjiwaszyngtońskiej.KiedyAl-Kadiegooskarżanoowspieraniemiędzynaro-dowegoterroryzmu,wjegoobroniew2007r.stanąłpremierTurcjiRecepTayyipErdoğan.Uznano,żeniemażadnychdowodównawspieranieprzezniegoAl-Kaidylubutrzymywaniezniąkontaktów.Więcejinformacjizob. Yasin al-Qadi,[online],http://en.wikipedia.org[dostęp:11I2013].

54 Der Islam Terrorist Abdul Latif Saleh,[online],Balkanblog,http://balkan-spezial.blogspot.com[dostęp:11I2013];Profile: Abdul Latif Saleh,[online],HistoryCommons,http://www.historycommons.org[dostęp:11I2013].

55 Organizacjapowstaław2005r.izrzeszaśrodowiskaalbańskichwahhabitów.56 Salafizmjestnurtemreligijno-społecznymipolitycznymwislamieodwołującymsiędopierwszego

pokoleniamuzułmanów(as-salaf as-salih–szlachetniprzodkowie).Wywodzisięzprzekonania,żetylkobar-dzościsłeprzestrzeganieustalonychjużdogmatów,przedstawianychjakozasadyustanowioneraznazawszeprzezprorokaMuhammada,przekazanychmupodczasobjawień,możezwrócićislamowipozycjępierwszejsiływświecie,utraconejzpowoduodejściaodnaukiKoranu.Ideologiazostałastworzonanaprzełomiewie-kówXIXiXXprzezDżamalaad-Dinaal-Afghaniego,MuhammadaAbduhaiRaszidaRidę.Postulujeonapowrótdorygorystycznierozumianegoprawaiwychwalaścisłąortopraksję(ubieraniesięnawzórprorokaMuhammada,noszeniedługiejbrody,spanienaprawymbokunamacieitp.).Salafijjadzielisięnaszajchic-


ZnacznaczęśćsalafitówwyjechałazAlbaniidoKosowapoaresztowaniuKristo.WszerzeniuwahhabizmunaBałkanachważnąrolęodgrywaAr-Rabitaal-Alam

al-Islami (Liga Świata Muzułmańskiego), a zwłaszcza jej agenda – Światowa RadaMeczetów, która finansuje budowęmeczetów naBałkanachWKosowie kilkupiętro-webudynki,mieszcząceróżnemuzułmańskieinstytucjeorazsalemodlitewne,powstająnamiejscuspalonychcerkwi.KażdyAlbańczykpracującyzagranicąjestzobowiązanydownoszeniacomiesięcznejopłatynafunduszpaństwowy.Pieniądzeteprzeznaczasięm.in.nareislamizacjękraju.Jeszczew2008r.każdegomiesiącawPrisztinie,stolicyKosowa,otwieranonowemiejscekultumuzułmańskiegolubinnybudynekoreligijnymcharakterze57.

Podkonieclutego2010r.kosowskagminaSkenderajpodjęładziałaniazmierzają-cedozamknięciameczetuwmiejscowościMarineiusunięciazniegosamozwańczegoimamaKemalaDuki,któryzałożyłturównieżreligijnąszkołędladzieci,główniesierot.Grupamieszkańcówpodjęłaprotestwobronieimama,którywspierałichfinansowoior-ganizowałpomocżywnościową.Podpetycjądogminy,wzywającądousunięciaimama podpisałasięliczącaokoło5tys.osóbgrupajegoprzeciwników.Wmarcu2010r.doszłodostarćpomiędzyprzedstawicielamiobugrup,aichskutkiembyłozmuszenieimama dowyjazdudoAlbanii.WybórmeczetuwMarineprzezDukęprawdopodobnieniebyłprzypadkowy,gdyżokoliceSkenderajbyływlatach1998–1999terenemrekrutacjiUÇKiimamzałożył,żejesttoodpowiednieśrodowiskodogłoszeniaradykalnegoislamu.

Dnia21maja2010r.policjakosowskaprzeprowadziłaakcjęwymierzonąwmu-zułmańskich radykałów w okolicach miasta Prizren. Aresztowano trzech mieszkań-ców serbskiej prowincja Sandżak i dwóch kosowskichAlbańczyków– zwolennikówwahhabickiegonurtu islamu.Skonfiskowanorównieżznaczne ilościbroni iamunicji. WtrakcietychdziałańpolicjawkroczyładosiedzibyorganizacjihumanitarnejSinqe-riteti (Szczerość)wPrizren,którawspieraładziałalnośćaresztowanychekstremistów.IdrisBimbani,jedenzaresztowanychkołoPrizrenradykałów,byłzwiązanyzNusretemImamoviciem58.OperacjawPrizren była związana z podobną akcją przeprowadzonąwcześniejprzezbośniackiesiłybezpieczeństwawGornjejMaoczy.

Wczerwcu2010r.wdemonstracjizorganizowanejprzezmuzułmańskieorgani-zacjepozarządoweuczestniczyłokilkatysięcyosób,któreprotestowałyprzeciwkode-cyzji kosowskiegoMinisterstwaEdukacji zakazującej uczennicom szkół publicznychnoszeniahidżabu.KilkatygodniwcześniejIslamskaWspólnotaKosowazaaranżowałakampanięprzeciwkoMustafieIsie,przewodniczącemugminyPrisztina– inicjatorowizakazunoszeniachustwszkołachpublicznych.Protestyteświadcząopostępującejre-ligijnej radykalizacji ludnościKosowaorazwskazują,żewperspektywiedługotermi-nowejmogązaistniećtrudnościzutrzymaniemwpełniświeckiegocharakterupaństwa.

AridUka,kosowskiAlbańczyk,który2marca2011r.zabiłweFrankfurcienadMenem dwóch amerykańskich żołnierzy, należał do organizacji tzw. białejAl-Kaidy wKosowie.ZostałdoniejzwerbowanywkosowskiejMitrovicy59.BiałaAl-Kaida,do

ką (pietystyczną, kwietystyczną) i dżihadowską (kutbystyczną, rewolucyjną). Fatwy formułowane zgodnie zzasadamisalafijjisąbardzorygorystyczne,odwołująsięjedyniedonakazówświętegotekstuKoranuisunny. Pomijająprzytymspołecznykonteksteuropejski,częstodemonizowanywzestawieniuznormamiobowiązu-jącymiwświecieislamu.

57 X.Raufer,Atlas…,s.109–110.58 P.Collaku,Kosovo Police Arrest Five in Large-Scale Raid,[online],„BalkanInsight”z24maja2010

r.,http://www.balkaninsight.com/en/article[dostęp:26V2010].59 Bart,Fundamentalista zabił Amerykanów, „GazetaWyborcza”z4marca2011r.;P. Jendroszczyk,


której prawdopodobnienależyokoło30 ekstremistów,nosi teżnazwęAbuBakra as-Sadika60.Przypuszczasię,żepowstaładziękipomocyAbdullahaDunamanaw1998r.,któryprowadziłorganizacjęhumanitarnąBiuroPomocyIslamskiej,finansowanąprzezArabięSaudyjską.SiedzibaBiałejAl-KaidyznajdujesięwzdominowanejprzezAlbań-czykówczęścikosowskiejMitrovicy.OrganizacjaściślewspółpracujezugrupowaniemislamskichekstremistówwKosowie,którymikierujeRadżmanRama.

Wmarcu2013r.powstała radykalnamuzułmańskapartia IslamskiRuch„Przy-łączsię”(LevizjaIslameBashkohu–LISBA).NajejczelestanąłFuadRamiki.Ramikitobyłyżołnierzarmiibośniackiej,którypozakończeniuwojnydomowejwBiHwy-jechałdoKosowa,organizującwiecereligijnem.in.narzecznauczaniareligii islamu w kosowskich szkołach publicznych i budowy wielkiego meczetu w Prisztinie. Od LISBAodcięłasięIslamskaWspólnotaKosowaipartiaSamostanowienie(Vetevendo-sje).IslamscyradykałowiewKosowieotwarcienawołujądoudziałuwwalkachwSyriipostronieopozycjiiwypędzeniaSerbówzkraju61.

Albańskie wpływy w Macedonii

Wmarcu2001r.wRepubliceMacedonii62wybuchłopowstaniemniejszościal-bańskiej,któradominujewzachodniejczęścikraju.PrzewodzilimuAlbańczycymającyścisłezwiązkizKosowem.Wrebeliiaktywnieuczestniczyliislamscyradykałowie.Wal-kizakończyłysięwewrześniu2001r.WporozumieniupokojowymzawartymwOchry-dzierządmacedoński,podnaciskiemUSAiUE,musiałprzyznaćpowstańcomszerokieautonomiczneprawanaopanowanychprzeznichterenach.Wiosną2001r.premierMa-cedoniiLjubczoGeorgievskiostrzegł,żeZachódnaskutekniewystarczającegorozbro-jeniaUÇKwKosowiestworzył„nowychtalibów”.Zaprzeczyłtemuprzywódcamace-dońskiejUÇKAliAhmeti,potemjednakzostałonsfotografowanywszalu,naktórymarabskimiliteramibyłowypisanehasło:W imię Allaha prowadzić wojnę za ojczyznę63.

WedługróżnychźródełwMacedoniiwalczyłood150do300mudżahedinów.DowodzilinimiorganizatorzypogromuSerbówwKosowie,m.in.SamedinXhe-zairi.ŁącznikiempomiędzyKosowemawalczącymiwMacedoniiislamskimibo-jownikamibyłFatihal-Hasanajn,założycielAgencjiPomocydlaTrzeciegoŚwiata(ThirdWorldReliefAgency).Źródłamacedońskiepodejrzewały,żeprzedstawicie-lemOsamybinLadenabyłArbenXhaferi,przewodniczącyDemokratycznejPartiiAlbańczykówwMacedonii i jeden znegocjatorów, zktórymiNATO rozmawia-łonajchętniej.Znamienne jest, żepoaresztowaniuwewrześniu2001 r. jednego zislamskichterrorystów,któryprzygotowywałatakbombowynakomisariatpoli-cjiwstolicykrajuSkopje,Xhaferidoprowadziłdojegozwolnienia,posługującsięargumentem,żechodziogłównegosponsorajegopartii.PodobniejakwKosowie,wwalkachwMacedoniimiałuczestniczyćrównieżMuhammadaz-Zawahiri.Jego

Zamach czy atak szaleńca,„Rzeczpospolita”z3marca2011r.60 NazwaodwołujesiędopierwszegokalifasprawiedliwegoAbuBakraas-Sadika,sprawującegoprzy-

wództwonadummąwlatach632–634.61 www.levizjabashkohu.com[dostęp:16V2013].62 WzwiązkuznieuznawaniemprzezGrecjęnazwytegokraju,wUEiNATOoficjalniejestużywana

nazwaFormerYugoslavRepublicofMacedonia–FYROM(ByłaJugosłowiańskaRepublikaMacedonii).63 K.Kubiak,Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie. Informator 2007,wyd.2,Warszawa

2007,Trio,s.68–70.


udział w tej wojnie jest bardzo prawdopodobny, amerykańska MPRI64 bowiemczynniewspieraławówczasalbańskichseparatystówwMacedonii65.

NiemożnabagatelizowaćdążeniamacedońskichAlbańczykówdoseparacjiiprzy-łączeniazdominowanychprzeznichterenówdoKosowa.Tymniemniejuregulowaniesprawy albańskiej i zaspokojenie ich politycznych żądań, m.in. przez udział elit wewładzachMacedonii,uspokoiłosytuacjęipozwoliłonawyciszeniewśródnichnastro-jówseparatystycznych.Należyzwrócićuwagę,żewIslamskiejWspólnocieReligijnej wMacedonii(IslamskaverskazaednicavoMakedodonija),liczącejponad700tys.osóbna2mlnobywatelikraju,dominująAlbańczycy,których jestponad500 tys.Oni teżkierującałąwspólnotą,którasłużyrównieżcelompolitycznymalbańskichpartii.Islam-skaWspólnota bardzomocno akcentuje działalność religijną i nacjonalistyczną. Jed-nymześrodkówpropagandyjestprzedstawianiehistoriiAlbańczykówczęstowsposóbsprzecznyzfaktami,cowywołujeostrąkrytykęróżnychstron,takżeinnychmniejszościmuzułmańskichwMacedonii.Albańczykomzarzucasięprowadzenieaktywnejpolitykiasymilacyjnejwstosunkudopozostałychmuzułmanów,usuwaniezmeczetówimamów mającychinneniżalbańskiepochodzenie,faworyzowaniejęzykaalbańskiegownaucza-niureligiiorazwydawanieksiążekiprasywyłączniewtymjęzyku66.

Wyraźniedostrzegasię,żecaładziałalnośćicodziennefunkcjonowanieIslamskiejWspólnotywMacedonii wpływa na traktowaniemacedońskichTurków i rdzennychmuzułmańskichMacedończyków(Torbeszy)jakoobywatelidrugiejkategorii.Wkonse-kwencjikonfliktypomiędzytymispołecznościami,azwłaszczaAlbańczykamiiTorbe-szami,sączęste.DoniepokojówspołecznychnatleetnicznymdoszłopodczaswyborówparlamentarnychwMacedoniiwczerwcu2008r.WładzewSkopjeuzależniająuzna-nieniepodległościKosowaod rozwiązania sporugranicznego i zarzucająkosowskimAlbańczykomwspieranie albańskich ekstremistówwMacedonii67, którymprzewodziwydawcaiwpływowypublicystawalbańskiejprasieRamadanRamadani.StoiontakżenaczelegrupywahhabitówspotykającychsięwmeczecieIsy-BegawSkopjeorazprze-wodniczyradziezłożonejz76organizacjipozarządowych,powołanejwceluodbudowy

64 FirmaMilitaryProfessionalResourcesInc.(MPRI)zostałazałożonaw1987r.przezośmiuemeryto-wanychgenerałów.W2004r.naswojejstronieinternetowejogłosiła,żewróżnychakcjachnacałymświeciebierzeudział1500jejpracowników.Prowadziłatakże150programówwUSAipozagranicamikraju.Jaksamautrzymuje,wkażdejchwilimożeskorzystaćzusług12,5tys.byłychpracownikówPentagonu,organówściga-niaiinnychekspertów,którzynajlepiejwiedzą,jakwykonywaćskomplikowanezadaniawnajtrudniejszychwarunkach.Na liściepłacfirmyfigurująnie tylkoemeryci.Amerykańscyżołnierzebiorąbezpłatneurlopy wsiłachzbrojnych,angażującsięnadwa,trzylatawdziałanianarzeczMPRI,anastępnieponowniesąwciela-nidoarmiiamerykańskiej,gdziezregułynatychmiastotrzymująawans.J.Elsässer,Jak dżihad…,s.120–126.

65 Gdywczerwcu2001r.wszczytowymokresiewojnywMacedonii siły rządoweotoczyłyoddziałUÇK,wysłannikUnii Europejskiej Javier Solanawynegocjował uwolnienie żołnierzy.Wśród rebeliantówznajdowałosiębowiem17amerykańskichdoradcówwojskowychnażołdzieMPRI.Obecnitambylirównieżmudżahedini dowodzeni przezGëzimaOstrzeni, któryw 1999 r. był szefem sztabu generalnegoUÇK naregionPećwzachodnimKosowie, apowkroczeniuNATOzostałmianowanyzastępcądowódcyKorpusuOchronyKosowa(TMK).PoprzystąpieniudopowstańcówwMacedoniiOstrzenistalegościłamerykańskie-gooficera łącznikowego, aw latach2001–2002byłwielokrotnieprzyjmowanyprzezSenatUSA, chociażjednocześniefigurowałnaamerykańskiejliścieterrorystów.PozawarciupokojuwOchrydziew2001r.160mudżahedinów,naczelezOstrenim,zostałowywiezionychzMacedoniihelikopteramiprzezAmerykanów.ElsässerJ.,Jak dżihad…,s.172–176.

66 Muzułmamie w Europie…,s.133–145.67 Wkwietniu2008r.niedalekogranicyzMacedoniązatrzymanoczterechAlbańczykówwiozącychsamo-

chodemciężarowymdużytransportbroni,m.in.karabinymaszynoweigranatnikiprzeciwpancerne.Udaremniona próba wywozu broni do Macedonii,za:PAP,„BiuletynPrasowyABW”z28kwietnia2008r.,dział:Terroryzm.


meczetuBurmaliwSkopje68.RamadaniwielokrotniekrytykowałczłonkówIslamskiejWspólnotyipodejmowaneprzeznichdecyzje.

Wmaju2006r.macedońskiemediapoinformowały,żepozarządoweihumanitarneorganizacjezkrajówarabskichsągłównymźródłemfinansowaniaradykalnychugrupo-wańmuzułmańskichdziałającychwtymkraju.Dlastowarzyszeńmuzułmańskichlegal-niedziałającychwMacedoniiśrodkifinansowesąprzekazywanezArabiiSaudyjskiej iIranulubteżzIrańskiegoCentrumKulturymającegosiedzibywSarajewieiBelgra-dzie,saudyjskiejorganizacjidobroczynnejAl-Haramajniodkilkuinnychmniejszychfundacji ulokowanychwKosowie.Macedoniaw tym procesie finansowania znajdu-jesięw tzw.zielonymłańcuchuprzekazupieniędzy,wiodącymz IndonezjidoBośni iHercegowiny.Opróczfunduszyprzeznaczonychnapomochumanitarnąlegalniedzia-łającewMacedonii organizacje prawdopodobnie otrzymują pieniądze na tajne kontabankowe. Pieniądze te przekazują następnie liderom radykalnych ugrupowańmuzuł-mańskichzprzeznaczeniemnapublikacjeikolportażmateriałówpropagandowych,edu-kacyjnych,atakżeszkoleniamiejscowychradykałówwArabiiSaudyjskiejiJordanii.Władzemacedońskienakazałyopuszczeniekrajupracownikomkilkuorganizacjicha-rytatywnych z powodu prowadzenia działalności niezwiązanej z celami statutowymi.SwojesiedzibymusiałyzamknąćsaudyjskaMiędzynarodowaIslamskaOrganizacjaPo-mocy(InternationalIslamicReliefOrganization–IIRO),oskarżanaoposiadaniebroni i szkolenie bośniackich bojowników, oraz niemiecko-tureckaMiędzynarodowaOrga-nizacja Pomocy Humanitarnej (Internationale Humanitare Hilfsorganisation – IHH).WładzenakazałyrównieżopuścićMacedonię18pracownikomdwóchfundacji:Al-Ha-ramajniAl-Wakfal-Islami69.Należyzauważyć,żejaknatakimałykrajliczbamuzuł-mańskich organizacji, uprawiających różnego rodzaju propagandę inspirowaną przezośrodkireligijnewArabiiSaudyjskiejiTurcji,byładuża.

W Macedonii dochodzi do konfrontacji pomiędzy zwolennikami tradycyjnego iradykalnegoislamu.IslamskaWspólnotaoskarżawahhabitówoprzejmowaniekolej-nychmeczetówwSkopje.IchgłównąsiedzibąjestmeczetIsy-Bega,wktórymnauczająRamadanRamadaniiBakirHalimi.Wdniu12maja2010r.wpobliżuwsiRaduśanie-dalekoSkopjepodczaswymianyogniazmacedońskąpolicjązginęłoczterechposzuki-wanychekstremistów,którzyprzewozilibroń.DzieńpóźniejwNovoSielokołoTetovapolicjaskonfiskowałaznaczne ilościbroni,amunicji imateriałówwybuchowychorazaresztowałatrzyosoby70.

Podziały religijne w bułgarskim społeczeństwie

MuzułmańskieorganizacjehumanitarnedoniedawnaaktywniedziałaływBułga-rii.Odynamizmie,z jakimmuzułmanie reaktywujążycie religijne,świadczyfakt,że

68 M.Gapińska,Czy Albańczycy w Macedonii marzą o Wielkiej Albanii?,[online],http://konflikty.wp.pl[dostęp:25IX2012].

69 FundacjaAl-Wakfal-IslamizostałazałożonawAntwerpii.JestfinansowanaprzezArabięSaudyjską.Fundacja była kojarzona zAl-Kaidą, ale jej przedstawiciele zaprzeczali tymoskarżeniom.Faktem jest, żesześciu terrorystówzaangażowanychwataknaUSA11września2001r.brałoudziałwjejseminariachwHolandii.Holenderskiesłużbytwierdzą,żefundacjaprzygotowywałabojownikówdodżihadu.

70 Szerzejna temat relacjipomiędzygrupamietnicznymi i religijnymina terenieMacedoniizob.Są-siedztwo w obliczu konfliktu. Relacje społeczne i etniczne w zachodniej Macedonii,K.Bielenin-Lenczowska,K.Paczóska(red.),Warszawa2009,DIG.


po1990r.wBułgariiliczącejokoło15proc.muzułmanów71zbudowano320meczetów(znaczniewięcej niż cerkwi).Obecnie jest tam1050meczetów (wobec3750prawo-sławnychświątyń).Jednązfundacjifinansującychichbudowębyła,wspomnianajuż,Al-Wakfal-Islami.Czasbudowyjednejmuzułmańskiejświątyniwynosiwprzybliżeniusześćmiesięcy,a jejwzniesieniekosztujeblisko120tys.EUR.Około100meczetówwybudowanowmiejscowościach,wktórychmieszkazaledwiekilkumuzułmanówlubwogólewyznawcyislamusąnieobecni.Saudyjskieorganizacjecharytatywnefundująstypendia dlamłodych, bułgarskichmuzułmanówna uczelniach religijnychwArabiiSaudyjskiejiJordanii,skądwracająiprzekazująradykalnetreścidzieciomuczęszczają-cymdolokalnychszkółnanaukęreligiiijęzykaarabskiego72.Władzebułgarskiezanie-pokojoneszerzeniemsięislamskiegofundamentalizmuzakazałydziałalnościAl-Wakfal-Islami, IIRO oraz innym organizacjom pomocowym.Nauczanie radykalnej wersjiislamu jest jednakprowadzonepozagranicamikraju.Wedługpotwierdzonychźródełzkażdejmuzułmańskiejwioskinanaukę,główniedoTurcji,wyjeżdżamłodyczłowiek(czasamidwóchmłodychludzi).W2006r.wBułgariiwybuchłspóromuzułmańskiechusty,zapoczątkowanyżądaniem120studentekmedycynyzPłowdiwuzezwoleniemna ichnoszeniew tamtejszej uczelni.Powoływały sięonenaprawokoraniczneorazregułydemokratycznegopaństwa73.

Radykalnyislamzaznaczyłswojąobecnośćszczególniesilniewmiejscowościachpołudniowejipółnocno-wschodniejBułgarii(Płowdiw,Kazanłyk,Welingrad,Delche-wo,Oustina,BilkaiRazgrad).DużąsławącieszysięmedresawSurnitsy,wktórejjestnauczanawahhabickawersjaislamu.Uważasię,żeznacznąrolęwpropagowaniuislam-skiegofundamentalizmuwBułgariiodgrywawielkimuftiFikriSali,któryzastąpiłnatymstanowiskuNedimaGendzheva74.TenostatniskuteczniedziałałnarzeczwydaleniazkrajuJordańczykaAhmedaMusy,lokalnegodziałaczaBraciMuzułmanów,dyrekto-rabułgarskiegooddziałuAl-Wakfal-IslamiisympatykaAl-Kaidy.Wedługbułgarskichsłużbbezpieczeństwafundacjajestutrzymywanaprzezsaudyjskichradykałów,abudu-jącmeczety,szkołyiorganizującczaspozbawionymperspektywynalepsząprzyszłośćmłodymludziom,wpływanaichświadomość75.

Wewrześniu2012r.odbyłsięproces13muzułmanów,wtym imamów i jednejkobiety, oskarżonych o propagowanie radykalnego islamu. Przed sądemw ich obro-niedemonstrowałokilkusetwspółwyznawców,wtymkobietyubranewnietypowedlabułgarskichmuzułmanekwahhabickieczarnestroje.Demonstrującyprzynieśliplakaty zcytatamizKoranu.GrupęoskarżonooprzynależnośćdoniezarejestrowanejwBułgariiorganizacjiAl-Wakfal-Islami,propagowanieantydemokratycznejsalafickiej ideologiiorazpróbęustanowieniapaństwaislamskiegoopartegonaszariacie.Dwalatawcześniejwmieszkaniachibiurachoskarżonychskonfiskowanokomputery i literaturęreligijnązawierającąradykalnetreści.WprzeddzieńrozprawyurządgłównegomuftiegoBułga-

71 WBułgariimieszkaokołomilionaTurków,costanowi12proc.ludnościiponad200tys.(2,5proc.)Pomaków, czyli etnicznychBułgarówwyznających islam.Mieszkajągłówniewzachodnich i środkowychRodopach.NatematmuzułmanówwBułgariizob.Muzułmamie w Europie…,s.53–70.

72 WkilkuwsiachwpołudniowejBułgarii,gdzieprzeważaludnośćmuzułmańska,funkcjonująszkoły,któreniepodlegajążadnejkontrolizastronypaństwa.

73 MinisterstwoEdukacjizakazałonoszeniachustuczennicomistudentkomi–żebyniezostaćoskarżo-nymostronniczość–zabroniłotakżenoszeniasymbolireligijnychchrześcijanom.

74 Szczegółowona temat różnych nurtówbułgarskiego islamu:M.Lubańska,Synkretyzm a podziały religijne w bułgarskich Rodopach,Warszawa2012,WydawnictwaUW.

75 C.Leviev-Sawyer,INSIGHT: Radical Islam in Bulgaria?,[online],“TheSofiaEcho”z16kwietnia2007r.,http://www.http://sofiaecho.com[dostęp:4V2007].


riiopublikowałoświadczenie,wktórymstwierdził,żeoskarżeniawobec13obywatelibułgarskichwyznającychislamsąniezgodnezprawdą,astwierdzeniaprokuraturysązmanipulowane76.

DlawieluBułgarówprocesreislamizacjipaństwajesttrudnydozaakceptowania.Islam jest bowiemprzez nich utożsamiany z religią ciemiężców, którzy przez blisko500 lat pozwalali na budowę jedynie takich cerkwi, które nie byływyższe odTurkasiedzącegonakoniu.PrawosławnychmieszkańcówBułgariizbulwersowałowzniesienie wDawidowiewRodopachpomnikaEnihanaBaby,tureckiegoprzywódcy,który,zda-niemmuzułmanów, był świętymmężem i lekarzem, a zdaniem chrześcijan – podbił i zislamizował region Rodopów, mordując 100 tys. Bułgarów.Mauzoleum powstało wciągu siedmiumiesięcy przy poparciuAhmedaDogana77 i zostałowzniesione bezzezwolenianabudowę.

SaudyjskiefundacjesąnajważniejszymisponsoramispołecznościmuzułmańskichwtejczęściEuropy.Wniektórychprzypadkachdziałalnośćcharytatywnaiedukacyj-na jest instrumentem propagandy i rekrutacjiwahhabitów.Wahhabicka doktryna jestniezgodnazdominującąnaBałkanachnajmniejortodoksyjnąhanafickąszkołąislamuikilkuwiekowątradycjąsąsiedztwawyznawcówislamuichrześcijaństwa.Muzułmań-scyradykałowiewykorzystująnajnowsześrodkikomunikacjidopropagowaniaswojejideologii i informowania o bieżącej działalności.Oddziałująw ten sposób namłodepokolenieizyskująsympatykówwśródpozbawionejperspektywnalepsząprzyszłośćmłodzieży.

Podsumowując, należy stwierdzić, że żadne porozumienie pokojowe, kończącekolejnekonfliktynaBałkanachnaprzełomieXXiXXIwieku,nierozwiązałoproble-mówetnicznych,nieusunęłoresentymentówipodziałów,pogłębiłonatomiastprzepaśćpomiędzywyznawcamiislamuichrześcijanami.WBośniiHercegowinie,zamieszkałejprzezkatolickichChorwatów,prawosławnychSerbówimuzułmańskichBoszniaków78,taostatniagrupamieszkańcówuległa religijnej radykalizacji,przenosząc jąna licznądiasporęwkrajachEuropy.Przyczyniłasiędotegopomocudzielanabałkańskimwy-znawcomislamuprzezpaństwamuzułmańskieipozarządoweorganizacjecharytatywnepodczaskonfliktówzbrojnychipoichzakończeniu.Uzależnianieprzyznaniapomocyodpowrotudoortodoksyjnychpraktykreligijnychiżyciazgodnegoznakazamiislamuwywołałonapięciaspołecznewsamymśrodowiskubałkańskichmuzułmanów.

Dużebezrobocie ibrakperspektywna lepsząprzyszłość spowodowałyzwróce-niesięznacznejgrupymłodychludzi,którzysąpodatninareligijnąindoktrynację,kuradykalnemuislamowi.Napięciapomiędzywyznawcamiumiarkowanego,tradycyjne-goislamuaradykałamimogąsięzaostrzaćwmiaręprzedłużaniasięzłejsytuacjieko-

76 Bułgaria: wznowiono proces muzułmanów oskarżonych o radykalizm, [online], PAP, www.wp.pl [dostęp:26IX2012].

77 AhmedDogan jestbułgarskimTurkiem,któryw1990 r.był jednymzzałożycieliRuchuna rzeczPraw i Swobód (DPS) i do stycznia 2013 r. pozostawał przewodniczącym tej partii.W dniu 19 stycznia 2013 r. nakonferencjiDPSwSofiiuzbrojonywpistoletgazowynapastnikzaatakowałDogana,kiedy tenwygłaszałprzemówienieiprzekazywałprzewodnictwowpartiiswojemuzastępcy.Napaść na lidera tureckiej partii Achmeda Dogana,[online],PAP,www.wp.pl[dostęp19I2013];A.Petrowa-Wasilewicz,Bicie dzwonów i śpiew muezina – sytuacja religijna w Bułgarii,[online],www.r2007.ewangelizacja.pl[dostęp:5V2007].

78 TerminBoszniakzastąpiłfunkcjonującywJugosławiiod1968r.terminMuzułmanin(nazwapi-sanawielkąliterą),będąceokreśleniemmuzułmanówwBośni,wodróżnieniuodmieszkającychtamSerbówiChorwatów.BoszniacymająetnicznysłowiańskirodowódwspólnyzSerbamiiChorwatamiorazMacedoń-czykami,natomiastróżniąsięreligią–przechodzilinaislamwróżnychokresachtureckiejniewoli.ReligiastałasiędlaBoszniakówpodstawądowyrażaniawłasnej,odrębnejnarodowejtożsamości.


nomicznejwpaństwachbyłej Jugosławii.Umacniaćsię takżebędąbarierypomiędzychrześcijańskąamuzułmańskąludnością.GłoszonaprzezsalafickąideologięnienawiśćdoZachodumożestanowićzagrożeniedlapaństwUEorazichprzedstawicielstwnate-renieBiHorazKosowa.ChociażAl-KaidaipowiązanezniąideologicznieugrupowaniaterrorystycznesąbardziejpopularnewśródmuzułmanównaterenieEuropyZachodniej,tonaBałkanachsilnesąekstremistycznewspólnotyniezwiązanezAl-Kaidą,któreniewahająsięużyćprzemocyprzeciwko„niedość”religijnymwspółwyznawcomiprze-prowadzać terrorystyczne zamachy (na szczęście dotychczas pojedyncze) przeciwkomiejscowymsiłombezpieczeństwaiprzedstawicielomZachodu.

Przestępcza działalność UÇK i jej tolerowanie przez Zachód do zakończeniawojnywKosowiespowodowaływykształceniesięklanowo-mafijnychstrukturwtympaństwie, obecnych równieżnawszystkich szczeblachwładzy.ZorganizowanegrupyprzestępczezKosowa,działającewróżnychkrajachbałkańskichiEuropieZachodniej,współpracują z tureckimi,włoskimi,kolumbijskimi i afrykańskimigrupamiprzestęp-czymi,biorącudziałm.in.wprzemycieorazhandlunarkotykami,atakżeludźmi.Prze-stępczymstrukturomwKosowietowarzyszyumacnianiesięwpływówwahhabickiegoislamu,usuwanie,gdzietylkotojestmożliwe,śladówserbskiegoprawosławiaipodsy-caniealbańskiegonacjonalizmu.

Abstrakt

PozakończeniuwojnywBośni iHercegowiniew1995 r.na terenie tegokrajudoszłodorozszerzeniasięradykalnegoislamu.SprzyjałytemuosiedleniesięwBośni iHercegowiniebyłycharabskichbojowników,aktywnośćislamskichorganizacjichary-tatywnychipomocrozwojowazestronyArabiiSaudyjskiej.Konflikty,którewybuchływ1999r.wKosowieiw2001r.wMacedonii,byłykolejnymiczynnikamisprzyjającymrozpowszechnieniuwahhabickiejideologii.Grupyjejzwolennikówpojawiłysięwwielumiejscach,szczególnienaterenachwiejskich,zagrażająctradycyjnemunurtowiumiar-kowanegoislamu.Obecnieradykalnimuzułmaniesiłąstarająsięprzejmowaćmeczety wBiH,SandżakuiMacedonii,anaterenieKosowaiBułgariizapieniądzenapływające zArabiiSaudyjskiejpowstająnowemuzułmańskiecentraiświątynie.Niektórzypolity-cyieksperciwyrażająopinie,żeradykalnyislamzagrażastabilizacjinaBałkanach.Wa-hhabickiewspólnotysąagresywnewobecmieszkańcówmiejscowości,wktórychżyją, iniestroniąodstosowaniawobecnichprzemocy.Nieuznająporządkuprawnegoobo-wiązującegowkrajachzamieszkania iwprowadzajązasadyszariatuwswoimśrodo-wisku.NiektóreislamskieradykalneorganizacjeiznanikaznodziejegłosząnienawiśćdoUSAiEuropyZachodniejoraznamawiajądodżihadu.WynikiemtejindoktrynacjisądokonanewkrajachbałkańskichorazwEuropieZachodniejzamachyterrorystycz-nebądźpróby ichprzeprowadzenia, za które odpowiadają zarówno imigranci żyjący wtychkrajach,jakibylibojownicybiorącyudziałwwojnachnaBałkanachlubszko-leniwobozachnaterenieBiH.Wposzczególnychkrajachbałkańskichwładzestarająsięprowadzićdialogzradykałami,którzysązagrożeniemdlawiększościmieszkańców.Niemniej jednakwciąż znajduje sięwieleosóbpodatnychna skrajnie radykalną ide-ologię.Sprzyja temubezrobocie,ubóstwo ibrakwiaryw lepsząprzyszłośćmłodegopokolenia.


Abstract

AftertheendofthewarinBosniaandHerzegovinain1995Islamismextremismstartedtodisseminateontheterritoryofthatcountry.FavorableconditionsforthatwerecreatedbythesettlementofArabex-warriors,activityofIslamcharityorganizationsandassistancefromSaudiArabiainthedevelopmentfield.Conflicts,whicharosein1999inKosovoandin2001inMacedonia,wereotherfactorsfacilitatingthespreadofthewahhabiideology.Groupsofitssupportersappearedindifferentplaces,especiallyinthecountryside,causingthreattothetraditionalmovementofmoderateIslam.Nowadays,extremeMuslimsaretryingtotakeoverMosquesinBosniaandHerzegovina,SandžakandMacedoniabyforce,whereasontheterritoryofKosovoandBulgariamoneyderivingfromtheSaudiArabiaisusedtobuildnewMuslimcentersandtemples.SomepoliticsandexpertsexpresstheiropinionthatIslamistextremismisathreattothestabilityintheBalkans.Wahhabicommunitiesareaggressivetowardscitizensofthesamecityanduseviolencetowardsthem.Theydonotrespectthelawandordereffectiveincountriesoftheirresidenceandtheyintroducethesharialawintheirsociety.SameextremeIslamorganizationsandpopularpreachersspreadhatetowardstheUSAandWesternEuropeandtheyinciteJihad.EffectsofthisindoctrinationarevisibleinalreadyaccomplishedintheBalkancountriesandinWesternEuropeterroristattacksorattemptsperformedbybothimmigrantslivinginthespecificcountryorbyex-warriorswhotookpartinfightsintheBalkanregionorweretrainedincampsontheterritoryofBosniaandHerzegovina.AuthoritiesofdifferentBalkancountriestrytohavedialoguewithextremistswhoposeathreattothemajorityofcitizens.Nevertheless,therearestillmanyindividualssuscep-tibletoextremelyradicalideologies.Unemployment,povertyandlackoffaithinbetterfuturefortheyounggenerationcreatefavorableconditionstothat.

Radykalny islam na Bałkanach źródłem konfliktów społecznych i ...

Documents

Transcript of Radykalny islam na Bałkanach źródłem konfliktów społecznych i ...