Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 714[02]/ZSZ/MENiS/2002.08.

PROGRAM NAUCZANIA

KOMINIARZ 714[02]

Zatwierdzam

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Warszawa 2002

Autorzy: mgr inż. Janusz Jasek

mgr inż. Dariusz Oparowski

mgr Zbigniew Zienkiewicz

Recenzent: inż. Bernard Grabski

Opracowanie redakcyjne: mgr Bożena Stadnicka-Graboś

2

Spis treści I. Plan nauczania ..................................................................... 4 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych ...... 5 Rysunek techniczny .................................................................... 5 Podstawy budownictwa .............................................................. 12 Technologia ................................................................................ 21 Zajęcia praktyczne ...................................................................... 35

3

I. PLAN NAUCZANIA Plan nauczania Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: kominiarz 714[02]

Dla młodzieży Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

w dwuletnim okresie

nauczania

Semestry I – IV

Lp. Przedmioty nauczania

Klasy I – II Forma stacjonarna

Forma zaoczna

1 Rysunek techniczny 2 2 28 2 Podstawy budownictwa 2 2 28 3 Technologia 8 6 110 4 Zajęcia praktyczne 22 16 302

Razem 34 26 468

4

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

RYSUNEK TECHNICZNY

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – określić znaczenie rysunku technicznego, – dobrać arkusze rysunkowe i przybory do rysowania, – zastosować znormalizowane linie rysunkowe, – posłużyć się podziałką, – zwymiarować i opisać rysunki, – zastosować podstawowe zasady geometrii wykreślnej, – posłużyć się dokumentację techniczną, – scharakteryzować poszczególne elementy dokumentacji, – wykorzystać informacje zawarte w opisie technicznym, – rozróżnić oznaczenia graficzne zastosowane w dokumentacji, – odczytać rzuty poziome i przekroje pionowe, – wykonać szkice obiektów kominiarskich, – odczytać rysunki elementów konstrukcyjnych, – odczytać kompletną dokumentację, – wykonać przedmiary robót, – przeprowadzić pomiary, sporządzić rysunki inwentaryzacyjne. Materiał nauczania 1. Podstawy rysunku technicznego Podstawowe pojęcia dotyczące rysunku technicznego. Rodzaje rysunków. Materiały i przybory kreślarskie. Normy rysunku technicznego. Techniki kreślenia. Formaty arkuszy rysunkowych. Podziałki rysunkowe. Tabliczki rysunkowe. Linie rysunkowe. Pismo techniczne. Opis rysunków technicznych. Programy komputerowe do sporządzania rysunków technicznych i przedmiarów robót. Ćwiczenia • Dobieranie formatu arkusza rysunkowego do wykonania rysunków

technicznych w określonej podziałce. • Dobieranie rodzaju i grubości linii rysunkowych do narysowania osi

przedmiotów, urwania przekrojów, linii wymiarowych oraz oddzielenia widoku od przekroju.

5

• Dobieranie tabliczek rysunkowych do formatu arkuszy rysunkowych. 2. Rzuty prostokątne Definicja rzutu. Rodzaje rzutów prostokątnych. Płaszczyzny rzutowania prostokątnego. Zasady rzutowania. Rzutowanie prostokątne odcinków. Rzutowanie prostokątne płaszczyzn, figur i brył. Rzutowanie prostokątne elementów budowlanych i instalacyjnych. Widoki, przekroje, półwidoki i rozwinięcia. Podstawy przenikania figur i brył. Ćwiczenia • Wykonywanie w dwóch rzutach rysunku określonej figury

geometrycznej. • Wykonywanie rzutu przekroju określonego elementu. 3. Rzuty aksonometryczne Rodzaje rzutów aksonometrycznych. Rysunki aksonometryczne. Układy płaszczyzn rzutowania aksonometrycznego. Zasady rzutowania aksonometrycznego na płaszczyznę rysunku. Zasady rzutowania aksonometrycznego w układzie przestrzennym. Rzuty aksonometryczne odcinków. Rzuty aksonometryczne figur prostych i brył. Rzuty aksonometryczne wybranych elementów budowlanych. Ćwiczenia • Sporządzanie w aksonometrii rysunku określonej figury lub bryły. 4. Wymiarowanie rysunków Wymiar rysunkowy. Zasady wymiarowania. Linie wymiarowe. Liczby wymiarowe. Znaki wymiarowe. Oznaczenia wymiarów. Ćwiczenia • Określanie położenia linii wymiarowych na rysunku technicznym. • Rozmieszczanie wymiarów na określonym rysunku technicznym. • Określanie wielkości i kierunku wpisania znaków oraz liczb

wymiarowych na rysunku technicznym w odpowiedniej podziałce. 5. Szkicowanie Etapy szkicowania. Zasady wykonywania szkiców technicznych. Szkice figur i brył w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych. Szkice przedmiotów płaskich i brył. Ćwiczenia • Sporządzanie szkicu technicznego określonej figury lub bryły

geometrycznej.

6

6. Rysunek maszynowy Zastosowanie rysunku maszynowego. Zasady wykonywania rysunków maszynowych. Podziałki stosowane w rysunkach maszynowych. Wymiarowanie rysunków. Oznaczenia graficzne rysunków maszynowych. Opis i oznaczenia chropowatości powierzchni. Opis i oznaczenia tolerancji i pasowania. Rysunki połączeń rozłącznych i nierozłącznych. Uproszczenia rysunkowe. Ćwiczenia • Oznaczanie i opisywanie chropowatości na określonym rysunku

maszynowym. • Określanie wybranych oznaczeń graficznych na rysunku

maszynowym. 7. Dokumentacja techniczna Znaczenie dokumentacji technicznej. Podstawy sporządzania dokumentacji technicznej. Elementy dokumentacji technicznej. Etapy opracowania dokumentacji technicznej. Rodzaje projektów. Oznaczenia graficzne elementów budowlanych i instalacyjnych. Podstawowe zasady wykonywania rzutów i przekrojów obiektów. Rysunki szczegółów konstrukcyjnych. Dokumentacja technologiczna i techniczno-ruchowa. Instrukcje montażu i eksploatacji. Ćwiczenia • Wskazywanie położenia określonych elementów budynku na

przykładowym rysunku. • Określanie wymiarów elementów budynku na podstawie rzutu

sporządzonego w podziałce 1:50. • Określanie przebiegu kanałów dymnych, spalinowych i

wentylacyjnych na podstawie dokumentacji. 8. Dokumentacja techniczna konstrukcji zduńskich i kominiarskich Elementy dokumentacji obiektów zduńskich i kominiarskich. Oznaczenia graficzne stosowane w dokumentacji technicznej konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Dokumentacja pieców, kotłów rzemieślniczych i przemysłowych, kominów i przewodów. Ćwiczenia • Określanie położenia obiektu zduńskiego w pomieszczeniu na

podstawie projektu. • Określenie położenia kanałów wentylacyjnych w budynku na

podstawie projektu.

7

9. Inwentaryzacja konstrukcji zduńskich i kominiarskich Pojęcie inwentaryzacji. Zasady wykonywania inwentaryzacji. Zasady dokonywania pomiarów inwentaryzacyjnych. Zasady wykonywania inwentaryzacji konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Ćwiczenia • Sporządzanie rysunku inwentaryzacyjnego elementów pracowni. 10. Przedmiary prac i zestawienia materiałowe Zasady wykonywania przedmiarów i zestawień materiałów. Katalogi Nakładów Rzeczowych i cenniki materiałów. Podstawy kosztorysowania prac. Ćwiczenia • Sporządzanie zestawienia materiałów potrzebnych do wykonania

konstrukcji zduńskich i kominiarskich na podstawie dokumentacji technicznej.

Środki dydaktyczne Materiały i przybory kreślarskie. Wzorniki pisma technicznego. Zestaw norm dotyczących rysunku technicznego. Model rzutni prostokątnej. Modele elementów budowlanych, instalacyjnych i maszynowych. Modele: elementów płaskich, brył geometrycznych, przekrojów. Plansze, foliogramy, fazogramy przedstawiające: rodzaje i grubości linii rysunkowych, formaty arkuszy rysunkowych, układ płaszczyzn rzutowania prostokątnego, układ płaszczyzn rzutowania aksonometrycznego. Przykładowe rysunki techniczne. Przykładowe schematy budowlane. Dokumentacja techniczna obiektów zduńskich i kominiarskich. Dokumentacja budowlana. Komplety Katalogów Nakładów Rzeczowych oraz cenniki materiałów. Uwagi o realizacji programu

Program nauczania przedmiotu Rysunek techniczny zawiera wiedzę przydatną uczniowi w realizacji przedmiotów i zadań zawodowych. Podstawowym celem kształcenia jest nauczenie ucznia, który będzie w przyszłości wykonywał zawód kominiarza sporządzania prostych

8

rysunków technicznych, przedmiarów i obmiarów prac oraz czytania dokumentacji technicznej. Nauczyciel powinien opracować szczegółowy program nauczania, zgodny z potrzebami i możliwościami realizacji w konkretnych warunkach.

Program stanowi logiczną całość, a zaproponowane w poszczególnych działach tematycznych ćwiczenia nauczyciel może wykorzystywać podczas zajęć. Wskazane jest przygotowanie i uzupełnienie programu innymi ćwiczeniami. W procesie nauczania przedmiotu należy odwoływać się do wiedzy zdobytej przez uczniów na lekcji geometrii.

Podczas realizacji programu nauczania przedmiotu proponuje się następującą organizację zajęć: – zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej w stanowiska

komputerowe, stoły kreślarskie i materiały dydaktyczne związane z rysunkiem technicznym,

– wyposażenie pracowni powinno zapewnić możliwość samodzielnej pracy uczniów,

– formy pracy uczniów powinny być zróżnicowane, preferowana indywidualna praca przy oddzielnym stanowisku kreślarskim,

– w nauczaniu należy stosować metody aktywizujące oraz ćwiczenia i pokazy.

– Szczególną uwagę należy zwracać na opanowanie przez uczniów umiejętności:

– sporządzania szkiców i rysunków technicznych, – poprawnej interpretacji informacji zawartych w kominiarskiej

dokumentacji technicznej, – komunikowania, samodzielnego podejmowania decyzji.

Ważne jest kształtowanie umiejętności komunikowania i samodzielnego podejmowania decyzji, ponieważ są to umiejętności ponad-zawodowe przydatne zarówno w życiu codziennym, jak i pracy zawodowej.

Przedstawione w tabeli liczby godzin przeznaczone na realizację poszczególnych działów programu mają charakter orientacyjny. Proponowany podział godzin na realizację poszczególnych działów

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Podstawy rysunku technicznego 4 2. Rzuty prostokątne 6 3. Rzuty aksonometryczne 6 4. Wymiarowanie rysunków 4 5. Szkicowanie 4

9

6. Rysunek maszynowy 8 7. Dokumentacja techniczna 10

8. Dokumentacja techniczna konstrukcji zduńskich i kominiarskich 12

9. Inwentaryzacja konstrukcji zduńskich i kominiarskich 14 10. Przedmiary prac i zestawienia materiałowe 8

Razem 76 Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia

Sprawdzanie postępów uczniów powinno odbywać się w sposób ciągły i systematyczny w trakcie realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie przedstawionych na początku zajęć kryteriów.

Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji ćwiczeń mogą być sprawdzane za pomocą testów osiągnięć szkolnych oraz sprawdzianów ustnych. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, typu prawda-fałsz, na dobieranie).

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację ucznia podczas szkicowania i rysowania. Obserwując czynności ucznia i dokonując oceny jego pracy należy zwracać uwagę na: – poprawną interpretację informacji zawartych w dokumentacji

technicznej, – dobór materiałów i przyborów do rysowania, – stosowanie właściwych oznaczeń i opisów rysunków, – wykonywanie rysunków zawodowych, – wykonywanie przedmiarów prac kominiarskich.

Oceniając uczniów należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, poprawne posługiwanie się terminologią techniczną oraz wnioskowanie.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Literatura Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1996 Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1998 Straszak K.: Rysunek zawodowy dla zasadniczej szkoły budowlanej. Część ogólna. WSiP, Warszawa 1989 Szczepkowski A.: Poradnik rysunkowy. WSiP, Warszawa 1989

10

Wojciechowski L.: Zawodowy rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 1999 Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny budowlany. Wydawnictwa Normalizacyjne ALFA-WERO Sp. z o.o., Warszawa 1997 Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny i rysunek techniczny maszynowy. Wydawnictwa Normalizacyjne ALFA-WERO Sp. z o.o., Warszawa 1997 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych

11

PODSTAWY BUDOWNICTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – posłużyć się podstawową terminologią budowlaną, – określić kompetencje inwestora, wykonawcy i nadzoru budowlanego, – scharakteryzować technologie wykonania budynków, – scharakteryzować rodzaje gruntów, – określić zasady organizowania robót ziemnych i budowlanych zgodnie

z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

– scharakteryzować materiały budowlane, instalacyjne i izolacyjne, – określić skład betonów i zapraw budowlanych, – scharakteryzować rodzaje, konstrukcje i sposób wykonania

fundamentów, ścian, stropów, balkonów, dachów, stropodachów, schodów i klatek schodowych,

– określić sposób montażu rusztowań budowlanych, – scharakteryzować rodzaje izolacji budowlanych, – scharakteryzować materiały i wykończeniowe technologie budowlane, – scharakteryzować rodzaje i sposób wykonania instalacji budowlanych, – skorzystać z dokumentacji technicznej, – zorganizować magazynowanie, składowanie i transportowanie

materiałów budowlanych. Materiał nauczania 1. Wprowadzenie do podstaw budownictwa Podstawowe regulacje prawne. Proces inwestycyjny. Obowiązki inwestora i wykonawcy inwestycji. Nadzory budowlane. Uprawnienia do wykonywania samodzielnych funkcji w budownictwie. Rodzaje budowli i budynków. Elementy i funkcje budynku. Obciążenia działające na budynek. Układy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku. Technologia wykonania budynku. Wymagania higieniczno-sanitarne w budownictwie. Wymagania przeciwpożarowe w budownictwie. Ognioodporność budowli. Znak bezpieczeństwa materiałów. Certyfikat zgodności materiałów z normami. Deklaracja zgodności materiałów z aprobatą techniczną.

12

Ćwiczenia • Zestawianie przedstawionych na rysunku elementów budynku

w grupy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne. • Określanie elementów składowych budynku na rysunku. 2. Grunty budowlane i roboty ziemne Klasyfikacja gruntów budowlanych. Zakres robót ziemnych. Rodzaje wykopów i sposób ich wykonania. Narzędzia i sprzęt do robót ziemnych. Zasady składowania i wywożenia ziemi z wykopów. Zasady zabezpieczania ścian wykopów. Zasady odwodniania i zasypywania wykopów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas prac ziemnych. Ćwiczenia • Określanie rodzaju gruntu na podstawie przykładowej próbki. • Dobieranie sposobu wykonania i zabezpieczania wykopu określonego

rodzaju gruntu. 3. Materiały budowlane Rodzaje materiałów budowlanych. Fizyczne, mechaniczne i chemiczne właściwości materiałów budowlanych. Naturalne materiały kamienne. Ceramiczne wyroby budowlane. Drewno budowlane i materiały drewnopochodne. Metale i wyroby metalowe stosowane w budownictwie. Szkło budowlane. Tworzywa sztuczne i wyroby z tworzyw sztucznych. Materiały malarskie, kleje. Materiały ścierne. Środki do zabezpieczania i konserwacji materiałów budowlanych. Ćwiczenia • Określanie właściwości wybranych materiałów budowlanych. • Określanie rodzaju materiałów budowlanych na podstawie próbek. 4. Betony i zaprawy Funkcje i znaczenie betonów i zapraw. Rodzaje betonów i zapraw. Składniki betonów i zapraw. Właściwości betonów i zapraw. Woda do celów budowlanych. Technologia wykonania betonów i zapraw. Spoiwa budowlane. Kruszywa budowlane. Sprzęt i narzędzia do wykonania betonów i zapraw. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania betonów i zapraw. Ćwiczenia • Obliczanie ilości poszczególnych składników dla określonej objętości

betonu • Dobieranie składników dla betonu B-15.

13

5. Izolacje Funkcje izolacji. Rodzaje izolacji. Izolacje termiczne. Izolacje przeciwwilgociowe. Izolacje antykorozyjne. Izolacje akustyczne. Sprzęt i narzędzia do wykonania izolacji. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania izolacji. Ćwiczenia • Określanie właściwości izolacji termicznych. • Dobieranie sposobu wykonania izolacji przeciwwilgociowej dla

określonego elementu budowlanego. • Dobieranie sposobu wykonania izolacji antykorozyjnej dla

określonego elementu budowlanego. 6. Materiały izolacyjne Rodzaje materiałów izolacyjnych. Fizyczne, mechaniczne i chemiczne właściwości materiałów izolacyjnych. Materiały do izolacji termicznych. Materiały do izolacji przeciwwilgociowych. Materiały do izolacji antykorozyjnych. Materiały do izolacji akustycznych. Ćwiczenia • Określanie właściwości materiałów izolacyjnych termicznych. • Dobieranie izolacji termicznej dla określonego elementu

budowlanego. 7. Fundamenty Rodzaje fundamentów. Współpraca gruntu z fundamentem. Technologia wykonania fundamentów. Izolacje fundamentów. Przejścia instalacji przez fundamenty. Sprzęt i narzędzia do wykonania fundamentów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania fundamentów. Ćwiczenie • Określanie rodzaju i sposobu izolacji przykładowego fundamentu. 8. Ściany Podział ścian. Funkcje ścian. Przewody dymne, spalinowe i wentylacyjne. Konstrukcje i wykonanie ścian. Wymagania cieplne ścian. Izolacje ścienne. Otwory budowlane. Przejścia instalacji przez ściany. Elementy architektoniczne ścian. Sprzęt i narzędzia do wykonania ścian. Rodzaje rusztowań budowlanych. Montaż rusztowań. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania ścian.

14

Ćwiczenia • Określanie rodzaju przewodu kominowego na podstawie

przykładowego projektu. 9. Stropy i balkony Rodzaje, funkcje stropów i balkonów. Konstrukcje i wykonanie stropów. Wymagania cieplne stropów. Izolacje stropów. Przejścia instalacji przez stropy. Konstrukcje i wykonanie balkonów. Sprzęt i narzędzia do wykonania stropów i balkonów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania stropów i balkonów. Ćwiczenia • Określanie rodzaju i sposobu izolacji przykładowego stropu. 10. Dachy i stropodachy Rodzaje dachów. Kształty dachów. Elementy dachów. Konstrukcje i wykonanie dachów. Pokrycia dachowe. Obróbki blacharskie dachów. Rynny i rury spustowe. Świetliki. Rodzaje stropodachów. Konstrukcje i wykonanie stropodachów. Wymagania dla dachów i stropodachów. Izolacja dachów i stropodachów. Przejścia instalacji przez dachy i stropodachy. Narzędzia i sprzęt do wykonania dachów i stropodachów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania dachów i stro-podachów. Ćwiczenia • Określanie elementów składowych dachu na podstawie

przykładowego projektu. 11. Schody i klatki schodowe Rodzaje, funkcje schodów i klatek schodowych. Elementy schodów. Kształty schodów. Konstrukcje i wykonanie schodów. Elementy klatek schodowych. Konstrukcje i wykonanie klatek schodowych. Wymagania dla klatek schodowych i schodów. Pochylnie. Dźwigi osobowe i towarowe. Sprzęt i narzędzia do wykonania schodów i klatek schodowych. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania schodów i klatek schodowych. Ćwiczenia • Określanie i wskazywanie elementów schodów na rysunku.

15

12. Instalacje budowlane Rodzaje i funkcje instalacji. Instalacje wodno-kanalizacyjne. Instalacje przeciwpożarowe. Instalacje ogrzewcze. Instalacje gazowe. Wentylacja i klimatyzacja. Instalacje elektryczne. Przejścia instalacji przez przegrody budowlane. Technologia wykonania instalacji. Sprzęt i narzędzia do wykonania instalacji. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania instalacji. Ćwiczenia • Określanie rodzaju instalacji występujących w projekcie budowlanym. • Obliczanie długości określonej instalacji na podstawie przykładowego

projektu budowlanego. 13. Materiały instalacyjne Rodzaje materiałów instalacyjnych. Fizyczne, mechaniczne i chemiczne właściwości materiałów instalacyjnych. Rury. Armatura. Przewody elektryczne. Środki do zabezpieczania i konserwacji materiałów instalacyjnych. Ćwiczenia • Określanie rodzaju rur na podstawie dokumentacji budowlanej. 14. Prace wykończeniowe Rodzaje prac wykończeniowych. Prace szklarskie, malarskie, ciesielskie i zduńskie. Okładziny. Podłogi i posadzki. Tynki. Okna i drzwi. Technologia prac wykończeniowych. Sprzęt i narzędzia do wykonania robót wykończeniowych. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania robót wykończeniowych. Ćwiczenie • Określanie rodzaju tynku na podstawie próbki. 15. Gospodarka materiałowa Składowanie i magazynowanie materiałów budowlanych. Zasady magazynowania i składowania materiałów budowlanych. Przechowywanie materiałów na placu budowy. Miejsca składowania i magazynowania materiałów budowlanych. Transportowanie materiałów budowlanych. Szacowanie ilości składowanych i magazynowanych materiałów. Gospodarka materiałami budowlanymi. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas składowania, magazynowania i transportowania materiałów.

16

Ćwiczenia • Dokonywanie podziału materiałów budowlanych (z określonego

zestawu) według sposobu przechowywania. Środki dydaktyczne Podstawowe akty prawne dotyczące budownictwa. Zestaw norm. Przykładowe egzemplarze dokumentacji technicznej. Modele: ścian wielowarstwowych, stropów, okładzin ściennych i podłogowych, pokryć dachowych, zabezpieczania wykopów. Plansze, foliogramy, fazogramy przedstawiające rodzaje: gruntów, fundamentów, ścian, stropów i balkonów, dachów i stropodachów, izolacji, instalacji budowlanych. Filmy dydaktyczne. Próbki materiałów budowlanych. Katalogi i materiały reklamowe. Czasopisma specjalistyczne. Uwagi o realizacji programu

Program nauczania przedmiotu składa się z piętnastu działów tematycznych ułożonych w sposób logiczny. Taki układ ułatwia uczniom przyswajanie wiedzy a nauczycielowi prowadzenie zajęć.

Realizując program nauczania przedmiotu Podstawy budownictwa należy zwrócić uwagę na problematykę dotyczącą pojęć i terminologii budowlanej, materiałów budowlanych, technologii budownictwa. Zagadnienia te stanowią podbudowę kształcenia w zawodach budowlanych.

Ważne jest opanowanie przez uczniów działu tematycznego dotyczącego materiałów budowlanych, ponieważ nabyta wiedza będzie wykorzystywana podczas realizacji przedmiotów technologia i zajęcia praktyczne.

W procesie nauczania należy odwoływać się do wiadomości i umiejętności uczniów nabytych podczas zajęć z rysunku technicznego.

W praktyce budowlanej często używane są określenia żargonowe i zapożyczone, w związku z tym wskazane jest zwracanie uwagi na posługiwanie się przez uczniów poprawną terminologią.

W pracy nauczyciela powinny znaleźć zastosowanie przede wszystkim metody aktywizujące: sytuacyjna, inscenizacji, dyskusja dydaktyczna oraz metoda projektów. Dla ułatwienia zrozumienia

17

realizowanych treści, wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych, organizowanie wycieczek na budowę.

Ze względu na dużą różnorodność i wytwarzanie nowych materiałów, należy kształtować umiejętność trafnego wyboru materiałów, z uwzględnieniem jakości, trwałości, możliwości zastosowania, ochrony środowiska oraz czynnika ekonomicznego.

Zajęcia należy prowadzić w pracowni wyposażonej w modele elementów budowlanych oraz próbki materiałów.

Należy stosować zarówno indywidualną jak i grupową formę pracy uczniów. Każdy uczeń powinien mieć możliwość bezpośredniej identyfikacji materiałów. Program nauczania należy aktualizować wprowadzając wiadomości o nowych technologiach i materiałach budowlanych.

Wskazane jest korzystanie z internetu do pozyskiwania informacji dotyczących materiałów budowlanych. Należy zachęcać uczniów do korzystania z fachowej literatury i czasopism.

Zaleca się, żeby w trakcie realizacji programu nauczania rozszerzać w miarę możliwości te zagadnienia, które dotyczą bezpośrednio zawodu kominiarz. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów programu nauczania:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Wprowadzenie do podstaw budownictwa 4 2. Grunty budowlane i roboty ziemne 3 3. Materiały budowlane 8 4. Betony i zaprawy 8 5. Izolacje 6 6. Materiały izolacyjne 4 7. Fundamenty 4 8. Ściany 5 9. Stropy i balkony 4 10. Dachy i stropodachy 4 11. Schody i klatki schodowe 2 12. Instalacje budowlane 6 13. Materiały instalacyjne 4 14. Prace wykończeniowe 8 15. Gospodarka materiałowa 6

Razem 76

18

Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia

Sprawdzanie postępów ucznia powinno odbywać się na bieżąco, w trakcie realizacji programu nauczania, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Podczas oceniania należy sprawdzać umiejętności ucznia w operowaniu zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie terminologii budowlanej oraz poprawność wnioskowania. Ocena osiągnięć szkolnych powinna aktywizować i mobilizować do pracy ucznia jak i nauczyciela. Proces oceniania ucznia powinien obejmować: – diagnozę stanu wiedzy i umiejętności pod kątem założonych celów

kształcenia, – identyfikowanie postępów w toku realizacji programu nauczania

przedmiotu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia,

– sprawdzanie wiedzy i umiejętności po zrealizowaniu programu nauczania.

– Szczególną uwagę należy zwracać na znajomość materiałów budowlanych, które są wykorzystywane w pracy kominiarza. Do sprawdzania osiągnięć szkolnych ucznia proponuje się stosować:

– sprawdziany ustne poziomu wiadomości i umiejętności, – sprawdziany pisemne (testy osiągnięć szkolnych), – obserwację wykonywanych ćwiczeń.

Po zakończeniu realizacji działów tematycznych proponuje się zastosowanie testu dydaktycznego wielostopniowego. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda -fałsz).

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Kuczyński A., Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 1999 Praca zbiorowa: Poradnik kierownika budowy. PZiTB, Arkady, Warszawa 1989 Praca zbiorowa: Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 1997 Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 1. WSiP, Warszawa 1991 Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 2. WSiP, Warszawa 1993 Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 3. WSiP, Warszawa 1993

19

Szymański E., Wrześniowski Z.: Materiały budowlane. WSiP, Warszawa 1997 Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999 Tauszyński K.: Budownictwo z technologią. Część 1. WSiP, Warszawa 1992 Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. Podręcznik dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1995 Wojciechowski L.: Materiały budowlane w budownictwie indywidualnym. Arkady, Warszawa 1998 Wojewoda K.: Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów budowlanych. Podręcznik dla ucznia. Zeszyt 3. REA, Warszawa 1999 Wolski Z.: Zarys materiałoznawstwa budowlanego. WSiP, Warszawa 1994 Zarządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 15.12.1994 r. w sprawie dziennika budowy oraz tablicy informacyjnej. (M.P. Nr 2, poz. 29 z 1995 r.) Czasopisma specjalistyczne: Murator, Atlas, Materiały Budowlane Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

20

TECHNOLOGIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – wyjaśnić zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy, – zorganizować stanowisko pracy na budowie i w zakładzie

rzemieślniczym zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

– zaplanować kolejność prac, – sporządzić przedmiary i obmiary robót, – wyjaśnić zasady wykonywania podstawowych operacji

technologicznych obróbki ręcznej metali, – wyjaśnić proces spalania paliw technicznych, – wyjaśnić zasady odprowadzania spalin, – określić rodzaje, przeznaczenie, budowę przewodów spalinowych,

dymnych, wentylacyjnych i systemów kominowych, – scharakteryzować konstrukcje zduńskie i kominiarskie oraz ich

armaturę, – określić wymagania dla pomieszczeń, w których występują

konstrukcje zduńskie i kominiarskie, – wyjaśnić zasady poruszania się po elementach konstrukcyjnych

budynku i komina, – scharakteryzować materiały stosowane w konstrukcjach

ognioodpornych, – określić skład zapraw ognioodpornych, – określić przeznaczenie, zasady doboru i przygotowywania narzędzi

oraz urządzeń kominiarskich, – posłużyć się sygnałami kominiarskimi, – wyjaśnić zasady usuwania przeszkód w przewodach kominowych, – wyjaśnić zasady czyszczenia i osadzania nasad kominowych, – wyjaśnić zasady czyszczenia: przewodów kominowych, trzonów

kuchennych, pieców przemysłowych i rzemieślniczych, kotłów, kominów przemysłowych,

– wyjaśnić zasady wypalania kominów, urządzeń paleniskowych, wędzarni,

– wyjaśnić zasady wykonywania podstawowych prac murarskich, tynkarskich, betoniarskich i malarskich,

– wyjaśnić zasady dokonywania przeglądów stanu przewodów kominowych,

21

– zlokalizować oraz określić sposób usunięcia usterek konstrukcji zduńskich i kominiarskich,

– skorzystać z dokumentacji technicznej, – wyjaśnić zasady wykonywania napraw i prac konserwacyjnych

konstrukcji zduńskich i kominiarskich, – prowadzić dokumentację prac kominiarskich, – obliczyć koszty pracy, zużycie materiałów i sprzętu. Materiał nauczania 1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-

pożarowej oraz ochrony środowiska Prawna ochrona pracy. Wymagania bhp oraz ochrony ppoż. podczas wykonywania obiektów zduńskich. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i nie-bezpieczne występujące w procesach pracy. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Środki ochrony osobistej. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach pod ciśnieniem. Zagrożenia pożarowe, zasady ochrony przeciw-pożarowej. Zasady bezpieczeństwa przy transporcie oraz magazyno-waniu materiałów i wyrobów. Składowanie odpadów budowlanych. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy. Zabezpieczenie miejsca wypadku. Ćwiczenia • Dobieranie środków ochrony osobistej stosownie do rodzaju pracy. • Udzielanie pierwszej pomocy osobie rażonej prądem elektrycznym lub

zatrutej tlenkiem węgla. • Opanowanie sposobu alarmowania straży pożarnej, zgodnie

z instrukcją. • Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych, w zależności od rodzaju

pożaru. • Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia

zarzewia pożaru. • Wyznaczanie miejsca składowania odpadów budowlanych. • Wykonywanie (na fantomie) sztucznego oddychania, zgodnie

z obowiązującymi zasadami.

22

2. Podstawowe operacje technologiczne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania podstawowych operacji technologicznych. Ślusarskie stanowisko robocze. Przyrządy pomiarowe. Elektronarzędzia. Narzędzia ślusarskie do obróbki ręcznej metalu. Technologia trasowania. Technologia cięcia i przecinania metali. Technologia gięcia i prostowania metali. Technologia piłowania powierzchni płaskich i kształtowych. Technologia wiercenia. Technologia gwintowania wewnętrznego i zewnętrznego. Technologia wykonywania połączeń nitowanych. Technologia lutowania lutem miękkim. Proste prace montażu mechanicznego. Właściwości drewna. Technologia prostych prac stolarskich i ciesielskich. 3.Proces spalania paliw technicznych Rodzaje paliw. Właściwości fizykochemiczne paliw. Przebieg procesu spalania. Współczynnik nadmiaru powietrza. Techniczne uwarunkowania procesu spalania. Charakterystyka procesu spalania paliw technicznych. Warunki ekonomicznego spalania. Rozszerzalność termiczna. Elementy wymiany ciepła. Produkty spalania. Rodzaje sadzy. Ćwiczenia • Obliczanie ciągu w przewodach kominowych o przekroju 25 cm x 25

cm i długości 1500 cm. • Określanie wpływu punktu rosy na konstrukcję przewodów

kominowych wykonanych z cegły. • Określanie rodzajów gazów spalinowych powstałych podczas

spalania gazu ziemnego. • Określanie zasad pomiaru ciągu komina o przekroju 25 cm x 25 cm

i długości 1500 cm. • Określanie przyczyn pękania kominów. 4. Kanały wentylacyjne, spalinowe i dymne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas odprowadzania spalin i wentylacji pomieszczeń. Odprowadzanie spalin. Rodzaje i budowa przewodów kominowych. Przekroje kanałów spalinowych. Wkłady kominowe. Odprowadzanie kondensatu z kominów. Urządzenia regulujące ciąg kominowy. Kanały wentylacyjne i ich uzbrojenie. Wymagania stawiane pomieszczeniom, w których występują konstrukcje zduńskie i kominiarskie.

23

Ćwiczenia • Określanie przebiegu kanałów wentylacyjnych, dymnych i

spalinowych w budynku na podstawie dokumentacji. • Określanie miejsca podłączenia urządzeń odprowadzających spaliny

na podstawie dokumentacji. • Określanie miejsca podłączenia trzonu kuchennego do

odprowadzenia spalin bez dokumentacji, ale zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej i kominiarskiej.

5. Materiały stosowane w konstrukcjach ognioodpornych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas przygotowywania materiałów stosowanych w konstrukcjach ognioodpornych. Rodzaje, wymiary i masa cegieł. Badanie wytrzymałości cegły. Zastosowanie różnych gatunków cegły do budowy obiektów zduńskich. Cechy zewnętrzne cegieł. Przygotowanie tłucznia do wypełniania kafli. Przycinanie i moczenia cegły. Rodzaje, wymiary i zastosowanie kafli. Technologia obróbki kafli. Składowanie cegieł i kafli. Osprzęt do pieców i trzonów kuchennych. Spinacze do kafli. Ćwiczenia • Dobieranie cegły do budowy konstrukcji zduńskich i kominiarskich wg

dokumentacji. • Dobieranie zestawu kafli do budowy pieca kaflowego wg

dokumentacji. • Dobieranie armatury do budowy trzonu kuchennego wg dokumentacji. 6. Zaprawy ognioodporne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas przygotowywania zapraw ognioodpornych. Rodzaje, skład, właściwości i zastosowanie zapraw ognioodpornych. Przygotowanie zapraw ognioodpornych. Rodzaje, właściwości i zastosowanie gliny. Zasady dobru składników zapraw. Plastyczność gliny. Moczenie, zarabianie i wiązanie gliny. Marznięcie i rozmrażanie gliny. Zaprawy gliniano-piaskowe. Czyszczenie gliny. Urabianie gliny. Metody badania urabialności gliny. Inne rodzaje zapraw. Ćwiczenia • Określanie składników do przygotowania 5 kg zaprawy z gliny

zwykłej. • Określanie składników do przygotowania 5 kg zaprawy z gliny

szamotowej.

24

• Określanie składników do przygotowania 5 kg zaprawy ognioodpornej.

7. Narzędzia i urządzenia kominiarskie Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas obsługi narzędzi i przyrządów kominiarskich. Kominiarskie przyrządy pomiarowe. Narzędzia i urządzenia do prac kominiarskich. Sygnały kominiarskie. Zasady sporządzania przedmiarów i obmiarów prac kominiarskich. Zasady poruszania się po budynku. Zasady poruszania się po kominach. Ćwiczenia • Dobieranie narzędzi do czyszczenia przewodów kominowych

o średnicy 630 mm przez wycier górny i dolny. • Dobieranie narzędzi do czyszczenia czopucha kotła węglowego. • Wyjaśnianie zasad poruszania się na dachu stromym z zachowaniem

zasad bezpieczeństwa. 8. Przewody kominowe i czopuchy Przepisy bhp i ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska obowiązujące przy czyszczeniu przewodów kominowych i czopuchów. Rodzaje i funkcje czopuchów. Technologia czyszczenia i osadzania nasad kominowych. Zasady usuwania przeszkód w przewodach kominowych. Technologia czyszczenia przewodów kominowych i czopuchów. Zasady usuwania sadzy. Ćwiczenia • Określanie sposobu czyszczenia przewodu kominowego o wymiarach

630x630 mm przez wycier górny i dolny. • Określanie sposobu czyszczenia przewodów kominowych o

wymiarach 420x420 mm na dachu stromym przez wyciery górne. • Określanie sposobu czyszczenia czopucha kotła węglowego. 9. Trzony kuchenne i piece domowe Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas czyszczenia trzonów kuchennych i pieców domowych. Budowa, rodzaje, zasady działania trzonów kuchennych. Technologia czyszczenia trzonów kuchennych. Budowa, rodzaje, zasady działania pieców ogrzewczych akumulacyjnych i nieakumulacyjnych. Technologia czyszczenia pieców ogrzewczych akumulacyjnych i nieakumulacyjnych. Technologia czyszczenia rur odprowadzających spaliny do przewodów. Ćwiczenia • Określanie sposobu czyszczenia murowanych trzonów kuchennych.

25

• Określanie sposobu czyszczenia pieców kanałowych z podgrzewaczami.

• Określanie sposobu czyszczenia kominków pokojowych murowanych z cegły.

10. Piece rzemieślnicze i przemysłowe Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas czyszczenia pieców rzemieślniczych i przemysłowych. Rodzaje, przeznaczenie, budowa i zasada działania pieców ogrzewczych. Technologia czyszczenia pieców ogrzewczych. Rodzaje, przeznaczenie, budowa i zasada działania pieców rzemieślniczych. Technologia czyszczenia pieców rzemieślniczych. Rodzaje, przeznaczenie, budowa i zasada działania pieców przemysłowych. Technologia czyszczenia pieców przemysłowych. Ćwiczenia • Określanie sposobu czyszczenia piekarskiego pieca piersiowego. • Określanie sposobu czyszczenia pieca cukierniczego ze

stacjonarnym trzonem kanałowym. • Określanie sposobu czyszczenia pieca cegielniczego kręgowego. 11. Kotły Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas czyszczenia kotłów. Rodzaje, przeznaczenie, budowa i zasada działania kotłów ogrzewczych. Rodzaje, przeznaczenie, budowa i zasada działania kotłów przemysłowych. Technologia czyszczenia kotłów. Ćwiczenia • Określanie sposobu czyszczenia żeliwnego kotła wodnego. • Określanie sposobu czyszczenia kotła warzelniczego. • Określanie sposobu czyszczenia kotła jednopłomienicowego. 12. Kominy przemysłowe Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas czyszczenia kominów przemysłowych. Kominy przemysłowe wolnostojące: metalowe, murowane i żelbetonowe. Kominy przemysłowe wolnostojące: grawitacyjne i o ciągu wzbudzonym. Technologia czyszczenia kominów przemysłowych. Ćwiczenia • Określanie sposobu czyszczenia komina przemysłowego stalowego.

26

• Określanie sposobu czyszczenia komina przemysłowego murowanego.

• Określanie sposobu czyszczenia komina przemysłowego żelbetonowego.

13. Wypalanie przewodów dymnych i spalinowych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wypalania przewodów dymnych i spalinowych. Budowa, przeznaczenie i zasady działania sprzętu i urządzeń do wypalania sadzy. Wymagania techniczne dla przewodów przed wypalaniem. Warunki techniczne dla pieców przemysłowych i rzemieślniczych przed wypalaniem. Zasady wypalania przewodów kominowych z sadzy. Zasady usuwania puchlin. Zasady sprawdzania przewodów kominowych po wypalaniu. Zasady wypalania pieców. Zasady sprawdzania pieców po wypalaniu. Ćwiczenia • Określanie sposobu wypalania przewodów kominowych stalowych. • Określanie sposobu wypalania przewodów kominowych murowanych. • Określanie sposobu wypalania odcinkami przewodów kominowych

stalowych. • Określanie sposobu wypalania wędzarni. 14. Badania przewodów kominowych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania badań przewodów kominowych. Przyrządy do badania przewodów kominowych. Warunki techniczne dla przewodów dymnych i spalinowych. Warunki techniczne dla przewodów wentylacyjnych. Metody sprawdzania stanu technicznego przewodów kominowych. Metody sprawdzania stanu technicznego palenisk. Ćwiczenia • Określanie sposobu sprawdzania poprawności wyprowadzenia

komina ponad dach. • Określanie sposobu lokalizowania miejsca zatkania przewodów

kominowych stalowych. • Określanie sposobu prześwietlania komina. • Określanie sposobu sprawdzania drożności przewodów kominowych. 15. Dokumentacja prac kominiarskich Przepisy dotyczące kontrolnych prac kominiarskich. Terminy wykonywania kontrolnych prac kominiarskich. Dokumenty wydawane przez kominiarzy i zasady ich sporządzania. Metody sporządzania

27

inwentaryzacji przewodów kominowych. Zasady prowadzenia dokumentacji kominiarskiej. Ćwiczenia • Określanie sposobu wykonywania inwentaryzacji przewodów

kominowych i urządzeń paleniskowych w nowo wybudowanym budynku mieszkalnym wg dokumentacji.

• Sporządzanie protokołu i opinii nakazującej właścicielom budynku usunięcie w terminie dwóch tygodni zjawiska nawiewu w przewodzie wentylacyjnym.

• Sporządzanie opinii o stanie przewodów kominowych i połączeń w nowo wybudowanym budynku mieszkalnym.

• Obliczanie należności za czyszczenie murowanego trzonu kuchennego.

16. Naprawa i konserwacja konstrukcji zduńskich i kominiarskich Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas napraw i konserwacji konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Zasady organizacji stanowiska do prac remontowych. Typowe usterki w konstrukcjach zduńskich. Zasady wykonywania prac naprawczych i remontowych konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Narzędzia zduńskie i kominiarskie. Technologia wykonywania prac naprawczych i remontowych konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Technologia wylepiania palenisk konstrukcji zduńskich. Zasady przesklepiania i uszczelniania płaszcza pieca. Suszenie pieców. Technologia konserwacji i napraw trzonów kuchennych, restauracyjnych. Technologia napraw i konserwacji kominków. Rozliczenia materiałowe. Ćwiczenia • Określanie przeznaczenia wybranych narzędzi do wykonywania

napraw konstrukcji zduńskich i kominiarskich. • Określanie zasad murowania, tynkowania i białkowania ścianki

z cegły nad trzonem kuchennym. • Określanie zasad murowania ścianki zaprawą wapienno-cementową. • Określanie zasad spoinowania ścianki wykonanej z kafli. • Określanie sposobu usuwania usterki trzonu kuchennego. • Określanie sposobu usuwania usterki kominka. • Określanie sposobu wymiany paleniska w piecu kaflowym. • Określanie sposobu wymiany uszkodzonych kafli w piecu kaflowym. • Określanie sposobu wymiany wykładziny w piecu rzemieślniczym. • Obliczanie ilości potrzebnych materiałów na podstawie rysunków

konstrukcyjnych lub wielkości uszkodzenia obiektu zduńskiego.

28

17. Naprawa i konserwacja przewodów kominowych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas konserwacji i napraw przewodów kominowych. Układy przewodów w kominach i ścianach kominowych. Rodzaje przewodów kominowych. Wiązania cegieł w ścianach przewodowych i w kominach wolnostojących. Technologia wykonywania prac remontowych i konserwacji przewodów kominowych. Elastyczne wykładziny kominowe. Zasady szlamowania i wylepiania przewodów kominowych. Ćwiczenia • Określanie zasad i sposobu podniesienia komina murowanego ponad

dach. • Określanie zasad uszczelniania przewodów kominowych masą

plastyczną. • Określanie sposobu montowania wkładów stalowych z rury

prostokątnej w komin murowany. • Określanie sposobu montowania wkładów kamionkowych w komin

murowany. Środki dydaktyczne Kodeks Pracy. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac zduńskich. Polskie Normy i akty prawne dotyczące ergonomii. Polskie Normy i Normy Branżowe dotyczące budownictwa. Polskie Normy i Normy Branżowe dotyczące zasad prowadzenia kanałów i przewodów. Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi urządzeń stwarzających zagrożenia. Ilustracje i fotografie - zagrożenia na stanowiskach pracy. Wyposażenie do nauki udzielania pomocy przedlekarskiej (fantom, niezbędne środki medyczne). Sprzęt gaśniczy, gaśnice. Odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej. Modele obiektów zduńskich i kominiarskich. Plansze, foliogramy, fazogramy. Prospekty materiałów i technologii budowlanych. Próbki materiałów budowlanych specjalistycznych. Filmy dydaktyczne Katalogi i materiały reklamowe. Czasopisma specjalistyczne.

29

Przyrządy kominiarskie: ciągomierz, kamera do prześwietlania kominów, anemometr, analizator spalin, pirometr, manowakuometry, indykatory. Narzędzia i sprzęt kominiarski. Instrukcje producentów kominiarskich narzędzi i przyrządów pomiarowych. Dokumentacja techniczna konstrukcji i urządzeń zduńskich i kominiarskich. Uwagi o realizacji programu

Program nauczania przedmiotu składa się z siedemnastu działów tematycznych. Uczeń rozpoczyna naukę od poznania przepisów i zasad dotyczących bhp, ochrony ppoż., ochrony środowiska oraz zdobywa wiedzę na temat podstawowych operacji technologicznych. Nabytą wiedzę będzie wykorzystywał podczas nauki kolejnych działów, a w przyszłości w pracy zawodowej.

Jednym z ważnych celów kształcenia jest umiejętność rozpoznawania zagrożeń występujących w środowisku pracy oraz kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Następnie poznaje konstrukcje zduńskie i kominiarskie oraz technologie czyszczenia konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Końcowe działy programu poświęcone są naprawom i konserwacji konstrukcji zduńskich i kominowych. Realizując program nauczania wyżej wymienionych działów tematycznych należy pamiętać, że uczeń nabytą wiedzę będzie wykorzystywał podczas zajęć praktycznych.

Program jest ułożony w sposób logiczny, co ułatwia realizację materiału. Nauczyciel powinien opracować szczegółowy program nauczania zgodnie z potrzebami i możliwościami szkoły. W działach tematycznych zaproponowano ćwiczenia, które nauczyciel może wykorzystywać podczas prowadzenia zajęć. Wskazane jest przygotowanie i uzupełnienie programu innymi ćwiczeniami możliwymi do zrealizowania w warunkach szkolnych.

W pracy kominiarza często używane są wyrażenia żargonowe i zapożyczone. W związku z tym wskazane jest zwracanie uwagi na posługiwanie się przez uczniów poprawną terminologią.

Zajęcia powinny być prowadzone w pracowni przedmiotowej wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne. Mogą też być prowadzone na budowie i w zakładzie rzemieślniczym. Należy stosować zarówno indywidualną jak i grupową formę pracy uczniów. Praca w grupach pozwala na zdobywanie umiejętności ponadzawodowych, jak: komunikowanie, współpraca w zespole, prezentacje.

30

Uczniowie powinni mieć możliwość korzystania z różnych źródeł informacji (internet, normy, instrukcje, poradniki, atesty, materiały informacyjne producentów).

W procesie nauczania należy zwrócić uwagę na: – zagrożenia wynikające z niewłaściwie wykonywanej pracy, – znajomość zasad bezpiecznej pracy, – posługiwanie się dokumentacją techniczną, – racjonalną gospodarkę narzędziami i materiałami stosowanymi przy

pracach kominiarskich oraz naprawach i konserwacji konstrukcji zduńskich i kominiarskich,

– opanowanie zasad czyszczenia konstrukcji zduńskich i kominiarskich, – opanowanie zasad sprawdzania konstrukcji zduńskich i kominiarskich, – opanowanie zasad konserwacji oraz naprawy konstrukcji zduńskich

i kominiarskich. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów

kształcenia wymaga stosowania różnych metod nauczania oraz doboru środków dydaktycznych. Wskazane jest, aby program nauczania realizowany był metodami aktywizującymi (sytuacyjna, inscenizacji, dyskusja dydaktyczna, metoda projektów). Należy także korzystać z metod tradycyjnych (pogadanka, wykład, pokaz).

Dla ułatwienia zrozumienia realizowanego programu nauczania wskazane jest wykonywanie ćwiczeń, prezentowanie filmów dydaktycznych, organizowanie wycieczek do zakładów rzemieślniczych oraz na wystawy materiałów budowlanych i technologii. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów programu nauczania:

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 10

2. Podstawowe operacje technologiczne 15

3. Proces spalania paliw technicznych 15

4. Kanały wentylacyjne, spalinowe i dymne 40

5. Materiały stosowane w konstrukcjach ognioodpornych 15

6. Zaprawy ognioodporne 15

7. Narzędzia i urządzenia kominiarskie 18

31

8. Przewody kominowe i czopuchy 20

9. Trzony kuchenne i piece domowe 18

10. Piece rzemieślnicze i przemysłowe 20

11. Kotły 18

12. Kominy przemysłowe 20

13. Wypalanie przewodów dymnych i spalinowych 15

14. Badania przewodów kominowych 20

15. Dokumentacja prac kominiarskich 15

16. Naprawa i konserwacja konstrukcji zduńskich i kominiarskich 15

17. Naprawa i konserwacja przewodów kominowych 15

Razem 304 Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia

Sprawdzanie postępów ucznia powinno odbywać się w trakcie realizacji programu nauczania na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Podczas oceniania należy sprawdzać umiejętności ucznia w operowaniu zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych oraz poprawność wnioskowania. Ocena osiągnięć szkolnych powinna aktywizować i mobilizować do pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela. Proces oceniania powinien obejmować: – diagnozę stanu wiedzy i umiejętności ucznia pod kątem założonych

celów kształcenia, – identyfikowanie postępów ucznia w toku realizacji programu

nauczania oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia,

– sprawdzanie wiedzy i umiejętności ucznia po zrealizowaniu programu nauczania, Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać ucznia w za-

kresie wyodrębnionych celów kształcenia na podstawie: – sprawdzianów ustnych dotyczących poziomu wiadomości

i umiejętności,

32

– sprawdzianów pisemnych (testy osiągnięć szkolnych), – obserwacji ucznia podczas wykonywania zadań/ćwiczeń.

Po zakończeniu realizacji działu programowego proponuje się zastosowanie testu dydaktycznego wielostopniowego. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, prawda-fałsz).

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Abramowicz K., Lenkiewicz W.: Podstawowe wiadomości z kominiarstwa. Zakł. Wyd. CRS, Warszawa 1965 Birszenk A.: Roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973 Gasiński T.: Ogrzewnictwo i wietrzenie. PWSZ, Warszawa 1973 Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 2000 Heryszek A.: Kominiarz i jego wiedza zawodowa. Wydawnictwa Spółdzielcze, Warszawa 1985 Lenkiewicz W.: Budownictwo ogólne. Część 2. PWSZ, Warszawa 1973 Lenkiewicz W., Michnowski Z. Kalkulacja zawodowa w budownictwie. Arkady, Warszawa 1972 Lenkiewicz W., Michnowski Z. Poradnik zduna. BWCT, Warszawa 1970 Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. PWSZ, Warszawa 1974 Meuś W., Witebski Z., Wiater W.: Roboty murowe, betonowe i zduńskie. Arkady, Warszawa 1964 Nowak H.: Stolarstwo. Technologia i materiałoznawstwo. Część 2. WSiP, Warszawa 2000 Paradistal J.: Roboty zduńskie. Część 1-2. PWSZ, Warszawa 1960 Prażmo J.: Stolarstwo. Technologia i materiałoznawstwo. Część 1. WSiP, Warszawa 1999 Szymański E., Wrześniowski Z. Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół budowlanych. PWSZ, Warszawa 1973 Norma PN-65/B-10200 Piece i trzony kuchenne stałe. Wymagania i badania techniczne przy odbiorze PN-93/B-02869 Badania odporności ogniowej. Przewody wentylacyjne PN-93/B-02870 Badania ogniowe. Małe kominy. Badania w podwyższonych temperaturach PN-88/B-03004 Kominy murowane i żelbetowe. Obliczenia statyczne i projektowanie PN-93/B-03201 Konstrukcje stalowe. Kominy. Obliczenia i projektowanie PN-67/B-03410 Wentylacja. Wymiary poprzeczne przewodów wentylacyjnych

33

PN-89/B-10425 Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze PN-86/M-40142 Elementy przewodu dymowego domowych urządzeń grzewczych Typowa dokumentacja pieców i trzonów kuchennych. Biuro Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego, Warszawa 1965 Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Roboty zduńskie. MBiPMB, Warszawa 1974 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

34

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – zastosować przepisy bezpieczeństwa i hiegieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania prac kominiarskich,

– zorganizować stanowisko do wykonywania prac kominiarskich, – wykonać podstawowe operacje technologiczne przy użyciu narzędzi

i sprzętu, – skorzystać z dokumentacji technicznej, – zlokalizować kanał spalinowy, dymny, wentylacyjny, – przygotować materiały do naprawy konstrukcji zduńskich i

kominiarskich, – posłużyć się narzędziami i urządzeniami kominiarskimi, – wyczyścić i udrożnić: przewody kominowe, czopuchy, trzony

kuchenne, piece domowe, piece rzemieślnicze, piece przemysłowe, kotły, kominy przemysłowe,

– wypalić przewody dymne i spalinowe, – wykonać badania przewodów kominowych, – prowadzić dokumentację prac kominiarskich, – połączyć obiekty zduńskie z przewodami dymnymi i spalinowymi, – osadzić armaturę i dodatkowe urządzenia w obiektach zduńskich

i kominiarskich, – dokonać napraw i konserwacji obiektów zduńskich i kominiarskich, – uruchomić obiekty zduńskie i kominiarskie, – sporządzić kosztorysy prac. Materiał nauczania 1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania prac kominiarskich. Stosowanie środków ochrony osobistej. Przestrzeganie zasad bezpiecznego transportowania oraz magazynowania materiałów i wyrobów. Składowanie odpadów budowlanych. Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy. Zabezpieczanie miejsca wypadku.

35

2. Wykonywanie podstawowych operacji technologicznych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas wykonywania podstawowych operacji technologicznych. Zorganizowanie ślusarskiego stanowiska roboczego. Wykonywanie pomiarów narzędziami pomiarowymi: suwmiarką, przymiarem kreskowym. Posługiwanie się narzędziami ślusarskimi do obróbki ręcznej metalu. Obsługa elektronarzędzi: wiertarki udarowej i przecinarki tarczowej. Trasowanie powierzchni metali. Ręczne przecinanie metali. Wyginanie i prostowanie metali. Piłowanie powierzchni płaskich i kształtowych metali. Wiercenie otworów. Wykonywanie gwintów wewnętrznych i zewnętrznych. Wykonywanie połączeń nitowanych. Lutowanie lutem miękkim elementów metalowych. Wykonywanie nieskomplikowanych prac montażu mechanicznego. Wykonywanie prostych prac stolarskich i ciesielskich. 3. Sporządzanie zapraw ognioodpornych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas przygotowywania zapraw ognioodpornych. Przygotowywanie gliny do zapraw poprzez moczenie, zarabianie, zagęszczanie. Dozowanie składników zapraw w zależności od rodzaju gliny. Czyszczenie gliny z nadmiaru naleciałości organicznych przez przesiewanie i szlamowanie. Urabianie gliny w zależności od rodzaju i zawartości iłu. Wykonywanie innych rodzajów zapraw. 4. Wykonywanie kominiarskich prac przygotowawczo-

zakończeniowych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas wykonywania kominiarskich prac przygotowawczo-zakończeniowych. Organizowanie i likwidowanie stanowiska do wykonywania prac kominiarskich. Wchodzenie i schodzenie z dachów płaskich i stromych. Poruszanie się po dachach płaskich, stromych i strychach. Obsługiwanie włazów dachowych zwykłych i samoczynnych. Wchodzenie, schodzenie i wspinanie się na wysokie kominy. Ustawianie się na wysokim kominie. Zabezpieczanie pomieszczeń przed zaprószeniem sadzą. Przygotowanie, użytkowanie i konserwacja narzędzi oraz sprzętu kominiarskiego: lin, przepychaczy jedno- i wieloprętowych, grac, szczotek stalowych, skrobaków, mioteł, łyżek kominiarskich, przebijaków, żelaza naramiennego, prętów do czyszczenia kotłów centralnego ogrzewania. Przygotowanie i użytkowanie urządzeń kominiarskich: ciągomierza, kamery do prześwietlania kominów, anemometru, analizatora spalin, pirometru, manowakuometru i indykatora. Użytkowanie kominiarskiego sprzętu

36

pomocniczego: klamry kominiarskie zewnętrzne i wewnętrzne, balustrady, ławy kominiarskie. Wykonywanie rusztowania do prac kominiarskich. Zakładanie liny na dachy: płaskie, strome, kryte blachą, kryte dachówką. Sporządzanie przedmiarów prac kominiarskich. Wykonywanie obmiaru prac kominiarskich. Obliczanie kosztów prac kominiarskich, zużytych materiałów i sprzętu. 5. Czyszczenie przewodów kominowych i czopuchów Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas czyszczenia przewodów kominowych i czopuchów. Planowanie kolejności prac związanych z czyszczeniem przewodów kominowych i czopuchów. Usuwanie przeszkód z przewodów kominowych. Uwalnianie narzędzi zablokowanych w prze-wodach kominowych. Usuwanie sadzy z przewodu kominowego metodą: ługowania, gracowania, skrobania. Czyszczenie przewodów kominowych metodą linowania, przepychania, przełazową. Czyszczenie kominów i czopuchów na zimno, na gorąco. Czyszczenie przewodów kominowych przez wyciery dolne i górne. Wybieranie sadzy z wycierów dolnych i górnych. Czyszczenie przewodów kominowych odchylonych od pionu z bocznymi wylotami. Czyszczenie kominów arkadowych. Czyszczenie i osadzanie nasad kominowych. 6. Wypalanie przewodów dymnych i spalinowych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas wypalania przewodów dymnych i spalinowych. Sprawdzanie stanu technicznego przewodów dymnych i spalinowych przed wypalaniem. Sprawdzanie ilości i rodzaju sadzy w kominie przed wypalaniem. Ustalanie czasu wypalania przewodu w zależności od ilości sadzy i konstrukcji przewodu. Dobieranie narzędzi i sprzętu do wypalania. Powiadomienie o wypalaniu przewodów jednostki straży pożarnej. Przygotowanie materiału palnego. Zabezpieczanie przewodów kominowych przed planowaną operacją wypalania. Przygotowanie specjalistycznego sprzętu do wypalania. Wypalanie kominów, kanałów dymnych i spalinowych, urządzenia paleniskowego, przewodów kominowych. Kontrolowanie procesu wypalania. Dokonywanie pomiaru zawartości CO2, CO i O2 w spalinach za pomocą indykatora. Usuwanie puchliny powstałej podczas wypalania. Czyszczenie komina po wypalaniu. Wypalanie pieców rzemieślniczych, przemysłowych. Sprawdzanie komina i pieców po wypalaniu.

37

7. Czyszczenie trzonów kuchennych i pieców domowych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas czyszczenia trzonów kuchennych i pieców domowych. Czyszczenie trzonów kuchennych mieszkaniowych zwykłych, prefabrykowanych, stołówkowych, połączonych z piecem chlebowym, połączonych z ogrzewaczem, restauracyjnych i w zakładach zbiorowego żywienia. Czyszczenie pieców ogrzewczych akumulacyjnych jednokomorowych, wachlarzowych, komorowych, kanałowych z podgrzewaczami. Czyszczenie pieców ogrzewczych nieakumulacyjnych żeliwnych, stałopalnych, trociniaków i kominków. Czyszczenie rur łączących piece z przewodami dymnymi. Uruchamianie trzonów kuchennych i pieców domowych po czyszczeniu. 8. Czyszczenie pieców rzemieślniczych i przemysłowych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas czyszczenia pieców rzemieślniczych i przemysłowych. Czyszczenie pieców piekarskich cukierniczych i lakierniczych. Czyszczenie komór wędzarni i suszarni. Czyszczenie pieców przemysłowych. 9. Czyszczenie kotłów Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas czyszczenia kotłów. Czyszczenie kotłów ogrzewczych różnego typu: członowych, wodnych, parowych różnych systemów, stalowych płomienicowych, ogrzewań powietrznych, parowych płomieniówkowych, wodnorurkowych. Czyszczenie palenisk kotłów nisko i wysokoprężnych. 10. Czyszczenie kominów przemysłowych Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas czyszczenia kominów przemysłowych. Wykonywanie zabezpieczeń przed upadkiem z komina. Czyszczenie kominów osłoniętych i nieosłoniętych balustradą. Czyszczenie kominów przemysłowych wbudowanych i wolnostojących. Czyszczenie odnogi kanałowej w kominie przełazowym. Usuwanie sadzy z komina przemysłowego. Usuwanie narzędzi zablokowanych w kominach. Czyszczenie kanałów połączeniowych nadziemnych i podziemnych. 11. Wykonywanie przeglądów kominiarskich Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas wykonywania badań przewodów kominowych. Wykrywanie przerw i nieszczelności w przewodach

38

kominowych za pomocą aparatów i urządzeń kominiarskich. Sprawdza-nie drożności przewodów kominowych pod względem: zmniejszenia przekroju, zatkania, wykruszenia się spoiny wewnątrz przewodu, przerw i szczelin w ściankach między przewodami. Sprawdzanie wymiarów i sposobu prowadzenia przewodów kominowych w budynku zgodnie z dokumentacją. Sprawdzanie odległości przewodów kominowych od palnych elementów budynku. Sprawdzanie poprawności zamocowania i funkcjonowania nasad kominowych. Sprawdzanie podłączeń palenisk do przewodów kominowych. Sprawdzanie poziomu zawilgocenia przewodów kominowych. Prześwietlanie komina za pomocą kamery. Lokalizowanie miejsca zatkania przewodów kominowych. Sprawdzanie komina i konstrukcji dachowej dookoła komina na strychu. Sprawdzanie prawidłowości wyprowadzenia komina ponad dach. Sprawdzanie ciągu w przewodach za pomocą: materiałów łatwopalnych i ciągomierza. Sprawdzanie przewodów kominowych budynku w stanie surowym i w użytkowaniu. Sprawdzanie przewodów kominowych wykonanych z elementów ceramicznych i stalowych. Sprawdzanie podłączenia komina z przewodami: trzonów kuchennych, pieców grzewczych, urządzeń wentylacyjnych i paleniskowych, odbiorników gazowych. Sprawdzanie stanu kanałów łączących paleniska z przewodami dymnymi. Sprawdzanie kominów i czopuchów przemysłowych. Sprawdzanie komina pod względem: ochrony przed zamakaniem, odporności ogniowej, występowania odkształceń termicznych i mechanicznych i odprowadzania skroplin. Wykonywanie przeglądów okresowych przewodów kominowych. Wykonywanie przeglądów ogólnych przewodów kominowych. Zabezpieczanie uszkodzonych miejsc wykrytych podczas przeglądów. 12. Prowadzenie dokumentacji prac kominiarskich Sporządzanie umowy o wykonanie prac kominiarskich. Sporządzanie opinii dotyczącej podłączenia palenisk, urządzeń ogrzewczych oraz wentylacyjnych. Sporządzanie opinii o stanie przewodów kominowych i połączeń. Stosowanie przepisów dotyczących: terminów, zakresu sprawdzania i czyszczenia kominów. Sporządzanie protokołu z badania stanu przewodów kominowych w budynku nowym, użytkowanym. Sporządzanie planu kominiarskiego (szkic przewodów). Sporządzanie zaświadczeń o stanie przewodów kominowych i połączeń. Sporządzanie zaleceń pokontrolnych. Prowadzenie dokumentacji kominiarskiej. 13. Wykonywanie napraw i konserwacji konstrukcji zduńskich i

kominiarskich Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej obowiązujących podczas wykonywania remontów oraz

39

konserwacji konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Demontaż i weryfikacja elementów konstrukcji zduńskich. Określanie miejsca występowania usterki w piecu na podstawie wywiadu, oględzin i opisu próby palenia. Wykonywanie typowych napraw i konserwacji pieców ogrzewczych, uszczelnianie płaszcza pieca, wylepianie paleniska, podłączanie pieców do kanałów dymnych oraz wymiana uszkodzonych kafli i armatury. Wykonywanie napraw i konserwacja trzonów kuchennych wymiana przegród kanałów, piekarnika, armatury, płyt kuchennych. Wbudowanie nagrzewnicy w trzon kuchenny. Wykonywanie napraw i konserwacja kominków: wymiana uszkodzonych kafli, uszczelnianie płaszcza kominka, wymiana obudowy paleniska kominka, wymiana armatury w kominku. Suszenie konstrukcji ogrzewczych po naprawie. 14. Wykonywanie napraw i konserwacji przewodów kominowych

oraz kominów Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-pożarowej podczas napraw i konserwacji przewodów kominowych i kominów. Wykonywanie napraw i konserwacji przewodów kominowych i kominów: montowanie kształtek ceramicznych, żaroodpornych bloczków betonowych, elementów stalowych i elastycznych wkładów kominowych. Szlamowanie i wylepianie przewodów kominowych. Uszczelnianie przewodów kominowych masami uszczelniającymi. Osuszanie zawilgoconych kominów i przewodów kominowych. Usuwanie przerwy w przewodach kominowych i w ścianach działowych. Usuwanie przyczyny braku ciągu oraz ciągu zwrotnego w przewodach kominowych. Usuwanie przyczyny nieprawidłowego funkcjonowania przewodów kominowych spowodowanych sąsiedztwem wyższych posesji. Naprawianie czopuchów i nasad kominowych. Wykonywanie otworów wycierowych. Przebudowywanie czap kominowych. Wymienianie wkładów kominowych. Wypełnianie kominów materiałem izolacyjnym. Zakładanie wykładziny elastycznej w kominie. Uzupełnianie ubytków w kominie. Regulowanie ciągu w przewodzie kominowym. Środki dydaktyczne Kodeks Pracy. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac zduńskich i kominiarskich. Polskie Normy i akty prawne dotyczące ergonomii. Polskie Normy i Normy Branżowe dotyczące budownictwa. Ilustracje i fotografie - zagrożenia na stanowiskach pracy.

40

Wyposażenie do nauki udzielania pomocy przedlekarskiej (fantom, niezbędne środki medyczne). Sprzęt gaśniczy, gaśnice. Odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej. Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi urządzeń stwarzających zagrożenia. Dokumentacja techniczna. Materiały budowlane ogólnego przeznaczenia. Narzędzia i sprzęt: punktak, młotki mały i duży, kamień ścierny, wzorzec (miarka suwakowa), blacha aluminiowa, obcęgi, węgielnica (kątownik), nóż, łopaty, graca, ubijak drewniany, skrzynka zduńska, przymiar kreskowy, kątownik, imadło, nożyce do blach, brzeszczot, wiertła, narzynki, gwintowniki, kielnia, młotek murarski, rusztowania różnego rodzaju, skrzynka do zapraw, wiadro oraz elektronarzędzia ślusarskie. Materiały budowlane specjalistyczne. Plansze przedstawiające urządzenia stosowane w konstrukcjach zduńskich i kominiarskich. Instrukcje producentów kominiarskich narzędzi i przyrządów pomiarowych. Prospekty materiałów i technologii stosowanych w kominiarstwie. Prospekty kotłów ogrzewczych i przemysłowych. Prospekty kominów przemysłowych. Przyrządy kominiarskie: ciągomierz, kamera do prześwietlania kominów, anemometr, analizator spalin, pirometr, manowakuometry, indykatory. Narzędzia i sprzęt kominiarski: komplet lin, przepychacze jedno i wielo-prętowe, graca, szczotki stalowe, skrobaki, miotły, łyżki kominiarskie, przebijaki, żelazo naramienne, przepychacze, pręty do czyszczenia kotłów centralnego ogrzewania, worek kominiarski, klucze kominiarskie, klamry kominiarskie zewnętrze i wewnętrzne, balustrady, ławy kominiarskie, sprzęt i urządzenia do wypalania. Foliogramy, przeźrocza, filmy dydaktyczne. Druki do wydawania zaświadczeń, opinii, ekspertyz i zaleceń. Uwagi o realizacji programu

Podczas realizacji programu Zajęcia praktyczne należy wykorzystywać wiedzę zdobytą przez uczniów na przedmiotach: technologia, podstawy budownictwa i rysunek techniczny. Ważne jest kształtowanie umiejętności praktycznych: sporządzania zapraw, posługiwania się narzędziami pomiarowymi i sprzętem kominiarskim oraz sporządzania i prowadzenia dokumentacji kominiarskiej niezbędnych w pracy zawodowej kominiarza. Nauczyciel powinien opracować własny

41

szczegółowy program nauczania przedmiotu, dostosowany do potrzeb i możliwości realizacji w szkole.

Zajęcia praktyczne mogą być realizowane w pracowniach, warsztatach szkolnych, na budowie, w zakładach rzemieślniczych oraz centrach kształcenia praktycznego.

Program składa się z czternastu działów tematycznych. Pierwszy dział należy realizować w pracowni bhp. Dział drugi, dotyczący wykonywania podstawowych operacji technologicznych w pracowni obróbki ręcznej (ślusarni). Działy od trzeciego do czternastego należy realizować w dobrze wyposażonej pracowni, w warsztatach szkolnych, na budowie a najlepiej w warunkach rzeczywistych (w zakładach przemysłowych, rzemieślniczych, stołówkach, kotłowniach, budynkach przeznaczonych do odbioru). Niezależnie od miejsca realizacji zajęć, możliwości organizacyjno-technicznych, bazy dydaktycznej zajęcia powinny być prowadzone metodą ćwiczeń praktycznych.

Dla osiągnięcia założonych celów kształcenia istotne jest przeprowadzenie przez nauczyciela instruktażu wstępnego, bieżącego i końcowego. Każde zadanie powinno być poprzedzone instruktażem połączonym z pokazem. Nauczyciel podczas omawiania ćwiczenia powinien objaśnić uczniom sposób przygotowania materiałów, pokazać techniki wykonywania prac kominiarskich, udzielać wskazówek i rad o doborze narzędzi i materiałów, przestrzegania przepisów bhp oraz pracy na wysokościach.

Przed przystąpieniem do realizacji każdego zadania niezależnie od wstępnego zapoznania i przeszkolenia w zakresie bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska należy szczegółowo zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi na danym stanowisku pracy i uświadomić ich o występujących zagrożeniach związanych z wykonywaną pracą.

Zajęcia praktyczne powinny być prowadzone przez nauczycieli posiadających doświadczenie zawodowe. Wskazane jest, aby zajęcia były realizowane w grupach do 9 osób z podziałem na zespoły 2-3 osobowe. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w niezbędny sprzęt, narzędzia, materiały i pomoce dydaktyczne.

Należy zwracać uwagę na uczniów mających trudności z wykonywaniem zadań. W programie nauczania zajęć praktycznych należy przewidzieć czas na powtarzanie ćwiczeń przysparzających uczniom największych trudności.

42

Proponowany podział godzin na poszczególne działy programu nauczania.

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin

1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 10

2. Wykonywanie podstawowych operacji technologicznych 66 3. Sporządzanie zapraw ognioodpornych 30

4. Wykonywanie kominiarskich prac przygotowawczo- zakończeniowych 40

5. Czyszczenie przewodów kominowych i czopuchów 80 6. Wypalanie przewodów dymnych i spalinowych 50 7. Czyszczenie trzonów kuchennych i pieców dymnych 60 8. Czyszczenie pieców rzemieślniczych i przemysłowych 70 9. Czyszczenie kotłów 60 10. Czyszczenie kominów przemysłowych 80 11. Wykonywanie przeglądów kominiarskich 70 12. Prowadzenie dokumentacji prac kominiarskich 60

13. Wykonywanie napraw i konserwacji konstrukcji zduńskich i kominiarskich 70

14. Wykonywanie napraw i konserwacji przewodów kominowych oraz kominów 90

Razem 836 Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia

Sprawdzanie postępów ucznia powinno odbywać się w sposób ciągły i systematyczny przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Ze względu na charakter zajęć dominować będzie ocena pracy uczniów i wytworów ich pracy.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację czynności wykonywanych przez ucznia podczas ćwiczeń oraz stosowanie sprawdzianów testowych z zadaniami praktycznymi typu: próba pracy, zadania nisko symulowane, zadania wysoko symulowane, które powinny być zaopatrzone w kryteria oceny i schemat punktowania.

43

Obserwując czynności ucznia i dokonując oceny jego pracy szczególną uwagę należy zwrócić na: – przestrzeganie przepisów bhp i ochrony ppoż. podczas wykonywania

określonych prac kominiarskich, – dobór odpowiednich narzędzi i sprzętu do wykonywanych prac, – poprawne wykonywanie ćwiczeń praktycznych ze szczególnym

uwzględnieniem kolejności i dokładności ich wykonywania. Ocenę poprawności wykonania ćwiczenia należy przeprowadzić

w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny. Potem kontroli, według tego samego arkusza powinien dokonać nauczyciel, oceniając poprawność, jakość i staranność wykonania zadania.

Kryteria oceniania umiejętności praktycznych powinny dotyczyć: – wykorzystywania wiadomości teoretycznych potrzebnych do

wykonywania zadań (posługiwanie się rysunkiem technicznym, wykonywanie szkiców, korzystanie z instrukcji obsługi, czytania dokumentacji technicznej),

– organizacji stanowiska roboczego (przygotowanie i rozmieszczanie materiałów, narzędzi, sprzętu, dobór środków ochrony osobistej, przygotowanie dokumentacji),

– posługiwania się narzędziami i sprzętem (wykonywanie operacji technologicznych, obsługa maszyn, narzędzi, wykonywanie napraw i konserwacji),

– wykonywania ćwiczeń/zadań (zgodności wykonywanego zadania z dokumentacją, jakości i estetyki wykonania),

– postawy zawodowej (organizacja czasu pracy, przestrzeganie przepisów, poszanowanie mienia, kultura pracy, racjonalna gospodarka materiałami i sprzętem, porządek na stanowisku pracy). Wskazane jest, aby nauczyciel opracował kryteria oceny, które

powinien przedstawić uczniom na początku zajęć. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie

z obowiązująca skala ocen. Literatura Abramowicz K., Lenkiewicz W.: Podstawowe wiadomości z kominiarstwa. Zakł. Wyd. CRS, Warszawa 1965 Birszenk A.: Roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973 Gasiński T.: Ogrzewnictwo i wietrzenie. PWSZ, Warszawa 1973 Heryszek A.: Kominiarz i jego wiedza zawodowa. Wydawnictwa Spółdzielcze, Warszawa 1985

44

Lenkiewicz W., Michnowski Z. Kalkulacja zawodowa w budownictwie. Arkady, Warszawa 1972 Lenkiewicz W., Michnowski Z.: Poradnik zduna. BWCT, Warszawa 1970 Lenkiewicz W.: Budownictwo ogólne. Część 2. PWSZ, Warszawa 1973 Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. PWSZ, Warszawa 1974 Meuś W., Witebski Z., Wiater W.: Roboty murowe, betonowe i zduńskie. Arkady, Warszawa 1964 Paradistal J.: Roboty zduńskie. Część 1-2. PWSZ, Warszawa 1960 Praca zbiorowa: Roboty zduńskie. MBiPMB, Warszawa 1974 Szymański E., Wrześniowski Z. Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół budowlanych. PWSZ, Warszawa 1973 Zestaw norm: Budownictwo. Elementy budynków. Kominy. Trzony. Kanały. Wydawnictwa normalizacyjne ALFA-WERO Sp. z o.o. Norma PN-65/B-10200 Piece i trzony kuchenne stałe. Wymagania i badania techniczne przy odbiorze PN-67/B-03410 Wentylacja. Wymiary poprzeczne przewodów wentylacyjnych PN-86/M-40142 Elementy przewodu dymowego domowych urządzeń grzewczych PN-88/B-03004 Kominy murowane i żelbetowe. Obliczenia statyczne i projektowanie PN-89/B-10425 Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze PN-93/B-02869 Badania odporności ogniowej. Przewody wentylacyjne PN-93/B-02870 Badania ogniowe. Małe kominy. Badania w podwyższonych temperaturach PN-93/B-03201 Konstrukcje stalowe. Kominy. Obliczenia i projektowanie Typowa dokumentacja pieców i trzonów kuchennych. Biuro Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego, Warszawa 1965 Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych Kominiarz Polski. Pismo Korporacji Kominiarzy Polskich. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

45