1

Program własny

zajęć wyrównywania wiedzy

z języka polskiego „Pokonać trudności”

Autor: Bożena Prażmo, Zespół Szkół w Kocku Okres realizacji: II semestr roku szkolnego 2011/12, I i II semestr 2012/2013

2

WSTĘP

Program zajęć wyrównywania wiedzy z języka polskiego przeznaczony

jest dla uczniów klasy piątej Szkoły Podstawowej w Kocku. Powstał jako

odpowiedź na konkretną potrzebę - został napisany dla uczniów, którzy z

różnych powodów mają trudności w opanowaniu podstawowych wiadomości

i umiejętności z języka polskiego.

Przyczyny niepowodzeń szkolnych uczniów klasy V są bardzo różne i

złożone. Możemy zaliczyć do nich: niskie możliwości intelektualne, niechętny

stosunek do nauki, zaległości, niewystarczająca praca, brak motywacji do nauki,

nieumiejętność koncentracji albo też brak wsparcia i pomocy ze strony domu

rodzinnego. Adresaci programu na lekcjach języka polskiego mają trudności

z nadążaniem za tempem pracy innych uczniów w klasie. Bojąc się

kompromitacji, obawiają się poprosić o pomoc, a jeśli nawet potrafią się uporać

z jakimś zagadnieniem, rzadko się zgłaszają do odpowiedzi. Dlatego też w celu

zapobiegania niepowodzeniom szkolnym został opracowany program zajęć

wyrównywania wiedzy z języka polskiego „Pokonać trudności”, którego

głównym założeniem jest zapewnienie efektywnej pomocy i wsparcia uczniom

posiadającym trudności w nauce. Dodatkowe zajęcia dadzą uczestnikom szansę

na stopniowe uzupełnienie wiedzy, utrwalenie wiadomości, wyjaśnienie

wątpliwości, a tym samym pozwolą na podniesienie wiary we własne siły.

Program zajęć powstał w oparciu o szczegółową analizę wyników

nauczania w roku szkolnym 2010/11, a także na podstawie wyników

sprawdzianów zewnętrznych. Będzie realizowany podczas dodatkowych zajęć

dydaktyczno-wyrównawczych w ciągu trzech semestrów, w wymiarze 1 godziny

tygodniowo (w sumie zaplanowano 50 zajęć edukacyjnych).

Program jest zgodny z treściami zawartymi w Podstawie programowej

kształcenia ogólnego szkół podstawowych.

3

CELE GŁÓWNE

Udział w zajęciach wyrównywania wiedzy ma umożliwić:

przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym poprzez wyrównywanie

braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów,

podnoszenie poczucia własnej wartości u uczniów.

CELE SZCZEGÓŁOWE

Zajęcia prowadzone zgodnie z programem mają służyć uzupełnieniu i

utrwaleniu wiedzy z języka polskiego.

Uczniowie powinni:

rozpoznawać litery, głoski i sylaby;

znać i starać się stosować podstawowe zasady ortograficzne;

poprawnie używać znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, znaku

zapytania i wykrzyknika);

rozpoznać i podać przykład podstawowych części mowy (rzeczownik,

czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek,

spójnik);

rozpoznać i utworzyć podaną formę gramatyczną wyrazu (przypadek,

osoba, liczba, czas, rodzaj, tryb, strona, a także stopień przymiotnika

i przysłówka);

rozpoznać części zdania: podmiot, orzeczenie, określenia;

rozpoznać rodzaje zdań, potrafić przekształcić zdania złożone

w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań

i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu;

potrafić w miarę samodzielnie, z zachowaniem poprawnej kompozycji

i układu graficznego (akapity) sformułować następujące formy

4

wypowiedzi pisemnej: opowiadanie, list prywatny i oficjalny, opis

(postaci, krajobrazu, przedmiotu), charakterystykę, zaproszenie,

zawiadomienie, ogłoszenie, instrukcję, życzenia i pozdrowienia,

przepis, ramowy i szczegółowy plan wydarzeń;

czytać cicho ze zrozumieniem, określić temat, główną myśl tekstu, wskazać w tekście osobę narratora, określić świat przedstawiony w utworze;

rozpoznać w tekście literackim przenośnię, epitet, wyraz

dźwiękonaśladowczy, porównanie;

rozpoznać: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren;

TREŚCI NAUCZANIA

Treści nauczania związane z celami:

fonetyka (sylaba, głoska, litera, przenoszenie wyrazów,

samogłoski, spółgłoski);

ortografia i interpunkcja (pisownia: wyrazów z ó, rz, ż, h, ch,

wymiennymi i niewymiennym, rz po spółgłoskach i wyjątki od tej

zasady, pisownia rzeczowników własnych, dzielenie wyrazów przy

przenoszeniu, rozdzielanie przecinkami jednorodnych części zdania

i zdań składowych w zdaniu złożonym);

części mowy odmienne:

- czasownik (wyraz oznaczający czynność, formy: osoby, liczby

rodzaju, czasu, formy nieosobowe, tryby czasownika, strony

czasownika),

- rzeczownik (rzeczownik nazwą wszystkiego, co nas otacza,

rzeczowniki własne i pospolite, rodzaj i liczba, stosowanie w zdaniu

różnych form rzeczowników, funkcja w zdaniu- podmiot),

- przymiotnik (przymiotnik jako określenie rzeczownika, zgodność

formy przymiotnika z rzeczownikiem, stopniowanie

przymiotników),

- zaimek (rzeczowny, przymiotny, przysłowny, liczebny),

5

- liczebnik (rodzaje liczebników: główne, porządkowe, ułamkowe,

zbiorowe);

części mowy nieodmienne:

- przysłówek (przysłówek jako określenie czasownika, tworzenie

przysłówków odprzymiotnikowych, stopniowanie przysłówków),

- przyimek (wyraz niesamodzielny oznaczający stosunki

przestrzenne i czasowe, pisanie wyrażeń przyimkowych),

- spójnik (wyraz niesamodzielny, występujący jako wskaźnik

stosunków między wyrazami w zdaniu i między zdaniami

w wypowiedzeniu);

zdanie pojedyncze (zdanie nierozwinięte i rozwinięte, rodzaje zdań

ze względu na cel wypowiedzi, związki między wyrazami w zdaniu

pojedynczym rozwiniętym, podmiot, orzeczenie, grupa podmiotu i

orzeczenia, określenia, równoważnik zdania);

zdanie złożone (zdania składowe, orzeczenie jako wyznacznik

zdania składowego);

wypowiedź wielozdaniowa (właściwości opowiadania, opisu,

dialogu oraz prostych form użytkowych, redagowanie

następujących formy wypowiedzi: opowiadanie, opis postaci,

krajobrazu, przedmiotu, kartka pocztowa, list prywatny i oficjalny,

zaproszenie, ogłoszenie, instrukcja, przepis);

czytanie ze zrozumieniem (dosłowne rozumienie tekstu,

dostrzeganie ogólnego sensu utworu, czytanie interpretacyjne,

wyjaśnianie sensu utworu);

świat przedstawiony w utworach literackich (epitet, porównanie,

przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, wers, strofa, rym, rytm,

narrator, osoba mówiąca w wierszu, narracja, podmiot liryczny).

6

PROCEDURY OSIĄGANIA SZCZEGÓŁOWYCH

CELÓW EDUKACYJNYCH

Plan pracy został opracowany do realizacji w ciągu trzech semestrów, raz

w tygodniu przez jedną godzinę lekcyjną, w sumie 50 godzin.

Cele programu zostaną osiągnięte poprzez:

1. Stosowanie różnorodnych metod, przede wszystkim jednak metod i

technik aktywizujących uczniów, między innymi:

ćwiczeń praktycznych,

norm i instrukcji,

praktyki pisarskiej,

pracy z tekstem,

gier dydaktycznych.

2. Wprowadzanie różnorodnych ćwiczeń, takich jak:

wyjaśnianie pisowni wyrazów,

pisanie ze słuchu,

ćwiczenia gramatyczne,

wyjaśnianie stosowania znaków przestankowych,

ćwiczenia językowo- stylistyczne ułatwiające uczniom poprawne

konstruowanie wypowiedzi,

ćwiczenia słownikowe, np. opracowanie słowniczka wyrazów

przydatnych w opisie, dobieranie synonimów, aby uniknąć

powtórzeń wyrazowych,

redagowanie dłuższych i użytkowych form wypowiedzi,

wyjaśnianie różnych błędów,

wyszukiwanie w tekście odpowiedzi na pytania,

rozwiazywanie testów.

3. Zastosowanie różnorodnych środków dydaktycznych, m.in.:

kart pracy,

7

tablic ortograficznych,

wybranych przez nauczyciela tekstów kultury z opracowanymi

zestawami zadań otwartych i zamkniętych,

prezentacji multimedialnych,

słowników (ortograficznych, poprawnej polszczyzny, języka

polskiego),

gier interaktywnych.

POMIAR OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Przez cały okres realizacji programu zaleca się dokonywać sprawdzania

i oceniania osiągnięć uczniów. Powinno ono dostarczyć informacji dotyczących

zakresu i poziomu opanowania umiejętności określonych w celach

szczegółowych. Program jest przeznaczony do realizacji w ramach zajęć

pozalekcyjnych i nie przewiduje oceny wiedzy i umiejętności uczniów poprzez

stopnie szkolne. Informację o stopniu poprawności wykonania zadania należy

określić liczbą uzyskanych punktów za zadanie według schematu oceniania.

Podstawą do pomiaru umiejętności językowych i redakcyjnych uczniów,

nawyków ortograficznych i interpunkcyjnych oraz stopnia zrozumienia tekstu

będą testy, wypracowania, sprawdziany gramatyczne, ortograficzne

i interpunkcyjne. W ramach oceny wypowiedzi pisemnej nauczyciel powinien

przygotować recenzję z komentarzem dydaktycznym zawierającym informację

o tym, co jest słabą i mocną stroną osiągnięć ucznia w zakresie pisania.

EWALUACJA PROGRAMU

W trakcie realizacji programu systematycznie będzie prowadzona

ewaluacja. Jej celem jest ocena przydatności programu zajęć wyrównywania

wiedzy z języka polskiego oraz określenie, w jakim stopniu zajęcia wpływają na

poziom wiedzy, umiejętności i postaw badanych uczniów.

Metody ewaluacji: analiza dokumentów, ankieta, obserwacja.

8

LITERATURA

Przy opracowaniu niniejszego programu wykorzystano następujące akty

prawne oraz inne materiały:

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego

2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego

oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół

2. Słowa jak klucze II. Program nauczania DKW-4014-34/99

3. Nagajowa Maria, ABC metodyki języka polskiego. Dla początkujących

nauczycieli, Warszawa 1990

4. Jerzy Papiernik, Zofia Patorska, Zofia Starownik, Teresa Szabelska,

Czytać- rozumieć- tworzyć. Pakiet edukacyjny dla nauczycieli

przygotowujących uczniów do sprawdzianu zewnętrznego w części

humanistycznej

………………………………………..

opracowała

9

ZAŁĄCZNIKI

Harmonogram wdrażania programu

Zachowanie kolejności realizacji zajęć nie jest obligatoryjne.

Lp. Temat zajęć Cele Uczeń:

Liczba godzin

1. Różnice między głoską a literą. Podział wyrazów na sylaby.

- dzieli wyraz na litery i sylaby, - rozpoznaje samogłoski i spółgłoski, - określa liczbę liter i głosek w wyrazie, - porządkuje wyrazy według kolejności alfabetycznej,

2

2. Ta sama głoska, różne litery- pisownia wyrazów z ó i u, rz i ż, ch i h.

- zna zasady ortograficzne, - potrafi je wykorzystać w praktyce, - umie korzystać ze słownika ortograficznego,

3

3. Gdzie postawić przecinek, a gdzie przecinka nie wstawiać?

- poprawnie stosuje przecinki przy wyliczaniu, - wie, przed jakimi spójnikami postawić przecinek - wskazuje spójnik jako wskaźnik stosunków między wyrazami w zdaniu,

1

4. Co już wiem o rzeczowniku? - rozpoznaje i podaje przykłady rzeczowników, - umie odmienić rzeczownik przez przypadki oraz rozpoznać przypadek, liczbę i rodzaj danego rzeczownika w zdaniu; - potrafi rozpoznać rzeczownik własny i pospolity, konkretny i abstrakcyjny.

2

5. Co już wiem o przymiotniku? - rozpoznaje i podaje przykłady przymiotników, - odmienia przymiotnik przez liczby i przypadki, - określa rodzaj przymiotnika, - dopisuje przymiotniki do podanych rzeczowników, - stopniuje przymiotniki,

2

6. Porządkujemy wiedzę o czasowniku. - rozpoznaje i podaje przykłady czasowników, - poprawnie używa form czasu, osoby i liczby, - umie odmienić czasownik przez osoby, liczby, czasy i rodzaje, podać formę

3

10

gramatyczną danego czasownika; - z pomocą nauczyciela potrafi podać tryb i stronę czasownika,

7. W jaki sposób stopniują się przysłówki? - rozpoznaje i podaje przykłady przysłówków, - tworzy przysłówki od przymiotników, - stopniuje przysłówki

2

8. Co powinniśmy wiedzieć o liczebniku? -wyróżnia liczebnik spośród innych części mowy, - rozróżnia liczebniki główne, porządkowe, zbiorowe i ułamkowe, - uzupełnia tekst odpowiednimi formami liczebników,

2

9. Przyimek- bardzo ważne maleństwo. - rozpoznaje i podaje przykłady przyimków, - potrafi zapisać proste przykłady przyimków złożonych,

1

11. Co powinniśmy wiedzieć o zaimku? - rozpoznaje i podaje przykłady zaimków, - przekształca tekst w celu uniknięcia powtórzeń,

1

12. Główne części zdania, czyli podmiot i orzeczenie. - wskazuje wyraz nazywający czynność i wykonawcę czynności, - wskazuje związek główny w zdaniu,

1

13. Określenia w zdaniu. - wskazuje określenia podmiotu i orzeczenia

1

14. O podziale zdań? - rozróżnia zdanie nierozwinięte od rozwiniętego), - umie odróżnić zdanie pojedyncze od złożonego na podstawie liczby orzeczeń, rozwinięte od nierozwiniętego, - poprawnie stosuje znaki interpunkcyjne, - potrafi przekształcić zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, - wskazuje spójnik jako wskaźnik stosunków między zdaniami składowymi, - potrafi rozpoznać zdanie oznajmujące, pytające, rozkazujące i wykrzyknikowe, - stosuje różne rodzaje zdań w zależności od celu wypowiedzi,

2

11

15. Zdanie a równoważnik zdania. - umie odróżnić zdanie od równoważnika zdania; - potrafi przekształcić zdania w równoważniki zdań i odwrotnie - odpowiednio do przyjętego celu,

1

16. Nadajemy tytuły akapitom, czyli redagujemy plan wydarzeń.

- redaguje plan ramowy opowiadania,

1

17. Piszemy opowiadanie. - tworzy opowiadanie ustnie i pisemnie, uwzględniając chronologię wydarzeń, związki przyczynowo- skutkowe, - rozumie pojęcie akapitu, - pamięta o poprawnej konstrukcji wypowiedzi pisemnej (trójdzielność, akapity)

3

18. Droga Weroniko! Piszę list prywatny. - zna budowę listu prywatnego, - redaguje list prywatny, wykorzystując odpowiednie słownictwo, - zwraca uwagę na pisownię zwrotów grzecznościowych,

2

19. Redaguję list oficjalny. - zna budowę listu oficjalnego, - redaguje list oficjalny, wykorzystując odpowiednie słownictwo, - zwraca uwagę na pisownię zwrotów grzecznościowych,

2

20. Pocztówka- drobny przejaw życzliwej pamięci. - potrafi sformułować, życzenia, pozdrowienia, -poprawnie adresuje kartkę pocztową, - zwraca uwagę na pisownię zwrotów grzecznościowych,

1

21. A jak wygląda moja mama? - zapoznaje się ze słownictwem dotyczącym opisu twarzy, - ustnie i pisemnie opisuje wygląd postaci, - pamięta o poprawnej konstrukcji wypowiedzi pisemnej

2

22. Budzi się wiosna... Opis krajobrazu. - ustnie i pisemnie opisuje wygląd krajobrazu przedsta-wiony na fotografii lub rysunku, - pamięta o poprawnej konstrukcji wypowiedzi pisemnej (trójdzielność, akapity),

2

23. Opisujemy przedmiot. - ustnie i pisemnie opisuje przedmiot, - pamięta o poprawnej

2

12

konstrukcji wypowiedzi pisemnej (trójdzielność, akapity),

24. Jak poprawnie napisać charakterystykę? - potrafi w miarę samodzielnie sformułować poprawną charakterystykę.

2

25. Piszę zaproszenie i ogłoszenie. - redaguje zaproszenie i ogłoszenie, uwzględniając charakterystyczne dla danej formy środki językowe, - zwraca uwagę na pisownię zwrotów grzecznościowych,

1

26. Piszę instrukcję, czyli pokazuję i objaśniam. - potrafi zastosować poznane wskazówki tworzenia instrukcji i zredagować własne teksty,

1

27. Mama piecze sernik... Jak napisać przepis? - potrafi zastosować poznane wskazówki tworzenia przepisu i zredagować własne teksty,

1

28. Czy umiem czytać ze zrozumieniem? - potrafi przeczytać głośno i ze zrozumieniem tekst, poprawnie intonując i akcentując, - umie określić temat, nadawcę i odbiorcę tekstu oraz swój stosunek do postaci,

1

29. Dlaczego Jonatan otrzymał przydomek „Lwie Serce”?

- czyta cicho pod katem określonego problemu - wskazuje w tekście osobę narratora, - wymienia bohaterów - określa świat przedstawiony w opowiadaniu, - odnajduje w tekście fragmenty wskazujące na czas i miejsce wydarzeń,

2

30. Lato w poezji... I trochę teorii... - z pomocą nauczyciela stara się zanalizować i zinterpretować utwór liryczny (określa podmiot liryczny, potrafi znaleźć w tekście przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, porównanie, rozpoznaje wers, zwrotkę, rym, dostrzega powtarzalność: układu zwrotek, liczby wersów w zwrotce, liczby sylab w wersie, układu rymu),

2

13

KARTA PRACY

Powtórzenie wiadomości o rzeczowniku- kategoria, rodzaj, liczba, przypadek.

1. Wypisz z tekstu po trzy przykłady każdej kategorii rzeczowników.

fiołek, Murzyn, kot, dziecko, grad, miłość, nieszczęście, rzodkiew, burza, wierzba,

żołnierz, but, kołnierz, ryba, sowa, tornado, deszcz, nauczyciel, kamień, wiosło, ład,

mech, bez, kolega, rak, samotność, lew

osoby przedmioty rośliny zwierzęta zjawiska przyrody

pojęcia

2. Nazwij przedstawione osoby i przedmioty. Dopasuj wyraz: ten, ta, to

- …………………………………..

- ………………………………………..

- ……………………………………..

Zapamiętaj! Rzeczowniki występują w jednym z trzech rodzajów:

męskim, (ten) chłopiec

żeńskim, (ta) dziewczynka

nijakim, (to) dziecko

Wyrazy ten, ta, to wskazują na rodzaj rzeczownika. Rodzaj rzeczownika należy określić na

podstawie jego formy podstawowej w liczbie pojedynczej.

3. Wybierasz się na egzotyczną wyprawę. Uporządkuj swoje rzeczy w plecaku , kierując

się rodzajem podanych rzeczowników. Pamiętaj! Rodzaj rzeczownika należy określać

na podstawie jego formy podstawowej w liczbie pojedynczej.

Wyrazy do wpisania: jedzenie, czapki, lusterko, mydła, lekarstwo, słowniki, menażka, mapy,

kamera, kompas, bidony

14

Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki

4. Porównaj zdania w parach. Zwróć uwagę na podkreślone wyrazy.

Piszę list do koleżanki. Lubię dostawać listy.

Chłopiec jedzie na rowerze. Chłopcy grają w ping-ponga.

Piłka leży na wystawie. Lubię kupować piłki.

Zapamiętaj! Rzeczownik odmienia się przez liczby:

liczba pojedyncza-przyjaciel

liczba mnoga- przyjaciele

5. Utwórz liczbę pojedynczą lub mnogą podanych rzeczowników:

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

rzeka

szkoły

samochody

pies

dziewczyna

obrazki

6. W podanym tekście podkreśl rzeczowniki. Określ ich kategorię, rodzaj i liczbę.

Chłopiec siedzi na ławce i czyta książkę . Nad Anią pochylają się

gałęzie jaśminu . Skowronek pięknie śpiewa.

7. Naucz się nazw przypadków i odmień rzeczownik samochód i pies w liczbie

pojedynczej i mnogiej.

Mianownik- kto? co?

Dopełniacz- kogo?czego?

Celownik- komu?czemu?

Biernik- kogo?co

Narzędnik- (z) kim? czym?

Miejscownik- o kim? o czym?

Wołacz- o…!