Program nauczania w gimnazjum ] UR]NáDGHP PDWHULDáX...

Program nauczania w gimnazjum

Adam Kowal

NIEZBĘDNIK NAUCZYCIELA. HISTORIA. GIMNAZJUM

RedaktorDorota ŚlubowskaHubert Bobrowski

Redaktor technicznyMaryla Broda

Skład i łamanieGrafini

Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.Warszawa 2013

ISBN 978-83-262-1964-1

© Wydawnictwo Szkolne PWN 3

I. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU1

Realizacja zadań wynikających z programu nauczania historii w gimnazjum dla klas I–III pozwoli uczniom na zdobycie wiedzy i umiejętności historycznych obejmujących okres od pradziejów do I wojny światowej (określo-nych w podstawie programowej). Pozostałe wiadomości i umiejętności uczniowie mają zdobyć dopiero w szkole ponadgimnazjalnej.

Nauczanie historii w gimnazjum opierać się będzie na trzech podstawowych celach kształcenia, którymi są:• chronologia historyczna,• analiza i interpretacja historyczna,• tworzenie narracji historycznej.

Po ukończeniu kursu historii na poziomie gimnazjum uczeń powinien:• umiejscawiać postaci i wydarzenia w czasie historycznym; opisywać relacje człowieka z przyrodą; określać

jego miejsce w społeczności lokalnej, ojczyźnie, przynależność do kręgu kulturowego, relacje z innymi naro-dami i religiami,

• sytuować zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni, odnajdywać związki między przeszłością a te-raźniejszością i ich następstwa, dostrzegać ciągłość i zmienność historii,

• wykorzystywać swoją wiedzę do powiązania zjawisk historycznych z zakresu dziejów powszechnych z histo-rią Polski,

• rozpatrywać wydarzenia w związkach przyczynowo-skutkowych,• znać, oceniać i interpretować fakty historyczne,• umieć docierać do różnego rodzaju źródeł historycznych, pozyskiwać z nich informacje, porównywać je,

interpretować i formułować wnioski.Prezentowany program jest kursem chronologicznym i obejmuje okres od czasów najdawniejszych do I woj-

ny światowej. Ramy chronologiczne, które proponuję w realizacji programu są następujące:

• klasa I – od czasów najdawniejszych do końca panowania dynastii Piastów,• klasa II – od końca XIV wieku do końca wieku XVIII,• klasa III – cały wiek XIX do I wojny światowej.

W oddzielnym wierszu tabeli (dotyczy to podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN) zaznaczono mate-riał, który nauczyciel może pominąć bez szkody dla realizacji podstawy programowej. Program jest skorelowany z podręcznikami Wydawnictwa Szkolnego PWN i został skonstruowany tak, by stanowił podróż przez zmienia-jącą się w czasie cywilizację i kulturę, z pokazaniem ciągłości rozwoju cywilizacji i jej znaczenia dla świadomo-ści współczesnych. Dzieje Polski przedstawiono jako fragment szerszych procesów ogólnoeuropejskich i świato-wych. Duży nacisk położono na wykształcenie u uczniów umiejętności samodzielnego formułowania ocen i ich uzasadnienia (znajdowania odpowiednich argumentów), dyskusji oraz analizy tekstu.

II. CELE NAUCZANIA

Celem nauczania historii w szkole jest kształtowanie świadomości historycznej ucznia poprzez kształcenie my-ślenia, rozwijanie umiejętności intelektualnych, które dadzą mu możliwość samodzielnego poszukiwania i po-głębiania wiedzy historycznej. Dzięki zapoznaniu się z dziejami państwa i narodu polskiego rozpatrywanego na tle wydarzeń w Europie i świecie, uczeń zrozumie wydarzenia, które miały miejsce dawniej i dziś. A są to prze-cież zadania stawiane nauczaniu historii w gimnazjum.

Można to osiągnąć poprzez cele szczegółowe, etapowe i finalne. Cele ogólne i etapowe są pomocne w two-rzeniu celów szczegółowych. Poznawanie historii powinno odbywać się zarówno poprzez znajomość historii narodowej, powszechnej, jak również najważniejszych wydarzeń z historii regionalnej i lokalnej. Przy realizacji programu należy zwrócić szczególną uwagę na:• budzenie zainteresowania dorobkiem kulturowym i cywilizacyjnym ludzkości,• dostrzeganie związków pomiędzy „dużą” (dzieje Polski i historia powszechna) i „małą” (dzieje regionu) historią,• przedstawienie najważniejszych faktów historycznych, ich genezy i skutków,• przedstawienie życia i działalności ludzi tworzących historię regionalną, narodową i powszechną, znajomość

najważniejszych etapów rozwoju społeczeństwa,

1 Program opracowano na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

© Wydawnictwo Szkolne PWN4

• określenie wkładu państw i narodów w tworzenie kultury światowej oraz ich wpływu na dorobek Polski i re-gionu,

• periodyzację dziejów i pojęcie czasu w historii, umowności przyjmowanych cezur między epokami.Należy pamiętać również o:• pogłębianiu rozumienia pojęć i wartości niezbędnych do zrozumienia życia politycznego, gospodarczego

i społecznego,• rozumienia wpływu przeszłości na teraźniejszość,• rozwijaniu praktycznych umiejętności pozwalających uczniowi na samodzielną pracę z materiałem źródło-

wym (pozyskiwanie informacji ze źródła). Należy wykształcić w uczniach umiejętność rozpoznawania róż-nych typów źródeł oraz samodzielnego uzupełniania wiedzy o historii Polski, historii regionalnej i historii powszechnej.

Należy pamiętać również o rozwijaniu w uczniach:• umiejętności myślenia historycznego i krytycyzmu (np. wobec uprzedzeń i nieracjonalnych argumentów),• dostrzegania w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej i oceniającej,• formułowania wniosków, uzasadniania własnego sądu oraz prowadzenia dyskusji.Nie można zapomnieć o kształceniu cech i umiejętności typowo historycznych:• analizy i syntezy materiału historycznego, wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych,• odczytywania i interpretacji źródeł historycznych,• precyzyjnego formułowaniu wniosków, • tworzenia ciągów chronologicznych (kategorie przyczyn i skutków, kategorie: przed, równolegle, po),

Uczeń, poznając historię, obcuje z przeszłością, dlatego też należy rozwijać u niego samodzielność myślenia, poszanowania poglądów innych, jak również kształtować i pogłębiać postawę patriotyczną poprzez:• poszanowanie dorobku ludzkości, • poszanowanie tradycji, zabytków i obyczajów,• tolerancję dla innych kultur, wyznań i narodów,• emocjonalny stosunek do dziejów ojczystych, • wykształcenie więzi ze społecznością lokalną, regionalną, ojczystą, kręgiem kultury europejskiej.

III. WSKAZÓWKI DO REALIZACJI PROGRAMU

Uwagi dotyczące konstrukcji rozkładu materiału i metod pracyPropozycje programowe stanowią podstawę do opracowania szczegółowego rozkładu materiału.

Program, skonstruowany według układu chronologicznego, daje możliwość takiego podziału jednostek lek-cyjnych, aby można było przesuwać tematy, ewentualnie rozszerzać poszczególne hasła programowe. Dodatko-wo przy konstrukcji programu wzięto pod uwagę powiązania z innymi przedmiotami. Chodzi głównie o korela-cję z językiem polskim, sztuką, geografią i wychowaniem obywatelskim.

Konstruując rozkład materiału dopuszczalne, a nawet wskazane jest poszerzenie go o treści regionalne i wiadomości dotyczące najbliższej okolicy. Obok tematów powinny znaleźć się cele lekcji w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw. Ważne jest, aby w rozkładzie znalazły się propozycje literatury, źródeł oraz różnych środ-ków dydaktycznych pomocnych w realizacji celów operacyjnych lekcji (literaturę i źródła nauczyciel powinien dobrać indywidualnie w zależności od zainteresowań uczniów).

Obecnie kładzie się duży nacisk na pracę z wykorzystaniem różnorodnych środków dydaktycznych i metod pracy, w tym aktywnych. Dużą uwagę należy przywiązać do samodzielnej pracy ucznia pod kierunkiem nauczy-ciela. Uczeń powinien sam rozwiązywać proste i złożone problemy, pracować z różnymi typami źródeł histo-rycznych. W trakcie lekcji powinno się wykorzystywać środki audiowizualne, metody dramy, inscenizacji, me-tody symulacyjne, gry dydaktyczne. Należy pamiętać o konieczności pracy z mapą.

Praca domowa nie może być tylko uzupełnieniem wiedzy poznanej na lekcji, ale powinna uczyć rozpozna-wania różnych typów źródeł historycznych, pozyskiwania z nich informacji, łączenia ich i formułowania wnio-sków, a także uzasadnienia własnego stanowiska. Przy realizacji haseł programowych związanych z historią regionalną i lokalną, należy skorzystać z możliwości poznawczych, jakie daje wycieczka do muzeum.

Kryteria ocenyOcena jest obrazem pracy ucznia na lekcji i w domu. Z jednej strony pełni ona funkcję motywacyjną, z drugiej zaś powinna określać umiejętności, które uczeń opanował, oraz wiedzę, którą zdobył i potrafi zastosować w sytu-acjach prostych i problemowych. Uczeń w ciągu roku szkolnego zdobywa oceny cząstkowe. Najczęściej są to oceny z pracy z mapą, zadań domowych, sprawdzianów nauczycielskich i aktywności na lekcji.


Uczeń gimnazjum powinien rozwijać umiejętność pisania prac historycznych, referatów, przygotowania dyskusji, wywiadu, prezentacji, krótkiej notatki. Te umiejętności mogą być również oceniane. W tym wypadku przy ocenie należy brać pod uwagę poprawność merytoryczną, strukturę pracy, dobór materiałów (źródeł i opracowań), łączenie faktów pozyskanych z różnych źródeł. Dużą rolę odgrywa tutaj korelacja z językiem polskim.

Biorąc pod uwagę umiejętności i wiedzę ucznia, ocenę:• celującą powinien otrzymać uczeń, który opanował wiedzę wykraczającą poza obowiązujący program, był

uczestnikiem olimpiad i konkursów, co najmniej na szczeblu rejonowym, aktywnie uczestniczył w pracy po-zalekcyjnej,

• bardzo dobrą powinien otrzymać uczeń, który opanował program nauczania, brał aktywny udział w pracy pozalekcyjnej, był uczestnikiem konkursów historycznych przynajmniej na szczeblu szkolnym,

• dobrą powinien otrzymać uczeń, który opanował program, lecz nie wykracza poza niego, realizuje zadania wynikające z obowiązku szkolnego i programu nauczania,

• dostateczną powinien otrzymać uczeń, który opanował podstawowe umiejętności i wiadomości wynikające z programu,

• dopuszczającą powinien otrzymać uczeń, który ma trudności w opanowaniu materiału objętego programem nauczania, lecz z pomocą klasy i nauczyciela jest w stanie wykorzystać swoją wiedzę w prostych sytua cjach,

• niedostateczną powinien otrzymać uczeń, który nie opanował materiału objętego programem nauczania i ma lekceważący stosunek do przedmiotu.

Wystawiając ocenę niedostateczną, należy brać pod uwagę zarówno zdolności i umiejętności ucznia, jak i jego możliwości, a także zainteresowania.

Procedury osiągania celówOsiąganie celów dydaktyczno-wychowawczych programu będzie przebiegało inaczej niż na poziomie szkoły podstawowej. Jest to związane ze specyfiką nauczania w gimnazjum. Uczniowie na tym etapie edukacji mają od 13 do 15 lat. Jest to okres przyspieszonego rozwoju biologicznego, fizycznego i umysłowego, dodatkowo charak-teryzujący się różnicami w indywidualnym rozwoju biofizycznym i emocjonalnym oraz na poziomie systemu wartości. Dlatego też konieczne jest indywidualne podejście do każdego ucznia. Z powodu takiego postrzegania odbiorcy wiedzy i umiejętności historycznych, należy kształtować u uczniów postawy:• umiejętności obiektywnego spojrzenia na postawy ludzi i wydarzenia niedające się jednoznacznie wyjaśnić,• poszanowania tradycji zabytków,• solidarności i aktywności społecznej,• umiejętność pracy ze źródłem.

Po ukończeniu kursu historii na poziomie gimnazjum uczeń powinien:• umiejscawiać postaci i wydarzenia w czasie historycznym; opisywać relacje człowieka z przyrodą; określać

jego miejsce w społeczności lokalnej, ojczyźnie, przynależność do kręgu kulturowego, relacje z innymi naro-dami i religiami,

• sytuować zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni, odnajdywać związki między przeszłością a teraź-niejszością i ich następstwa, dostrzegać ciągłość i zmienność historii,

• wykorzystywać swoją wiedzę do powiązania zjawisk historycznych z zakresu dziejów powszechnych z histo-rią Polski,

• rozpatrywać ciąg wydarzeń w związkach przyczynowo-skutkowych,• znać, oceniać i interpretować fakty historyczne,• rozpoznawać różnego rodzaju źródła historyczne, pozyskiwać z nich informacje, łączyć je i interpretować.

Aby uzyskać taki efekt pracy, należy w edukacji historycznej zastosować różnorakie strategie i metody edu-kacyjne. Najodpowiedniejsze będą te, które aktywizują uczniów (nauczanie problemowe, badanie historyczne, dyskusja, samodzielna praca ze źródłem, gry dydaktyczne). Pamiętać jednak należy, że obecnie mówi się w dy-daktyce o tym, iż należy łączyć metody w spójny system, stosując wiele z nich w czasie jednej jednostki lekcyjnej. W zależności od metod i realizowanych treści należy stosować różnorakie środki dydaktyczne (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, tekst źródłowy, mapę, schemat, film, programy komputerowe, relikty przeszłości), pamiętając równocześnie, że należy je dostosować do stopnia rozwoju intelektualnego ucznia.

Edukacja historyczna ma miejsce nie tylko podczas lekcji historii, ale i podczas lekcji innych przedmiotów. Korzyści dla procesu nauczania daje współdziałanie nauczycieli historii, języka polskiego, geografii, edukacji obywatelskiej czy sztuki. Dzięki takiemu rozwijaniu aktywności uczniów proces edukacji staje się pełniejszy i wszechstronniejszy i daje możliwości uczenia się poprzez poznawanie, przyswajanie i przeżywanie.


IV. ZAMIERZONE CELE I OSIĄGNIĘCIA REALIZOWANENA KAŻDYM POZIOMIE

Po opanowaniu wiadomości z zakresu kolejnych epok historycznych uczeń gimnazjum powinien znać i rozu-mieć wymienione niżej treści nauczania i posiąść umiejętności:

I. Najdawniejsze dzieje ludzkość. Uczeń:

• posługuje się osią czasu, na której potrafi zaznaczyć najstarsze ślady życia człowieka na Ziemi,• opisuje i tłumaczy zależności między warunkami życia człowieka pierwotnego a środowiskiem geograficz-

nym, • porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i zna skutki przyjęcia trybu osiadłego przez człowieka oraz

wpływ rozwoju cywilizacyjnego na organizację społeczności ludzkich.

II. Starożytność. Uczeń:

• lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje Bliskiego Wschodu: Egipt i Mezopotamię,• potrafi omówić zasady władzy despotycznej i jej wpływ na strukturę społeczeństwa egipskiego,• potrafi scharakteryzować system wierzeń w Egipcie,• umie rozpoznawać typy pisma wykształcone na terenie Egiptu i Mezopotamii i wyjaśnić znaczenie pisma

i prawa w procesie powstawania państw,• opisuje główne zasady i symbole judaizmu, wskazuje na różnice między politeizmem a monoteizmem,• potrafi wskazać na mapie Grecję i opisać wpływ środowiska geograficznego na jej gospodarkę i rozwój poli-

tyczny,• płynnie porusza się w obrębie pojęcia: grecka polis,• rozróżnia formy ustrojowe i warstwy społeczne w starożytnej Grecji z uwzględnieniem Aten peryklejskich

i Sparty,• zna mity, bóstwa greckie i ich atrybuty,• potrafi wyjaśnić znaczenie i rolę sportu w życiu starożytnych Greków,• wskazuje elementy integrujące starożytnych Greków (język, system wierzeń, teatr, igrzyska olimpijskie),• potrafi wskazać osiągnięcia myśli greckiej oraz jej elementy we współczesności,• potrafi wykazać i rozumie, że cechą starożytnych cywilizacji była ich wielokulturowość,• umie scharakteryzować środowisko geograficzne Italii,• umiejscawia w czasie i charakteryzuje organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie, • zna mechanizmy sprawowania władzy w republice rzymskiej i cesarstwie,• potrafi wyjaśnić przyczyny i skutki ekspansji Rzymu, stosunek do ludów podbitych i niewolników,• potrafi rozróżnić elementy kultury przejęte przez Rzymian oraz potrafi wskazać ich własne osiągnięcia,• wskazuje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które wpływają na cywilizację współczesną,• dostrzega rolę różnych grup społecznych w tworzeniu dorobku państwa,• potrafi wskazać przyczyny rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa oraz opisać etapy jego rozwoju, • przy pomocy mapy analizuje przyczyny podziału i upadku cesarstwa rzymskiego (potrafi rozróżnić przyczyny

zewnętrzne i wewnętrzne).

III. Średniowiecze. Uczeń:

• umiejscawia w czasie i przestrzeni zasięg i kierunki podbojów arabskich,• opisuje podstawowe zasady i symbole islamu,• umiejscawia w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyńskie i charakteryzuje jego rolę jako kontynuatora cesar-

stwa rzymskiego, • potrafi wskazać osiągnięcia kultury bizantyńskiej i arabskiej,• umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karo-

liński,• charakteryzuje idee uniwersalne cesarstwa Ottona III,• opisuje relacje między władzą cesarską a papieską w X XI wieku,• potrafi określić, kiedy i w jakich okolicznościach powstało Państwo Kościelne, • charakteryzuje znaczenie chrystianizacji Słowian,• przy pomocy różnych źródeł potrafi przedstawić informacje na temat polityki pierwszych Piastów w dziedzi-

nie organizacji państwa polskiego,• potrafi wyjaśnić znaczenie piastowskich koronacji królewskich,• na przykładzie państwa pierwszych Piastów wskazuje cechy monarchii patrymonialnej,


• wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła,• opisuje przyczyny i skutki rozłamu w Kościele (schizmy w 1054 roku),• opisuje typowe instytucje systemu lennego,• potrafi wskazać elementy kultury rycerskiej,• wyjaśnia pojęcie stanów i zasady podziałów społecznych w średniowieczu,• potrafi scharakteryzować i ocenić okres, w którym nastąpił rozpad władzy centralnej i podział Polski na

dzielnice,• wyjaśnia zasady nowego prawa osadniczego oraz potrafi wskazać ich znaczenie dla rozwoju gospodarczego,• potrafi odtworzyć układ miasta średniowiecznego oraz opisać organizację i życie jego mieszkańców, a także

funkcje gospodarcze i kulturowe miast,• potrafi na przykładzie własnego regionu rozróżnić style architektury średniowiecznej,• operując przykładami, umie wskazać związki między historią powszechną, narodową i regionalną,• porządkuje i umiejscawia w czasie wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi,• umie wskazać osiągnięcia Kazimierza Wielkiego w polityce wewnętrznej i zagranicznej,• podaje przyczyny i następstwa unii Polski i Litwy, • charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego,• potrafi wskazać osiągnięcia kulturalne średniowiecza i ich elementy we współczesnej kulturze.

IV. Czasy nowożytne. Uczeń:

• umie wskazać przyczyny wielkich odkryć geograficznych, sytuuje je w czasie i przestrzeni,• potrafi ocenić skutki konfrontacji dwóch cywilizacji,• potrafi wyjaśnić źródła, scharakteryzować cechy i ocenić wartości kultury renesansu, a także wskazać obiek-

ty sztuki renesansowej na terenie ziem polskich z uwzględnieniem własnego regionu,• wskazuje przyczyny i skutki rozłamu w Kościele zachodnim,• wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego,• potrafi opisać funkcjonowanie państwa polskiego w okresie demokracji szlacheckiej (instytucje ustrojowe

i ich kompetencje, stanowienie prawa, organizację samorządu szlacheckiego),• zna i potrafi ocenić skutki unii realnej dla dalszych losów Polski i Litwy; wskazuje na mapie terytorium

Rzeczpospolitej Obojga Narodów,• charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i rozumie ich specyfikę na tle europej-

skim,• potrafi wskazać i ocenić czynniki mające wpływ na wzrost znaczenia szlachty oraz jej wpływ na losy Rzeczy-

pospolitej,• przedstawia zasady wolnej elekcji,• charakteryzuje cechy kultury baroku, podając przykłady architektury i sztuki we własnym regionie,• potrafi scharakteryzować stosunki Rzeczypospolitej Obojga Narodów z jej sąsiadami,• wskazuje przyczyny kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego w Rzeczypospolitej w drugiej połowie

XVII wieku, • na przykładzie Francji i Anglii charakteryzuje i porównuje główne cechy monarchii parlamentarnej i monar-

chii absolutnej,• rozumie i potrafi interpretować hasła oświecenia, potrafi wskazać próby ich realizacji w nowożytnej Europie,• porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Austrii i Rosji,• potrafi wyjaśnić przyczyny powstania oraz zasady ustrojowe Stanów Zjednoczonych, • umie wskazać zmiany ustrojowe wprowadzone w toku rewolucji francuskiej, rozumiejąc jej przyczyny i hasła

(suwerenność narodu, równość wobec prawa, oddzielenie Kościoła od państwa),• potrafi wskazać próby reform Rzeczypospolitej w XVIII wieku oraz rozumie potrzebę ich przeprowadzania,• sytuuje w czasie i przestrzeni I, II, III rozbiór Rzeczypospolitej (potrafi wskazać na mapie zmiany terytorial-

ne), potrafi wyjaśnić wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozbiorów,• potrafi, na podstawie źródła, wskazać znaczenie Konstytucji 3 maja,• zna przyczyny, znaczenie i bohaterów powstania kościuszkowskiego,• wykorzystując swoją wiedzę, może wziąć udział w historycznym sporze o przyczyny upadku Rzeczypospolitej

szlacheckiej.

V. Wiek XIX. Uczeń:

• potrafi ukazać charakter zmian w Europie w okresie przewagi Francji pod rządami Napoleona,• potrafi omówić udział Polaków w wojnach napoleońskich,• potrafi wskazać skutki okresu napoleońskiego dla Francji, Polski, Europy,• potrafi przedstawić zasady i ocenić postanowienia kongresu wiedeńskiego, a także ich wpływ na kształtowa-

nie się nowego porządku w Europie, uwzględniając jego decyzje w sprawie polskiej,


• wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w pierwszej połowie XIX wieku,

• charakteryzuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX wieku i następstwa społeczne i ekonomiczne ich za-stosowania,

• potrafi scharakteryzować główne cechy i ocenić skutki rewolucji przemysłowej,• na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych i statystycznych opisuje zmiany życia różnych grup społecz-

nych,• porównuje warunki polityczne, społeczne i gospodarcze na ziemiach polskich wcielonych do państw zabor-

czych,• zna i potrafi scharakteryzować przyczyny i skutki polskich powstań narodowych,• potrafi omówić rolę Kościoła w walce o zachowanie tożsamości narodowej,• potrafi zaprezentować i ocenić programy partii i ugrupowań politycznych, wykorzystując do tego różne źró-

dła,• charakteryzuje proces demokratyzacji życia politycznego,• potrafi wskazać nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe,• dostrzega podobieństwa i różnice w procesie zjednoczenia Włoch i Niemiec,• potrafi wyjaśnić przyczyny i wskazać zasięg i skutki ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku, • potrafi wskazać nowe zjawiska w sztuce oraz ich twórców,• zna i rozumie przyczyny oraz charakter I wojny światowej,• charakteryzuje specyfikę działań wojennych z uwzględnieniem nowych środków technicznych,• potrafi wyjaśnić sytuację polityczną dotyczącą sprawy polskiej w I wojnie światowej,• wyjaśnia przyczyny i okoliczności wybuchu rewolucji lutowej i październikowej, a także opisuje ich bezpo-

średnie następstwa dla Rosji oraz Europy; opisuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.

Ponadto uczeń operuje pojęciami, terminami i datami:kultura, cywilizacja, rewolucja neolityczna, irygacja, państwo, monarchia, imperium, politeizm, monoteizm, faraon, piramida, judaizm, Biblia, polis, obywatel, oligarchia, hoplita, falanga, geruzja, efor, ostracyzm, konsul, cenzor, pretor, edyl, kwestor, legion, gladiator, pryncypat, cesarstwo, romanizacja, chrześcijaństwo, Dekalog, Mesjasz, menora, barbarzyńca, demokracja, mit, olimpiada, miasto-państwo, republika, biskup, islam, Koran, dżihad, hidżra, meczet, feudalizm, chrystianizacja, dynastia, koronacja, lenn, senior, inwestytura, schizma, ekskomunika, cezaropapizm, uniwersalizm, pańszczyzna, renta feudalna, Słowianie, ród, opole, gród, rajca, burmistrz, ratusz, patrycjat, pospólstwo, plebs, statut, starosta, unia personalna, unia realna, sztuka gotycka, sztuka romańska, barok, uniwersytet, elekcja, folwark, humanizm, insurekcja, konstytucja, liberum veto, ma-nufaktura, pańszczyzna, folwark, reformacja, kontrreformacja, renesans, rewolucja, sejm, senat, konstytucja, sobór, tolerancja, uniwersał, abdykacja, autonomia, branka, emigracja, emisariusz, germanizacja, rusyfikacja, kapitalizm, kolonializm, legitymizm, nacjonalizm, opozycja, praca organiczna, proletariat, rabacja, restauracja, rewolucja przemysłowa, socjalizm, Święte Przymierze, uwłaszczenie, ententa, trójprzymierze, trójporozumie-nie, bolszewik, 776 r. p.n.e., 753 r. p.n.e., 476 r., 966 r., 1000 r., 1025 r., 1109 r., 1138 r., 1226 r., 1241 r., 1320 r., 1364 r., 1385 r., 1410 r., 1444 r., 1453 r., 1466 r., 1492 r., 1515 r., 1525 r., 1526 r., 1569 r., 1683 r., 1772 r., 14.07.1789 r., 3.05.1791 r., 1793 r., 1794 r., 1795 r., 1797 r., 1807 r., 1809 r., 1815 r., 1830 r., 1846 r., 1848 r., 1863 r., 1905 r., 1914 1918 r., 1917, 11.11.1918 r.


RO

ZKŁA

D M

ATER

IAŁU

NAU

CZA

NIA

W G

IMN

AZJ

UM

DO

SER

II H

ISTO

RIA

WYD

AWN

ICTW

A S

ZKO

LNEG

O P

WN

Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

KLA

SA I

1.C

zym

jest

his

tori

a?•

spra

wy

orga

niza

cyjn

e,•

hist

oria

jako

nau

ka,

• źr

ódła

his

tory

czne

,•

chro

nolo

gia

w h

isto

rii,

• pe

riod

yzac

ja d

ziej

ów.

• hi

stor

ia, h

isto

riog

rafi

a,

źród

ło h

isto

rycz

ne,

chro

nolo

gia,

pe

riod

yzac

ja, e

poka

, er

a, w

iek,

cez

ura.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

jęci

ami,

• om

awia

pod

ział

dzi

ejów

św

iata

(p

odaj

e ce

zury

),•

rozu

mie

zna

czen

ie ź

róde

ł hi

stor

yczn

ych

w r

ekon

stru

owan

iu

proc

esu

hist

oryc

zneg

o,•

okre

śla

chro

nolo

gię

wyd

arze

ń,•

rozu

mie

pro

cesy

prz

yczy

now

o--s

kutk

owe.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

PRADZIEJE

2.A

fryk

a –

kole

bka

ludz

kośc

i•

ewol

ucja

czł

owie

ka,

• A

fryk

a –

kole

bką

czło

wie

ka,

• śr

odow

isko

nat

ural

ne

a ew

oluc

ja,

• po

cząt

ki d

ziej

ów

czło

wie

ka w

spół

czes

nego

.

• pa

leol

it, n

eolit

, ew

oluc

ja, H

omo

sapi

ens,

aust

ralo

pite

k,

nean

dert

alcz

yk,

czło

wie

k zr

ęczn

y,

czło

wie

k w

ypro

stow

any,

„p

ożeg

nani

e z

Afr

yką”

–

mig

racj

e cz

łow

ieka

w

spół

czes

nego

.

• ro

zum

ie p

roce

s ew

oluc

ji ga

tunk

u lu

dzki

ego,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

potr

afi p

osłu

giw

ać s

ię m

apą,

• po

traf

i kor

zyst

ać z

e źr

ódeł

hi

stor

yczn

ych.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

oś c

zasu

3.R

ewol

ucja

neo

lityc

zna

– od

łow

ców

- -z

bier

aczy

do

pier

wsz

ych

roln

ików

• m

yśliw

i i z

bier

acze

,•

rew

oluc

ja n

eolit

yczn

a,•

gosp

odar

ka w

ytw

órcz

a,•

rozw

ój i

znac

zeni

e m

owy,

• w

pływ

klim

atu

na r

ozw

ój

osad

nict

wa,

• Ż

yzny

Pół

księ

życ,

• re

wol

ucja

neo

lityc

zna

– up

raw

a, h

odow

la,

rzem

iosł

o,•

gosp

odar

ka w

ytw

órcz

a,•

roln

ictw

o na

tere

nie

Euro

py,

• w

arun

ki ż

ycia

w n

eolic

ie,

• po

cząt

ki m

etal

urgi

i.

• ep

oka

kam

ienn

a,•

rew

oluc

ja n

eolit

yczn

a,

brąz

, Żyz

ny P

ółks

ięży

c,•

gosp

odar

ka w

ytw

órcz

a,

meg

alit

y.

• po

rów

nuje

koc

zow

nicz

y tr

yb ż

ycia

z

osia

dłym

,•

wyj

aśni

a za

leżn

ości

pom

iędz

y śr

odow

iski

em n

atur

alny

m

a w

arun

kam

i życ

ia,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

rozu

mie

zna

czen

ie r

ewol

ucji

neol

ityc

znej

,•

rozu

mie

i po

traf

i wyj

aśni

ć zn

acze

nie

umie

jętn

ości

mow

y,•

wyk

azuj

e zw

iązk

i mię

dzy

zmia

nam

i klim

atyc

znym

i, a

zmia

nam

i war

unkó

w ż

ycia

cz

łow

ieka

,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

ilust

racj

e


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

PRADZIEJE•

poró

wnu

je t

ryb

życi

a pi

erw

szyc

h lu

dzi,

• pr

ezen

tuje

i w

yjaś

nia

zmia

ny, k

tóre

to

war

zysz

yły

prze

jści

u cz

łow

ieka

do

gos

poda

rki w

ytw

órcz

ej,

• w

skaz

uje

korz

yści

, któ

re p

rzyn

iosł

o cz

łow

ieko

wi u

dom

owie

nie

zwie

rząt

.

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

poc

zątk

ach

czło

wie

ka. W

skaz

anie

naj

waż

niej

szyc

h po

jęć

z te

go o

kres

u. Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

STAROŻYTNOŚĆ

4.C

ywili

zacj

a m

ezop

otam

ska

• po

wst

anie

cyw

iliza

cji,

• pi

erw

sze

mia

sta

jako

ce

ntra

życ

ia s

połe

czne

go

i kul

turo

weg

o,•

rew

oluc

ja u

rban

isty

czna

,•

pow

stan

ie p

ism

a,•

pier

wsz

e im

peri

a.

• ro

lnic

two

iryg

acyj

ne,

pańs

two,

mon

arch

ia,

mia

sto-

pańs

two,

im

peri

um, c

ywili

zacj

e,

Sum

mer

owie

, zig

gura

t, 30

00 r.

p.n

.e,

539

r. p.

n.e.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

taro

żytn

e m

iast

a--p

ańst

wa,

• po

traf

i prz

edst

awić

głó

wne

za

dani

a w

ładc

y w

sta

roży

tnym

pa

ństw

ie,

• um

iejs

caw

ia w

cza

sie

i prz

estr

zeni

hi

stor

yczn

ej s

taro

żytn

e cy

wili

zacj

e.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

teks

t źr

ódło

wy

5.W

pań

stw

ie fa

raon

a•

pow

stan

ie c

ywili

zacj

i eg

ipsk

iej,

• w

ładz

a fa

raon

a,•

społ

ecze

ństw

o eg

ipsk

ie,

• re

ligia

w E

gipc

ie.

• fa

raon

, hie

rogl

ify, u

rzęd

-ni

cy, w

ezyr

, kap

łani

, pi

ram

ida,

sar

kofa

g, m

u-m

ia, b

alsa

mow

anie

, po

litei

zm, T

utan

cham

on,

3000

r. p

.n.e

., 52

5 r.

p.n.

e.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

truk

turę

sp

ołec

zeńs

twa

w E

gipc

ie,

• ch

arak

tery

zuje

sys

tem

wie

rzeń

w

Egi

pcie

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

6.St

aroż

ytny

Izr

ael

i rel

igia

m

onot

eist

yczn

a

• Bi

blia

,•

Heb

rajc

zycy

,•

Moj

żesz

,•

pańs

two

Daw

ida,

• pr

oroc

y,•

niew

ola

babi

lońs

ka,

• po

dbój

Pal

esty

ny.

• Pa

lest

yna,

Żyd

zi, J

ahw

e,

Mes

jasz

, mon

otei

zm,

Bibl

ia, S

tary

i N

owy

Test

amen

t, d

iasp

ora,

m

enor

a, s

ynag

oga,

ju

daiz

m, s

zaba

s,

Talm

ud, A

brah

am,

Daw

id, S

alom

on,

Moj

żesz

, 102

0 r.

p.n.

e.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

zna

głów

ne z

asad

y ju

daiz

mu,

• po

traf

i sch

arak

tery

zow

ać

pods

taw

owe

sym

bole

juda

izm

u,•

potr

afi w

yjaś

nić

różn

ice

pom

iędz

y po

litei

zmem

a

mon

otei

zmem

,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne


STAROŻYTNOŚĆ

• po

traf

i sys

tem

atyz

ować

w

ydar

zeni

a w

edłu

g na

stęp

stw

w

cza

sie,

• po

traf

i ana

lizow

ać fr

agm

enty

Bib

lii.

7.O

siąg

nięc

ia

pier

wsz

ych

cyw

iliza

cji.

Pism

o i p

raw

o w

pań

stw

ach

Blis

kieg

o W

scho

du

• pi

smo

klin

owe,

• pi

smo

hier

oglif

iczn

e,•

praw

o H

amm

urab

iego

.

• pi

smo

ideo

graf

iczn

e,

pism

o kl

inow

e,

hier

oglif

y, p

ism

o hi

erat

yczn

e, s

tela

, H

amm

urab

i.

• ro

zpoz

naje

rod

zaje

pis

ma,

• po

traf

i wsk

azać

mat

eria

ły

piśm

ienn

e st

osow

ane

w E

gipc

ie

i Mez

opot

amii,

• w

yjaś

nia

znac

zeni

e pi

sma

w fu

nkcj

onow

aniu

pań

stw

a,•

zna

pods

taw

ową

zasa

dę p

raw

a H

amm

urab

iego

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

pie

rwsz

ych

cyw

iliza

cjac

h Bl

iski

ego

Wsc

hodu

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

8.G

recj

a i M

orze

Śr

ódzi

emne

– k

oleb

ka

cyw

iliza

cji

euro

pejs

kiej

• tw

órcy

cyw

iliza

cji

euro

pejs

kiej

,•

war

unki

nat

ural

ne

star

ożyt

nej G

recj

i,•

pism

o al

fabe

tycz

ne,

• al

fabe

t ła

cińs

ki,

• pi

enią

dz.

• H

ella

da, H

elle

now

ie,

pism

o al

fabe

tycz

ne,

mia

sto-

pańs

two.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a w

pływ

śro

dow

iska

na

gosp

odar

kę s

taro

żytn

ej G

recj

i,•

rozp

ozna

je t

ypy

pism

a w

ystę

pują

ce

w s

taro

żytn

ej G

recj

i,•

potr

afi s

yste

mat

yzow

ać

wyd

arze

nia

wed

ług

nast

ępst

w

w c

zasi

e.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

atla

s hi

stor

yczn

y•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• w

ielk

a ko

loni

zacj

a•

Feni

cjan

ie

9.Po

lis –

wsp

ólno

ta

obyw

atel

i•

mia

sta

grec

kie,

• ży

cie

w m

iast

ach,

• po

lis –

wsp

ólno

ta

obyw

atel

ska,

• zg

rom

adze

nie

obyw

atel

skie

i ur

zędn

icy,

• us

troj

e po

lityc

zne.

• po

lis, z

grom

adze

nie

obyw

atel

skie

, ust

rój

olig

arch

iczn

y,

dem

okra

cja,

hop

lita,

fa

lang

a, w

yroc

znia

, Py

tia,

sym

pozj

on,

urzę

dnik

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

potr

afi s

yste

mat

yzow

ać

wyd

arze

nia

wed

ług

nast

ępst

w

w c

zasi

e,•

char

akte

ryzu

je s

praw

owan

ie

wła

dzy

i org

aniz

ację

spo

łecz

ną,

• w

skaz

uje

różn

ice

pom

iędz

y ar

ysto

krac

ją a

res

ztą

społ

ecze

ństw

a,•

rozp

ozna

je h

oplit

ę i p

otra

fi o

pisa

ć fa

lang

ę.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

10.

Spar

ta•

pow

stan

ie S

part

y,•

wyc

how

anie

spa

rtań

skie

,•

ustr

ój S

part

y.

• ef

or, S

part

a,

Lace

dem

ończ

ycy,

pe

rioj

kow

ie, h

eloc

i,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

podr

ęczn

ik•

zesz

yt ć

wic

zeń

• te

kst

źród

łow

y


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

STAROŻYTNOŚĆge

ruzj

a, w

ycho

wan

ie

spar

tańs

kie.

• po

traf

i sys

tem

atyz

ować

wyd

arze

nia

wed

ług

nast

ępst

w w

cza

sie,

• ch

arak

tery

zuje

spr

awow

anie

w

ładz

y i o

rgan

izac

ję s

połe

czną

w

Spa

rcie

.

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

11.

Dem

okra

cja

ateń

ska

• sp

ołec

zeńs

two

ateń

skie

,•

refo

rmy

Solo

na,

• re

form

y K

lejs

tene

sa,

• de

mok

racj

a at

eńsk

a w

cza

sach

Per

ykle

sa•

Zw

iąze

k M

orsk

i i p

owst

anie

impe

rium

at

eńsk

iego

.

• A

ttyk

a, d

emok

racj

a,

Zgr

omad

zeni

e Lu

dow

e,

Rad

a Pi

ęciu

set,

ago

ra,

stra

teg,

ost

rako

n,

ostr

acyz

m, S

olon

, Pe

rykl

es, K

lejs

tene

s,

V w

. p.n

.e.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

potr

afi s

yste

mat

yzow

ać

wyd

arze

nia

wed

ług

nast

ępst

w

w c

zasi

e,•

char

akte

ryzu

je s

praw

owan

ie

wła

dzy

i org

aniz

ację

spo

łecz

ną

w A

tena

ch.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• re

form

y So

lona

i K

lejs

tene

sa,

• Z

wią

zek

Mor

ski

12.

Woj

ny g

reck

o-pe

rski

e•

pow

stan

ie i

rozw

ój

impe

rium

per

skie

go,

• gr

ecki

e m

iast

a-pa

ństw

a w

obec

pan

owan

ia

pers

kieg

o,•

wyp

raw

a D

ariu

sza,

• w

ypra

wa

Kse

rkse

sa,

• Z

wią

zek

Mor

ski,

• w

ojna

pel

opon

eska

.

• 50

0 r.

p.n.

e., 4

90 r.

p.n

.e.,

480

r. p.

n.e.

, 479

r. p

.n.e

., 43

1 r.

p.n.

e., 4

04 r.

p.n

.e.,

satr

apie

, sat

rapo

wie

, po

wst

anie

, Cyr

us,

Dar

iusz

, Kse

rkse

s,

Milt

iade

s, L

eoni

das,

Te

mis

tokl

es, Z

wią

zek

Mor

ski.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i, •

okre

śla

chro

nolo

gię

wyd

arze

ń,•

omaw

ia o

rgan

izac

ję p

ańst

wa

pers

kieg

o,•

prze

dsta

wia

prz

yczy

ny, p

rzeb

ieg

i sku

tki w

ojen

per

skic

h,•

potr

afi p

osłu

giw

ać s

ię m

apą.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• at

las

hist

oryc

zny

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

13.

Kul

tura

sta

roży

tnyc

h G

rekó

w•

wyc

how

anie

gre

ckie

,•

twór

czoś

ć H

omer

a i H

ezjo

da,

• w

yobr

ażen

ia b

ogów

gr

ecki

ch, p

olite

izm

gre

cki,

• re

ligia

oby

wat

elsk

a,•

filo

zofi

a.

• po

litei

zm, m

it, k

ult,

H

omer

, Hez

jod,

So

krat

es, s

ofiś

ci.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

yste

m w

ierz

eń,

liter

atur

ę i f

ilozo

fię

jako

czy

nnik

i in

tegr

ując

e st

aroż

ytny

ch G

rekó

w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

14.

Dzi

edzi

ctw

o ku

ltur

y gr

ecki

ej –

teat

r i i

grzy

ska

• te

atr

Dio

nizo

sa,

• dr

amat

ate

ński

,•

trag

edie

i ko

med

ie,

• w

ycho

wan

ie f

izyc

zne

i igr

zysk

a ol

impi

jski

e.

• ar

chon

ci, t

rage

dia,

ko

med

ia, A

jsch

ylos

, So

fokl

es, E

uryp

ides

, A

ryst

ofan

es, g

imna

zjon

, ol

impi

ada,

776

r. p

.n.e

.

• po

traf

i wyj

aśni

ć zw

iąze

k po

mię

dzy

teat

rem

a r

elig

ią

obyw

atel

ską,

• zn

a i r

ozpo

znaj

e ro

dzaj

e ut

wor

ów

dram

atyc

znyc

h,•

zna

najw

ażni

ejsz

ych

twór

ców

gr

ecki

ego

teat

ru,

• ch

arak

tery

zuje

rol

ę ig

rzys

k ol

impi

jski

ch ja

ko je

den

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne


STAROŻYTNOŚĆ

z cz

ynni

ków

inte

gruj

ącyc

h st

aroż

ytny

ch G

rekó

w,

• op

isuj

e pr

zebi

eg p

ierw

szyc

h ol

impi

ad z

uw

zglę

dnie

niem

ko

nkur

encj

i, ja

kie

były

roz

gryw

ane.

15.

Sztu

ka g

reck

a•

wzg

órze

Akr

opol

,•

porz

ądki

ar

chite

kton

iczn

e,•

zaby

tki s

ztuk

i gre

ckie

j.

• A

krop

ol, P

arte

non,

fr

yz, m

etop

y, k

olum

na

dory

cka,

kol

umna

jo

ńska

, kol

umna

ko

rync

ka.

• po

traf

i roz

pozn

ać z

abyt

ki s

ztuk

i gr

ecki

ej,

• ro

zpoz

naje

i na

zyw

a po

rząd

ki

arch

itekt

onic

zne.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

źród

ła

ikon

ogra

ficz

ne

16.

Podb

oje

Ale

ksan

dra

Mac

edoń

skie

go•

rząd

y Fi

lipa

II

i Ale

ksan

dra

Mac

edoń

skie

go,

• po

dbój

Per

sji,

• m

onar

chie

hel

leni

styc

zne.

• D

ariu

sz I

II, F

ilip

II,

Ale

ksan

der

Mac

edoń

ski,

33

8 r.

p.n.

e.,

334

r. p.

n.e.

• om

awia

pod

boje

Ale

ksan

dra

Mac

edoń

skie

go,

• pr

zeds

taw

ia p

olit

ykę

Ale

ksan

dra

wob

ec p

odbi

tych

ludó

w,

• w

ymie

nia

głów

ne o

środ

ki

i osi

ągni

ęcia

kul

tury

hel

leni

styc

znej

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

sta

roży

tnej

Gre

cji.

Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

17.

Rze

czpo

spol

ita

Rzy

mia

n•

pocz

ątki

Rzy

mu,

• le

gend

a o

zało

żeni

u R

zym

u,•

Rzy

m k

róle

wsk

i,•

repu

blik

a rz

ymsk

a.

• Fo

rum

Rom

anum

, re

publ

ika,

Zgr

omad

zeni

e Lu

dow

e, k

onsu

l, se

nat,

kom

icja

, edy

l, ce

nzor

, pr

etor

, dyk

tato

r, ku

ria,

pa

tryc

jusz

, ple

beju

sz,

tryb

un lu

dow

y,

prol

etar

iusz

, 753

r. p

.n.e

., 73

0 r.

p.n.

e., 5

09 r.

p.n

.e.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i c

hara

kter

yzuj

e sy

stem

sp

raw

owan

ia w

ładz

y w

Rzy

mie

,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i c

hara

kter

yzuj

e or

gani

zacj

ę sp

ołec

zeńs

twa

w R

zym

ie.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

18.

Rzy

m w

okr

esie

w

ielk

ich

podb

ojów

• po

dbój

Ital

ii,•

woj

ny z

Kar

tagi

ną,

• ge

ogra

ficz

ne

i eko

nom

iczn

e sk

utki

po

dboj

ów,

• or

gani

zacj

a ar

mii

rzym

skie

j.

• pr

owin

cja,

legi

onis

ta,

nam

iest

nik,

Han

niba

l, 26

4 r.

p.n.

e.,

202

r. p.

n.e.

, 149

–14

6 r.

p.n.

e.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

eksp

ansj

i R

zym

u,•

wyj

aśni

a i w

skaz

uje

skut

ki

eksp

ansj

i Rzy

mu,

• pr

zeds

taw

ia o

rgan

izac

ję a

rmii

rzym

skie

j.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• at

las

hist

oryc

zny

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

19.

Skut

ki p

odbo

jów

• sp

ołec

zeńs

two

rzym

skie

w

okr

esie

pod

bojó

w,

• ni

ewol

nict

wo,

• re

form

a ar

mii,

• ni

ewol

nict

wo,

laty

fun-

dium

, pro

leta

riat

, woj

-sk

o oc

hotn

icze

, gla

dia-

tor,

Tybe

rius

z G

rakc

hus,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

post

awy

Rzy

mia

n w

obec

ni

ewol

nikó

w i

ludó

w p

odbi

tych

,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• at

las

hist

oryc

zny


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

STAROŻYTNOŚĆ•

woj

ny d

omow

e,•

Gaj

usz

Juliu

sz C

ezar

,•

upad

ek r

epub

liki.

Juliu

sz C

ezar

, Okt

awia

n A

ugus

t, M

arek

A

nton

iusz

, Spa

rtak

us,

Brut

us, 7

4–71

r. p

.n.e

., 58

–49

r. p.

n.e.

, 31

r. p.

n.e.

• w

yjaś

nia

przy

czyn

y up

adku

re

publ

iki.

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

20.

Pier

wsz

e w

ieki

ce

sars

twa

rzym

skie

go•

now

e fo

rmy

ustr

oju

(pry

ncyp

at),

• po

dboj

e A

ugus

ta,

• ro

man

izac

ja p

row

incj

i.

• im

pera

tor,

prin

ceps

, pr

yncy

pat,

ces

arst

wo,

ro

man

izac

ja, „

pokó

j rz

ymsk

i”, O

ktaw

ian

Aug

ust,

Kla

udiu

sz,

Traj

an.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

oces

rom

aniz

acji

prow

incj

i,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i c

hara

kter

yzuj

e sp

raw

owan

ie

wła

dzy

oraz

org

aniz

ację

sp

ołec

zeńs

twa

w c

esar

stw

ie.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• at

las

hist

oryc

zny

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

21.

Kul

tura

sta

roży

tneg

o R

zym

u•

życi

e in

tele

ktua

lne

w R

zym

ie,

• w

pływ

y gr

ecki

e na

ku

ltur

ę rz

ymsk

ą,•

liter

atur

a,•

praw

o rz

ymsk

ie.

• re

tor,

praw

o X

II t

ablic

, te

rmy,

„ch

leba

i i

grzy

sk”,

am

fite

atr,

glad

iato

r, M

arek

C

ycer

on, W

ergi

liusz

, Li

wiu

sz, H

orac

y,

V w

. p.n

.e, I

I w. p

.n.e

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

potr

afi p

odać

prz

ykła

dy w

pływ

u ku

ltur

y gr

ecki

ej n

a ku

ltur

ę rz

ymsk

ą,•

potr

afi w

yjaś

nić

znac

zeni

e ok

reśl

enia

„ch

leba

i ig

rzys

k”.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

22.

W s

taro

żytn

ym

Rzy

mie

• ar

chite

ktur

a,•

życi

e co

dzie

nne,

• ro

zryw

ka.

• K

olos

eum

, For

um

Rom

anum

, Via

App

ia.

• po

traf

i opi

sać

rolę

i zn

acze

nie

Kol

oseu

m, t

erm

, łuk

u tr

ium

faln

ego,

•

potr

afi w

ymie

nić

przy

kład

y os

iągn

ięć

star

ożyt

nych

Rzy

mia

n.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

tem

at

rozs

zerz

ając

y po

dsta

wę

prog

ram

ową

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

sta

roży

tnym

Rzy

mie

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

23.

Pocz

ątki

i r

ozpr

zest

rzen

iani

e si

ę ch

rześ

cija

ństw

a

• sy

tuac

ja p

olit

yczn

a Pa

lest

yny

po r

ozpa

dzie

im

peri

um A

leks

andr

a M

aced

ońsk

iego

,•

stro

nnic

twa

relig

ijne,

• Je

zus

Chr

ystu

s i j

ego

nauk

a,•

rozp

rzes

trze

nian

ie s

ię

chrz

eści

jańs

twa,

• pr

ześl

adow

ania

ch

rześ

cija

n.

• ap

osto

ł, sy

nod,

sob

ór,

edyk

t, m

ęcze

nnic

y,

Jezu

s, K

onst

anty

, Te

odoz

jusz

, 313

r.,

392

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

hist

oryc

znej

nar

odzi

ny

i roz

prze

strz

enia

nie

się

chrz

eści

jańs

twa,

• po

traf

i wsk

azać

pow

ody

i prz

ykła

dy p

rześ

lado

wań

ch

rześ

cija

n w

pań

stw

ie r

zym

skim

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne


STAROŻYTNOŚĆ

24.

Upa

dek

cesa

rstw

a za

chod

nior

zym

skie

go

w 4

76 r

oku

• pr

zycz

yny

upad

ku

impe

rium

,•

barb

arzy

ńcy

– ch

arak

tery

styk

a,•

podz

iał c

esar

stw

a,•

naja

zdy

barb

arzy

ńców

w

V w

.,•

now

e pa

ństw

a,•

upad

ek c

esar

stw

a.

• ba

rbar

zyńc

y, H

unow

ie,

Wiz

ygoc

i, W

anda

low

ie,

Styl

icho

n, T

eodo

zjus

z,

375

r., 3

95 r.

, 476

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

potr

afi w

skaz

ać w

ewnę

trzn

e i z

ewnę

trzn

e pr

zycz

yny

upad

ku

star

ożyt

nego

pań

stw

a rz

ymsk

iego

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• at

las

hist

oryc

zny

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

Pods

umow

anie

ŚREDNIOWIECZE

25.

Ces

arst

wo

biza

ntyń

skie

• ks

ztał

tow

anie

się

ce

sars

twa

biza

ntyń

skie

go,

• K

onst

anty

nopo

l,•

wła

dza

cesa

rzy

biza

ntyń

skic

h,•

kult

ura

Biza

ncju

m i

jej

znac

zeni

e dl

a ku

ltur

y i g

ospo

dark

i eur

opej

skie

j,•

chrz

eści

jańs

two

w B

izan

cjum

.

• pa

tria

rcha

, moz

aika

, fr

esk,

hip

odro

m,

kody

fika

cja,

Just

ynia

n I

Wie

lki,

1453

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

potr

afi w

yjaś

nić

znac

zeni

e ku

ltur

y bi

zant

yńsk

iej d

la k

ultu

ry

euro

pejs

kiej

,•

loka

lizuj

e w

cza

sie

i prz

estr

zeni

hi

stor

yczn

ej c

esar

stw

o bi

zant

yńsk

ie,

• ro

zpoz

naje

osi

ągni

ęcia

kul

tury

bi

zant

yńsk

iej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

26.

Ara

bow

ie i

isla

m•

pow

stan

ie is

lam

u,•

cech

y is

lam

u ja

ko r

elig

ii,•

eksp

ansj

a is

lam

u,•

kult

ura

isla

mu,

• os

iągn

ięci

a A

rabó

w

w d

zied

zini

e na

uki

i tec

hnik

i.

• is

lam

, Kor

an, k

alif,

m

uzuł

man

ie, A

llach

, M

ahom

et, h

idżr

a,

mec

zet,

kal

if, d

żiha

d,

Kar

ol M

łot,

622

r.,

732

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prze

dsta

wia

zas

ięg

i kie

runk

i po

dboj

ów a

rabs

kich

,•

prze

dsta

wia

zas

ady

isla

mu,

• op

isuj

e po

dsta

wow

e sy

mbo

le is

lam

u,•

wsk

azuj

e na

jważ

niej

sze

osią

gnię

cia

Ara

bów

w d

zied

zini

e na

uki

i tec

hnik

i,•

wyj

aśni

a zn

acze

nie

Ara

bów

w

prz

ekaz

ywan

iu d

orob

ku

kult

urow

ego

pom

iędz

y W

scho

dem

a

Zac

hode

m.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

27.

Pańs

two

Fran

ków

.K

arol

Wie

lki –

ce

sarz

em

• po

wst

anie

mon

arch

ii ka

roliń

skie

j,•

rene

sans

kar

oliń

ski,

• pa

now

anie

Kar

ola

Wie

lkie

go,

• re

nesa

ns k

arol

ińsk

i, Fr

anko

wie

, Chl

odw

ig,

Kar

ol M

łot,

Kar

ol

Wie

lki,

496

r., 7

32 r.

, 80

0 r.,

843

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

hist

oryc

znej

mon

arch

ię K

arol

a W

ielk

iego

,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

ŚREDNIOWIECZE

• ro

zpad

mon

arch

ii ka

roliń

skie

j.•

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

ał r

enes

ans

karo

lińsk

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

i sku

tki

rozp

adu

mon

arch

ii ka

roliń

skie

j.

28.

Ces

arst

wo

Ott

onów

• pr

oces

tw

orze

nia

się

pańs

twa

niem

ieck

iego

,•

pano

wan

ie O

tton

a I

i Ott

ona

III,

• id

ea je

dnoś

ci E

urop

y ch

rześ

cija

ński

ej,

• pa

now

anie

Hen

ryka

II.

• ce

sarz

, cez

arop

apiz

m,

uniw

ersa

lizm

ces

arsk

i, ce

sars

two

rzym

sko-

-n

iem

ieck

ie, Ś

wię

te

Ces

arst

wo

Rzy

msk

ie

Nar

odu

Nie

mie

ckie

go,

Ott

o I,

Ott

o II

I, H

enry

k II

, 955

r., 9

62 r.

, 10

00 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je g

łów

ne id

ee

uniw

ersa

lneg

o ce

sars

twa

Ott

ona

III,

• pr

zeds

taw

ia r

elac

je p

omię

dzy

wła

dzą

cesa

rską

a p

apie

ską.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

29.

Na

pocz

ątku

dru

gieg

o ty

siąc

leci

a. Ś

wia

t fe

udal

ny

• po

wst

anie

sys

tem

u fe

udal

nego

,•

war

stw

y sp

ołec

zne

w ś

redn

iow

iecz

u,•

elem

enty

kul

tury

ry

cers

kiej

,•

zam

ek ś

redn

iow

iecz

ny.

• re

nta

feud

alna

, feu

dał,

pańs

zczy

zna,

sen

ior,

was

al, l

enno

, in

wes

tytu

ra, p

asow

anie

na

ryc

erza

, feu

daliz

m.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

rozp

ozna

je in

styt

ucje

sys

tem

u fe

udal

nego

,•

wyj

aśni

a za

sadę

pod

ział

u sp

ołec

zeńs

twa

w ś

redn

iow

iecz

u,•

wyj

aśni

a fu

nkcj

ę za

mku

w

kul

turz

e ry

cers

kiej

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

30.

Koś

ciół

na

pocz

ątku

dr

ugie

go t

ysią

clec

ia•

rola

zak

onów

cys

ters

ów

i ben

edyk

tynó

w

w ś

redn

iow

iecz

nym

życ

iu

relig

ijnym

,•

kryz

ys p

apie

stw

a w

X

i 1. p

ołow

ie X

I w.,

• ro

złam

w K

ości

ele

– sc

hizm

a w

scho

dnia

.

• be

nedy

ktyn

i, cy

ster

si,

scri

ptor

ium

, opa

t,

eksk

omun

ika,

sym

onia

, sc

hizm

a, G

rzeg

orz

VII

, H

enry

k IV

, Leo

n IX

, 10

54 r.

, 107

7 r.,

112

2 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

i sku

tki

rozł

amu

w K

ości

ele,

• w

yjaś

nia

rolę

zak

onów

cys

ters

ów

i ben

edyk

tynó

w w

życ

iu r

elig

ijnym

w

śre

dnio

wie

czu.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

31.

Budo

wle

rom

ańsk

ie

(XI–

XII

I w.)

• ch

arak

tery

styc

zne

cech

y sz

tuki

rom

ańsk

iej,

• pr

zykł

ady

budo

wli

i dzi

eł

XI–

XII

I-w

iecz

nych

.

• sk

lepi

enie

krz

yżow

e,

skle

pien

ie k

oleb

kow

e,

apsy

da, t

rans

ept,

naw

a bo

czna

, naw

a gł

ówna

.

• ro

zpoz

naje

zab

ytki

szt

uki

rom

ańsk

iej,

• od

szuk

uje

zaby

tki s

ztuk

i ro

mań

skie

j w s

woi

m r

egio

nie.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

wcz

esny

m ś

redn

iow

iecz

u. W

skaz

anie

naj

waż

niej

szyc

h po

jęć

z te

go o

kres

u. Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne


ŚREDNIOWIECZE

32.

Słow

iani

e i p

ierw

sze

pańs

twa

słow

iańs

kie

• po

dzia

ł Sło

wia

n,•

elem

enty

życ

ia S

łow

ian

(zaj

ęcia

, rel

igia

),•

pier

wsz

e pa

ństw

a sł

owia

ński

e,•

chry

stia

niza

cja

Słow

ian,

• ks

ztał

tow

anie

się

pań

stw

sł

owia

ński

ch w

e w

czes

nym

śre

dnio

wie

czu.

• w

iec,

gła

golic

a,

mis

jona

rz, o

pole

, K

onst

anty

n, M

etod

y,

863

r., 8

85 r.

, cyr

ylic

a,

Wło

dzim

ierz

Wie

lki,

988

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

umie

pod

ziel

ić S

łow

ian

na o

dłam

y,•

prze

dsta

wia

ele

men

ty ż

ycia

Sł

owia

n,•

omaw

ia p

roce

s ch

ryst

iani

zacj

i Sł

owia

n,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

pier

wsz

e pa

ństw

a sł

owia

ński

e.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

33.

Pano

wan

ie M

iesz

ka I

• ks

ztał

tow

anie

się

pa

ństw

owoś

ci P

olan

,•

okol

iczn

ości

prz

yjęc

ia

chrz

eści

jańs

twa

prze

z M

iesz

ka I,

• zm

iany

tery

tori

alne

za

pano

wan

ia M

iesz

ka I.

• pl

emię

, chr

ysti

aniz

acja

, D

agom

e iu

dex,

Si

emom

ysł,

Jord

an,

Ibra

him

ibn

Jaku

b,

Dob

raw

a, M

iesz

ko I,

96

5 r.,

966

r., 9

72 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

umie

jsca

wia

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

hist

oryc

znej

pań

stw

o pi

erw

szyc

h Pi

astó

w,

• w

skaz

uje

char

akte

ryst

yczn

e ce

chy

mon

arch

ii pa

trym

onia

lnej

,•

wyj

aśni

a ok

olic

znoś

ci p

rzyj

ęcia

ch

rztu

prz

ez M

iesz

ka I,

• oc

enia

dok

onan

ia p

ierw

szyc

h Pi

astó

w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

34.

Mon

arch

ia B

oles

ław

a C

hrob

rego

• Po

lska

na

prze

łom

ie

X i

XI w

.,•

orga

niza

cja

kośc

ieln

a,•

mis

ja ś

w. W

ojci

echa

,•

zjaz

d gn

ieźn

ieńs

ki,

• w

ojny

z N

iem

cam

i,•

wyp

raw

a na

Ruś

,•

koro

nacj

a B

oles

ław

a C

hrob

rego

.

• bi

skup

stw

o,

arcy

bisk

upst

wo,

B

oles

ław

Chr

obry

, O

tto

III,

św. W

ojci

ech,

G

aude

nty,

997

r.,

1000

r., 1

002–

1018

r.,

1017

r., 1

018

r., 1

025

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

ocen

ia d

okon

ania

pie

rwsz

ych

Pias

tów

w d

zied

zini

e po

lityk

i i g

ospo

dark

i,•

sytu

uje

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

hist

oryc

znej

pań

stw

o B

oles

ław

a C

hrob

rego

,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

i sku

tki w

ojen

z

Nie

mca

mi,

• w

yjaś

nia

znac

zeni

e ko

rona

cji

Bol

esła

wa

Chr

obre

go d

la P

olsk

i.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

35.

Kry

zys

i odb

udow

a pa

ństw

a pi

erw

szyc

h Pi

astó

w w

XI w

ieku

• pa

ństw

o po

lski

e po

d pa

now

anie

m M

iesz

ka I,

• kr

yzys

spo

łecz

no-

-pol

ityc

zny

w la

tach

tr

zydz

iest

ych

X

I wie

ku,

• pa

laty

n, B

ezpr

ym,

Mie

szko

II,

Kaz

imie

rz

Odn

owic

iel,

Brze

tysł

aw,

Bol

esła

w Ś

mia

ły,

Wła

dysł

aw H

erm

an,

Siec

iech

, Zbi

gnie

w,

Bol

esła

w K

rzyw

oust

y,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

kryz

ysu

pańs

twa

pier

wsz

ych

Pias

tów

,•

wyj

aśni

a st

osun

ki p

ańst

wa

pols

kieg

o z

Koś

cioł

em w

XI w

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

ŚREDNIOWIECZE•

odbu

dow

a pa

ństw

owoś

ci

za p

anow

ania

Kaz

imie

rza

Odn

owic

iela

,•

pozy

cja

mię

dzyn

arod

owa

Pols

ki,

• st

osun

ki z

Koś

cioł

em

w X

I w.

1025

r., 1

031

r., 1

038

r.,

1050

r., 1

076

r., 1

079

r.,

1102

r.

36.

Drz

wi G

nieź

nień

skie

• hi

stor

ia p

owst

ania

za

bytk

u,•

tem

atyk

a sc

en

prze

dsta

wio

nych

na

Drz

wia

ch,

• zn

acze

nie

Drz

wi

Gni

eźni

eńsk

ich

dla

kult

ury.

• B

oles

ław

Chr

obry

, Jan

K

anap

ariu

sz, B

runo

n z

Kw

erfu

rtu,

św

. W

ojci

ech,

100

0 r.

• po

traf

i wsk

azać

mie

jsce

, w k

tóry

m

znaj

dują

się

Drz

wi G

nieź

nień

skie

,•

wym

ieni

a im

ię o

soby

, któ

rej

pośw

ięco

no to

dzi

eło,

• na

zyw

a m

ater

iał,

z kt

óreg

o w

ykon

ano

Drz

wi G

nieź

nień

skie

,•

potr

afi w

skaz

ać w

iek,

w k

tóry

m

pow

stał

y D

rzw

i Gni

eźni

eńsk

ie,

• po

traf

i roz

pozn

ać p

osta

ci

prze

dsta

wio

ne n

a D

rzw

iach

,•

potr

afi p

odać

prz

ykła

dy z

abyt

ków

na

wią

zują

cych

do

kult

u św

. Woj

ciec

ha,

• na

pod

staw

ie il

ustr

acji

potr

afi

omów

ić n

ajw

ażni

ejsz

e w

ydar

zeni

a z

życi

a św

. Woj

ciec

ha,

• w

yjaś

nia

znac

zeni

e m

ęcze

ński

ej

śmie

rci ś

w. W

ojci

echa

dla

roz

woj

u ch

rześ

cija

ństw

a w

Pol

sce.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

• te

mat

ro

zsze

rzaj

ący

pods

taw

ę pr

ogra

mow

ą

37.

Cza

sy B

oles

ław

a K

rzyw

oust

ego

• sy

tuac

ja w

ewnę

trzn

a w

Pol

sce

w k

ońcu

XI

i 1. p

ołow

ie X

II w

.,•

stos

unki

z N

iem

cam

i i i

nnym

i kra

jam

i,•

Koś

ciół

w 1

. poł

owie

X

II w

.

• bu

lla, b

rakt

eat,

sta

tut

Krz

ywou

steg

o,

Zbi

gnie

w, B

oles

ław

K

rzyw

oust

y, H

enry

k V,

11

08 r.

, 110

9 r.,

111

2 r.,

11

19 r.

, 113

5 r.,

113

6 r.,

11

38 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

post

anow

ieni

a st

atut

u B

oles

ław

a K

rzyw

oust

ego.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

38.

W P

olsc

e pi

erw

szyc

h Pi

astó

w (

X–X

II w

.)•

orga

niza

cja

pańs

twa,

• sy

stem

rzą

dów

,•

sztu

ka r

omań

ska.

• si

edlis

ko, o

pole

, ka

szte

lan,

pod

grod

zie,

ta

rg, p

alat

yn, w

iec,

st

an.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prze

dsta

wia

prz

ykła

dy s

ztuk

i ro

mań

skie

j w P

olsc

e,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy


ŚREDNIOWIECZE

• w

yjaś

nia

zasa

dy m

onar

chii

patr

ymon

ialn

ej.

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

pier

wsz

ych

Pias

tów

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

39.

Okr

es ś

wie

tnoś

ci

(kon

iec

XI–

XII

I w.)

–

kruc

jaty

, un

iwer

saliz

my,

sta

ny

• un

iwer

saliz

m,

• ru

chy

relig

ijne,

• no

we

zako

ny,

• kr

ucja

ty.

• un

iwer

saliz

m,

krzy

żow

cy, i

nkw

izyc

ja,

kruc

jata

, Inn

ocen

ty I

II,

św. D

omin

ik,

Fran

cisz

ek z

Asy

żu,

1215

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a ku

ltur

otw

órcz

ą ro

lę

Koś

cioł

a,•

wym

ieni

a pr

zycz

yny

wyp

raw

kr

zyżo

wyc

h,•

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

ały

uniw

ersa

lizm

y ce

sars

ki i

papi

eski

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

opró

cz p

ojęc

ia

„sta

n”

40.

Okr

es ś

wie

tnoś

ci –

śr

edni

owie

czne

m

iast

a

• st

rukt

ura

społ

eczn

a m

iesz

kańc

ów m

iast

,•

cech

y el

emen

tem

życ

ia

mie

jski

ego,

• za

budo

wa

mie

jska

,•

życi

e w

mie

ście

,•

rozw

ój p

ieni

ądza

,•

repu

blik

i mie

jski

e.

• ra

tusz

, koś

ciół

par

afia

lny,

su

kien

nice

, rep

ublik

a m

iejs

ka, c

ech,

ban

k,

rajc

a, b

urm

istr

z, p

atry

-cj

at, p

ospó

lstw

o, p

lebs

, m

istr

z, c

zela

dnik

, Han

za.

• w

ymie

nia

grup

y sp

ołec

zne

mie

szka

jące

w m

ieśc

ie,

• w

yjaś

nia

funk

cję

cech

ów w

mie

ście

,•

omaw

ia z

abud

owę

mie

jską

,•

potr

afi w

yjaś

nić

znac

zeni

e pi

enią

dza

dla

rozw

oju

gosp

odar

ki m

iejs

kiej

,•

wyj

aśni

a, c

zym

był

y re

publ

iki

mie

jski

e, i

potr

afi w

ymie

nić

najw

ięks

ze z

nic

h.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

41.

Okr

es ś

wie

tnoś

ci

(XII

–XII

I w.)

– un

iwer

syte

ty, n

auka

, lit

erat

ura

• ro

zwój

szk

ół, p

owst

anie

un

iwer

syte

tów

,•

rozw

ój n

auki

,•

rozw

ój li

tera

tury

.

• un

iwer

syte

t, t

ruba

dur,

to

miz

m, s

chol

asty

ka,

Alb

ert

Wie

lki,

Tom

asz

z A

kwin

u, R

oger

B

acon

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prze

dsta

wia

roz

wój

nau

ki

i lite

ratu

ry w

XII

I w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń

42.

Budo

wle

got

ycki

e (X

II–X

V w

.)•

char

akte

ryst

yczn

e ce

chy

sztu

ki g

otyk

u,•

różn

ice

pom

iędz

y go

tyki

em a

szt

uką

rom

ańsk

ą.

• w

itra

ż, s

klep

ieni

e kr

zyżo

wo-

żebr

owe,

pr

zypo

ry, ł

uki

opor

owe.

• ro

zpoz

naje

zab

ytki

szt

uki g

otyc

kiej

,•

wsk

azuj

e ró

żnic

e po

mię

dzy

styl

em

goty

ckim

a r

omań

skim

,•

poda

je p

rzyk

łady

zab

ytkó

w s

ztuk

i go

tyck

iej w

reg

ioni

e.

• po

dręc

znik

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

43.

Zm

ierz

ch E

urop

y śr

edni

owie

czne

j•

kryz

ys w

XIV

i X

V w

.,•

kryz

ys p

apie

stw

a,•

schi

zma

zach

odni

a,•

woj

na s

tule

tnia

,•

czar

na ś

mie

rć.

• sc

hizm

a za

chod

nia,

w

ojna

stu

letn

ia, c

zarn

a śm

ierć

, hus

ytyz

m,

Filip

II, J

oann

a d’

Arc

, Ja

n H

us, 1

377

r., 1

337–

1453

r., 1

348–

1349

r.,

1414

–141

8 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wsk

azuj

e pr

zycz

yny

kryz

ysu

w X

IV

i XV

w.,

• w

yjaś

nia

przy

czyn

y i z

nacz

enie

sc

hizm

y za

chod

niej

,•

zna

przy

czyn

y w

ojny

stu

letn

iej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

okr

esie

peł

nego

śre

dnio

wie

cza.

Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

ŚREDNIOWIECZE44

.Po

cząt

ki r

ozbi

cia

dzie

lnic

oweg

o w

Pol

sce

• po

dzia

ł Pol

ski n

a dz

ieln

ice,

• sy

tuac

ja w

ewnę

trzn

a w

2. p

ołow

ie X

II w

.,•

skut

ki p

odzi

ału

Pols

ki n

a dz

ieln

ice.

• pr

ynce

ps, s

enio

r, st

atut

, ju

nior

, zas

ada

seni

orat

u, B

oles

ław

K

ędzi

erza

wy,

Hen

ryk

Sand

omie

rski

, Sal

omea

, M

iesz

ko S

tary

, Les

zek

Biał

y, 1

146

r., 1

173

r.,

1180

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

sytu

uje

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

Pols

kę w

okr

esie

roz

bici

a dz

ieln

icow

ego,

• op

isuj

e zm

iany

spo

łecz

no-

-gos

poda

rcze

w o

kres

ie r

ozbi

cia

dzie

lnic

oweg

o,•

prze

dsta

wia

sku

tki r

ozbi

cia

dzie

lnic

oweg

o.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

45.

Pols

ka w

pie

rwsz

ej

poło

wie

XII

I wie

ku.

Spro

wad

zeni

e K

rzyż

aków

• sy

tuac

ja n

a Po

mor

zu

Wsc

hodn

im,

• ch

ryst

iani

zacj

a Pr

usów

,•

spro

wad

zeni

e K

rzyż

aków

do

Pol

ski,

• m

onar

chia

Hen

rykó

w

śląs

kich

,•

naja

zd M

ongo

łów

.

• Le

szek

Bia

ły, K

onra

d M

azow

ieck

i, H

enry

k Br

odat

y, H

enry

k Po

bożn

y, C

zyng

is-c

han,

12

27 r.

, 122

8 r.,

122

6 r.,

12

31 r.

, 123

7 r.,

124

1 r.

• po

rząd

kuje

i sy

tuuj

e w

cza

sie

najw

ażni

ejsz

e w

ydar

zeni

a zw

iąza

ne z

rel

acja

mi p

olsk

o-

-krz

yżac

kim

i,•

char

akte

ryzu

je P

olsk

ę w

cza

sach

H

enry

ków

ślą

skic

h w

1. p

ołow

ie

XII

I w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

46.

Wie

ś i m

iast

o w

okr

esie

roz

bici

a dz

ieln

icow

ego

• ro

la im

mun

itetó

w

w z

mni

ejsz

aniu

do

chod

ów k

siąż

ąt,

• ro

zwój

osa

dnic

twa,

• za

kład

anie

wsi

,•

loka

cje

mia

st,

• po

cząt

ki k

szta

łtow

ania

si

ę st

anów

spo

łecz

nych

.

• im

mun

itet,

loka

cja,

w

ójt,

pat

rycj

at, p

lebs

, po

spól

stw

o,

mie

szcz

ańst

wo,

łan,

tr

ójpo

lów

ka, p

raw

o ni

emie

ckie

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

omaw

ia p

roce

s ks

ztał

tow

ania

się

st

anów

spo

łecz

nych

,•

omaw

ia r

ozw

ój o

sadn

ictw

a.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

47.

Ku

zjed

nocz

eniu

zie

m

pols

kich

• oś

rodk

i zje

dnoc

zeni

owe

w P

olsc

e w

2. p

ołow

ie

XII

I w.,

• cz

ynni

ki w

pływ

ając

e na

zj

edno

czen

ie z

iem

po

lski

ch,

• za

groż

enia

zew

nętr

zne,

• ro

zwój

gos

poda

rki,

• ka

noni

zacj

a bi

skup

a St

anis

ław

a,•

koro

nacj

e kr

ólew

skie

.

• N

owa

Mar

chia

, ka

noni

zacj

a, s

taro

sta,

bi

skup

Sta

nisł

aw,

Hen

ryk

IV P

raw

y,

Prze

mys

ł II,

Wac

ław

II,

Wac

ław

III

, Wła

dysł

aw

Łoki

etek

, 125

3 r.,

12

95 r.

, 130

0 r.,

130

5 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je c

zynn

iki m

ając

e w

pływ

na

proc

esy

zjed

nocz

enio

we

Pols

ki.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy


ŚREDNIOWIECZE

48.

Pols

ka z

jedn

oczo

na.

Cza

sy W

łady

sław

a Ło

kiet

ka i

Kaz

imie

rza

Wie

lkie

go

• je

dnoc

zeni

e zi

em

pols

kich

prz

ez

Wła

dysł

awa

Łoki

etka

,•

sytu

acja

wew

nętr

zna

za

czas

ów Ł

okie

tka,

• st

osun

ki p

olsk

o-

-krz

yżac

kie,

• po

cząt

ki p

anow

ania

K

azim

ierz

a W

ielk

iego

,•

zaję

cie

Rus

i Hal

icki

ej.

• W

łady

sław

Łok

iete

k,

Mus

kata

, Kaz

imie

rz

Wie

lki,

1308

r., 1

312

r.,

1320

r., 1

331

r., 1

343

r.

• po

rząd

kuje

i sy

tuuj

e w

cza

sie

najw

ażni

ejsz

e w

ydar

zeni

a zw

iąza

ne z

rel

acja

mi p

olsk

o-

-krz

yżac

kim

i,•

char

akte

ryzu

je p

roce

sy

zjed

nocz

enio

we

za c

zasó

w

Wła

dysł

awa

Łoki

etka

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

49.

Rzą

dy K

azim

ierz

a W

ielk

iego

. Uni

a z

Węg

ram

i

• re

form

y us

praw

niaj

ące

zarz

ądza

nie

pańs

twem

,•

rozw

ój o

świa

ty,

• ro

zwój

gos

poda

rki,

• w

zmoc

nien

ie o

bron

nośc

i kr

aju,

• rz

ądy

And

egaw

enów

.

• un

ia p

erso

naln

a,

kanc

lerz

, mar

szał

ek,

pods

karb

i, st

atut

, pr

zyw

ilej,

Kaz

imie

rz

Wie

lki,

Ludw

ik

Ang

ewad

eńsk

i, Ja

dwig

a,

1364

r., 1

370

r., 1

374

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

ocen

ia d

okon

ania

Kaz

imie

rza

Wie

lkie

go w

dzi

edzi

nie

polit

yki

wew

nętr

znej

ora

z w

pol

ityc

e za

gran

iczn

ej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

50.

Zam

ki o

bron

ne

Kaz

imie

rza

Wie

lkie

go

• pr

zycz

yny

pow

stan

ia

zam

ków

,•

rola

zam

ków

,•

najw

ażni

ejsz

e za

mki

w

ybud

owan

e za

cza

sów

K

azim

ierz

a W

ielk

iego

.

• K

azim

ierz

Wie

lki,

zam

ek o

bron

ny, S

zlak

O

rlic

h G

niaz

d.

• po

traf

i wym

ieni

ć na

zwy

kilk

u za

mkó

w i

mia

st w

ybud

owan

ych

w c

zasa

ch K

azim

ierz

a W

ielk

iego

or

az w

skaz

ać je

na

map

ie,

• w

ymie

nia

pods

taw

owe

elem

enty

za

mku

śre

dnio

wie

czne

go,

• w

yjaś

nia

rolę

wzr

ostu

licz

by lo

kacj

i za

mkó

w i

mia

st d

la r

ozw

oju

Pols

ki,

• na

pod

staw

ie il

ustr

acji

wym

ieni

a el

emen

ty o

bron

ne z

amku

,•

potr

afi w

skaz

ać m

iejs

ca lo

kacj

i za

mkó

w i

wyj

aśni

ć je

j zna

czen

ie

dla

funk

cjon

alno

ści b

udow

li,•

ocen

ia d

okon

ania

Kaz

imie

rza

Wie

lkie

go w

dzi

edzi

nie

obro

nnoś

ci

kraj

u.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny•

atla

s hi

stor

yczn

y

• te

mat

ro

zsze

rzaj

ący

pods

taw

ę pr

ogra

mow

ą

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

roz

bici

u dz

ieln

icow

ym i

zjed

nocz

eniu

Pol

ski.

Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

Pods

umow

anie


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

KLA

SA II

POLSKA U SCHYŁKU ŚREDNIOWIECZA

51.

Uni

a Po

lski

z L

itw

ą.

Jagi

ełło

na

tron

ie

pols

kim

• un

ia z

Lit

wą,

• Po

lska

pod

pan

owan

iem

Ja

dwig

i i Ja

gieł

ły,

• w

ojna

z K

rzyż

akam

i,•

unia

w H

orod

le,

• so

bór

w K

onst

ancj

i,•

przy

wile

je s

zlac

heck

ie.

• pr

zyw

ilej,

Jagi

ełło

, Ja

dwig

a, W

itold

, M

ikoł

aj T

rąba

, Paw

eł

Wło

dkow

ic, 1

385

r.,

1386

r., 1

387

r., 1

400

r.,

1410

r., 1

411

r., 1

413

r.,

1414

–141

8 r.,

142

2 r.,

14

30 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

unii

Pols

ki

z Li

twą,

• w

yjaś

nia

nast

ępst

wa

unii

Pols

ki

z Li

twą,

• po

traf

i wyj

aśni

ć i u

syst

emat

yzow

ać

wyd

arze

nia

zwią

zane

z r

elac

jam

i po

lsko

-krz

yżac

kim

i za

Jagi

ello

nów

,•

char

akte

ryzu

je r

ozw

ój u

praw

nień

sz

lach

ty.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

52.

Bitw

a po

d G

runw

alde

m•

mie

jsce

bit

wy,

• w

ojsk

a bi

orąc

e ud

ział

w

bit

wie

,•

prze

bieg

bit

wy,

• zn

acze

nie

bitw

y dl

a Po

lski

i Eu

ropy

.

• 15

lipc

a141

0 r.,

W

łady

sław

Jagi

ełło

, U

lryc

h vo

n Ju

ngin

gen,

W

itold

, Bog

urod

zica

.

• w

yjaś

nia

znac

zeni

e zw

ycię

stw

a po

d G

runw

alde

m d

la lo

sów

Pol

ski

i Lit

wy,

• w

skaz

uje

głów

ne p

osta

ci b

iorą

ce

udzi

ał w

bit

wie

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

53.

Pols

ka u

sch

yłku

śr

edni

owie

cza.

R

ządy

Wła

dysł

awa

War

neńc

zyka

i K

azim

ierz

a Ja

giel

lońc

zyka

• po

lityk

a dy

nast

yczn

a Ja

giel

lonó

w,

• pa

now

anie

Wła

dysł

awa

War

neńc

zyka

,•

woj

na t

rzyn

asto

letn

ia.

• Z

wią

zek

Prus

ki, w

ojna

tr

zyna

stol

etni

a,

Wła

dysł

aw W

arne

ńczy

k,

Zbi

gnie

w O

leśn

icki

, H

unya

dy, K

azim

ierz

Ja

giel

lońc

zyk,

Elż

biet

a,

1444

r., 1

454–

1466

r.,

1462

r., 1

466

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

ocen

ia p

olit

ykę

zagr

anic

zną

Jagi

ello

nów

,•

prze

dsta

wia

prz

yczy

ny w

ojny

tr

zyna

stol

etni

ej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

54.

Pols

ka u

sch

yłku

śr

edni

owie

cza.

Gos

poda

rka,

sp

ołec

zeńs

two,

ku

ltur

a

• sy

tuac

ja g

ospo

darc

za

u sc

hyłk

u śr

edni

owie

cza,

• pr

zyw

ileje

szl

acht

y,•

rozw

ój k

ultu

ry.

• fo

lwar

k, p

ańsz

czyz

na,

przy

wile

j, Ja

n O

lbra

cht,

Ja

n D

ługo

sz,

Wit

Stw

osz,

Fi

lip B

uona

ccor

si.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je r

ozw

ój u

praw

nień

st

anu

szla

chec

kieg

o,•

omaw

ia r

ozw

ój k

ultu

ry

w ś

redn

iow

iecz

u.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

za p

anow

ania

pie

rwsz

ych

Jagi

ello

nów

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

.


NOEY CZŁOWIEK W NOWYM ŚWIECIE

55.

Ku

now

ej e

poce

• ek

span

sja

Turk

ów,

• ce

sars

two

biza

ntyń

skie

w

XIV

–XV

w.,

• ro

zwój

kul

tury

bi

zant

yńsk

iej,

• up

adek

Kon

stan

tyno

pola

.

• K

onst

anty

n X

I, O

sman

, Ja

n G

uten

berg

, 145

0 r.,

14

53 r.

, 149

2 r.

• ch

arak

tery

zuje

roz

wój

kul

tury

bi

zant

yńsk

iej,

• w

skaz

uje

przy

czyn

y up

adku

K

onst

anty

nopo

la.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

56.

Odr

odze

nie

i hum

aniz

m

w E

urop

ie

• na

rodz

iny

hum

aniz

mu,

• źr

ódła

kul

tury

ren

esan

su,

• tw

órcy

hum

aniz

mu,

• ch

arak

tery

styc

zne

cech

y ku

ltur

y re

nesa

nsu,

• pr

zeds

taw

icie

le

hum

aniz

mu

euro

pejs

kieg

o,•

arty

ści r

enes

anso

wi i

ich

dzie

ła,

• ro

zpow

szec

hnia

nie

idei

od

rodz

enia

.

• hu

man

izm

, aka

dem

ia,

fres

k, d

ruk,

Era

zm

z R

otte

rdam

u, T

omas

z M

orus

, Mik

ołaj

M

achi

avel

li, L

eona

rdo

da V

inci

, Mic

hał A

nioł

, R

afae

l, Ty

cjan

, Jan

G

uten

berg

, Gal

ileus

z,

Mik

ołaj

Kop

erni

k.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a źr

ódła

roz

woj

u ku

ltur

y re

nesa

nsu,

• op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

cech

y ku

ltur

y re

nesa

nsu,

• ch

arak

tery

zuje

naj

wię

ksze

os

iągn

ięci

a tw

órcó

w r

enes

ansu

,•

wyj

aśni

a zn

acze

nie

druk

u dl

a up

owsz

echn

ieni

a id

ei r

enes

ansu

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

57.

Sztu

ka r

enes

ansu

• ce

chy

styl

u re

nesa

nsow

ego

w a

rchi

tekt

urze

, m

alar

stw

ie i

rzeź

bie.

• re

nesa

ns, m

anie

ryzm

, fr

esk,

kop

uła,

Leo

nard

o da

Vin

ci, M

icha

ł Ani

oł,

Tycj

an, R

afae

l, Pe

ter

Brue

gel,

Bot

icel

li.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je n

ajw

ięks

ze

osią

gnię

cia

twór

ców

ren

esan

su.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

źród

ła

ikon

ogra

ficz

ne

58.

Wie

lkie

odk

ryci

a ge

ogra

ficz

ne•

ogra

nicz

enia

i uł

atw

ieni

a w

org

aniz

owan

iu w

ypra

w

mor

skic

h,•

wyn

alaz

ki, k

tóre

uła

twił

y or

gani

zacj

ę w

ypra

w

mor

skic

h,•

pańs

twa

bior

ące

udzi

ał

w o

rgan

izow

aniu

w

ielk

ich

wyp

raw

,•

przy

czyn

y, p

rzeb

ieg

i sku

tki o

dkry

ć ge

ogra

ficz

nych

,•

wyp

raw

y K

rzys

ztof

a K

olum

ba, B

arto

lom

eo

Dia

za, V

asco

da

Gam

y i F

erdy

nand

a M

agel

lana

.

• bu

sola

, kar

awel

a,

konk

wis

tado

r, M

ajow

ie,

Azt

ekow

ie, I

nkow

ie,

Bar

tolo

meo

Dia

z,

Krz

yszt

of K

olum

b,

Vas

co d

a G

ama,

A

mer

igo

Ves

pucc

i, Fe

rdyn

and

Mag

ella

n,

Ferd

ynan

d C

orte

z,

Fran

cisz

ek P

izar

ro,

Die

go A

lmag

ro, 1

488

r.,

1492

r., 1

498

r., 1

519

r.,

1519

–152

1 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

sytu

uje

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

najw

ażni

ejsz

e w

ypra

wy

podr

óżni

ków

eur

opej

skic

h,•

wsk

azuj

e ko

loni

e pa

ństw

eu

rope

jski

ch,

• oc

enia

wpł

yw o

dkry

ć ge

ogra

ficz

nych

na

życi

e sp

ołec

zne,

go

spod

arcz

e i k

ultu

row

e za

rów

no

Euro

py, j

ak i

Now

ego

Świa

ta.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

NOWY CZŁOWIEK W NOWYM ŚWIECIE59

.G

ospo

dark

a Eu

ropy

w

XV

I wie

ku•

dem

ogra

fia

w X

VI w

ieku

,•

rozw

ój t

echn

iki,

• zm

iany

w r

zem

iośl

e,

hand

lu,

• fo

rmy

prow

adze

nia

gosp

odar

ki.

• du

aliz

m g

ospo

darc

zy,

gosp

odar

ka c

zyns

zow

a,

gosp

odar

ka fo

lwar

czno

--p

ańsz

czyź

nian

a,

nakł

ad, m

anuf

aktu

ra,

wek

sel,

gieł

da, b

ank,

tr

ójpo

lów

ka.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a oz

naki

roz

woj

u go

spod

arcz

ego

w E

urop

ie X

VI w

.,•

wym

ieni

a na

jwię

ksze

mia

sta

XV

I-

wie

czne

j Eur

opy,

• w

yjaś

nia

różn

ice

pom

iędz

y ro

zwoj

em g

ospo

darc

zym

Eur

opy

wsc

hodn

iej i

zac

hodn

iej,

• w

yjaś

nia

zasa

dę d

ualiz

mu

gosp

odar

czeg

o.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny•

atla

s hi

stor

yczn

y

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

60.

Ref

orm

acja

i ro

złam

w

Koś

ciel

e za

chod

nim

• ge

neza

ref

orm

acji

w E

urop

ie,

• w

ystą

pien

ie M

arci

na

Lutr

a,•

pogl

ądy

refo

rmat

orów

re

ligijn

ych,

• no

we

wyz

nani

a i K

ości

oły,

•

konf

likty

wyz

nani

owe

w N

iem

czec

h,•

woj

ny r

elig

ijne.

• od

pust

, cel

ibat

, re

form

acja

, tol

eran

cja

relig

ijna,

pro

test

anci

, hu

geno

ci,

anty

tryn

itarz

e,

pury

tani

zm,

angl

ikan

izm

, lu

tera

nizm

, kal

win

izm

, za

sada

pre

dest

ynac

ji,

anab

apty

sta,

pok

ój

relig

ijny,

noc

św

. Bar

tłom

ieja

, edy

kt

nant

ejsk

i, M

arci

n Lu

ter,

Ulr

ich

Zw

ingl

i, Ja

n K

alw

in, H

enry

k V

III,

Jan

Łask

i, To

mas

z M

ünze

r, K

atar

zyna

Med

ycej

ska,

K

arol

IX, H

enry

k Bu

rbon

, Hen

ryk

IV,

1517

r., 1

534

r., 1

524

r.,

1555

r., 1

572

r., 1

598

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

cele

i ch

arak

ter

dzia

łani

a M

arci

na L

utra

i Ja

na K

alw

ina,

• op

isuj

e pr

zycz

yny

konf

liktó

w

wyz

nani

owyc

h w

Nie

mcz

ech,

•

char

akte

ryzu

je p

rzyc

zyny

i sk

utki

w

ojen

rel

igijn

ych.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

61.

Ref

orm

a K

ości

oła

kato

licki

ego

• so

bór

tryd

enck

i,•

pow

stan

ie z

akon

u je

zuitó

w,

• re

form

acja

w P

olsc

e.

• ko

nfed

erac

ja•

war

szaw

ska,

154

5–15

63 r.

, 157

3 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je r

efor

mac

ję w

Pol

sce.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

św

ieci

e w

XV

I wie

ku. W

skaz

anie

naj

waż

niej

szyc

h po

jęć

z te

go o

kres

u. Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne


NOWY CZŁOWIEK W NOWYM ŚWIECIE

62.

Odr

odze

nie

w P

olsc

e•

myś

l odr

odze

niow

a w

Pol

sce

– ko

ntak

ty

Pola

ków

z h

uman

ista

mi

euro

pejs

kim

i,•

rozk

wit

nau

ki p

olsk

iej

i jej

prz

edst

awic

iele

,•

języ

k po

lski

języ

kiem

lit

erac

kim

,•

arch

itekt

ura

i szt

uka

rene

sans

u w

Pol

sce,

• ar

chite

ktur

a i s

ztuk

a re

nesa

nsu

w m

oim

re

gion

ie.

• re

nesa

ns, h

uman

izm

, G

rzeg

orz

z Sa

noka

, M

ikoł

aj K

oper

nik,

A

ndrz

ej F

rycz

M

odrz

ewsk

i, M

ikoł

aj

Rej

, Jan

Koc

hano

wsk

i, Z

ygm

unt

I Sta

ry,

Krz

yszt

of S

zydł

owie

cki,

Jan

Łask

i, Pi

otr

Km

ita,

Fi

lip B

uona

ccor

si

(Kal

imac

h).

• ch

arak

tery

zuje

naj

wię

ksze

os

iągn

ięci

a tw

órcó

w r

enes

ansu

,•

rozp

ozna

je z

abyt

ki s

ztuk

i re

nesa

nsow

ej,

• zn

a po

lski

ch t

wór

ców

ren

esan

su.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

63.

Roz

wój

gos

poda

rczy

Po

lski

w X

VI w

ieku

• ha

ndel

zbo

żem

w X

V

i XV

I w.,

• fo

lwar

k sz

lach

ecki

,•

styl

życ

ia s

zlac

hty

pols

kiej

,•

mia

sta

pols

kie

w X

VI w

.,•

gosp

odar

ka a

życ

ie

codz

ienn

e i o

bycz

aje.

• fo

lwar

k, p

ańsz

czyz

na,

jarm

ark

św. D

omin

ika,

14

96 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i•

wsk

azuj

e cz

ynni

ki, k

tóre

wpł

ynęł

y na

roz

wój

folw

arkó

w s

zlac

heck

ich,

• w

ymie

nia

czyn

niki

ham

ując

e ro

zwój

mia

st w

Pol

sce,

• op

isuj

e ży

cie

codz

ienn

e i o

bycz

aje

szla

chty

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

64.

Roz

wój

dem

okra

cji

szla

chec

kiej

w P

olsc

e•

przy

wile

je s

zlac

heck

ie

i ogr

anic

zeni

e w

ładz

y kr

ólew

skie

j,•

dom

inac

ja s

zlac

hty

w p

ańst

wie

,•

rozw

ój p

arla

men

tary

zmu

szla

chec

kieg

o,•

kszt

ałto

wan

ie s

ię s

ejm

u w

alne

go.

• pr

zyw

ilej,

praw

o su

kces

yjne

, prz

ywile

j ge

nera

lny,

pos

polit

e ru

szen

ie, s

ejm

, izb

a po

sels

ka, s

enat

, sej

m

wal

ny, N

ihil

novi

, K

azim

ierz

Jagi

ello

ńczy

k,

Jan

Olb

rach

t, 14

54 r.

, 14

93 r.

, 150

5 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a i c

hara

kter

yzuj

e in

styt

ucje

dem

okra

cji s

zlac

heck

iej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

65.

Ost

atni

Jagi

ello

now

ie

na p

olsk

im t

roni

e•

Jagi

ello

now

ie n

a tr

onac

h eu

rope

jski

ch,

• ho

łd p

rusk

i,•

unia

lube

lska

,•

woj

na o

Inf

lant

y.

• El

żbie

ta H

absb

urża

nka,

K

azim

ierz

Jagi

ello

ńczy

k,

Zyg

mun

t I S

tary

, A

lbre

cht H

ohen

zolle

rn,

Zyg

mun

t Aug

ust,

15

25 r.

, 156

9 r.,

156

2–15

70 r.

, 157

0 r.

• pr

zeds

taw

ia o

kolic

znoś

ci z

awar

cia

unii

real

nej p

omię

dzy

Pols

ką

a Li

twą,

• oc

enia

pol

ityk

ę za

gran

iczn

ą os

tatn

ich

Jagi

ello

nów

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

66.

Pocz

ątki

wol

nej

elek

cji

• w

olne

ele

kcje

w P

olsc

e,•

sejm

kon

wok

acyj

ny,

• w

olna

ele

kcja

, sej

m

konw

okac

yjny

, sej

m•

rozu

mie

i po

sług

uje

się

pozn

anym

i po

jęci

ami,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

• se

jm e

lekc

yjny

,•

konf

eder

acja

war

szaw

ska,

• ar

tyku

ły h

enry

kow

skie

,•

pact

a co

nven

ta,

• H

enry

k W

alez

y i S

tefa

n B

ator

y na

tro

nie

pols

kim

.

elek

cyjn

y, a

kt

konf

eder

acji

war

szaw

skie

j, ar

tyku

ły

henr

ykow

skie

, pac

ta

conv

enta

, Mik

ołaj

Si

enic

ki, J

an Z

amoy

ski,

Hen

ryk

Wal

ezy,

Ste

fan

Bat

ory,

157

2 r.,

157

3 r.

• zn

a za

sady

wol

nej e

lekc

ji,•

wyj

aśni

a ok

olic

znoś

ci u

chw

alen

ia

oraz

głó

wne

zał

ożen

ia k

onfe

dera

cji

war

szaw

skie

j i a

rtyk

ułów

he

nryk

owsk

ich.

• te

kst

źród

łow

y•

źród

ła

ikon

ogra

ficz

ne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

w X

VI w

ieku

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

TRUDNY WIEK

67.

Kul

tura

bar

oku

• ge

neza

bar

oku,

• ce

chy

char

akte

ryst

yczn

e sz

tuki

bar

oku,

• tw

órcy

bar

oku,

• ro

zwój

nau

ki w

dob

ie

baro

ku,

• ch

arak

tery

styc

zne

cech

y sz

tuki

bar

okow

ej

w a

rchi

tekt

urze

, m

alar

stw

ie i

rzeź

bie,

• pr

zykł

ady

arch

itekt

ury,

m

alar

stw

a i r

zeźb

y ba

roko

wej

,•

twór

cy b

arok

u.

• ba

rok,

rac

jona

lizm

, em

piry

zm, G

iaco

mo

Bar

ozzi

da

Vig

nola

, G

ian

Lore

nzo

Ber

nini

, Pe

ter P

aul R

uben

s,

Rem

bran

dt, K

arte

zjus

z,

John

Loc

ke, I

zaak

N

ewto

n, G

alile

usz,

Pa

scal

, Die

go

Vel

azqu

ez, C

arav

aggi

o,

mon

umen

taliz

m,

gzym

s, s

ztuk

ater

ia,

stiu

k, r

okok

o.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

rozp

ozna

je c

hara

kter

ysty

czne

ce

chy

kult

ury

baro

ku,

• zn

a dz

ieła

naj

wyb

itni

ejsz

ych

prze

dsta

wic

ieli

baro

ku,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

rozp

ozna

je c

hara

kter

ysty

czne

ce

chy

sztu

ki i

arch

itekt

ury

baro

ku,

• zn

a dz

ieła

naj

wyb

itni

ejsz

ych

prze

dsta

wic

ieli

baro

ku.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

źród

ła

ikon

ogra

ficz

ne•

teks

t źr

ódło

wy

68.

Woj

na

trzy

dzie

stol

etni

a•

rzes

za n

iem

ieck

a,•

woj

na t

rzyd

zies

tole

tnia

–

przy

czyn

y, p

rzeb

ieg,

sk

utki

.

• po

kój w

estf

alsk

i, w

ojna

tr

zydz

iest

olet

nia,

rze

sza

niem

ieck

a, G

usta

w

Ado

lf, A

lbre

cht

von

Wal

lens

tein

, 161

8–16

48 r.

, 164

8 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i, •

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

wyb

uchu

w

ojny

trz

ydzi

esto

letn

iej,

opis

uje

jej

prze

bieg

i sk

utki

, •

opis

uje

głów

ne c

echy

ust

roju

rze

szy.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

map

a

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

69.

Abs

olut

yzm

we

Fran

cji

• ks

ztał

tow

anie

się

ab

solu

tyzm

u w

e Fr

ancj

i,•

mer

kant

yliz

m.

• ab

solu

tyzm

, fro

nda,

m

erka

ntyl

izm

, kar

d.

Ric

helie

u, k

ard.

M

azza

rini

, Lud

wik

XIV

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je u

stró

j mon

arch

ii ab

solu

tnej

,•

wyj

aśni

a po

jęci

e „m

erka

ntyl

izm

”.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

70.

Mon

arch

ia

parl

amen

tarn

a i r

ewol

ucja

w A

nglii

• m

onar

chia

par

lam

enta

rna

i rew

oluc

ja w

Ang

lii.

• re

wol

ucja

bur

żuaz

yjna

, m

onar

chia

pa

rlam

enta

rna,

Kar

ol I

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,


TRUDNY WIEK

Stua

rt, O

liver

C

rom

wel

l, 16

49 r.

, 16

60 r.

, 168

8 r.

• po

rów

nuje

mon

arch

ę ab

solu

tną

z m

onar

chią

par

lam

enta

rną,

• op

isuj

e w

ydar

zeni

e na

zwan

e „s

ław

etną

” lu

b „c

hwal

ebną

” re

wol

ucją

.

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

św

ieci

e w

XV

II w

ieku

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

71.

Kul

tura

bar

okow

a w

Rze

czyp

ospo

litej

• sz

tuka

bar

oku

w R

zecz

ypos

polit

ej,

• sz

tuka

bar

oku

w m

oim

re

gion

ie,

• sa

rmat

yzm

w ż

yciu

sz

lach

ty p

olsk

iej.

• ba

rok,

fran

cusz

czyz

na,

jezu

ici,

orie

ntal

izm

, sa

rmat

yzm

, por

tret

tr

umie

nny,

ret

oryk

a,

Stan

isła

w H

ozju

sz,

Tylm

an z

Gam

eren

, M

acie

j z M

iech

owa,

15

64 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

tyl ż

ycia

szl

acht

y po

lski

ej w

bar

oku,

• zn

a na

jważ

niej

sze

zaby

tki s

ztuk

i ba

roko

wej

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

72.

Rze

czpo

spol

ita

na

pocz

ątku

pan

owan

ia

Waz

ów

• w

olna

ele

kcja

po

śmie

rci

Stef

ana

Bat

oreg

o i p

oczą

tki p

anow

ania

Z

ygm

unta

III

Waz

y,•

woj

ny P

olsk

i w 1

. poł

owie

X

VII

w. z

e Sz

wec

ją,

• w

ojny

Pol

ski w

1. p

ołow

ie

XV

II w

. z p

ańst

wem

m

oski

ewsk

im,

• w

ojny

Pol

ski w

1. p

ołow

ie

XV

II w

. z T

urcj

ą.

• dy

mit

riad

a,

sam

ozw

anie

c,

lisow

czyc

y, h

usar

ia,

• Z

ygm

unt

III W

aza,

M

aksy

mili

an H

absb

urg,

Ja

n II

I, Ja

n K

arol

C

hodk

iew

icz,

Iwan

IV

G

roźn

y, S

tani

sław

Ż

ółki

ewsk

i, 16

05 r.

, 16

10 r.

, 162

0 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je z

mia

ny

w s

yste

mie

pol

ityc

zno-

-u

stro

jow

ym R

zecz

ypos

polit

ej

w X

VII

w.,

• w

yjaś

nia

przy

czyn

y w

ojen

z T

urcj

ą,

Szw

ecją

i R

osją

,•

opis

uje

nast

ępst

wa

woj

en

w X

VII

w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

73.

Prob

lem

koz

acki

w

Rze

czyp

ospo

litej

• po

chod

zeni

e K

ozak

ów

i ich

spo

sób

życi

a,•

przy

czyn

y ko

nflik

tu

z K

ozak

ami w

XV

II w

.,•

pow

stan

ie

Chm

ieln

icki

ego

– w

ybuc

h i p

rzeb

ieg,

• ug

ody

z K

ozak

ami.

• K

ozac

y, u

nia,

po

wst

anie

, ugo

da,

Koz

acy

reje

stro

wi,

Wła

dysł

aw I

V, B

ohda

n C

hmie

lnic

ki, J

an

Wyh

owsk

i, 15

96 r.

, 16

37 r.

, 164

8 r.,

165

1 r.,

16

54 r.

, 165

8 r.,

166

7 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny,

cel

e i n

astę

p-st

wa

pow

stan

ia B

ohda

na C

hmie

l-ni

ckie

go.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

74.

Poto

p –

naja

zd

szw

edzk

i w la

tach

16

55–1

660

• st

osun

ki p

omię

dzy

Pols

ką

a Sz

wec

ją z

a pa

now

ania

pi

erw

szyc

h W

azów

,•

pols

ka p

olit

yka

bałt

ycka

,•

poto

p sz

wed

zki,

• „l

ew p

ółno

cy”,

pot

op

szw

edzk

i, w

ojna

sz

arpa

na, t

rakt

at,

paul

ini,

Zyg

mun

t II

I W

aza,

Jan

Kar

ol

Cho

dkie

wic

z, G

usta

w I

I

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

woj

en z

e Sz

wec

ją,

• op

isuj

e na

stęp

stw

a w

ojen

w

XV

II w

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

TRUDNY WIEK•

skut

ki n

ajaz

du

szw

edzk

iego

, •

trak

taty

wel

awsk

o-

-byd

gosk

ie.

Ado

lf, W

łady

sław

IV,

Ja

nusz

Rad

ziw

iłł,

Stef

an C

zarn

ieck

i, Je

rzy

Lubo

mir

ski,

Pa

weł

Sap

ieha

, Je

rzy

II R

akoc

zy,

1655

r., 1

657

r., 1

660

r.

75.

Od

dem

okra

cji

szla

chec

kiej

do

olig

arch

ii m

agna

ckie

j

• zm

ierz

ch d

emok

racj

i sz

lach

ecki

ej,

• zj

awis

ka ś

wia

dczą

ce

o kr

yzys

ie

Rze

czyp

ospo

litej

w

2. p

ołow

ie X

VII

w.,

• re

form

y pa

ństw

a i j

ego

inst

ytuc

ji w

cza

sach

W

azów

.

• m

agna

teri

a, r

okos

z,

abso

luty

zm, l

iber

um

veto

, olig

arch

ia

mag

nack

a, z

asad

a je

dnom

yśln

ości

, Mik

ołaj

Si

enic

ki, J

an Z

amoy

ski,

Janu

sz R

adzi

wiłł

, Ja

n K

azim

ierz

Waz

a,

1606

–160

9 r.,

165

2 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je z

mia

ny w

sys

tem

ie

polit

yczn

o -us

troj

owym

R

zecz

ypos

polit

ej w

XV

II w

.,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

oraz

wsk

azuj

e pr

zykł

ady

kryz

ysu

polit

yczn

ego

i spo

łecz

no-g

ospo

darc

zego

w

Rze

czyp

ospo

litej

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

76.

Woj

ny z

Tur

cją

w k

ońcu

XV

II w

ieku

i o

dsie

cz w

iede

ńska

• za

groż

enie

tur

ecki

e w

2. p

ołow

ie X

VII

w.,

• sy

tuac

ja w

ewnę

trzn

aw

Rze

czyp

ospo

litej

w

2. p

ołow

ie X

VII

w.,

• pr

zycz

yny

woj

en z

Tur

cją,

• pr

zebi

eg w

ojen

z T

urcj

ą,•

triu

mfy

mili

tarn

e Ja

na I

II

Sobi

eski

ego,

• ef

ekty

pol

ityk

i pr

owad

zone

j prz

ez

Jana

III

Sob

iesk

iego

.

• Pi

otr

Dor

osze

nko,

M

icha

ł Kor

ybut

W

iśni

owie

cki,

Jan

III

Sobi

eski

, Kar

a M

usta

fa,

1667

r., 1

672

r., 1

673

r.,

1683

r., 1

699

r.

• w

yjaś

nia

przy

czyn

y za

groż

enia

tu

reck

iego

w 2

. poł

owie

XV

II w

.,•

opis

uje

nast

ępst

wa

woj

en

z Tu

rcją

,•

char

akte

ryzu

je z

mia

ny w

sys

tem

ie

polit

yczn

o-us

troj

owym

R

zecz

ypos

polit

ej w

2. p

ołow

ie

XV

II w

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

w X

VII

wie

ku. W

skaz

anie

naj

waż

niej

szyc

h po

jęć

z te

go o

kres

u. Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

OŚWIECONY WIEK

77.

Ośw

iece

nie

w E

urop

ie•

twór

cy o

świe

ceni

a,•

myś

l ped

agog

iczn

a i p

olit

yczn

a oś

wie

ceni

a,•

prze

dsta

wic

iele

oś

wie

ceni

a,•

ency

klop

edyś

ci,

• ar

chite

ktur

a oś

wie

ceni

a –

klas

ycyz

m.

• oś

wie

ceni

e, e

mpi

ryzm

, de

izm

, rac

jona

lizm

, fi

zjok

raty

zm, l

iber

aliz

m

ekon

omic

zny,

kla

sycy

zm,

ency

klop

edyś

ci, W

olte

r, Ja

n Ja

kub

Rou

ssea

u,

Kar

ol M

onte

skiu

sz,

Ada

m S

mith

,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a i r

ozpo

znaj

e id

ee

ośw

iece

nia

w n

auce

, szt

uce,

ar

chite

ktur

ze i

liter

atur

ze,

• zn

a za

sadę

tró

jpod

ział

u i z

asad

ę um

owy

społ

eczn

ej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne


OŚWIECONY WIEK

78.

Społ

ecze

ństw

o i g

ospo

dark

a Eu

ropy

w

XV

III w

ieku

• de

mog

rafi

a X

VII

I-

wie

czne

j Eur

opy,

• ro

zwój

prz

emys

łu,

• ro

zwój

rol

nict

wa,

• go

spod

arka

eur

opej

ska

a go

spod

arka

św

iato

wa.

• Fr

anco

is Q

uesn

ay,

Den

is D

ider

ot,

Jean

d’A

lem

bert

.•

rew

oluc

ja p

rzem

ysło

wa,

„l

ataj

ące

czół

enko

”,

płod

ozm

ian,

bra

cia

Mon

tgol

fier

, Jam

es

Wat

t.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

wzr

ostu

licz

by

ludn

ości

w E

urop

ie X

VII

I w.,

• w

ymie

nia

wyn

alaz

ki X

VII

I w.

i oce

nia

ich

wpł

yw n

a ro

zwój

pr

zem

ysłu

,•

opis

uje

now

e m

etod

y up

raw

y zi

emi

w X

VII

I w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

79.

Sztu

ka k

lasy

cyzm

u•

korz

enie

kla

sycy

zmu,

• ce

chy

char

akte

ryst

yczn

e kl

asyc

yzm

u,•

twór

cy d

zieł

kl

asyc

ysty

czny

ch.

• kl

asyc

yzm

, ne

okla

sycy

zm,

tym

pano

n, g

zym

s,

kapi

tel k

olum

n,

Dom

inik

Mer

lini,

Jan

Chr

ysti

an K

amse

tzer

, Sz

ymon

Bog

usła

w Z

ug,

Ant

onio

Cor

azzi

, Jak

ub

Kub

icki

, Ant

onio

C

anov

a, A

ntoi

ne

Wat

teau

, Jac

ques

Lou

is

Dav

id, B

erte

l T

horv

alds

en.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a i r

ozpo

znaj

e ch

arak

tery

styc

zne

cech

y kl

asyc

yzm

u,•

zna

dzie

ła n

ajw

ybit

niej

szyc

h tw

órcó

w d

zieł

kla

sycy

styc

znyc

h.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

80.

Nie

bezp

iecz

ne

sąsi

edzt

wo

– R

osja

w

XV

III w

ieku

• po

cząt

ek d

ynas

tii

Rom

anow

ów w

Ros

ji,•

kryz

ys w

ewnę

trzn

y, t

zw.

wie

lka

smut

a,•

korz

yści

Ros

ji w

ynie

sion

e po

woj

nie

półn

ocne

j,•

refo

rmy

Piot

ra I

Wie

lkie

go,

• rz

ądy

Kat

arzy

ny II

i d

omin

ując

a po

zycj

a R

osji

w E

urop

ie Ś

rodk

owej

,•

kons

ekw

encj

e po

lityk

i za

gran

iczn

ej K

atar

zyny

II

dla

Pols

ki.

• bo

jarz

y, o

pric

znin

a,

„wie

lka

smut

a”, t

abel

a ra

ng, I

wan

IV

Gro

źny,

Pi

otr

I Wie

lki,

Got

tfri

ed

Leib

niz,

Kat

arzy

na I

I, 15

64–1

572

r., 1

613

r.,

1689

–172

5 r.,

172

1 r.,

17

25 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

i kon

sekw

encj

e do

min

ując

ej p

ozyc

ji R

osji

w E

urop

ie Ś

rodk

owej

,•

wsk

azuj

e ko

nsek

wen

cje

polit

yki

zagr

anic

znej

Kat

arzy

ny I

I dla

Po

lski

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

81.

Nie

bezp

iecz

ne

sąsi

edzt

wo

– Pr

usy

w X

VII

I wie

ku

• w

zros

t zn

acze

nia

Prus

w

pol

ityc

e eu

rope

jski

ej,

• zm

iany

tery

tori

alne

w

Pru

sach

,

• el

ekto

r, „k

ról-

sier

żant

”,

„roz

bójn

ik E

urop

y”,

Fryd

eryk

III

, Fr

yder

yk W

ilhel

m I,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

zna

refo

rmy

prze

prow

adzo

ne

w P

rusa

ch w

XV

III w

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

OŚWIECONY WIEK•

rozb

udow

a ar

mii

i pol

ityk

a za

gran

iczn

a Pr

us,

• Pr

usy

pod

rząd

ami

Fryd

eryk

a II

I, Fr

yder

yka

Wilh

elm

a I,

Fryd

eryk

a II

.

Fryd

eryk

II W

ielk

i, 16

57 r.

, 170

1 r.

i wyj

aśni

a ic

h zn

acze

nie

dla

pozy

cji

Prus

w E

urop

ie.

82.

Nie

bezp

iecz

ne

sąsi

edzt

wo

– A

ustr

ia

w X

VII

I wie

ku

• sy

tuac

ja w

mon

arch

ii ha

bsbu

rski

ej n

a po

cząt

ku

XV

III w

.,•

przy

czyn

y i s

kutk

i uc

hwal

enia

dok

umen

tu

zwan

ego

„san

kcją

pr

agm

atyc

zną”

,•

rząd

y i r

efor

my

Mar

ii Te

resy

,•

rząd

y i r

efor

my

Józe

fa I

I.

• „s

ankc

ja p

ragm

atyc

zna”

, su

kces

ja, j

ózef

iniz

m,

fizj

okra

tyzm

, Kar

ol V

I, M

aria

Ter

esa,

Józe

f II,

Leop

old

II, 1

713

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

poró

wnu

je r

ządy

i re

form

y M

arii

Tere

sy i

Józe

fa I

I ora

z w

skaz

uje

ich

wpł

yw n

a po

zycj

ę A

ustr

ii w

Eur

opie

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

83.

Stan

y Z

jedn

oczo

ne

Am

eryk

i•

sytu

acja

w k

olon

iach

an

giel

skic

h w

Am

eryc

e Pó

łnoc

nej w

2. p

ołow

ie

XV

III w

.,•

przy

czyn

y w

ybuc

hu

woj

ny o

nie

podl

egło

ść,

• D

ekla

racj

a N

iepo

dleg

łośc

i i K

onst

ytuc

ja S

tanó

w

Zje

dnoc

zony

ch.

• ko

loni

a, „

herb

ata

bost

ońsk

a”, S

amue

l A

dam

s, Je

rzy

Was

zyng

ton,

177

3 r.,

17

74 r.

, 177

6 r.,

177

4–17

82 r.

, 178

9 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prez

entu

je p

rzyc

zyny

i na

stęp

stw

a w

ojny

o n

iepo

dleg

łość

,•

wyj

aśni

a, w

jaki

spo

sób

kons

tytu

cja

amer

ykań

ska

real

izow

ała

zasa

dę t

rójp

odzi

ału

wła

dzy,

• po

traf

i oce

nić

wkł

ad P

olak

ów

w w

alkę

o n

iepo

dleg

łość

Sta

nów

Z

jedn

oczo

nych

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

84.

Pocz

ątek

Wie

lkie

j R

ewol

ucji

Fran

cusk

iej

• pr

zycz

yny

zwoł

ania

St

anów

Gen

eral

nych

,•

przy

czyn

y w

ybuc

hu

rew

oluc

ji,•

Dek

lara

cja

Praw

C

złow

ieka

i O

byw

atel

a,•

uchw

alen

ie k

onst

ytuc

ji i p

ierw

sze

refo

rmy.

• St

any

Gen

eral

ne,

kons

tytu

anta

, re

wol

ucja

, jak

obin

i, ko

rdel

ierz

y, L

udw

ik

XV

I, Je

an-P

aul M

arat

, 17

89 r.

, 14.

07.1

789

r.,

26.0

8.17

89 r.

, 179

1 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a gł

ówne

prz

yczy

ny

rew

oluc

ji,•

inte

rpre

tuje

Dek

lara

cję

Praw

C

złow

ieka

i O

byw

atel

a, w

skaz

ując

za

war

te w

nie

j ide

e re

wol

ucji.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy


OŚWIECONY WIEK

85.

Dyk

tatu

ra ja

kobi

nów

i s

chył

ek r

ewol

ucji

• dy

ktat

ura

jako

binó

w,

• et

apy

rew

oluc

ji fr

ancu

skie

j,•

char

akte

ryst

yka

prze

bieg

u re

wol

ucji

fran

cusk

iej

w p

oszc

zegó

lnyc

h et

apac

h,•

post

awa

pańs

tw

euro

pejs

kich

wob

ec

rew

oluc

ji w

e Fr

ancj

i.

• Le

gisl

atyw

a, d

ykta

tura

, ja

kobi

ni, s

anki

uloc

i, te

rmid

oran

ie,

dyre

ktor

iat,

Lud

wik

X

VI,

Dan

ton,

R

obes

pier

re, 1

791

r.,

1792

r., 1

793–

1794

r.,

1795

–179

9 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wsk

azuj

e ch

arak

tery

styc

zne

cech

y rz

ądów

w p

oszc

zegó

lnyc

h et

apac

h re

wol

ucji

fran

cusk

iej,

• op

isuj

e po

staw

ę pa

ństw

eur

opej

-sk

ich

wob

ec r

ewol

ucji

we

Fran

cji,

• oc

enia

sku

tki r

ewol

ucji

fran

cusk

iej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

św

ieci

e w

XV

III w

ieku

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

86.

Cza

sy s

aski

e•

okre

s be

zkró

lew

ia,

• pr

zycz

yny

wie

lkie

j woj

ny

półn

ocne

j,•

Wet

tino

wie

na

tron

ie

pols

kim

,•

prób

a w

zmoc

nien

ia

wła

dzy

król

ewsk

iej p

rzez

A

ugus

ta I

I,•

post

anow

ieni

a se

jmu

„nie

meg

o”,

• sy

tuac

ja w

Rze

czpo

spol

itej

po ś

mie

rci A

ugus

ta I

I.

• be

zkró

lew

ie, a

bdyk

acja

, se

jm „

niem

y”, t

rakt

at

trze

ch c

zarn

ych

orłó

w,

Aug

ust

II M

ocny

, Kar

ol

XII

, Pio

tr I,

Sta

nisł

aw

Lesz

czyń

ski,

Aug

ust

III,

1700

–172

1 r.,

170

4 r.,

17

09 r.

, 171

7 r.,

173

2 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

i prz

ejaw

y kr

yzys

u w

cza

sach

sas

kich

,•

wyj

aśni

a zm

iany

w p

ołoż

eniu

m

iędz

ynar

odow

ym

Rze

czyp

ospo

litej

w X

VII

I w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

87.

Ośw

iece

nie

w R

zecz

ypos

polit

ej•

spec

yfik

a po

lski

ego

ośw

iece

nia,

• ro

zkw

it p

olsk

iej m

yśli

ośw

iece

niow

ej w

cza

sach

St

anis

ław

a A

ugus

ta

Poni

atow

skie

go,

• re

form

a oś

wia

ty z

a cz

asów

Aug

usta

St

anis

ław

a Po

niat

owsk

iego

,•

klas

ycyz

m w

Pol

sce

i moi

m r

egio

nie.

• m

ecen

at, S

zkoł

a R

ycer

ska,

obi

ady

czw

artk

owe,

Kom

isja

E

duka

cji N

arod

owej

, St

anis

ław

Kon

arsk

i, St

anis

ław

Aug

ust

Poni

atow

ski,

Igna

cy

Kra

sick

i, Fr

anci

szek

Bo

hom

olec

, Ada

m

Nar

usze

wic

z, F

ranc

isze

k Z

abło

cki,

Julia

n U

rsyn

N

iem

cew

icz,

Mic

hał

Poni

atow

ski,

Hug

o K

ołłą

taj,

Igna

cy P

otoc

ki,

Grz

egor

z Pi

ram

owic

z,

1740

r., 1

765

r., 1

773

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prze

dsta

wia

spe

cyfi

kę p

olsk

iego

oś

wie

ceni

a,•

char

akte

ryzu

je p

rzyk

łady

szt

uki

klas

ycyz

mu

w P

olsc

e i w

sw

oim

re

gion

ie.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

OŚWIECONY WIEK88

.C

zasy

st

anis

ław

owsk

ie•

sytu

acja

pol

ityc

zna

w R

zecz

ypos

polit

ej p

rzed

el

ekcj

ą St

anis

ław

a Po

niat

owsk

iego

,•

elek

cja

Stan

isła

wa

Poni

atow

skie

go,

• in

icja

tyw

y re

form

ator

skie

St

anis

ław

a A

ugus

ta

Poni

atow

skie

go,

• ko

nfed

erac

ja b

arsk

a,•

przy

czyn

y I r

ozbi

oru

Pols

ki,

• re

form

y se

jmu

rozb

ioro

weg

o.

• ko

nfed

erac

ja, r

ozbi

ór,

Rad

a N

ieus

tają

ca,

Fam

ilia,

rep

ublik

anci

, Ja

n K

lem

ens

Bran

icki

, K

arol

Rad

ziw

iłł, N

ikoł

aj

Rep

nin,

Mic

hał

Kra

sińs

ki, J

ózef

Puł

aski

, 17

64 r.

, 176

8 r.,

177

2 r.,

17

73 r.

, 177

5 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wsk

azuj

e pr

zycz

yny

I roz

bior

u Po

lski

,•

char

akte

ryzu

je in

icja

tyw

y re

form

ator

skie

Sta

nisł

awa

Aug

usta

Po

niat

owsk

iego

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

89.

Sejm

Wie

lki,

Kon

styt

ucja

3 m

aja

i II r

ozbi

ór P

olsk

i

• pr

óby

prze

prow

adze

nia

refo

rm p

o I r

ozbi

orze

Po

lski

,•

sytu

acja

wew

nętr

zna

i zew

nętr

zna

prze

d Se

jmem

Wie

lkim

,•

Sejm

Wie

lki i

jego

refo

rmy,

• sy

tuac

ja m

iędz

ynar

odow

a w

okr

esie

obr

ad S

ejm

u W

ielk

iego

,•

uchw

alen

ie K

onst

ytuc

ji 3

maj

a,•

głów

ne r

efor

my

wpr

owad

zone

prz

ez

Kon

styt

ucję

3 m

aja,

• pr

zycz

yny

i sku

tki

konf

eder

acji

targ

owic

kiej

,•

inte

rwen

cja

rosy

jska

,•

II r

ozbi

ór P

olsk

i.

• Se

jm W

ielk

i, R

ada

Nie

usta

jąca

, dep

utac

je,

„cza

rna

proc

esja

”,

Sew

eryn

Rze

wus

ki,

Ksa

wer

y Br

anic

ki,

Stan

isła

w M

ałac

how

ski,

Kaz

imie

rz N

esto

r Sa

pieh

a, 1

788–

1792

r.•

goło

ta, k

onst

ytuc

ja,

Stra

ż Pr

aw, r

atyf

ikac

ja,

Hug

o K

ołłą

taj,

Igna

cy

Poto

cki,

Sew

eryn

R

zew

uski

, Szc

zęsn

y Po

tock

i, K

saw

ery

Bran

icki

, Szy

mon

i J

ózef

Kos

sako

wsc

y,

Józe

f Pon

iato

wsk

i, Ta

deus

z K

ości

uszk

o,

1788

–179

2 r.,

179

1 r.,

17

92 r.

, 179

3 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

ytua

cje

wew

nętr

zną

i zew

nętr

zną

Pols

ki

prze

d ob

rada

mi S

ejm

u W

ielk

iego

,•

wym

ieni

a re

form

y Se

jmu

Wie

lkie

go,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je p

osta

now

ieni

a K

onst

ytuc

ji 3

maj

a,•

wyj

aśni

a ok

olic

znoś

ci z

awią

zani

a ko

nfed

erac

ji ta

rgow

icki

ej i

potr

afi

ocen

ić je

j nas

tęps

twa.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

90.

Pow

stan

ie

kośc

iusz

kow

skie

i u

trat

a ni

epod

legł

ości

• sy

tuac

ja g

ospo

darc

za

i pol

ityc

zna

po

II r

ozbi

orze

Pol

ski,

• in

sure

kcja

, uni

wer

sał,

nacz

elni

k, T

adeu

sz

Koś

cius

zko,

Jan

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prze

dsta

wia

cel

e i n

astę

pstw

a in

sure

kcji

kośc

iusz

kow

skie

j,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy


OŚWIECONY WIEK

• tw

órcy

kon

styt

ucji

na

emig

racj

i,•

przy

czyn

y w

ybuc

hu

pow

stan

ia

kośc

iusz

kow

skie

go,

• pr

zebi

eg p

owst

ania

ko

ściu

szko

wsk

iego

,•

nast

ępst

wa

pow

stan

ia

kośc

iusz

kow

skie

go,

• w

ewnę

trzn

e i z

ewnę

trzn

e pr

zycz

yny

upad

ku

Rze

czyp

ospo

litej

.

Kili

ński

, Jan

Hen

ryk

Dąb

row

ski,

Tom

asz

Waw

rzec

ki, B

arto

sz

Gło

wac

ki, 1

794

r.,

1795

r.

• w

skaz

uje

wew

nętr

zne

i zew

nętr

zne

przy

czyn

y up

adku

Rze

czyp

ospo

litej

.•

źród

ła

ikon

ogra

ficz

ne•

map

a

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

w X

VII

I wie

ku. W

skaz

anie

naj

waż

niej

szyc

h po

jęć

z te

go o

kres

u. Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

KLA

SA III

EPOKA NAPOLEOŃSKA

91.

Nap

oleo

ńska

Eur

opa

• do

jści

e N

apol

eona

do

wła

dzy,

• su

kces

y po

lityc

zne

i mili

tarn

e N

apol

eona

,•

koal

icje

ant

ynap

oleo

ński

e,•

klęs

ka N

apol

eona

.

• ko

nsul

at, c

esar

stw

o,

koal

icja

, 179

8 r.,

17

99 r.

, 180

4 r.,

181

3 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

zmia

ny w

Eur

opie

w

okr

esie

nap

oleo

ński

m,

• oc

enia

pol

ityk

ę N

apol

eona

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

92.

Mię

dzy

Fran

cją

i Ros

ją –

Pol

acy

po

utra

cie

niep

odle

głoś

ci

• ch

arak

tery

styk

a sy

tuac

ji na

zie

mia

ch p

olsk

ich

po

rozb

iora

ch,

• ro

zwój

ruc

hu s

pisk

oweg

o w

zab

orac

h,•

konc

epcj

e po

lityc

zne

odzy

skan

ia n

iepo

dleg

łośc

i –

orie

ntac

je p

olit

yczn

e,•

okol

iczn

ości

utw

orze

nia

Legi

onów

Pol

skic

h.

• le

gion

, ruc

h sp

isko

wy,

A

dam

Jerz

y C

zart

orys

ki,

Tade

usz

Cza

cki,

Józe

f W

ybic

ki, J

an H

enry

k D

ąbro

wsk

i, N

apol

eon,

17

97 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

ytua

cję

na

ziem

iach

pol

skic

h po

roz

bior

ach,

• zn

a i p

reze

ntuj

e ko

ncep

cje

polit

yczn

e od

zysk

ania

ni

epod

legł

ości

,•

wyj

aśni

a ok

olic

znoś

ci p

owst

ania

Le

gion

ów P

olsk

ich.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń

93.

Nap

oleo

n a

ziem

ie

pols

kie

• ut

wor

zeni

e K

sięs

twa

War

szaw

skie

go,

• us

trój

Ksi

ęstw

a W

arsz

awsk

iego

,•

polit

yka

Nap

oleo

na

wob

ec P

olak

ów,

• po

staw

a Po

lakó

w w

obec

N

apol

eona

.

• K

sięs

two

War

szaw

skie

, N

apol

eon,

Fry

dery

k A

ugus

t, Jó

zef

Poni

atow

ski,

1807

r.,

1809

r., 1

813

r., 1

815

r.

• w

yjaś

nia

okol

iczn

ości

utw

orze

nia

Ksi

ęstw

a W

arsz

awsk

iego

,•

opis

uje

cech

y us

troj

owe

i ter

ytor

ium

K

sięs

twa

War

szaw

skie

go,

• oc

enia

pos

taw

ę N

apol

eona

wob

ec

spra

wy

pols

kiej

,•

ocen

ia p

osta

wę

Pola

ków

wob

ec

Nap

oleo

na.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

epo

ce n

apol

eońs

kiej

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

WIEK PARY94

.R

ozw

ój c

ywili

zacj

i w

pie

rwsz

ej p

ołow

ie

XIX

wie

ku

• od

kryc

ia w

dzi

edzi

nie

elek

tryc

znoś

ci

i ele

ktro

mag

nety

zmu,

• no

we

wyn

alaz

ki

tech

nicz

ne.

• A

less

andr

o V

olta

, A

ndré

Am

pére

, Sam

uel

Mor

se, G

eorg

Ohm

, M

icha

el F

arad

ay, J

ohn

Dal

ton,

Jan

Ber

zeliu

s,

Rob

ert

Fulto

n, G

eorg

e St

ephe

nson

, 180

6 r.,

18

14 r.

, 183

7 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a ch

arak

tery

styc

zne

cech

y re

wol

ucji

prze

mys

łow

ej,

• id

enty

fiku

je n

ajw

ażni

ejsz

e w

ynal

azki

i ic

h tw

órcó

w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

95.

Prze

mia

ny s

połe

czne

w

pie

rwsz

ej p

ołow

ie

XIX

wie

ku

• ro

zwój

prz

emys

łu

i wyn

ikaj

ące

z te

go

zagr

ożen

ia s

połe

czne

.

• ka

pita

lista

, rob

otni

k,

mig

racj

a, u

rban

izac

ja.

• zn

a po

zyty

wne

i ne

gaty

wne

sku

tki

proc

esu

uprz

emys

łow

ieni

a.•

podr

ęczn

ik•

zesz

yt ć

wic

zeń

• te

kst

źród

łow

y•

źród

ła

ikon

ogra

ficz

ne

96.

Sztu

ka r

oman

tycz

na•

sztu

ka e

mpi

re,

• ro

man

tyzm

i ak

adem

izm

.•

rom

anty

zm, n

eogo

tyk,

W

illia

m T

uner

, Eug

ène

Del

acro

ix, C

aspa

r D

avid

Fr

iedr

ich.

• ch

arak

tery

zuje

now

e nu

rty

w s

ztuc

e.•

podr

ęczn

ik•

zesz

yt ć

wic

zeń

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

aiw

e pr

ogra

mow

ej

97.

Kon

gres

wie

deńs

ki•

zasa

dy i

post

anow

ieni

a ko

ngre

su w

iede

ński

ego,

• ce

l zaw

arci

a Św

ięte

go

Przy

mie

rza.

• le

gity

miz

m, r

esta

urac

ja,

Świę

te P

rzym

ierz

e,

1814

r., 1

815

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

prze

dsta

wia

zas

ady

i pos

tano

wie

nia

kong

resu

w

iede

ński

ego,

• pr

zeds

taw

ia c

ele

zaw

arci

a Św

ięte

go

Przy

mie

rza.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

98.

Euro

pa w

pie

rwsz

ych

lata

ch p

o ko

ngre

sie

wie

deńs

kim

• za

sada

kon

serw

atyz

mu,

• za

sada

libe

raliz

mu,

• za

sada

soc

jaliz

mu,

• ru

chy

wol

nośc

iow

e w

e W

łosz

ech,

Fra

ncji

i His

zpan

ii,•

ruch

y na

rodo

we

i nar

odow

owyz

wol

eńcz

e w

Eur

opie

,•

okre

s re

stau

racj

i,•

prób

y ob

alen

ia p

orzą

dku

poko

ngre

sow

ego.

• ko

nser

wat

yści

, w

ęgla

rze,

libe

raliz

m,

socj

aliz

m, r

esta

urac

ja,

1822

r., 1

830

r., L

udw

ik

Filip

I.

• ch

arak

tery

zuje

pog

lądy

ko

nser

wat

ystó

w i

liber

ałów

na

tem

at p

ańst

wa,

• w

skaz

uje

głów

ne r

óżni

ce p

omię

dzy

liber

ałam

i i k

onse

rwat

ysta

mi,

• w

skaz

uje

cele

, któ

re s

taw

iały

sob

ie

ruch

y na

rodo

we

we

Wło

szec

h i N

iem

czec

h,•

poda

je p

rzyk

łady

pró

b zł

aman

ia

porz

ądku

pok

ongr

esow

ego,

• w

ymie

nia

żąda

nia

socj

alis

tów

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny


WIEK PARY

99.

Wio

sna

Ludó

w

w E

urop

ie•

przy

czyn

y kr

yzys

u go

spod

arcz

ego

i pol

ityc

zneg

o po

d ko

niec

pi

erw

szej

poł

owy

XIX

w.

w E

urop

ie,

• re

wol

ucja

luto

wa

we

Fran

cji,

• W

iosn

a Lu

dów

w A

ustr

ii,•

pow

stan

ie w

ęgie

rski

e,•

Wio

sna

Ludó

w

w N

iem

czec

h.

• Lu

dwik

Fili

p, L

udw

ik

Nap

oleo

n B

onap

arte

, Fr

anci

szek

Józe

f I,

Kle

men

s M

ette

rnic

h,

Lajo

s K

ossu

th,

Józe

f Bem

, Fr

yder

yk W

ilhel

m I

V,

1848

r.

• pr

zeds

taw

ia p

odło

że id

ei

naro

dow

ych

w E

urop

ie

w 1

. poł

owie

XIX

w.,

• ch

arak

tery

zuje

prz

ebie

g W

iosn

y Lu

dów

we

Fran

cji,

Aus

trii

i Nie

mcz

ech.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

100.

Świa

t w

poł

owie

XIX

w

ieku

• pr

zycz

yny

woj

ny

krym

skie

j, •

przy

czyn

y i s

kutk

i roz

padu

Św

ięte

go P

rzym

ierz

a,

• ro

zwój

tery

tori

alny

St

anów

Zje

dnoc

zony

ch.

• im

peri

a ko

loni

alne

, w

ojna

kry

msk

a, S

imon

B

oliv

ar, 1

853–

1856

r.,

1856

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i, •

opis

uje

przy

czyn

y w

ojny

kry

msk

iej,

• ch

arak

tery

zuje

prz

yczy

ny i

skut

ki

rozp

adu

Świę

tego

Prz

ymie

rza.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

św

ieci

e w

pie

rwsz

ej p

ołow

ie X

IX w

ieku

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

101.

Zie

mie

pol

skie

po

kong

resi

e w

iede

ński

m•

post

anow

ieni

a ko

ngre

su

wie

deńs

kieg

o w

spr

awie

po

lski

ej,

• po

wst

anie

Kró

lest

wa

Pols

kieg

o,•

wła

dze

Kró

lest

wa

Pols

kieg

o,•

sytu

acja

na

pozo

stał

ych

ziem

iach

pol

skic

h.

• Jó

zef Z

ając

zek,

M

ikoł

aj N

owos

ilcow

, To

mas

z Z

an,

Ada

m M

icki

ewic

z,

Wal

eria

n Łu

kasi

ński

, A

nton

i Rad

ziw

iłł,

1815

r., 1

817

r.

• pr

zeds

taw

ia p

osta

now

ieni

a ko

ngre

su w

iede

ński

ego

w s

praw

ie

pols

kiej

,•

opis

uje

cech

y us

troj

owe

i ter

ytor

ium

Kró

lest

wa

Pols

kieg

o.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

102.

Pow

stan

ie

listo

pado

we

• pr

zycz

yny

wyb

uchu

po

wst

ania

list

opad

oweg

o,•

wła

dze

pow

stań

cze,

• pr

zebi

eg p

owst

ania

,•

upad

ek p

owst

ania

,•

repr

esje

po

pow

stan

iu.

• na

mie

stni

k, p

owst

anie

, st

atut

org

anic

zny,

M

ikoł

aj I

, Ja

n Sk

rzyn

ecki

, Ig

nacy

Prą

dzyń

ski,

Ja

n K

ruko

wie

cki,

Igna

cy S

owiń

ski,

Mac

iej R

ybiń

ski,

Pi

otr

Wys

ocki

, Iw

an P

aski

ewic

z.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

sytu

uje

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

pow

stan

ie li

stop

adow

e,•

prze

dsta

wia

prz

yczy

ny, p

rzeb

ieg

i cha

rakt

er p

owst

ania

,•

rozr

óżni

a be

zpoś

redn

ie

i dłu

gofa

low

e na

stęp

stw

a po

wst

ania

list

opad

oweg

o.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

WIEK PARY10

3.W

ielk

a E

mig

racj

a•

przy

czyn

y em

igra

cji,

• ug

rupo

wan

ia

emig

racy

jne,

• w

pływ

ugr

upow

ań

emig

racy

jnyc

h na

sy

tuac

ję n

a zi

emia

ch

pols

kich

.

• em

igra

cja,

Hot

el

Lam

bert

, Gro

mad

y Lu

du P

olsk

iego

, TD

P,

Ada

m C

zart

orys

ki,

Joac

him

Lel

ewel

, Sz

ymon

Kon

arsk

i, W

ikto

r H

eltm

an,

Piot

r Śc

iegi

enny

, H

enry

k K

amie

ński

, E

dwar

d D

embo

wsk

i, 18

32 r.

, 183

6 r.

• ro

zum

ie p

ozna

ne p

ojęc

ia

i pos

ługu

je s

ię n

imi,

• po

traf

i sch

arak

tery

zow

ać g

łów

ne

nurt

y i p

osta

ci W

ielk

iej E

mig

racj

i.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

104.

Pow

stan

ie k

rako

wsk

ie

i rab

acja

gal

icyj

ska

• pr

zygo

tow

ania

do

pow

stan

ia w

184

6 r.,

• po

wst

anie

kra

kow

skie

–

prze

bieg

,•

raba

cja

galic

yjsk

a –

przy

czyn

y i s

kutk

i,•

upad

ek p

owst

ania

kr

akow

skie

go.

• ra

bacj

a, p

owst

anie

, Lu

dwik

Mie

rosł

awsk

i, E

dwar

d D

embo

wsk

i, Ja

n Ty

ssow

ski,

Ja

kub

Szel

a, 1

846

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

sytu

uje

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

pow

stan

ie k

rako

wsk

ie i

raba

cję

galic

yjsk

ą,•

prze

dsta

wia

prz

yczy

ny, p

rzeb

ieg

i cha

rakt

er p

owst

ań,

• ro

zróż

nia

bezp

ośre

dnie

i d

ługo

falo

we

nast

ępst

wa

pow

stań

czyc

h ru

chów

nar

odow

ych.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

105.

Wio

sna

Ludó

w n

a zi

emia

ch p

olsk

ich

• pr

zebi

eg W

iosn

y Lu

dów

na

zie

mia

ch p

olsk

ich

w z

abor

ze a

ustr

iack

im,

• pr

zebi

eg W

iosn

y Lu

dów

na

zie

mia

ch p

olsk

ich

w z

abor

ze p

rusk

im,

• zn

acze

nie

zdob

yczy

W

iosn

y Lu

dów

dla

Po

lakó

w.

• W

ikto

r H

eltm

an,

Fran

z St

adio

n,

Wal

enty

Ste

fańs

ki,

Ludw

ik M

iero

sław

ski,

22.0

4.18

48 r.

, 9.

05.1

849

r.

• ch

arak

tery

zuje

prz

ebie

g W

iosn

y Lu

dów

na

ziem

iach

pol

skic

h w

zab

orac

h au

stri

acki

m i

prus

kim

,•

potr

afi w

yjaś

nić

znac

zeni

e zd

obyc

zy W

iosn

y Lu

dów

dla

Po

lakó

w.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej

106.

Kul

tura

na

ziem

iach

po

lski

ch p

o ko

ngre

sie

wie

deńs

kim

• zn

acze

nie

kult

ury

dla

utrz

yman

ia p

olsk

ości

,•

kult

ura

w K

róle

stw

ie

Pols

kim

,•

kult

ura

pols

ka w

zab

orze

ro

syjs

kim

,

• To

war

zyst

wo

Przy

jaci

ół

Nau

k, B

iblio

teka

R

aczy

ński

ch, P

lant

y,

Lice

um K

rzem

ieni

ecki

e,

Stan

isła

w S

tasz

ic,

Julia

n U

rsyn

N

iem

cew

icz,

• po

daje

naj

waż

niej

sze

osią

gnię

cia

z dz

iedz

iny

kult

ury

w K

róle

stw

ie

Pols

kim

,•

wym

ieni

a m

iast

a na

zie

mia

ch

pols

kich

, w k

tóry

ch d

ział

ały

szko

ły

wyż

sze,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny


WIEK PARY

• w

pływ

rep

resj

i po

pow

stan

iu li

stop

adow

ym

na k

ultu

rę i

ośw

iatę

,•

sytu

acja

w W

ielk

im

Ksi

ęstw

ie P

ozna

ński

m,

• sy

tuac

ja w

Gal

icji

i Wol

nym

Mie

ście

K

rako

wie

.

Sam

uel B

ogum

ił Li

nde,

W

ojci

ech

Bog

usła

wsk

i, Fr

yder

yk C

hopi

n, Ja

n i J

erzy

Śni

adec

cy,

Joac

him

Lel

ewel

, Tyt

us

Dzi

ałyń

ski,

Józe

f M

aksy

mili

an

Oss

oliń

ski.

• oc

enia

zna

czen

ie s

zkol

nict

wa

wyż

szeg

o dl

a po

lski

ego

życi

a ku

ltur

alne

go i

społ

eczn

ego,

• w

yjaś

nia

rolę

tow

arzy

stw

na

ukow

ych,

• w

skaz

uje

dzia

łani

a m

ając

e na

cel

u oc

alen

ie i

utrw

alen

ie p

olsk

ości

.

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

w p

ierw

szej

poł

owie

XIX

wie

ku. W

skaz

anie

naj

waż

niej

szyc

h po

jęć

z te

go o

kres

u. Ć

wic

zeni

a i p

ytan

ia k

ontr

olne

WIEK ELEKTRYCZNOŚCI

107.

Nau

ka i

post

ęp

tech

nicz

ny w

dru

giej

po

łow

ie X

IX w

ieku

• po

zyty

wiz

m,

• te

oria

ew

oluc

ji,•

rozw

ój m

edyc

yny,

• re

wol

ucja

tec

hnic

zna,

• w

pływ

wyn

alaz

ków

te

chni

czny

ch n

a ży

cie

ludz

i.

• po

zyty

wiz

m, a

sept

yka,

st

erow

iec,

Kar

ol

Dar

win

, bra

cia

Wri

ght,

W

ilhel

m R

öntg

en,

Mar

ia i

Piot

r C

urie

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a, s

połe

czne

i ek

onom

iczn

e na

stęp

stw

a za

stos

owan

ia

najw

ażni

ejsz

ych

wyn

alaz

ków

i o

dkry

ć.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

108.

Zm

iany

w ż

yciu

co

dzie

nnym

w d

rugi

ej

poło

wie

XIX

wie

ku

• zm

iany

w ż

yciu

sp

ołec

zeńs

tw w

sfe

rze

odży

wia

nia,

ubi

oru,

ko

mun

ikac

ji,•

rozw

ój i

unow

ocze

śnia

nie

mia

st,

• po

praw

a sy

tuac

ji zd

row

otne

j spo

łecz

eńst

w,

wal

ka z

epi

dem

iam

i,•

zmia

ny w

sys

tem

ie

ośw

iaty

.

• m

etro

polia

, an

alfa

bety

zm,

szcz

epio

nka,

now

ożyt

ne

igrz

yska

olim

pijs

kie.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

zmia

ny w

poz

iom

ie ż

ycia

ró

żnyc

h gr

up s

połe

czny

ch.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

109.

Kul

tura

w d

rugi

ej

poło

wie

XIX

i na

po

cząt

ku X

X w

ieku

–

sztu

ki p

last

yczn

e

• no

we

nurt

y w

szt

uce,

• no

we

styl

e w

arc

hite

ktur

ze.

• re

aliz

m, i

mpr

esjo

nizm

, sy

mbo

lizm

, sec

esja

, fo

wiz

m, k

ubiz

m,

futu

ryzm

, abs

trak

cjo-

nizm

, ekl

ekty

zm,

Hon

oré

Dau

mie

r, Ed

ouar

d M

anet

, Cla

ude

Mon

et, P

aul C

ézan

ne,

Paul

Gau

guin

, Vin

cent

va

n G

ogh,

Pab

lo P

icas

so,

Um

bert

o Bo

ccio

ni,

Was

yl K

andi

nsky

.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je i

rozp

ozna

je n

owe

nurt

y w

szt

uce

i now

e st

yle

w a

rchi

tekt

urze

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

WIEK ELEKTRYCZNOŚCI11

0.D

emok

raty

zacj

a ży

cia

polit

yczn

ego

w I

I poł

owie

X

IX w

ieku

• sy

stem

y us

troj

owe

pańs

tw e

urop

ejsk

ich

w 2

. po

łow

ie X

IX i

na

pocz

ątku

XX

w.,

• w

alka

o p

osze

rzen

ie p

raw

w

ybor

czyc

h,•

wal

ka o

pra

wa

kobi

et,

• de

mok

raty

zacj

a ży

cia

polit

yczn

ego,

• ru

chy

naro

dow

e.

• ko

nsty

tucj

a ok

troj

owan

a, c

enzu

s m

ająt

kow

y,

czte

ropr

zym

iotn

ikow

e pr

awo

wyb

orcz

e,

sufr

ażys

tki,

prop

agan

da

polit

yczn

a, p

arti

a po

lityc

zna,

• sy

joni

zm.

• op

isuj

e zm

iany

w ż

yciu

po

lityc

znym

spo

łecz

eńst

w

euro

pejs

kich

po

Wio

śnie

Lud

ów,

• w

ymie

nia

ogra

nicz

enia

pra

w

wyb

orcz

ych

w p

ańst

wac

h eu

rope

jski

ch w

2. p

ołow

ie X

IX w

.,•

wym

ieni

a cz

ynni

ki, k

tóre

wpł

ynęł

y na

dem

okra

tyza

cję

życi

a po

lityc

zneg

o,•

potr

afi p

odać

żąd

ania

suf

raży

stek

i o

pisa

ć m

etod

y, k

tóry

mi o

nie

w

alcz

yły.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

111.

Ruc

h ro

botn

iczy

i s

ocja

listy

czny

w

dru

giej

poł

owie

X

IX w

ieku

• zm

iany

spo

łecz

ne

i gos

poda

rcze

sp

owod

owan

e pr

zez

rozw

ój p

rzem

ysłu

w

XIX

w.,

• gł

ówne

prz

yczy

ny

pow

stan

ia i

rozw

oju

ruch

u so

cjal

isty

czne

go,

• po

dzia

ły w

ruc

hu

socj

alis

tycz

nym

,•

Koś

ciół

wob

ec k

wes

tii

robo

tnic

zej.

• M

iędz

ynar

odów

ka,

mar

ksiś

ci, a

narc

hiśc

i, re

wiz

joni

zm, K

arol

M

arks

, Leo

n X

III,

1864

r., 1

891

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je z

mia

ny s

połe

czne

i g

ospo

darc

ze s

pow

odow

ane

rozw

ojem

prz

emys

łu,

• w

skaz

uje

głów

ne p

rzyc

zyny

po

wst

ania

ruc

hu s

ocja

listy

czne

go.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

112.

Zje

dnoc

zeni

e W

łoch

• ce

le i

etap

y je

dnoc

zeni

a W

łoch

,•

rola

Pie

mon

tu w

pro

cesi

e je

dnoc

zeni

a W

łoch

,•

skut

ki z

jedn

ocze

nia

Wło

ch d

la s

ytua

cji

polit

yczn

ej w

Eur

opie

.

• W

ikto

r E

man

uel I

I, C

amill

o C

avou

r, G

iuse

ppe

Gar

ibal

di,

1859

r., 1

861

r., 1

866

r.,

1870

r.

• ch

arak

tery

zuje

pro

ces

jedn

ocze

nia

Wło

ch,

• op

isuj

e sk

utki

zje

dnoc

zeni

a W

łoch

dl

a sy

tuac

ji po

lityc

znej

w E

urop

ie.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

113.

Zje

dnoc

zeni

e N

iem

iec

i pow

stan

ie A

ustr

o-

-Węg

ier

• ce

le i

etap

y je

dnoc

zeni

a N

iem

iec,

• ro

la P

rus

w p

roce

sie

jedn

ocze

nia

Nie

mie

c,•

woj

ny P

rus

z A

ustr

ią

i Fra

ncją

,

• „ż

elaz

ny k

ancl

erz”

, N

iem

ieck

i Zw

iąze

k C

elny

, Wilh

elm

I, O

tto

von

Bism

arck

, 186

1 r.,

18

64 r.

, 186

6 r.,

186

7 r.,

18

70 r.

, 187

1 r.,

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je p

roce

s je

dnoc

zeni

a N

iem

iec,

• op

isuj

e sk

utki

zje

dnoc

zeni

a N

iem

iec

dla

sytu

acji

polit

yczn

ej w

Eur

opie

,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa



• sk

utki

zje

dnoc

zeni

a N

iem

iec

dla

sytu

acji

polit

yczn

ej w

Eur

opie

,•

wpł

yw W

iosn

y Lu

dów

na

sytu

ację

na

Węg

rzec

h i w

Aus

trii,

• pr

zycz

yny

prze

kszt

ałce

nia

cesa

rstw

a au

stri

acki

ego

w m

onar

chię

aus

tro-

-w

ęgie

rską

,•

stos

unki

etn

iczn

e w

mon

arch

ii au

stro

- -w

ęgie

rski

ej,

• A

ustr

o-W

ęgry

na

aren

ie

mię

dzyn

arod

owej

.

• dw

uprz

ymie

rze,

soj

usz

trze

ch c

esar

zy,

Fran

cisz

ek Jó

zef I

, 18

59 r.

, 186

6 r.,

186

7 r.,

18

72 r.

, 187

9 r.

• do

strz

ega

podo

bień

stw

a i r

óżni

ce

w p

roce

sie

jedn

ocze

nia

Nie

mie

c i W

łoch

,•

rozu

mie

i po

sług

uje

się

pozn

anym

i po

jęci

ami,

• ch

arak

tery

zuje

prz

yczy

ny

prze

kszt

ałce

nia

cesa

rstw

a au

stri

acki

ego

w m

onar

chię

aus

tro-

-w

ęgie

rską

.

114.

Świa

t w

ręk

ach

Euro

pejc

zykó

w –

ko

loni

aliz

m

• pr

zycz

yny

dom

inac

ji cy

wili

zacj

i eur

opej

skie

j,•

impe

rial

izm

eur

opej

ski,

• ty

py k

olon

ii,•

skut

ki e

kspa

nsji

kolo

nial

nej p

ańst

w

euro

pejs

kich

.

• ko

loni

aliz

m,

impe

rial

izm

, dom

inia

, pr

otek

tora

t.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

i sku

tki

eksp

ansj

i kol

onia

lnej

pań

stw

eu

rope

jski

ch.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

115.

Now

a po

tęga

– S

tany

Z

jedn

oczo

ne

Am

eryk

i. W

ojna

se

cesy

jna

• ro

zwój

Sta

nów

Z

jedn

oczo

nych

do

1. p

ołow

y X

IX w

.,•

przy

czyn

y w

ojny

se

cesy

jnej

,•

rozw

ój g

ospo

darc

zy

Stan

ów Z

jedn

oczo

nych

,•

eksp

ansj

a am

eryk

ańsk

a w

2. p

ołow

ie X

IX w

.

• ab

olic

joni

zm, w

ojna

se

cesy

jna,

impe

rial

izm

, A

brah

am L

inco

ln,

1860

r., 1

861–

1865

r.,

1865

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

przy

czyn

y i s

kutk

i woj

ny

sece

syjn

ej w

Sta

nach

Z

jedn

oczo

nych

,•

char

akte

ryzu

je e

kspa

nsję

am

eryk

ańsk

ą w

2. p

ołow

ie X

IX w

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

116.

Japo

nia

i Ros

ja n

a pr

zeło

mie

XIX

i X

X w

ieku

• ko

niec

izol

acji

Japo

nii,

• su

kces

cyw

iliza

cyjn

y Ja

poni

i,•

przy

czyn

y re

form

w R

osji,

• re

wol

ucja

190

5 r.

w R

osji.

• iz

olac

ja, n

arod

nicy

, oc

hran

a, m

iens

zew

icy,

bo

lsze

wic

y, „

krw

awa

nied

ziel

a”, s

hogu

n,

22.0

1.19

05 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

nast

ępst

wa

rew

oluc

ji lu

tow

ej w

Ros

ji,•

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

ał s

ukce

s cy

wili

zacy

jny

Japo

nii.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

apa

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe

WIEK ELEKTRYCZNOŚCIW

skr

ócie

Pods

umow

anie

wia

dom

ości

o ś

wie

cie

w d

rugi

ej p

ołow

ie X

IX w

ieku

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

ko

ntro

lne

117.

Kró

lest

wo

Pols

kie

prze

d w

ybuc

hem

po

wst

ania

st

yczn

iow

ego

• po

lityk

a A

leks

andr

a W

ielo

pols

kieg

o w

obec

R

osji,

• oż

ywie

nie

dąże

ń ni

epod

legł

ości

owyc

h w

lata

ch 6

0. X

IX w

.

• „c

zerw

oni”

, „bi

ali”

, A

leks

ande

r W

ielo

pols

ki, J

aros

ław

D

ąbro

wsk

i, A

ndrz

ej

Zam

oysk

i.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je p

olit

ykę

Ale

ksan

dra

Wie

lopo

lski

ego.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

118.

Pow

stan

ie s

tycz

niow

e•

wyb

uch

pow

stan

ia

styc

znio

weg

o,•

prze

bieg

i ch

arak

ter

wal

k,•

upad

ek p

owst

ania

i je

go

skut

ki.

• br

anka

, uka

z, c

ytad

ela,

uw

łasz

czen

ie, L

udw

ik

Mie

rosł

awsk

i, M

aria

n La

ngie

wic

z, R

omua

ld

Trau

gutt

, Sta

nisł

aw

Brzó

ska,

22

/23.

01.1

863

r.,

1864

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

sytu

uje

w c

zasi

e i p

rzes

trze

ni

pow

stan

ie s

tycz

niow

e,•

prze

dsta

wia

prz

yczy

ny, p

rzeb

ieg

i cha

rakt

er p

owst

ania

,•

rozr

óżni

a be

zpoś

redn

ie

i dłu

gofa

low

e na

stęp

stw

a po

wst

ania

sty

czni

oweg

o.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

119.

Zie

mie

pol

skie

w

ost

atni

m p

ółw

iecz

u ni

ewol

i

• sy

tuac

ja p

olit

yczn

a w

zab

orac

h,•

zmia

ny g

ospo

darc

ze.

• ru

syfi

kacj

a,

germ

aniz

acja

, K

ultu

rkam

pf, H

akat

a,

loja

lizm

, tró

jloja

lizm

, pr

aca

orga

nicz

na.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i.•

podr

ęczn

ik•

zesz

yt ć

wic

zeń

• te

kst

źród

łow

y

120.

Pow

stan

ie p

olsk

ich

ruch

ów p

olit

yczn

ych

• po

lski

e ug

rupo

wan

ia

polit

yczn

e dz

iała

jące

pod

ko

niec

XIX

w.,

• st

osun

ek p

olsk

ich

part

ii po

lityc

znyc

h do

pań

stw

za

borc

zych

,•

pols

kie

part

ie p

olit

yczn

e po

rew

oluc

ji 19

05–1

907

r. w

Kró

lest

wie

Pol

skim

.

• Jó

zef P

iłsud

ski,

Win

cent

y W

itos,

R

oman

Dm

owsk

i.

• pr

zeds

taw

ia g

łów

ne n

urty

po

lityc

zne

pow

stał

e po

d za

bora

mi

w k

ońcu

XIX

w.,

• ch

arak

tery

zuje

sto

sune

k po

lski

ch

part

ii po

lityc

znyc

h do

pań

stw

za

borc

zych

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

121.

Rew

oluc

ja 1

905–

1906

w

Kró

lest

wie

Pol

skim

• pr

zycz

yny

rew

oluc

ji w

Kró

lest

wie

Pol

skim

, •

prze

bieg

rew

oluc

ji,

• st

an w

ojen

ny, r

ewol

ucja

, na

rodo

wcy

, PPS

, SD

KPi

L, 1

905

r.,

1906

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a pr

zycz

yny

rew

oluc

ji w

Kró

lest

wie

Pol

skim

,

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

• te

mat

ni

euw

zglę

dnio

ny

w p

odst

awie

pr

ogra

mow

ej



• st

anow

isko

pol

skic

h pa

rtii

polit

yczn

ych

wob

ec

rew

oluc

ji,•

skut

ki r

ewol

ucji.

• om

awia

sto

sune

k pa

rtii

polit

yczn

ych

do r

ewol

ucji,

• po

traf

i wym

ieni

ć sk

utki

rew

oluc

ji,•

potr

afi r

ozw

inąć

skr

óty

nazw

pa

rtii.

122.

Kul

tura

i ży

cie

codz

ienn

e na

zi

emia

ch p

olsk

ich

w o

stat

nim

pół

wie

czu

niew

oli

• ro

zwój

kul

tury

pol

skie

j po

d za

bora

mi,

• no

we

kier

unki

w

lite

ratu

rze

pols

kiej

,•

sztu

ka i

arch

itekt

ura,

• oś

wia

ta i

życi

e co

dzie

nne.

• po

zyty

wiz

m,

mod

erni

zm,

impr

esjo

nizm

, sy

mbo

lizm

, ekl

ekty

zm,

Ale

ksan

der

Świę

toch

owsk

i, B

oles

ław

Pru

s, H

enry

k Si

enki

ewic

z, E

liza

Orz

eszk

owa,

Kaz

imie

rz

Prze

rwa-

Tetm

ajer

, St

anis

ław

Wys

piań

ski,

Stef

an Ż

erom

ski,

Wła

dysł

aw R

eym

ont,

Ju

liusz

Kos

sak,

Jan

Mat

ejko

, bra

cia

Gie

rym

scy,

Leo

n W

yczó

łkow

ski,

Julia

n Fa

łat,

Jace

k M

alcz

ewsk

i.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

ocen

ia o

siąg

nięc

ia w

kul

turz

e,

sztu

ce i

szko

lnic

twie

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

Pol

sce

w d

rugi

ej p

ołow

ie X

IX w

ieku

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

ko

ntro

lne

WIELKA WOJNA 1914–1918

123.

Euro

pa z

mie

rza

ku

woj

nie

• ko

nflik

ty m

iędz

y m

ocar

stw

ami

euro

pejs

kim

i,•

pow

stan

ie b

lokó

w p

ańst

w,

• w

ydar

zeni

a na

Bał

kana

ch,

• pr

zygo

tow

ania

pań

stw

do

woj

ny.

• en

tent

a,

trój

poro

zum

ieni

e,

„koc

ioł b

ałka

ński

”,

1904

r., 1

907

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wym

ieni

a gł

ówne

prz

yczy

ny

konf

liktó

w p

omię

dzy

moc

arst

wam

i eur

opej

skim

i i u

mie

jsca

wia

je n

a m

apie

Eur

opy

i św

iata

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa

124.

Wie

lka

woj

na•

przy

czyn

y w

ybuc

hu

I woj

ny ś

wia

tow

ej,

• fr

onty

pod

czas

I w

ojny

św

iato

wej

,•

char

akte

r w

alk,

• no

we

środ

ki te

chni

czne

.

• w

ojna

poz

ycyj

na, w

ojna

po

dwod

na, z

awie

szen

ie

bron

i, 28

.06.

1914

r.,

1916

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je p

rzyc

zyny

wyb

uchu

w

ojny

,•

char

akte

ryzu

je p

rzeb

ieg

dzia

łań

woj

enny

ch z

uw

zglę

dnie

niem

no

wyc

h śr

odkó

w te

chni

czny

ch.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne


Dzi

ałLp

.P

ropo

now

any

tem

at le

kcji

Głó

wne

zag

adni

enia

lekc

jiP

ojęc

ia,

daty

, po

stac

iO

siąg

nięc

ia u

czni

a.P

o za

jęci

ach

ucze

ń:Śr

odki

dyd

akty

czne

Treś

ci i

tem

aty

poza

prog

ram

owe


5.Z

akoń

czen

ie i

skut

ki

wie

lkie

j woj

ny•

fron

ty p

odcz

as I

woj

ny

świa

tow

ej,

• ch

arak

ter

wal

k,•

skut

ki I

woj

ny ś

wia

tow

ej.

• 19

17 r.

, 11.

11.1

918

r.,

konf

eren

cja

poko

jow

a.•

rozu

mie

i po

sług

uje

się

pozn

anym

i po

jęci

ami,

• ch

arak

tery

zuje

sku

tki I

woj

ny

świa

tow

ej.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

126.

Rew

oluc

ja lu

tow

a w

Ros

ji•

przy

czyn

y w

ybuc

hu

rew

oluc

ji w

Ros

ji,•

rew

oluc

ja lu

tow

a,•

woj

na d

omow

a.

• ok

res

dwuw

ładz

y, R

ada

Kom

isar

zy L

udow

ych,

R

ząd

Tym

czas

owy,

Le

nin,

15.

03.1

917

r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

wyb

uchu

re

wol

ucji

w R

osji,

• ch

arak

tery

zuje

nas

tęps

twa

rew

oluc

ji ro

syjs

kich

dla

Ros

ji i E

urop

y,

• oc

enia

rol

ę Le

nina

w p

rzej

ęciu

pr

zez

bols

zew

ików

wła

dzy

w R

osji,

• op

isuj

e re

akcj

e pa

ństw

eu

rope

jski

ch n

a w

ydar

zeni

a w

Ros

ji.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

127.

Rew

oluc

ja

paźd

zier

niko

wa

i woj

na d

omow

a w

Ros

ji

• re

wol

ucja

pa

ździ

erni

kow

a,•

woj

na d

omow

a.

• w

ojna

dom

owa,

7.

11.1

917

r., 3

.03.

1918

r.,

1921

r., L

enin

, D

zier

żyńs

ki, W

Cze

Ka.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

opis

uje

przy

czyn

y i s

kutk

i rew

oluc

ji pa

ździ

erni

kow

ej,

• oc

enia

rol

ę Le

nina

w p

rzej

ęciu

pr

zez

bols

zew

ików

wła

dzy

w R

osji.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

128.

Spra

wa

pols

ka n

a po

cząt

ku I

woj

ny

świa

tow

ej

• st

anow

isko

moc

arst

w

w s

praw

ie p

olsk

iej,

• po

lski

e or

ient

acje

ni

epod

legł

ości

owe,

• sy

tuac

ja n

a zi

emia

ch

pols

kich

pod

czas

I w

ojny

św

iato

wej

,•

wal

ka z

abor

ców

o

uzys

kani

e po

parc

ia

Pola

ków

.

• ak

tyw

iści

, pas

ywiś

ci,

alia

nci,

akt

5 lis

topa

da,

wie

lka

licyt

acja

, Józ

ef

Piłs

udsk

i, R

oman

D

mow

ski,

Wilh

elm

II,

Fran

cisz

ek Jó

zef,

Mik

ołaj

II,

Tho

mas

W

ilson

, 5.1

1.19

16 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

char

akte

ryzu

je s

tosu

nek

pańs

tw

zabo

rczy

ch d

o sp

raw

y po

lski

ej,

• op

isuj

e po

gląd

y zw

olen

nikó

w

różn

ych

orie

ntac

ji,•

wyj

aśni

a m

iędz

ynar

odow

e uw

arun

kow

ania

spr

awy

pols

kiej

.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• źr

ódła

ik

onog

rafi

czne

• m

apa



129.

Dro

ga k

u ni

epod

legł

ości

• po

lski

e fo

rmac

je

woj

skow

e w

cza

sie

I woj

ny ś

wia

tow

ej

• Jó

zef P

iłsud

ski,

Rom

an

Dm

owsk

i, Ig

nacy

Pa

dere

wsk

i, 5.

11.1

916

r.,

11.1

1.19

18 r.

• ro

zum

ie i

posł

uguj

e si

ę po

znan

ymi

poję

ciam

i,•

omaw

ia p

rzyc

zyny

wyd

ania

akt

u 5

listo

pada

,•

wym

ieni

a po

lski

e fo

rmac

je

woj

skow

e w

cza

sie

I woj

ny

świa

tow

ej,

• op

isuj

e ok

olic

znoś

ci o

dzys

kani

a pr

zez

Pols

kę n

iepo

dleg

łośc

i.

• po

dręc

znik

• ze

szyt

ćw

icze

ń•

teks

t źr

ódło

wy

• m

ater

iał

ikon

ogra

ficz

ny

W s

króc

iePo

dsum

owan

ie w

iado

moś

ci o

I w

ojni

e św

iato

wej

. Wsk

azan

ie n

ajw

ażni

ejsz

ych

poję

ć z

tego

okr

esu.

Ćw

icze

nia

i pyt

ania

kon

trol

ne

Pods

umow

anie

UW

AG

A:

Podz

iał n

a te

mat

y w

tab

eli r

ozkł

adu

mat

eria

łu n

ie je

st je

dnoz

nacz

ny z

licz

bą je

dnos

tek

lekc

yjny

ch w

3-le

tnim

cyk

lu k

szta

łcen

ia.

Nau

czyc

iel p

owin

ien

zade

cydo

wać

, w z

ależ

nośc

i od

moż

liwoś

ci i

zain

tere

sow

ań u

czni

ów, i

le g

odzi

n pr

zezn

aczy

ć na

kon

kret

ny te

mat

.


PROPOZYCJE TEMATÓW LEKCJI POWTÓRZENIOWYCH

1. Osiągnięcia ludów starożytnego Bliskiego Wschodu2. Osiągnięcia cywilizacji starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu3. Przyczyny i skutki rozpadu imperium rzymskiego4. Zmiany terytorialne Polski wczesnopiastowskiej5. Blaski i cienie rozbicia dzielnicowego6. Dzieło ostatnich Piastów7. Polska Jagiellonów potęgą europejską8. Początki nowożytnego świata9. Polska złotego wieku na tle europejskim

10. Skutki wojen w XVII wieku na ziemiach polskich11. Polska w dobie rozbiorów12. Przyczyny upadku państwa polskiego pod koniec XVIII wieku13. Konsekwencje wojen napoleońskich dla Polski i Europy14. Zmiany w Europie i na ziemiach polskich w 1. połowie XIX wieku15. Ziemie polskie w okresie powstania styczniowego i kształtowania się świadomości

narodowej16. Sprawa polska w czasie I wojny światowej

Dodatkowo należy zrealizować lekcje związane z historią regionalną lub omówić te tema-ty w ramach lekcji poświęconych historii kultury i walki o polskość.


PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA GIMNAZJÓW

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (rozporządzenie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17)

HISTORIAIII etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólneI. Chronologia historyczna.Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedza-nia, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cy-wilizacyjnym.

II. Analiza i interpretacja historyczna.Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowa-nych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świa-ta współczesnego.

III. Tworzenie narracji historycznej.Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z różnych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację; przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe1. Najdawniejsze dzieje człowieka. Uczeń: 1) porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyjęcia przez człowieka trybu osiadłego; 2) wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka.

2. Cywilizacje Bliskiego Wschodu. Uczeń: 1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii i Egiptu; 2) charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie; 3) wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw; 4) rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu.

3. Starożytny Izrael. Uczeń: 1) charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu; 2) wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem, odwołując się do przykładów.

4. Cywilizacja grecka. Uczeń: 1) wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji; 2) umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie

i Atenach peryklejskich; 3) charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język, system wierzeń, teatr oraz igrzyska olimpijskie.

5. Cywilizacja rzymska. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Rzy-

mie republikańskim i cesarstwie; 2) wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy Rzymian wobec niewolników i lu-

dów podbitych; 3) podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską; 4) rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego.

6. Dziedzictwo antyku. Uczeń: 1) charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej antycznego świata w różnych dzie-

dzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze; 2) podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną.

7. Chrześcijaństwo. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa; 2) wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim.

8. Arabowie i świat islamski. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich;


2) opisuje podstawowe zasady i symbole islamu; 3) wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem.

9. Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo Kościelne oraz Cesarstwo w Euro-

pie Zachodniej; 2) charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński; 3) charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III; 4) opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X XI w.

10. Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń: 1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie; 2) charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bi-

zantyjskiej (prawo, architektura, sztuka); 3) wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w.

11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń: 1) rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego; 2) wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu; 3) charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.

12. Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń: 1) wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średnio-

wiecznego społeczeństwa; 2) porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej; 3) rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyc-

kim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu.

13. Polska pierwszych Piastów. Uczeń: 1) sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów; 2) wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej; 3) wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne

chrystianizacji Polski; 4) ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.

14. Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń: 1) sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego; 2) opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego; 3) porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce

Piastów; 4) opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy rozwo-

jem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym; 5) ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja

kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej; 6) charakteryzuje zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa Polskiego po przyłączeniu ziem ruskich.

15. Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń: 1) wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą; 2) porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce

Jagiellonów; 3) charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.

16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń: 1) sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz

sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii; 2) ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego

Świata.

17. Humanizm i renesans. Uczeń: 1) wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne cechy; 2) charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotter-

damu, Mikołaja Kopernika i Galileusza; 3) ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej.

18. Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń: 1) wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim; 2) opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności powsta-

nia kościoła anglikańskiego; 3) wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia służące wzmocnieniu katolicyzmu.


19. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: 1) ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów; 2) przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne postanowienia oraz

wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów; 3) charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i wyjaśnia ich specyfikę na tle europej-

skim; 4) przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając twórczość Mi-

kołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego; 5) rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnie-

niem własnego regionu.

20. Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń: 1) wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje; 2) wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i artykułów henrykowskich; 3) przedstawia zasady wolnej elekcji; 4) ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w.; 5) rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów architektury i sztuki we

własnym regionie.

21. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń: 1) wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją; 2) wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie; 3) ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.; 4) wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej

w II połowie XVII w.

22. Formy państwa nowożytnego. Uczeń: 1) charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej; 2) wymienia, odwołując się do przykładu Anglii, główne cechy monarchii parlamentarnej; 3) porównuje monarchię parlamentarną z monarchią absolutną, uwzględniając zakres władzy monarszej, prawa

i obowiązki poddanych, rolę instytucji stanowych (parlamentu); 4) wyjaśnia, na czym polegała specyfika ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy.

23. Europa w XVIII w. Uczeń: 1) wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce; 2) charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę umowy społecznej Rousseau; 3) porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.

24. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń: 1) przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich; 2) wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.; 3) charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego i Stanisława Leszczyńskiego oraz do-

strzega przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich.

25. Bunt poddanych – wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Uczeń: 1) przedstawia przyczyny i następstwa wojny o niepodległość; 2) ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych; 3) wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja amery-

kańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy.

26. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń: 1) przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej; 2) sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu

Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja; 3) wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa; 4) rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przykłady sztuki okresu klasycy-

zmu z uwzględnieniem własnego regionu.

27. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń: 1) sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze; 2) przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego; 3) rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.

28. Rewolucja francuska. Uczeń: 1) wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki; 2) wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej; 3) opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.


29. Epoka napoleońska. Uczeń: 1) opisuje zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych i poli-

tycznych; 2) wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego oraz opisuje cechy ustrojo-

we i terytorium Księstwa Warszawskiego; 3) ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona.

30. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń: 1) przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego, uwzględniając jego decyzje w sprawie polskiej; 2) wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w I połowie XIX w.

31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń: 1) wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej; 2) podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska

naturalnego; 3) identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne

ich zastosowania; 4) opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikono-

graficznych i statystycznych.

32. Europa i świat w XIX w. Uczeń: 1) opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych; 2) dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch i Niemiec; 3) wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich

w XIX w.; 4) ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych

społeczności i państw.

33. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń: 1) wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim; 2) charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego; 3) ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.

34. Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń: 1) sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe; 2) przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych; 3) rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych; 4) charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.

35. życie pod zaborami. Uczeń: 1) wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej; 2) charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców; 3) porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości

prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego; 4) przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu XIX w.

36. Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń: 1) przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego; 2) charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego; 3) przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe.

37. I wojna światowa i jej skutki. Uczeń: 1) wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX

i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy; 2) charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych.

38. Rewolucje rosyjskie. Uczeń: 1) wyjaśnia polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.; 2) wyjaśnia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji; 3) opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy; 4) charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.

39. Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń: 1) charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz opisuje poglądy zwolenników różnych

orientacji politycznych; 2) ocenia wysiłek zbrojny Polaków; 3) wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej.

Program nauczania w gimnazjum ] UR]NáDGHP PDWHULDáX...

Documents

Transcript of Program nauczania w gimnazjum ] UR]NáDGHP PDWHULDáX...