Racjonalizm a relatywizm

Na podstawie rozdziału 7-8 książki A.Chalmersa „Czym jest

to co zwiemy nauką?”

Katarzyna Michalczak

Racjonalizm a relatywizm 2

Plan prezentacji

główne tezy racjonalizmu i relatywizmu sylwetki przedstawicieli obu kierunków kryteria odróżniania nauki od nie-nauki lub

pseudonauki czyli czy daną działalność można uznać za naukę

obiektywizm i indywidualizm nauka jako praktyka społeczna podsumowanie

Racjonalizm a relatywizm 3

Główne tezy racjonalizmu

Istnieje jedno, ponadczasowe i uniwersalne kryterium, za pomocą którego można oceniać względną wartość konkurencyjnych teorii

Tylko te teorie są naukowe, które przejdą sprawdzian ustanawiany przez uniwersalne kryterium naukowości.

Racjonalizm a relatywizm 4

Główne tezy relatywizmu

Nie istnieje uniwersalny, historyczny standard racjonalności, z uwagi na który można uznać, że jedna teoria jest lepsza od drugiej.

Decyzja o uznaniu teorii naukowych za lepsze lub gorsze zależy od jednostek lub społeczności, które dokonują takich ocen.

Cel poszukiwania wiedzy zależy od tego, co dana jednostka lub społeczność uznaje za ważne lub wartościowe.

Racjonalizm a relatywizm 5

Sylwetki przedstawicieli kierunków

RACJONALISTA Imre Lakatos ur. 1922- zm. 1974 matematyk fizyk i filozof wykładowca w London

School o Economics autor książki „Dowody i

obalenia” z zakresu filozofii matematyki

RELATYWISTA Thomas Kuhun ur. 1922 zm. 1996 fizyk Harvard University autor m.in. książki

„Struktura rewolucji naukowych” – polemika z zastanymi systemami filozofii nauki

Racjonalizm a relatywizm 6

Lakatos - racjonalista (1)

UNIWERSALNE KRYTERIUM RACJONALNOŚCI: hipoteza sprawdzalna w świetle danych z historii nauki

„centralnym problemem filozofii nauki jest problem ustanowienia warunków, w których teoria jest naukowa”

Racjonalizm a relatywizm 7

Lakatos – racjonalista (2)

celem nauki jest prawda a metodologia programów badawczych zapewnia najlepsze środki oceny stopnia, w jakim udało się do prawdy zbliżyć.

nauka rozwija się poprzez rywalizację pomiędzy programami badawczymi

Racjonalizm a relatywizm 8

Lakatos – krytyka relatywizmu

Interpretując relatywistów należałoby przyjąć że zmiana naukowa staje się kwestią „psychologii tłumu”, a postęp naukowy jest „wynikiem propagandy”

Racjonalizm a relatywizm 9

Kuhn – relatywista (1)

Paradoksalnie relatywista Kunh definiuje uniwersalne kryterium dzięki któremu można ocenić względną wartość różnych teorii: ICH ZDOLNOŚĆ DO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW.

to co jest uznawane za problem, zależy od paradygmatu lub społeczności naukowej.

Racjonalizm a relatywizm 10

Kuhn – relatywista (2)

kryteria są wartościami uznawanymi przez daną społeczność naukową. „Nie ma wyższego standardu niż zgoda określonej wspólnoty”

„Wiedza naukowa, jak język, jest albo … własnością wspólną albo niczym w ogóle. Aby ją zrozumieć musimy znać określone cechy tych grup, które ją wytwarzają i nią się posługują”.

Racjonalizm a relatywizm 11

Pytanie ?

Czy jest możliwe aby pewna teoria była lepsza od innej tj. bliższa prawdy (ma lepszą zdolność rozwiązywania problemów) nawet wówczas gdy żaden uczony tak nie uważa?

Czy jednostki lub grupy nie mogą się mylić w swych osądach dotyczących danych teorii?

Racjonalizm a relatywizm 12

Obiektywizm – Indywidualizm (1)

OBIEKTYWIZM

wiedzę uznaje się za coś niezależnego od umysłów czy mózgów ludzkich jednostek

Jednostka ludzka styka się z wiedzą niezależnie od własnych przekonań, postaw i innych subiektywnych stanów

INDYWIDUALIZM

fundamenty wiedzy są poznawalne za pomocą umysłu

jednostki ludzkie mają dwa sposoby zdobywania wiedzy o świecie: myślenie i obserwację.

Racjonalizm a relatywizm 13

Obiektywizm - Indywidualizm (2)

OBIEKTYWIZM

składniki wiedzy posiadają własności i cechy dzięki którym wykraczają poza dziedzinę przekonań i stanów świadomości tworzących je jednostek ludzkich.

INDYWIDUALIZM

wiedzę należy pojmować w kategoriach przekonań głoszonych przez ludzkie jednostki.

Racjonalizm a relatywizm 14

Obiektywizm - Indywidualizm (3)

OBIEKTYWIZM

Teorie naukowe często posiadają konsekwencje, które nie były zamierzone przez ich twórców i których nie byli świadomi.

INDYWIDUALIZM

Zdania składające się na fundament wiedzy jawią się umysłowi jako jasne, wyraźne i prawdziwe dzięki rozumowaniu i kontemplacji.

Racjonalizm a relatywizm 15

Nauka jako praktyka społeczna

Praktyczny aspekt nauki: nauka jest zbiorem technik formułowania, stosowania

i sprawdzania teorii, jest rezultatem połączonych wysiłków wielu jednostek

ludzkich w przypadku dyscyplin ścisłych dużą rolę odgrywa

eksperyment.

Racjonalizm a relatywizm 16

Podsumowanie

Lakatos dążył do sformułowania racjonalistycznej koncepcji nauki ale nie udało mu się w pełni osiągnąć celu.

Kuhn zaprzeczał, iżby pragnął sformułować koncepcję relatywistyczną, ale mimo wszystko ją sformułował.

Obu nie udało się do końca sformułować uniwersalnej porady dla naukowców.

Racjonalizm a relatywizm 17

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !!!