Potrzeby i oczekiwania w zakresie kształcenia na odległość · Wywodzą się one z psychologii...

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

0

PI-PWP Gra w studia

podyplomowe

Potrzeby i oczekiwania w zakresie kształcenia na odległość Raport z badań

Doradztwo Społeczne i Gospodarcze

Poznań 2013


1

Wykonawca:

Doradztwo Społeczne i Gospodarcze

ul. Św. Wojciech 22/24 m. 7, 61-749 Poznań

Dział badań i analiz: ul. Śniadeckich 18/7, 60-774 Poznań

Tel. 609/499 230, 603/ 933 732

www.dsig.pl, e-mail: [email protected]

NIP: 766-123-54-71

Zamawiający:

Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu

ul. Młodzieżowa 31a

87-100 Toruń


2

Spis treści

Wprowadzenie ........................................................................................................................... 3

Opis zastosowanej metodologii ................................................................................................. 3

Technika zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI) .......................................................... 3

Dobór próby ........................................................................................................................... 5

Pytania badawcze ................................................................................................................... 5

Charakterystyka badanych grup ................................................................................................. 6

Wyniki badania ........................................................................................................................... 8

Wywiad grupowy z wykładowcami ........................................................................................ 8

Wywiad grupowy ze słuchaczami studiów podyplomowych ............................................... 11

Rekomendacje .......................................................................................................................... 18


3

Wprowadzenie Raport podsumowuje badania przeprowadzone w ramach projektu „PI-PWP Gra w

studia podyplomowe”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego, zrealizowane na zlecenie Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu przez Doradztwo

Społeczne i Gospodarcze z Poznania w lutym 2013 roku. Badania jakościowe z

wykorzystaniem techniki zogniskowanego wywiadu grupowego przeprowadzono z

przedstawicielami min. 4 uczelni wyższych oraz słuchaczami studiów podyplomowych.

Zrealizowano 2 wywiady grupowe na temat potrzeb i oczekiwań badanych w zakresie

kształcenia na odległość. Raport składa się z następujących części. Część pierwsza stanowi

skrócony opis zastosowanej metodologii badawczej oraz doboru próby. Część druga krótko

charakteryzuje grupy respondentów biorących udział w badaniu. Następnie w trzeciej części

omówione są główne wnioski płynące z badania oraz przedstawione rekomendacje.

Opis zastosowanej metodologii

Technika zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI)

W badaniu zastosowano jakościowe metody badań – z wykorzystaniem techniki

wywiadu grupowego. Zogniskowane wywiady grupowe nazywane inaczej dyskusjami

grupowymi, fokusami lub grupami panelowymi to jakościowa technika zbierania danych w

badaniach społecznych. Dane zbierane są podczas dyskusji przeważnie w grupie 6-8 osób

(chociaż zdarzają się także grupy 4 lub 10-osobowe), prowadzonej przez doświadczonego

moderatora, którego zadaniem jest dbanie o płynny przebieg dyskusji oraz realizację

założonych celów badania. Badania fokusowe stosowane są w celu zdobycia informacji

dotyczących jednego tematu (stąd przymiotnik „zogniskowane” w nazwie). Pomiar polega na

wywołaniu i kontrolowaniu dyskusji na dany temat między uczestnikami grupy. W

porównaniu z wywiadami indywidualnymi, wywiady grupowe są ciekawsze dla uczestników i

stwarzają większe, naturalne bodźce do wyrażania opinii lub eksponowania postaw i

motywów.

Pomimo że badania fokusowe wywodzą się z dziedziny badań marketingowych i

popularność zdobyły jako narzędzia badania rynku, potrzeb, motywów i postaw

konsumenckich, doskonale nadają się do zgłębiania problematyki innych dziedzin. Fokusy


4

przydają się w przypadku eksplorowania nowych tematów oraz badania oczekiwań grup

docelowych projektów społecznych.

Twierdzi się, że badania fokusowe pomagają wydobywać podświadome

uwarunkowania działań ludzi, które często różnią się od motywów podawanych w

deklaracjach badanych. W tym celu, podczas wywiadów grupowych szeroko stosuje się tzw.

„techniki projekcyjne”. Najczęściej zarówno podczas wywiadów pogłębionych, jak i

wywiadów grupowych dominuje technika zadawania pytań wprost. Ma ona jednak tą wadę,

że bazuje na deklaracjach respondentów. Z różnych powodów badani nie chcą powiedzieć,

co motywuje ich działania, dlatego też w takiej sytuacji lepiej sięgnąć po techniki

projekcyjne, które w formie zabawy pozwalają dotrzeć do nieuświadamianych motywów

zachowań ludzi. W ramach badania zastosowano trzy techniki projekcyjne.

1. Techniki skojarzeniowe. Wywodzą się one z psychologii Junga. Zadaniem badanego

jest reagowanie na bodźce dostarczane przez moderatora i podawania pierwszych

skojarzeń z danym słowem czy wyobrażeniem. Natychmiastowość skojarzeń

eliminuje racjonalizowanie odpowiedzi przez badanych.

2. Test chmurki. Polega on na tym, że badani dostają ilustracje przypominające komiks,

na których mają napisać w „chmurkach” co myślą i mówią postaci znajdujące się w

określonej sytuacji. Test ten, przez przypisywanie wypowiedzi innym osobom,

pozwala zidentyfikować, co tak naprawdę o danej sytuacji myślą badani.

3. Techniki konstrukcyjne. W przypadku tych technik zadaniem badanych jest

skonstruowanie jakiejś rzeczywistości i wymyślenie „co by było, gdyby”. Poprzez

danie badanym sprawczości i zniesienie typowych dla realnej sytuacji ograniczeń

czasowych, finansowych i przestrzennych, badani kreatywnie podchodzą do zadanej

problematyki. Technika ta pobudza wyobraźnię respondentów i pozwala wyjść poza

schematyczne myślenie, które dominuje podczas zadawania pytań wprost.


5

Dobór próby

Na ogół respondenci do grup fokusowych dobierani są tak, aby grupy były w miarę

homogeniczne (jednolite). Pozwala to zminimalizować konflikt grupowy, a grono osób o

podobnych cechach bardziej ośmiela badanych do wypowiadania szczerych opinii. Grupy

homogeniczne pozwalają swobodniej wypowiadać się osobom nieśmiałym oraz wycofanym.

Czasami stosuje się jednak grupy heterogeniczne tzw. konfliktowe, szczególnie jeśli chce się

skonfrontować opinie na tzw. drażliwy temat.

W ramach badania został zastosowany celowy dobór próby tzw. „ekspercki”, który

polega na tym, że z populacji wyłania się respondentów o poszukiwanych cechach i

największej wiedzy w danej problematyce oraz odpowiednich cechach społecznych (przede

wszystkim charakteryzujących się łatwością komunikacji w gronie nieznajomych osób). Grupy

zostały dobrane homogenicznie.

Przeprowadzono dwa badania fokusowe, po jednym dla każdej z grup docelowych projektu:

1. Wywiad grupowy z przedstawicielami minimum 4 uczelni wyższych

2. Wywiad grupowy z słuchaczami studiów podyplomowych.

Wywiady dotyczyły potrzeb i oczekiwań badanych grup w zakresie kształcenia na odległość.

Pytania badawcze

Przeprowadzone badania miały odpowiedzieć na następujące pytania badawcze:

1. Jakie są potrzeby przedstawicieli uczelni wyższych w zakresie kształcenia na

odległość?

2. Jakie są oczekiwania przedstawicieli uczelni wyższych w zakresie kształcenia na

odległość?

3. Jakie są oczekiwania słuchaczy studiów podyplomowych w zakresie kształcenia na

odległość?

4. Jakie są potrzeby słuchaczy studiów podyplomowych w zakresie kształcenia na

odległość?

Na podstawie odpowiedzi na powyższe pytania, wypracowano rekomendacje dla

Zleceniodawcy.


6

Charakterystyka badanych grup Ogółem w dwóch fokusach wzięło udział 17 osób, w pierwszym wywiadzie

przeprowadzonym z wykładowcami uczelni wyższych wzięło udział 8 osób (2 kobiety i 6

mężczyzn), zaś na spotkaniu ze słuchaczami studiów podyplomowych było osób 9 (2 kobiety i

7 mężczyzn). Zdecydowana większość wszystkich badanych związana była z uczelniami

poznańskimi. Uniwersytet im. A. Mickiewicza (UAM) reprezentowało 5 osób, tyle samo

związanych było z Uniwersytetem Ekonomicznym (UE), w dalszej kolejności pod względem

reprezentowania były następujące uczelnie: Politechnika Poznańska (PP) – 2 osoby; Wyższa

Szkoła Bankowa (WSB) – 1 osoba; Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa

(WSNHiD) – 1 osoba. Trzech słuchaczy studiów podyplomowych kształciło się na uczelniach

poza Poznaniem – 2 w Warszawie – na Akademii Obrony Narodowej (AON) i Uczelni

Łazarskiego (UŁ); 1 osoba na Dolnośląskiej Wyższej Szkole we Wrocławiu. Szczegółowe dane

na temat uczestników dwóch wywiadów grupowych przedstawiają poniższe wykresy.

Wykładowcy Słuchacze studiów podyplomowych

Wśród wykładowców wyższych uczelni były osoby posiadające tytuł profesora

doktora habilitowanego (1 osoba) i doktorów (2 osoby), resztę stanowili doktoranci (5 osób)

2 6

kobiety mężczyźni

2 7

kobiety mężczyźni

4

2

1

1

UAM

UE

PP

WSB

3

1 1

1

1

1

1 UE

UAM

PP

WSNHiD

AON

DWS

UŁ


7

prowadzący zajęcia ze studentami. Obszary tematyczne prowadzonych wykładów były

urozmaicone:

■ geografia przemysłu, transportu, usług, metody analizy przestrzennej;

■ historia Kościoła, dogmatyka;

■ zarządzanie produkcją, zarządzanie zasobami ludzkimi;

■ polityka społeczna;

■ budowa maszyn, zarządzanie;

■ podstawy gospodarowania, zarządzanie środowiskiem, kształtowanie i ochrona

środowiska, krajoznawstwo;

■ archeologia okresu wpływów rzymskich, obrzędowość pogrzebowa kultury

przeworskiej;

■ nauki polityczne, nowe media i komunikacja.

Podobnie zróżnicowane były kierunki kształcenia zgromadzonych na wywiadzie

studentów studiów podyplomowych:

■ zarządzanie zasobami ludzkimi;

■ rachunkowość;

■ doradztwo zawodowe;

■ logistyka;

■ Wielkopolska Szkoła Biznesu (studia menadżerskie);

■ terapia zajęciowa;

■ inżynieria oprogramowania;

■ public relations;

■ grafika projektowa.


8

Wyniki badania

Wywiad grupowy z wykładowcami

Badani wykładowcy deklarowali, że mają różne doświadczenie w kontaktach ze

studentami. W dużej mierze do tego typu kontaktów wykorzystują jednak Internet – przede

wszystkim w formie ogłoszeń na stronie uczelnianej, a także pocztę e-mailową. Nieco

rzadziej w pracy korzystają ze specjalnych internetowych systemów uczelnianych, jak np.

USOS (dostępny na UAM) czy Moodle (dostępny na UE). Jeden z rozmówców mówił nawet o

wyjściu naprzeciw oczekiwań studentów w komunikacji poprzez portal społecznościowy

Facebook. Poczta elektroniczna wykorzystywana jest przez wszystkich niemal wykładowców

wyższych uczelni (do nielicznych wyjątków należą starsi profesorowie, którzy raczej

niechętnie przekonują się do nowinek technologicznych). Ta forma w kontekście

prowadzenia komunikacji ze studentami ma pewne ograniczenia – otóż w przypadku

prowadzenia różnych zajęć z wieloma studentami okazuje się, że skrzynka często „zapycha

się” tysiącami e-maili. To powoduje, że niektórzy wykładowcy po prostu fizycznie nie

nadążają z odpisywaniem adresatom.

Kontakt osobisty ze studentami odbierany jest przez badanych wykładowców różnie.

W wypowiedziach pojawiły się zdania, że studenci „marnują” czas swoich nauczycieli

przychodząc z prozaicznymi problemami, które znacznie szybciej i łatwiej można byłoby

rozwiązać za pomocą Internetu (np. poczty elektronicznej) lub nawet telefonicznie. Zgodnie z

relacją badanych, studenci najczęściej nalegają na kontakt bezpośredni z wykładowcami

podczas sesji egzaminacyjnych.

E-learning powstał w Australii jako rozwiązanie problemu konieczności pokonywania

dużych odległości przez studentów i wykładowców w studiowaniu. Zgromadzeni na

wywiadzie wykładowcy poproszeni zostali o wypisanie na kartkach wad i zalet systemu

kształcenia na odległość. Podsumowując wszystkie uzyskane w wyniku badania wskazania

można zaprezentować następującą listę wad i zalet e-learningu:


9

Zalety kształcenia na odległość Wady kształcenia na odległość

Wygoda

Brak ograniczeń czasowych

Aktywizacja wykładowców (taka forma

wymusza dobre przygotowanie

materiałów)

Dostępność wszystkich materiałów do

nauki

Spełnienie oczekiwań studentów

Budowa samodyscypliny

Mniejsze koszty (dla studentów)

Mniejsze koszty (dla uczelni)

Dostępność dla osób, które nie mogą

pozwolić sobie na tradycyjną formę

studiów (osoby niepełnosprawne,

biedne, z obszarów wiejskich, z

obszarów oddalonych od miast

akademickich)

Czasochłonność (przygotowanie 1 kursu

on-line to ok. pół roku pracy)

Problemy formalne (prawo autorskie)

Konieczność zapewnienia atrakcyjnej

formy (umiejętności wykładowców)

Brak możliwości natychmiastowego

wyjaśnienia wątpliwości studentom (czat

czy e-mail nie jest rozwiązaniem)

Mniejsza motywacja do nauki u

studentów

Brak kompetencji informatycznych u

wielu starszych wykładowców przy

tworzeniu treści multimedialnych,

obsłudze programów

Obawa o zmniejszenie liczby etatów na

uczelni

Badani wykładowcy przytaczali w wywiadzie przykłady gier edukacyjnych, które

bardzo dobrze sprawdzają się przy okazji poznawania pewnych dziedzin. Wszyscy jednak byli

zgodni, że nie w każdym przypadku możliwe jest stworzenie takiej gry. Wśród przykładów

gier dobrze skonstruowanych, z którymi spotkali się badani były gry odnoszące się do

funkcjonowania wolnego rynku, przedsiębiorstw, projektowania produkcji, zasad grania na

giełdzie i inwestycji w papiery wartościowe, gry symulacyjne na temat rozwoju

przestrzennego i planowania miast (np. SimCity) czy nawet gry na temat planowania

przedsięwzięcia, jakim jest prowadzenie stanowiska badań archeologicznych.

Uczestnicy fokusa otrzymali następnie zadanie projekcyjne w formie komiksu z

postaciami wykładowcy i studentów. W chmurki mieli wpisać myśli i słowa na temat nowego


10

zarządzania rektora o wprowadzeniu e-learningu na wszystkich wykładanych kierunkach.

Oto, jakie pomysły na uzupełnienie komiksowych chmurek mieli badani wykładowcy:

Zestawiając wszystkie wypowiedzi i uwagi badanych wykładowców na temat

kształcenia na odległość można wyprowadzić następujące wnioski:

a. E-learning nie może całkowicie wyprzeć tradycyjnych form nauczania. Najlepszym

rozwiązaniem jest wprowadzenie blended learning (formy mieszanej, łączonej). E-

learning wraz ze wszelkimi formami przekazywania treści multimedialnych powinien

być wykorzystywany jako narzędzia, uzupełnienie, pomoc w kontakcie między

wykładowcami a studentami.

b. E-learning może się sprawdzić w przypadku studiów podyplomowych, gdzie treści są

najczęściej specjalistyczne i adresowane są do specyficznych odbiorców (w dużej

Rektor: „od dziś wprowadzamy obowiązkowy e-learning na wszystkich kierunkach studiów!”

Będą zwolnienia;

Będzie więcej pracy, obowiązków;

Studenci obniżają poziom nauczania;

Wszystko robione jest pod

wymagania i oczekiwania studentów;

„szef znowu coś wymyślił…”

Będzie można się mniej uczyć;

Nie trzeba będzie oglądać wykładowców;

Nie będzie można podrywać koleżanek;

Będzie czas na pracę zarobkową;

Będzie czas na imprezy!

studenci

wykładowca


11

mierze praktyków tematu), często mieszkających w różnych miastach. Dzięki

zastosowaniu e-learningu zniknie potrzeba dojeżdżania na każdy zjazd słuchaczy, co

może spowodować większe upowszechnienie i wzrost zainteresowania studiami

podyplomowymi i poszerzenie grona specjalistów w wielu dziedzinach.

c. E-learning powinien być wprowadzany przy zachowaniu ostrożności. Nie są znane i

trudno przewidzieć dziś wszystkie konsekwencje zastąpienia tradycyjnych studiów

formami kształcenia na odległość. Z pewnością do tych negatywnych należą:

zmniejszenie (w ostateczności: wyparcie) bezpośredniego kontaktu między ludźmi

(student vs student, student vs wykładowca). Tymczasem na studiach studenci

zdobywają nie tylko wiedzę, ale też uczą się funkcjonowania w społeczeństwie,

nabierają kompetencji społecznych. Wprowadzenie form e-learningowych może

doprowadzić do „ujałowienia” kultury studenckiej (brak bezpośredniej relacji mistrz-

uczeń), dziś już starsi wykładowcy przekonują o barierach komunikacyjnych ze

studentami.

Wywiad grupowy ze słuchaczami studiów podyplomowych

W pierwszej kolejności badani zostali poproszeni o wypisanie swoich pierwszych,

spontanicznych skojarzeń na temat kształcenia na odległość, które następnie zostały

omówione i uporządkowane w dwie kategorie: wady i zalety.

Zalety kształcenia na odległość Wady kształcenia na odległość

■ Dostępność kształcenia (dla niektórych

osób – niepełnosprawnych, z terenów

wiejskich – jedyna możliwość podjęcia

nauki)

■ Wygoda – nie trzeba wychodzić z domu

■ Ciągły dostęp do materiałów

■ Dostęp do kompletu materiałów

■ Aktualność treści i materiałów

■ Szybkie przesyłanie informacji

■ Indywidualne tempo przyswajania

■ Ograniczona możliwość zawierania

znajomości

■ Ograniczony kontakt z praktykami

■ Brak możliwości zadawania pytań,

wyjaśniania wątpliwości

■ Brak dynamiki grupowej, dyskusji

■ Obawy co do jakości otrzymywanych

materiałów

■ Gorszy odbiór wykładów (brak emocji)

■ Gorsza ocena takich studiów przez


12

wiedzy

■ Niskie koszty dla studentów i uczelni

■ Oszczędność czasu

■ Samodzielność pracy

potencjalnych pracodawców

■ Niezbędne jest posiadanie komputera/

Internetu i umiejętności ich obsługi

(zagrożenie wykluczeniem)

Wśród słuchaczy pojawiły się ponadto wątpliwości co do kierunku, w jakim pójdzie

technologia – czy będzie ona coraz łatwiejsza, coraz bardziej intuicyjna, a tym samym

dostępna dla szerszego grona, czy też odwrotnie – czy może zdarzyć się tak, że dzisiejsi 30-

latkowie nie będą mieli kompetencji informatycznych do odbycia studiów podyplomowych

za 10, 15 lub 20 lat.

Uczestnicy fokusa zadeklarowali, że chętnie skorzystaliby z możliwości odbywania

niektórych zajęć lub korzystania z przygotowanych przez wykładowców materiałów w formie

e-learningu. Największym zainteresowaniem cieszyłyby się studia, na których odbywałyby się

tradycyjne zajęcia wzbogacone o dostęp do materiałów, notatek poprzez stronę

internetową, na której zamieszczony byłyby także film z wykładem, dzięki czemu możliwy

były powrót do zapomnianych treści. Ponadto cenne z punktu widzenia słuchaczy byłoby

zamieszczenie informacji o nieobecnościach wykładowców, planu zajęć wraz z krótką

informacją na jaki temat będzie kolejny wykład. Mogliby wówczas decydować, czy

uczestniczyć w zajęciach osobiście, czy też obejrzeć wykład później w Internecie.

Badani słuchacze bez entuzjazmu wypowiadali się o niektórych formach e-learningu –

dla przykładu nie podobała im się wizja wykładu prowadzonego poprzez komunikator (np.

Skype), w formie wideokonferencji, gdzie w licznych okienkach widoczne są twarze innych

słuchaczy i wykładowcy. Tłumaczyli takie podejście faktem, że wykłady odbywające się w

tradycyjny sposób uczyły jednocześnie bezpośrednich kontaktów między ludźmi, które w

późniejszym życiu zawodowym mają ogromne znaczenie.


13

Rozmówcy poproszeni zostali o wpisanie w teście projekcyjnym pierwszych,

spontanicznych skojarzeń na temat platformy e-learningowej. Pojawiły się następujące

hasła:

Wypisane hasła skojarzone z terminem „Platforma e-learningowa” w dużej mierze

odzwierciedlały dotychczasowe doświadczenie uczestników badania z taką platformą.

Słuchacze studiów podyplomowych spotkali się w ramach studiów z takim narzędziem i

uznali, że charakteryzuje się ona dużą funkcjonalnością. W tym kontekście poproszeni zostali

o wskazanie najbardziej korzystnych funkcji owej platformy. Przede wszystkim na platformie

powinny znajdować się liczne materiały multimedialne (zdjęcia, prezentacje, pokazy filmy z

wykładów, wykłady w formie audio), użytkownicy powinni mieć możliwość ich selekcji i

modyfikacji na swoim koncie (np. możliwość wycinania najważniejszych fragmentów filmów i

zapisywania ich na swoim komputerze). Platforma niewątpliwie powinna być wyposażona w

funkcjonalną wyszukiwarkę haseł, by móc w krótkim czasie dotrzeć do poszukiwanego

zagadnienia. Z uwagi na wielość różnorodnych źródeł informacyjnych, platforma uczelniana

powinna mieć atrakcyjną (ale zarazem czytelną i przejrzystą) szatę graficzną. Dla mniej

zorientowanych studentów pomocnym narzędziem byłby samouczek (np. działający

podobnie jak Spinacz w Microsoft Office). Niewątpliwie ciekawym rozwiązaniem byłaby

możliwość oceniania i komentowania zamieszczonych materiałów, dzięki czemu studenci

mogliby polecać sobie wartościowe filmy czy prezentacje. Dobrze byłoby też połączyć system

oceny zamieszczonych materiałów z oceną wykładowców. Zdaniem badanych słuchaczy,

dobrym rozwiązaniem byłoby też stworzenie forum wymiany opinii, na którym słuchacze i

wykładowcy mogliby dyskutować czy wyjaśniać wątpliwości.

Skojarzenia z hasłem „Platforma e-learningowa”

dostępność, treści multimedialne, opinie, technologia, wielodyscyplinowość, wymiana

informacji, kumulacja wiedzy, notatki, terminy zaliczeń, dziekanat, funkcjonowanie 24/7,

forum tematyczne, przeciążenie sieci, on-line, drukować czy czytać?


14

W kontekście innych platform e-learningowych badani zwrócili uwagę na kilka

narzędzi, które ich zdaniem są niepotrzebne. W przypadku uniwersyteckiego systemu USOS

jest to wymóg zapisywania się studentów na określone zajęcia poprzez system, mimo że są

one obowiązkowe (dla przykładu: student I roku na kierunku Socjologia ma obowiązkowy

przedmiot „Wstęp do socjologii”, na który musi się zapisać w systemie). Zdaniem

rozmówców zapisy mają sens jedynie wówczas, gdy studenci mają możliwość wyboru

przedmiotu, zajęć (np. w formie fakultetów). Z kolei w systemie Moodle zapisanie się na listę

osób uczęszczających do określonego wykładowcy powoduje, że nawet trzy lata później

otrzymuje się e-maile z informacjami na temat zaliczeń, poprawek czy przełożonych zajęć. W

takiej sytuacji powinno funkcjonować „automatyczne czyszczenie listy słuchaczy” po

zakończonym kursie (odpowiednio po 1 semestrze lub roku). Innym niepotrzebnym

dodatkiem jest wyświetlająca się lista użytkowników dostępnych w danej chwili on-line

(podobnie jak w przypadku serwisów społecznościowych).

.

Multimedia

Atrakcyjna szata

graficzna

Wyszukiwarka

Samouczek

Forum wymiany

opinii

Komentarze


15

Na temat własnych kontaktów z wykładowcami słuchacze studiów podyplomowych

mieli bardzo dużo uwag. Przede wszystkim wskazywali, że niewielu wykładowców

wykorzystuje nawet najprostsze narzędzia internetowe (pocztę e-mail), wielu też niechętnie

podchodzi do kwestii kontaktów telefonicznych. Można więc uznać, że większość

wykładowców preferuje nadal osobisty kontakt z uczniem, tradycyjne formy zaliczeń,

jakiekolwiek odstępstwa dopuszczalne są jedynie w wyjątkowych sytuacjach i, co istotne,

poprzez bardzo tradycyjne formy (np. pocztę: jedna z badanych wysyłała pracę zaliczeniową

w formie papierowej za pośrednictwem Poczty Polskiej, choć znacznie łatwiej, taniej i

szybciej trwałoby wysłanie jej jako załącznik do e-maila). Inny rozmówca powiedział, że

wykładowcy kontaktowali się ze studentami z jego roku poprzez zbiorowego e-maila

(utworzonego specjalnie na te potrzeby), ten adres był też wykorzystywany do kontaktów z

dziekanatem – studenci otrzymywali plan zajęć i informacje na temat nieobecności

wykładowcy. Niestety, nie był to plan zajęć sporządzony nawet w najprostszym programie

komputerowym, a zeskanowana karta z odręcznie naniesionymi notatkami.

Tylko jeden słuchacz miał możliwość zaliczenia przedmiotu (tylko jednego – języka

obcego) w formie testu zamieszczonego w Internecie. Zdaniem badanego takie rozwiązanie

ma kluczową zaletę – wyniki otrzymujemy od razu.

Podobnie, jak wykładowcy, słuchacze studiów podyplomowych wypełniali test

projekcyjny w postaci komiksu – mieli zastanowić się, co myślą, a co mówią wykładowcy i

studenci na temat nowego zarządzania rektora o wprowadzeniu e-learningu.


16

Rektor: „od dziś wprowadzamy obowiązkowy e-learning na wszystkich kierunkach studiów!”

Tak jest!

Po co te nowości? Przecież

mam gotowe materiały

Muszę od nowa przygotować

materiały…

Społeczeństwo głupieje!

Znowu czegoś ode

mnie chcą…

Więcej czasu dla

siebie!

Super, wystarczy teraz

napisać skrypt i mam

wolne

Stracę pracę…

Nareszcie! Nareszcie!

Pewnie znów tylko

zapowiedzi;

Mogę dłużej spać;

Nie będzie spotkań

ze znajomymi

Ciekawe, czy będzie

działać?; wreszcie

gotowe materiały;

No to „laba”

wykładowca

studenci


17

Na przedstawionych wyżej schematach widać, że badani uznali, że wykładowcy raczej

będą obawiać się wprowadzenia nowych metod i narzędzi przy nauczaniu studentów, nawet

ich wypowiedzi wskazują na ich niezbyt entuzjastyczne podejście. Tymczasem studenci

werbalizują ogromny entuzjazm, zaś myślą o tym, że wprowadzenie e-learningu sprowadzi

się do uproszczenia studiowania i zdobycia większej ilości wolnego czasu. Nie można

pominąć w tym miejscu obaw studenta co do niezawodności całego systemu.

Badani słuchacze studiów podyplomowych nie mieli dobrego zdania na temat

prowadzenia zajęć on-line w czasie rzeczywistym. Uznali, że konieczność bycia „w czasie”, a

niekoniecznie „w miejscu” nie jest większym udogodnieniem. Zainteresowanie taką formą

warunkowali tym, że dawałaby ona formę odtwarzania materiału video oraz umożliwiała

zadawanie pytań na bieżąco. Uczestnicy fokusa poproszeni zostali o wypełnienie kolejnego

testu projekcyjnego na temat idealnych studiów on-line. Oto uzyskane wyniki:

a. Jak wyglądają studia?

Uczestnik zdobywa wiedzy przy użyciu komputera podłączonego do Internetu

poprzez oglądanie materiałów, czytanie informacji. Można wybrać tryb studiów

multikierunkowy.

b. W jaki sposób zalicza się zajęcia?

Test on-line, praca przesłana w formie elektronicznej, projekty, prezentacje.

c. Czy i jak sprawdza się obecność?

Nie sprawdza się lub sprawdza się poprzez zalogowanie się na stronie.

d. Jak wyglądają kontakty wykładowca-student?

Poprzez wszystkie możliwe formy komunikacji on-line (skype, komunikator,

poczta elektroniczna), a także za pomocą telefonu. Kontakty są na zasadzie:

„szybkie pytanie – szybka odpowiedź”.

Ostatnim zagadnieniem podjętym na fokusie były gry edukacyjne. Badani zasadniczo

mieli kontakt z takimi formami nauki (np. w przypadku doradztwa zawodowego gra o nazwie

TalentGame, gra biznesowa o zarządzaniu przedsiębiorstwem – MarketPlace). Uznali je za

ciekawy i atrakcyjny pomysł przekazywania wiedzy pod warunkiem dobrej konstrukcji


18

(przykładem źle przygotowanej gry jest gra przeznaczona dla licealistów „Jestem

przedsiębiorczy”).

Zgodnie z sugestiami badanych, wprowadzanie takich rozwiązań na studiach może

przyczynić się do zwiększenia zainteresowania tematyką studiów studentów, z uwagi na fakt,

że gry komputerowe są bardzo powszechne, a branża mocno się rozwija i daje obecnie

ogromne możliwości tworzenia nieschematycznych rozwiązań. Tym samym, poproszeni o

zaprojektowanie gry edukacyjnej dla kierunku zarządzania, słuchacze studiów

podyplomowych zaproponowali grę „interaktywne zarządzanie dużą korporacją”, w której

odzwierciedlone zostały rzeczywiste problemy, uwzględnione sytuacje losowe i tzw. czynnik

ludzki. Gra uczyłabym młodych ludzi myślenia strategicznego, radzenia sobie ze stresem,

podejmowania szybkich decyzji, stosowania wiedzy teoretycznej w praktyce. Zadaniem

wykładowcy byłoby współtworzenie gry poprzez stwarzanie problemowych sytuacji, ale

jednocześnie wspomaganie studentów, omawianie popełnionych błędów oraz ocena. Gra –

zdaniem rozmówców – nie mogłaby być jedynym ocenianym aspektem, raczej dodatkiem,

gdzie oceniano by zaangażowanie studentów i umiejętności praktyczne.

Rekomendacje Na podstawie przeprowadzonych badań można sprecyzować następujące rekomendacje

w zakresie wprowadzania metody kształcenia na odległość dla studentów studiów

podyplomowych – szczególnie w kierunkach związanych z zarządzaniem.

■ Kształcenie na odległość budzi obawy zarówno wykładowców jak i studentów. Dla

obydwu grup ważny jest kontakt osobisty w procesie nauczania, dlatego też

wprowadzając e-learning nie należy rezygnować z tradycyjnych metod nauczania.

Zaleca się, aby, szczególnie w fazie wstępnej prowadzić nauczanie dwutorowo

zgodnie z zasadą blended learning (nauczania w trybie mieszanym, część on-line, a

część twarzą w twarz). Pozwoli to zarówno studentom, jak i wykładowcom oswoić się

z wprowadzaną technologią, a na późniejszym etapie być może całkowicie przenieść

proces kształcenia do sieci.

■ Należy dążyć do stworzenia całkowicie nowej platformy e-learningowej, która nie

będzie bazować na znanych zarówno studentom, jak i wykładowcom platformach


19

USOS czy Moodle. Oceniane są one jako niefunkcjonalne, nielogiczne i utrudniające

życie. Złe skojarzenia z USOS i Moodle sprawiają, że nazwy te nie powinny pojawiać

się w materiałach informacyjnych dotyczących planowanego wprowadzenia e-

learningu na studiach podyplomowych.

■ Bardzo istotną rolę dla sukcesu platformy e-learningowej, tj. zaakceptowania jej

zarówno przez wykładowców, jak i studentów, ma sposób jej zaprojektowania oraz

oferowane funkcjonalności. Zaleca się, aby studenci automatycznie zapisywani byli na

zajęcia obowiązkowe, a wybór pozostałych zajęć opierał się na zasadzie

dobrowolności i przy pełnej informacji o ich tematyce, rodzaju zaliczenia,

wymaganiach – przedstawionych w interaktywnej formie. Należy też uwzględnić

funkcję „czyszczenia listy słuchaczy”, którzy ukończyli już dany kurs, tak, by nie

wysyłać do nich zbędnych powiadomień.

■ Badanie ujawniło, że wykładowcy obawiają się utraty pracy w wyniku

rozpowszechnienia metody kształcenia na odległość. Zdiagnozowano jednak, że

obawy te wynikają w dużej mierze z niskiego stanu wiedzy na temat potencjału

nowoczesnych technologii oraz niskich kompetencji informatycznych. Dlatego też

wprowadzając e-learning do kształcenia należy przede wszystkich zadbać o

kompetencje wykładowców, którzy będą z tego systemu korzystać. Jeśli nie będą oni

100% przekonani do metody, pojawi się zagrożenie, że z e-learningu będą korzystali

„z obowiązku”, deprecjonując jego znaczenie, w warstwie deklaratywnej – przed

władzami uczelni – godząc się na jego stosowanie, jednak dla studentów będą

niewiarygodni, co wpłynie znacząco na poziom kształcenia.

■ Dużym wyzwaniem w przypadku e-learningu jest utrzymywanie motywacji studentów

na stale wysokim poziomie. Wykazały to zwłaszcza zastosowane testy projekcyjne, w

których często pojawiały się kwestie „czasu na imprezy”, „laby”, „odpoczynku” jako

reakcji na wprowadzenie obowiązkowego e-learningu. Żeby uniknąć sytuacji

„rozprężenia” studentów podczas korzystania z nauczania na odległość, koniecznie

jest wprowadzanie odpowiednich zachęt do częstego korzystania z platformy e-

learningowej, takich jak np. testy i zadania domowe dostępne tylko w ściśle


20

określonym czasie, czy też możliwości zdobycia dodatkowych punktów do oceny

końcowej przez realizację specjalnym projektów, na podobnych zasadach.

■ Platforma e-learningowa powinna dawać możliwość oceniania i komentowania

zamieszczonych materiałów, dzięki czemu studenci mogliby polecać sobie

wartościowe filmy czy prezentacje. Zalecane jest także połączenie systemu oceny

zamieszczonych materiałów z oceną wykładowców.

■ Ważnym jest, aby platforma e-learningowa nie dyskryminowała nikogo ze względu na

stopień opanowania nowych technologii. Dlatego też wskazane jest, aby zawierała

samouczek, w przystępny sposób przedstawiający zasady poruszania się po

platformie i wszystkie jej funkcje. Samouczek powinien być dostępny nie tylko przy

pierwszym logowaniu, ale także w każdym momencie, kiedy użytkownik będzie

chciał go obejrzeć, na zasadzie „na żądanie”.

■ Zarówno studenci, jak i wykładowcy odnieśli się pozytywnie do pomysłu gry

edukacyjnej. Osoby biorące udział w badaniu rekomendowały, by gra dla studentów

zarządzania polegała na „interaktywnym zarządzaniu korporacją”. Pamiętać jednak

należy, że bardziej niż tematyka, ważniejsze są zasady, jakie w grze będą

obowiązywać. Jest konieczność zwrócenia uwagi na takie jej aspekty jak: realizm,

odzwierciedlenie realnych problemów danej branży, uwzględnienie czynników

losowych i „czynnika ludzkiego” oraz rozbudowanego modułu ewaluacyjnego, dzięki

któremu gracz będzie mógł prześledzić i zanalizować decyzje, które podejmował w

grze.

Potrzeby i oczekiwania w zakresie kształcenia na odległość · Wywodzą się one z psychologii...

Documents

Transcript of Potrzeby i oczekiwania w zakresie kształcenia na odległość · Wywodzą się one z psychologii...