Praca mgr - Rapala
Transcript of Praca mgr - Rapala
PAPIESKA AKADEMIA TEOLOGICZNA W KRAKOWIE Wydział Historii Kościoła
Specjalność: MUZYKA KOŚCIELNA
Józef Rąpała
WIZYTY OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II
W DIECEZJI TARNOWSKIEJ PODCZAS PIELGRZYMEK DO POLSKI W 1987 i 1999 ROKU
Praca magisterska napisana na seminarium: Religijna kultura muzyczna
pod kierunkiem ks. dr hab. Andrzeja Zająca.
Kraków 2004
2
Opis bibliograficzny pracy
Autor: Józef Rąpała
Tytuł pracy: Wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w diecezji tarnowskiej
podczas pielgrzymek do Polski w 1987 i 1999 roku. Praca magisterska napisana na seminarium Religijna kultura muzyczna pod kierunkiem ks. dr hab. Andrzeja Zająca.
Wydział Historii Kościoła Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, Specjalność: Muzyka Kościelna, rok 2004, s. 147, aneksy s. 108. Abstrakt W pracy omówiono zagadnienie organizacji, przebiegu wizyt, beatyfikacji Karoliny Kózkówny w Tarnowie oraz kanonizacji błogosławionej Kingi w Starym Sączu. Praca została napisana w oparciu o dokumenty źródłowe, literaturę oraz relacje świadków. Celem pracy było zebranie i opis wydarzeń, które dokonały się w diecezji tarnowskiej 10 czerwca 1987 r. w Tarnowie, oraz 16 czerwca 1999 roku w Starym Sączu. Przy pisaniu wykorzystano analizę źródeł, opis i relacje świadków. Wykorzystano 43 pozycje źródłowe i 39 opracowań. Słowa kluczowe a) imienne: Jan Paweł II, bł. Karolina, św. Kinga, Józef Rąpała b) rzeczowe: beatyfikacja, kanonizacja c) geograficzne: Tarnów, Stary Sącz
3
SPIS TREŚCI BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................7 1. Źródła..........................................................................................................7 2. Opracowania.............................................................................................12 WSTĘP..................... ............................................................................................17
Rozdział I
UWARUNKOWANIA PIELGRZYMEK PAPIESKICH DO POLSKI
1. PodróŜe PapieŜa wypełnieniem Chrystusowego nakazu........... ................. 19 2. Duszpasterski wymiar wizyt.................................................. .....................21 3. Kontekst kulturowy i polityczny wizyt ................................. .....................26
Rozdział II WIZYTA W TARNOWIE – BEATYFIKACJA KAROLINY KÓZKÓWNY 1. Beatyfikacja Karoliny Kózkówny głównym powodem wizyty.................. 39 2. Charakterystyka postaci Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny................... ......41 3. Przygotowania do wizyty......................................................... ...................45 3. 1. List pasterski biskupa Jerzego Ablewicza do wiernych diecezji.... 48 3. 2. Przebieg procesu beatyfikacyjnego................................................. 53 3. 3. Wizyta w diecezjalnym programie duszpasterskim........................ 58 3. 4. Wykonawcy śpiewów liturgicznych (chóry, schole, orkiestry)...... 60 3. 5. Literacka i muzyczna twórczość o błogosławionej Karolinie......... 61 4. Przebieg wizyty w Tarnowie....................................................................... 63 4. 1. Msza św. beatyfikacyjna................................................................. 63 4. 2. Nieszpory Eucharystyczne.............................................................. 69 5. Obchody piętnastej rocznicy beatyfikacji w diecezji tarnowskiej w 2002 roku................................................................................................. 72 5. 1. List pasterski biskupa tarnowskiego Wiktora Skworca do diecezjan............................................................................. .............72 5. 2. Uroczystości w Zabawie..................................................... ............75 5. 3. Uroczystości w kościele błogosławionej Karoliny w Tarnowie..... 79
4
Rozdział III
WIZYTA W STARYM S ĄCZU – KANONIZACJA BŁOGOSŁAWIONEJ KINGI
1. Postać błogosławionej Kingi głównym motywem papieskiej wizyty......... 84 1. 1. Okoliczności towarzyszące zaproszeniu Ojca Świętego................ .84 1. 2. śyciorys błogosławionej Kingi........................................................86 1. 3. Znaczenie klasztoru Panien Klarysek dla Ziemi Sądeckiej.............89 1. 4. Przebieg procesu kanonizacyjnego błogosławionej Kingi.............. 93 2. Harmonogram przygotowań do wizyty....................................................... 98 2. 1. Listy pasterskie biskupa Wiktora Skworca do wiernych diecezji........................................................................ 99 2. 2. Wizyta papieska w diecezjalnym programie duszpasterskim…... 107 2. 3. Rola lokalnych samorządów w przygotowaniu wizyty................. 115 2. 4. Koncepcja muzycznej oprawy liturgii papieskiej..........................119 2. 5. Muzyczne kompozycje związane z kanonizacją........................... 124 3. Przebieg uroczystości kanonizacyjnej....................................................... 125 3. 1. Uczestnicy uroczystości i zaproszeni goście................................. 125 3. 2. Modlitewne czuwanie przed Mszą świętą..................................... 128 3. 3. Msza święta kanonizacyjna........................................................... 129 4. Trwałe „ślady” wizyty papieskiej w Starym Sączu...................................138 4. 1. Nagrania śpiewów wykonywanych podczas kanonizacji (CD).....138 4. 2. Sądeckie Centrum Pielgrzymowania im. Jana Pawła II w Starym Sączu............................................................................. 141 ZAKOŃCZENIE................................................................................................146
*
ANEKSY I. Zespoły muzyczne uczestniczące w liturgii papieskiej w Tarnowie 10 czerwca 1987 r. .......................................................................................2* 1. Chór................................................................................................... 2* 2. Orkiestra symfoniczna....................................................................... 2* 3. Schole liturgiczne….......................................................................... 2* 4. Połączone orkiestry dęte.................................................................... 3* II. Pieśni do błogosławionej Karoliny.............................................................. 4* 1. Gwiazda ludu, t: F. Biedroń, muz. ks. F. Walczyński........................4* 2. Pamięci Karoliny Kózkównej, ks. F. Walczyński..............................7* 3. Błogosławiona Karolino, sł. i muz. ks. K. Pasionek..........................9* 4. Inwokacja do błogosławionej Karoliny, muz. ks. K. Pasionek....... 10* 5. O gwiazdo ludu, sł. O.S. Gruszka CSsR, muz. J. M. Gładysz.........11* 6. Błogosławiona Karolino (chór mieszany), sł. i muz. ks. K. Pasionek................................................................12*
5
7. O gwiazdo ludu (sopran solo z chórem mieszanym), sł. O.S. Gruszka CSsR, muz. J.M. Gładysz.................................... 14* III. Utwory chóralne wykonywane podczas liturgii papieskiej w Tarnowie...16* 1. Tu es Petrus, ks. W. Gieburowski................................................... 16* 2. Haec dies, Jh. Jongen.......................................................................19* 3. Viderunt omnes, M. Zieleński..........................................................22* 4. Ego sum pastor bonus, Wacław z Szamotuł....................................26* IV. Części stałe Mszy św. - Msza Jubileuszowa, ks. K. Pasionek....................29* V. Nieszpory o Najświętszym Sakramencie, opr. Ks. K. Pasionek.................31* VI. Litania do błogosławionej Karoliny, obraz błogosławionej, foldery i zaproszenia...................................................................................42* VII. Zespoły muzyczne uczestniczące w liturgii papieskiej w Starym Sączu 16 czerwca 1999 r...................................................................................... 48* 1. Połączone chóry..............................................................................48* 2. Połączone orkiestry dęte................................................................. 49* 3. Zespoły regionalne..........................................................................50* VIII. Pieśni na uroczystość kanonizacji błogosławionej Kingi (towarzyszenie organowe).......................................................................... 51* 1. Ziem sądeckich, sł. i muz. ks. Wojtoń TJ, opr. ks. K. Pasionek.... 53* 2. Kingo Sądecka Pani, sł. i muz. ks. K. Pasionek............................ 54* 3. Jaka piękna jesteś Kingo, sł. M. Skwarnicki,
muz. J.M. Gładysz........................................................................ 55* 4. Bądź uwielbiony, sł. s. M.T. Izworska, muz. ks. K. Pasionek...... 56* 5. Jak przed wiekami, sł. s. M.T. Izworska, muz. ks. K. Pasionek... 58* 6. Do grobu Twego, sł. s. M. I. Rogalska, mel. ks. F. Walczyński, opr. ks. K. Pasionek…………………………............................. 59* 7. Jaka piękna jesteś Kingo, sł. M. Skwarnicki, mel. ks. I. Pawlak, opr. ks. K. Pasionek…....................................60* 8. Ziem sądeckich (chór mieszany), sł. i mel. ks. Wojtoń, opr. Ks. K. Pasionek......................................................................61*
IX. Program muzyczny Mszy św. sprawowanej przez Ojca św. Jana Pawła II w Starym Sączu (materiały dla chóru)..............................62* 1. Tu es Petrus, ks. W. Gieburowski................................................63*
2. Ziem sądeckich sławna Pani, sł. i mel. ks. Wojtoń.......................69* 3. Jak przed wiekami, sł. s. M.T, Izworska, muz. ks. K. Pasionek....70* 4. Msza Jubileuszowa – Panie zmiłuj się, ks. K. Pasionek...............71* 5. Inwokacja, sł. i muz. ks. K. Pasionek............................................72* 6. Msza Jubileuszowa – Chwała, ks. K. Pasionek.............................73* 7. Alleluja, Jh. Jongen........................................................................75* 8. Afferentur regi, A. Bruckner..........................................................77* 9. Jaka piękna jesteś Kingo, sł. M. Skwarnicki, muz. J. M. Gładysz..................................................................... .80* 10. Msza Jubileuszowa – Święty, ks. K. Pasionek............................ .81* 11. Amen (po doksologii Modlitwy Eucharystycznej)........................82* 12. Msza Jubileuszowa – Baranku BoŜy, ks. K. Pasionek................ .83* 13. Tantum ergo, A. Bruckner.......................................................... .84*
6
14. BądźŜe pozdrowiona.....................................................................87* 15. Ave verum, F. Peeters...................................................................88* 16. Zróbcie Mu miejsce...................................................................... 92* 17. Bądź uwielbiony, sł. S. M.T,. Izworska, muz. ks. K. Pasionek....93* 18. O BoŜe dzięki Ci, sł. S. Ziemiański, mel. M. Michalec CM, opr. Ks. K. Pasionek................................................................. ..94* 19. CóŜ Ci Jezu damy....................................................................... . 97* 20. Laudate Dominum, Ch. Gounod, opr. Ks. K. Pasionek................98* 21. Toast I, Gluziński-Cetwiński..................................................... 103* 22. Toast II, A. Orłowski............................................................... 106*
*
7
BIBLIOGRAFIA
I. ŹRÓDŁA
A. Biblijne
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, Pallottinum,
Poznań - Warszawa 1990.
B. Dokumenty
Ablewicz J., Chwała i Wezwanie, list pasterski na Wielki Post 1987 r.
zapowiadający beatyfikację Czcigodnej Sługi BoŜej
Karoliny Kózkówny przez Ojca św. Jana Pawła II w
Tarnowie, Currenda 137, nr 4-6, kwiecień-czerwiec 1987, s.
133-143.
Ablewicz J., Prośba o zaliczenie Karoliny Kózkówny do grona
błogosławionych, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s.
66-67.
Ablewicz J., Przemówienie przed nieszporami eucharystycznymi
duchowieństwa na Placu Katedralnym w Tarnowie,
Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 77.
Bobowski W., Chrystusa poznaj. Chrystusa ukochaj. Chrystusa wyznaj,
homilia podczas uroczystości jubileuszowych w Zabawie,
Currenda 152, nr 3, lipiec-wrzesień 2002, s. 405-410.
8
Dekret Kongregacji do spraw świętych w sprawie kanonizacji Sługi BoŜej
Karoliny Kózka, dziewicy stanu świeckiego, zamordowanej
z nienawiści do wiary (1898-1914), Currenda 137, nr 4-6,
kwiecień-czerwiec 1987, s. 129-132.
Dokumentacja schol liturgicznych i orkiestr dętych biorących udział w liturgii
papieskiej – archiwum Kurii Diecezjalnej w Tarnowie.
Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej dla ludzi pracy, Trzecia
Pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Tadeusz
Mieszkowski, Paweł Pachciarek, Amelia Szafrańska, Adam
Wieczorek, Warszawa 1988, s. 209-215.
Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej w Bazylice Archikatedralnej,
Druga pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red.
Małgorzata Morek, Jarmila Sobiepan, Warszawa 1983, s.
49-53.
Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej z kanonizacją błogosławionej
Kingi, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 25-30.
Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy świętej w katedrze gnieźnieńskiej,
Europa zjednoczona w Chrystusie, red. Leszek Sosnowski,
Gabriel Turowski, Jolanta Sosnowska, Kraków 2002, s. 9-
15.
Jan Paweł II, Homilia wygłoszona na Placu Zwycięstwa, Pielgrzymka do
Ojczyzny, red. Helena Frączek, Maria Kornasowa,
Warszawa 1980, s. 45-50.
9
Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas Mszy świętej na Błoniach
krakowskich, Pielgrzymka do Ojczyzny, red. Helena
Frączek, Maria Kornasowa, Warszawa 1980, s. 259-266.
Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas obchodów 400-lecia
Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, VIII pielgrzymka
Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Jan Jerzy Górny, Olsztyn
2002, s. 122-125.
Jan Paweł II, Jesteście z ludu i dla ludu, przemówienie do duchowieństwa
i zakonów podczas nieszporów eucharystycznych w
Tarnowie, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 78-82.
Jan Paweł II, Orędzie do prezydentów siedmiu państw europejskich,
Europa zjednoczona w Chrystusie, red. Leszek Sosnowski,
Gabriel Turowski, Jolanta Sosnowska, Kraków 2002, s. 309-
310.
Jan Paweł II, Przemówienie na Zamku Królewskim, Trzecia pielgrzymka
Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Tadeusz Mieszkowski,
Paweł Pachciarek, Amelia Szafrańska, Adam Wieczorek,
Warszawa 1988, s. 38-41.
Jan Paweł II, Przemówienie podczas spotkania ekumenicznego w Hali
Ludowej, V pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Jan
Jerzy Górny, Olsztyn 1997, s. 26-31.
Jan Paweł II, Przemówienie powitalne na lotnisku, VII pielgrzymka Jana
Pawła II do Ojczyzny, red. Jan Jerzy Górny, Olsztyn 1999, s.
17-19.
10
Jan Paweł II, Przemówienie poŜegnalne wygłoszone na lotnisku w
Balicach, VII pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red.
Jan Jerzy Górny, Olsztyn 1999, s. 252-255.
Jan Paweł II, Przemówienie w polskim Parlamencie, Europa zjednoczona
w Chrystusie, red. Leszek Sosnowski, Gabriel Turowski,
Jolanta Sosnowska, Kraków 2002, s. 336-340.
Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone podczas naboŜeństwa
ekumenicznego, VII pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny,
red. Jan Jerzy Górny, Olsztyn 1999, s. 109-114.
Jan Paweł II, Przypatrzcie się bracia, powołaniu waszemu, homilia
podczas Mszy świętej z beatyfikacją Sługi BoŜej Karoliny
Kózkówny, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 68-
76.
Jan Paweł II, Słowo do młodzieŜy przed Apelem Jasnogórskim, Druga
pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Małgorzata
Morek, Jarmila Sobiepan, Warszawa 1983, s. 132-136.
Jan Paweł II, Słowo do młodzieŜy zgromadzonej przed rezydencją biskupią
w Tarnowie, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 63.
Jan Paweł II, Wdzięczność dla Boga za ten czas łaski, przemówienie
wygłoszone do Rodaków zgromadzonych na Placu św.
Piotra w dniu 19 maja 2003 roku, L’osservatore Romano,
rok XXIV, nr 7-8 (255), 2003, s. 44-47.
Kronika chóru Pueri Cantores Tarnovienses, t. V (1987) – archiwum chóru.
11
Księga sprawozdań Koła Świętego AmbroŜego, t. IX, - archiwum WyŜszego
Seminarium Duchownego w Tarnowie.
Program duszpasterski diecezji tarnowskiej na rok 1986/87.
Skworc W., Dekret zatwierdzający Litanię do Błogosławionej Karoliny
do prywatnego odmawiania, Currenda 152, nr 2, kwiecień-
czerwiec, 2002, s. 250.
Skworc W., „Dla wszystkich przygotowane jest miejsce…”, słowo
pasterskie przed wizytą Ojca Świętego Jana Pawła II w
Starym Sączu, Currenda 149, nr 2, kwiecień – czerwiec
1999, s. 207-211.
Skworc W., List do Chorych, Currenda 149, nr 1, styczeń – marzec 1999,
s. 41-43.
Skworc W., List do IV Forum MłodzieŜy w Tarnowie, Currenda 149, nr 2,
kwiecień – czerwiec 1999, s. 177.
Skworc W., List do Osób Konsekrowanych, Currenda 149, nr 1, styczeń
– marzec 1999, s. 39-40.
Skworc W., List pasterski z okazji XV rocznicy beatyfikacji Karoliny
Kózkówny i pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II w
Tarnowie, Currenda 152, nr 2, kwiecień-czerwiec 2002, s.
221-226.
Skworc W., Słowo pasterskie na I Niedzielę Wielkiego Postu 1999 roku,
Currenda 149, nr 1, styczeń – marzec 1999, s. 44-48.
12
Skworc W., Słowo pasterskie na V Niedzielę Wielkiego Postu 1999 roku,
Currenda 149, nr 2, kwiecień – czerwiec 1999, s. 180-184.
Skworc W., Słowo pasterskie na III Niedzielę Wielkanocną, Currenda
149, nr 2, kwiecień – czerwiec 1999, s. 194-197.
Skworc W., Słowo pasterskie przed wizytą Ojca Świętego Jana Pawła II
w Starym Sączu, Currenda 149, nr 1, styczeń-marzec 1999, s.
29-33.
Skworc W., Słowo powitania Ojca Świętego Jana Pawła II w Starym
Sączu, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 19-21.
Sojka S., (red.), Komunikaty Duszpasterskie, Wydział Duszpasterstwa
Ogólnego Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, Tarnów, kwiecień
1999.
Styrna J., Błogosławiona Karolino, proś Boga za nami, homilia
podczas Mszy świętej jubileuszowej w parafii
błogosławionej Karoliny, Currenda 152, nr 3, lipiec-
wrzesień 2002, s. 411-414.
Z Ŝycia diecezji - kalendarium, Currenda 149, nr 1, styczeń-marzec 1999, s. 66;
Currenda 149, nr 2, kwiecień-czerwiec 1999, s. 213.
II. OPRACOWANIA
Adamek Z., Znaczenie błogosławionej Kingi i starosądeckiego klasztoru
dla rozwoju kultury polskiej, w: Błogosławiona Kinga i jej
klasztor w Starym Sączu, red. Józef śukowicz, Kraków
1984, s. 20-23.
13
Banach R., Proces kanonizacyjny błogosławionej Kingi, Currenda 149,
nr specjalny, czerwiec 1999, s. 56-61.
Banach R., Siedemsetletnie dzieje klasztoru klarysek w Starym Sączu, w:
Błogosławiona Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, red.
Józef śukowicz, Kraków 1984, s. 45-50.
Bednarczyk P., Błogosławiona Karolina Kózka dziewica i męczennica,
Kraków 1987.
Bednarczyk P., Białobok J., Czcigodna Karolina Kózka, Rzym 1986.
Białobok J., Błogosławiona Karolina Kózkówna, Rzeszów 1988.
Białobok J., Pierwszy rzecznik beatyfikacji Karoliny Kózkówny, Homo
Dei, kwiecień-czerwiec 1988, nr 2, s. 94-107.
Białobok J., Proces beatyfikacyjny błogosławionej Karoliny Kózkówny
przeprowadził arcybiskup Jerzy Ablewicz, w: Świadek
wierny, red. Józef Stala, Tarnów 2000, s. 247-255.
Biedroń F., Gwiazda ludu, Tarnów 1930.
Bochenek K., Błogosławiona Karolina Kózka, Kraków 1995.
Borkiewicz I., Proces kanonizacyjny błogosławionej Kingi, Currenda 146,
nr 3, lipiec-wrzesień 1996, s. 360-373.
BroŜek G., Hej, spoźry Łojciec Święty na Prehyby uboc…, Gość
Niedzielny, nr 26, 27 czerwca 1999, s. 19-20.
14
Chomiński J. M., Wilkowska-Chomińska K., Historia muzyki polskiej, cz.I,
Kraków 1995.
Eisler J., Stosunki państwo-Kościół w PRL, w: Społeczeństwa i
Kościoły Europy Środkowej, red. Krzysztof Kowalczyk,
Artur Kubaj, Radosław Wróblewski, Tuchów 2001, s. 47-58.
Gąsawska J., Nocne oczekiwanie, Gość Niedzielny, nr 27, 4 lipca 1999, s.
22.
Gucwa J., Błogosławiona Kinga w rodzinie, w: Błogosławiona Kinga i
jej klasztor w Starym Sączu, red. Józef śukowicz, Kraków
1984, s. 5-8.
Kania W., Kwiat naszych łąk, Tarnów 1989.
Kokoszka A., Jan Paweł II w Kościele Tarnowskim (9-10 czerwca 1987),
Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 235-271.
Kronika diecezji, Gość Niedzielny, nr 12, 21 marca 1999, s. 24; nr 19, 9 maja
1999, s. 24.
Kusiek J., Omnia beneficia…czyli starosądeckie festiwale muzyki
dawnej, Kraków 1986.
Leśniak J., Wymodlony u Boga dzień, [dok. elektr.], http: // dzisiaj.
dziennik. krakow. pl / archiwum / r. cgi ? data = 1999 / 06.
17, dn. 4 maja 2004.
Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce, Warszawa 2002, s. 247-248.
15
MIGA., Tragedia w Maciejowej, [dok. elektr.], http: // dzisiaj.
dziennik. krakow. pl / archiwum / r. cgi ? data = 1999 / 06.
17, dn. 4 maja 2004.
Mik M. A., Duchowość błogosławionej Kingi, w: Błogosławiona Kinga i
jej klasztor w Starym Sączu, red. Józef śukowicz, Kraków
1984, s. 9-13.
Moskwa J., Prorok i polityk, Warszawa 2003.
M. R., Byli teŜ chorzy i niepełnosprawni…, Gość Niedzielny, nr 27,
4 lipca 1999, s. 28.
Nowak A., Błogosławiona Kinga a sprawy polskie, w: Błogosławiona
Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, red. Józef śukowicz,
Kraków 1984, s. 14-19.
Nowak J., Kronika uroczystości kanonizacyjnych w Starym Sączu,
Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 76-90.
Paciorek A., Jak rosy kropla, Tarnów 1987.
Papieska kolekcja, Dodatek specjalny do Gościa Niedzielnego, nr 33, 17
sierpnia 2003, s. 43-46; nr 34, 24 sierpnia 2003, s. 46; nr 35,
31 sierpnia 2003, s. 46; nr 36, 7 września 2003, s. 46; nr 37,
14 września 2003, s. 46; nr 38, 21 września 2003, s. 46; nr
39, 28 września 2003, s. 46; nr 40, 5 października 2003, s.
46.
16
Paygert A., Spadkobierca urzędu Piotra i misji Pawła (Posłowie), w:
Jan Paweł II PapieŜ-Pielgrzym, red. Wacław Tkaczuk,
Warszawa 1980, s. XVII – XIX.
Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, Edycja Świętego Pawła 2002.
Poniewierski J., Pontyfikat 25 lat, Kraków 2003.
RoŜek M., Bujak A., Wojtyła, red. ElŜbieta Kaczorowska, Wrocław 1997.
Skwarnicki M., Jan Paweł II, Wrocław 2002.
Sojka S., Przygotowanie diecezji tarnowskiej na przyjazd Ojca
Świętego Jana Pawła II do Starego Sącza, Currenda 149, nr
specjalny, czerwiec 1999, s. 62-75.
Szarwark T., Błogosławiona Karolina Kózka w setną rocznicę jej urodzin,
Tarnów 1999.
Szwarga K., śyciorys błogosławionej Kingi, w: Błogosławiona Kinga,
red. o. Joachim Roman Bar OFMConv, Warszawa 1989, s.
5-55.
Tkaczuk W., (red.), Jan Paweł II PapieŜ-Pielgrzym, Warszawa 1980.
17
WSTĘP
Wizyta papieŜa w diecezji jest wielkim przeŜyciem dla społeczności, która
tworzy „oblicze tej ziemi”. Zaszczyt ten odnosi się rzecz jasna nie tylko do
wymiaru zewnętrznego – prestiŜu dla danego miejsca, ale przede wszystkim
dotyczy sfery wewnętrznej, duchowej. Ojciec św. odkrywa na nowo trwały
fundament, jakim jest zaufanie Bogu, a który tu, w konkretnym rejonie kraju
współtworzony jest przez wspólną wszystkim tradycję i historię.
Słowa skierowane do wiernych w Tarnowie papieŜ umieścił w szerokim
kontekście mocno zakorzenionej w religii kultury chłopskiej. W tej tradycji
wzrastała i poniosła męczeńską śmierć błogosławiona Karolina, choć na
przestrzeni wieków ta ziemia wydała świętych i błogosławionych róŜnych
stanów.
W Starym Sączu papieŜ w czasie homilii apelował o świętość. Jako
przykład godny naśladowania, wskazał niegdyś Ŝyjącą w świętości i zamkniętą
za klasztorną klauzurą, Kingę, fundatorkę miejscowego klasztoru Panien
Klarysek.
Przesłanie papieskie, w zasadniczym zrębie uniwersalne, odnosi się
jednak zawsze do tego, co stanowi o specyfice kaŜdego lokalnego Kościoła.
Przedmiotem niniejszej pracy jest przedstawienie dwu wydarzeń, które na
trwałe wpisały się w historię diecezji tarnowskiej. Były nimi: pobyt Ojca
Świętego w Tarnowie i wyniesienie na ołtarze „dziewczyny z ludu”, Sługi BoŜej
Czcigodnej Karoliny Kózkówny w roku 1987, oraz kanonizacja bł. Kingi –
fundatorki starosądeckiego klasztoru – w Starym Sączu w 1999 roku.
Podczas pisania pracy została wykorzystana analiza źródeł, opis i relacje
świadków. Całość pracy podzielona jest na trzy rozdziały.
W rozdziale pierwszym zawarte zostały podstawowe fakty dotyczące
uwarunkowań wszystkich papieskich pielgrzymek do Polski, ich duszpasterski
wymiar, oraz kontekst kulturowy i polityczny.
18
Rozdział drugi stanowi pierwszą część głównego tematu pracy.
Przedstawione w nim zostały sprawy organizacyjne związane z przygotowaniem
do wizyty, a beatyfikacja Sługi BoŜej Karoliny została ukazana jako główny
powód przyjazdu Ojca Świętego do Tarnowa. Szczególny nacisk jest jednak
połoŜony nie tylko na organizację i sam przebieg wizyty, ale takŜe na oprawę
muzyczną ceremonii papieskich z uwzględnieniem wykonawców i
wykonywanego repertuaru muzycznego. Repertuar ten został zamieszczony w
aneksach. Ostatni paragraf wybiega nieco poza temat, ale bezpośrednio
nawiązuje do treści, których praca dotyczy. Zawiera przypomnienie uroczystości
rocznicowych, które miały miejsce w dniach 7-9 czerwca 2002 r. w Zabawie i
Tarnowie, w XV lecie beatyfikacji Karoliny Kózka. Są one dowodem ciągle
wzrastającego kultu bł. Karoliny.
Druga część głównego tematu została zawarta w rozdziale trzecim.
Dotyczy on organizacji, przebiegu wizyty i kanonizacji bł. Kingi w Starym
Sączu. Oprócz przygotowań do wizyty, jej przebiegu, oprawy muzycznej,
wykonywanego repertuaru i wykonawców zostały takŜe krótko przedstawione
owoce obecności papieŜa w Starym Sączu.
W aneksach zawarto wykaz wykonawców oraz wykonywany repertuar
muzyczny podczas ceremonii papieskich w Tarnowie i w Starym Sączu. W
wykazie uwzględniono nowe kompozycje, związane beatyfikacją Karoliny
Kózkówny i kanonizacją błogosławionej Kingi.
19
Rozdział I
UWARUNKOWANIA PIELGRZYMEK PAPIESKICH DO POLSKI
W dniu 16 października 1978 roku po raz pierwszy w historii Kościoła
papieŜem został wybrany polski kardynał – Karol Wojtyła. Przyjął imię Jan
Paweł II. Uroczysta inauguracja pontyfikatu odbyła się 22 października 1978
roku na Placu św. Piotra w Rzymie.1 Podczas homilii papieŜ wypowiedział
znamienne słowa: „Nie lękajcie się! Otwórzcie, otwórzcie na ościeŜ drzwi
Chrystusowi. Otwórzcie Jego zbawczej władzy, otwórzcie jej granice państw,
systemy ekonomiczne i polityczne, szerokie obszary kultury. Nie lękajcie się!
Chrystus wie, co jest w człowieku. Tylko On to wie”.2 Wypowiedziane słowa, w
panujących na świecie warunkach totalitarnych przyniosły ludziom wiele otuchy,
a takŜe stały się wezwaniem do walki z dyktaturami, przemocą, nienawiścią,
niesprawiedliwością socjalną i gospodarczą.
1. PodróŜe PapieŜa wypełnieniem Chrystusowego nakazu
Apostolskie podróŜe PapieŜa znajdują pełne uzasadnienie w ostatnim
rozkazie Chrystusa danym Apostołom: „Idźcie […] i nauczajcie wszystkie
narody,[…]. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja
jestem z wami przez wszystkie dni, aŜ do skończenia świata”.3 Jan Paweł II,
wierny rozkazowi Chrystusa, podjął trud pielgrzymek. Dzięki pielgrzymkom
papieŜ kruszył mury ludzkiej nienawiści, przemocy, wyzysku i terroru. JuŜ w
pierwszych dniach kierowania Kościołem, poddał swój pontyfikat całkowitej
woli Chrystusa. Świadczą o tym słowa zawarte w liście poŜegnalnym do narodu
polskiego i archidiecezji krakowskiej, odczytanym na zakończenie audiencji, 23
października 1978 roku. Oto fragment listu: „Niełatwo jest rezygnować z
powrotu do Ojczyzny, […], do tych gór i dolin, i jezior, i rzek, do tych ludzi
umiłowanych, do tego Królewskiego Miasta. Ale skoro jest taka wola Chrystusa,
1 Por. Skwarnicki M., Jan Paweł II, Wrocław 2002, s. 5-13. 2 Moskwa J., Prorok i polityk, Warszawa 2003, s. 27. 3 Mt 28, 19-20.
20
trzeba ją przyjąć. Więc przyjmuję. Proszę Was tylko, aby to odejście jeszcze
bardziej nas połączyło i zjednoczyło z tym, co stanowi treść naszej wspólnej
miłości. Nie zapominajcie o mnie w modlitwie […]. Niech ten papieŜ […],
dobrze słuŜy Kościołowi i światu w trudnych czasach kończącego się drugiego
tysiąclecia. Proszę Was teŜ, abyście zachowali wierność Chrystusowi, Jego
KrzyŜowi, Kościołowi i Jego Pasterzom […]”4
Pontyfikat Jana Pawła II to, zwrot w dziejach papieskiego
duszpasterzowania. Szczególnym znakiem tej zmiany jest postać PapieŜa, który
nieustannie wychodzi ku ludziom, ku ich problemom. Uzasadnieniem papieskich
pielgrzymek, nieustannego wychodzenia ku ludziom i ich problemom, jest
zapoczątkowany przez Chrystusa Kościół, który ma słuŜyć ludzkości, zatem
powinien z tą ludzkością nie tylko kroczyć przez historię, nie tylko być z nią
solidarny, ale zgodnie z zamysłem Chrystusa – Dobrego Pasterza, szukać jej.
PapieŜ Jan Paweł II, PapieŜ-Pielgrzym, widzialna Głowa Chrystusowego
Kościoła na ziemi, jest doskonałym przykładem Dobrego Pasterza, który szuka, a
w razie potrzeby, broni. Sam dał temu wyraz w uroczystej mowie do Kolegium
Kardynalskiego, 22 grudnia 1979 r. w Sali Konsystorskiej Pałacu Apostolskiego:
„[…] Z polecenia Chrystusa Kościół ma obowiązek bronić godności ludzkiej
[…]. To jest myślą przewodnią mojej działalności, wyraŜoną w dniu 22
października 1978 r., skonkretyzowaną w encyklice, prowadzoną przez
przemówienie w Irlandii aŜ do wystąpienia na XXXIV Zgromadzeniu Ogólnym
ONZ… W róŜnych podróŜach w bieŜącym roku podkreślałem jasno to
pierwszorzędne powołanie Kościoła w świecie współczesnym”.5 Z powyŜszego
cytatu, jasno wynika, iŜ podróŜe papieskie mają jeden cel, ofiarowanie
człowiekowi posługi, miłości oraz prawdy. Niejednokrotnie słuŜą pokojowi, a
przekazywane treści katechez kierują dobrą wolę ludzką do działania na rzecz
braterstwa, jedności i solidarności. Apostolskie podróŜe przyczyniają się do
4 RoŜek M., Bujak A., Wojtyła, red. ElŜbieta Kaczorowska, Wrocław 1997, s. 208. 5 Paygert A., Spadkobierca urzędu Piotra i misji Pawła (Posłowie), w: Jan Paweł II PapieŜ-Pielgrzym, red. Wacław Tkaczuk, Warszawa 1980, s. XVIII.
21
pogłębiania kontaktów z narodami, rządzącymi oraz pogłębiają więzi z
miejscowymi Kościołami. 6
O papieŜu często się mówi, Ŝe jest Pielgrzymem (Apostołem) jedności i
dialogu. Słuszność tego stwierdzenia moŜna wykazać analizując jego
wypowiedzi. Wyraźnym dowodem twierdzenia, Ŝe papieŜ to Apostoł jedności i
dialogu oraz, Ŝe jego podróŜe to wypełnienie Chrystusowego nakazu, moŜe być
fragment homilii wygłoszonej podczas pierwszej pielgrzymki w Gnieźnie: „CzyŜ
Chrystus tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, aŜeby ten papieŜ,
który nosi w swojej duszy szczególnie wyrazisty zapis dziejów własnego Narodu
od samego jego początku, ale i takŜe dziejów pobratymczych, sąsiednich ludów i
narodów, na sposób szczególny nie ujawnił i nie potwierdził w naszej epoce ich
obecności w Kościele? Ich szczególnego wkładu w dzieje chrześcijaństwa?
AŜeby odsłonił te profile, które właśnie tutaj, w tej części Europy, zostały
wbudowane w bogatą architekturę świątyni Ducha Świętego? CzyŜ Chrystus
tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, aŜeby ten papieŜ-Polak,
papieŜ-Słowianin, właśnie teraz odsłonił jedność chrześcijańskiej Europy, na
którą składają się dwie wielkie tradycje: Zachodu i Wschodu?”.7
2. Duszpasterski wymiar wizyt
W czasie 25 letniego pontyfikatu, papieŜ Jan Paweł II, odbył ponad 100
pielgrzymek zagranicznych, w tym 8 do Polski. Wszystkim wizytom papieskim
towarzyszyły wielomilionowe rzesze wiernych i niezwykłe zainteresowanie
mediów. Nauczanie papieskie pozostawiało i nadal pozostawia „trwałe ślady”,
widoczne przede wszystkim z perspektywy ćwierćwiecza pontyfikatu. Bardzo
wyraźne ślady papieskiego nauczania moŜna zauwaŜyć poddając analizie tylko
jeden wymiar pontyfikatu Jana Pawła II, Jego pielgrzymki do Polski.
Pierwszą pielgrzymkę do Polski papieŜ odbył w dniach od 2 – 10 czerwca
1979 roku. Odwiedził wówczas 8 miast: Warszawę, Gniezno, Częstochowę,
6 Por. tamŜe, s. XIX. 7 Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy świętej w katedrze gnieźnieńskiej, Europa zjednoczona w Chrystusie, red. Leszek Sosnowski, Gabriel Turowski, Jolanta Sosnowska, Kraków 2002, s. 12.
22
Oświęcim, Kraków, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, Nowy Targ. Celem
pielgrzymki był udział papieŜa w obchodach 900 rocznicy śmierci św.
Stanisława – patrona Polski. Pielgrzymka odbywała się pod hasłem: „Gaude
Mater Polonia”; słowa zaczerpnięte z hymnu ku czci św. Stanisława.8
Papieska pielgrzymka z 1979 roku uwaŜana jest za najwaŜniejszą, gdyŜ była
przebudzeniem patriotycznego i religijnego ducha, a pozostawione treści
papieskiego nauczania były rozwijane w kolejnych latach pontyfikatu.
Szczególnego znaczenia nabrały słowa papieŜa wypowiedziane na zakończenie
Mszy św. w Warszawie na placu Zwycięstwa, w wigilię Zesłania Ducha
Świętego: „Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi oblicze
ziemi. Tej ziemi”!…”9. Wypowiedziane słowa stały się symbolem narodowego
bierzmowania i wezwaniem Polaków do przemiany i odnowy serc.
Kolejną pielgrzymkę do Polski pod hasłem: „Pokój Tobie Ojczyzno
moja”, odbył papieŜ w dniach od 16 – 23 czerwca 1983 roku. Celem pielgrzymki
był udział papieŜa w obchodach 600 lecia obecności Cudownego Wizerunku
Maryi na Jasnej Górze. Podczas pielgrzymki papieŜ beatyfikował matkę Teresę
Urszulę Ledóchowską, brata Alberta – Adama Chmielowskiego i ojca Rafała –
Józefa Kalinowskiego. W czasie ośmiodniowego pobytu w Ojczyźnie papieŜ
odwiedził 8 miast: Warszawę, Niepokalanów, Częstochowę, Poznań, Katowice,
Wrocław, Górę św. Anny, Kraków.10
PapieŜ podczas tej pielgrzymki potępił stan wojenny wprowadzony 13 grudnia
1981. W homiliach uczył wiernych, iŜ trzeba usilnie dąŜyć do zwycięstwa natury
moralnej a nie zwycięstwa militarnego. Apelował, aby nie dopuścić do
zwycięstwa zła nad dobrem, lecz zło dobrem zwycięŜać.11 Apel papieŜa nie
pozostał bez echa, poniewaŜ miesiąc po papieskiej pielgrzymce, gen. Jaruzelski
22 lipca 1983 roku zniósł w Polsce stan wojenny.
Trzecią pielgrzymkę w Polsce odbył papieŜ w dniach od 8 – 14 czerwca
1987 roku pod hasłem „Do końca ich umiłował”. Odwiedził wówczas 9 miast:
8 Por. Papieska kolekcja, Dodatek specjalny do Gościa Niedzielnego, nr 33, 17 sierpnia 2003, s. 46. 9 Jan Paweł II, Homilia wygłoszona na Placu Zwycięstwa, Pielgrzymka do Ojczyzny, red. Helena Frączek, Maria Kornasowa, Warszawa 1980, s. 50. 10 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 34, 24 sierpnia 2003, s. 46. 11 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 33, 17 sierpnia 2003, s. 44.
23
Warszawę, Lublin, Tarnów, Kraków, Szczecin, Gdynię, Gdańsk, Częstochowę i
Łódź. Celem pielgrzymki był udział Ojca Świętego w II Krajowym Kongresie
Eucharystycznym, oraz beatyfikacja Karoliny Kózkówny i bpa Michała Kozala.12
Polska znajdowała się wówczas w stanie kryzysu ekonomicznego, a wśród
społeczeństwa panował zamęt, często prowadzący do powstawania buntów
robotniczych. PapieŜ w homiliach niejednokrotnie przypominał, zwłaszcza
rządzącym Polską, o wartości ludzkiej godności. W przemówieniach, mówił nie
tylko o Polakach, ale i za Polaków. Znamienne są słowa papieŜa wypowiedziane
podczas przemówienia na Zamku Królewskim w Warszawie: „KaŜdy z tych
ludzi ma swoją osobową godność i ma prawa tej godności odpowiadające. W
imię tej godności słusznie kaŜdy i wszyscy dąŜą do tego, aby być nie tylko
przedmiotem nadrzędnego działania władzy i instytucji Ŝycia państwowego – ale
by być podmiotem. A być podmiotem, to znaczy uczestniczyć w
samostanowieniu o pospolitej rzeczy wszystkich Polaków”.13
Czwarta pielgrzymka papieŜa do Polski odbywała się w dniach od 1 – 9
czerwca (pierwsza część), oraz w dniach od 13 – 20 sierpnia 1991 roku (część
druga). Podczas pierwszej części wizyty papieŜ odwiedził Koszalin, Rzeszów,
Przemyśl, Lubaczów, Kielce, Radom, ŁomŜę, Białystok, Olsztyn, Włocławek,
Płock, Warszawę. Druga część wizyty obejmowała miasta takie jak: Kraków,
Wadowice, Częstochowę. Łącznie papieŜ odwiedził 15 miast. Głównym celem
czwartej pielgrzymki do Ojczyzny odbywającej się pod hasłem: „Bogu
dziękujcie, ducha nie gaście” było rozpoczęcie II Ogólnopolskiego Synodu
Plenarnego. Podczas pielgrzymki papieŜ beatyfikował bpa Józefa Pelczara,
matkę Bolesławę Lament, o. Rafała Chylińskiego oraz Anielę Salwę. Ponadto,
podczas drugiej części wizyty, papieŜ przewodniczył obchodom VI Światowego
Dnia MłodzieŜy, odbywającym się w Częstochowie.14
Czwarta wizyta papieŜa w Ojczyźnie odbywała się w pierwszych latach po
odzyskaniu niepodległości. Treść papieskiej katechezy była skoncentrowana na
12 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 35, 31 sierpnia 2003, s. 46. 13 Jan Paweł II, Przemówienie na Zamku Królewskim, Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek, Amelia Szafrańska, Adam Wieczorek, Warszawa 1988, s. 40. 14 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 36, 7 września 2003, s. 46.
24
pouczeniu Kościoła oraz społeczeństwa, w jaki sposób naleŜy korzystać z
odzyskanej wolności. PapieŜ, wbrew przewidywaniom społeczeństwa
oczkującego wyrazów uznania za obalenie komunizmu i zniszczenie systemu
totalitarnego, udzielał napomnień i przestrzegał przed zachłyśnięciem się
bezgraniczną wolnością. Przypominał o prawie do Ŝycia od poczęcia do
naturalnej śmierci, przestrzegał duchowieństwo przed pozornymi sukcesami
odniesionymi w pracy duszpasterskiej, wzywał do odczytania znaków czasu. Jan
Paweł II, niezrozumiany wówczas przez elity rządzące i społeczeństwo, był
świadom tego, iŜ w Polsce toczą się rozmowy nad kształtem zdobytej wolności,
nad rolą i miejscem Kościoła, oraz wartościami, na których będzie budowane
państwo.15 Sytuację tę skomentował Marek Skwarnicki w swojej ksiąŜce
następująco: „Ta wizyta w Polsce po raz pierwszy róŜniła się teŜ w nastrojach od
poprzednich ze względu na odzyskaną swobodę i zatracenie przez katolicyzm
polski znaczenia politycznej opozycji wobec rządu w demokratycznym kraju.
Powstały jakieś nieporozumienia w pojmowaniu nauczania PapieŜa nawet wśród
wielu świeckich i duchownych ludzi Kościoła […]”.16
Podczas piątej (jednodniowej) pielgrzymki do Polski 22 maja 1995 roku,
papieŜ odwiedził Skoczów, Bielsko-Białą i śywiec. Była to najkrótsza
pielgrzymka Ojca Świętego do Ojczyzny. PapieŜ przyjechał do Polski z Czech,
aby oddać cześć św. Janowi Sarkandrowi, kanonizowanemu dzień wcześniej w
Ołomuńcu (Czechy).17
W czasie kilkugodzinnego pobytu w diecezji bielsko-Ŝywieckiej, papieŜ
apelował do Polaków o potrzebę kształtowania sumień, zwłaszcza na progu
„młodej demokracji”. PapieŜ mówił o ośmieszaniu ludzi wierzących, o spychaniu
ich na margines społeczny. Przypominał zebranym, iŜ Polska potrzebuje ludzi
sumienia.18
Szóstą pielgrzymkę do Ojczyzny papieŜ Jan Paweł II odbył w dniach od
31 maja do 10 czerwca 1997 roku. W ciągu 12 dni odwiedził dwanaście miast:
15 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 33, 17 sierpnia 2003, s. 44-45. 16 Skwarnicki M., Jan Paweł II, dz. cyt., s. 55. 17 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 37, 14 września 2003, s. 46. 18 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 33, 17 sierpnia 2003, s. 45.
25
Wrocław, Legnicę, Gorzów Wielkopolski, Gniezno, Poznań, Kalisz,
Częstochowę, Zakopane, Ludźmierz, Kraków, Duklę, Krosno. Głównym celem
pielgrzymki było zakończenie 46 Międzynarodowego Kongresu
Eucharystycznego, udział papieŜa w obchodach 1000 lecia śmierci św.
Wojciecha. Podczas pielgrzymki papieŜ kanonizował królową Jadwigę
Andegaweńską i Jana z Dukli, oraz beatyfikował s. Marię Bernardynę Jabłońskią
i s. Marię Karłowską.19 Szósta pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, często
jest nazywana – jak zauwaŜa Marek Skwarnicki – pielgrzymką królewską; „nie
tylko ze względu na kanonizację królowej Jadwigi […], ale i dla tego, Ŝe w
czasie jej trwania odbyły się w Gnieźnie uroczystości 1000-lecia śmierci św.
Wojciecha, w których uczestniczyli prezydenci siedmiu krajów Europy
Środkowo-Wschodniej”.20
W dniach od 5 – 17 czerwca 1999 roku, papieŜ Jan Paweł II odbył siódmą
pielgrzymkę do Polski pod hasłem: „Bóg jest miłością”. Celem pielgrzymki był
udział papieŜa w zakończeniu II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego. Podczas
12 dniowego pobytu w Polsce, papieŜ odwiedził Gdańsk, Pelplin, Elbląg, Licheń,
Bydgoszcz, Toruń, Ełk, Wigry, Siedlce, Drohiczyn, Warszawę, Sandomierz,
Zamość, Łowicz, Sosnowiec, Kraków, Gliwice, Stary Sącz, Wadowice.
Kanonizował bł. Kingę i beatyfikował 111 osób – 108 męczenników z okresu II
wojny światowej, ks. Stefana Frelichowskiego, m. Reginę Protmann, i Edmunda
Bojanowskiego.21 Pielgrzymka ta, była najdłuŜszą pielgrzymką Jana Pawła II,
odbytą w jednym kraju. PapieŜ, odwiedzając rekordową liczbę miast,
przygotował niemal cały kraj na czas Wielkiego Jubileuszu Odkupienia. Treści
nauczania papieskiego oparte były na Ośmiu Błogosławieństwach.22
Ósmą pielgrzymkę do Ojczyzny pod hasłem: „Bóg bogaty w
miłosierdzie”, odbył papieŜ w dniach od 16 – 19 sierpnia 2002 roku. Głównym
powodem pielgrzymki było poświęcenie Sanktuarium Miłosierdzia BoŜego w
Krakowie. PapieŜ odwiedził Kraków i Kalwarię Zebrzydowską obchodzącą 400-
19 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 38, 21 września 2003, s. 46. 20 Skwarnicki M., Jan Paweł II, dz. cyt., s. 58. 21 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 39, 28 września 2003, s. 46. 22 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 33, 17 sierpnia 2003, s. 46.
26
lecie istnienia. W czasie Mszy św. na krakowskich Błoniach, beatyfikował abpa
Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, ks. Jana Balickiego o. Jana Beyzyma SJ, s.
Sancję Szymkowiak.23
WaŜnym aktem dokonanym przez papieŜa w Krakowie Łagiewnikach podczas
tej pielgrzymki, było zawierzenie świata Miłosierdziu BoŜemu. O tym
wydarzeniu wspominał papieŜ podczas przemówienia wygłoszonego do
Rodaków zgromadzonych na Placu św. Piotra, w dniu 19 maja 2003 roku: „[…]
Nie wahałem się w miejscu szczególnego objawienia miłosiernego Chrystusa, w
krakowskich Łagiewnikach, zawierzyć świat Miłosierdziu BoŜemu. Gorąco
wierzę, Ŝe ten akt oddania spotka się z ufną odpowiedzią wierzących na
wszystkich kontynentach i przyniesie ich odnowę wewnętrzną oraz umocnienie
w dziele budowania cywilizacji miłości”.24
Po krótkim prześledzeniu pielgrzymek papieskich do Ojczyzny moŜna
stwierdzić, Ŝe wszystkie począwszy od pierwszej do ostatniej stanowią swoistą
kontynuację. Przyczyniły się do oŜywienia wiary, wzbudzały nadzieję oraz
podnosiły na duchu. Papieskie pielgrzymki ukazywały Dekalog jako fundament
społeczeństwa demokratycznego, sakramenty święte jako źródło mocy, natomiast
uformowane sumienie jako najbardziej istotny punkt odniesienia oceny
prawdziwych wartości w nowej rzeczywistości wolnej Polski.
3. Kontekst kulturowy i polityczny wizyt
Pontyfikat Ojca Świętego Jana Pawła II, zapoczątkowany w 1978 roku,
przypadł na lata szczególnie trudne dla krajów Europy Środkowej, znajdujących
się wówczas pod silnym wpływem systemów totalitarnych. Podjęty przez
papieŜa trud pielgrzymowania do tych krajów, przyczynił się nie tylko do
uwolnienia spod reŜimu komunistycznego, ale otwarł drogę ku jedności
europejskiej. Pierwsza pielgrzymka do Polski, odbyta w 1979 roku, dała
23 Por. Papieska kolekcja, art. cyt., nr 40, 5 października 2003, s. 46. 24 Jan Paweł II, Wdzięczność dla Boga za ten czas łaski, przemówienie wygłoszone do Rodaków zgromadzonych na Placu św. Piotra w dniu 19 maja 2003 roku, L’osservatore Romano, rok XXIV, nr 7-8 (255), 2003, s. 46.
27
początek kolejnym, które były nie tylko jej rozwinięciem, ale i kontynuacją. Po
kaŜdej pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny następowały mniej lub bardziej
widoczne zmiany wśród elit rządzących i wśród społeczeństwa.
23 października 1978 roku, podczas audiencji dla Polaków, papieŜ wyraził
chęć przybycia do Ojczyzny, na uroczyste obchody 900-lecia śmierci św.
Stanisława, które miały się odbyć w maju następnego roku. Władze PRL przyjęły
tę wiadomość niezbyt entuzjastycznie, ale nie mogły odmówić papieŜowi
odwiedzin własnego kraju, gdyŜ w razie sprzeciwu miałyby przeciwko sobie całe
społeczeństwo polskie. Po szczegółowych ustaleniach strony kościelnej ze stroną
państwową odnośnie scenariusza pielgrzymki, wizyta odbyła się w miesiąc
później niŜ planowano, w dniach od 2 – 10 czerwca 1979 roku.25 Wizyta Ojca
Świętego miała bardzo wyraźny akcent polityczny. Świadczą o tym słowa
papieŜa wypowiadane podczas przemówień i homilii. Do młodzieŜy
zgromadzonej przed klasztorem paulinów na Skałce Ojciec Święty powiedział:
„[…] Wy macie przenieść ku przyszłości to całe olbrzymie doświadczenie
dziejów, któremu na imię Polska. Jest to doświadczenie trudne […]. Tego trudu
się nie lękajcie![…]”.26
W spotkaniu z papieŜem podczas pielgrzymki wzięło udział, około 10 mln
Polaków. Najwięcej wiernych uczestniczyło we Mszy św. na krakowskich
Błoniach; około 2 miliony wiernych. Podczas tej mszy, w czasie homilii Ojciec
Święty najbardziej wyraźnie ujawnił cel swojej wizyty w Ojczyźnie. Jak moŜna
wnioskować, chodziło o umocnienie Polaków w wierze. Oto fragment homilii,
który bardzo wyraźnie określa cel papieskiej podróŜy: „Pozwólcie przeto, Ŝe tak
jak zawsze przy bierzmowaniu biskup i ja dzisiaj dokonam owego apostolskiego
włoŜenia rąk na wszystkich tu zgromadzonych, na wszystkich moich
rodaków.[…]. Musicie być mocni tą mocą, którą daje wiara! Musicie być mocni
mocą wiary! Musicie być wierni! Dziś tej mocy bardziej Wam potrzeba niŜ w
jakiejkolwiek epoce dziejów[…]”.27
25 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, Edycja Świętego Pawła 2002, s. 10 – 12. 26 Tkaczuk W., (red.), Jan Paweł II PapieŜ-Pielgrzym, Warszawa 1980, s. 25. 27 Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas Mszy świętej na Błoniach krakowskich, Pielgrzymka do Ojczyzny, dz. cyt., s. 263-264.
28
Homilie i przemówienia papieŜa kierowane do swoich rodaków nie pozostały
bez odpowiedzi. Po papieskiej wizycie w Ojczyźnie, ku zdziwieniu świata,
zaczął się okres gruntownych przemian. Wynikiem zachodzących w kraju
przemian było powstanie niezaleŜnego związku zawodowego „Solidarność”.28
Jerzy Eisler na międzynarodowej konferencji naukowej w Szczecinie, odbytej w
dniach 8 – 9 czerwca 2001 roku, wypowiadając się o stosunkach państwowo-
kościelnych w PRL następująco skomentował pierwszą pielgrzymkę papieŜa do
Polski: „[…] Wszędzie witały go nieprzebrane tłumy wiernych. W trakcie
spotkań ze swoim papieŜem społeczeństwo polskie po raz pierwszy od lat
poczuło swoją siłę; ludzie mogli zobaczyć jak wielu ich jest. Z dzisiejszej
perspektywy nie ulega wątpliwości, Ŝe Ojciec Święty przebudził rodaków. W rok
po jego pierwszej pielgrzymce przez Polskę przetoczyła się największa w jej
dziejach fala strajków, w wyniku której na scenie politycznej pojawił się NSZZ
„Solidarność” – pierwsza masowa, legalna organizacja niezaleŜna od władzy
państwowej w państwie realnego socjalizmu”.29
13 grudnia 1981 roku w Polsce został wprowadzony stan wojenny.
Zrozpaczone społeczeństwo tym faktem, oraz nieustannie wzmagającym się
kryzysem ekonomicznym, spodziewało się „swojego pocieszyciela” w 1982
roku, z okazji 600-lecia obecności Cudownego Obrazu Matki Boskiej na Jasnej
Górze. PapieŜowi takŜe zaleŜało na tym terminie, jednak władze, podobnie jak
poprzednim razem, udaremniły te oczekiwania, przesuwając termin papieskiej
wizyty w kraju na rok 1983. Obawiano się wówczas, „Ŝe obecność papieŜa
ośmieli opozycję do demonstracji, które odbywałyby się przy aprobacie
społeczeństwa niemogącego darować komunistom stanu wojennego”.30
PapieŜ zapowiadając wizytę zaznaczył, iŜ przybycie na obchody 600-lecia
Obrazu Matki Boskiej Jasnogórskiej traktuje jako swój obowiązek nie tylko
religijny, ale równieŜ patriotyczny. Wizyta była oczekiwana przez wszystkich;
przez zrozpaczone społeczeństwo, Kościół, a nawet przez przywódców
28 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 23 29 Eisler J., Stosunki państwo-Kościół w PRL, w: Społeczeństwa i Kościoły Europy Środkowej, red. Krzysztof Kowalczyk, Artur Kubaj, Radosław Wróblewski, Tuchów 2001, s. 56. 30 Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 31.
29
komunistycznych. Komuniści myśleli, iŜ wizyta, (której wcześniej określili
kształt), przyczyni się do rozbicia jedności w episkopacie, rozwarstwienia kleru a
w konsekwencji do osłabienia pozycji Kościoła jako ośrodka opiniotwórczego.
W tym celu podjęto działalność propagandową; przesyłano do papieŜa anonimy z
oskarŜeniami skierowanymi przeciw wybranym przedstawicielom Kościoła,
organizowano róŜnego rodzaju szykany, mające na celu skompromitowanie w
oczach papieŜa niektórych księŜy (m.in. Henryka Jankowskiego, Jerzego
Popiełuszkę). Telewizja pod naciskiem władz emitowała programy o wydźwięku
antykościelnym. DuŜą aktywnością poprzez nasilenie represji i działań wykazała
się sekcja „D” – dezinformacji i dezingerecji powołana do walki z Kościołem.31
Przybywający wówczas do Ojczyzny papieŜ był jedyną nadzieją wielu milionów
Polaków. Podczas homilii w katedrze warszawskiej dał wyraz swojej
solidarności ze wszystkimi Polakami mówiąc: „staję pod krzyŜem Chrystusa […]
zwłaszcza z tymi, którzy najboleśniej czują cierpki smak zawodu, upokorzenia,
cierpienia, pozbawienia wolności, krzywdy, podeptanej godności człowieka
[…]”. 32
PapieŜ widział i nieustannie widzi przyszłość kaŜdego narodu w przyszłym
pokoleniu. Dowodem tego są liczne apele papieŜa kierowane do młodzieŜy.
Przykładem tego, mogą słowa wypowiedziane do młodzieŜy na Jasnej Górze:
„Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni od Was nie wymagali. […].
Czuwam, to nasza odpowiedź na BoŜą miłość. Oznacza to Ŝycie zgodnie z
nakazami sumienia, dostrzeganie drugiego człowieka i odpowiedzialność za to
wielkie, wspólne dziedzictwo, któremu na imię Polska”.33
Podczas pielgrzymki papieŜ odbył dwie rozmowy z gen. Wojciechem
Jaruzelskim, a po zakończeniu oficjalnej części pielgrzymki, 23 czerwca 1983
roku, w Dolinie Chochołowskiej w Tatrach, spotkał się z Lechem Wałęsą i jego
rodziną.34
31 Por. tamŜe, s. 31-36. 32 Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej w Bazylice Archikatedralnej, Druga pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Małgorzata Morek, Jarmila Sobiepan, Warszawa 1983, s. 50. 33 Por. Jan Paweł II, Słowo do młodzieŜy przed Apelem Jasnogórskim, Druga pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, dz. cyt., s. 134-135. 34 Por. Eisler J., Stosunki państwo-Kościół w PRL, dz. cyt., s. 57.
30
Druga wizyta papieska w Ojczyźnie odegrała bardzo waŜną rolę. Obecność Ojca
Świętego w Polsce, nie tylko przyniosła otuchę zrozpaczonemu społeczeństwu,
ale jeszcze bardziej skupiła je wokół Kościoła. Obecność papieŜa i jego poparcie
dla Solidarności, sprawiły, Ŝe komuniści w tej konfrontacji ponieśli kolejną
poraŜkę.35 „W czasie tej pielgrzymki – mówił Jerzy Eisler podczas konferencji
naukowej – Polacy ponownie zobaczyli swoją siłę. PapieŜ znów dał im nadzieję i
pokazał, Ŝe choć czeka ich długa droga, to jednak cel jest wyraźnie określony.
Było to niezwykle waŜne, jako, Ŝe wtedy właśnie opozycja przeŜywała pewien
kryzys. Organizowane w stanie wojennym uliczne demonstracje przyniosły
ofiary, niewiele dając w zamian społeczeństwu. Coraz więcej ludzi było po
prostu zmęczonych przeciągającą się sytuacją. Władza nie miała dość siły, Ŝeby
definitywnie pokonać Solidarność, ta zaś nie miała dostatecznej determinacji, by
zmusić jej przedstawicieli do podjęcia powaŜnych rozmów na temat przyszłości
Polski”.36
Organizacja trzeciej pielgrzymki papieŜa nie napotykała tak duŜych
trudności jak dwie poprzednie, ale władze państwowe i tym razem nie chciały
dopuścić do spotkania Ojca Świętego z Lechem Wałęsą, protestowały przeciw
nawiedzeniu grobu ks. Jerzego Popiełuszki, spotkaniu papieŜa z ludnością
Gdańska. Tym razem upór papieŜa doprowadził do tego, iŜ w programie
pielgrzymowania zostały ujęte nawet te miejscowości, które poprzednio zostały
wyeliminowane przez władze PRL. Na wniosek władz państwowych z programu
pielgrzymki wykreślono jedynie Rzeszów, za zgodą przedstawicieli władz
Kościoła. Papieskie pielgrzymki do Ojczyzny, począwszy od pierwszej, zaczęły
odbywać się w cyklu czteroletnim, by polskiemu społeczeństwu umoŜliwi ć
systematyczne spotkania z papieŜem; taki bowiem był zamysł Episkopatu
Polski.37
Kraj, do którego przybywał papieŜ w 1987 roku, był „zmęczony”. Zmęczone
było społeczeństwo, zmęczona była władza. „Solidarność” ujawniła swoje
struktury, a władza komunistyczna bliska była upadku. Część społeczeństwa
35 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 43. 36 Eisler J., Stosunki państwo-Kościół w PRL, dz. cyt., s. 57. 37 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 50-52.
31
zaczęła emigrować, nie czekając na poprawę sytuacji w kraju. PapieŜ podczas
przemówień i homilii oprócz „rachunku sumienia”, akcentował problemy świata
pracy.38
WaŜnym punktem papieskiej pielgrzymki była wizyta w Gdańsku, kolebce
„Solidarności”. W homilii, papieŜ powołując się na słowa św. Pawła Apostoła
zawarte w Liście do Galatów: „Jeden drugiego brzemiona noście […]”39, uczył o
międzyludzkiej i społecznej solidarności. Oto fragment homilii: „[…]
Solidarność to znaczy: jeden i drugi, a skoro brzemię, to brzemię niesione razem
we wspólnocie. A więc nigdy: jeden przeciw drugiemu. […] I nigdy brzemię
dźwigane przez człowieka samotnie. Bez pomocy drugich. Nie moŜe być walka
silniejsza od solidarności. […] Gdy mówi się: naprzód walka, […], to bardzo
łatwo drugi, czy drudzy pozostają na polu społecznym przede wszystkim jako
wrogowie. Jako ci, których trzeba zwalczyć, zniszczyć. Nie jako ci, z którymi
trzeba szukać porozumienia, z którymi trzeba wspólnie obmyślać, jak dźwigać
brzemiona”.40
Podczas tej pielgrzymki papieŜ dwukrotnie rozmawiał z gen. Wojciechem
Jaruzelskim, oraz spotkał się z Lechem Wałęsą. Owoce papieskiego nauczania
były widoczne juŜ po dwóch latach, kiedy zawarto porozumienie Okrągłego
Stołu. W dniu 4 czerwca 1989 roku odbyły się wybory do parlamentu, które
wygrała „Solidarność”, a latem powstał rząd Tadeusza Mazowieckiego.41
Apostolska pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w roku 1987, była ostatnią w
okresie komunizmu, a dokładniej mówiąc, upadającego komunizmu. Świadectwo
temu dają znów słowa Jerzego Eislera: „[…] I tym razem ludzie dali wyraz
swoim rzeczywistym odczuciom i nadziejom. Największy optymizm – ale jak się
miało później okazać – największą polityczną przenikliwość zaprezentowali
członkowie MRK „Solidarność”, którzy na Mszę św. na placu Defilad w
Warszawie przyszli z wielkim transparentem: Czwarta pielgrzymka juŜ do wolnej
38 Por. Poniewierski J., Pontyfikat 25 lat, Kraków 2003, s. 144-145. 39 Ga 6, 2. 40 Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej dla ludzi pracy, Trzecia Pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, dz. cyt., s. 213-214. 41 Por. Poniewierski J., Pontyfikat 25 lat, dz. cyt., s. 144-145.
32
Ojczyzny. Rzeczywiście, gdy cztery lata później, w czerwcu 1991 roku, papieŜ po
raz czwarty przyjechał do Polski był to juŜ zupełnie inny kraj”.42
Organizacja czwartej pielgrzymki Ojca Świętego do Ojczyzny w roku
1991 nie wymagała tylu zabiegów, co poprzednie, bowiem papieŜ przyjeŜdŜał
wówczas do wolnej Polski. Miejsca, w których papieŜ miał się spotkać z
rodakami, nie były cenzurowane przez władze państwa, a nowością było to, iŜ
papieŜ w wolnej Polsce był witany przez Lecha Wałęsę – prezydenta
suwerennego państwa. Nowością, dlatego, iŜ podczas dwóch ostatnich
pielgrzymek Ojciec Święty rozmawiał z Lechem Wałęsą nieoficjalnie, a władze
robiły wszystko, aby te spotkania zostały udaremnione.
Czwarta pielgrzymka papieŜa do Ojczyzny, mimo, Ŝe została odbyta w wolnym
kraju, wcale, jak mogłoby się wydawać, nie była łatwiejszą od poprzednich.
Społeczeństwo polskiego Kościoła trawione było odmiennym problemem od
komunizmu, problemem źle rozumianej wolności, źle pojętej demokracji. Czas
wizyty Ojca Świętego w Ojczyźnie, był walką o Kościół, o jego miejsce w
demokratycznym państwie. PapieŜ przybywając do Polski był świadom podziału
Polaków w takich kwestiach jak: nauka religii w szkole, ustawa antyaborcyjna,
często stawiany zarzut Kościołowi o mieszanie się do polityki.
PapieŜ podczas pierwszej części pielgrzymki (pielgrzymka odbyła się w dwóch
turach: 1-9 czerwca i 13-16 sierpnia 1991) przestrzegał Polaków przed złym
rozumieniem wolności, podkreślił wyraźnie, Ŝe Kościół nie utoŜsamia się z
Ŝadną partią polityczną, ani nie wiąŜe się z Ŝadnym systemem politycznym, a
rdzeniem katechezy uczynił Dekalog.43
Rolę papieŜa podczas tej pielgrzymki porównano z rolą MojŜesza, poniewaŜ
przeprowadził swój lud do wolnej ojczyzny i dał mu „Dziesięć Przykazań”.
Rozczarowanie wśród Polaków, spowodowane treścią papieskich katechez
ciekawie zinterpretował Janusz Poniewierski: „[…] Jan Paweł II przybył do
Polski jak ktoś, kto staje na czele wyzwolonego właśnie (i błądzącego) narodu,
by dać mu Dekalog i poprowadzić ku Ziemi Obiecanej. MojŜesza nie zawsze
42 Eisler J., Stosunki państwo-Kościół w PRL, dz. cyt., s. 58. 43 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 66-68.
33
otaczała powszechna akceptacja; w czasie czwartej pielgrzymki do Polski Ojciec
Święty spotkał się z zarzutami części społeczeństwa, Ŝe nie rozumie liberalnej
demokracji oraz miesza płaszczyznę prawną (i dziedzinę polityki) z porządkiem
religijnym”.44
Czerwcowa pielgrzymka posiadała takŜe wymiar ekumeniczny. PapieŜ złoŜył
wizytę w prawosławnej świątyni w Białymstoku oraz przekazał ofiarę pienięŜną
na odbudowę spalonej cerkwi na Świętej Górze Grabarce. Ekumenicznym
wydarzeniem była wizyta papieŜa w kościele ewangelicko-augsburskim
(luterańskim), Trójcy Świętej w Warszawie. PapieŜ powołując się na Ŝyciorysy
Juliusza Burschego (męczennika za Polskę w czasie II wojny światowej) i ks.
Zygmunta Michelisa (ekumenisty) wykazał, iŜ niesłusznym jest utoŜsamianie
polskości tylko z katolicyzmem, gdyŜ ci byli innego wyznania i takŜe okazali się
wielkimi patriotami. Ponadto papieŜ podkreślił, i Ŝ stosunki wyznaniowe powinna
kształtować miłość a nie tylko wzajemna tolerancja. Spotkanie papieŜa w
Przemyślu z mieszkającymi w Polsce Ukraińcami, Litwinami, śydami zaŜegnało
spór o przemyską katedrę Kościoła bizantyńsko-ukraińskiego.45
Podczas drugiej części wizyty papieŜ spotkał się z młodzieŜą w Częstochowie na
Jasnej Górze. W spotkaniu wzięła udział młodzieŜ z byłego ZSRR w liczbie 100
tysięcy, co przed kilkoma laty byłoby nawet nie do pomyślenia. Obecność tych
gości w spotkaniu, to nie tylko kolejny dowód obalenia komunizmu, ale prorocza
wizja przyszłości, zjednoczonej Europy, której korzenie znajdują się na
Wschodzie i na Zachodzie.46
Najkrótsza pielgrzymka Ojca Świętego do Ojczyzny, odbyła się 22 maja
1995 roku. Najkrótsza, bo trwała zaledwie jedenaście godzin, jednak dostarczyła
wielu emocji. Treść papieskich katechez, w których papieŜ apelował „o ludzi
sumienia”, to nie jedyny wymiar tej wizyty. Sam cel pielgrzymki – oddanie czci
Janowi Sarkandrowi, (kanonizowanemu dzień wcześniej w Ołomuńcu), ofierze
wojen religijnych pomiędzy katolikami i protestantami – odkrywa takŜe inny
wymiar tej wizyty, wymiar ekumeniczny. Obecność papieŜa w Skoczowie, w
44 Poniewierski J., Pontyfikat 25 lat, dz. cyt., s. 200. 45 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 68-71. 46 Por. tamŜe, s. 74.
34
kościele wyznania ewangelicko-augsburskiego oraz ekumeniczna modlitwa – jak
mówił luterański bp Paweł Anweiler podczas powitania papieŜa – „będzie
świadectwem, Ŝe moŜemy się wznieść ponad wszystkie podziały”.47
Ekumeniczny wymiar tej wizyty wyraźnie określił papieŜ, gdy mówił o Śląsku
Cieszyńskim, największym w Polsce skupisku ewangelików, których łączy z
katolikami nie tylko wspólna ojczyzna, ale i wspólna wiara w Chrystusa. PapieŜ
apelował, aby w obliczu zbliŜającego się Jubileuszu Chrześcijaństwa podjąć
wysiłki ekumeniczne, by zbliŜający się rok 2000 zastał Kościół zjednoczony
całkowicie, albo przynajmniej, mniej podzielony. Jedność Kościoła, o którą
apelował i wciąŜ apeluje papieŜ, „jedność, o którą modlił się Chrystus – mówił w
rozmowie z papieŜem bp Paweł Anweiler – wciąŜ jest zadaniem do
wypełnienia”.48
Kolejna pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, w roku 1997 (szósta), często
jest nazywana pielgrzymką pojednania. W czasie tej wizyty papieŜ stanął ponad
podziałami, a treść papieskiej katechezy wskazywała społeczeństwu drogę ku
budowaniu demokratycznego państwa. Sytuacja panująca w kraju nie była godna
pozazdroszczenia; krajem rządzili postkomuniści, którzy nie chcieli dopuścić do
ratyfikacji konkordatu, liczne spory i kontrowersje budziła nowa konstytucja
oraz zliberalizowana ustawa aborcyjna.
Podczas tej wizyty, papieŜ kontynuował zapoczątkowany niegdyś proces
jednania chrześcijan. Ekumeniczny wymiar pielgrzymki stosunkowo silnie
zaznaczył się podczas wspólnego zgromadzenia na modlitwie we wrocławskiej
Hali Ludowej. W modlitewnym spotkaniu z papieŜem udział wzięli chrześcijanie
nie tylko tradycji katolickiej, prawosławnej, protestanckiej czy starokatolickiej,
ale takŜe przedstawiciele tradycji Ŝydowskiej i muzułmańskiej.49
W przemówieniu do zebranych papieŜ powołał się na słowa modlitwy
arcykapłańskiej50, czyli na prośbę Jezusa za przyszły Kościół i uczynił je
przedmiotem dalszej refleksji. Podczas przemówienia papieŜ w formie pytań
47 TamŜe, s. 84. 48 TamŜe. 49 Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 92-94. 50 Zob. J 17, 20-21.
35
wyraził swoje ubolewanie nad rozbiciem chrześcijańskim. PapieŜ pytał: „Czy
moŜemy być w pełni pojednani z Chrystusem, jeśli nie jesteśmy w pełni
pojednani między sobą? Czy moŜemy wspólnie i skutecznie świadczyć o
Chrystusie, nie będąc pojednani z sobą? Czy moŜemy pojednać się ze sobą, nie
przebaczając sobie nawzajem? Warunkiem pojednania – mówił papieŜ – jest
przebaczenie, które nie jest moŜliwe bez wewnętrznej przemiany i nawrócenia,
będących dziełem łaski”.51
Owocem tego spotkania było nawiązanie dialogu teologicznego ze strony
hierarchii Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce z Kościołem Starokatolickim
Mariawitów i Kościołem Polskokatolickim (narodowym).52
WaŜnym wydarzeniem podczas tej wizyty, które przeszło do historii pod nazwą
II Zjazdu Gnieźnieńskiego, było spotkanie papieŜa z prezydentami siedmiu
państw: Litwy, Ukrainy, Słowacji, Czech, Węgier, Niemiec i Polski, w Gnieźnie
u groby św. Wojciecha.53
Spotkanie siedmiu przedstawicieli państw z papieŜem u „grobu” św. Wojciecha
(a takŜe kanonizacja na krakowskich Błoniach królowej Jadwigi), nadały
papieskiej pielgrzymce wiele akcentów międzynarodowych i uniwersalnych.
Ojciec Święty, poprzez swoje katechezy ukazywał Kościołowi w Polsce, z jakimi
wartościami i tradycjami powinien odnaleźć swoje miejsce w nowej Europie.
W Gnieźnie wygłosił orędzie do prezydentów siedmiu państw na temat
chrześcijańskiej wizji zjednoczonej Europy. W przemówieniu za wzór stawiał
postać św. Wojciecha, wskazywał na Jego nieprzemijające świadectwo,
przejawiające się w umiejętności harmonijnego łączenia róŜnych kultur.54
Przypomniał zadania polityków, by w czasie umacniania instytucji
demokratycznych, rozwoju gospodarczego i współpracy międzynarodowej,
pamiętali o tym, iŜ wszystkie zadania osiągną naleŜyty cel wtedy, gdy zapewnią
51 Jan Paweł II, Przemówienie podczas spotkania ekumenicznego w Hali Ludowej, V pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Jan Jerzy Górny, Olsztyn 1997, s. 29. 52 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 94. 53 Por. tamŜe, s. 96. 54 Por. Jan Paweł II, Orędzie do prezydentów siedmiu państw europejskich, Europa zjednoczona w Chrystusie, dz. cyt, s. 309.
36
taki poziom Ŝycia, który pozwoli człowiekowi rozwijać wszystkie wymiary
swojej osobowości.55
NajdłuŜszą pielgrzymkę do Polski podczas swego pontyfikatu odbył
papieŜ w 1999 roku. […] „Pielgrzymka do Ojczyzny – mówił papieŜ na lotnisku
podczas powitania – […] stanowi jakby przedłuŜenie poprzedniej z roku 1997.
Zaczynam ją u wybrzeŜy Bałtyku, w Gdańsku, gdzie dokonały się wielkie dzieła
i doniosłe wydarzenia w historii naszego Narodu. Tu bowiem zakończył swoją
apostolską misję św. Wojciech w roku 997. Przed dwoma laty danym mi było
rozpocząć jubileuszową uroczystość Jego śmierci męczeńskiej. To milenium
rozpoczęte w Pradze, kontynuowane w Gnieźnie, dzisiaj nad Bałtykiem, w
Gdańsku[…]”.56
Zainicjowane przez papieŜa podczas poprzednich pielgrzymek spotkania
ekumeniczne były kontynuowane w Siedlcach i Drohiczynie. Do Siedlec na
spotkanie z papieŜem przyjechało pięć tysięcy grekokatolików z Ukrainy. W
Drohiczynie w spotkaniu ekumenicznym udział wzięły wszystkie kościoły
wchodzące w skład Polskiej Rady Ekumenicznej, a takŜe śydzi i Muzułmanie.57
PapieŜ podczas przemówienia ekumenicznego kontynuował apel o jedność z
poprzedniego spotkania. Oto fragment przemówienia: „[…] Chrystus załoŜył
jeden jedyny Kościół i pragnie, aby takim był zawsze. Musimy więc wszyscy,
stojąc u bram nowego okresu dziejów, uczynić rachunek sumienia z
odpowiedzialności za istniejące podziały. Musimy przyznać się do popełnionych
win i wybaczyć je sobie nawzajem[…]”.58
Historycznym wydarzeniem pielgrzymki, była wizyta Ojca Świętego w
polskim parlamencie w Warszawie, Jego przemówienie, a takŜe udział w tym
spotkaniu wszystkich Ŝyjących prezydentów: Ryszarda Kaczorowskiego,
Wojciecha Jaruzelskiego, Lecha Wałęsy, Aleksandra Kwaśniewskiego.
55 Por. tamŜe, s. 310. 56 Jan Paweł II, Przemówienie powitalne na lotnisku, VII pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Jan Jerzy Górny, Olsztyn 1999, s. 17. 57 Por. Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 114-115. 58 Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone podczas naboŜeństwa ekumenicznego, VII pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, dz. cyt., s. 111.
37
W czasie przemówienia papieŜ wyraził swoje zadowolenie z kształtu
dokonanych przemian w kraju.59 Podkreślił rol ę Kościoła, jaką odegrał w
burzeniu systemów totalitarnych i budowy demokracji opartej na zasadach
etycznych. Oto fragment przemówienia: „[…] Wyzwania stojące przed
demokratycznym państwem domagają się solidnej współpracy wszystkich ludzi
dobrej woli – niezaleŜnie od opcji politycznej czy światopoglądu wszystkich,
którzy pragną razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny. Szanując właściwą Ŝyciu
wspólnoty politycznej autonomię, trzeba pamiętać jednocześnie o tym, Ŝe nie
moŜe ona być rozumiana jako niezaleŜność od zasad etycznych”.60 PapieŜ
ostrzegał polski parlament przed ideologizowaniem demokracji oraz
pozbawieniem polityki moralnych zasad.
PapieŜ, kończąc siódmą, najdłuŜszą pielgrzymkę swego pontyfikatu do kraju, w
poŜegnalnym przemówieniu wyraził ubolewanie, iŜ nie mógł być we wszystkich
miejscach, do których był zaproszony, toteŜ zapewniał, iŜ duchem obejmował
całą Polskę, kaŜdą polską rodzinę. „Przybyłem do wszystkich i bez wyjątku, aby
u schyłku tego tysiąclecia przypomnieć tę jedną zasadniczą prawdę, na której jest
zbudowana nasza wiara – prawdę, Ŝe Bóg jest miłością”.61
W czasie ostatniej pielgrzymki do Ojczyzny, w sierpniu 2002 roku, papieŜ
zawierzył świat BoŜemu Miłosierdziu. Zawierzenia dokonał podczas konsekracji
nowego Sanktuarium, w krakowskich Łagiewnikach, które nazwał „światowym
centrum kultu Chrystusa miłosiernego”.62
WaŜnym wydarzeniem pielgrzymki był udział papieŜa w obchodach 400-letniej
rocznicy istnienia sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej. Miejsce to jest
szczególnie drogie dla papieŜa, bowiem tu przybywał jako dziecko, jako biskup
Krakowa, tu szukał rozwiązania trudnych spraw. Tym razem w czasie homilii
papieŜ prosił Maryję, by wypraszała u swego Syna „jedność wiary, jedność
ducha i myśli, jedność rodzin i jedność społeczną” dla narodu polskiego. „Przeto,
Orędowniczko nasza, one miłosierne oczy Twoje na nas zwróć,[…]. Dla ubogich
59 Polak G., Łoziński B., Ojciec wśród nas, dz. cyt., s. 116. 60 Jan Paweł II, Przemówienie w polskim Parlamencie, Europa zjednoczona w Chrystusie, dz. cyt., s. 336. 61 Jan Paweł II, Przemówienie poŜegnalne wygłoszone na lotnisku w Balicach, VII pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, dz. cyt., s. 254. 62 Por. Poniewierski J., Pontyfikat 25 lat, dz. cyt., s. 362-363.
38
i cierpiących otwieraj serca zamoŜnych. Bezrobotnym daj spotkać pracodawcę.
Wyrzucanym na bruk pomóŜ znaleźć dach nad głową. Rodzinom daj miłość,
która pozwala przetrwać kaŜde trudności. Młodym pokazuj drogę i perspektywy
na przyszłość. Dzieci otocz płaszczem swej opieki, aby nie uległy zgorszeniu
[…].” 63 Słowa te dają świadectwo temu, iŜ wszystkie problemy i niedostatki w
kraju i w świecie, nie są obojętne Ojcu Świętemu, i Ŝe wobec Ŝadnego problemu
nigdy nie przeszedł i nie przejdzie obojętnie. Na koniec homilii papieŜ zawierzył
Maryi siebie i swój pontyfikat. „[…] Matko Najświętsza, Pani Kalwaryjska,
wypraszaj takŜe i mnie siły ciała i ducha, abym wypełnił do końca misję, którą
mi zlecił Zmartwychwstały. Tobie oddaję wszystkie owoce mego Ŝycia i posługi;
Tobie zawierzam losy Kościoła; Tobie polecam mój naród; Tobie ufam i Tobie
raz jeszcze wyznaję: Totus Tuus, Maria! Totus Tuus. Amen”64.
63 Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas obchodów 400-lecia Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, VIII pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, red. Jan Jerzy Górny, Olsztyn 2002, s. 124. 64 TamŜe, s. 125.
39
Rozdział II
WIZYTA W TARNOWIE – BEATYFIKACJA
KAROLINY KÓZKÓWNY
1. Beatyfikacja Karoliny Kózkówny głównym powodem wizyty
W dniach od 8-14 czerwca 1987 r. miała miejsce III Pielgrzymka Jana
Pawła II do Polski. PapieŜ przybył do ojczystego kraju na zaproszenie
Episkopatu Polski i najwyŜszych władz państwowych, aby przewodniczyć w II
Krajowym Kongresie Eucharystycznym, który przebiegał pod hasłem „Do końca
ich umiłował”. Na szlaku pielgrzymki między Lublinem a Krakowem był
Tarnów.
Ojciec św. z Lublina przybył do Tarnowa 9 czerwca o godz. 20.45
helikopterem. Jako miejsce powitania papieŜa wyznaczono lądowisko w
Mościcach na terenie ośrodka sportowo – rekreacyjnego w pobliŜu Zakładów
Azotowych w zachodniej dzielnicy Tarnowa. Na powitanie papieŜa przybył do
Mościc ks. bp Ordynariusz Jerzy Ablewicz oraz biskupi pomocniczy: ks. bp P.
Bednarczyk, ks. bp J. Gucwa oraz ks. bp W. Bobowski, a takŜe: ks. Prałat
Dziekan K. Kos, ks. Prałat Dziekan J. Rec, ks. Prałat E. Łomnicki, ks. Prałat W.
Kostrzewa, ks. M. Bednarz, ks. S. Sojka i ks. A. Kokoszka. Na powitanie
papieŜa przybyli takŜe przedstawiciele władz wojewódzkich i miejskich:
wojewoda tarnowski S. Nowak, przewodniczący Wojewódzkiej Rady
Narodowej M. MenŜyński, prezydent miasta Tarnowa M. Strzelecki,
wicewojewoda M. Chudzik oraz dyrektor wojewódzkiego wydziału d.s. Wyznań
F. Styczeń.
Przybycie papieŜa do Tarnowa oznajmiły dzwony, które w tym czasie
rozległy się we wszystkich kościołach diecezji tarnowskiej. Jako pierwszy
powitał Ojca św. bp Jerzy Ablewicz, następnie biskupi pomocniczy i zebrani
kapłani, przedstawiciele władz administracyjnych województwa i miasta; dwoje
dzieci wręczyło Ojcu św. kwiaty.
40
Po powitaniu Ojciec św. udał się ulicami: Traugutta, Czerwonych
Klonów, Czerwoną, Krakowską, Nowy Świat, DzierŜyńskiego do swojej
rezydencji w domu biskupim. U progu Kurii Diecezjalnej papieŜ został powitany
chlebem i solą przez ks. Infułata Kanclerza J. Rzepę, a dzieci wręczyły Ojcu św.
kwiaty. Stąd papieŜ udał się na krótką adorację Najświętszego Sakramentu do
kaplicy domowej bpa Ablewicza a następnie do salonu biskupiego, gdzie ks.
Kanclerz przedstawił Ojcu św. zebranych księŜy, siostry zakonne i innych
pracowników Kurii.
Podczas, gdy papieŜ był na posiłku, przed Kurią zgromadziła się młodzieŜ
w liczbie około 2500 osób. Wśród niej znaleźli się alumni Seminarium
Duchownego w Tarnowie, młodzieŜ zakonna, studenci oraz harcerze. Śpiewem
piosenek religijnych spowodowali, Ŝe papieŜ w towarzystwie bpa Ablewicza
pojawił się w oknie. Rozległy się oklaski, które po chwili przerodziły się w
śpiew, tym razem Apelu Jasnogórskiego, w który włączył się sam Ojciec św.
Następnie papieŜ przemówił do młodzieŜy. Było to jego pierwsze publiczne
przemówienie w Tarnowie. Po przemówieniu papieŜ udał się na spoczynek a
młodzieŜ jeszcze przez chwilę śpiewała piosenki religijne.
PapieŜ od lat był związany z tym miastem, a ściślej mówiąc, z ks. bp
Jerzym Ablewiczem. Świadczą o tym choćby słowa, skierowane do młodzieŜy
zebranej przed siedzibą biskupią: ,,Muszę wam jeszcze powiedzieć, Ŝe się w
ogóle bardzo cieszę, Ŝe jestem w Tarnowie. Nie macie pojęcia, jak ja zawsze
lubiłem jeździć do Tarnowa, do księdza biskupa Ablewicza i myślałem sobie,
czy teŜ ja jeszcze kiedyś pojadę do Tarnowa? I oto jestem”.65
Przyjmując zaproszenie do Tarnowa Ojciec św. chciał uczcić dwustuletnie
dzieje diecezji tarnowskiej, która świętowała jubileusz od 7-14 IX 1986 r., i
wprowadzić Kościół tarnowski w trzecie stulecie jego istnienia i działania. Tu
takŜe doszło do osobnego spotkania papieŜa z duchowieństwem i siostrami
zakonnymi, które było jedynym na trasie III Pielgrzymki, a dla diecezji
65 Jan Paweł II, Słowo do młodzieŜy zgromadzonej przed rezydencją biskupią w Tarnowie, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 63.
41
tarnowskiej stanowiło swego rodzaju wyróŜnienie, jako bardzo obfitującej w
powołania kapłańskie i zakonne.
Dla Tarnowa było to wydarzenie niezwykłe. Bowiem po 657 latach
swego istnienia miejsce to dostąpiło niespotykanego w swojej historii zaszczytu
goszczenia Zastępcy Chrystusa na ziemi, Piotra naszych czasów, Jana Pawła II,
papieŜa Polaka.66
Nie bez znaczenia był teŜ fakt, Ŝe w roku 1987 przypada 25-lecie
pasterzowania Kościołowi tarnowskiemu ks. bpa Jerzego Ablewicza i Ojciec św.
niejako mimochodem uczestniczył w tym jubileuszu.
Głównym jednakŜe powodem wizyty Jana Pawła II w Tarnowie była
beatyfikacja chłopskiej córki urodzonej w Wał Rudzie, Sługi BoŜej Karoliny
Kózkówny.
PapieŜ pragnął spotkać się z ludźmi polskiej wsi, aby uroczystości
kongresowe i beatyfikacyjne przyczyniły się do odnowienia poczucia godności
chłopa, który „Ŝywi” i „broni”. Ci, bowiem (polscy rolnicy) swoim sercem i
pracą są najbliŜsi tej ziemi, z której wyszła Karolina Kózka.
Wizytę Ojca św. w Tarnowie i beatyfikację Sługi BoŜej Karoliny
Kózkówny zapowiedział biskup w swoim liście do diecezjan, który był
odczytywany 15 marca, w II Niedzielę Wielkiego Postu (cz. I) i 22 marca, w III
Niedzielę Wielkiego Postu (cz. II), 1987 r.67
2. Charakterystyka postaci Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny
Błogosławiona Karolina Kózka przyszła na świat 2 sierpnia 1898 roku. Jej
krótkie Ŝycie przypadło na czasy trudne i pełne zagroŜeń. Stosunki między
mocarstwami stawały się, co raz bardziej napięte. Wojna nie ominęła takŜe
maleńkiej wioski. Jej ofiarą stała się wiejska dziewczyna, która pokazała jak
realizować swoje Ŝyciowe powołanie. Urodzona w podtarnowskiej wsi Wał-
66 Por. Kokoszka A., Jan Paweł II w Kościele Tarnowskim (9-10 czerwca 1987), Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 235. 67 Zob. Ablewicz J., Chwała i Wezwanie, list pasterski na Wielki Post 1987 r. zapowiadający beatyfikację Czcigodnej Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny przez Ojca św. Jana Pawła II w Tarnowie, Currenda 137, nr 4-6, kwiecień-czerwiec 1987, s. 133.
42
Ruda, najuboŜszym przysiółku Śmietanie, mieszkała wraz z jedenaściorgiem
rodzeństwa i rodzicami w ubogim domu. Chrzest Karoliny miał miejsce 7
sierpnia 1898 roku w kościele parafialnym w Radłowie.
Codzienne Ŝycie Kózków wypełniała cięŜka Ŝmudna praca, modlitwa w
domu i w kościele oraz wypoczynek połączony ze śpiewem pieśni religijnych i
piosenek patriotycznych. „[…] MoŜna było tam słyszeć pieśń poboŜną,
zwłaszcza Godzinki o Najśw. Pannie, kolędy w czasie BoŜego Narodzenia,
Gorzkie śale w Wielkim Poście”.68
Karolina kochała szkołę. Zawsze pilna i sumienna kaŜde świadectwo
przynosiła celujące, co bardzo podobało się jej nauczycielowi Franciszkowi
Stawiarzowi. Szczególną miłością darzyła religię, której uczył ks. Władysław
Mendrala. ,,[…] Potrafiła ściągać okolicznych mieszkańców i czytać im głośno
ciekawe wyjątki z Ksiąg św. i z dzieł pisarzy kościelnych ”.69
Po skończeniu nauki w szkole pracowała w gospodarstwie rodziców albo
w pobliskim dworze, gdzie zarabiała potrzebne pieniądze.
Karolina często chodziła do Kościoła; nie tylko w niedzielę, ale równieŜ
w dzień powszedni o ile pozwalały jej na to domowe obowiązki. Zawsze
przystępowała do Komunii św. W opinii licznych przyjmowała ją ze
szczególnym skupieniem, ze złoŜonymi rękami, z pochyloną głową. W nagrodę
za to ks. Proboszcz wybrał ją do noszenia obrazów w niedzielnej procesji, do
czego dopuszczał najlepsze w parafii dziewczęta. Gotowa zawsze do usług,
pełniła obowiązki zelatorki „śywego RóŜańca”. RóŜaniec odmawiała
codziennie, bo jak sama mówiła „kaŜde Zdrowaś napełniało ją wielką
radością”.70
W Ŝyciu kierowała się Ŝywą wiarą. To ona wskazywała jej cel Ŝycia,
oświecała drogę, budziła nadzieję na wieczne szczęście. Cokolwiek czyniła
robiła to dla chwały BoŜej. W szczególniejszy sposób zawierzyła Maryi całą
siebie.
68 Kania W., Kwiat naszych łąk, Tarnów 1989, s. 6. 69 TamŜe, s. 7-8. 70 TamŜe, s. 9.
43
Kochała rodziców, nigdy się im nie sprzeciwiała. Była dobra i Ŝyczliwa
dla koleŜanek. Świadkowie twierdzili, Ŝe była pogodnego i wesołego
usposobienia, chętnie okazywała pomoc potrzebującym. Przypisywano jej
określenie „prawdziwy anioł”. KoleŜanki w swoich wypowiedziach podkreślały
jej zrównowaŜenie i powagę.71
Kochała swoje rodzeństwo. Z wielkim zapałem uczyła je katechizmu. Jej
siostra mówiła, Ŝe nie robiła róŜnicy między nimi, wszystkich jednakowo lubiła.
Szczególnie umiłowała cnotę czystości, której pilnie strzegła i o nią się
modliła. Poeta ludowy Franciszek Biedroń w swoim dziele przypisał jej takie
słowa:
„Chcę być czysta jak ta rosa
co się perli, skrzy i świeci,
czysta jak te dźwięki dzwonu,
kiedy płyną pod niebiosa.
O to modły ślę do Tronu”.72
Prowadziła głębokie Ŝycie wewnętrzne. Umiała rozporządzać bogactwem
duchowym otrzymanym od Boga dodając do niego swą pracowitość.
Wykazywała wielki zapał w zdobywaniu wiedzy, czytaniu ksiąŜek. Siostra
Karoliny, Katarzyna wspominała: „Karolina była mocnego usposobienia, co
sobie postanowiła, to tak musiało być”.73
Jej Ŝyciową postawę przenikała naturalność i prostolinijność. Zawsze była
taka sama. Odznaczała się prawdziwą poboŜnością, chętnie odwiedzała chorych
i starszych. Czytała im czasopisma religijne, pomagała w pracy.
Karolina uczęszczała na nowennę ku czci św. Stanisława Kostki. Tak,
więc w dniu 18 listopada Karolina zamierzała jak zwykle udać się do Kościoła,
choć przeczuwała, Ŝe stanie się coś złego. Wyręczyła ją matka a dziewczyna
została w domu z ojcem. Wtedy do domu Kózków przyszedł Ŝołnierz. Pytał po
kolei ojca i córki, gdzie są wojska austriackie, choć wiedział, Ŝe Austriaków tu
juŜ dawno nie było. Pod pretekstem udania się do oficera, przymusem
71 Por. Szarwark T., Błogosławiona Karolina Kózka w setną rocznicę jej urodzin, Tarnów 1999, s. 20. 72 Biedroń F., Gwiazda ludu, Tarnów 1930, s. 13. 73 Por. Bochenek K., Błogosławiona Karolina Kózka, Kraków 1995, s. 9.
44
wyprowadził ich w kierunku lasu. Nie pomogły prośby ojca, aby zostawił w
spokoju Karolinę i pozwolił jej zostać przy młodszym rodzeństwie. Gdy dotarli
do jego skraju polecił ojcu wrócić do domu. Groził mu śmiercią i przestraszony
ojciec zawrócił, a Karolina została sama z napastnikiem. Wtedy doszło do walki
w wyniku, której Karolina poniosła śmierć. W biografii Karoliny ks. Kania pisał:
„Próbowała się bronić. W walce cięta bagnetem otrzymała sześć głębokich ran.
Z odartej do kości ręki nawet nie wypuściła chustki – symbolu dziewczęcej
godności. Ostatkiem sił zdołała się wyrwać i uciec w stronę wioski przez bagna i
ciernie, ale wyczerpana walką i upływem krwi, padła martwa na trzęsawisku”.74
Wieść o tym zdarzeniu wstrząsnęła całą okolicą. Nikomu nawet nie
przyszło do głowy, Ŝe porwanie Karoliny doprowadzi do takiej tragedii.
Zaalarmowani ludzie przychodzili, aby wyrazić rodzinie współczucie. Matka
natomiast wyrzucała sobie, Ŝe w tym dniu wyszła z domu. Ks. proboszcz, gdy
przybył na wieść o zdarzeniu do domu Kózków powiedział: „Jak by mi, kto
odciął prawą rękę”.75 Zaraz teŜ udał się do komendy wojskowej w sprawie
wszczęcia poszukiwania zwłok. Te jednak nie przyniosły oczekiwanego
rezultatu. Zostały odnalezione dopiero po dwóch tygodniach, 4 grudnia przez
jednego z gospodarzy Wał-Rudy, Franciszka Szwieca.
Pogrzeb dziewczyny odbył się 6 grudnia i stał się pierwszym aktem kultu,
który z czasem zaczął się, co raz bardziej rozwijać. „Męczeńska śmierć Karoliny
umocniła przekonanie wszystkich o jej świętości. Do jej grobu przybywali z
daleka ludzie, by ją prosić o wstawiennictwo przed Bogiem. Modlitwy
sprowadzały liczne łaski. Pamięć o Karolinie przechodziła z pokolenia na
pokolenie”.76
74 Kania W., Kwiat naszych łąk, dz. cyt., s. 14. 75 TamŜe, s. 15. 76 TamŜe, s. 16.
45
3. Przygotowania do wizyty
Przygotowania do przyjazdu Ojca św. były powiązane z przygotowaniami
do beatyfikacji i do naboŜeństw kongresowych. Swoim zasięgiem obejmowały
wszystkich wiernych diecezji a szczególnie kapłanów, siostry zakonne,
kleryków a takŜe grupy osób, którym powierzono specjalne zadania. Przebiegały
w dwóch płaszczyznach: duchowej i zewnętrzno – organizacyjnej, a całością
kierował Bp Ordynariusz Jerzy Ablewicz.
W związku z wizytą opracowano szczegółowy program pobytu Ojca św. w
Tarnowie, który przekazano do wszystkich kościołów diecezji.
W dniach od 26-28 stycznia 1987 roku odbywał się ogólnodiecezjalny
kurs duszpasterski dla duchowieństwa, na którym kapłani uczestniczyli w
naboŜeństwie eucharystycznym i wysłuchali dwóch prelekcji: ks. bpa W.
Bobowskiego pt. Do końca ich umiłował w Eucharystii, oraz ks. dr. J. Białoboka
pt. Świetlana postać męczennicy Karoliny Kózka na tle procesu beatyfikacyjnego
diecezjalnego i rzymskiego”. Po prelekcjach miały miejsce dyskusje.
W ramach przygotowań do Kongresu Eucharystycznego Alumni
Seminarium Duchownego w Tarnowie uczestniczyli w comiesięcznych dniach
adoracyjnych, według harmonogramu przyjętego przez wszystkie Seminaria
Duchowne w Polsce, a takŜe odprawiali nowennę do św. Józefa o szczęśliwy
przebieg uroczystości kongresowych i beatyfikacyjnych w Tarnowie. Nowenna
odprawiana była przez dziewięć kolejnych śród poprzedzających wizytę PapieŜa
w Tarnowie. Ponadto w Instytucie Teologicznym w Tarnowie odbyło się 25
marca 1987 roku sympozjum poświęcone Tajemnicy Najświętszej Eucharystii,
któremu przewodniczył bp Ordynariusz. Udział w nim wzięli biskupi
pomocniczy, zaproszeni goście, księŜa profesorowie i studenci Instytutu
Teologicznego.
Siostry zakonne diecezji tarnowskiej włączyły się w nieustanną Adorację
Najświętszego Sakramentu, która trwała w całej Polsce od Adwentu 1986 roku
do czerwca 1987 roku, czyli do rozpoczęcia Kongresu Eucharystycznego.
46
W ramach przygotowań do Kongresu naleŜy uwzględnić szereg
spontanicznych inicjatyw organizowanych przez młodzieŜ diecezji, która
gromadziła duchowe dary jak: modlitwy do Najświętszego Sakramentu,
abstynencji i apostolstwa trzeźwości oraz miłości czynnej, aby złoŜyć je na ręce
papieŜa. Organizowano modlitwę róŜańcową połączoną z wędrowaniem wokół
Tarnowa, aby uprosić błogosławieństwo BoŜe na czas Kongresu i pobytu Ojca
św. w Tarnowie.
Na czas zbliŜającej się wizyty papieŜa w Ojczyźnie, Społeczny Komitet
Przeciwalkoholowy w Tarnowie, skierował apel do społeczeństwa województwa
tarnowskiego o zachowanie całkowitej i powszechnej trzeźwości.
W ramach przygotowań zewnętrzno – organizacyjnych powołano Sztab
Organizacyjny w skład, którego weszli przedstawiciele władz kościelnych i
państwowych. Stronę kościelną reprezentowali ks. bp Piotr Bednarczyk, ks.
Kazimierz Kos i ks. Zbigniew Kołodziej, zaś władze wojewódzkie
wicewojewoda Marian Chudzik i dyrektor Wydziału d.s. Wyznań Franciszek
Styczeń. Sztab Organizacyjny w działalności swojej pracy kierował się zasadami
przekazanymi przez przedstawicieli Watykanu oraz ustaleniami Episkopatu i
Władz Państwowych. Swoją działalność rozpoczął 23 lutego 1987 roku. W
ramach Sztabu działało siedem zespołów problemowych. Pracowali w nich
przedstawiciele strony kościelnej i władz państwowych. Osobami
odpowiedzialnymi za poszczególne zespoły ze strony kościelnej byli:
• ks. S. Saletnik, ks. W. Midura – d.s. zdrowia,
• ks. S. Cabaj, ks. K. Kozyra – d.s. komunikacji,
• ks. E. Lazarowicz, ks. M. Grzanka – d.s. handlu,
• ks. S. Dobrzański, ks. T. Bukowski – d.s. budowy,
• ks. T. Szarwark, ks. S. Sojka – d.s. porządku,
• ks. E. Łomnicki, ks. S. Gurgul – d.s. łączności,
• ks. E. Rzeszuto, ks. W. Szczebak – d.s. propagandy.
Kościelnym rzecznikiem prasowym mianowany został ks. M. Bednarz.
47
Szczegółowe zadania organizacyjne Diecezjalny Komitet Organizacyjny,
którego przewodniczącym był ks. bp P. Bednarczyk powierzył następującym
osobom:
• ks. B. Margański – strona liturgiczna naboŜeństw papieskich,
• ks. bp W. Bobowski – kapłani rozdzielający Komunię św., osoby
przyjmujące Komunię św. z rąk Ojca św., dary ołtarza,
• ks. E. Karug – księŜa spowiednicy,
• ks. bp J. Gucwa, ks. J. Dudziak – księŜa zbierający składkę,
• ks. K. Pasionek, ks. A. Zając – chóry, schole i orkiestry,
• ks. S. Pelc – delegacje rolników z całej Polski,
• ks. A. Nowak – zorganizowanie punktów posiłków dla księŜy
pielgrzymów,
• ks. B. Margański, ks. Z. Adamek, ks. K. Pasionek, ks. A. Zając –
przygotowanie programu modlitewnego oczekiwania na Placu
Beatyfikacyjnym,
• ks. S. Dobrzański, ks. T. Bukowski – nadzór budowy ołtarza,
• ks. M. Grzanka – nadzór budowy sektorów,
• ks. W. Szczebak, ks. E. Rzeszuto – dekoracja Placu Beatyfikacyjnego,
Placu Katedralnego, Kurii Diecezjalnej,
• ks. T. Bukowski – sporządzenie map sektorów, projekty materiałów
dekoracyjnych,
• ks. T. Szarwark – bilety wstępu, przepustki słuŜbowe, karty
parkingowe, parkingi, materiały dekoracyjne dla całej Diecezji,
foldery,77
• ks. Michał Bednarz – akredytacja dziennikarzy, delegacje zagraniczne,
pełnienie roli kurialnego rzecznika prasowego,
• ks. A. Kmiecik – konsultor kościelny sprawozdawców krakowskiej
telewizji,
77 Zob. aneks nr VI. s. 44*.
48
• ks. J. Rzepa, ks. W. Kostrzewa – odpowiedzialni za przebywających
w rezydencji biskupa Ordynariusza,
• ks. A. Koterla – kierownictwo porządkowymi ze StraŜy Papieskiej,
chroniącymi rezydencji biskupów tarnowskich, w której zamieszkał
Ojciec św.,
• ks. A. DroŜdŜ – dokumentacja fotograficzna i filmowa,
• ks. A. Kokoszka – sprawozdanie z pobytu Ojca św. w Tarnowie.
Jako miejsce uroczystości beatyfikacyjnej wyznaczono Plac wokół
nowobudowanego kościoła na tarnowskich „Falklandach”. Przygotowywany był
od 21 kwietnia do 7 maja przez poszczególne dekanaty wg wyznaczonej
kolejności. Plac podzielono na 57 sektorów, zaplanowano drogi przejazdowe dla
papieŜa, wejścia dla pielgrzymów oraz dojścia do poszczególnych pól
sektorowych.
Aby usprawnić i zabezpieczyć przebieg wizyty papieŜa w Tarnowie,
została powołana specjalna kościelna słuŜba porządkowa, która powstała z
męŜczyzn w wieku 18-60 lat wydelegowanych przez poszczególne parafie. W
sumie 13.000 osób. Władze miejskie zadbały o punkty Ŝywienia pielgrzymów, a
takŜe o potrzebne lekarstwa i słuŜby medyczne. Dzień wizyty Ojca św. 10
czerwca 1987 roku za zgodą władz administracyjnych był dniem wolnym od
pracy w całym województwie tarnowskim.78
3. 1. List pasterski biskupa Jerzego Ablewicza do wiernych diecezji79
Jedną z form przygotowania do wizyty Ojca św. i beatyfikacji Sługi BoŜej
Karoliny Kózkówny był list bpa Jerzego Ablewicza do diecezjan. Odczytywany
był 15 marca, w II Niedzielę Wielkiego Postu (cz. I) i 22 marca, w III Niedzielę
Wielkiego Postu (cz. II) 1987 r. Biskup Ablewicz zapowiedzianą beatyfikację
Karoliny nazwał „chwałą i wezwaniem”. Chwałą przede wszystkim samego
Boga, poniewaŜ Bóg, w przedziwny sposób objawia siebie samego w Ŝyciu
beatyfikowanych i kanonizowanych przez Kościół. Do sługi BoŜej bp Ablewicz
78 Por. Kokoszka A., Jan Paweł II w Kościele…, art. cyt., s. 236-239. 79 Ablewicz J., Chwała i Wezwanie, list pasterski na Wielki Post 1987 r.…, Currenda 137, nr 4-6, kwiecień-czerwiec 1987, s. 133-143.
49
odniósł słowa Pisma św., Ŝe „Sam Pan był jej przewodnikiem”.80 Przypomniał w
liście, iŜ Karolina głęboko wnikała w BoŜe prawdy, umiała je wyjaśniać ku
wielkiemu zdziwieniu starszych a nawet kapłanów.
Pisząc do wiernych, powołał się na Eugeniusza Pawłowskiego,
wybitnego uczonego i językoznawcę, który w 1978 roku napisał „Opowieść o
Ŝyciu i męczeńskiej śmierci Karoliny Kózkówny”. Dzieło nosi tytuł „Drogi
BoŜe” i ukazuje „niezbadane drogi”, którymi Bóg wiedzie wybrane dusze ku
sobie, a drogi te stają się drogami szczęścia. Swoje szczęście w sposób bardzo
prosty wyraziła Karolina, mówiąc, Ŝe „kaŜde „Zdrowaś Maryjo” przepełnia jej
serce niewypowiedzianą radością”.81 Dlatego często odmawiała róŜaniec, co
dawało jej głębokie zjednoczenie z Bogiem, pogodę ducha a takŜe ufne
spojrzenie w przyszłość. Często, bowiem powtarzała: „Bóg nas nie opuści. Gdy
my będziemy z Bogiem, to i Bóg będzie z nami”. „Sam Pan był jej
przewodnikiem” zarówno pracy jak i w modlitwie – pisał biskup.
Świadkowie twierdzili, Ŝe robota paliła się jej w rękach. Swoją pracę
zawsze wykonywała solidnie, bez względu na to, czy pracowała u siebie, czy na
cudzym, bo w pracy upatrywała wolę BoŜą i przedłuŜenie modlitwy. Cokolwiek
wykonywała, czyniła to dla chwały BoŜej. Jej zwyczajem było przerywać pracę
na głos dzwonów by odmówić Anioł Pański. Swoją pracą i zachowaniem
Karolina naśladowała Boga-Człowieka i Maryję. Zapytana, dlaczego nie zabiega
o swoją fryzurę odpowiedziała krótko: „Matka BoŜa miała gładko uczesane
włosy, chcę być do niej podobna”. Przytaczając tę prostą wypowiedź Karoliny
biskup wykazał, iŜ tu kryje się głębia prawdziwego chrześcijaństwa Karoliny,
które polega na naśladowaniu Chrystusa i Jego Matki.
Ilekroć Karolina przybywała z pielgrzymką do Odporyszowa „padała na
twarz” przed obrazem Matki BoŜej. Poprzez ten gest – jak zauwaŜa biskup –
dała wyraz, Ŝe całą postawę chce kształtować na wzór Maryi i do niej naleŜeć.
To Jej powierzyła samą siebie.
80 Pwt 32, 12. 81 Kania W., Kwiat naszych łąk, dz. cyt., s. 9.
50
Starała się być dobra dla innych. Owocami swej pracy dzieliła się z
drugimi. KoleŜance, która utraciła matkę, pomogła nazbierać drew na opał,
Ŝebrakowi dała zboŜe. Przytoczone przez biskupa wybrane uczynki miłosierdzia
stanowią zachętę do naśladowania Ŝycia Karoliny. „[…] Te właśnie niepozorne
czyny uświadamiają, Ŝe nikt z ludzi, w jakiejkolwiek znalazłby się sytuacji
społecznej, ekonomicznej, nie jest pozbawiony moŜliwości pełnienia
Chrystusowego nakazu miłości”.82
Bóg swoją mocą doprowadził Karolinę na szczyt. Szczytem dla niej stała
się śmierć męczeńska w obronie dziewictwa. „Nie ludzie czynią męczenników,
lecz sam Bóg” – pisał biskup. Biskup Ablewicz przypomniał, iŜ szczyt, który
zdobyła Karolina posiąść mogą tylko BoŜy wybrańcy, zaś drogi męczenników są
drogami BoŜymi. To przecieŜ Jezus, Syn BoŜy, okazał nam Swoją miłość, dając
Swe Ŝycie za nas, zatem „nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś Ŝycie swoje
oddaje za Boga i za swych braci”.83 Powołując się na II Sobór Watykański, bp
Ablewicz przypomniał, Ŝe śmierć męczeńska jest najwyŜszym świadectwem
miłości i szczególnym darem Boga.
Biskup Ablewicz był przekonany, iŜ sam Bóg kierował przez 22 lata
trudnym procesem beatyfikacyjnym Karoliny i doprowadził do uroczystego
stwierdzenia jej męczeństwa przez Ojca św. Jana Pawła II. W liście zwraca
biskup szczególną uwagę na dom rodzinny Karoliny, który był jakby Kościołem,
często we wsi nazywany Betlejemką lub Jerozolimką, był prawdziwym domem
apostolskim. Przedstawia rodziców Karoliny: ojca – Jana, prawego i
pracowitego gospodarza rozpoczynającego i kończącego dzień pracy z pieśnią
religijną na ustach, matkę Marię - wymagającą wiele od siebie i od dzieci,
rozmodloną i zdyscyplinowaną kobietę. Wspomina takŜe wuja Karoliny,
Franciszka Borzęckiego, którego w rzymskim procesie beatyfikacyjnym jeden z
teologów określił jako „niewyświęconego diakona wsi polskiej, prekursora II
Soboru Watykańskiego”.
82 Paciorek A., Jak rosy kropla, Tarnów 1987, s. 75. 83 Por. J 15, 13.
51
W beatyfikacji Karoliny biskup Ablewicz widzi pochwałę wsi polskiej.
Świadczą o tym słowa anonimowego rodaka Karoliny cytowane w liście: „W
osobie Karoliny zostaje podniesiony do chwały i szlachectwa lud wiejski, prosty,
skromny i pracowity, cierpliwy i oddany ojczyźnie, Kościołowi i Bogu, nie
uznający innych bogów nad sobą poza Bogiem Eucharystii, i Którego Matką jest
Ta z Tuchowa, Odporyszowa, Okulic, Częstochowy”. Przez beatyfikację
Karoliny Bóg przypomina chłopom polskim te wartości, których powinni bronić
i pielęgnować za wszelką cenę. Są nimi: ukochanie roli ojczystej, nie
opuszczanie jej, uduchowiona praca na niej w duchu zasady módl się i pracuj,
Ŝywa religijność i wierność Kościołowi, miłość sąsiedzka, czystość i trzeźwość,
zachowanie i rozwijanie ludowej kultury i sztuki, szczere ukochanie ojczyzny.
Biskup w liście nawiązuje do ikonografii Sługi BoŜej Karoliny. W oparciu
o fotografie wykonano szereg jej obrazów. Jeden nich artysta – malarz
(prawdopodobnie chodzi o Stanisława Jakubczyka z Krakowa), przedstawił
Karolinę na tle burzliwego horyzontu, na którym błyszczy jedna gwiazda.
Przedstawił Sługę BoŜą z jaśniejącym obliczem, przekraczającą granicę,
oddzielającą ziemię od wieczności, obok niej widać lili ę i róŜę, a u stóp
niezapominajki. Karolina trzyma w prawej ręce róŜaniec, a w lewej chustkę z
głowy jako symbol godności dziewczęcej i kobiecej.84
W liście biskup przedstawia opinię lekarza – rzeczoznawcy, który
stwierdził, Ŝe Karolina otrzymała liczne rany. Jej śmierć była spowodowana
przez długą i ciętą broń przeciwnika (szablę), która oprócz spowodowania
licznych i bolesnych ran, przecięła jej od razu okolicę arterii szyjnej, czego
wynikiem było natychmiastowe obfite wykrwawienie, co spowodowało śmierć
w ciągu około 10 minut.
Według bpa Ablewicza, męczeńska śmierć Karoliny jest wezwaniem
skierowanym do wszystkich. W pierwszej kolejności wzywa dziewczęta i
kobiety do walki o ich godność. Wzywa takŜe młodzieŜ do ofiary, zaparcia się i
84 Zob. aneks nr VI. s. 43*.
52
poświęcenia, bez których nie moŜna być prawdziwym „BoŜym człowiekiem” i
prawdziwym „dzieckiem Boga” uczestniczącym w Jego naturze.
W szczególny sposób zwrócił się biskup do tych, którzy popadli w
alkoholizm. Zachęcał, aby zdobyli się na ofiarę wstrzemięźliwości i weszli na
drogę „BoŜego człowieczeństwa i BoŜego dziecięctwa”, i w ten sposób złoŜyli
papieŜowi swój dar. Znamienne są słowa biskupa: „Chcielibyśmy złoŜyć
PapieŜowi-Polakowi najpiękniejszy dar. Co winno być tym darem? Tym darem
winna być przede wszystkim trzeźwość Polaków. […] …trzeba nam pamiętać,
Ŝe Polak pijany nie ma prawa przypisywać sobie pokrewieństwa duchowego z
PapieŜem Polakiem. Jest raczej dla niego powodem zawodu i wstydu, na oczach
świata, nieraz tak bardzo nieŜyczliwego. […] Niech odŜyją i nabiorą rumieńca
przyrzeczenia trzeźwości składane przez członków Bractwa Wstrzemięźliwości,
do którego naleŜała Karolina i przyrzeczenia abstynencie harcerzy, wiernych
Bogu i Ojczyźnie”.
Biskup przypominał wiernym, Ŝe Karolina była duszą na wskroś
eucharystyczną, a ośrodkiem jej Ŝycia była Msza św. Adorowała Ŝarliwie Jezusa
Eucharystycznego, zdobiła drogi na uroczystość BoŜego Ciała, bo była
świadoma, Ŝe tymi drogami będzie szedł Pan Jezus. Biskup zwrócił się do tych,
którzy przychodząc do Kościoła biorą udział we Mszy św. poza jego murami.
Wyraził swoje pragnienie, aby przykład Karoliny pobudził ich i doprowadził do
zrezygnowania z tego niechlubnego zwyczaju.
Karolina sprzeciwiała się wszelkiemu złu w sobie i drugich. Wiele od
siebie wymagała. Siłę do tego czerpała z Ciała Chrystusa, jakim karmiła się w
Komunii św. Dla niej Eucharystia była nie tylko źródłem siły, lecz równieŜ
wzorem. Przykład Karoliny […] wzywa nas wszystkich, abyśmy siły do Ŝycia
dobrego szukali codziennie w bezkrwawej Ofierze Chrystusa, w poŜywaniu Jego
Ciała i w rozmowie z Nim obecnym w ołtarzu – pisał biskup w liście.
Przypomniał, Ŝe przykład Ŝycia Karoliny wzywa wiernych, aby zawsze pełnić
wolę BoŜą, „do końca kaŜdego dnia Ŝycia”. Wzywa takŜe dziewczęta i
młodzieńców do czystości przedmałŜeńskiej, a małŜonków do uczciwości i
wierności w małŜeństwie. Biskupów, kapłanów, zakonników i siostry zakonne,
53
wzywa, aby zobowiązania celibatu i czystości, zachowali zawsze, „do końca” i
nigdy od nich nie odstępowali. Ostrzega przede wszystkim przed niestałością i
tymczasowością w wypełnianiu świętych zobowiązań wobec Boga i ludzi.
Na zakończenie listu biskup wezwał wszystkich wiernych do modlitwy,
aby dziękować Bogu za to, Ŝe Ojciec św. przybywając do Tarnowa wyniesie na
ołtarze Sługę BoŜą Karolinę i wprowadzi diecezję tarnowską w trzecie stulecie
swego istnienia. Zachęcał do gorącej modlitwy, Ŝeby nie zmarnować tej łaski
danej od Pana, aŜeby wizyta papieŜa i beatyfikacja Sługi BoŜej Karoliny
przyniosła oczekiwane rezultaty.
3. 2. Przebieg procesu beatyfikacyjnego
„Bogate jest zawsze Ŝycie kaŜdego błogosławionego i świętego, ale
bogatszym bywa nieraz proces prowadzący ich na ołtarze”85 – pisał bp Piotr
Bednarczyk.
Proces beatyfikacyjny Karoliny Kózka z róŜnych powodów napotykał wiele
przeszkód i doprowadził do beatyfikacji dopiero w 73 lata po jej śmierci.
Proces zaczął ks. proboszcz Władysław Mendrala. „Gdy się tylko dowiedział, Ŝe
znaleziono ciało Karoliny, i Ŝe zachowała swoje dziewictwo za cenę Ŝycia,
oświadczył najbliŜszym: przecieŜ to męczennica.
Odtąd pozostawał – do końca swego Ŝycia – pod wpływem tego
przekonania i wciąŜ usilnie dąŜył do tego, aby władza diecezjalna wszczęła
oficjalny proces. Okazywał w tej sprawie święty upór, nie zraŜał się
przeciwnościami”.86
W dniu 7 grudnia 1914 r. w wyniku porozumienia z Kurią Tarnowską
spisał protokoły zeznań naocznych świadków dotyczących uprowadzenia i
okoliczności śmierci Karoliny. Trzy lata później, 18 listopada 1917 r. zadbał,
aby ciało Karoliny (za pozwoleniem Kurii), zostało przeniesione do trwalszej
trumny i za radą bpa Leona Wałęgi złoŜone przy kościele.
85 Bednarczyk P., Błogosławiona Karolina Kózka dziewica i męczennica, Kraków 1987, s. 78. 86 TamŜe.
54
Biskup Wałęga zaangaŜował się w sprawę Karoliny, ale nie wszczął
formalnie procesu, poniewaŜ jeszcze trwała wojna, później nastąpił trudny okres
powojenny oraz choroba biskupa.
Od 1932 r. obowiązki proboszcza w Zabawie objął ks. Franciszek Sitko,
który podobnie jak ks. Mendrala, był przekonany o męczeństwie Karoliny.
ChociaŜ niczego nie inicjował, przyczynił się do wzbogacenia procesu
beatyfikacyjnego, złoŜeniem bardzo rzeczowego zeznania.
Ks. Mendrala, mimo iŜ przestał być proboszczem w Szczepanowie, nie
pozostał obojętny na bieg wydarzeń. PrzybliŜył postać Karoliny biskupowi
Franciszkowi Lisowskiemu, następcy biskupa Leona Wałęgi, który postanowił
zająć się jej sprawą. Biskup Lisowski w liście pasterskim o kulcie świętych
polskich z 1936 r. tak pisał: „Jest w naszej diecezji kandydatka na świętą,
Karolina Kózkówna, która w obronie panieństwa poniosła śmierć męczeńską z
ręki carskiego Ŝołnierza”.87 Jednak jego nagła śmierć i okres II wojny światowej
spowodowały, Ŝe proces został odroczony.
Sprawą Karoliny po raz kolejny zajął się bp Jan Stepa, który zainicjował
wstępny proces informacyjny na szczeblu diecezjalnym. Postulatorem sprawy
ustanowił O. Karola Szranta, zaś na wicepostulatora sprawy wysunął ks. rektora
Władysława Węgla, który rozpoczął przesłuchania świadków i na ich zeznaniach
oparł obszerne sprawozdanie. Sprawa jednak kolejny raz utknęła w martwym
punkcie. Tym razem, trudne czasy powojenne oraz utrudniony kontakt z
Rzymem nie pozwoliły, aŜeby starania bpa Stepy w tym względzie posunąć
dalej i skierować na właściwe tory. Przeszkodą stała się teŜ przewlekła choroba
biskupa.
Ostatecznie proces informacyjny na szczeblu diecezjalnym rozpoczął i
oficjalnie przeprowadził bp Jerzy Ablewicz, który objął stolicę biskupią w
Tarnowie w 1962. Był wielkim czcicielem Karoliny. To on ustanowił Trybunał
87 Białobok J., Proces beatyfikacyjny błogosławionej Karoliny Kózkówny przeprowadził arcybiskup Jerzy Ablewicz, w: Świadek wierny, red. Józef Stala, Tarnów 2000, s. 249.
55
Procesowy, wydał kilka listów pasterskich o Karolinie oraz przekazał akta
procesowe do Rzymu. UłoŜył takŜe modlitwę o jej rychłą beatyfikację.88
Ówczesne przygotowania do procesu informacyjnego, prowadzone przez
bpa J. Stepę, trzeba było przeprowadzać na nowo. Bp Ablewicz zlecił to zadanie
ks. Janowi Białobokowi. Ks. Białobok pisze: „Ze wzruszeniem wspominam
dzień 13 września 1963 roku, kiedy Ksiądz Arcybiskup zlecił mi przygotowanie
procesu informacyjnego w sprawie beatyfikacji i kanonizacji Karoliny
Kózkównej, dziewicy i męczennicy. Zlecenie Arcypasterza przyjąłem radośnie i
wdzięcznie, chociaŜ z obawą, czy zdołam naleŜycie wywiązać się z tego
zaszczytnego, ale trudnego zadania. Arcypasterz dodał mi otuchy swoim
głębokim i silnym przekonaniem o słuszności sprawy i celowości swego
zamierzenia, co promieniowało z jego wypowiedzi i aktualnego wyrazu
osobowości, oraz udzielił mi swego błogosławieństwa”.89
W ciągu osiemnastu miesięcy ks. Białobok skompletował dokumenty
dotyczące sprawy oraz literaturę na temat Karoliny Kózki a takŜe przesłuchał
trzydziestu czterech świadków i księdza Władysława Mendralę. Zasługą ks.
Mendrali było, Ŝe rozeznał świętość Ŝycia błogosławionej Karoliny,
zabezpieczył przejawy rozgłosu Jej świętości Ŝycia i męczeństwa od samego
początku oraz sprawował patronat nad rozwojem kultu prywatnego.90
Biskup Ablewicz sporządził pierwszy dokument procesu, którym była
prośba do Kongregacji Rytów o dyspensę od przepisu kanonu 2049 Kodeksu
Prawa Kanonicznego z 1917 r., gdyŜ od śmierci Karoliny upłynęło juŜ 50 lat, a
według przepisu proces naleŜało rozpocząć przed upływem 30-tu lat od śmierci.
W prośbie zostały zawarte starania poprzedników bpa Ablewicza, świadczące o
powszechnej opinii świętości Ŝycia i męczeństwa Karoliny, które wykazywały
ciągłość o wszczęcie procesu informacyjnego. Po otrzymaniu dyspensy bp
88 Oto tekst modlitwy: „Panie Jezu Chryste, […] błagamy Cię pokornie, aby dzieweczka Karolina, która w ciągu Ŝycia jaśniała blaskiem cnót chrześcijańskich i w obronie niewinności ofiarnie śmierć poniosła, została rychło przez Kościół Twój wyniesiona na ołtarze. Matko Najświętsza, Królowo Dziewic, spraw, […] aby Twoja wierna SłuŜebnica Karolina, […] przyciągała do Boga dusze ludzkie przykładem swego niewinnego Ŝycia. Amen”. Bednarczyk P., Błogosławiona Karolina…, dz. cyt., s. 80. 89 Białobok J., Proces beatyfikacyjny…, dz. cyt., s. 248. 90 Por. Białobok J., Pierwszy rzecznik beatyfikacji Karoliny Kózkówny, Homo Dei, kwiecień-czerwiec 1988, nr 2, s. 95.
56
Ordynariusz mianował ks. J. Białoboka postulatorem procesu informacyjnego i
powołał Trybunał Procesowy.
Inauguracja procesu informacyjnego przez bpa Ablewicza w sprawie
beatyfikacji i kanonizacji Sługi BoŜej Karoliny miała miejsce 11-go lutego 1963
r. w kaplicy seminaryjnej, na którym biskup ogłosił listę Trybunału z jego
przewodniczącym ks. inf. Janem Bochenkiem oraz listę świadków, zaś
Postulator wręczył Trybunałowi tzw. Artykuły, które dotyczyły sławy świętości
i męczeństwa Karoliny.91 Rozpoczynając sessio prima sollemnis – pierwszą
sesję uroczystą, bp Ablewicz powiedział: „[…] Procesem informacyjnym, który
rozpoczynamy za łaską BoŜą, po wielu przygotowaniach - nie chcemy
przesądzać wyniesienia na ołtarze Sługi BoŜej Karoliny, bo to zaleŜy od
tchnienia Ducha Świętego, woli BoŜej i nieomylnego wyroku Stolicy Piotrowej.
Pragniemy jednak przez ten proces informacyjny spełnić obowiązek kapłański i
biskupi kanonicznego zbadania Ŝycia tej, którą od wielu lat nie tylko w obrazach
scenicznych nazywa się Gwiazdą Ludu i Kwiatem polskiej ziemi[…]”. 92
Przeprowadzenie procesu informacyjnego zajęło 5 lat, od 1963 – 1968 roku.
8 VII 1967 r. o godz. 10.00 odbyła się sessio postrema - dla procesu „de
vita et martyrio”, a o 12.00 dla procesu „de non cultu”. Obydwie sesje odbyły się
w kaplicy domu biskupiego w Tarnowie, zgodnie z przepisami prawa
kanonicznego. W kaplicy domu biskupiego miała miejsce równieŜ sessio unica.
Biskup J. Ablewicz na bieŜąco interesował się przebiegiem czynności
poprocesowych, czuwając nad sporządzeniem tzw. transumptu, czyli ręcznym
przepisaniem akt procesu informacyjnego, a następnie tłumaczeniem ich na
język łaciński. On takŜe w październiku 1968 r., przedłoŜył Kongregacji Rytów
w Rzymie akta procesu informacyjnego Sługi BoŜej Karoliny Kózka.
Sprawą Karoliny w Rzymie zajmowali się kolejno z polecenia bpa
Ordynariusza, ks. Prałat Tadeusz Schabowski, następnie po jego śmierci O.
Michał Machejek. Ostatecznie, po nominacji O. Machejka na stanowisko
91 Por. Bednarczyk P., Błogosławiona Karolina…, dz. cyt., s. 81. 92 Białobok J., Proces beatyfikacyjny…, dz. cyt., s. 251.
57
Relatora Kongregacji dla Spraw Świętych, Postulatorem sprawy Karoliny został
mianowany ks. Prałat Zygmunt Zimowski.93
W 1975 r. do Kongregacji w Rzymie nadeszły listy postulacyjne z Polski.
Autorami ich byli kard. Stefan Wyszyński, kard. Karol Wojtyła, abp A.
Baraniak, kard. Wł. Rubin, bp Jerzy Ablewicz, bp B. Sikorski, bp M.
Sasinowski, bp J. Stroba oraz wszyscy kapłani z dekanatu radłowskiego i ks.
Stanisław Bojarski, proboszcz parafii Zabawa. Zgodnie z listami, Prałat Salvator
Vitale, pierwszy adwokat, opracowuje Informację i ustawia proces w kierunku
heroiczności cnót.
W roku 1981 O. Kajetan Stano OFM, generalny promotor wiary, kieruje
proces na drogę męczeństwa, po wcześniejszej konsultacji z papieŜem. Tego
samego roku, w październiku ma miejsce ekshumacja zwłok Karoliny, a w roku
następnym zostaje udowodnione męczeństwo Sługi BoŜej przez nowego
adwokata, dr. Guillo Dante.
11 kwietnia 1983 r. po wcześniejszym objęciu stanowiska generalnego
promotora wiary (1982 r.) ks. Prałat Antoni Petti przygotował Votum w sprawie
Karoliny i stwierdził w oparciu o akta procesowe, iŜ sprawa posiada wszystkie
elementy konieczne i wystarczające do stwierdzenia męczeństwa.
Następnie sprawa Karoliny stała się przedmiotem dyskusji Kongresu
Teologów i Zwyczajnej Kongregacji Kardynałów, co w rezultacie 30 czerwca
1986 r. doprowadziło do uroczystego stwierdzenia męczeństwa Karoliny przez
Ojca św. Jana Pawła II w obecności kardynała Prefekta Piotra Pallazziniego i
innych Przedstawicieli Kongregacji do Spraw Świętych.94 PapieŜ powiedział:
„Stwierdza się męczeństwo i przyczynę męczeństwa Sługi BoŜej Karoliny
Kózka odnośnie celu, o który chodzi w sprawie”.95
W dniu 18 III 1987 r., odbyła się sesja ponownego rozpoznania relikwii
Sługi BoŜej Karoliny oraz pobrano cząstki do oddzielnych relikwiarzy.96
93 Por. Bednarczyk P., Błogosławiona Karolina…, dz. cyt., s. 81. 94 Por. Bednarczyk P., Białobok J., Czcigodna Karolina Kózka, Rzym 1986, s. 76. 95 Dekret Kongregacji do spraw świętych w sprawie kanonizacji Sługi BoŜej Karoliny Kózka, dziewicy stanu świeckiego, zamordowanej z nienawiści do wiary (1898-1914), Currenda, 137, nr 4-6, kwiecień-czerwiec 1987, s. 132. 96 Białobok J., Błogosławiona Karolina Kózkówna, Rzeszów 1988, s. 265.
58
Uroczysta Beatyfikacja Karoliny Kózka dokonana przez papieŜa Jana
Pawła II w dniu 10 czerwca 1987 r. w Tarnowie była spełnieniem oczekiwań ks.
Mendrali, który pisał: „Najgoręcej pragnę beatyfikacji Sługi BoŜej, poniewaŜ
jako jej proboszcz i katecheta jestem przekonany o jej świątobliwym Ŝyciu i jej
bohaterskiej męczeńskiej śmierci, Ŝe powinna być wyniesiona na ołtarze, by być
przykładem dla młodzieŜy”.97
3. 3. Wizyta w diecezjalnym programie duszpasterskim
Sprawy związane z przygotowaniem do wizyty Ojca św. w Tarnowie
znalazły swoje odzwierciedlenie w wydanym „Programie duszpasterskim na rok
1986/87”.
Wizyta Ojca św. w Tarnowie miała szczególny charakter. Beatyfikacja
błogosławionej Karoliny i udział w Kongresie przyczyniły się do godnego
przeŜycia roku jubileuszowego diecezji tarnowskiej. PapieŜ zachęcał do
wyraźnej czci Matki BoŜej i błogosławionej Karoliny. To on skierował proces
rzymski na tory męczeństwa, on ogłosił 30 czerwca 1986 r., Ŝe jest męczennicą i
wydał dekret o męczeństwie a takŜe sam dokonał uroczystej beatyfikacji w
Tarnowie.98
Ojciec św. przybywając do Tarnowa „przeniósł” tu Kongres
Eucharystyczny w myśl zasady: „tam gdzie PapieŜ, tam Kongres”. Hasłem
Kongresu były słowa zaczerpnięte z Ewangelii św. Jana „Do końca ich
umiłował”(J 13, 1), które stały się równieŜ hasłem na nadchodzący rok
duszpasterski 1986/87.99
Kongres Eucharystyczny był wielkim wydarzeniem wiary. Wyrósł z
Ŝycia, potrzeb i zadań Kościoła. Jego zadaniem było m. in. zwrócić uwagę na
Eucharystię dzisiaj, przyczynić się do odnowienia poczucia godności i
odnalezienia Chrystusowej radości.100
Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski związana była ze
zwróceniem Kościoła ku Chrystusowi i ku człowiekowi. Cele te uwzględnione
97 Białobok J., Pierwszy rzecznik…, dz. cyt., s. 99. 98 Por. Program duszpasterski diecezji tarnowskiej na rok 1986/87, s. 10. 99 Por. tamŜe, s. 1. 100 Por. tamŜe, s. 4n.
59
zostały w programie duszpasterskim diecezji tarnowskiej, w którym polecono
zwrócić uwagę na cztery obszary Ŝycia religijnego:
a) katecheza – polecono zwrócić uwagę na integralne ujęcie Eucharystii,
czyli widzieć w niej Ofiarę, Komunię, obecność Boga i świętą akcję, która
gromadzi ludzi i czyni ich Kościołem.
b) niedzielna Msza św. – polecono zwrócić uwagę na uchwycenie tematu
wiodącego wyłonionego z formularza mszalnego, który powinien znaleźć się we
wprowadzeniu, homilii, modlitwie powszechnej i śpiewach. Polecono takŜe
zwracać uwagę na to, czym jest Msza św., aby uczestniczący w niej nie
zapominali o doznaniach wewnętrznych. Polecono objąć troską wiernych i
przygotować ich do czynnego udziału we Mszy św.
c) kult Eucharystii poza Mszą św. – polecono zwrócić uwagę na grupowe
formy kultu dzieci i młodzieŜy, przywrócić czterdziestogodzinne naboŜeństwo,
wieczyste adoracje w wyznaczonych kościołach.
d) budowanie ładu moralnego – polecono uwraŜliwi ć wiernych na Ŝycie
moralne, które jest odpowiedzią zachowania miłości do Chrystusa i człowieka.
Pole do działania znajdują tu róŜnego rodzaju zespoły charytatywne parafii.
Trzecia pielgrzymka papieŜa do Polski była dla Polaków wielkim darem,
a zarazem kolejnym wyznaniem wiary. Aby mogła przynieść oczekiwane
rezultaty podjęto w parafiach diecezji przygotowania wiernych na to wielkie
wydarzenie. Wiernych uświadamiano, Ŝe pielgrzymka to wielka sprawa dla
Kościoła i Narodu, rozpoczęto róŜne akcje modlitewne, przybliŜano treść hasła
Kongresu „Do końca ich umiłował” przy róŜnych wydarzeniach roku
liturgicznego.
Beatyfikacja Sługi BoŜej Karoliny Kózka była jednym z powodów
pielgrzymki Ojca św. do Polski. Dlatego teŜ przygotowując wiernych do
pielgrzymki, przygotowano ich równocześnie do faktu beatyfikacji. Biskup Jerzy
Ablewicz skierował list pasterski do wiernych diecezji zapowiadający
beatyfikację Czcigodnej Sługi BoŜej Karoliny, kapłanom w diecezji polecono,
aby prowadzili katechezy obowiązkowe i nadobowiązkowe, uwzględniające
treści beatyfikacyjne. Część czytanek majowych poświęcono Karolinie, aby
60
ukazać ją jako czcicielkę Matki BoŜej. Polecono, aby przykłady do kazań
niedzielnych kapłani czerpali z Ŝycia i śmierci Karoliny.101
Celem pielgrzymki papieskiej oprócz juŜ wspomnianej wyŜej beatyfikacji
Czcigodnej Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny, czy teŜ chęć wprowadzenia
diecezji tarnowskiej w trzecie stulecie, było umocnienie Polaków w wierze,
podniesienie na duchu, a dla niektórych nawróceniem od niewiary do wiary.
3. 4. Wykonawcy śpiewów liturgicznych (chóry, schole, orkiestry)
Do wykonywania śpiewów podczas uroczystości beatyfikacyjnej
zorganizowane zostały chóry, orkiestry, schole.
Chór – utworzony z połączenia Chłopięcego Chóru Katedry Tarnowskiej
Pueri Cantores Tarnovienses i chóru Alumnów Seminarium Duchownego –
liczył 140 osób. Celem chóru było samodzielne wykonanie wyznaczonych
utworów chóralnych.
Orkiestra symfoniczna – (kwintet smyczkowy, drewno, blacha, perkusja)
– była zespołem towarzyszącym śpiewom chóru. ZłoŜona z nauczycieli i
uczniów Państwowych Szkół Muzycznych z Tarnowa i Dębicy – liczyła 45
muzyków.
Liturgiczna Schola Dziewczęca – powstała z połączenia 42 dziewczęcych
schol liturgicznych z terenu diecezji tarnowskiej i liczyła 1550 dziewcząt w
wieku od 9-20 roku Ŝycia.102 Celem scholi było towarzyszenie śpiewowi
wiernych.
Orkiestra dęta - powstała z połączenia 29 orkiestr dętych z terenu diecezji
tarnowskiej. W jej skład weszło: 12 orkiestr zakładowych, 9 orkiestr
parafialnych, 4 orkiestry Gminnych i Wiejskich Domów Kultury, 4 orkiestry
Ochotniczych StraŜy PoŜarnych.103 Łącznie 1050 osób. Celem orkiestry dętej
było akompaniowanie śpiewowi wiernych.
Dla chóru i orkiestry symfonicznej przygotowane zostało podium w
pobliŜu ołtarza. Orkiestra dęta oraz schola miały zająć wyznaczone najbliŜsze
101 Por. tamŜe, s. 10. 102 Zob. aneks nr I. s. 2*. 103 Zob. aneks nr I. s. 3*.
61
ołtarza sektory. Głównym dyrygentem miał być ks. Andrzej Zając – prof.
muzyki w Seminarium Duchownym i dyrygent Chłopięcego Chóru Katedry –
Pueri Cantores Tarnovienses.
Funkcję organisty miał pełnić mgr Jan Gładysz – organista w Kościele
O.O. Redemptorystów w Tuchowie.104
Próby chóru odbywały się od 8 maja w Auli Seminaryjnej. Próba
połączonych orkiestr dętych odbyła się 31 maja o godz. 16.00. 6 czerwca o godz.
16.00 odbyła się próba połączonych schol, zaś 7 czerwca o godz. 16.00, próba
chóru i orkiestry symfonicznej. Próby odbywały się na Placu
Beatyfikacyjnym.105
3. 5. Literacka i muzyczna twórczość o błogosławionej Karolinie
Ukazywanie postaci Karoliny, świętości jej Ŝycia i męczeńskiej śmierci w
duŜej mierze zawdzięczamy ks. Mendrali. On teŜ czynił starania, aby jej postać
znalazła się w literaturze. Kult Karoliny, który ciągle się rozrastał nie pozostał
bez echa. Ks. Mendrala zainteresował nim Franciszka Biedronia, nauczyciela w
Starej Wsi koło Limanowej, Paulę WęŜykównę – publicystkę oraz Kazimierę
Berkan – działaczkę społeczną w Akcji Katolickiej w Poznaniu.
Świętość i bohaterstwo Karoliny sławili w utworach poetyckich
Franciszek Biedroń i P. WęŜykówna.
Pierwszy Ŝyciorys Karoliny powstał dwa lata po jej śmierci, który był
owocem przesłuchania przez O. Kazimierza Bisztygę rodziców Karoliny, Jana i
Marii, sąsiada Kózków Jędrzeja Pająka a takŜe chłopców, którzy widzieli w lesie
obronę Karoliny przed napastnikiem, Macieja Głowę oraz Franciszka Zaleśnego.
Ukazał się on w Głosach Katolickich w 1916 r.
Ks. Mendrala wydał takŜe swoim nakładem, czterokartkową ulotkę pt.
„Pamiątka 15 rocznicy bohaterskiej śmierci śp. Karoliny Kózka” oraz pocztówki
z fotografią Karoliny i wierszem ks. Pawła Wieczorka.106
104 Por. Kokoszka A., Jan Paweł II w Kościele…, art. cyt., s. 247-248, a takŜe Dokumentacja schol liturgicznych i orkiestr dętych biorących udział w liturgii papieskiej – archiwum Kurii Diecezjalnej w Tarnowie. 105 Por. Kronika chóru Pueri Cantores Tarnovienses, t. V (1987) – archiwum chóru. 106 Por. Białobok J., Pierwszy rzecznik…,dz. cyt., s. 105.
62
Franciszek Biedroń w piętnastą rocznicę męczeńskiej śmierci śp. Karoliny
Kózkówny napisał utwór sceniczny pt. Gwiazda Ludu107. W przedmowie do tego
utworu napisał: „Oddając moje wiersze do uŜytku scen ludowych, pragnę tylko
złoŜyć wieniec na mogile bohaterskiego dziewczęcia – na grobie Gwiazdy
ludu”.108 Jest to obraz ludowy w 3 aktach. Melodie do określonych tekstów tej
inscenizacji skomponował ks. Franciszek Walczyński, znany kompozytor,
dziekan kapituły katedralnej w Tarnowie. W utworze występują śpiewane partie
solowe oraz śpiewy na dwugłosowy chór o głosach równych. Na prośbę ks.
Mendrali, ks. Fr. Walczyński skomponował muzykę do wiersza Pauli
WęŜykówny Kwiat polskiej ziemi.
Ks. Fr. Walczyński napisał takŜe pieśń Pamięci Karoliny Kózkównej.109
Pieśni te zostały wydane w 1930 r. i naleŜą do najstarszych pieśni ku czci
Błogosławionej Karoliny.110
W związku z przygotowaniem do beatyfikacji powstały nowe pieśni ku
czci błogosławionej Karoliny. Ks. Kazimierz Pasionek – profesor muzyki w
Seminarium Duchownym w Tarnowie, skomponował melodię do własnego
tekstu Błogosławiona Karolino111, jest takŜe autorem melodii „Inwokacji”112,
której tekst został zaczerpnięty z Pisma św. (Mt 5, 8).
W dziesiątą rocznicę beatyfikacji Karoliny powstała kolejna pieśń ku Jej
czci. Nosi tytuł O Gwiazdo ludu.113 Autorem tekstu jest O. Stanisław Gruszka
CSsR, zaś muzykę skomponował Jan Mikołaj Gładysz.114
Pieśni Błogosławiona Karolino i O Gwiazdo Ludu zostały takŜe
opracowane na chór mieszany115, (ks. K. Pasionek, J. Gładysz).
107 Zob. aneks nr II. s. 4*. 108 Biedroń F., Gwiazda Ludu, dz. cyt., Tarnów 1930. 109 Zob. aneks nr II. s. 7*. 110 Por. Biedroń F., Gwiazda Ludu, dz. cyt., Tarnów 1930, s. 44 – 48 Do tej pory nie udało się odnaleźć tekstu i melodii do „Kwiat polskiej ziemi” Pauli WęŜykówny. 111 Zob. aneks nr II. s. 9*. 112 Zob. aneks nr II. s. 10*. 113 Zob. aneks nr II. s. 11*. 114 Jan Gładysz pełni obecnie obowiązki organisty w Sanktuarium Matki BoŜej w Tuchowie. […] Wykłada w Diecezjalnym Studium Organistowskim w Tarnowie oraz jest nauczycielem muzyki w Liceum Ogólnokształcącym i Społecznym Ognisku Muzycznym w Tuchowie.[…] Prowadzi Sanktuaryjny Chór Mieszany. […] Współpracuje z pismem „Ruch Muzyczny” i „Liturgia Sacra”. 115 Zob. aneks nr II. s. 12*,14*.
63
Nowe publikacje literackie jak teŜ nowopowstające pieśni przyczyniły się
do oŜywienia kultu Karoliny, czego dowodem były liczne łaski otrzymane za jej
pośrednictwem.116
4. Przebieg wizyty w Tarnowie
4. 1. Msza św. beatyfikacyjna
Czas oczekiwania na przyjazd Ojca św. i rozpoczęcie liturgii wypełniony
był modlitwą i śpiewami. W czuwaniu tym od godz. 5.00 uczestniczyły róŜnego
rodzaju zespoły młodzieŜowe (Teatr im. L. Solskiego, klerycy Seminarium
Duchownego, aktorzy zespołu teatralnego „Dabar”, młodzieŜowy zespół
wokalno-instrumentalny z parafii św. Pawła w Bochni oraz młodzieŜ z innych
ośrodków). O godz. 6.00 po odśpiewaniu „Kiedy ranne wstają zorze”,
rozpoczęły się modlitwy ku czci Najświętszej Maryi, które prowadzili Alumni
Seminarium Duchownego. Śpiewano Godzinki o NMP, odmawiano RóŜaniec,
recytowano teksty poezji maryjnej połączonej z pieśniami ku czci Matki BoŜej.
Do modlitewnego czuwania włączała się swoimi śpiewami schola (1550
dziewcząt), która podczas liturgii nie wykonywała samodzielnie Ŝadnych
śpiewów a wspierała śpiew wiernych. Czuwaniu przewodniczył ks. A. Pękala.
O godz. 8.15 Ojciec św. opuścił Dom Biskupi i udał się na tarnowskie
„Falklandy”. Orszak papieski przejechał ulicami: DzierŜyńskiego, Nowy Świat,
Krakowską, Wałową, Lwowską i Marii Dąbrowskiej. W sektorach pojawił się
papamobile z Ojcem Świętym, a wśród zgromadzonych zerwały się okrzyki
powitania, śpiewy i oklaski. Podczas, gdy Ojciec św. wysiadł z pojazdu i zbliŜał
się do ołtarza wzniesionego na płycie budowanego kościoła, chór z
towarzyszeniem orkiestry symfonicznej śpiewał „Tu es Petrus” Wacława
Gieburowskiego117 w instrumentacji Eugeniusza Sitki.118 Dyrygował ks. Andrzej
Zając.
116 Por. Białobok J., Pierwszy rzecznik…, dz. cyt., s. 105. 117 Zob. aneks nr III. s. 16*. 118 E. Sitko – nauczyciel w Diecezjalnym Studium Organistowskim w Tarnowie.
64
O godz. 9.00 rozpoczęła się liturgia Mszy św. Jako śpiew na wejście chór
z towarzyszeniem orkiestry wykonał motet Josefa Jongena „Haec
dies”(instrumentacja E. Sitko), który treścią nawiązywał do tej niezwykłej
radosnej uroczystości.119 Wraz z Ojcem św. Mszę św. koncelebrowali ks. kard.:
Agostino Casaroli, Józef Glemp, Franciszek Macharski, Henryk Gulbinowicz i
ks. bp Jerzy Ablewicz, wszyscy biskupi i wybrani przedstawiciele
duchowieństwa. Podczas procesji Ojciec św. poświęcił dzwony, kamienie
węgielne, tabernakulum i figurę Matki BoŜej Fatimskiej. Dzwony przeznaczone
były dla budującego się tu kościoła i nosiły imiona: Jan Paweł II, Karolina, oraz
Jerzy. Po pozdrowieniu wiernych bp Jerzy Ablewicz powitał Ojca św. Nastąpił
akt pokutny i śpiew Panie zmiłuj się nad nami, który wykonali wszyscy
zgromadzeni łącznie z chórem, scholą z towarzyszeniem połączonych orkiestr.
Jako „Ordinarium Missae” (Panie, Chwała, Święty, Baranku BoŜy) śpiewano
Mszę Jubileuszową120 skomponowaną przez ks. K. Pasionka w roku 1986 z
okazji obchodów 200-lecia diecezji tarnowskiej. Autorami instrumentacji na
orkiestrę dętą byli Jan Gładysz i Stanisław Czachor.
Po śpiewie Panie zmiłuj się nad nami bp Jerzy Ablewicz zwrócił się do
Ojca św. z prośbą o dokonanie aktu beatyfikacji: „Ojcze Święty, Biskup
Tarnowski wraz z Episkopatem Polski oraz duchowieństwem i wiernymi
diecezji najpokorniej prosi Waszą Świątobliwość, abyś zechciał Czcigodną
Sługę BoŜą Karolinę Kózka dołączyć do grona Błogosławionych”.121
Po odczytaniu przez bpa Ablewicza krótkiego Ŝyciorysu Karoliny, Ojciec
św. wypowiedział uroczystą formułę beatyfikacji,122 zakończoną trzykrotnym:
Amen, w wykonaniu chóru. Podczas odsłonięcia obrazu Błogosławionej
Karoliny wszyscy zaśpiewali Inwokację „Błogosławieni czystego serca,
albowiem oni Boga oglądać będą” (Mt 5, 8) – w muzycznym opracowaniu ks. K.
Pasionka. Biskup Ablewicz złoŜył podziękowanie za beatyfikację, po czym
nastąpił śpiew Chwała na wysokości Bogu (chór, schola, wszyscy wierni z
119 Zob. aneks nr III. s. 19*. 120 Zob. aneks nr IV. s. 29*. 121 Ablewicz J., Prośba o zaliczenie Karoliny Kózkówny do grona błogosławionych, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 66. 122 Zob. Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 68.
65
orkiestrą). Ojciec św. zaśpiewał po raz pierwszy kolektę z Mszy o
Błogosławionej: „Wszechmogący i miłosierny BoŜe, Ty w błogosławionej
Karolinie, dziewicy i męczennicy, zostawiłeś nam świetlany przykład
umiłowania modlitwy, czystości i pracy, spraw, za jej wstawiennictwem,
abyśmy na ziemi naśladując jej cnoty, razem z nią otrzymali wieczną nagrodę w
niebie. Przez naszego Pana …”.
Nastąpiła liturgia słowa. Pierwsze czytanie odczytano z Księgi
Apokalipsy św. Jana Apostoła (7, 9-17), którego treścią był tryumf wybranych.
Responsorium do Psalmu 16(15), 1-2a.5.7-8.11 brzmiało: „Pan mym
dziedzictwem, moim przeznaczeniem”. Drugie czytanie z pierwszego listu św.
Pawła Apostoła do Koryntian (1, 26-31) kierowało uwagę na Boga, który
„wybrał to co niemocne”. Ewangelię według św. Mateusza (5, 1-12a), której
treścią były Błogosławieństwa z Kazania na Górze, poprzedzał śpiew Alleluja z
wersetem (Mt 5, 8). Po Ewangelii Ojciec św. wygłosił homilię, którą rozpoczął
od słów zaczerpniętych z Ewangelii św. Mt 5, 11 „Błogosławieni jesteście”.123
PapieŜ odczytał w tych słowach przeszłość i przyszłość. Przeszłość
stanowi pierwszy krok, gdyŜ Kościół Tarnowski obchodząc w roku ubiegłym
200 lat swej posługi przywołuje całą swą tysiącletnią przeszłość. PapieŜ wyraził
radość ze swojej obecności na ziemi tarnowskiej. „Raduję się, Ŝe mogę dzisiaj
być z wami, aby podjąć donośne wciąŜ jeszcze echo waszego jubileuszu. […]Ta
ziemia od lat była mi bliska.[…] I jest mi bliski ten Kościół ”.
PapieŜ wymienił świętych pustelników znad Dunajca i znad słowackiego
Wagu – Świerada i Benedykta, Stanisława ze Szczepanowa biskupa i
męczennika, błogosławioną Kingę, którzy przyczynili się do powiększenia
wspólnego dziedzictwa wszystkich Polaków.
Nawiązując do osoby Karoliny przypominał o wielkiej godności kobiety:
o godności osoby ludzkiej, godności ciała, które podlega śmierci na ziemi.
Przypomniał wszystkim, Ŝe Karolina miała świadomość tej godności i
123 Jan Paweł II, Przypatrzcie się bracia, powołaniu waszemu, homilia podczas Mszy świętej z beatyfikacją Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 68-76.
66
powołania. Dzięki tej świadomości złoŜyła w darze swoje młode Ŝycie, aby
bronić swą kobiecą godność, godność polskiej, chłopskiej dziewczyny.
PapieŜ cytując słowa psalmu odniósł je do postaci Karoliny. „Zachowaj
mnie BoŜe, bo chronię się u Ciebie, mówię Panu: Tyś jest Panem moim”. PapieŜ
przypominał, iŜ w momencie zagroŜenia ze strony drugiego człowieka schronić
się moŜna jedynie u Boga. PapieŜ uczył, Ŝe Karolina staje w momencie próby
wiary i męstwa. Śmierć cielesna nie niszczy dziewczyny wręcz przeciwnie
oznacza początek Ŝycia w Bogu.
W szczególniejszy sposób zwrócił się do chłopów polskich, posługując się
przykładami z Ewangelii, analogią i obrazami zaczerpniętymi z Ŝycia natury i
kultury rolniczej. W sposób ten pokazał, jak bardzo Stworzenie i Odkupienie
wyrastają z tego samego źródła: ze stwórczej i odkupieńczej miłości Boga.
PapieŜ uczył, Ŝe sama śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa znajduje ilustrację
w świecie natury, w codziennym doświadczeniu. „JeŜeli ziarno pszenicy
wpadłszy w ziemię nie obumrze zostanie tylko samo, a jeŜeli obumrze, przynosi
plon obfity”.124 Dlatego jak uczył papieŜ ziemia i ten, kto ją uprawia, jego praca,
stają się szczególnym obrazem Boga i kluczem do zrozumienia jego królestwa.
Zwracając się do polskich rolników wyraził swoje gorące pragnienie, aby
nikomu w naszej Ojczyźnie i na świecie nie zabrakło chleba. „Człowiek
potrzebuje […] chleba. Zarówno tego, który jest owocem ziemi i pracy rąk
ludzkich, jak i tego, który z nieba zstępuje i Ŝycie daje światu” – mówił Ojciec
Święty.
PapieŜ powiedział, Ŝe przybywając do Tarnowa pragnie modlić się ze
swoimi Rodakami „chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj”, Ŝe jego
pragnieniem jest dzielić troski i niepokoje polskich rolników. Swoją wizytą
przypomniał i potwierdził stosunek Kościoła do nich – do polskich rolników.
Nazwał ich elementem stałości i trwania. W swojej homilii powołał się na
wielkiego przywódcę polskiego ludu Wincentego Witosa, który pisał: „KtóŜ siłę
Państwa i niezawodną nigdy ostoję ma stanowić. Dla mnie odpowiedź narzucała
się sama: świadomi, niezaleŜni, zadowoleni chłopi polscy, gdyŜ tacy są gotowi
124 J 12, 24.
67
oddać zdrowie i Ŝycie za kaŜdą skibę ojczystej ziemi, a cóŜ dopiero w obronie
całości Ojczyzny. Trzeba jednak nie tylko starać się na chłopach tych oprzeć
przyszłość, ale ich wierność i przywiązanie do Państwa za wszelką cenę zdobyć
a gdy się zdobędzie, na zawsze utrzymać i utrwalić”.125 Przytaczając słowa
Wincentego Witosa Ojciec św. ukazywał polskim chłopom drogę, która powinna
stać się udziałem równieŜ tych, którzy są odpowiedzialni za organizację Ŝycia
społeczno – gospodarczego polskiej wsi. Tu PapieŜ wyraził swoje kolejne
pragnienie, by rolnictwo polskie wyszło z zagroŜenia i doznało pomocy ze
strony państwa.
Na koniec Ojciec Święty zachęcił wszystkich by poprzez postać Karoliny,
jeszcze raz przypatrzeć się swemu powołaniu poprzez wszystkie pokolenia,
które BoŜa Opatrzność związała z tą ziemią piękną a zarazem trudną, ziemią,
która przyjęła orędzie ośmiu Błogosławieństw, jako światło BoŜego
przeznaczenia człowieka. Zachęcał wszystkich by trwali przy tym świętym
dziedzictwie jak trwały pokolenia, stawiając za wzór świętych pustelników,
Stanisława biskupa, Karolinę. Ojciec św. zakończył homilię słowami: „Trwajcie
przy świętym dziedzictwie. Do was naleŜy… królestwo niebieskie. Amen”.
Po wyznaniu wiary odmówionym przez wszystkich, nastąpiła modlitwa
wiernych. Poszczególne wezwania czytali przedstawiciele róŜnych stanów i grup
społecznych.
W procesji z darami brało udział 15 delegacji:
1. Delegacja Klubu Ziemi Tarnowskiej z Chicago.
2. Ogólnopolska Delegacja Chłopów.
3. Ogólnopolska Delegacja Kombatantów i Więźniów.
4. Ogólnopolska Delegacja Harcerzy.
5. Delegacja Świata Pracy regionu Małopolski.
6. Przedstawiciele Archidiecezji w Lubaczowie.
7. Delegacja Diecezji Przemyskiej.
8. Przedstawiciele diecezjalnego duszpasterstwa rolników z Diecezji
Sandomiersko – Radomskiej.
125 Jan Paweł II, Przypatrzcie się bracia…, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 74.
68
9. Delegacja Diecezji Kieleckiej.
10. Delegacja Diecezji Katowickiej.
11. Delegacja Diecezji Tarnowskiej.
12. Przedstawiciele Rodziny Błogosławionej.
13. Delegacja Kościoła grecko – katolickiego.
14. Delegacja MłodzieŜy.
15. Delegacja firmy odlewni dzwonów „Felczyński” z Przemyśla.
W tym czasie chór wykonywał motet Mikołaja Zieleńskiego, Viderunt
omnes fines terrae126, następnie wszyscy śpiewali pieśń Błogosławiona
Karolino, ks. K. Pasionka.
W czasie rozdzielania Komunii św. wszyscy śpiewali pieśń BądźŜe
pozdrowiona, po czym chór wykonał motet Wacława z Szamotuł Ego sum
pastor bonus.127
Jako uwielbienie po Komunii wszyscy śpiewali pieśń CóŜ Ci Jezu damy.
Na zakończenie Eucharystii PapieŜ udzielił błogosławieństwa całemu
Kościołowi Tarnowskiemu, po czym wszyscy zgromadzeni zaśpiewali Christus
vincit, Christus regnat, Christus imperat oraz My chcemy Boga.
Po zakończeniu śpiewów Ojciec św. ogłosił, iŜ ks. bp Jerzy Ablewicz
otrzymał tytuł arcybiskupa, co wszyscy przyjęli z wielką radością wyraŜoną
długotrwałymi oklaskami.
Ostatnim śpiewem wykonywanym przez wszystkich była pieśń Nie
rzucim Chryste świątyń Twych.
Po zakończonej liturgii PapieŜ udał się ulicami Marii Dąbrowskiej,
Lwowską, Wałową, Krakowską, Nowy Świat, DzierŜyńskiego do Domu Ks.
Arcybiskupa na posiłek i krótki odpoczynek.128
126 Zob. aneks nr III. s. 22*. 127 Zob. aneks nr III. s. 26*. 128 Por. Kokoszka A., Jan Paweł II w Kościele …, art. cyt., s. 253-263.
69
4. 2. Nieszpory Eucharystyczne
Po południu o godz. 16.00 na Placu Katedralnym pod przewodnictwem
Ojca św. odprawione zostały Nieszpory Eucharystyczne, w których udział wzięli
kapłani, zakonnicy, zakonnice oraz alumni. Obecni byli przedstawiciele
duchowieństwa z diecezji tarnowskiej, przemyskiej, sandomiersko – radomskiej,
kieleckiej oraz katowickiej.
O godz. 14.30 Ojciec Święty udał się ulicami DzierŜyńskiego, Nowy
Świat, Krakowską i Wróblewskiego na Plac Katedralny. Przed rozpoczęciem
nieszporów PapieŜ poświęcił nowowzniesiony Ośrodek Duszpastersko –
Katechetyczny. Następnie udał się do katedry, by oddać pokłon Jezusowi
Eucharystycznemu i pomodlić się przed Tarnowską Pietą. Towarzyszyli mu
KsięŜa Kardynałowie: Agostino Casaroli, Józef Glemp, Franciszek Macharski,
Henryk Gulbinowicz, Ksiądz Arcybiskup Jerzy Ablewicz, Ksiądz Prałat
Kazimierz Kos, Ksiądz Prałat Stanisław Dziwisz, i ceremoniarz papieski.
Następnie Ojciec św. wszedł na ołtarzowe podium, gdzie został powitany
gorącymi oklaskami przez zebranych a ks. Arcybiskup skierował do PapieŜa
słowo powitania, w którym wyraził m.in. wdzięczność Ojcu św. za jego
obecność na Placu Katedralnym, za to, iŜ zechciał razem z duchowieństwem
odśpiewać polskie nieszpory eucharystyczne przed Najświętszym Sakramentem,
który jest źródłem powołań kapłańskich i zakonnych.129 Po powitaniu Ks.
Arcybiskup wręczył Ojcu św. relikwiarz ze szczątkami Bł. Karoliny.
Uroczyste nieszpory rozpoczęły się wystawieniem Najświętszego
Sakramentu w monstrancji130 przy śpiewie pieśni O zbawcza Hostio. Śpiew
nieszporów prowadziła schola złoŜona z kilkunastu alumnów tarnowskiego i
tuchowskiego Seminarium Duchownego pod dyrekcją ks. Andrzeja Zająca.
Wykonywali antyfony, responsorium oraz prośby modlitwy powszechnej. Hymn
„Sław języku tajemnicę”, psalmy 109, 115, 116 i Magnificat, śpiewali wszyscy
uczestnicy nieszporów, korzystając z opracowanych przez ks. K. Pasionka
129 Por. Ablewicz J., Przemówienie przed nieszporami eucharystycznymi duchowieństwa na Placu Katedralnym w Tarnowie, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 77. 130 Monstrancja – wysokość 1,5 metra, wykonana z brązu, pozłocona; wotum duchowieństwa tarnowskiego z okazji 200-lecia Diecezji.
70
ksiąŜeczek.131 Po czytaniu (1 Kor 11, 23-25) Ojciec św. wygłosił do zebranych
kapłanów homilię, w której podjął konkretne problemy realizacji ich
powołania.132
PapieŜ rozpoczął homilię od słów „Czyńcie to… na moją pamiątkę”.133
Zatrzymując się przy tych słowach, przypomniał zebranym kapłanom, iŜ słowa
te Chrystus mówi do wszystkich, których w ciągu wieków i pokoleń powołuje
do zbawczej posługi Eucharystii. Eucharystia – dalej mówił papieŜ – to Ofiara
samego Chrystusa, która została dana Kościołowi, a kapłan jest tym, który
składa Ofiarę, jest szafarzem Eucharystii, zatem Kapłaństwo jest Sakramentem
Czynu. RozwaŜając tę tajemnicę papieŜ przypomniał zebranym kapłanom, Ŝe ów
Czyn został przekazany w ich ręce poprzez dziedzictwo apostolskie, poprzez
sukcesję, która trwa w apostolskim Kościele. Czyn ten naleŜy spełniać na
pamiątkę Chrystusa, zaś poprzez ten czyn, pamiątka ta staje się uobecnieniem
własnego czynu Chrystusa, Jego Śmierci i Zmartwychwstania. Zatem kapłan
działa in persona Christi.
PapieŜ w swojej homilii przypomniał zebranym kapłanom, Ŝe są
szafarzami tajemnic BoŜych, szafarzami Czynu na słuŜbie Kościoła, Ludu
BoŜego oraz braci i sióstr. Tu wspomniał ks. prałata Władysława Mendralę,
proboszcza ze Szczepanowa szczególnie zaangaŜowanego w sprawę Karoliny
Kózkówny, który dawał jej Chrystusa w Eucharystii. Mówił, Ŝe ks. Mendrala
opowiadał mu o tradycji wczesnych Komunii dzieci w wieku przedszkolnym w
jego parafii, zgodnie zaleceniem PapieŜa Piusa X, mówił o licznych
powołaniach kapłańskich i zakonnych, które brały swój początek właśnie z
Eucharystii. Nawiązując do tego przykładu papieŜ przypominał kapłanom, iŜ
całe kapłaństwo jest poczęte z miłości, do której wychowuje Eucharystia. Z niej
się rodzi i w niej rośnie. SłuŜba to zasadniczy wyraz miłości, jaką Chrystus
umiłował ludzi. Ludzie czekają wszędzie na świadectwo kapłańskiej słuŜby.
„[…]Przychodzą do Was ludzie udręczeni, poniŜeni, zagroŜeni w swoim
131 Zob. aneks nr V. s. 31*. 132 Jan Paweł II, Jesteście z ludu i dla ludu, przemówienie do duchowieństwa i zakonów podczas nieszporów eucharystycznych w Tarnowie, Currenda 137, nr okolicznościowy 1987, s. 78-82. 133 1 Kor 11, 24.
71
człowieczeństwie. Szukają świadków przemienienia. Niech ich znajdują w was.
Niech nigdy ten, kto szuka świadka przemienienia, nie trafi na nieufność czy
obojętność. Lepiej zaufać temu, kto moŜe na zaufanie nie zasłuŜył, aniŜeli
odtrącić jednego, kto owej ufności jest spragniony i głodny”.
Ojciec Święty uwraŜliwiał kapłanów, aby ich postawa zawsze
odpowiadała tradycjom polskiego kapłana na ojczystej ziemi, czy poza nią w
czasach narodowej niewoli; kapłana, który dzielił losy swego narodu, który był
bliskim i pozostaje wobec jego doświadczeń. Przestrzegał wszystkich kapłanów,
aby nigdy nie doszło do obcości pomiędzy duchowieństwem a świeckimi. „[…]
Jesteście z ludu i dla ludu. Pamiętajcie, Ŝe występujecie w imieniu Kościoła,
który dziś w szczególny sposób wyraŜa swą opcję preferencjalną na rzecz
ubogich”. Wyraził swoje uznanie dla tych kapłanów, zakonników i zakonnic,
którzy dokonali i dokonują wiele wspaniałych dzieł w tym zakresie. Jednak
usilnie zachęcał, aby szli dalej w tym kierunku. „[…] Wszystko, co uczynicie
dla słabych, prześladowanych, biednych, jest wspaniałym kapitałem Kościoła w
Polsce”. Mówiąc do duchowieństwa papieŜ sugerował, Ŝe nowe czasy oraz nowe
warunki wymagają nowych form słuŜby duszpasterskiej, jednocześnie
zaakceptował rodzące się w Polsce nowe inicjatywy tejŜe pracy. Wyraził takŜe
swoją wdzięczność misjonarzom i misjonarkom za ich posługę.
Kończąc homilię, papieŜ skierował myśli słuchającego duchowieństwa do
Wieczernika, do miejsca narodzin kapłaństwa, do miejsca ustanowienia
Eucharystii i dodał: „CóŜ oddam Panu za wszystko?” „CóŜ oddam Panu za
wszystko, co mi uczynił?”.
Uroczyste Nieszpory Eucharystyczne z udziałem Ojca św. Jana Pawła II
zakończyły się błogosławieństwem Najświętszym Sakramentem i wspólnym
śpiewem Christus vincit, Christus regnat, Christus imperat.
Ojciec św. następnie udał się na krótką modlitwę do katedry, po czym
wstąpił na plebanię bazyliki katedralnej. Stąd, Ŝegnany serdecznie przez
wiernych odjechał ulicami Wróblewskiego, Krakowską, Czerwoną, Czerwonych
Klonów i Traugutta na lądowisko w Mościcach.
72
W poŜegnaniu Ojca św. udział wzięli: ks. Arcybiskup Jerzy Ablewicz,
księŜa biskupi pomocniczy: P. Bednarczyk, J. Gucwa, W. Bobowski, księŜa
Kanonicy Tarnowskiej Kapituły Katedralnej: ks. J. Rzepa, ks. K. Kos, ks. A.
Nowak, ks. S. Rosa, ks. S. Lisowski, ks. S. Dobrzański, ks. W. Kostrzewa,
ponadto ks. J. Rec, ks. E. Łomnicki. Na poŜegnanie PapieŜa przybyli takŜe
przedstawiciele władz wojewódzkich i miejskich: przewodniczący
Wojewódzkiej Rady Narodowej M. MenŜyński, wojewoda tarnowski S. Nowak,
prezydent m. Tarnowa M. Strzelecki, wicewojewoda M. Chudzik i dyrektor
wojewódzkiego Wydziału d.s. Wyznań F. Styczeń.
Dzieci wręczyły Ojcu św. kwiaty, po czym nastąpiło indywidualne poŜegnanie
PapieŜa z obecnymi gośćmi. Ojciec św. wręczył przedstawicielom władz
administracyjnych pamiątkę: medal upamiętniający III Pielgrzymkę do Polski
oraz medal IX roku swego Pontyfikatu.134 Na zakończenie Ojciec św.
powiedział: „Dziękuję za wspaniałe przygotowanie, za przyjęcie i wielkie
wzruszenie jakim stał się dla mnie pobyt w Tarnowie. śyczę wszystkiego
dobrego dla tarnowian, ziemi tarnowskiej, dla wszystkich. Niech będzie
pochwalony Jezus Chrystus”.135 Po tych słowach o godz. 16.20 papieŜ zajął
miejsce w helikopterze i odleciał w stronę Krakowa.
5. Obchody piętnastej rocznicy beatyfikacji w diecezji tarnowskiej w 2002 r.
5. 1. List pasterski biskupa tarnowskiego Wiktora Skworca
do diecezjan136
W związku ze zbliŜającą się XV rocznicą beatyfikacji Sługi BoŜej
Karoliny Kózkówny oraz pobytu Ojca św. Jana Pawła II w Tarnowie, biskup
Wiktor Skworc skierował list do wiernych diecezji. Celem listu była zapowiedź
zbliŜających się uroczystości rocznicowych i stał się niejako przygotowaniem
wiernych na godne przeŜycie tych uroczystości. List był odczytywany w
134 Por. Kokoszka A., Jan Paweł II w Kościele…, art. cyt., s. 264-267. 135 TamŜe. 136 Skworc W., List Pasterski z okazji XV rocznicy beatyfikacji Karoliny Kózkówny i pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II w Tarnowie, Currenda 152, nr 2, kwiecień-czerwiec 2002, s. 221-226.
73
niedzielę 26 maja 2002 r., w uroczystość Trójcy Przenajświętszej, we
wszystkich kościołach i kaplicach diecezji tarnowskiej.
Na początku listu biskup Skworc nawiązał do tajemnicy dnia.
Przypomniał wiernym o Trójcy Przenajświętszej, o Ŝyciu kaŜdego
chrześcijanina, które od samego początku jest związane z tą Tajemnicą, które
„jest udziałem w Ŝyciu samego Boga objawiającego się w Trzech Osobach: jako
Ojciec, jako Syn i jako Duch Święty”. Biskup przypomniał wiernym o znaku
krzyŜa, który czyni kaŜdy chrześcijanin w imię Trójcy Przenajświętszej, który
dla kaŜdego chrześcijanina stał się pierwszą modlitwą oraz wyznaniem wiary w
Boga Trójjedynego, Ŝe znak ten rozpoczyna i kończy naboŜeństwa liturgiczne a
takŜe osobistą modlitwę. W swoim liście biskup uczył, Ŝe kaŜdy chrześcijanin
jest wezwany do trwania w bliskiej komunii z Trójcą Przenajświętszą, Ŝe jest
wezwany by stawać się mieszkaniem dla Niej, a jako przykład realizacji tegoŜ
wezwania, biskup powołał się na Świętych i Błogosławionych, a wśród nich
błogosławioną Karolinę Kózkównę.
Przygotowując wiernych do godnego przeŜycia obchodów rocznicowych
biskup Skworc przypomniał waŜniejsze wydarzenia z Ŝycia błogosławionej
Karoliny, które powinny stać się wskazówką dla współczesnych rodzin i
współczesnej młodzieŜy w kształtowaniu codziennego Ŝycia.
Biskup wskazał na dom rodzinny Karoliny, w którym panowała atmosfera
religijna, w którym wszelkie sprawy rodzinne znajdowały odniesienie do Boga i
Jego przykazań. Jako przykład godny naśladowania, wskazał na wspólną
modlitwę poranną, przed i po posiłkach, wskazał równieŜ na udział we Mszy
św., który dla wszystkich domowników był potrzebą serca. Kolejnym
przykładem, który biskup przytoczył z Ŝycia rodziny błogosławionej Karoliny,
było czytanie Pisma św. i Ŝyciorysów świętych w niedzielne popołudnia w
gronie rodzinnym, oraz odwiedziny krewnych i sąsiadów. Biskup powołał się na
autorytet rodziców, który stał się wzorem postępowania dla Karoliny i jej
rodzeństwa. Wspomniał Franciszka Borzęckiego, od którego Karolina uczyła się
postawy słuŜby, co na codzień owocowało świadomą i pogłębioną religijnością
Karoliny, a takŜe wywarło wpływ na jej otoczenie. Powołując się na osobę
74
Karoliny biskup Skworc jako kolejny przykład godny uwagi i naśladowania
wskazał Jej praktyki religijne, do których naleŜała częsta spowiedź, Komunia
św., modlitwa róŜańcowa oraz odbywane często piesze pielgrzymki do
pobliskiego Odporyszowa czy teŜ do Tuchowa, bo Jej pragnieniem było
upodobnić się do Maryi.
Biskup przypomniał, Ŝe śmierć Karoliny, która miała miejsce 18 listopada
1914 roku, utwierdziła przekonanie wśród tych, którzy ją znali, Ŝe była to śmierć
męczeńska w obronie cnoty czystości. Mówił o tym – przypominał dalej biskup
– Ojciec św. Jan Paweł II w homilii podczas Mszy beatyfikacyjnej w Tarnowie.
Biskup zwrócił uwagę wiernym, Ŝe od chwili ogłoszenia Karoliny
błogosławioną, Jej kult ciągle się rozszerza. Karolina jest patronką wielu
Kościołów budowanych w kraju i poza jego granicami. Jej relikwie znajdują się
w ponad 40 Kościołach diecezji tarnowskiej. Jej postać jest ciągle przypominana
w figurach, obrazach, feretronach a Jej imię, jest często nadawane dzieciom przy
chrzcie, często jest teŜ obieraną patronką przy bierzmowaniu. Postać Karoliny
takŜe staje się – pisał biskup – częstym źródłem inspiracji do powstawania
nowych utworów poetyckich i muzycznych, a takŜe wielu pozycji ksiąŜkowych,
których jest bohaterką.
Biskup w swoim liście przypomniał, Ŝe podczas Mszy św. beatyfikacyjnej
przed piętnastoma laty, Ojciec w wygłoszonej homilii zwrócił się do
robotników, rzemieślników, byłych więźniów obozu koncentracyjnego w
Oświęcimiu, kombatantów, młodzieŜy, członków Ruchu „Światło śycie” oraz
harcerzy. Zwrócił się takŜe do rolników i wyraził swoje pragnienie, aby nikomu
na ziemi nie zabrakło chleba.
Nawiązując do słów papieŜa, biskup zaznaczył, Ŝe od tamtego czasu wiele
się zmieniło w Ojczyźnie, a obecnie najbardziej odczuwany jest brak „chleba
pracy”. Biskup ostrzegał, Ŝe moŜe to prowadzić do utraty nadziei na poprawę
istniejącej sytuacji, braku Ŝyciowych celów, pogłębiania się sfer ubóstwa, a w
konsekwencji do ucieczki w alkohol, sięgania po cudzą własność, a takŜe do
podejmowania działań sprzecznych z BoŜymi przykazaniami. Biskup
przestrzegał przed takimi działaniami i wskazał na błogosławioną Karolinę,
75
która stanowi wzorzec w przezwycięŜaniu róŜnego rodzaju trudności, które stały
się udziałem współczesnego człowieka.
Biskup w liście zachęcał do modlitwy, przez wstawiennictwo
błogosławionej Karoliny, do Boga Trójjedynego, by wyprosić łaskę odwaŜnego
opowiadania się za cnotami chrześcijańskimi i wytrwałego kroczenia drogą
prowadzącą do świętości. Na zakończenie listu biskup zaprosił wiernych
diecezji, by wzięli udział we wspólnej modlitwie i w przeŜywaniu uroczystości
rocznicowych, które odbędą w rodzinnej parafii bł. Karoliny – oraz w Tarnowie,
w kościele pod jej wezwaniem.
5. 2. Uroczystości w Zabawie
Uroczystości rocznicowe XV lecia beatyfikacji Sługi BoŜej Karoliny
Kózkówny i pobytu Ojca św. w Tarnowie odbywały się w dniach od 7- 9
czerwca 2002 r. w Zabawie – rodzinnej parafii błogosławionej Karoliny oraz w
Tarnowie w parafii pod wezwaniem Błogosławionej Karoliny.
Obchody uroczystości rocznicowych zostały poprzedzone
przygotowaniami w dwóch płaszczyznach: zewnętrzno-organizacyjnej oraz
duchowej.
W Zabawie przygotowaniem w płaszczyźnie duchowej do obchodów
uroczystości rocznicowych była nowenna ku czci błogosławionej Karoliny,
odprawiana kaŜdego 10 dnia miesiąca. Bezpośrednim zaś przygotowaniem do
obchodów uroczystości rocznicowych była nowenna do błogosławionej
Karoliny, która była odprawiana od 1-9 czerwca podczas naboŜeństw
wieczornych.
W ramach przygotowań do obchodów rocznicowych wybudowano dwa
ołtarze, które stanowiły swego rodzaju przymiarkę do wybudowania w
przyszłości stałych ołtarzy polowych. Jeden z nich wybudowano w pobliŜu
Kościoła w Zabawie, drugi zaś „pod gruszą”, w pobliŜu domu błogosławionej
Karoliny. W związku z uroczystością wydano folder.137
137 Zob. aneks nr VI. s. 45*.
76
W przygotowaniach uczestniczyli członkowie Rady Parafialnej, Caritasu i
innych grup parafialnych. Przydzielono zadania poszczególnym osobom.
Całością przygotowań kierował proboszcz z Zabawy ks. Zbigniew Szostak.
Kolejnym krokiem poprzedzającym uroczystości rocznicowe było
polecenie ks. bpa Ordynariusza, zorganizowania pielgrzymki Grup
MłodzieŜowych i Apostolskich z diecezji tarnowskiej, Dziewczęcej SłuŜby
Maryjnej, Katolickiego Stowarzyszenia MłodzieŜy, oraz Liturgicznej SłuŜby
Ołtarza do Zabawy w dniu 8 czerwca.
Obchody uroczystości rocznicowych rozpoczęły się w piątek 7 czerwca
2002 r. O godz. 18.00 odprawiona została Droga KrzyŜowa, śladami
męczeństwa błogosławionej Karoliny. Rozpoczęła się w domu Karoliny, a
zakończyła na miejscu męczeństwa – ok. 1,5 km. Drodze KrzyŜowej
przewodniczyli księŜa wikariusze i księŜa goście, a udział w niej wzięli
pielgrzymi i miejscowi parafianie.
O godz. 21.00 w Kościele miał miejsce Apel, który poprowadził ks. Artur
WaŜny wraz z Grupą Nowej Ewangelizacji. NaboŜeństwo zakończyła procesja
ze świecami na cmentarz wojskowy z modlitwami za ofiary przemocy.
Mszę św. o północy poprzedziła pantomima Grupy Nowej Ewangelizacji,
połączona z montaŜem słowno-muzycznym.
O godz. 24.00 została odprawiona Msza św., której przewodniczył ks.
Prałat Stanisław Ruchała, były proboszcz Zabawy a okolicznościowe kazanie
wygłosił ks. dr Janusz Kaleta – Administrator Apostolski w Kazachstanie. Msza
św. została połączona z jubileuszem 20-lecia kapłaństwa księŜy z dekanatu
radłowskiego. Jubileusz obchodzili: ks. Stanisław Biskup – proboszcz ze
Zdrochca, ks. Bogdan Walerowski – proboszcz z Jadownik oraz ks. Marian
Hyjek – proboszcz z Woli Przemykowskiej. Podczas Mszy św. miało miejsce
przekazanie relikwii błogosławionej Karoliny przez ks. proboszcza Zbigniewa
Szostaka do Atyrau w Kazachstanie. Relikwie błogosławionej Karoliny odebrał
Administrator Apostolski ks. Janusz Kaleta. Ks. Wiesław Piotrkowski odczytał
77
dekret ks. bpa Ordynariusza Wiktora Skworca138 zatwierdzający Litanię do
Błogosławionej Karoliny139, przeznaczonej do prywatnego odmawiania.
Kolejny dzień obchodów uroczystości rocznicowych w sobotę 8 czerwca
2002 r., rozpoczął się w Wał-Rudzie, w miejscu narodzin błogosławionej
Karoliny. Od godz. 9.30 wszystkie pielgrzymki, które przybywały na
uroczystości rocznicowe nawiedzały dom błogosławionej Karoliny, gdzie
świeccy przewodnicy zapoznawali pielgrzymów z Ŝyciem Karoliny.
Następnie o godz. 10.00 „pod gruszą” ks. proboszcz Zbigniew Szostak
powitał przybyłe Grupy Apostolskie, Dziewczęce SłuŜby Maryjne, Katolickie
Stowarzyszenia MłodzieŜy, Liturgiczne SłuŜby Ołtarza, dzieci
pierwszokomunijne, dzieci szkół podstawowych i gimnazjum. O godz. 10.30
odbyła się „pod gruszą” katecheza dla wszystkich, której przewodził ks.
Krzysztof Orzeł.
O godz. 11.00 nastąpił „przemarsz” drogą męczeństwa błogosławionej
Karoliny z pięcioma stacjami, przy których rozwaŜania o męczeństwie
prowadził ks. Artur WaŜny. Następnie grupy pielgrzymów przeszły pod kościół
parafialny.
Czas oczekiwania na Mszę św. wypełniły spotkania, wspólny posiłek,
czas wolny. O godz. 14.30 dzieci szkoły podstawowej parafii Zabawa
zaprezentowały inscenizację.
O godz. 16.00 rozpoczęła się Msza św., którą koncelebrowało ponad 80
księŜy z okolicznych dekanatów pod przewodnictwem ks. bpa Władysława
Bobowskiego. Okolicznościowe kazanie wygłosił bp Bobowski.140 W homilii
zwrócił uwagę na liczną obecność wiernych, którzy brali udział w
uroczystościach rocznicowych, i stwierdził, Ŝe jest to znak, iŜ ludzie w głębi
swoich serc odczuwają, gdzie jest prawdziwa wielkość, która nie przemija.
Przypomniał zebranym, Ŝe ludzie święci, cisi, niewyróŜniający się, zdobywają
wielkość, która trwa, zadziwia i pociąga; Ŝe źródłem tej wielkości jest Jezus
138 Zob. Skworc W., Dekret zatwierdzający Litanię do Błogosławionej Karoliny do prywatnego odmawiania, Currenda 152, nr 2, kwiecień-czerwiec, 2002, s. 250. 139 Zob. aneks nr VI. s. 42*. 140 Bobowski W., Chrystusa poznaj. Chrystusa ukochaj. Chrystusa wyznaj, homilia podczas uroczystości jubileuszowych w Zabawie, Currenda 152, nr 3, lipiec-wrzesień 2002, s. 405-410.
78
Chrystus, którego święci odkryli i zwierzyli Mu, a w swoim Ŝyciu kierowali się
Jego programem, który streszcza się w 8 błogosławieństwach. Przytoczył słowa
programu jednych z rekolekcji młodzieŜowych „Chrystusa poznaj, Chrystusa
ukochaj, Chrystusa wyznaj”. Nawiązując do tych słów, bp Bobowski uczył, Ŝe
słowa te wyznaczają nie tylko program rekolekcji, ale są programem całego
Ŝycia chrześcijańskiego. Uczył, Ŝe im bardziej uda poznać się Chrystusa tym
większą moŜna osiągnąć świętość oraz wielkość w oczach Boga i ludzi. Biskup
przypomniał, iŜ ludzkim źródłem świętości Karoliny była rodzina, w której
wyrosła; rodzina głęboko wierząca, rozmodlona – rodzina, która kierowała się w
Ŝyciu Dekalogiem. Biskup przypominał, iŜ trzeba ciągle poznawać Chrystusa
poprzez chętne czytanie Biblii, i modlitwę; Ŝe trzeba dzielić się z bliźnimi tym
czegośmy się dowiedzieli, a za wzór godny naśladowania biskup wskazał na
błogosławioną Karolinę, która powinna stać się dla kaŜdego wzorem
poszukiwania Chrystusa. Biskup podkreślił, Ŝe jeŜeli ktoś pozna Chrystusa nie
moŜe Go nie umiłować. Miłość zaś jest źródłem pogłębienia modlitwy, pomocą
w wypełnianiu przykazań a owocem miłości i przyjaźni z Chrystusem jest
dobroć, ofiarność, Ŝyczliwość, pracowitość. Biskup zwrócił uwagę, Ŝe Karolina
musiała bardzo pracować nad sobą, by osiągnąć taką dojrzałość, z której wyrosło
jej męczeństwo. Na koniec homilii zachęcił do modlitwy przez przyczynę
Karoliny, by program Ŝycia Chrystusa był realizowany w Ŝyciu kaŜdego
chrześcijanina.
Podczas tej Mszy św. miało miejsce rozesłanie animatorek Dziewczęcej
SłuŜby Maryjnej, a takŜe kolejne przekazanie relikwii błogosławionej Karoliny.
Przejął je kustosz wraz z delegacją parafian z Sanktuarium w Kałkowie-
Godowie.
Podczas Mszy św. został odczytany przez ks. Wiesława Piotrowskiego
dekret ustanawiający Kościół Parafialny w Zabawie, Diecezjalnym Sanktuarium
błogosławionej Karoliny.
Owoc beatyfikacji błogosławionej Karoliny i XV rocznica pobytu Ojca
św. w Tarnowie stanowią dwie stałe uroczystości obchodzone w Sanktuarium
błogosławionej Karoliny – 10 i 18 dnia kaŜdego miesiąca. 10 dnia kaŜdego
79
miesiąca jest sprawowana Msza św. dziękczynna za beatyfikację i modlitwy
wstawiennicze u grobu błogosławionej Karoliny, zaś 18 dnia kaŜdego miesiąca,
jest odprawiana Droga krzyŜowa na drodze męczeństwa błogosławionej
Karoliny.
Ponadto, co roku jest obchodzony trzydniowy odpust przed dniem 18
listopada, oprócz odpustu, który ma miejsce co roku w uroczystość Trójcy
Świętej.141
5. 3. Uroczystości w kościele błogosławionej Karoliny w Tarnowie
Parafia pod wezwaniem błogosławionej Karoliny w Tarnowie, mimo, Ŝe
istnieje dopiero od 1992 roku, przeŜywała w swojej krótkiej historii, waŜne
uroczystości.
W 1997 r. obchodzono uroczyście 10 rocznicę beatyfikacji
błogosławionej Karoliny Kózkówny i pobytu Ojca św. w Tarnowie.
Uroczystościom wtedy przewodniczył bp Ordynariusz Józef śyciński.
Kolejna uroczystość odbyła się 11 czerwca 2000 r. Diecezja tarnowska
obchodziła w tym kościele wielką uroczystość dziękczynną za wszystkich
świętych i błogosławionych z terenu diecezji tarnowskiej na przestrzeni wieków.
Uroczystości tej przewodniczyli biskupi tarnowscy na czele z biskupem
ordynariuszem, Wiktorem Skworcem. Okolicznościowe kazanie wygłosił bp
Władysław Bobowski. NaleŜy dodać, iŜ ta dziękczynna uroczystość była
połączona z kolejną rocznicą beatyfikacji Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny i
pobytu Ojca św. w Tarnowie. Udokumentowaniem uroczystości dziękczynnej za
świętych i błogosławionych wywodzących się z terenu diecezji tarnowskiej, jest
ufundowanych dwoje drzwi do miejscowego kościoła, na których znajdują się
postacie poszczególnych świętych: Na jednych: św. Kinga, bł. Karolina, bł.
Maria Teresa Ledóchowska, bł. Urszula Ledóchowska, bł. Julia Rodzińska, i bł.
Celestyna Faron. Na drugich: św. Świerad, św. Benedykt, św. Stanisław bp, bł.
Szymon z Lipnicy, bł. Roman Sitko, bł. Krystyn Gondek. Płaskorzeźby na
trzecich drzwiach w głównym wejściu przedstawiają wydarzenia i postacie
141 Na podstawie wywiadu przeprowadzonego w parafii Zabawa dn. 3 września 2002 r. z ks. Rafałem Łukasikiem (wikariusz).
80
związane z pobytem Ojca św. w Tarnowie; sceny męczeńskiej śmierci bł.
Karoliny oraz wydarzenia związane z powstaniem Solidarności.
Obchody 15 rocznicy beatyfikacji Sługi BoŜej Karoliny i pobytu Ojca św.
w Tarnowie, poprzedzone były przygotowaniami. Rozesłano zaproszenia142 do
dziekanów poszczególnych dekanatów diecezji, wydano folder z programem
obchodów uroczystości rocznicowych143, wydano nową ksiąŜkę z Ŝyciorysem
błogosławionej Karoliny. Oddano do uŜytku górny kościół, w którym miały
odbyć się uroczystości rocznicowe.
W wieczór poprzedzający główną uroczystość o godz. 21.00 odbył się
Apel Jasnogórski z procesją świateł wokół Kościoła, czemu przewodniczył
Antoni Zabawski CSsR z Gliwic. W apelu wziął udział ks. bp Ordynariusz
Wiktor Skworc.
Centralną uroczystością obchodów rocznicowych w Tarnowie była
Eucharystia sprawowana 9 czerwca 2002 r. przez 108 kapłanów144, biskupów
tarnowskich pod przewodnictwem biskupa Wiktora Skworca. Homilię wygłosił
ks. bp Jan Styrna.145 Przypomniał krótką historię początków kościoła pod
wezwaniem błogosławionej Karoliny. Wspomniał postać ks. abpa Jerzego
Ablewicza, który widział potrzebę budowy nowej, wielkiej świątyni na
tarnowskich „Falklandach”. Wspomniał takŜe ówczesnego proboszcza ks.
Prałata Stefana Dobrzańskiego, który czynił starania, aby powstała nowa parafia
i nowa świątynia. Biskup przypomniał krótko, Ŝe w 1987 r. na tym miejscu,
gdzie stoi obecny kościół, na pierwszej płycie tego Kościoła stanął papieŜ Jan
Paweł II, aby wynieść na ołtarze Sługę BoŜą Karolinę Kózkównę. W dalszej
części swojej homilii bp Styrna przypomniał postać Karoliny, wskazując na
otoczenie, w którym wyrosła. Biskup uczył, Ŝe Karolina wzrastała na gruncie
wiary, BoŜej łaski, na ścieŜkach 8 błogosławieństw. Bóg posługuje się ludźmi –
mówił biskup – dlatego Karolina wyrastała ku świętości na gruncie swojej
142 Zob. aneks nr VI. s. 47*. 143 Zob. aneks nr VI. s. 46*. 144 Liczba ta, być moŜe jest nawiązaniem do 108 Męczenników z okresu wojny i okupacji wyniesionych na ołtarze przez Ojca św. Jana Pawła II w Warszawie w 1999 r. 145 Styrna J., Błogosławiona Karolino, proś Boga za nami, homilia podczas Mszy świętej jubileuszowej w parafii błogosławionej Karoliny, Currenda 152, nr 3, lipiec-wrzesień 2002, s. 411-414.
81
rodziny, która pokładała ufność w Bogu, która Ŝyła w poczuciu obecności i
opieki BoŜej, rodziny, która Ŝyła w perspektywie ojczyzny wiecznej –
zbawienia. Rodzinę Karoliny wskazał jako wzór zdrowej rodziny katolickiej,
gdzie panuje uczciwość na codzień, która odznacza się pracowitością, gdzie
wszystko przesiąknięte jest modlitwą, w której wszyscy mają właściwe sobie
miejsce i właściwie stopniowane zadania.
Wspomniał równieŜ ks. Władysława Mendralę, kapłana, który widział w swojej
parafiance – Karolinie, kandydatkę na błogosławioną, i który przez całe swoje
Ŝycie kapłańskie modlił się o Jej beatyfikację.
Stwierdził, iŜ Karolina „była potrzebna Bogu”; potrzebny był ten bohaterski
świadek, który głosi, Ŝe są wartości większe, nawet niŜ Ŝycie ziemskie,
potrzebny jest ten znak dla pokoleń, Ŝe w kaŜdych warunkach i czasach mogą
wyrastać święci, Ŝe jest moŜliwa realizacja powołania do świętości. Biskup
powołał się na słowa Ojca św., który mówił, Ŝe „potrzebny jest ten znak” i
zawstydzający i wzywający i przekonujący. Biskup przypomniał wszystkim, Ŝe
kaŜdy na inny sposób jest potrzebny Bogu, by tworzyć grunt, z którego będą
mogli wyrastać święci ludzie, Ŝe potrzebne są dobre rodziny, które współpracują
w dziele stworzenia i dziele zbawienia. Przypomniał takŜe, powołując się na
słowa papieŜa, Ŝe potrzebni są kapłani bliscy ludowi, którzy dzielą losy tego
ludu, do którego są powołani.
Na koniec swojej homilii biskup odwołując się na słowa psalmu „Pan mym
dziedzictwem, moim przeznaczeniem”, wskazał jeszcze raz postać Karoliny,
która tracąc swe młode Ŝycie dla Boga pozostawia po sobie wielkie dziedzictwo.
Jednocześnie biskup pouczył, Ŝe jest to wspaniała perspektywa dla tych, co ufają
Bogu.
W Eucharystii uczestniczyło ponad 60 kapłanów, wszyscy klerycy
Seminarium Duchownego w Tarnowie, siostry zakonne z róŜnych zgromadzeń,
szczególnie SłuŜebniczki Dębickie i Starowiejskie oraz Józefitki. Wśród
licznych wiernych zgromadzonych na tej Eucharystii naleŜy uwzględnić
przedstawicieli rolników, „świata pracy”, członków Parafialnych Rad
Duszpasterskich oraz Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich. W sumie w
82
Eucharystii wzięło udział ok. 8 tyś. wiernych. Uroczystość odbyła się w górnym
kościele, który pomieścił ponad 6 tyś. osób, reszta zaś uczestniczyła na zewnątrz
i w dolnym kościele, gdzie moŜna było korzystać z Sakramentu Pokuty.
W uroczystości czynnie brał udział Chłopięco-Męski Chór „Pueri
Cantores Sancti Nicolai” z Bochni pod dyrekcją ks. Stanisława Adamczyka i
BoŜeny Wojciechowskiej. Chórowi akompaniował na organach Krzysztof
Kościółek. Podczas Eucharystii chór wykonywał utwory następujących
kompozytorów:
• G. F. Haendel – „Zadok the priest”, ( na wejście),
• G. F. Haendel – „Alleluja z oratorium Mesjasz”, ( przed Ewangelią),
• K. Pasionek – „Błogosławiona Karolino”, (na złoŜenie darów),
• C. Franck – „Panis Angelicus”, ( na komunię),
• J. Świder – „Laudate Pueri”, (na komunię),
• F. B. Mendelssohn – „Ave Maria”, (na zakończenie).
Po zakończeniu Eucharystii Krzysztof Kościółek zagrał na organach
Koncert a-moll J. S. Bacha.
Z okazji przeŜywanych uroczystości rocznicowych został wydany
okolicznościowy numer parafialnej gazety „Totus Tuus”.
Owocem piętnastej rocznicy beatyfikacji Sługi BoŜej Karoliny i pobytu
Ojca św. w Tarnowie była dziękczynna pielgrzymka do Rzymu, w której wzięło
udział ponad 200 osób. Pielgrzymka odbyła się w dniach od 1-8 lipca 2002 r.
3 lipca miało miejsce spotkanie pielgrzymów z Ojcem św. w auli Pawła VI na
audiencji generalnej. Delegacja licząca dziewięć osób, w tym dwóch kapłanów –
ks. Wiesław Piotrowski – Dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Ogólnego i ks.
Stanisław Dutka – proboszcz parafii pod wezwaniem Błogosławionej Karoliny
w Tarnowie – spotkała się z Ojcem św. i przekazała okolicznościowe dary:
kielich mszalny, ornat oraz album.146
Uroczyste obchody 15-lecia beatyfikacji błogosławionej Karoliny, które
miały miejsce w jej rodzinnej miejscowości, Zabawie oraz w Tarnowie w
146 Na podstawie wywiadu przeprowadzonego w parafii błogosławionej Karoliny dn. 23 sierpnia 2002 r. z ks. proboszczem Stanisławem Dutką.
83
kościele pod jej wezwaniem, są dowodem na to, Ŝe pamięć o tym wydarzeniu i
związanej z nim wizycie Ojca Świętego w diecezji jest nadal Ŝywa.
84
Rozdział III
WIZYTA W STARYM S ĄCZU – KANONIZACJA
BŁOGOSŁAWIONEJ KINGI.
1. Postać błogosławionej Kingi głównym motywem papieskiej wizyty
1. 1. Okoliczności towarzyszące zaproszeniu Ojca Świętego
W dniach od 5 – 17 czerwca 1999 roku, papieŜ Jan Paweł II odbył VII
pielgrzymkę do Polski. Program pobytu obejmował następujące miejscowości:
Sopot, Pelplin, Elbląg, Licheń, Bydgoszcz, Toruń, Ełk, Wigry, Siedlce,
Drohiczyn, Warszawa, Sandomierz, Zamość, Łowicz, Sosnowiec, Kraków,
Gliwice, Stary Sącz oraz Wadowice.147 W czasie dwunastodniowego pobytu
odwiedził kilka miast oraz nowopowstałe diecezje. W Warszawie dokonał
beatyfikacji 108 męczenników z okresu wojny i okupacji. Wśród nich było
cztery osoby z diecezji tarnowskiej: ks. Infułat Roman Sitko – Rektor WyŜszego
Seminarium Duchownego w Tarnowie, O. Krystyn Wojciech Gondek, S. Julia
Stanisława Rodzińska i S. Katarzyna Celestyna Faron.
Na trasie papieskiego pielgrzymowania po raz drugi w jej historii znalazła
się diecezja tarnowska. Głównym powodem wizyty była kanonizacja bł. Kingi,
księŜnej krakowskiej a potem mniszki w klasztorze Sióstr Klarysek w Starym
Sączu.
Pierwsza myśl zaproszenia Ojca Świętego do diecezji tarnowskiej została
powzięta 6 stycznia 1998 roku podczas konsekracji biskupa tarnowskiego
Wiktora Skworca w Rzymie. Przedstawiciele diecezji z księdzem biskupem na
czele wręczyli papieŜowi zaproszenie następującej treści:
„Umiłowany Ojcze Święty,
Duchowieństwo i wierni diecezji tarnowskiej wraz z całym Kościołem w Polsce
z utęsknieniem oczekują na przybycie Waszej Świątobliwości w roku 1999 do
Ojczyzny. Wśród wiernych Ŝywa jest pamięć Twej błogosławionej obecności na
147 Ze względu na zły stan zdrowia papieŜ nie celebrował Mszy świętej w Krakowie oraz nie przybył na Nieszpory do Gliwic.
85
tarnowskiej ziemi w 1987 roku. Po dziś dzień duchowieństwo i wierni naszej
diecezji dziękują Bogu i Tobie, Ojcze Święty, za dar beatyfikacji Karoliny
Kózkówny. […]. Oczekując na przybycie Waszej Świątobliwości do naszej
Ojczyzny, diecezja tarnowska bardzo pragnie, aby Ojciec Święty wyniósł do
grona Świętych patronkę ziemi tarnowskiej, błogosławioną Kingę. […]. Biskupi
wraz z całym duchowieństwem i lud diecezji tarnowskiej zwracają się z gorącą
prośbą o przybycie Waszej Świątobliwości do diecezji tarnowskiej i dokonanie
kanonizacji błogosławionej Kingi na terenie Sądecczyzny. O to samo proszą
Siostry Klaryski i liczne Zgromadzenia zakonne.[…]”.148
Podstawą zaproszenia był opublikowany Dekret Kongregacji ds. Świętych
o heroiczności cnót błogosławionej Kingi oraz przyjęta dokumentacja cudu
dokonanego za jej wstawiennictwem. Zaproszenie zostało poparte przez Władze
Samorządowe wszystkich Miast i Gmin Ziemi Sądeckiej, a papieŜ wyraŜając
zgodę polecił, aby kanonizacja dokonała się w Starym Sączu.149
ZbliŜającą się wizytę Ojca Świętego w Starym Sączu, ogłosił biskup
Wiktor Skworc w liście do diecezjan odczytanym w niedzielę 16 stycznia 1999
roku. Oto fragment listu: „Drodzy Diecezjanie! Zwracam się do Was, aby
podzielić się radością z zapowiedzi kolejnej pielgrzymki Ojca Świętego do
Ojczyzny.[…]. Radość nasza jest tym większa, Ŝe w czasie jej trwania Jan Paweł
II przybędzie po raz drugi do naszej diecezji. […]. Szczególną jednak radością
napełnia nas bliska juŜ perspektywa kanonizacji bł. Kingi, złączona z
nawiedzeniem przez Ojca Świętego Jana Pawła II Starego Sącza […], w środę 16
czerwca br.[…]. Odtąd, Kinga jako święta, będzie czczona nie tylko w Kościele
lokalnym, ale w całym Kościele powszechnym. […]. Trzeba bowiem wiedzieć,
Ŝe tylko w wyjątkowych sytuacjach kanonizacja odbywa się poza Watykanem.
Zatem kanonizacja bł. Kingi w Starym Sączu to wyraz szczególnej Ŝyczliwości
Ojca Świętego”.150
148 Sojka S., Przygotowanie diecezji tarnowskiej na przyjazd Ojca Świętego Jana Pawła II do Starego Sącza, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 62n. 149 Por. tamŜe. 150 Skworc W., Słowo pasterskie przed wizytą Ojca Świętego Jana Pawła II w Starym Sączu, Currenda 149, nr 1, styczeń-marzec 1999, s. 29n.
86
1. 2. śyciorys błogosławionej Kingi
Błogosławiona Kinga urodziła się w Esztergom, na Węgrzech 5 marca
1234 roku. Jej ojciec, król węgierski Bela IV, pochodził z dynastii Arpadów. W
królewskiej rodzinie z wielką troską pielęgnowano wiarę i tradycje
chrześcijańskie, czego owocem są liczni święci, którzy z niej wyszli: św. Stefan,
św. Emeryk, św. Władysław i św. ElŜbieta Turyńska – siostra Beli IV.
Matka Kingi, Maria, córka cesarza greckiego Teodora I Laskarisa, była
osobą szlachetną i poboŜną. W tym duchu wychowywała swoje dzieci.
Do 5 roku Ŝycia Kinga przebywała na dworze rodziców, prawdopodobnie
w Ostrzychomiu, gdzie była wychowywana w duchu chrześcijańskich zasad.
Lubiła się modlić i odznaczała się czułym sercem. W 1239 roku przybyła do
Polski, by poślubić dwunastoletniego Bolesława, księcia sandomierskiego.
MałŜeństwo było podyktowane głównie względami politycznymi. Biskup
krakowski Wiesław i panowie krakowscy w zawarciu tego związku widzieli kres
knowań Konrada Mazowieckiego, zmierzającego do pozbawienia tronu swego
bratanka Bolesława. TakŜe ojciec Kingi, władca Węgier, zdawał sobie sprawę z
tego, Ŝe jest to okazja utworzenia koalicji przeciw najazdom tatarskim, które
zagraŜały Węgrom jak i Polsce, rozbitej wówczas na dzielnice.
Zaręczyny Kingi z Bolesławem odbyły w Wojniczu w 1239 roku, zaś
właściwy akt zawarcia związku małŜeńskiego miał miejsce w Krakowie po 1246
roku, gdy Kinga osiągnęła dwunasty rok Ŝycia – taki był wówczas wymóg prawa
kanonicznego. TakŜe Bolesław Wstydliwy odzyskał wówczas ostatecznie
księstwo krakowskie.
Dalszy rozwój duchowy Kingi i jej przyszłego męŜa dokonywał się na
dworze w Sandomierzu pod okiem Grzymisławy, matki Bolesława i jej córki
Salomei, późniejszej klaryski. Na dworze często prowadzono rozmowy religijne,
czytano Pismo św. oraz Ŝywoty świętych, a na osobowość Kingi wpływała
rozmodlona i ascetyczna postać niewiast, z którymi obcowała na co dzień.
Oprócz formacji duchowej Kingi zatroszczono się takŜe o jej rozwój
intelektualny. Uczono jej czytania, pisania oraz historii królów węgierskich i
polskich.
87
W 1241 roku Bolesław z Kingą z obawy przed najazdem Tatarów opuścili
Sandomierz, szukając schronienia w Krakowie, a później na Węgrzech. Jednak tu
teŜ nie byli bezpieczni, gdyŜ Węgrzy nie powstrzymali ataku najeźdźcy.
Opuszczając Węgry, schronili się w zamku w Pieninach nad Dunajcem, a
następnie w klasztorze cystersów w Welehradzie na Morawach. W roku 1243,
gdy Tatarzy opuścili podbite terytoria, Kinga z Bolesławem powrócili do
Małopolski i zamieszkali w Nowym Korczynie.151
Kinga chętnie czytała Ŝywoty świętych, a szczególnie tych, którzy
poświęcili Bogu w ofierze swoje dziewictwo. Chcąc naśladować ich Ŝycie,
często pościła, aby w ten sposób wyprosić sobie łaskę wytrwania w swoich
postanowieniach. Od początku chciała ofiarować swoje dziewictwo Bogu, toteŜ
usilnie zabiegała o cnotę czystości dla siebie i dla swego męŜa. W dniu ślubu
poprosiła Bolesława, aby pierwszy rok przeŜyli w zupełnej czystości na cześć
Stwórcy świata. Bolesław chętnie wyraził zgodę a fakt ten objęli tajemnicą przed
bliskimi. Później Kinga po raz kolejny wystąpiła z prośbą, aby następny rok
dziewiczego małŜeństwa poświęcić na cześć Matki BoŜej. Zdecydowana postawa
Kingi doprowadziła do tego, Ŝe za zgodą swego męŜa złoŜyli śluby dozgonnej
czystości na ręce biskupa Prandoty. Od tego momentu Kinga mogła się
poświęcić modlitwom, uczynkom miłosierdzia a w konsekwencji przyjęła trzecią
regułę św. Franciszka i Ŝyła jeszcze przez 40 lat w dziewiczym małŜeństwie.152
Na duchowość Kingi wywarła wpływ postać św. Franciszka, oraz przykład
świętych, o których często rozmawiano na dworze królewskim. Z tym
bogactwem duchowym weszła Kinga w Ŝycie ksiąŜęce i małŜeńskie. Często się
modliła trwając na samotnych adoracjach przed Najświętszym Sakramentem,
rozwaŜając mękę i śmierć Chrystusa. Widziała potrzebę umartwiania swego ciała
i pokuty. Była przykładem dla panien dworskich, pociągając je swoim
postępowaniem do pracy nad sobą. Odznaczała się czułym sercem dla
151 Por. Gucwa J., Błogosławiona Kinga w rodzinie, w: Błogosławiona Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, red. Józef śukowicz, Kraków 1984, s. 5-8. 152 Por. Szwarga K., śyciorys błogosławionej Kingi, w: Błogosławiona Kinga, red. O. Joachim Roman Bar OFMConv, Warszawa 1989, s. 24-29.
88
potrzebujących i wykorzystywała kaŜdą okazję do dobrych uczynków. W ten
sposób okazywała swoją miłość do Chrystusa.153
Kinga wywarła swoim postępowaniem duŜy wpływ na sprawy polskie.
Była osobą dobrze wykształconą i wpływała na decyzje swego małŜonka. Dbała
o to, aby w swoich rządach przestrzegał zasad sprawiedliwości, brała w opiekę
polski lud wiejski chroniąc go przed wyzyskiem moŜnowładców. Przeznaczyła
środki pienięŜne swego posagu na prowadzenie wojny z Tatarami, odbudowę
miast, remont świątyń i klasztorów, wsparcie wiosek, pomoc w walce z wrogami
wewnętrznymi. Za wszelkie przejawy Ŝyczliwości Kingi, Bolesław na mocy
przywileju z 1257 roku ofiarował jej na własność ziemię sądecką.
Na otrzymanej ziemi, Kinga ufundowała dwa klasztory (dla braci
franciszkanów i sióstr franciszkanek), mieszkańcom dała liczne przywileje,
powołała sołectwa, erygowała parafie, dbała o rozwój miast i wsi. Ze szczególną
troską pielęgnowała język i kulturę polską.
Po najeździe Tatarów udała się do swojego ojca na Węgry w celu
uzyskania pomocy dla spustoszonego kraju. Za jego zgodą transportowano sól do
Polski oraz sprowadzono węgierskich górników, którzy w 1251 roku natrafili na
pierwsze pokłady soli w Bochni. Tym gestem Kinga, obok św. Barbary, zdobyła
sobie miano patronki górników.
Kinga z pomocą męŜa i poparciem bpa Prandoty zabiegała w Rzymie o
kanonizację św. Stanisława. W wyniku ich starań, papieŜ Innocenty IV, w dniu 8
września 1253 roku w AsyŜu, ogłosił Stanisława świętym, a uroczystości
kanonizacyjne w Polsce odbyły się rok później 8 maja na krakowskich Błoniach.
W uroczystości kanonizacyjnej obok innych znaczących postaci, udział wzięła
Kinga. Wtedy zostało zrealizowane jej pragnienie, by sprawa kanonizacji św.
Stanisława dokonała się za jej Ŝycia.154
10 grudnia 1279 roku zmarł jej mąŜ Bolesław. Wtedy wstąpiła do
klasztoru, który sama ufundowała. Była prostą zakonnicą spełniającą róŜne
153 Por. Mik M. A., Duchowość błogosławionej Kingi, w: Błogosławiona Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, dz. cyt., s. 9-13. 154 Por. Nowak A., Błogosławiona Kinga a sprawy polskie, w: Błogosławiona Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, dz. cyt, s. 14-19.
89
posługi często powtarzając: „Przychodzę, aby słuŜyć. Zapomnijcie, kim byłam.
Zgromadzenie liczy jedynie o jedną siostrę więcej”.155 W starosądeckim
klasztorze Kinga pozostała do końca Ŝycia. Zmarła 24 lipca 1292 roku. Zwłoki
jej pochowano pod posadzką kaplicy klasztornej.
1. 3. Znaczenie klasztoru Panien Klarysek dla Ziemi Sądeckiej
Historia zgromadzenia sióstr klarysek sięga XIII wieku. Zgromadzenie
powstało 28 marca 1211 roku z inicjatywy św. Klary. Reguła dla zakonu została
zatwierdzona przez papieŜa Urbana IV 18 października 1263 roku. W Polsce
początek zgromadzenia datuje się na rok 1245. Pierwszy klasztor powstał w
Zawichoście, ufundowany przez Bolesława Wstydliwego. W roku 1280 z
inicjatywy Kingi, Ŝony Bolesława, powstał klasztor w Starym Sączu. Do czasu
rozbiorów istniało ich na terenie Polski osiem, jednak na skutek kasaty
klasztorów kontemplacyjnych, przetrwały tylko dwa: w Krakowie (przeniesiony
ze Skały w 1316 roku) i w Starym Sączu. Pierwszą polską klaryską była bł.
Salomea, zaś pierwszą świętą – Kinga.156
Klasztor klarysek w Starym Sączu ma wiele zasług dla kultury polskiej, a
szczególnie dla religijności regionu. Źródła podają, iŜ w tym klasztorze juŜ w
XIII wieku powstały pierwsze pieśni w języku polskim, a takŜe dokonano
przekładu psałterza.157
W 1901 roku A. Brückner wysunął hipotezę, iŜ w starosądeckim
klasztorze powstała najstarsza pieśń polska Bogurodzica. W swoich poglądach
posunął się jeszcze dalej twierdząc, iŜ autorem tekstu i melodii był kapelan
Kingi, franciszkanin Boguchwał. Hipotezę tę porzucił jednak, dzieląc
przekonanie innych badaczy, Ŝe pieśń ta powstała w XIII w.
Autorem hipotezy sformułowanej w 1903 roku, Ŝe Bogurodzica powstała
w XIII w. jest Antoni Poliński. Jego zdaniem autorem miał być Albert Wielki,
zaś polski przekład z oryginału łacińskiego przypisał arcybiskupowi
Bogumiłowi. Inne stanowisko w tej sprawie zajęli W. Bruchnalski (1904 r.)i K.
155 TamŜe, s. 16. 156 Por. Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce, Warszawa 2002, s. 247n. 157 Por. Adamek Z., Znaczenie błogosławionej Kingi i starosądeckiego klasztoru dla rozwoju kultury polskiej, w: Błogosławiona Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, dz. cyt., s. 20.
90
Heck. Pierwszy twierdził, iŜ Bogurodzica powstała w latach 1343 – 50, drugi nie
określił konkretnego przedziału czasowego, ale sugerował, iŜ Bogurodzica
powstała w XIV w. Zwrot w chronologii Bogurodzicy, kiedy ponownie zaczęto
datować powstanie pieśni na wiek XIII nastąpił w 1909 roku. Wysunięta
hipoteza przez K. T. Wierzbowskiego, w myśl, której pierwsza zwrotka
Bogurodzicy jest autorstwa św. Jacka OdrowąŜa z lat 20-tych XIII w., znalazła
wielu zwolenników. W swoich pracach hołdowali jej A. Chybiński, J. Łoś, Z.
Jachimecki, H. Feicht, J. Birkenmajer, a dopiero J. KrzyŜanowski zaczął datować
Bogurodzicę na wiek XIV158. […]Sama historia badań nad Bogurodzicą – jak
pisał J. M. Chomiński – reprezentuje […] niezwykle ciekawy i róŜnorodny
materiał, co potwierdza słuszność dopatrywania się w tym zabytku wyjątkowej
roli w dziejach polskiej kultury”159.
Jak się okazuje, związanie powstania Bogurodzicy z klasztorem
starosądeckim, w świetle wyników badań, jest nie do utrzymania.
Klasztor był jednak w tym czasie ośrodkiem kulturowego oddziaływania
na cały region. Dotyczyło to równieŜ kultury muzycznej. W klasztorze klarysek
dbano o naleŜyte wykształcenie sióstr oraz o odpowiednią kulturę muzyczną. W
tym celu sprowadzano do klasztoru wybitnych nauczycieli i wiele wartościowych
dzieł muzycznych, głównie z Węgier i z Niemiec. Z Niemiec sprowadzono takŜe
instrumenty muzyczne. Na zaproszenie sióstr klarysek przybywali do Starego
Sącza muzycy z Krakowa i ze Słowacji. Dowodem wysokiej kultury muzycznej
klasztoru jest odkryty pierwszy znany w Polsce czterogłosowy utwór muzyczny,
Omnia beneficia (Wszystkie dobrodziejstwa…), datowany na rok około 1300.160
Utwór ten, czterogłosowy konduktus, naleŜy do najcenniejszych spośród innych
odnalezionych w starosądeckim klasztorze. Dzięki niemu uległ zmianie
ówczesny pogląd o początkach muzyki wielogłosowej w Polsce.161 Inne odkrycia
(fragmenty dwugłosowych motetów łacińskich wywodzących się z Magnus
Liber Organi Szkoły Notre – Dame), zrekonstruowane przez profesora
158 Por. Chomiński J. M., Wilkowska-Chomińska K., Historia muzyki polskiej cz.I, Kraków 1995, s. 35. 159 TamŜe, s. 34. 160 Por. Adamek Z., Znaczenie błogosławionej Kingi…, dz. cyt., s. 22. 161 Por. Kusiek J., Omnia beneficia…czyli starosądeckie festiwale muzyki dawnej, Kraków 1986, s. 5.
91
Mirosława Perza są repliką znanych kodeksów przechowywanych we Florencji i
Wolfenbüttel. Profesor Perz twierdził, Ŝe rękopis ten został sprowadzony do
klasztoru w II połowie XIII w., prawdopodobnie z Francji przez bł. Kingę –
miłośniczkę muzyki. PoniewaŜ dla czterogłosowego konduktusu Omnia
beneficia nie stwierdzono zagranicznego odpowiednika, przyjęto, Ŝe istnieje
prawdopodobieństwo, iŜ powstał on w Starym Sączu; zatem jest najstarszym
zabytkiem polskiej muzyki wielogłosowej.162 Starosądeckie, średniowieczne
polyphonica – jak ujął to Mirosław Perz – „pozwalają przesunąć granicę zasięgu
czynnej znajomości techniki i repertuaru paryskiej Szkoły Notre – Dame (jak i
ogólnoeuropejskiej umiejętności wielogłosowej improwizacji chorałowej) daleko
na wschód, włączają w jej terytorium monarchię Piastów, rzutują takŜe na Węgry
i Czechy, gdzie – jak dotychczas – domyślano się obecności tej sztuki, jednak li
tylko na podstawie niejasnych i lakonicznych wzmianek kronikarskich i
literackich; pergaminowe fragmenty znalezione w klasztorze klarysek
dostarczają więc świadectw ambitnej, pełnoprawnej obecności Polski w rozwoju
europejskiej, średniowiecznej sztuki muzycznej”.163
Siostry klaryski miały wielkie zasługi w krzewieniu oświaty. Przyjmowały
dziewczęta na wychowanie, uczyły je czytania, pisania, wykonywania
najrozmaitszych robót kobiecych, śpiewu oraz gry na instrumentach. Od samego
początku wprowadzano je w Ŝycie liturgiczne zgromadzenia (wykonywały
pieśni, litanie, nieszpory), co przyczyniło się do podniesienia religijności
regionu.164
W latach 1821 – 1938 na polecenie władz austriackich siostry prowadziły
szkołę dla dziewcząt, którą z kolei przejął zarząd miasta.165
Siostry nie szczędziły wysiłku, by zadbać o wystrój i piękno świątyni.
Sprowadziły do Starego Sącza wybitnych rzeźbiarzy, malarzy oraz architektów,
których dzieła moŜna podziwiać do dnia dzisiejszego. Ponadto klasztor ocalił
162 Por. tamŜe, s. 19. 163 TamŜe, s. 20. 164 Por. Adamek Z., Znaczenie błogosławionej Kingi…, dz. cyt., s. 22. 165 Por. Banach R., Siedemsetletnie dzieje klasztoru klarysek w Starym Sączu, w: Błogosławiona Kinga i jej klasztor w Starym Sączu, dz. cyt., s. 48.
92
wiele pamiątek kultury narodowej, które troskliwie przechowywał i chronił przed
zniszczeniem.166
W swej historii zgromadzenie klarysek napotykało na wiele przeciwności
takich jak: najazdy tatarskie, „potop” szwedzki, konfederację barską, rozbiory,
które zagraŜały jego istnieniu. W roku 1782 na mocy pisma cesarza Józefa II
skonfiskowano w klasztorze kosztowności kościelne a wśród nich relikwie
błogosławionej Kingi. Siostry miały opuścić klasztor. PoniewaŜ stawiały opór
pozwolono im przebywać w klasztorze do śmierci, nowicjat zaś zamknięto.
Nadzieją na istnienie klasztoru był zwrot relikwii błogosławionej Kingi 5
listopada 1784 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia odprawiono uroczyste
naboŜeństwo, a wśród sióstr i ludności regionu wzrosła nadzieja, iŜ Kinga będzie
czuwać nad swoją fundacją. Nowicjat otwarto dopiero 31 maja 1811 roku za
cesarza Franciszka. Dzień ten obchodzono uroczyście, a od tego pamiętnego
wydarzenia, co roku 31 maja siostry przeŜywają dzień dziękczynienia za ocalenie
zgromadzenia.167
Kolejne lata niepowodzeń przeŜywał klasztor po roku 1950, w okresie
komunizmu. Zabrano wówczas siostrom wszelką własność, w tym środki
gromadzone na kanonizację błogosławionej Kingi, a w 1962 roku, zabudowania
klasztorne. Krzywdzące zarządzenie zostało cofnięte na wniosek wielu
wpływowych osób zaangaŜowanych w tę sprawę na czele z wojewódzkim
konserwatorem zabytków.168
Podsumowując znaczenie klasztoru starosądeckiego dla kultury narodu i
religijności regionu warto przytoczyć fragment przemówienia ks. prymasa
kardynała Stefana Wyszyńskiego w Starym Sączu u grobu błogosławionej Kingi
w czasie uroczystości milenijnych 24 lipca 1966 roku. Zakony to „koleby
apostołów i nauczycieli wiary, nosiciele kultury Ŝycia codziennego i pracy rolnej,
mistrzowie sztuki budowlanej, pionierzy oświaty i szpitalnictwa oraz opieki
społecznej, a przede wszystkim przykłady Ŝycia ofiarnego dla wyŜszych i
wspanialszych rzeczy.[…]. śyjąc wśród nas budzą świadomość wyŜszej drogi…
166 Por. Adamek Z., Znaczenie błogosławionej Kingi…, dz. cyt., s. 22. 167 Por. Banach R., Siedemsetletnie dzieje klasztoru…, dz. cyt., s. 47. 168 Por. tamŜe, s. 49.
93
Stąd i dzisiaj, aby nas pobudzać do miłości braci, aby nas wyzwalać z
samolubstwa i skłaniać do ochotnego dzielenia się kawałkiem chleba, potrzeba
szczytnych ideałów i przykładu tych, którzy umieją się wyrzekać”.169
1. 4. Przebieg procesu kanonizacyjnego błogosławionej Kingi
Kinga swoją troską o naród zyskała popularność. Naród czcił ją za Ŝycia, a
po śmierci otoczył czcią jej doczesne szczątki. Świadectwem tego były liczne
pielgrzymki, które przybywały do jej grobu, aby za jej wstawiennictwem
wypraszać potrzebne łaski. W związku z wzrastającym kultem rozpoczęto
starania o wyniesienie Jej na ołtarze.
Wstępny proces informacyjny rozpoczął się w 1628 roku na polecenie
papieŜa Urbana VIII, jednak zdaniem Kongregacji Obrzędów z 1650 roku,
niewystarczające były protokoły sporządzone z pracy komisji i przesłuchań
świadków. Kolejny proces został rozpoczęty na polecenie papieŜa Innocentego
IX w 1683 roku. W wyniku ponownie przeprowadzonych badań nad źródłami
historycznymi, wszelkimi przejawami kultu oraz przesłuchaniu blisko 400
świadków, Kongregacja Obrzędów zatwierdziła odwieczność kultu Kingi 10
czerwca 1690 roku. Decyzję potwierdził papieŜ Aleksander VIII ogłaszając
Kingę błogosławioną. Dzień 24 lipca kaŜdego roku ogłoszono dniem
poświęconym jej czci. 31 sierpnia 1715 roku papieŜ Benedykt XIII przyznał bł.
Kindze tytuł patronki Polski i Litwy.170
W związku ciągłym rozwojem kultu, nowymi łaskami otrzymanymi za
wstawiennictwem bł. Kingi postanowiono wszcząć starania o jej kanonizację.
Staraniem ówczesnej ksieni sióstr klarysek starosądeckich Matki Teresy
Stadnickiej, w roku 1733 mianowano dwóch prokuratorów sprawy
kanonizacyjnej w Rzymie, kapłanów Robertsona i Jana Franchelucci. Formalny
proces kanonizacyjny po zbadaniu akt przez Kongregację Obrzędów rozpoczął
się 7 sierpnia 1742 roku, zaś jego przeprowadzenie powierzono biskupowi
krakowskiemu Janowi Aleksandrowi kard. Lipskiemu. Zgodnie z poleceniem
kard. Lipskiego dalszym przeprowadzeniem procesu zajął się oficjał generalny
169 TamŜe, s. 49n. 170 Por. Szwarga K., śyciorys błogosławionej Kingi, w: Błogosławiona Kinga, dz. cyt., s. 50-52.
94
krakowski i opat wąchocki ks. Michał z Granowa Wodzicki. Poszczególne
stanowiska w tej sprawie reprezentowały następujące osoby: ks. Michał Awedyk,
kanonik kolegiaty starosądeckiej, który pełnił funkcję prokuratora ze strony
sióstr klarysek w Starym Sączu; ks. Stanisław Czekayski – sekretarz.
Przesłuchanie świadków oraz zgromadzenie dokumentacji do roku 1744, dało
podstawę do zakończenia procesu w roku 1749. Akta procesu zatwierdził
ówczesny biskup krakowski Andrzej Załuski. Ostateczna dokumentacja została
sporządzona przez oficjała sądu biskupiego ks. Marcina śeromskiego i
dostarczona do Rzymu przez ks. kan. Łopackiego. Po analizie przedstawionych
akt, Kongregacja Obrzędów uznała, iŜ zgromadzone materiały są
niewystarczające, toteŜ rozpatrując wniosek biskupów krakowskich, Załuskiego
a następnie Sołtyka, udzieliła, aŜ trzy razy trzyletniego terminu w celu
uzupełnienia potrzebnych dokumentów. Gromadzono je w latach 1749 – 1762.
Jednak do kanonizacji nie doszło z przyczyn politycznych (konfederacja barska, I
rozbiór Polski).171
Kolejne starania o kanonizację podjęto w 1883 roku. Sprawą zajął się
ówczesny biskup tarnowski Józef Alojzy Pukalski na wniosek sióstr klarysek
starosądeckich. Skierował pismo do Kongregacji Obrzędów o rychłą kanonizację
oraz wystosował list do diecezjan w sprawie gromadzenia środków potrzebnych
do jej przeprowadzenia. Myśl o kanonizacji została podjęta przez jego następcę
bpa Ignacego Łobosa. Biskup Łobos dołoŜył wszelkich starań, aby kanonizacja
została przyspieszona. Wraz z kard. Albinem Dunajewskim na wniosek
Generalnego Postulatora O. Oliviera słał listy postulacyjne do Rzymu. Do
sprawy kanonizacji powrócono dzięki poparciu papieŜa Piusa X, jednak
wyraźnie określono, Ŝe jest to kontynuacja dawnego procesu. Nowym
Postulatorem został mianowany O. Marian Sobolewski OFMConv, zaś jego
następcą był O. Peregryn Haczela OFMConv. Mimo tych starań proces
kanonizacyjny nie został zakończony, przerwany wybuchem pierwszej wojny
światowej.172
171 Por. Borkiewicz I., Proces kanonizacyjny błogosławionej Kingi, Currenda 146, nr 3, lipiec-wrzesień 1996, s. 361. 172 Por. tamŜe, s. 362.
95
Po zakończeniu wojny sprawą kanonizacji na prośbę sióstr klarysek zajął
się Prymas kard. August Hlond, który interweniował w tej sprawie u Stolicy
Apostolskiej. Ówczesny biskup tarnowski Franciszek Lisowski polecił nowemu
Postulatorowi O. Wojciechowi Topolińskiemu sprawę kanonizacji. Ten zwrócił
się do biskupów Polski, Węgier i Czechosłowacji celem przeprowadzenia
ankiety oceniającej aktualny i dawny kult bł. Kingi. W pracach wspomagał go na
terenie Polski i diecezji tarnowskiej wicepostulator sprawy, ks. Jan Pabis. Jednak
i tym razem sprawa kanonizacji nie została pomyślnie przeprowadzona do końca,
gdyŜ wybuchła II wojna światowa. Po wojnie nie wszczęto procesu na nowo,
poniewaŜ kontakt z Rzymem był utrudniony wrogością władz PRL wobec
Kościoła.173
Dalsze starania – juŜ w latach sześćdziesiątych XX w. – o
przeprowadzenie procesu podjął biskup tarnowski Jerzy Ablewicz, który
nawiązał kontakt z Postulatorem Generalnym O. Antonim Ricciardi w
Watykanie. Ten z kolei w imieniu bpa Ablewicza, wystąpił wprost do Ojca
Świętego Pawła VI, aby Komisja Historyczna podjęła badanie Ŝycia i cnót bł.
Kingi, by mogła dojść do skutku sprawa kanonizacji. Wicepostulatorem sprawy
został mianowany ks. dr Jan Caliński, który gromadził potrzebne dokumenty.
Biskup Ablewicz od samego początku dbał o to, by przy kaŜdej okazji
oŜywiać kult do bł. Kingi. Czynił to przede wszystkim poprzez listy pasterskie
do diecezjan, w których wskazywał na jej duchową sylwetkę oraz aktualność Jej
postaci w ówczesnych czasach. Ponadto dokonał uroczystego oddania diecezji
tarnowskiej Jej wstawiennictwu. W dniu 12 IV 1966 r. powołał Komisję
Historyczną, w skład której weszli: ks. prof. Bolesław Przybyszewski, O.
Joachim Bar OFMConv, ks. prof. Bolesław Kumor.174
Komisja Historyczna przygotowywała dokumenty dla Kongregacji.
Pomiędzy Komisją Historyczną a Kongregacją pośredniczył O. Eugeniusz
Reczek TJ. Pierwsze spotkanie robocze Komisji Historycznej odbyło się 7 V
1966 roku w Tarnowie. Na spotkaniu członkowie Komisji podzielili między
173 Por. tamŜe, s. 363. 174 Por. tamŜe, s. 364.
96
siebie pracę oraz ustalili, iŜ istnieje potrzeba zebrania wszystkich dokumentów
dotyczących świętości cnót, Ŝycia i kultu bł. Kingi od roku 1292. Kolejne
posiedzenie Komisji odbyło się 12 X 1967 roku w Starym Sączu w klasztorze
sióstr klarysek, gdzie powzięto kolejne uchwały dotyczące zwrotu aktu procesu
kanonizacyjnego kurii tarnowskiej przez O. Riccardi’ego, przetłumaczenia na
język polski dzieła ks. Ludwika Kowalskiego śywot bł. Kingi i dzieje jej kultu,
uporządkowania wszystkich akt procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego,
które znajdowały się w Polsce i Rzymie, sporządzenia biografii bł. Kingi.175
Pomimo starań ze strony biskupa Ablewicza, który wystosował list
postulacyjny do Stolicy Apostolskiej z prośbą o przyspieszenie kanonizacji i
wpłynął na Konferencję Episkopatu Polski do tego stopnia, iŜ ta skierowała list
postulacyjny do Pawła VI z prośbą o kanonizację przedstawiając racje i poŜytek,
jaki poprzez kanonizację odniesie Kościół w Polsce, – kanonizacja nie mogła
dojść do skutku. Przyczyną był brak konkretnych materiałów źródłowych, które
mogłyby posłuŜyć za podstawę kanonizacji.176
W 1990 roku bp Jerzy Ablewicz zdając sobie sprawę, iŜ zamieszkanie
członków Komisji w róŜnych częściach Polski, a takŜe ich rozliczne zajęcia
dydaktyczne i naukowe nie będą sprzyjać podjętym celom, sprawę kanonizacji
polecił ojcom franciszkanom, którzy doprowadzili ją do końca. Obowiązki
Postulatora Generalnego pełnił O. AmbroŜy Sanna OFMConv, zaś obowiązki
wicepostulatora na terenie diecezji tarnowskiej i całej Polski powierzono O.
Izydorowi Borkiewiczowi OFMConv. Wicepostulator od samego początku
gromadził skrzętnie wszelkie informacje, przeprowadzając kwerendę w
Archiwach zakonnych, diecezjalnych, państwowych i w bibliotekach.
Arcybiskupowi Jerzemu Ablewiczowi nie było jednak dane doprowadzić sprawy
kanonizacji do końca; 31 marca 1990 roku zmarł. Starania o kanonizację podjął
nowy rządca diecezji tarnowskiej, bp Józef śyciński.
W dniu 20 VIII 1993 roku bp śyciński powołał nową Komisję
Historyczną, gdyŜ poprzednia zakończyła swoją działalność w roku 1968.
175 Por. tamŜe, s. 365. 176 Por. tamŜe, s. 366.
97
Nowopowstałą Komisję reprezentowało 6 osób: ks. dr Władysław Kostrzewa, ks.
dr Kazimierz Szwarga, ks. dr Adam Nowak, ks. dr Ryszard Banach, ks. dr
Henryk Kościsz, O. Izydor Borkiewicz OFMConv. Zadaniem Komisji była
ocena zebranych materiałów dostarczonych przez wicepostulatora. Pierwsze
spotkanie robocze odbyło się 5 X 1993 roku. Na sesjach wicepostulator
informował o dotychczasowej pracy związanej z poszukiwaniem dokumentów
dotyczących Ŝycia, cnót oraz kultu bł. Kingi. Komisja po zapoznaniu się ze
zgromadzonym materiałem prowadziła dyskusje i wskazywała na potrzebę
uzupełnień, jeŜeli zachodziła taka konieczność. Swoją działalność zakończyła 26
V 1994 roku, oświadczając, iŜ zgromadzone dokumenty posiadają wiarygodność
a stwierdzone fakty znajdują potwierdzenie w źródłach historycznych.177
Ostatnia sesja odbyła się w 1994 roku pod przewodnictwem biskupa
tarnowskiego Józefa śycińskiego. W czasie sesji wszyscy zebrani złoŜyli
przysięgę, iŜ dopełnili swoich zadań sumiennie. Akta sprawy, opieczętowane i
zalakowane 27 lipca 1994 roku w Starym Sączu, zostały powierzone
wiecepostulatorowi sprawy, aby przesłał je Kongregacji ds. Świętych w
Rzymie.178
Ostatnim etapem starań zmierzających do kanonizacji bł. Kingi było
przeprowadzenie procesu w sprawie cudu dokonanego za Jej przyczyną. W tym
celu biskup śyciński powołał specjalną Komisję w następującym składzie: ks. dr
Edward Gabryel – Delegat Biskupa, ks. dr Adam Kokoszka – Promotor
Sprawiedliwości, s. Maria Świerkula – Notariusz Procesu. Pierwsze spotkanie
odbyło się w Tarnowie 12 II 1994 roku w kaplicy biskupa tarnowskiego zaś
kolejne odbywały się w klasztorze sióstr klarysek w Starym Sączu.179
Komisja przeprowadziła proces w sprawie domniemanego cudu za
wstawiennictwem bł. Kingi. Osobą cudownie uzdrowioną (z posocznicy), był
prof. dr hab. Marian Starczewski, pochodzący ze Starego Sącza; pracownik
Politechniki Śląskiej w Katowicach. W celu stwierdzenia cudu, przesłuchano
wielu świadków, a z ich relacji wynikało, iŜ chory zaczął wracać do zdrowia po
177 Por. tamŜe, s. 367n. 178 Por. tamŜe, s. 372. 179 Por. tamŜe, s. 373.
98
spoŜyciu wody ze źródełka bł. Kingi. Relacje zostały potwierdzone opinią
biegłych lekarzy, którzy stwierdzili, iŜ pacjent w niewytłumaczalny sposób
wraca do zdrowia. W ten sposób akta procesowe w sprawie cudu uzyskanego za
wstawiennictwem bł. Kingi zostały uzupełnione dokumentacją medyczną.180
Ostatnie spotkanie robocze Komisji odbyło się 24 III 1994 roku, na
którym doszło do publikacji akt. Następnie sporządzono ich transumpt, który
uzupełniono opinią trzech biegłych lekarzy, a takŜe przetłumaczono na język
włoski i przekazano Kongregacji ds. Świętych w Rzymie. Swoją pracę Komisja
zakończyła na uroczystej sesji pod przewodnictwem biskupa Józefa śycińskiego
26 V 1994 roku w gmachu kurii diecezjalnej w Tarnowie.181 Na podstawie akt
dostarczonych Kongregacji ds. Świętych w Rzymie, staraniem O. Christophoro
Bove’a, O. Zbigniewa Sucheckiego i O. Ambrogio Sanno w 1996 roku
zredagowano pozycję w języku włoskim dotyczącą heroiczności cnót bł. Kingi, a
takŜe pozycję dokumentującą cudowne uzdrowienie za Jej przyczyną. Dekret o
heroiczności cnót bł. Kingi został ogłoszony 3 lipca 1998 roku, zaś 12 lutego
1999 roku orzeczono cudowne uzdrowienie za Jej wstawiennictwem.182
2. Harmonogram przygotowań do wizyty
KaŜda wizyta Ojca Świętego w Ojczyźnie związana jest z niezwykłym
napływem pielgrzymów do miejsc spotkania z papieŜem. Przybywają z róŜnych
części Polski, a nawet spoza jej granic. Wizyta ma szczególne znaczenie dla
diecezji, do której papieŜ przybywa. Szeroko zakrojone przygotowania, które się
podejmuje moŜna rozpatrywać w dwóch płaszczyznach: duchowej i zewnętrzno
– organizacyjnej.
Na pierwszym spotkaniu organizacyjnym w Starym Sączu w biskup
tarnowski Wiktor Skworc zwrócił uwagę na duszpasterski i duchowy wymiar
wizyty. Apelował do uczestników spotkania, aby dni poprzedzające wizytę były
180 Na podstawie informacji uzyskanych od ks. dr. Edwarda Gabryela, członka Komisji, dn. 26 kwietnia 2004 roku. 181 Por. Borkiewicz I., Proces kanonizacyjny…, dz. cyt., s. 373. 182 Por. Banach R., Proces kanonizacyjny błogosławionej Kingi, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 61.
99
naznaczone modlitwą i duchowym przygotowaniem na przyjęcie przesłania,
które pozostawi Ojciec Święty. Szczególne miejsce w duchowym przygotowaniu
do wizyty papieŜa zajmują listy pasterskie biskupa tarnowskiego. Odczytywane
były we wszystkich kościołach diecezji w okresie 5 miesięcy poprzedzających
wizytę, w kaŜdą trzecią niedzielę miesiąca, od 16 stycznia 1999 r. do 24 maja
1999 roku.
2. 1. Listy pasterskie biskupa Wiktora Skworca do wiernych diecezji
We wszystkich 5 listach pasterskich do diecezjan, bp Wiktor Skworc
zwracał uwagę na konkretne płaszczyzny Ŝycia osobistego i społecznego, które w
związku z zapowiedzianą wizytą domagają się zmiany i uporządkowania.
Szczególny nacisk połoŜył na kulturę słowa i języka, przebaczenie, pojednanie z
Bogiem i ludźmi, trzeźwość, naleŜyte świętowanie niedzieli oraz naśladowanie
Ŝycia świętych i błogosławionych. Swój apel ponawiał biskup w listach do Osób
konsekrowanych, do Chorych, do Kapłanów, do MłodzieŜy.
Pierwszy list zatytułowany „Słowo Pasterskie Biskupa Tarnowskiego
przed wizytą Ojca Świętego Jana Pawła II w Starym Sączu”183 odczytany był w
niedzielę 16 stycznia 1999 roku.
W liście biskup wyraził swoją radość ze zbliŜającej się pielgrzymki Ojca
Świętego do Ojczyzny, która swoim zasięgiem obejmie takŜe diecezję
tarnowską. Oznajmił, Ŝe podczas tej pielgrzymki papieŜ wyniesie na ołtarze 108
męczenników z okresu II wojny światowej, w tym takŜe 4 osoby z diecezji
tarnowskiej. Szczególną jednak radością dla biskupa był fakt, iŜ podczas tej
pielgrzymki błogosławiona Kinga zostanie ogłoszona świętą. Kanonizacja miała
się dokonać w Starym Sączu.
Celem listu było przygotowanie wiernych diecezji na godne przeŜycie
wizyty papieŜa. „Apostolską wizytę Jana Pawła II w Starym Sączu i kanonizacje
Ksieni Starosądeckiej – Kingi – pisał biskup – przyjmujemy z wdzięcznością
jako dar BoŜej Opatrzności, ale jednocześnie teŜ jako wezwanie. W tej sytuacji
obowiązkiem kaŜdego diecezjanina, duchownych i wiernych świeckich, jest jak
183 Skworc W., Słowo pasterskie …, Currenda 149, nr 1, styczeń-marzec 1999, s. 29-33.
100
najlepsze przygotowanie się na przyjęcie „Piotra naszych czasów” i na przeŜycie
kanonizacji bł. Kingi”.
Biskup wskazał konkretne płaszczyzny Ŝycia duchowego domagające się
zmiany; wzywał, aby kaŜdy podjął trud pracy nad sobą, celem wyzbycia się
wszystkiego, co sprzeciwia się godności ludzkiej i chrześcijańskiemu powołaniu.
Szczególny jednak nacisk połoŜył na kulturę słowa i języka. Przypomniał
wartość wypowiadanego słowa, które powinno słuŜyć przede wszystkim w
nawiązywaniu wspólnoty z innymi ludźmi, komunikacji, porozumieniu,
zrozumieniu, prawdzie oraz pięknu.
Powołując się na postać bł. Kingi „orędowniczki kultury” wezwał do
rachunku sumienia, co do wypowiadanego słowa. Trzeba ze swego słownika
usunąć nieodpowiednie słowa. Są one zaprzeczeniem elementarnej kultury –
wzywał biskup. Ponadto podkreślił, i Ŝ Ŝadna okoliczność nie usprawiedliwia
uŜywania nieodpowiednich słów.
Biskup zapewnił, Ŝe praca nad kulturą i wypowiadanym słowem osiągnie
swój cel, jeŜeli zmieni się wnętrze człowieka. „Wystarczy zmiana serca
człowieka, zmiana w kaŜdym z nas, abyśmy wypowiadali się słowem godnym
człowieka ochrzczonego, słowem pięknym i czystym” – pisał biskup.
Zachowanie odpowiedniej kultury języka słuŜyć będzie wprowadzaniu atmosfery
pokoju w Ŝyciu osobistym, rodzinnym i zawodowym, a takŜe przyczyni się do
godnego przygotowania na spotkanie z Ojcem Świętym.
List biskupa tarnowskiego Wiktora Skworca do Osób Konsekrowanych184,
został odczytany w Święto Ofiarowania Pańskiego 1999 r. Biskup przywołał
słowa Ojca Świętego wypowiedziane w adhortacji apostolskiej Vita consecrata:
„W naszym świecie, gdzie ślady Boga wydają się często zatarte, pilnie potrzebne
jest zdecydowane świadectwo prorockie osób konsekrowanych[…]”. Podkreślił
w ten sposób wartość Ŝycia konsekrowanego. Zwrócił uwagę na znaczenie
modlitwy, czuwania, ofiarnej słuŜby oraz odwaŜnego świadectwa, które są
szczególnie cenne w Roku Boga Ojca, a takŜe w czasie przygotowania na
spotkanie z Ojcem Świętym w Starym Sączu.
184 Skworc W., List do Osób Konsekrowanych, Currenda 149, nr 1, styczeń – marzec 1999, s. 39-40.
101
Wyrazy uznania skierował do tych, którzy podjęli inicjatywę modlitwy
róŜańcowej w intencji pielgrzymki. Zachęcił, aby modlitwie towarzyszyły
uczynki pokutne, ofiarowana praca, słuŜba i apostolstwo. Szczególny apel
skierował do Sióstr i Braci Zakonnych w starszym wieku i chorych, aby swoje
cierpienia, modlitwy i choroby a takŜe krzyŜ samotności ofiarowali w intencji
Ojca Świętego i Kościoła Tarnowskiego, by Kościół Tarnowski przygotował się
naleŜycie do wizyty oraz przyjęcia apostolskiego przesłania papieŜa.
Swój apel o naleŜyte przygotowanie do wizyty ponowił biskup tarnowski
Wiktor Skworc w Liście do Chorych185 z okazji VII Światowego Dnia Chorego,
11 lutego 1999 roku, w którym przybliŜył sens i wartość ludzkiego cierpienia.
Biskup podkreślił, i Ŝ cierpienie jest szczególną łaską, gdyŜ poprzez cierpienie
człowiek moŜe się wewnętrznie przybliŜyć do Chrystusa; w nim (w cierpieniu)
moŜe stać się nowym człowiekiem. W refleksji nad cierpieniem, przytoczył
znamienne słowa Ojca Świętego: „Jezus nauczył człowieka świadczyć dobro
cierpieniem”. Powołując się na te słowa zachęcił chorych i cierpiących, aby
ofiarowali swoje cierpienia w intencji owocnego przeŜycia wizyty Ojca Świętego
w diecezji tarnowskiej. „Proszę Was, Chorzy i Cierpiący, - pisał biskup – abyście
świadczyli dobro cierpieniem; bólem, bezsilnością i utrudzeniem […]. […]
polecajcie Bogu osobę Ojca Świętego, Jego posługę, a takŜe wszystkich
wiernych, szczególnie tych, którzy przeŜywają trudności w wierze. Niech dobro,
rodzące się z ofiarowanego Chrystusowi cierpienia, wspiera diecezję tarnowską
w jej przygotowaniach do wizyty Ojca Świętego i wytworzy właściwy klimat do
spotkania z Janem Pawłem II na Ziemi Starosądeckiej”.
Zwrócił się takŜe do tych, którzy swoją pracą niosą pomoc chorym i
cierpiącym: lekarzy, pielęgniarek, salowych, bliskich z rodziny, itp. Wszystkim
podziękował, kierując wyrazy uznania pod adresem tych, którzy „mając na
względzie dobro chorych, mimo trudności, wykonują swoje obowiązki, słuŜą
chorym i nie podejmują działań naruszających elementarny ład społeczny”.
Kolejną płaszczyznę duchową wymagającą zmiany i uporządkowania w
związku ze zbliŜającą się wizytą papieŜa, biskup Skworc wskazał w liście
185 Skworc W., List do Chorych, Currenda 149, nr 1, styczeń – marzec 1999, s. 41-43.
102
odczytanym 21 lutego 1999 roku, w I Niedzielę Wielkiego Postu.186 PoniewaŜ
przygotowania do wizyty pokryły się z przygotowaniem do Wielkiego Jubileuszu
Chrześcijaństwa, biskup na początku listu przybliŜył naukę o Bogu Ojcu,
któremu bieŜący rok był poświęcony. Wskazując przymioty Boga Ojca: miłość,
miłosierdzie i dobroć, mające duŜe znaczenie dla Ŝycia osobistego i
wspólnotowego kaŜdego chrześcijanina uczynił je przedmiotem dalszej refleksji.
PołoŜył nacisk na Sakrament Pojednania oraz związane z nim przebaczenie i
zadośćuczynienie. „W perspektywie zbliŜającego się Jubileuszu Odkupienia i
wizyty Ojca Świętego w naszej diecezji – pisał biskup – zachęcam Was, Bracia i
Siostry, do rzetelnego rachunku sumienia odnośnie do relacji z bliźnimi. Niech
pojednanie z drugim człowiekiem będzie duchowym darem jaki złoŜymy u stóp
Jana Pawła II. Dar ten okaŜe się błogosławionym dla naszych rodzin, dla naszej
diecezji, dla całego społeczeństwa”. Biskup prosił o „przełamanie bariery
urazów, niezgody czy wręcz nienawiści”. Do przebaczenia i pojednania wezwał
wszystkie rodziny, podkreślając szczególne powołanie małŜonków jako
budowniczych kościoła domowego. Wezwał takŜe do zachowania trzeźwości i
abstynencji nie tylko w okresie Wielkiego Postu, ale takŜe podczas trwających
przygotowań do wizyty Ojca Świętego. Swój apel biskup skierował takŜe do
dzieci, by zbliŜająca się wizyta była okazją do pojednania się z rodzicami i z
rodzeństwem. Wskazał takŜe na potrzebę zgody w sąsiedztwie „[…] wszyscy
jesteśmy dziećmi BoŜymi, których Ojciec wzywa do pokuty, przebaczenia i
pojednania”. Zaapelował takŜe do kapłanów, aby w swoich wspólnotach
parafialnych zachęcali wiernych do pojednania z Bogiem i z bliźnimi. „Bądźcie –
pisał biskup – […] w kapłańskim posługiwaniu, budowniczymi wspólnot
parafialnych Ŝyjących w pokoju. Bądźcie mediatorami prowadzącymi do
spotkania i pojednania tych parafian, którym moŜe brak odwagi do uczynienia
pierwszego kroku; podejmujcie posługę jednania”.
186 Skworc W., Słowo pasterskie na I Niedzielę Wielkiego Postu 1999 roku, Currenda 149, nr 1, styczeń – marzec 1999, s. 44-48.
103
W liście do IV Forum MłodzieŜy w Tarnowie187, biskup powołując się na
naukę Ojca Świętego w myśl, której „najistotniejszym rysem młodości jest
poszukiwanie konkretnego projektu Ŝycia”, zachęcał młodzieŜ do kształtowania
w sobie obrazu i podobieństwa Boga Ojca w związku ze zbliŜającym się
Jubileuszem Odkupienia. Wyraził takŜe Ŝyczenie, aby Forum, w którym
uczestniczą przyczyniło się do naleŜytego przygotowania do wizyty Ojca
Świętego i kanonizacji błogosławionej Kingi. Na zakończenie zaprosił młodzieŜ
do uczestnictwa we Mszy św. kanonizacyjnej.
Kolejny apel do diecezjan o naleŜyte przygotowanie się do spotkania z
Ojcem Świętym skierował Biskup Tarnowski w liście odczytanym w V
Niedzielę Wielkiego Postu, 21 marca 1999 roku.188 W związku ze zbliŜającym
się Jubileuszem Odkupienia biskup przypomniał genezę i biblijne znaczenie
słowa „Jubileusz”. Wskazał Osobę Jezusa Chrystusa, który „[…] wciąŜ się staje
Sługą pojednania człowieka z Bogiem i z bliźnimi[…]”, a takŜe podkreślił rol ę
łaski Chrystusowej, z którą powinien współpracować kaŜdy chrześcijanin.
Zachęcał do współpracy z łaską BoŜą, a jako konkretny przykład tej współpracy
wskazał cel, którym jest naleŜyte przygotowanie do wizyty. Ponadto zachęcał
wiernych do szczególnej troski nad zachowaniem trzeźwości. Biskup wyraźnie
zaznaczył, iŜ zachowanie trzeźwości jest przejawem współpracy z łaską BoŜą.
Zaapelował do osób naduŜywających i uzaleŜnionych od alkoholu, by zerwali ze
środowiskiem nakłaniającym do jego spoŜywania i podjęli kroki ku wewnętrznej
wolności. Jako pomoc wskazał modlitwę, częste korzystanie z sakramentów
świętych, częste uczestniczenie w Eucharystii.
Biskup zwrócił się takŜe do osób, które pozostają w rodzinie z osobą
dotkniętą problemem alkoholizmu, by podjęli konkretne działania na rzecz
trzeźwości. Wskazał środki, które pomogą w działaniu zmierzającym do
zachowania trzeźwości; atmosferę zgody, pokoju i bezpieczeństwa w rodzinie a
takŜe modlitwę za osoby uzaleŜnione.
187 Skworc W., List do IV Forum MłodzieŜy w Tarnowie, Currenda 149, nr 2, kwiecień – czerwiec 1999, s. 177. 188 Skworc W., Słowo pasterskie na V Niedzielę Wielkiego Postu 1999 roku, Currenda 149, nr 2, kwiecień – czerwiec 1999, s. 180-184.
104
Apelował do wychowawców i nauczycieli, by nie przechodzili obojętnie
wobec wszelkich przejawów picia alkoholu przez dzieci i młodzieŜ; do
pracowników sklepów z alkoholem, aby pod Ŝadnym pozorem nie sprzedawały
alkoholu osobom niepełnoletnim. Wezwał Samorządy lokalne, aby zrewidowały
ilość punktów rozprowadzania alkoholu. Znamienne są słowa biskupa
wyraŜające troskę o zachowanie trzeźwości: „Oczekując na spotkanie z Janem
Pawłem II w Starym Sączu i na świętowanie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000,
proszę Was o podjecie starań, by Wasze Ŝycie było trzeźwe, a przez to godne i
człowieka i chrześcijanina. Zachęcam do podjęcia postanowienia zachowania
abstynencji od napojów alkoholowych nie tylko w czasie Wielkiego Postu, ale aŜ
do pielgrzymki Ojca Świętego w naszej Ojczyźnie i później. Podejmijcie te
postanowienia w imię wolności naszych braci i sióstr uzaleŜnionych od alkoholu
oraz w celu uproszenia błogosławionych owoców papieskiej pielgrzymki i
przyszłorocznego Wielkiego Jubileuszu”.
Dwa miesiące przed wizytą Ojca Świętego, w III Niedzielę Wielkanocną,
18 kwietnia 1999 roku, biskup Skworc skierował do wiernych diecezji kolejny
list189, w którym przybliŜył powzięte działania, mające słuŜyć naleŜytemu
przygotowaniu do spotkania z Ojcem Świętym. Wymienił uczestnictwo
młodzieŜy w „Pielgrzymce zaczynu nowego świata”, chorych ofiarujących swoje
cierpienia (doświadczenie choroby i samotności), a takŜe zanoszone modlitwy
przez róŜne grupy apostolskie w papieskich intencjach. Biskup wyraził swoją
radość z faktu, iŜ wielu diecezjan podjęło wysiłki zmierzające do naprawy tych
płaszczyzn Ŝycia, o które apelował w comiesięcznych listach (przyjęcie
sakramentu Pokuty, podjęcie decyzji przebaczenia i pojednania w rodzinach i
sąsiedztwie, włoŜone starania o kulturę słowa i języka a takŜe wpisy do ksiąg
trzeźwościowych). Po raz kolejny zaapelował do diecezjan, aby w związku ze
zbliŜającą się pielgrzymką, usunęli ze swego Ŝycia to, co jest sprzeczne z ludzką
godnością i chrześcijańskim powołaniem. Szczególny jednak nacisk połoŜył na
„godne człowieka i chrześcijanina świętowanie niedzieli – Dnia Pańskiego”;
189 Skworc W., Słowo pasterskie na III Niedzielę Wielkanocną, Currenda 149, nr 2, kwiecień – czerwiec 1999, s. 194-197.
105
powołując się na papieskie wskazania zawarte w liście apostolskim Dies Domini,
uczynił je przedmiotem głębszej refleksji. W liście wskazał najwaŜniejsze
aspekty a zarazem pozytywne strony świętowania niedzieli. „[…] Niech
niedziela – pisał biskup – będzie dla Was dniem prawdziwie świętym, dniem
wiary, nadziei i miłości wobec Boga, drugiego człowieka i samego siebie”.
Ostatni list biskupa tarnowskiego Wiktora Skworca, bezpośrednio
związany z wizytą papieŜa w Starym Sączu został odczytany w święto NMP
Matki Kościoła, 24 maja 1999 r.190 Celem listu było przybliŜenie wiernym
diecezji programu pielgrzymki.
Biskup przypomniał, Ŝe w czasie pielgrzymki papieŜ odwiedzi wiele miast
i nowopowstałych diecezji oraz wyniesie na ołtarze 108 męczenników z okresu
wojny i okupacji, wśród nich czterech, pochodzących z diecezji tarnowskiej.
Przypomniał takŜe okoliczności, w jakich Kościół dokonuje kanonizacji i
beatyfikacji. „Kościół beatyfikując i kanonizując niektórych wiernych, ogłasza w
sposób uroczysty, Ŝe praktykowali oni w stopniu heroicznym cnoty wiary,
nadziei i miłości oraz wytrwali w wierności łasce BoŜej niekiedy w skrajnie
trudnych warunkach zewnętrznych, wśród przeciwności i prześladowań. MoŜna
ich nazywać świadkami wiary, a jako tacy są dla nas wzorem do naśladowania i
wezwaniem do wierności Bogu”.
W dalszej części listu biskup przedstawił krótkie Ŝyciorysy kandydatów na
ołtarze związanych z diecezją tarnowską: ks. Romana Sitki, Sługi BoŜego Ojca
Krystyna Gondka, Siostry Katarzyny Celestyny Faron oraz Siostry Julii
Stanisławy Rodzińskiej. PrzybliŜył teŜ sylwetkę Sługi BoŜego Edmunda
Bojanowskiego.
Szczególną jednak radością dla biskupa był fakt, Ŝe Ojciec Święty
przybędzie 16 czerwca do Starego Sącza by kanonizować błogosławioną Kingę.
Biskup poinformował, Ŝe papieŜ przybędzie do Starego Sącza z Krakowa, a w
drodze pobłogosławi Limanową i jej mieszkańców oraz krzyŜ wzniesiony na
Miejskiej Górze. Celebra Mszy św. kanonizacyjnej rozpocznie się o godz. 10.00.
190 Skworc W., „Dla wszystkich przygotowane jest miejsce…”, słowo pasterskie przed wizytą Ojca Świętego Jana Pawła II w Starym Sączu, Currenda 149, nr 2, kwiecień – czerwiec 1999, s. 207-211.
106
W liście biskup przypomniał podjęte wysiłki, zmierzające do godnego
przyjęcia Ojca Świętego. Szczególne wyrazy uznania skierował do osób
tworzących samorządy lokalne, które w duŜej mierze wzięły na siebie wysiłek
organizacyjny. Wspomniał równieŜ przygotowanie duchowe wiernych, trwające
od dłuŜszego czasu. Zachęcił, aby zgromadzone dary duchowe takie jak:
modlitwy zanoszone przez młodzieŜ; cierpienia, doświadczenia choroby i krzyŜe
samotności ofiarowane przez osoby w podeszłym wieku; wysiłek włoŜony w
przemianę serc, darowanie urazów, pojednanie z bliskimi i sąsiadami;
abstynencję i walkę o trzeźwość; troskę o kulturę słowa i języka oraz naleŜyte
świętowanie niedzieli złoŜyć na ręce Ojca Świętego, by je ofiarował Bogu wraz z
chlebem i winem.
Biskup zachęcił takŜe wszystkich diecezjan, by podjęli trud
pielgrzymowania na Mszę św. kanonizacyjną. „Podjęcie tego trudu – pisał
biskup – […] będzie wyrazem wiary i wierności Bogu i Kościołowi”. Zwrócił się
takŜe do tych, którzy z waŜnych powodów nie będą mogli przybyć do Starego
Sącza, by poprzez środki przekazu (radio, telewizję) łączyli się duchowo z
modlącą się wspólnotą pod przewodnictwem Ojca Świętego.
Biskup wyraził swoje pragnienie, aby wszyscy przyjęli z wdzięcznością
dar pielgrzymki Ojca Świętego do diecezji tarnowskiej oraz kanonizację
błogosławionej Kingi. Znakiem tej wdzięczności winno być przystąpienie do
Sakramentu Pokuty i postanowienie zerwania z grzechem. Zachęcił, aby
zewnętrznym znakiem tej radości były przyozdobione na tę okoliczność domy,
kościoły, krzyŜe, kapliczki itp. Prosił, by podczas pielgrzymowania być
cierpliwym, okazywać sobie wzajemną Ŝyczliwość oraz stosować się do zaleceń
policji i słuŜb porządkowych. Na zakończenie zachęcił wiernych diecezji „[…]
do przyjęcia daru papieskiego nauczania, Jego apostolskiego świadectwa i
gestów dobroci”.
107
2. 2. Wizyta papieska w diecezjalnym programie duszpasterskim
Od 16 stycznia 1999 roku, czyli od oficjalnej zapowiedzi wizyty Ojca
Świętego Jana Pawła II w diecezji tarnowskiej przez biskupa Wiktora Skworca w
liście do diecezjan, do 15 czerwca trwały intensywne przygotowania.191
Kolejnym etapem duchowego przygotowania do wizyty Ojca Świętego w Starym
Sączu, było podjęcie szeregu inicjatyw objętych diecezjalnym programem
duszpasterskim. Zaplanowane zadania przewidywały spotkania modlitewne,
pogłębienie wiedzy religijnej a takŜe przybliŜenie treści papieskiego nauczania.
Realizacja tych zadań miała się przyczynić do godnego przyjęcia Ojca Świętego i
przesłania, które pozostawi.
Wydział Duszpasterski zorganizował dni skupienia dla osób tworzących
samorządy lokalne, opracował cykl kazań pasyjnych, rozwaŜań Drogi KrzyŜowej
oraz czytanek majowych, nawiązujących treścią do kanonizacji błogosławionej
Kingi i beatyfikacji 108 męczenników z okresu wojny i okupacji. Przesłał do
wszystkich parafii diecezji foldery o błogosławionej Kindze, o Słudze BoŜym ks.
Romanie Sitce, a takŜe pieśni, które miały być wykonywane podczas mszy
papieskiej. Temat zbliŜającej się wizyty i kanonizacji błogosławionej Kingi
dominował w rekolekcjach zamkniętych dla młodzieŜy maturalnej
organizowanych przez Wydział Duszpasterski, a takŜe na katechezach
szkolnych.192
Staraniem Wydziału Katechetycznego, począwszy od marca do czerwca
1999 roku, organizowano w szkołach podstawowych oraz średnich konkursy
poświęcone nauczaniu papieskiemu. Dotyczyły one takŜe znajomości Ŝycia
błogosławionej Karoliny, błogosławionej Kingi oraz Sługi BoŜego Romana
Sitki.193
Wydział Duszpasterstwa Rodzin, w dniu 7 marca (niedziela) zorganizował
dzień poświęcony świętości Ŝycia rodzinnego połączony z adoracją
191 Chodzi o przygotowania w wymiarze duchowym. Przygotowania w płaszczyźnie zewnętrzno-organizacyjnej zostały podjęte w grudniu 1998 r. Pod datą 3 grudnia 1998 roku odnotowano pierwsze spotkanie organizacyjne strony kościelno-rządowej w Starym Sączu. Por. Sojka S., Przygotowanie diecezji…, art. cyt., s. 70. 192 Por. tamŜe, s. 67. 193 Por. Kronika diecezji, Gość Niedzielny, nr 19, 9 maja 1999, s. 24.
108
Najświętszego Sakramentu i ekspiacją za wszelkie przejawy zła i grzechy
rodzinne. Adoracja była odprawiana we wszystkich kościołach diecezji
tarnowskiej na zakończenie Mszy św.194
Staraniem Wydziału Duszpasterstwa MłodzieŜy w dniach od 4-6 lutego
1999 roku, zorganizowano w Tarnowie IV Diecezjalne Forum MłodzieŜy pod
hasłem: „Ojciec was miłuje”. Na zakończenie Forum młodzieŜ przekazywała trzy
znaki: KrzyŜ, Ikonę Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Księgę Pisma św. do
poszczególnych dekanatów diecezji.195
Do modlitwy włączały się zgromadzenia zakonne, alumni seminarium i
ludzie chorzy.
Klerycy Seminarium Duchownego w Tarnowie w czasie rekolekcji
wielkopostnych w dniach 17-21 marca 1999 roku rozwaŜali Ŝycie błogosławionej
Kingi i Sługi BoŜego ks. Romana Sitki, które przybliŜył im ks. dr Ryszard
Banach.196. Podczas Mszy św. na zakończenie rekolekcji, bp Wiktor Skworc,
udzielił święceń lektoratu, akolitatu i kandydatury do diakonatu oraz kapłaństwa
dla kleryków.197
Ponadto w ramach przygotowań do wizyty podjęto szereg inicjatyw, które
były zgłaszane do Wydziału Duszpasterskiego przez grupy apostolskie oraz
przedstawicieli róŜnych środowisk nawet spoza diecezji tarnowskiej.
Ostatnim etapem przygotowania do wizyty w płaszczyźnie duchowej były
kongregacje kapłanów diecezji pod przewodnictwem Biskupa Ordynariusza,
które odbyły się w dniach od 26-28 IV 1999 roku w Seminarium Duchownym w
Tarnowie i w Domu Parafialnym przy Bazylice św. Małgorzaty w Nowym
Sączu.198 Na kongregacjach Biskup Tarnowski polecił kapłanom, by zachęcali
wiernych do licznego udziału we mszy kanonizacyjnej, akcentowali treść
nauczania papieskiego w homiliach i na katechezie, przypominali wiernym treść
listów pasterskich przygotowujących do wizyty. Ponadto polecił przypominać o
194 Por. Kronika diecezji, Gość Niedzielny, nr 12, 21 marca 1999, s. 24. 195 Por. Z Ŝycia diecezji - kalendarium, Currenda 149, nr 1, styczeń-marzec 1999, s. 66. 196 Por. Księga sprawozdań Koła Świętego AmbroŜego, t. IX – archiwum WyŜszego Seminarium Duchownego w Tarnowie. 197 Por. Z Ŝycia diecezji - kalendarium, Currenda 149, nr 2, kwiecień-czerwiec 1999, s. 213. 198 Por. tamŜe.
109
obowiązku przebaczenia, pojednania i wynagrodzenia wyrządzonych krzywd,
przybliŜać ideały błogosławionej Kingi i 108 męczenników; uwraŜliwiać na
spotkanie z Ojcem Świętym grupy i zespoły apostolskie (ministrantów, lektorów,
dzieci komunijne, bierzmowanych, Parafialne Rady Duszpasterskie, Akcję
Katolicką itp.); umoŜliwi ć wiernym skorzystanie z Sakramentu Pokuty, oŜywiać
w rodzinach praktykę wspólnej modlitwy, organizować dni modlitw, w których
poszczególne stany będą się modlić w intencji owocnego przeŜycia wizyty.
W ramach przygotowań do wizyty w płaszczyźnie zewnętrzno –
organizacyjnej Biskup Tarnowski powołał Diecezjalny Zespół Przygotowania
Pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do Starego Sącza, któremu sam
przewodniczył. Zespół tworzyło siedem komisji o następującym składzie:
1. Komisja ds. Duszpasterskich:
Przewodniczący: ks. bp Jan Styrna
Członkowie: ks. dr Stanisław Sojka
ks. dr Bolesław Klaus
ks. dr Robert Biel
ks. mgr Artur WaŜny
2. Komisja Liturgiczna:
Przewodniczący: ks. bp Władysław Bobowski
Członkowie: ks. dr Bolesław Margański
ks. dr hab. Stanisław Budzik
ks. lic. Kazimierz Pasionek
ks. dr Andrzej Zając
ks. lic. Stanisław Garnczarski
3. Komisja ds. Prawno – Administracyjnych:
Przewodniczący: ks. bp Józef Gucwa
Członkowie: ks. dr Zbigniew Dusza
ks. mgr Tadeusz Bukowski
ks. Alfred Kurek
ks. dr Antoni Koterla
ks. mgr Antoni Marek
110
ks. Stanisław Ruchała
4. Komisja ds. Porządkowych i Współpracy ze SłuŜbami Publicznymi:
Przewodniczący: ks. dr Karol Dziubaczka
Członkowie: ks. dr Stanisław Lisowski
ks. Alfred Kurek
ks. mgr Zbigniew Kras
5. Komisja SłuŜby Zdrowia:
Przewodniczący: ks. dr Waldemar Durda
Członkowie: ks. Stanisław Czachor
ks. mgr Józef Wojnicki
6. Komisja ds. Środków Społecznego Przekazu:
Przewodniczący: ks. Ryszard Piasecki
Członkowie: ks. dr Michał DroŜdŜ
ks. lic. Zbigniew Adamek
7. Komisja ds. Informacji i Wydawnictw:
Przewodniczący: ks. mgr Tadeusz Bukowski
Członkowie: ks. dr Michał DroŜdŜ
ks. dr Józef Kloch
ks. dr Robert Biel
ks. dr Wiesław Lechowicz
mgr inŜ. Wacław PraŜuch
Sekretarze Zespołu: ks. dr Wiesław Lechowicz
ks. dr Andrzej Michalik
ks. dr Adam Nita
ks. dr Ireneusz Stolarczyk
Prace wszystkich komisji koordynował ks. bp Jan Styrna.
Szczegółowe zadania organizacyjne powierzono następującym osobom:
• ks. Józef Wałaszek – zorganizowanie Komunii św. na placu
uroczystości,
• ks. Andrzej Dźwigaj – zorganizowanie spowiedzi,
111
• ks. dr hab. Antoni śurek, ks. dr Jan Siedlarz, ks. mgr Józef
Radłowski, ks. mgr Józef Kaczmarski – zorganizowanie noclegów i
posiłków dla gości zagranicznych,
• ks. Czesław Litak, ks. dr Józef Stala – koordynację działań ze
SłuŜbami Wojskowymi,
• ks. dr Stanisław Sojka – koordynację działań ze SłuŜbami Biura
Ochrony Rządu,
• ks. dr Henryk Szmulewicz, ks. dr Krzysztof Niczyj, ks. dr Tomasz
Drwal, ks. dr Adam Solak, ks. dr Janusz Królikowski, ks. dr Józef
Kloch, ks. dr Robert Biel, ks. mgr Andrzej Berdzik – utrzymanie
porządku przy wejściach do sektoru „0” i towarzyszenie gościom
zagranicznym w charakterze tłumaczy,
• ks. dr Antoni Koterla, ks. Józef Waśniowski, ks. Jan Janik –
zorganizowanie posiłku w klasztorze sióstr klarysek,
• ks. dr Wiesław Lechowicz, ks. dr Ireneusz Stolarczyk, ks. dr
Bogusław Wójcik, ks. dr Czesław Noworolnik, ks. lic. Zbigniew
Pietruszka – podejmowanie gości podczas posiłku papieskiego w
klasztorze sióstr klarysek,
• ks. dr Andrzej Pękala, ks. dr Tomasz Rozkrut – pomoc ks. dr
Bolesławowi Margańskiemu w komentowaniu uroczystości,
• ks. dr Andrzej Zając – opracowanie oprawy muzycznej liturgii
papieskiej, wybór repertuaru muzycznego, dyrygowanie
połączonymi chórami i orkiestrami,
• ks. lic. Stanisław Garnczarski – pomoc ks. dr Andrzejowi Zającowi,
• ks. Józef Trzópek – zorganizowanie składki,
• ks. Józef Atłas – zabezpieczenie przedmiotów przeznaczonych do
poświęcenia przez Ojca Świętego,
• ks. prał. Jan Pancerz, ks. mgr Andrzej Mulka, ks. Władysław
Pachota, ks. prał. Józef Poręba, ks. Leszek Dudziak, ks. dr Marian
Zając, ks. mgr Artur WaŜny, ks. mgr Janusz Kłęczek, ks. prał.
112
Kazimierz Góral – zorganizowanie modlitewnego oczekiwania
przed przybyciem i odjazdem Ojca Świętego.
W ramach przygotowania do wizyty Ojca Świętego w Starym Sączu
naleŜy uwzględnić zaangaŜowanie lokalnych władz i społeczeństwa
Sądecczyzny, a takŜe władz lokalnych innych regionów diecezji.
O trwających przygotowaniach do wizyty wierni diecezji byli
informowani przez Radio Diecezjalne „PLUS” oraz Tarnowski Gość Niedzielny,
który rozpoczął wydawanie specjalnego cyklu artykułów związanych z wizytą.199
Przygotowania do wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Starym Sączu
zostały takŜe uwzględnione w wydawanych przez Wydział Duszpasterstwa
Ogólnego Kurii „Komunikatach Duszpasterskich”.200 Zostały ujęte w dwóch
płaszczyznach; sprawy duszpasterskie oraz sprawy organizacyjne. W
„Komunikatach” biskup tarnowski Wiktor Skworc wraz z biskupami
pomocniczymi oraz współorganizatorami pielgrzymki kierował do osób
duchownych i świeckich liczne apele i prośby, a takŜe przypominał podstawowe
zadania związane z przygotowaniem i organizacją pielgrzymki. Zachęcał do jak
najliczniejszego udziału we Mszy św. kanonizacyjnej; polecał w kazaniach i na
katechezach akcentować treść nauczania papieskiego, przypominać treść listów
pasterskich przygotowujących diecezjan do spotkania z Ojcem Świętym. Biskup
polecił, aby w pierwszą niedzielę czerwca podczas adoracji Najświętszego
Sakramentu zwrócić uwagę na Osobę Boga Ojca, bogatego w miłość miłosierną.
Podkreślił konieczność zapewnienia wszystkim wiernym moŜliwości
skorzystania z Sakramentu Pokuty. Nadal nakazał przypominać o obowiązku
przebaczenia, pojednania i wynagrodzenia wyrządzonych krzywd.
Na NaboŜeństwach Majowych polecił ofiarować jeden dziesiątek róŜańca
w intencji Ojca Świętego, a niedzielę 16 maja uczynić dniem szczególnej
modlitwy w Jego intencji. Polecił, takŜe zachęcać wiernych do udziału w
Nieszporach niedzielnych, a w parafiach, gdzie istnieje zwyczaj wieczystych
adoracji Najświętszego Sakramentu, zorganizować dni modlitw w intencji
199 Por. Sojka S., Przygotowanie diecezji…, art. cyt., s. 64-75. 200 Sojka S., (red.), Komunikaty Duszpasterskie, Wydział Duszpasterstwa Ogólnego Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, Tarnów, kwiecień 1999.
113
owocnego przeŜycia wizyty Ojca Świętego w diecezji tarnowskiej, zanoszonej
przez poszczególne stany.
W „Komunikatach” postanowiono takŜe uwraŜliwiać na spotkanie z
Ojcem Świętym poszczególne grupy działające przy parafiach: Parafialne Rady
Duszpasterskie, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Akcję Katolicką,
Ministrantów itp. Polecono nauczyć nowych śpiewów do błogosławionej Kingi,
a dzieci i młodzieŜ nauczyć pieśń „Weź w swą opiekę”. Powzięto równieŜ myśl,
aby zachęcać wiernych do wpisywania się do ksiąg trzeźwościowych, oraz ksiąg
zawierających inne przyrzeczenia podjęte z racji pielgrzymki papieŜa do Polski.
Zwrócono się do słuchaczy Radia „Dobra Nowina” o nadsyłanie listów
informujących o tym, w jaki sposób chorzy i cierpiący pomagają Kościołowi i
Ojcu Świętemu poprzez ofiarowanie swoich cierpień. Zachęcono do praktyki
wspólnej modlitwy w rodzinach zwłaszcza wieczornej i ofiarowanie jej w
intencji tegorocznej pielgrzymki Ojca Świętego do Polski i do diecezji
tarnowskiej. Zachęcano usilnie do okazywania wzajemnej miłości i Ŝyczliwości
w rodzinach, szkołach, zakładach pracy, co miało się przyczynić do owocnego
przyjęcia przesłania pozostawionego przez Ojca Świętego. Na zakończenie
zachęcono do udekorowania kościołów, szkół, budynków publicznych i
mieszkań oraz do odnowy i wystroju krzyŜy i figur przydroŜnych, obrazów
poświęconych czci bł. Kingi.
W „Komunikatach” został podany program Nawiedzenia Ojczyzny przez
Figurę Matki BoŜej z Nazaretu w Częstochowie w dniach od 30 kwietnia do 8
maja 1999 roku. W związku z tym biskup skierował prośbę do księŜy
proboszczów, by zachęcili swoich wiernych do udziału w tym wydarzeniu oraz
do modlitwy, aby dni obecności Maryi w znaku pielgrzymującej figury stały się
czasem szczególnej modlitwy w intencjach papieŜa oraz błogosławionych
owoców jego obecności w Ojczyźnie a szczególnie w diecezji tarnowskiej.
W celu zapewnienia naleŜytego bezpieczeństwa pielgrzymów powołano
specjalne słuŜby mające je zapewnić (policja, Tarnowska Diecezjalna StraŜ
Papieska, słuŜby medyczne). Ponadto zorganizowano 2 szpitale polowe oraz
zarezerwowano do dyspozycji karetki pogotowia.
114
Po zakończonej Mszy kanonizacyjnej zaplanowano wizytę Ojca Świętego
w klasztorze sióstr klarysek w Starym Sączu, a godzinę odlotu papieŜa do
Wadowic przewidziano na 16.40.
Czas oczekiwania na Ojca Świętego od godz. 6.00 do rozpoczęcia Mszy
św. był wypełniony wspólną modlitwą, śpiewem pieśni, występami chórów i
orkiestr. Po zakończonej Eucharystii, w czasie gdy papieŜ udał się na posiłek i
krótki odpoczynek odprawiono uroczyste Nieszpory. Po Nieszporach dalszy czas
wspólnego oczekiwania na poŜegnanie Ojca Świętego wypełniły występy
zespołów regionalnych ziemi sądeckiej.201
Wstęp do sektorów wymagał okazania karty sektorowej z oznaczonym
numerem oraz zaopatrzonej okrągłą pieczęcią parafialną. Pielgrzymi mogli
przybywać na miejsce Mszy kanonizacyjnej od 15 VI godz. 20.00 do 16 VI godz.
7.00. Przewidziano takŜe specjalne sektory dla osób niepełnosprawnych
ruchowo, głuchoniemych, starszych, Sióstr Zakonnych itp., a takŜe zadbano o
identyfikatory dla osób chorych na cukrzycę.
Zapewniono parkingi dla osób przybywających własnymi środkami
lokomocji. KsięŜom proboszczom podano informacje o zasadach organizacji
zbiorowych środków przejazdu. Ponadto podano do wiadomości, iŜ pielgrzymi
są zobowiązani zgłosić swój udział u miejscowych księŜy proboszczów, a ci z
kolei winni byli złoŜyć zamówienie na karty sektorowe i parkingowe u swoich
dziekanów. KsięŜa dziekani byli zobowiązani dostarczyć je do Wydziału
Duszpasterskiego w terminie do 10 maja 1999 roku. Odbiór kart parkingowych i
sektorowych przez księŜy dziekanów dokonywał się według ustalonej kolejności.
Zapewniono wystarczającą liczbę kapłanów do posługi duszpasterskiej na
placu kanonizacyjnym. W tym celu poproszono księŜy dziekanów o przekazanie
nazwisk kapłanów do Wydziału Duszpasterskiego, którzy będą tę posługę
sprawować w dniu wizyty. Wydział Duszpasterski skierował do nich prośbę o
spełnienie danej posługi przekazując szczegółowe informacje z nią związane. Do
podawania Komunii Świętej wyznaczono takŜe osoby świeckie, jako
nadzwyczajnych szafarzy Eucharystii.
201 Zob. aneks nr VII. s. 50*.
115
Posługę duszpasterską zorganizowano w obrębie dekanatów takŜe dla
tych, którzy nie mogli wziąć udziału w uroczystościach kanonizacyjnych. W tym
celu zobowiązano księŜy dziekanów, aby wyznaczyli kapłanów w do pełnienia
tej posługi. Zadaniem księŜy proboszczów było szczegółowe poinformowanie o
tym parafian, by ci, którzy pozostali w miejscu zamieszkania mogli w tym dniu
wziąć udział w wieczornej Mszy św.
W „Komunikatach” zostały podane informacje dotyczące przebiegu Mszy
św. kanonizacyjnej, listy kapłanów koncelebrujących, listy osób do procesji z
darami ofiarnymi, oraz tych, którzy przyjmą Komunię św. z rąk Ojca Świętego.
Podane zostały wreszcie wskazówki dotyczące bezpiecznego dotarcia
pielgrzymów na miejsce kanonizacji, godnego zachowania się w miejscu
uroczystości (religijny nastrój, Ŝywy udział w modlitwie) a takŜe bezpiecznego
powrotu.
Podsumowując zamierzone i realizowane działania dotyczące organizacji
wizyty w Starym Sączu moŜna stwierdzić, iŜ osoby odpowiedzialne za nie
dołoŜyły wszelkich starań, by pod kaŜdym względem przygotować uroczystość,
zapewnić bezpieczeństwo Ojcu Świętemu oraz ułatwić pielgrzymom
kilkugodzinne z Nim spotkanie.
2. 3. Rola lokalnych samorządów w przygotowaniu wizyty
Wizyta PapieŜa w Starym Sączu i kanonizacja bł. Kingi została poparta
przez jednogłośne uchwały ówczesnych władz samorządowych oraz władz
minionej kadencji wszystkich Miast i Gmin Ziemi Sądeckiej. Dzięki ich
zaangaŜowaniu w jej przygotowanie, wizyta mogła przebiegać bezpiecznie i w
sposób zorganizowany.
Dowodem duŜej aktywności i zaangaŜowania ze strony władz
samorządowych w przygotowanie wizyty, są wyrazy uznania skierowane pod ich
adresem przez Biskupa Tarnowskiego w liście pasterskim, w którym czytamy:
„[…] dzi ękuję im za to, Ŝe tak pięknie zjednoczyła ich sprawa przybycia Ojca
Świętego i kanonizacji bł. Kingi. To waŜne doświadczenie jedności i wspólnoty
wokół wartości najwyŜszych i niepodwaŜalnych autorytetów, podejmują równieŜ
116
osoby tworzące samorządy nowej kadencji, włączając się intensywnie w
przygotowanie papieskiej wizyty”.202
Prace samorządów naleŜy rozpatrywać przede wszystkim w płaszczyźnie
zewnętrzno – organizacyjnej. Miały ściśle określony charakter przez Centralne
Komisje odpowiedzialne za bezpieczny przebieg wizyty papieŜa w Polsce, które
sprawowały nadzór nad ich przebiegiem i stopniem realizacji powierzonych
zadań.
Na wniosek władz powołano Międzygminny Komitet Organizacyjny
Wizyty Ojca Świętego w Starym Sączu pod patronatem senatora Andrzeja
Chronowskiego. W skład Komitetu Organizacyjnego weszli: burmistrz Starego
Sącza Marian Kuczaj, burmistrzowie miast ościennych, wójtowie gmin,
przewodniczący Rad Gmin i Miast, starosta powiatu Jan Golonka oraz prezydent
miasta Nowego Sącza Andrzej Czerwiński. Komitet Organizacyjny wyłonił
spośród siebie komisje, przydzielając im zakres działalności. Podział był
następujący:
a. komisja ds. liturgii,
b. komisja ds. budowy ołtarza,
c. komisja ds. budowy sektorów,
d. komisja ds. kontaktów z mediami,
e. komisja ds. kontaktów z samorządami,
f. komisja ds. sponsoringu,
g. komisja ds. infrastruktury.
KaŜdą komisję reprezentował radny oraz pracownik urzędu.
ZaangaŜowano takŜe osoby prywatne. Całokształt prac komisji koordynował
burmistrz Starego Sącza, Marian Kuczaj oraz dwóch zastępców: Jan Kupczak i
Wiesław Śledź. Zespół miedzygminny spotykał się raz na dwa tygodnie. Na
spotkaniach przekazywano informacje dotyczące zadań do realizacji, a takŜe
podsumowywano zrealizowane zadania.
Spotkania z przedstawicielami kurii biskupiej, przedstawicielami
wojewody, Biurem Ochrony Rządu, policją, sanepidem, słuŜbą straŜy poŜarnej,
202 Skworc W., Słowo pasterskie…, Currenda 149, nr 1, styczeń-marzec 1999, s. 30.
117
słuŜbą medyczną, mediami odbywały się raz w miesiącu. Przedmiotem spotkań
były sprawy ściśle związane z przygotowaniem do wizyty, a dokładniej stopniem
ich realizacji. Tematem wiodącym był sposób wykonania zaleceń słuŜb
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo wizyty (budowa ołtarza, dróg
przejazdowych, budowa dziesięciu lądowisk, dróg ewakuacyjnych, itd.).
Szczegółowe sprawozdania przekazywał burmistrz miasta Starego Sącza Marian
Kuczaj. Z kaŜdego spotkania przygotowywano protokół, który otrzymywali
przedstawiciele poszczególnych słuŜb (sanepid, straŜ poŜarna, słuŜba medyczna
itd.), kuria diecezjalna, wojewoda, Biuro Ochrony Rządu itd.
Ponadto raz w miesiącu organizowano spotkanie z Centralnymi
Komisjami odpowiedzialnymi za bezpieczny przebieg wizyty w Polsce. Pierwsze
spotkanie odbyło się 3 grudnia 1998 r. Udział w spotkaniu wzięli o. Roberto
Tucci SJ, bp Wiktor Skworc, biskupi pomocniczy: Józef Gucwa, Władysław
Bobowski, Jan Styrna oraz koordynator prac przygotowawczych Wizyty
Apostolskiej Ojca Świętego Jana Pawła II w Polsce bp Jan Chrapek wraz z
towarzyszącymi mu osobami.203
Jako plac uroczystości kanonizacyjnych wyznaczono błonia w pobliŜu
klasztoru sióstr klarysek w Starym Sączu. Plac podzielono na 124 sektory.
Zaplanowano drogi przejazdowe dla papieŜa (gminy dostarczyły betonowe płyty
do utwardzenia drogi), wyznaczono wejścia dla pielgrzymów oraz dojścia do
poszczególnych sektorów. Przygotowano ponad 10 tysięcy miejsc siedzących. W
miejscu centralnym wzniesiono ołtarz, zaprojektowany przez p. Zenona Andrzeja
Remiego. Przy ołtarzu umieszczono obraz błogosławionej Kingi namalowany
przez p. Piotra Moskala z ASP w Krakowie. Plac do uroczystości
przygotowywali miejscowi cieśle oraz wierni z pobliskich dekanatów. Całością
prac kierował bp Jan Gucwa wraz z ks. dr. Zbigniewem Duszą, ks. prał.
Tadeuszem Bukowskim, ks. prał. Alfredem Kurkiem i burmistrzem Marianem
Kuczajem. Ponadto zorganizowano i oznaczono miejsca parkingowe dla
pielgrzymów, powołano słuŜby policyjne i medyczne, zapewniono wystarczającą
203 Na podstawie wywiadu przeprowadzonego z byłym burmistrzem miasta Starego Sącza p. Marianem Kuczajem w Starym Sączu, 16 czerwca 2003 r.
118
liczbę kapłanów do posługi duszpasterskiej na placu kanonizacyjnym podczas
uroczystości oraz przygotowano noclegi dla biskupów i zaproszonych gości.204
Na ostatnim spotkaniu 7 maja 1999 roku stwierdzono zakończenie
zamierzonych prac związanych z przygotowaniem do wizyty.
„Samorządy – powiedział były burmistrz miasta Starego Sącza –
niesamowicie wkomponowały się w pomoc w przygotowanie wizyty. MoŜna
odnotować duŜe zaangaŜowanie i współdziałanie wszystkich Gmin Powiatu
Sądeckiego, Starostwa, Urzędu Miejskiego, Wojewody i SłuŜb Centralnych oraz
Episkopatu. Ponadto współdziałanie gmin sądeckich wyzwoliło u innych gmin
ościennych powiatów (limanowskiego, nowotarskiego, gorlickiego) chęć
pomocy w przygotowaniu wizyty jako daru dla Ojca Świętego. Warto dodać, iŜ
wszyscy, którym powierzono jakiekolwiek zadania związane z przygotowaniem
wywiązywali się z nich sumiennie, powtarzając jednomyślnie zdanie: To jest na
Sądecczyźnie; moŜna się zjednoczyć.”205
ZaangaŜowanie władz samorządowych w przygotowanie wizyty wyróŜnił
biskup tarnowski Wiktor Skworc w liście do diecezjan odczytanym 24 maja 1999
roku, w święto NMP Matki Kościoła. „[…]Wielu angaŜuje się w sprawy
godnego przyjęcia Ojca Świętego na Ziemi Sądeckiej – pisał biskup. Wśród nich
pragnę wyróŜnić osoby tworzące samorządy, które w duŜej mierze przejęły na
siebie wysiłek organizacyjny. To takŜe pozytywny efekt zmian w naszej
Ojczyźnie, w której społeczeństwo odzyskało własną podmiotowość”.206
204 Por. Sojka S., Przygotowanie diecezji…, art. cyt., s. 69-75. 205 Na podstawie wywiadu z burmistrzem miasta Starego Sącza Marianem Kuczajem, 16 czerwca 2003 r. 206 Skworc W., „Dla wszystkich przygotowane jest miejsce…”, Currenda 149, nr 2, kwiecień-czerwiec 1999, s. 209.
119
2. 4. Koncepcja muzycznej oprawy liturgii papieskiej
Ksiądz dr Andrzej Zając opracował koncepcję muzycznej oprawy Mszy
św. kanonizacyjnej i szczegółowy program śpiewów. Przedstawił je na
posiedzeniu Komisji. Projekt zyskał akceptację. Jego główne załoŜenia były
następujące:
1. Jako śpiewy stałe Mszy św. wykorzystana będzie Msza Jubileuszowa207
ks. Kazimierza Pasionka skomponowana na 200 lecie diecezji tarnowskiej w
1985 roku, zinstrumentowana przez Stanisława Czachora i Jana Gładysza.
Wykonywać ją będą unisono wszyscy zgromadzeni pod przewodnictwem chóru i
orkiestry.
2. Przez chór i wszystkich zgromadzonych z towarzyszeniem orkiestry
zostaną unisono wykonane następujące pieśni ku czci św. Kingi:
• Ziem sądeckich sławna Pani208 – ks. Wojtonia TJ,
• Jak przed wiekami209 – ks. Kazimierza Pasionka do tekstu s. M.
Teresy Izworskiej OSC,
• Inwokacja210 – słowa i melodia ks. Kazimierza Pasionka,
• Jaka piękna jesteś Kingo211 – melodia Jana Gładysza do tekstu
Marka Skwarnickiego,
• Bądź uwielbiony212 – ks. Kazimierza Pasionka do tekstu s. M. T.
Izworskiej OSC. Instrumentację tych pieśni opracuje Jan Gładysz.
W ten sam sposób wykonane zostaną pieśni podczas Komunii św.: BądźŜe
pozdrowiona213 i Zróbcie Mu miejsce214, a takŜe śpiew uwielbienia: CóŜ Ci Jezu
damy215.
3. Oprócz wspólnych śpiewów w wykonaniu chóru, orkiestry i wiernych
przewidziano samodzielne wykonanie przez chór z towarzyszeniem orkiestry
następujących utworów: 207 Zob. aneks nr IV. s. 29*. 208 Zob. aneks nr VIII. s. 53*. 209 Zob. aneks nr VIII. s. 58*. 210 Zob. aneks nr VIII. s. 54*. 211 Zob. aneks nr VIII. s. 55*. 212 Zob. aneks nr VIII. s. 56*. 213 Zob. aneks nr IX. s. 87*. 214 Zob. aneks nr IX. s. 92*. 215 Zob. aneks nr IX. s. 97*.
120
• Tu es Petrus216 – ks. Wacława Gieburowskiego w instrumentacji
Eugeniusza Sitki,
• Alleluja217 – z motetu J. Jongena Haec dies w instrumentacji
Eugeniusza Sitki,
• Afferentur regi218 – 4-głosowy motet Antona Brucknera w
instrumentacji Jana Gładysza,
• Tantum ergo219 – 5-głosowy motet Antona Brucknera w
instrumentacji Jana Gładysza,
• Ave verum Corpus220 – motet Flora Peetersa w wykonaniu chóru a
capella,
• O BoŜe dzięki Ci składamy221 – ks. M. Michalca CM w
opracowaniu chóralnym ks. Kazimierza Pasionka i instrumentacji
Jana Gładysza,
• Laudate Dominum222 – Charlesa Gounoda w opracowaniu
chóralnym ks. Kazimierza Pasionka i instrumentacji Jana Gładysza,
• Toasty: Niech Ŝyje nam223 – Gluzińskiego-Cetwińskiego w
instrumentacji Bernarda Króla, Vivat224 – A. Orłowskiego w
instrumentacji Stanisława Strączka.
4. Chór utworzony zostanie z połączenia 16 chórów z terenu diecezji
tarnowskiej wskazanych przez autora koncepcji.225 Uwzględnione zostały te
zespoły, które będą w stanie wykonać zaproponowane utwory.
5. Śpiewom towarzyszyć będzie Orkiestra Reprezentacyjna StraŜy
Granicznej Garnizonu Nowy Sącz.
216 Zob. aneks nr IX. s. 63*. 217 Zob. aneks nr IX. s. 75*. 218 Zob. aneks nr IX. s. 77*. 219 Zob. aneks nr IX. s. 84*. 220 Zob. aneks nr IX. s. 88*. 221 Zob. aneks nr IX. s. 94*. 222 Zob. aneks nr IX. s. 98*. 223 Zob. aneks nr IX. s. 103*. 224 Zob. aneks nr IX. s. 106*. 225 Zob. aneks nr VII. s. 48*.
121
Później, wobec nalegania kapelmistrzów innych orkiestr, za zgodą ks.
Andrzeja Zająca, orkiestra biorąca udział w liturgii została poszerzona o orkiestrę
z Łącka, ze Starego Sącza, Nowego Sącza i Gorlic.226
6. Całością dyrygował będzie ks. Andrzej Zając.
7. Chóry227 i orkiestry228 oraz zespoły regionalne229 występujące przed
przyjazdem Ojca Świętego i po zakończeniu nie będą występowały podczas
Mszy św. Za organizację tych zespołów odpowiedzialny jest ks. Władysław
Pachota.
8. Funkcję organisty pełnić będą: Kazimierz Plewa – organista Bazyliki
św. Małgorzaty w Nowym Sączu i Marian Salamon – organista kościoła św.
Kazimierza w Starym Sączu.
9. NaleŜy przygotować podest dla chóru – na około 750 osób, miejsce dla
orkiestry ok. 200 krzeseł, oraz podwyŜszenie dla dyrygenta z pulpitem.
Po zatwierdzeniu przez Komisję projektu muzycznej oprawy uroczystości
rozpoczęły się spotkania z dyrygentami chórów, orkiestr oraz próby. Wszystkim
spotkaniom przewodniczył ks. dr Andrzej Zając. On takŜe przeprowadził
wszystkie próby zarówno orkiestr jak i chórów. Harmonogram spotkań i prób był
następujący:
• 21. 01. 1999, w nowosądeckim Domu Kultury odbyło się spotkanie z
dyrygentami chórów. Celem spotkania było ustalenie listy chórów i
przedłoŜenie programu śpiewów wykonywanych przez chóry.
• 19. 02. 1999, ks. Andrzej Zając odbył spotkanie z ppłk Bernardem
Królem, kapelmistrzem Orkiestry Reprezentacyjnej StraŜy Granicznej
Garnizonu Nowy Sącz. Celem spotkania było ustalenie harmonogramu
prób z orkiestrą.
• 26. 03. 1999, odbyła się próba orkiestry – Nowy Sącz – Jednostka
Karpacka – godz. 10.00,
226 Zob. aneks nr VII. s. 49*. 227 Zob. aneks nr VII. s. 48*. 228 Zob. aneks nr VII. s. 49*. 229 Zob. aneks nr VII. s. 50*.
122
• 16. 05. 1999 (niedziela), w gmachu WSD w Tarnowie o godz. 17.00
odbyła się próba chórów.
• 23. 05. 1999 (niedziela), w gmachu WSD w Tarnowie o godz. 17.00
odbyła się kolejna próba chórów. W obydwu próbach wzięło udział 9
chórów z Tarnowa i okolic:
� Chłopięcy Chór Katedralny „PUERI CANTORES
TARNOVIENSES” – Tarnów
Dyrygent: Ks. Andrzej Zając
� Dziewczęcy Chór Katedralny „PUELLE ORANTES” – Tarnów
Dyrygent: Ks. Władysław Pachota
� Chór Mieszany „MAGNIFICAT” parafii Błogosławionej Karoliny –
Tarnów
Dyrygent: Ewa Drwal
� Chór WyŜszego Seminarium – Tarnów
Dyrygent: Ks. Stanisław Garnczarski
� Sanktuaryjny Chór Mieszany – Tuchów
Dyrygent: Jan Gładysz
� Chór WyŜszego Seminarium Duchownego Redemptorystów w
Tuchowie
Dyrygent: O. Janusz Sok
� Chór Chłopięcy „PUERI CANTORES S. NICOLAI” – Bochnia
Dyrygent: Ks. Stanisław Adamczyk
� Chór im. Ks. Jerzego Popiełuszki parafii Niepokalanego Serca
Najświętszej Maryi Panny – Marcinkowice
Dyrygent: Marzena Pikuła
� Chór parafii Matki BoŜej Nieustającej Pomocy – Mielec
Dyrygent: Stanisław Tulik
• 25. 05. 1999 (wtorek), w kościele Matki BoŜej Niepokalanej w Nowym
Sączu o godz. 19.00 odbyła się próba chórów. W próbie wzięło 7 chórów
z Nowego Sącza i okolic:
� Chór Kameralny Bazyliki św. Małgorzaty – Nowy Sącz
123
Dyrygent: Kazimierz Plewa
� Chór im. Jana Pawła II parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa –
Nowy Sącz
Dyrygent: Stanisław Wolak
� Chór Męski „ECHO II” przy parafii św. Kazimierza – Nowy Sącz
Dyrygent: Marian Salamon
� Chór Mieszany „IMMACULATA” parafii Matki BoŜej Niepokalanej
– Nowy Sącz
Dyrygent: Teresa Pach
� Chór Parafii Matki BoŜej Bolesnej – Nowy Sącz – Zawada
Dyrygent: Stanisław Wolak
� Chór „SCHERZO” I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Długosza
w Nowym Sączu
Dyrygent: Andrzej Citak
� Chór Chłopięcy Bazyliki Matki BoŜej Bolesnej – Limanowa
Dyrygent: Halina Dyczek
• 28. 05. 1999 (piątek), o godz. 11.00 odbyła się próba orkiestry – Nowy
Sącz.
• 30. 05. 1999 (niedziela), na placu kanonizacyjnym w Starym Sączu o
godz. 16.00 odbyła się próba generalna. W próbie udział wzięły wszystkie
chóry oprócz orkiestr.
• 10. 06. 1999 (czwartek), w Łącku o godz. 20.00 odbyła się próba z
orkiestrą.
• 15. 06. 1999 (wtorek), odbyła próba chórów sądeckich na placu
kanonizacyjnym z orkiestrą. Próba ta była jednocześnie próbą
nagłośnienia. W próbie udział wzięło 3 orkiestry:
� Orkiestra Reprezentacyjna StraŜy Granicznej – Nowy Sącz,
� Orkiestra Dęta Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego S.A. –
Nowy Sącz,
� Starosądecka Orkiestra Dęta.
124
Dla chórów i orkiestr zostały przygotowane materiały nutowe. Wyboru
utworów dokonał ks. Andrzej Zając, skład komputerowy był dziełem ks.
Stanisława Garnczarskiego, druk wykonała diecezjalna drukarnia „Biblos” – na
koszt diecezji.230 Materiały nutowe były gotowe na początku marca i rozesłane
do chórów i orkiestr.231
2. 5. Muzyczne kompozycje związane z kanonizacją
W związku z kanonizacją błogosławionej Kingi w Starym Sączu powstały
nowe pieśni ku jej czci. Zebrane i opracowane przez ks. Kazimierza Pasionka
stanowiły niezbędną pomoc dla organistów, których zadaniem było nauczenie
wiernych wyznaczonych pieśni.232
Podczas uroczystości zaplanowano wykonać następujące pieśni:
• Ziem Sądeckich,
• Do grobu Twego.
Autorem słów i melodii pierwszej pieśni jest ks. Wojtoń TJ. Słowa pieśni „Do
grobu Twego” są autorstwa s. M. Teresy Izworskiej, muzykę skomponował ks.
Franciszek Walczyński. Obydwie pieśni zostały opracowane na chór mieszany
przez ks. Kazimierza Pasionka.233 Pieśni te są zaliczane do kompozycji dawnych
i były wykonane podczas liturgii kanonizacyjnej.
Do kompozycji nowych ku czci św. Kingi, skomponowanych przez ks.
Kazimierza Pasionka naleŜą:
• Inwokacja,
• Bądź uwielbiony,
• Jak przed wiekami.
Słowa „Inwokacji” są autorstwa ks. Kazimierza Pasionka, natomiast słowa
pieśni „Bądź uwielbiony” oraz „Jak przed wiekami” napisała s. M Teresa
Izworska OSC. Pieśni te były wykonane podczas liturgii kanonizacyjnej.
Nową pieśnią ku czci św. Kingi jest takŜe:
230 Zob. aneks nr IX. s. 62*. 231 Na podstawie informacji uzyskanych od ks. dr Andrzeja Zająca. 232 Zob. aneks nr VIII. s. 51*. 233 Zob. aneks nr VIII. s. 61*; s. 59*.
125
• Jaka piękna jesteś Kingo.
Słowa pieśni napisał Marek Skwarnicki, melodię skomponował Jan
Gładysz. Pieśń ta równieŜ była wykonana podczas liturgii.
Pieśń, „Jaka piękna jesteś Kingo” została takŜe opracowana przez Juliusza
Łuciuka. Jest to kompozycja na 4-głosowy chór mieszany a capella. Nie była
wykorzystana podczas kanonizacji.
Autorem innej melodii pieśni (unisono), „Jaka Piękna jesteś Kingo”234 jest
ks. Ireneusz Pawlak. Nie była wykorzystana podczas kanonizacji.
3. Przebieg uroczystości kanonizacyjnej
3. 1. Uczestnicy uroczystości i zaproszeni goście
Obecność Ojca Świętego oraz uroczystość kanonizacji bł. Kingi na
starosądeckich Błoniach zgromadziła ponad sześćset tysięcy pielgrzymów
przybywających z róŜnych części Polski i z zagranicy. Na placu kanonizacyjnym
gromadzili się juŜ w przeddzień uroczystości, czyli od 15 czerwca wieczorem.
Przybywali róŜnymi środkami lokomocji (autokarami, pociągami), specjalnie
organizowanymi przez poszczególne parafie. Trzeba wspomnieć, Ŝe byli i tacy,
którzy pielgrzymowali na miejsce spotkania z Ojcem Świętym pieszo. Właśnie w
takich okolicznościach doszło do nieszczęśliwego wypadku w Maciejowej
(gmina Łabowa), w którym zginęła 13-letnia dziewczynka. Do wypadku doszło
w nocy z wtorku na środę ok. godz. 3.30. nad ranem. Samochód osobowy
najechał na tył około 100-osobowej grupy pielgrzymów zdąŜających prawym
pasem jezdni i poboczem do Starego Sącza na spotkanie z Ojcem Świętym. W
wyniku potrącenia na miejscu zmarła 13-letnia dziewczynka, a dziewięć osób w
wieku od 11 do 61 lat zostało rannych i przewiezionych do szpitali. Do Nowego
Sącza przewieziono 6 osób; trzem udzielono pomocy i mogły wrócić do domu, a
trzy pozostały przez kilka dni w szpitalu. Do Krynicy przewieziono 3 osoby,
które zostały poddane kilkudniowemu leczeniu. Kierowca samochodu był
234 Zob. aneks nr XIII. s. 60*.
126
trzeźwy, a przyczyną wypadku był prawdopodobnie deszcz i śliska
nawierzchnia.235
Przybywający do Starego Sącza pielgrzymi, odczuwali ciągły niepokój,
bowiem nie było do końca wiadomo czy papieŜ przyjedzie, poniewaŜ dzień
wcześniej zostały odwołane w wszystkie punkty papieskiej wizyty ze względu na
zły stan zdrowia Ojca Świętego. PapieŜ nie przybył na Błonia krakowskie, aby
przewodniczyć Mszy św., odwołał swoją obecność w Gliwicach na Nieszporach.
W czasie gromadzenia się pielgrzymów modlono się o powrót do zdrowia dla
Ojca Świętego, aby mógł przybyć do Starego Sącza i dokonać kanonizacji.
Niepokój panował do godz. 8.00, do chwili, kiedy podano wiadomość, Ŝe Ojciec
Święty przybędzie do Starego Sącza. Zebrani na tę wiadomość odpowiedzieli
gromkimi oklaskami. Na twarzach pątników moŜna było dostrzec nie tylko
głębokie wzruszenie, ale i łzy szczęścia, a modlitwa zanoszona do Boga o powrót
do zdrowia papieŜa przerodziła się w modlitwę dziękczynienia, za dar spotkania
z Ojcem Świętym.236
Do Starego Sącza przybyli liczni przedstawiciele Kościoła z Polski i z
zagranicy. Do koncelebry uroczystej Mszy św. kanonizacyjnej sprawowanej
przez Ojca Świętego zostali zaproszeni kardynałowie, arcybiskupi i biskupi z
Polski, Węgier, Białorusi, Czech, Litwy, Mołdawii, Rosji, Słowacji i Ukrainy.
Razem 400 kapłanów. Wśród nich byli: Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano,
Prymas Polski kard. Józef Glemp, Prymas Węgier kard. László Paskai,
Metropolita Krakowski kard. Franciszek Macharski, Metropolita Wrocławski
kard. Henryk Gulbinowicz, Przewodniczący Papieskiej Rady „Iustitia et Pax”
kard. Roger Etchegaray, Metropolita Detroit kard. Adam Joseph Maida,
Przewodniczący Prefektury Ekonomicznych Spraw Stolicy Apostolskiej kard.
Edward, Kazimierz Szoka, Prefekt Kongregacji ds. Świętych abp José Saraiva
Martins i Nuncjusz Apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk.237
235 Por. MIGA., Tragedia w Maciejowej, [dok. elektr.], http: // dzisiaj. dziennik. krakow. pl / archiwum / r. cgi ? data = 1999 / 06. 17, dn. 4 maja 2004. 236 Por. Gąsawska J., Nocne oczekiwanie, Gość Niedzielny, nr 27, 4 lipca 1999, s. 22. 237 Por. Nowak J., Kronika uroczystości kanonizacyjnych w Starym Sączu, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 80.
127
Na kanonizację bł. Kingi do Starego Sącza przybyli przedstawiciele
polskiego rządu i parlamentu: premier Rządu Rzeczypospolitej Jerzy Buzek,
marszałek Sejmu Maciej PłaŜyński, marszałek Senatu Alicja Grześkowiak,
minister spraw wewnętrznych i administracji Janusz Tomaszewski,
przewodniczący NSZZ „Solidarność” Marian Krzaklewski. W uroczystości
wzięli udział takŜe przedstawiciele władz Węgier i Słowacji. Węgry
reprezentował prezydent Arpad Göncz, Słowację zaś premier Mikulaš Dziurinda.
Do Starego Sącza przybyły delegacje Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,
Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie a takŜe wyŜszych uczelni z
Krakowa, Tarnowa i Nowego Sącza. W uroczystości wzięły udział siostry
klaryski reprezentujący wszystkie klasztory w Polsce: Kraków, Kalisz, Śrem,
Chęciny, Zamość, Miedniewice, Sitaniec k. Zamościa, Skaryszew k. Radomia.
Obecne były takŜe siostry klaryski starosądeckie, które po raz pierwszy w historii
istnienia zakonu opuściły mury klasztoru. Przybyły na uroczystość z przełoŜoną
zgromadzenia, Matką Ksienią Teresą Izworską na czele.238
Wśród licznie zgromadzonych pielgrzymów z kraju, byli takŜe pielgrzymi
z zagranicy, m.in. ze Słowacji, Ukrainy, Rosji oraz przedstawiciele Polonii
amerykańskiej.239
Do Starego Sącza przybyli chorzy, cierpiący, oraz niepełnosprawni. Mogli
wziąć udział w spotkaniu z papieŜem dzięki swoim krewnym, opiekunom,
pielęgniarkom i sanitariuszom z róŜnych ośrodków. Na plac kanonizacyjny byli
podwoŜeni specjalnymi autokarami Caritas, gdzie mieli specjalnie przygotowany
sektor (L4), w pobliŜu ołtarza.240
Na Mszę św. kanonizacyjną wierni przybywali całymi rodzinami, a
szczególnie z parafii sądeckich. Podczas wywiadów przeprowadzanych w
sądeckich parafiach, kilka dni przed wizytą, proboszczowie informowali, Ŝe „w
kanonizacji i spotkaniu z Namiestnikiem Chrystusa nie wezmą udziału tylko ci,
238 Por. tamŜe, s. 80-81. 239 Por. Leśniak J., Wymodlony u Boga dzień, [dok. elektr.], http: // dzisiaj. dziennik. krakow. pl / archiwum / r. cgi ? data = 1999 / 06. 17, dn. 4 maja 2004. 240 Por. M. R., Byli teŜ chorzy i niepełnosprawni…, Gość Niedzielny, nr 27, 4 lipca 1999, s. 28.
128
którzy nie podołają trudom czy z innych względów nie mogą pójść do Starego
Sącza”.241
3. 2. Modlitewne czuwanie przed Mszą świętą
Czas przed rozpoczęciem Mszy św. kanonizacyjnej był wypełniony
modlitwą i śpiewem pieśni religijnych. O godz. 6.00 główny komentator
uroczystości ks. prałat dr Andrzej Pękala powitał wszystkich pielgrzymów z
diecezji tarnowskiej oraz z innych części Polski, a takŜe gości przybyłych z
zagranicy: Węgrów, Ukraińców, Słowaków. Po powitaniu rozpoczęto śpiewać
Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Śpiew
prowadzili: ks. Kazimierz Ligęza i ks. Andrzej Mulka, z Bazyliki św. Małgorzaty
w Nowym Sączu. Na organach towarzyszył organista Bazyliki św. Małgorzaty w
Nowym Sączu, mgr Kazimierz Plewa.
Po śpiewie Godzinek zebrani odmówili pacierz poranny. Modlitwę
prowadził Zespół wokalno – taneczny „Promyczki” z Nowego Sącza, oraz
przedstawiciele Duszpasterstwa MłodzieŜy. Do rozwaŜania tajemnic
chwalebnych RóŜańca św., wprowadził wiernych o. Stanisław Madeja.
RozwaŜania poszczególnych tajemnic prowadzili: ks. Marian Zając
(duszpasterstwo dzieci), ks. Artur WaŜny (duszpasterstwo młodzieŜy), ks. Janusz
Kłęczek (duszpasterstwo rodzin), ks. Stanisław Staśko (duszpasterstwo
niepełnosprawnych ruchowo), ks. Kazimierz Góral (duszpasterstwo osób
konsekrowanych). KaŜdą tajemnicę róŜańca poprzedzał śpiew piosenki lub pieśni
religijnej. Po zakończeniu kaŜdej tajemnicy i modlitwie Chwała Ojcu…, chóry z
towarzyszeniem orkiestry śpiewały wezwanie do św. Kingi: „O Kingo ziem
sądeckich Pani, u tronu Boga wstawiaj się za nami”. Czas modlitewnego
oczekiwania wypełniał śpiew 21 połączonych chórów242 i 26 połączonych
orkiestr243 oraz występ 2 zespołów pieśni i tańca „ŁuŜnianie” z ŁuŜnej i
„Pogórzanie” z Gorlic.
241 BroŜek G., Hej, spoźry Łojciec Święty na Prehyby uboc…, Gość Niedzielny, nr 26, 27 czerwca 1999, s. 19. 242 Zob. aneks nr VII. s. 48*. 243 Zob. aneks nr VII. s. 49*.
129
3. 3. Msza święta kanonizacyjna
Wiadomość o poprawie zdrowia papieŜa z wielką ulgą przyjęła cała
Polska. Największa radość jednak zapanowała na starosądeckich Błoniach, gdzie
licznie zgromadzeni wierni oczekiwali wyjątkowego Gościa. Sytuację tę
skomentowała jedna z dziennikarek w Gościu Niedzielnym następująco: „[…]
Plac ogarnia wzruszenie i euforia. Wszyscy wstają, klaszczą, niektórzy płaczą. A
więc przyjedzie! Zobaczymy go! […]. Dalsza modlitwa brzmi jak
dziękczynienie. JuŜ znikło gdzieś zmęczenie i senność, niepewność ustąpiła
miejsca radości i wdzięczności za wspaniały dar spotkania, nawet czas zdaje się
teraz płynąć szybciej”.244
Ze względu na niekorzystne warunki atmosferyczne i niski pułap chmur
Ojciec Święty przybył z Krakowa do Starego Sącza samochodem, a nie jak
planowano helikopterem. Zatrzymał się w Limanowej przed Bazyliką, gdzie
został powitany przez Biskupa Piotra Bednarczyka, a następnie odjechał do
Starego Sącza.245
Na powitanie papieŜa na lądowisko udał się biskup tarnowski Wiktor
Skworc. Biskupowi Ordynariuszowi towarzyszyli Biskupi Pomocniczy: Bp Józef
Gucwa, Bp Władysław Bobowski, Bp Jan Styrna, Dyrektor Wydziału
Duszpasterstwa Kurii Diecezjalnej w Tarnowie ks. dr Stanisław Sojka oraz
sekretarz Biskupa Tarnowskiego ks. dr Wiesław Lechowicz.
Stąd papieŜ w obecności bpa Stanisława Dziwisza oraz bpa Wiktora
Skworca udał się swoim „papamobile” przez środek placu na miejsce
przewodniczenia Mszy św. kanonizacyjnej. Wśród zgromadzonych znów
zapanowała ogromna radość. „Rzesze ludzi szalały wprost ze szczęścia! –
zrelacjonował ks. Nowak w kronice z uroczystości – Wznoszono okrzyki,
powitania, zapewnienia o miłości…łopotały chorągiewki i kolorowe chusty,
coraz wyŜej i wyŜej wznoszono transparenty – wizytówki parafii, wspólnot
oazowych, organizacji młodzieŜowych, szkół…i te najbardziej wzruszające ze
Lwowa, Kołomyi, Stobrawy, Obidzy, i od Albańczyków z Kosowa…”.246 Gdy
244 Gąsawska J., Nocne oczekiwanie, art. cyt., s. 22. 245 Por. Nowak J., Kronika uroczystości…, art. cyt., s. 80. 246 TamŜe, s. 81-82.
130
Ojciec Święty zbliŜał się do ołtarza połączone chóry z towarzyszeniem orkiestry
wykonały „Tu es Petrus” Wacława Gieburowskiego. Wszystkimi śpiewami
dyrygował ks. Andrzej Zając.
O godz. 10.00 rozpoczęła się liturgia Mszy św. Podczas uroczystej
procesji do ołtarza chór z towarzyszeniem orkiestry rozpoczął śpiew pieśni
„Ziem sądeckich sławna Pani”, a następnie „Jak przed wiekami”, w który
włączyli się wszyscy zgromadzeni. Mszę św. pod przewodnictwem papieŜa
koncelebrowali: Biskup Ordynariusz Wiktor Skworc, bp Stanisław Dziwisz,
Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano, Prymas Polski kard. Józef Glemp, Prymas
Węgier kard. László Paskai, Metropolita Krakowski kard. Franciszek Macharski,
Metropolita Wrocławski kard. Henryk Gulbinowicz, Przewodniczący Papieskiej
Rady „Iustitia et Pax” kard. Roger Etchegaray, Metropolita Detroit kard. Adam
Joseph Maida, Przewodniczący Prefektury Ekonomicznych Spraw Stolicy
Apostolskiej kard. Edward, Kazimierz Szoka, Prefekt Kongregacji ds. Świętych
abp José Saraiva Martins i Nuncjusz Apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk.
Po znaku krzyŜa i pozdrowieniu wiernych Biskup Ordynariusz powitał
Ojca Świętego następującymi słowami: „Umiłowany Ojcze Święty! Witam
Waszą Świątobliwość na Sądeckiej Ziemi. Bardzo się radujemy, Ŝe jesteś z nami!
Słowa nie oddadzą tego, co czuje nasze serce. Witam najserdeczniej, słowami
prostymi, jak prosta jest wiara Ludu BoŜego tej ziemi. Witam w Diecezji
Tarnowskiej […]. Witam na ziemi błogosławionych i świętych! Witam na ziemi
bł. Kingi […]. Witam Cię Ojcze Święty, w imieniu wszystkich tutaj przybyłych
[…]. Przyjmij Ojcze Święty, głębokie wyrazy wdzięczności za to zobowiązujące
wyróŜnienie, jakim jest Twoje przybycie do Starego Sącza i kanonizacja bł.
Kingi. Radują się nasze serca, raduje się cała Polska. Bóg zapłać za wielką łaskę
dzisiejszego dnia, dzisiejszego spotkania! […].”247
Po powitaniu nastąpił akt pokutny i śpiew „Panie zmiłuj się nad nami”.
Po zakończeniu śpiewu, Prefekt Kongregacji ds. Świętych abp José Saraiva
Martins zwrócił się do Ojca Świętego z prośbą o kanonizację błogosławionej
247 Skworc W., Słowo powitania Ojca Świętego Jana Pawła II w Starym Sączu, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 19-21.
131
Kingi a Sekretarz Kongregacji abp Edward Nowak przeczytał jej Ŝyciorys.
Następnie papieŜ zachęcił zebranych do wspólnej modlitwy: „Bracia i Siostry,
zanieśmy naszą modlitwę do Boga, Ojca Wszechmogącego przez Jezusa
Chrystusa. Wzywajmy wstawiennictwa Najświętszej Maryi Panny i Wszystkich
Świętych, aby Duch Święty oświecił nasze umysły, a światło Chrystusa zabłysło
w Kościele, który ogłasza świętość jednej ze swoich córek”.248 Schola
Chłopięcego Chóru Katedralnego „Pueri Cantores Tarnovienses” śpiewała
Litanię do Wszystkich Świętych. Po zakończeniu litanii Ojciec Święty
wypowiedział formułę kanonizacyjną: „Na chwałę Świętej i Niepodzielnej
Trójcy, dla wywyŜszenia katolickiej wiary i wzrostu chrześcijańskiego Ŝycia, na
mocy władzy naszego Pana Jezusa Chrystusa i Świętych Apostołów Piotra i
Pawła, a takŜe Naszej, po uprzednim dojrzałym namyśle, po licznych
modlitwach i za radą wielu naszych Braci w biskupstwie, orzekamy i
stwierdzamy, Ŝe błogosławiona Kinga jest Świętą i wpisujemy Ją do Katalogu
Świętych, polecając, aby odbierała Ona cześć jako Święta w całym Kościele. W
imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”249 Na wypowiedzianą formułę
kanonizacyjną chór odpowiedział trzykrotnym „Amen”, a zebrani wyrazili swoją
radość gromkimi oklaskami. Teraz nastąpiło odsłonięcie obrazu Świętej Kingi i
wniesienie Jej relikwii przez siostry klaryski, które siostra Matka Ksieni podała
papieŜowi do ucałowania. W tym czasie chór oraz zebrani wszyscy wierni
śpiewali Inwokację ku czci św. Kingi, „Kingo Sądecka Pani” Wersety Inwokacji
śpiewał kantor Stanisław DruŜkowski. Podziękowanie Ojcu Świętemu za
dokonaną kanonizację złoŜyli abp J. Saraiva Martins i abp E. Nowak,
jednocześnie prosząc Go, aby „raczył polecić wydanie Dokumentu
Apostolskiego o dokonanej kanonizacji”250. Po akcie kanonizacji zabrzmiał
hymn „Chwała na wysokości Bogu”, po czym, papieŜ odmówił kolektę z Mszy o
św. Kindze i nastąpiła Liturgia słowa.
Pierwsze czytanie zaczerpnięte z Księgi Tobiasza (13,11-14) przeczytała
p. ElŜbieta Gołąb, psalm responsoryjny (Ps 45, 11-12. 14-15. 16-17) zaśpiewał
248 Nowak J., Kronika uroczystości…, art. cyt., s. 83. 249 Formuła kanonizacji, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 23-24. 250 Nowak J., Kronika uroczystości…, art. cyt., s. 84.
132
Stanisław DruŜkowski. Drugie czytanie przeczytał diakon Ireneusz Paluch.
Uroczyste Alleluja przed Ewangelią wykonał chór z towarzyszeniem orkiestry.
Werset „Błogosławieni niech będą na wieki ci wszyscy, którzy czczą Ciebie”
zaśpiewali kantorzy Chóru Pueri Cantores Tarnovienses. Ewangelię według św.
Mateusza (25, 1-13) śpiewał diakon Piotr Pasek. Po odśpiewaniu Ewangelii
papieŜ pobłogosławił zebranych Ewangeliarzem; w tym czasie chór powtórzył
Alleluja. Homilię PapieŜa odczytał Metropolita Krakowski kard. Franciszek
Macharski. 251
Ojciec Święty nawiązał do słów „Święci nie przemijają”, które
wypowiedział przed trzydziestoma laty podczas uroczystości milenijnych w
Starym Sączu, gdy modlono się między innymi o rychłą kanonizację
błogosławionej Kingi. Przypomniał, Ŝe błogosławiona Kinga oraz święta
Jadwiga „przybyły do nas z Węgier, weszły w nasze dzieje i pozostały w pamięci
narodu”, Ŝe świętość ich Ŝycia nie tylko nie przygasa, lecz „wciąŜ rozpala nowe
pokolenia”.
Następnie papieŜ zwrócił się do biskupów tarnowskich, węgierskich na
czele z Prymasem kard. László Paskaiem, pozdrowił Prezydenta Republiki
Węgierskiej Arpada Göncza, premiera Słowacji Mikulaša Dziurindę oraz
premiera rządu polskiego Jerzego Buzka. Słowa pozdrowienia skierował takŜe
do kapłanów, zakonników, sióstr zakonnych, mieszkańców Starego i Nowego
Sącza, oraz do całej diecezjalnej wspólnoty: rodzin, osób samotnych, chorych,
uczestniczących w liturgii za pośrednictwem radia i telewizji. „Wszelka łaska od
Tego, który jest źródłem i celem naszej świętości, niech będzie z wami”.
PapieŜ nawiązując do słów zaczerpniętych z pierwszego czytania
„Wspaniałe światło promieniować będzie na wszystkie krańce ziemi, liczne
narody przyjdą do ciebie z daleka i mieszkańcy wszystkich krańców ziemi do
świętego twego imienia”252 zaznaczył, Ŝe słowa te przede wszystkim odnoszą się
do Jerozolimy, miasta szczególnej obecności Boga w Jego świątyni. Powołując
się jednak na słowa z Listu do Hebrajczyków „Chrystus […] wszedł nie do
251 Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej z kanonizacją błogosławionej Kingi, Currenda 149, nr specjalny, czerwiec 1999, s. 25-30. 252 Tb 13, 13.
133
świątyni, zbudowanej rękami ludzkimi, będącej odbiciem prawdziwej [świątyni],
ale do samego nieba, aby teraz wstawiać się za nami przed obliczem Boga”253,
papieŜ wykazał, iŜ proroctwo to znajduje wypełnienie wśród tych, którzy są
naśladowcami Chrystusowej drogi do Ojca. „Odtąd juŜ nie światło jerozolimskiej
świątyni, ale blask Chrystusa, który opromienia świadków Jego
zmartwychwstania, przyciąga liczne narody i mieszkańców wszystkich krańców
ziemi do świętego imienia BoŜego”. Tu Jan Paweł II wskazał na postać świętej
Kingi, która zaznała w swoim Ŝyciu „zbawiennego promieniowania świętości”.
W homilii Ojciec Święty mówił o świętości. Wskazał na potrzebę świadectwa w
jej zdobywaniu, na tworzenie takich środowisk (domy rodzinne, szkoły, zakłady
pracy, biura, wioski i miasta), które swoim otoczeniem pozwoliłyby zbliŜyć się
do niej. Ponadto wskazał na potrzebę odwagi, oraz pragnienie świętości,
kształtujące nie tylko prywatne Ŝycie, lecz Ŝycie całej społeczności. Powołując
się na swój „List do Rodzin”, mocno podkreślił rol ę rodziny w budowaniu
świętości. W tym miejscu papieŜ wyraził troskę o polską rodzinę i swoją prośbę,
by polska rodzina dochowała wiary Chrystusowi. „Trwajcie mocno przy
Chrystusie, aby On trwał w was! – mówił papieŜ. Nie pozwólcie, aby w waszych
sercach, w sercach ojców i matek, synów i córek zagasło światło Jego świętości.
Niech blask tego światła kształtuje przyszłe pokolenia świętych, na chwałę
imienia BoŜego. […] nie lękajcie się chcieć świętości! Nie lękajcie się być
świętymi! Uczyńcie kończący się wiek i nowe tysiąclecie erą ludzi świętych!”
Powołując się na słowa z Pierwszego Listu św. Pawła Apostoła do
Koryntian mówiące o godności dziewictwa, „Nie mam […] nakazu Pańskiego co
do dziewic, lecz daję radę jako ten, który – wskutek doznanego od Pana
miłosierdzia – godzien jest, aby mu wierzono. UwaŜam, iŜ przy obecnych
utrapieniach dobrze jest tak zostać, dobrze to dla człowieka tak Ŝyć” 254, wskazał
na sposób Ŝycia świętej Kingi. PapieŜ stwierdził, iŜ Jej sposób dziewiczego Ŝycia
był mocno zakorzeniony w tradycji pierwotnego Kościoła, jednak świadectwo to
odczytane na nowo daje podstawę do wysunięcia wniosku, Ŝe zarówno
253 Hbr 9, 24. 254 1 Kor 7, 25-26.
134
małŜeństwo jak i dziewictwo przeŜywane w jedności z Chrystusem moŜe stać się
drogą świętości. Podkreślił nierozerwalność związku małŜeńskiego, które jest
drogą świętości, nawet wtedy, gdy staje się drogą krzyŜową. Przypomniał, iŜ w
Ŝadnych okolicznościach miłość, która połączyła dwojga ludzi nie moŜe być
podawana w wątpliwość, Ŝe zawsze, choćby rodziły się trudności, naleŜy dąŜyć
do obrony pierwotnej miłości, której Bóg nieustannie błogosławi. PapieŜ
wskazując na postać świętej Kingi wskazał, jak bardzo ceniła czystość i
dziewictwo upatrując w tym stanie dar, poprzez który człowiek doświadcza
własnej wolności. PapieŜ skierował apel do ludzi młodych, by zawsze bronili
wewnętrznej wolności i nigdy nie rezygnowali z pielęgnowania czystości.
Podkreślił wartość dziewictwa zachowywanego przez całe Ŝycie: „jest to
uprzywilejowany stan, przez który najwyraźniej przejawia się działanie mocy
Ducha Świętego”.
Powołując się na postać św. Kingi, wskazał jak uczyć się świętości i jak ją
realizować. Wypełnianie tego zadania – mówił PapieŜ – polega na nieustannym
staraniu się o zachowanie harmonii pomiędzy wyznawaną wiarą a własnym
Ŝyciem. Świętość jest realizowana, przez pełnienie woli Stwórcy i słuŜbę
bliźniemu. Dokonuje się to przez sumienne wypełnianie codziennych
obowiązków Ŝycia rodzinnego i zawodowego. Tu papieŜ wymienił obszary
Ŝycia, gdzie świętość powinna być realizowana. Wskazując na politykę,
działalność gospodarczą, społeczną i prawodawczą, wzywał by i w tych
dziedzinach Ŝycia nie zabrakło ducha słuŜby, uczciwości, prawdy, troski o dobro
wspólne nawet za cenę wielkodusznej rezygnacji ze swego. Świętość – stwierdził
papieŜ – zdobywa się przez kompetentne, słuŜebne działanie w duchu miłości
Boga i bliźniego.
W dalszej części homilii papieŜ powiedział, Ŝe „święci nie przemijają”.
Wskazując na nieprzemijającą w pamięci Polaków a w szczególności pamięci
Kościoła postać św. Kingi, wykazał, Ŝe siłą, która opiera się przemijaniu jest
miłość. Nawiązując do przeczytanej Ewangelii o dziesięciu pannach i
nadchodzącym Oblubieńcu, papieŜ uczył, Ŝe miłość Kingi do Boskiego
135
Oblubieńca, która w jej Ŝyciu była wyraŜona wieloma czynami miłości bliźniego,
sprawiła, iŜ przemijanie nie zatarło o niej pamięci.
PapieŜ podkreślił, i Ŝ ziemia sądecka podarowana Kindze za posag, który
przekazała w celu ratowania kraju, nigdy nie przestała być jej szczególną
własnością; Ŝe św. Kinga nadal ma w opiece swój lud wierny, Ŝe roztacza swą
opiekę nad rodzinami, zwłaszcza wielodzietnymi, Ŝe wyprasza dla miejscowej
wspólnoty wiele powołań kapłańskich i zakonnych.
Kończąc homilię, wyraził wdzięczność św. Kindze, za zgromadzenie i
zjednoczenie na wspólnej modlitwie braci z Węgier, Czech, Słowacji, Ukrainy.
Wezwał zebranych do uwielbienia i wdzięczności Bogu za dar św. Kingi;
wezwał, by prosili Boga przez Jej wstawiennictwo o dar świętości dla
wszystkich: „święci nie przemijają, święci wołają o świętość, św. Kingo, Pani tej
ziemi, uproś nam łaskę świętości”.
Po homilii nastąpiło wyznanie wiary, modlitwa wiernych i procesja z
darami. W procesji wzięło udział 6 delegacji, które reprezentowały róŜne grupy:
1. Liturgiczna SłuŜba Ołtarza.
2. Siostry Klaryski.
3. Przedstawiciele władz samorządowych Sądecczyzny.
4. Delegacja węgierska.
5. Krewni tarnowskich misjonarzy – męczenników.
6. Rodzina wielodzietna ze Starej Wsi.
Podczas przygotowania darów wykonane zostały dwa utwory: jako
pierwszy – motet Antona Brucknera „Afferentur Regi”, wykonały połączone
chóry z orkiestrą, po czym wszyscy zgromadzeni pod przewodnictwem
połączonych chórów i orkiestry – pieśń do św. Kingi, „Jaka piękna jesteś Kingo”
– skomponowaną przez Jana Gładysza do tekstu Marka Skwarnickiego.
Na uwagę zasługuje pierwszy utwór, który treścią nawiązuje do
uroczystości. „Afferentur regi virgines post eam: proximae eius afferentur tibi in
laetitia et exultatione; adducentur in templum regi Domino”.255
Córa królewska wchodzi pełna chwały w złotogłów odziana.
255 Ps 45, Offertorium z mszy wspólnej o Dziewicach.
136
W szacie wzorzystej do króla ją prowadzą,
za nią przywodzą do ciebie dziewice, jej druhny.
Wiodą je z radością i w uniesieniu,
wkraczają do królewskiego pałacu.256
Wybór właśnie tego motetu świadczy o rzetelnym i uzasadnionym doborze
śpiewów, wykonywanych podczas liturgii.
Podczas Komunii św. wykonane zostały następujące śpiewy:
• Hymn „Tantum ergo” A. Brucknera wykonał chór z
towarzyszeniem orkiestry.
• Pieśń, „BądźŜe pozdrowiona” śpiewali wszyscy wspólnie z
towarzyszeniem orkiestry.
• Utwór chóralny a capella „Ave verum” Flora Peetersa.
Jako śpiew uwielbienia, wszyscy zgromadzeni pod przewodnictwem
chórów i orkiestry wykonali pieśń „Bądź uwielbiony” ks. Kazimierza Pasionka.
Nie wykonano zaplanowanych śpiewów: „O BoŜe dzięki Ci składamy”, „CóŜ Ci
Jezu damy”, poniewaŜ czas Komunii św. dobiegł końca.
Po odmówieniu kolekty Ojciec Święty zwrócił się do zebranych
pielgrzymów. Do Gości z Węgier, Czech i Słowacji przemówił w ich ojczystych
językach. Najwięcej radości zebranym sprawiła tzw. „powtórka z geografii” i
kolejne przypomnienie papieŜa, iŜ ta ziemia od lat była mu bardzo bliska. Na
słowa papieŜa zebrani reagowali gromkimi oklaskami i śpiewem: „Niechaj Ŝyje,
niechaj Ŝyje. W zdrowiu, szczęściu, pomyślności – niechaj Ŝyje nam!”257
Przed końcowym błogosławieństwem papieŜ dokonał poświęcenia koron
dla Sanktuarium Matki BoŜej Saletyńskiej w Dębowcu w diecezji rzeszowskiej,
kamienia węgielnego Karmelu Tarnowskiego, oraz innych przedmiotów kultu
religijnego. Błogosławieństwo Apostolskie Ojca Świętego zakończyło
uroczystość kanonizacji błogosławionej Kingi.
Na zakończenie chór z towarzyszeniem orkiestry zaśpiewał „Laudate
Dominum” Charlesa Gounoda w opracowaniu ks. Kazimierza Pasionka i
256 Tłumaczenie wg. Liturgii Godzin. 257 Nowak J., Kronika uroczystości…, art. cyt., s. 87.
137
instrumentacji Jana Gładysza, a następnie dwa toasty: „Vivat,
vivat”,Orłowskiego, oraz „Niech Ŝyje nam”,Gluzińskiego – Cetwińskiego.
Po zakończeniu Eucharystii Ojciec Święty w towarzystwie bpa Stanisława
Dziwisza oraz Biskupa Tarnowskiego Wiktora Skworca udał się do klasztoru
klarysek. W klasztorze, podczas wspólnego obiadu z papieŜem, spotkali się
wszyscy Kardynałowie, Biskupi Metropolii Krakowskiej, Bp Jan Chrapek, ks. dr
Stanisław Sojka, dziekan dekanatu starosądeckiego – ks. prałat Alfred Kurek
oraz sekretarz Biskupa Tarnowskiego – ks. dr Wiesław Lechowicz.
Po posiłku i krótkim odpoczynku Ojciec Święty spotkał się z siostrami
klaryskami i siostrami innych zgromadzeń zakonnych. Pomodlił się przed
relikwiami św. Kingi, z szacunkiem je ucałował i wpisał się do Klasztornej
Księgi Pamiątkowej.
Zgodnie z planem Ojciec Święty po powrocie z klasztoru miał po raz
kolejny przejechać wzdłuŜ sektorów, toteŜ wierni pielgrzymi trwali na placu
kanonizacyjnym. Czas oczekiwania na poŜegnanie z Ojcem Świętym został
wypełniony modlitwą i śpiewem pieśni religijnych.
Przedstawiciele ruchu „Światło śycie” poprowadzili uroczyste Nieszpory,
którym przewodniczył Administrator Apostolski europejskiej części Rosji Abp
Tadeusz Kondrusiewicz. Po Nieszporach czas oczekiwania wypełniły występy
zespołów regionalnych ziemi sądeckiej258.
Około godz. 16. 30 papieŜ opuścił klasztor klarysek. Kolumna
samochodów poprzedzająca papamobil, w którym jechał Ojciec Święty, ruszyła
wprost na lądowisko, a nie jak to było zamierzone, wzdłuŜ sektorów, co
spowodowało uczucie rozczarowania wśród zgromadzonych wiernych.
Na lądowisku papieŜ Ŝegnany przez Biskupa Tarnowskiego Wiktora
Skworca, Biskupów Pomocniczych Józefa Gucwę, Władysława Bobowskiego,
Jana Styrnę oraz księŜy Stanisława Sojkę, Zbigniewa Duszę i Wiesława
Lechowicza opuścił Stary Sącz. Stąd udał się do miasta swego dzieciństwa, do
miasta, „gdzie wszystko się zaczęło…”, do Wadowic.259
258 Zob. aneks nr VII. s. 50*. 259 Por. Nowak J., Kronika uroczystości…, art. cyt., s. 80-90.
138
4. Trwałe „ślady” wizyty papieskiej w Starym Sączu
4. 1. Nagrania śpiewów wykonywanych podczas kanonizacji (CD)
Wszystkie śpiewy wykonywane przez połączone chóry podczas liturgii
Mszy św. zostały utrwalone na CD. Płyta zatytułowana „Kingo Sądecka Pani…”
zgodnie z zamysłem wydawcy stanowi swego rodzaju dokument uroczystości
kanonizacji św. Kingi.
Pomysłodawcą nagrania płyty był ppłk Bernard Król, kapelmistrz
Orkiestry Reprezentacyjnej StraŜy Granicznej Garnizonu Nowy Sącz. Pomysł
podjęło i zrealizowało nowosądeckie radio Echo. Nagranie było moŜliwe dzięki
osobistemu zaangaŜowaniu i pomocy wielu osób, a przede wszystkim ks.
Andrzeja Zająca – dyrygenta, oraz ppłk Bernarda Króla. Wydanie płyty z
nagraniem zostało wsparte finansowo przez Bank Gospodarki śywnościowej,
Gorlickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego „Forest”, PPH „Prodrew”,
oraz firmę „Moduł”.
Nagrania dokonano nazajutrz po uroczystości kanonizacji dnia 17 czerwca
1999 roku w bazylice św. Małgorzaty w Nowym Sączu. Nagranie zaczęto o
godz. 20.00 – zakończono o 24.00. Podczas uroczystości kanonizacji
błogosławionej Kingi w Starym Sączu śpiewy liturgiczne wykonało 16
połączonych chórów i 5 orkiestr dętych wybranych z terenu diecezji tarnowskiej.
Do realizacji nagrania, ze względów organizacyjnych, wykorzystano 8
połączonych chórów i jedną orkiestrę. Oto wykaz chórów, które wzięły udział w
nagraniu:
1. Chór Kameralny Bazyliki św. Małgorzaty – Nowy Sącz
Dyrygent: Kazimierz Plewa
2. Chór im. Jana Pawła II parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa – Nowy
Sącz
Dyrygent: Stanisław Wolak.
3. Chór Męski „ECHO II” przy parafii św. Kazimierza – Nowy Sącz
Dyrygent: Marian Salamon
4. Chór Mieszany „IMMACULATA” parafii Matki BoŜej Niepokalanej –
139
Nowy Sącz
Dyrygent: Teresa Pach
5. Chór Parafii Matki BoŜej Bolesnej – Nowy Sącz – Zawada
Dyrygent: Stanisław Wolak
6. Chór „SCHERZO” I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Długosza w
Nowym Sączu
Dyrygent: Andrzej Citak
7. Chór im. Ks. Jerzego Popiełuszki parafii Niepokalanego Serca
Najświętszej Maryi Panny – Marcinkowice
Dyrygent: Marzena Pikuła
8. Sanktuaryjny Chór Mieszany – Tuchów
Dyrygent: Jan Gładysz
Chórom towarzyszyła Orkiestra Reprezentacyjna StraŜy Granicznej w
Nowym Sączu.
Kapelmistrz orkiestry: ppłk Bernard Król.
II kapelmistrz: por. Stanisław Strączek.
Nagranie realizowano pod dyrekcją ks. Andrzeja Zająca, poza
toastami, które poprowadzili ppłk Bernard Król i por. Stanisław Strączek.
Nagrano następujące utwory:
1. „Tu es Petrus” – muzyka ks. Wacław Gieburowski (1887 – 1943); instr.:
Jan Gładysz
2. „Ziem sądeckich sławna Pani” – tekst i melodia: ks. Wojtoń TJ; instr.: Jan
Gładysz
3. „Jak przed wiekami” – tekst: S. M. Teresa Izworska OSC; melodia: ks.
Kazimierz Pasionek; instr.: Jan Gładysz
4. „Kingo sądecka Pani” (Inwokacja) – tekst i melodia: ks. Kazimierz
Pasionek
5. „Alleluja” z motetu „Haec dies” – muzyka: J. Jongen; instr.: Jan Gładysz;
solo: Wacław Wacławiak
6. „Afferentur regi” – Anton Bruckner (1824 – 1896); instr.: Jan Gładysz
140
7. „Jaka piękna jesteś Kingo” – tekst: Marek Skwarnicki; melodia i instr.:
Jan Gładysz
8. „Tantum ergo” – Anton Bruckner (1824 – 1896); instr.: Jan Gładysz
9. „Ave verum corpus” – Flor Peeters (1904 – 1986)
10. „Bądź uwielbiony” – tekst: S. M. Teresa Izworska OSC; melodia: ks.
Kazimierz Pasionek; instr.: Jan Gładysz
11. „O BoŜe, dzięki Ci składamy” – tekst: S. Ziemiański TJ; melodia: ks. M.
Michalec CM; opr.: ks. Kazimierz Pasionek; instr.: Jan Gładysz
12. „Laudate Dominum” – Charles Gounod (1818 – 1893); opr.: ks.
Kazimierz Pasionek; instr.: Jan Gładysz
13. „Niech Ŝyje nam” – muzyka: Gluziński-Cetwiński; instr.: Bernard Król
14. „Vivat” – muzyka: A. Orłowski; instr.: Stanisław Strączek
Na płycie umieszczono takŜe „Krakowioka sądeckiego”, którym zespoły
regionalne witały i Ŝegnały Ojca Świętego na sądeckiej ziemi. Było to nagranie
„live” z uroczystości. Śpiew wykonał Regionalny Zespół Pieśni i Tańca z
Podegrodzia, którym kieruje Franciszek Pasiut.
Dla upamiętnienia historycznego wydarzenia, jakim było ogłoszenie
błogosławionej Kingi, Świętą, na płycie została zamieszczona formuła
kanonizacji.
Poszczególnymi utworami dyrygowali:
• ksiądz Andrzej Zając (1-12)
• ppłk Bernard Król (13)
• por. Stanisław Strączek (14).260
Trwałym „śladem” obecności papieŜa na ziemi sądeckiej jest takŜe płyta
CD zatytułowana „śyczymy, Ŝyczymy”. Płyta zawiera nagrania zespołów
folklorystycznych. Pomysłodawcą nagrania był Józef Puścizna, dyrektor
MłodzieŜowego Domu Kultury w Starym Sączu, oraz Radio PLUS, które
nagrania dokonało. Płyta mogła być wydana dzięki wielkiemu zaangaŜowaniu i
wkładowi pracy ks. Ryszarda Piaseckiego. Nagrania dokonano 12 lipca 1999
roku na starosądeckich Błoniach. Płyta zawiera 13 utworów wykonanych przez
260 Por. Kingo sądecka Pani…, ksiąŜeczka do płyty.
141
21 zespołów, czyli ponad 600 osób. W czasie nagrania zespołami dyrygował
Ludwik Mordarski. Pomiędzy poszczególnymi utworami zostały umieszczone
słowa papieŜa, słowa, które bardzo wyraźnie podkreślają Jego osobisty związek
z Rodakami i ojczystą ziemią. Wśród nagranych utworów na uwagę zasługują;
znany toast „śyczymy, Ŝyczymy”, oraz „Krakowioki sądeckie”, którymi witano
i Ŝegnano Ojca Świętego w Starym Sączu.261
Utrwalenie śpiewów na CD wykonywanych podczas uroczystości
kanonizacji błogosławionej Kingi stanowi nie tylko pamiątkę spotkania z Ojcem
Świętym, ale jest cennym dokumentem historycznych wydarzeń, które dokonały
się na ziemi sądeckiej. Celem nagrania płyt było zatrzymanie w pamięci
niepowtarzalnej atmosfery towarzyszącej podczas spotkań z Ojcem Świętym.
4. 2. Sądeckie Centrum Pielgrzymowania im. Jana Pawła II
w Starym Sączu
Obecność Ojca Świętego i kanonizacja błogosławionej Kingi 16 czerwca
1999 roku w Starym Sączu, sprawiły, iŜ spotkanie papieŜa z pielgrzymami
dostarczyło niezapomnianych wraŜeń zarówno uczestnikom jak i obserwatorom
liturgii. W związku z tym od pierwszego dnia tego historycznego wydarzenia
ludność miejscowa i przejeŜdŜająca przez Stary Sącz zaczęła nawiedzać to
szczególne miejsce. Z miejscem tym, a szczególnie z ołtarzem papieskim wiąŜe
swój początek historia Sądeckiego Centrum Pielgrzymowania.
Według pierwotnego planu Pielgrzymki znakiem historycznego
wydarzenia miała być wybudowana w miejscu ołtarza mała kapliczka z figurą
„Jezusa Frasobliwego”. W związku z tą decyzją róŜne instytucje zaczęły się
zwracać do Urzędu Miasta i Gminy w Starym Sączu – reprezentanta Komitetu
Organizacyjnego oraz do Biskupa Ordynariusza o przekazanie ołtarza
papieskiego. Chęć zabrania ołtarza zgłosiły min. Polska Misja Katolicka we
Francji, do ParyŜa, ks. Proboszcz Sanktuarium Pana Jezusa UkrzyŜowanego w
Kobylance – do sanktuarium, a takŜe dyrekcja PKL – na polanę Szafranówkę w
Małych Pieninach.
261 Por. śyczymy, Ŝyczymy, ksiąŜeczka do płyty.
142
W celu podjęcia ostatecznej decyzji, co do losów ołtarza papieskiego, 13
lipca 1999 roku w Sali Ratuszowej w Nowym Sączu odbyło się posiedzenie
przedstawicieli Gmin Ziemi Sądeckiej. W naradzie wzięli udział przedstawiciele
gmin, które działały w Komitecie Organizacyjnym. Na zebraniu postanowiono,
iŜ zostanie skierowana prośba do Biskupa Ordynariusza, aby ołtarz papieski
pozostał w Starym Sączu „dla rozwoju duchowych wartości”, które w tym
miejscu zasiał w pielgrzymich sercach Ojciec Święty. Biskup Ordynariusz
decyzją z dnia 9 sierpnia zdecydował, aby ołtarz papieski pozostał w Starym
Sączu, a wokół niego polecił utworzyć Centrum Duszpasterstwa Turystycznego.
Zebranie ZałoŜycielskie mającego powstać stowarzyszenia odbyło się 7
grudnia 1999 roku. Powstające stowarzyszenie miało opiekować się ołtarzem i
podjąć działania zmierzające do utworzenia Centrum Duszpasterstwa
Turystycznego, zleconego przez Biskupa Ordynariusza. Na Zebraniu
ZałoŜycielskim podjęto uchwałę o wzajemnej współpracy diecezji tarnowskiej,
społeczności Starego Sącza i wszystkich gmin Powiatu Nowosądeckiego oraz
sponsorów, którzy włączyliby się w pracę nowego stowarzyszenia. Nowe
stowarzyszenie pod nazwą „Sądeckie Centrum Pielgrzymowania im. Jana Pawła
II” zostało zarejestrowane 23 grudnia 1999 przez Sąd Okręgowy w Nowym
Sączu, który zatwierdził Statut jako podstawę działania stowarzyszenia.
Statut Sądeckiego Centrum Pielgrzymowania im. Jana Pawła II określa
zakres działalności:
1. Podejmowanie działań związanych z organizacją i przygotowaniem
właściwego zaplecza technicznego dla pielgrzymów przybywających do Starego
Sącza.
2. Organizowanie działalności społeczno – kulturalnej i oświatowo –
wychowawczej, zgodnej ze społeczną nauką Kościoła Katolickiego.
3. Gromadzenie pamiątek związanych z wizytą papieŜa Jana Pawła II w Starym
Sączu oraz udostępnienie ich zwiedzającym.
4. Prowadzenie działalności informacyjno – promocyjnej.
5. Upowszechnienie idei samorządności terytorialnej w Polsce.
143
6. Organizowanie i prowadzenie działalności turystycznej w tym popularyzacja
pielgrzymek szlakiem Jana Pawła II.
7. Czynna pomoc Kościołowi przy organizowaniu uroczystości religijnych.
8. Pozyskiwanie środków finansowych niezbędnych na pokrycie kosztów
związanych z zagospodarowaniem i funkcjonowaniem obiektów znajdujących
się na terenie Centrum.
9. Organizowanie koncertów religijnych i wystaw tematycznych.
10. Organizacja spotkań, szkoleń, wykładów religijnych, itp.
Pierwsze walne Zebranie Sądeckiego Centrum Pielgrzymowania odbyło
się 30 grudnia 1999 roku. Na Zebraniu wybrano zarząd w składzie:
Przewodniczący: ks. Alfred Kurek – proboszcz parafii w Starym Sączu
Wiceprzewodniczący: 1. ks. Sajdak Tadeusz – dyrektor SCP
2. Kuczaj Marian – były burmistrz miasta Starego Sącza
3. Cycoń Marian
Sekretarz: Rams Wojciech
Członkowie: Basta Czesław
Śledź Wiesław
Marduła Stanisław
Piętka Antoni
Komisja Rewizyjna: Gomółka Jan
Wardęga Jan
Zając Helena
Skarbnik: Plata Maria
Ołtarz papieski został przekazany stowarzyszeniu 14 stycznia 2000 roku.
PoniewaŜ był zbudowany jako obiekt tymczasowy, po zmianie decyzji, co do
jego przeznaczenia koniecznym stało się przebudowanie i uzupełnienie róŜnych
elementów jak: podcięcie i podmurowanie ścian ołtarza, wykonanie wylewek
podłogowych, urządzenie Papieskiej Sali Pamięci, przebudowanie strumienia
wodnego. Ponadto dokonano impregnacji całego drewna, wykonano kanalizację,
instalację wodną, orynnowano dachy, przerobiono i pokryto blachą dach
zakrystii, doprowadzono stałe zasilanie elektryczne.
144
Pod nowopowstające Centrum Pielgrzymowania zakupiono teren wokół
ołtarza o powierzchni 2,5 ha, a dla administracji urządzono biuro i siedzibę
stowarzyszenia.
Stowarzyszenie czynnie uczestniczy w organizowaniu dwóch uroczystości
religijnych: 16 czerwca - pamiątka kolejnych rocznic wizyty Ojca Świętego, oraz
24 lipca - dzień odpustu ku czci św. Kingi.
24 lipca 1999 roku, w dzień Odpustu, po raz pierwszy zorganizowano
pielgrzymkę z relikwiami Świętej z klasztoru klarysek do papieskiego ołtarza,
gdzie sprawowano Mszę św. PoniewaŜ uroczystość zgromadziła duŜą liczbę
wiernych, powstała tradycja stałej pielgrzymki odpustowej do papieskiego
ołtarza w uroczystość św. Kingi.
Stowarzyszenie prowadzi takŜe działalność turystyczno – religijną;
organizuje Rajd Samorządowców szlakiem Jana Pawła II pasmem Radziejowej,
Górską Pielgrzymkę Św. Kingi szlakiem Jana Pawła II.
Sądeckie Centrum Pielgrzymowania, poszerza swoją działalność dzięki
sponsorom i datkom ofiarodawców. Ponadto wiele osób z poza stowarzyszenia
włączyło się nie tylko jako ofiarodawcy, ale takŜe jako wykonawcy prac.
Projekt zagospodarowania Centrum Pielgrzymowania obejmuje:
• wybudowanie domu pielgrzyma na ok. 70 miejsc noclegowych,
• ustawienie trwałego podium obok ołtarza,
• zamontowanie plastikowych krzesełek dla wiernych,
• otoczenie terenu przed ołtarzem kaplicami Tajemnic RóŜańcowych,
• wybudowanie parkingów,
• wybudowanie budynków dla małej gastronomii oraz do rozprowadzania
pamiątek,
• wybudowanie ogólnodostępnych sanitariatów,
• przygotowanie pola namiotowego,
• otoczenie całego terenu ogrodzeniem.
Zasadniczym celem istnienia, rozwoju i działalności Sądeckiego Centrum
Pielgrzymowania jest opieka nad papieskim ołtarzem oraz działalność religijno –
turystyczna. Sądeckie Centrum Pielgrzymowania gromadzi takŜe pamiątki z
145
wizyty papieŜa Jana Pawła II w Starym Sączu i udostępnia je zwiedzającym. W
ten sposób, nie tylko przyczynia się do utrzymania w pamięci przybywających na
to miejsce pielgrzymów spotkania z Ojcem Świętym, ale staje się trwałym
dokumentem historycznego wydarzenia, które dokonało się 16 czerwca 1999
roku na ziemi sądeckiej – kanonizacji bł. Kingi.262
262 Na podstawie wywiadu przeprowadzonego w Starym Sączu 14 lipca 2003 r. z dyrektorem Sądeckiego Centrum Pielgrzymowania, ks. Tadeuszem Sajdakiem.
146
ZAKO ŃCZENIE
Celem opracowania było zebranie, systematyzacja i utrwalenie wydarzeń,
które miały miejsce w diecezji tarnowskiej, w czerwcu 1987 i 1999 roku.
Inspirację do podjęcia tego tematu stanowiły następujące wydarzenia: pobyt Ojca
Świętego w Diecezji, beatyfikacja chłopskiej córki Karoliny Kózkówny,
dwustulecie Diecezji, dwudziestopięciolecie pasterzowania w Kościele
tarnowskim Arcybiskupa Jerzego Ablewicza, kanonizacja błogosławionej Kingi,
oraz 25-lecie pontyfikatu Jana Pawła II.
W pierwszym rozdziale przedstawione zostały cele oraz okoliczności
towarzyszące pielgrzymkom Ojca Świętego do Polski.
Rozdział drugi ukazuje sylwetkę Sługi BoŜej Karoliny Kózkówny i sam
przebieg procesu, który naznaczony był wieloma trudnościami. W staraniach o
beatyfikację podkreślone zostały zasługi Arcybiskupa Jerzego Ablewicza. W
rozdziale tym zawarto główne myśli z listu biskupa Jerzego Ablewicza, które
stanowiły swego rodzaju przygotowanie diecezji do wizyty. Przedstawiony został
program duszpasterski diecezji tarnowskiej na rok 1986/87, w którym
przygotowanie do wizyty zajmowało naczelne miejsce. Uwzględniono takŜe
spotkanie Ojca św. z duchowieństwem podczas Nieszporów Eucharystycznych
na Placu Katedralnym w Tarnowie. Rozdział zamykają krótkie relacje z
uroczystości rocznicowych z okazji XV rocznicy beatyfikacji Sługi BoŜej
Karoliny Kózkówny i pobytu Ojca Świętego w diecezji tarnowskiej, które odbyły
się w Zabawie i w Tarnowie. Nawiązując do treści opracowywanego tematu,
stanowią jego dopełnienie.
W rozdziale trzecim została ukazana postać bł. Kingi i jej kanonizacja,
jako główny powód papieskiej wizyty w 1999 roku w diecezji tarnowskiej. W
rozdziale tym opisano przebieg procesu kanonizacyjnego i znaczenie klasztoru
Panien Klarysek dla Ziemi Sądeckiej. Szczegółowej analizie poddano
harmonogram przygotowań do wizyty począwszy od listów pasterskich bpa
Wiktora Skworca kierowanych do wiernych diecezji, a skończywszy na roli, jaką
odegrały samorządy lokalne w przygotowaniu do wizyty. Ponadto przedstawiona
147
została koncepcja muzycznej oprawy, muzyczne kompozycje związane z
kanonizacją, i w końcu sam przebieg uroczystości kanonizacyjnej. W trzecim
rozdziale wskazano takŜe „trwałe ślady” obecności papieŜa w Starym Sączu.
Przedmiotem drugiego i trzeciego rozdziału była szczegółowa analiza
organizacji i przebiegu wizyt papieŜa w diecezji tarnowskiej. Wyszczególnione
zostały przygotowania zarówno na płaszczyźnie duchowej, jak i zewnętrznej-
organizacyjnej. Obie sfery miały wpływ na to, iŜ uroczystości mogły odbyć się
godnie, bezpiecznie i w sposób zorganizowany. Została uwzględniona takŜe
strona muzyczna przygotowań z wyszczególnieniem wykonawców i
prezentowanego programu, a takŜe podany wykaz starych i nowych kompozycji
ku czci błogosławionej Karoliny i ku czci św. Kingi, oraz kompozycji
bezpośrednio związanych z uroczystością.
Zasadniczy cel pracy nakreślony w temacie został osiągnięty. To prawda,
Ŝe w skali całego pontyfikatu Jana Pawła II i w kontekście Jego pielgrzymek do
Ojczyzny pobyt w Tarnowie stanowi jedynie krótki epizod, jednakŜe
przywołanie tych podniosłych wydarzeń, będących przedmiotem opracowania
stanowi przyczynek do zachowania w naszej wdzięcznej pamięci tamtych
wiekopomnych chwil jedynych w dziejach diecezji tarnowskiej.
* * *