Postpowanie w ognisku choroby zakanej-sanitarny aspekt wykorzystania ciekw i odchodw

Postpowanie w ognisku choroby zakanej-sanitarny aspekt wykorzystania ciekw i odchodwAnastasiia KalenchukStanisaw witnickiGr.3bChoroby zwierztWarunki sprzyjajce powstawaniu i rozprzestrzenianiu si epizootiiPostpowanie w czasie trwania epizootii :postpowanie ze zwokami zwierzt padych na choroby zakane, bezpieczestwo zdrowia ludzi i innych zwierzt, zasady postpowania z odchodami pochodzcymi od zwierzt chorychDziaania przeciwepizootyczneChoroby zwierztZe wzgldu na etiologi mog by m.in. zakane, wirusowe,zwyrodnieniowe lub autoagresywne. Wikszo chorb zwierzt przypisana jest do jednego gatunku, s jednak rwnie takie, ktre przenosz si miedzy grupami zwierzt. Z punktu widzenia bezpieczestwa hodowli rolnych istotne s choroby zakane i wirusowe. Z punktu widzenia bezpieczestwa ludzi, a take zwierzt hodowlanych istotne s rwnie choroby zwierzt dzikich, ktre mog przenie si na zwierzta hodowlane lub stanowi rdo zakae dla ludzi (np. wcieklizna).Choroby odzwierzce, antropozoonozy, zoonozy -zakane lub pasoytnicze choroby zwierzt, bd przez zwierzta tylko roznoszone, przenoszce si na czowieka poprzez kontakt bezporedni lub surowce pochodzenia zwierzcego, rzadziej drog powietrzn (np. toksoplazmoza, bruceloza, wcieklizna, ptasia grypa i inne). Nad zapobieganiem si szerzeniu chorb zakanych zwierzt czuwaj lekarze weterynarii, natomiast leczeniem chorb odzwierzcych u czowieka trudni si lekarze chorb zakanych. Epizootia (odpowiednik epidemii u ludzi lub epifitozy u rolin)

- wystpowanie zachorowa na dan chorob zakan, wrd zwierzt na danym terenie, w zdecydowanie wikszej liczbie ni w poprzednich latach rejestracji danych.

Zakane choroby zwierzt wystpujce w Polsce

Wedug biuletynu Stan zakanych chorb zwierzcych publikowanego co miesic przez Gwnego Lekarza Weterynarii ).Z dostpnych miesicznych raportw GLW (od 2002r.) wynika, e w Polsce w okresie od 1 stycznia 2002 r. do 31 maja 2010 r. wystpiy nastpujce zakane choroby zwierzt:wcieklizna zwierzt domowych (2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008,2010),wcieklizna zwierzt dzikich (2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009,2010),wirusowe zapalenie ttnic koni(2002),salmonelloza wi (2002),gorczka Q (2002),choroba Mareka (2002),salmonelloza drobiu (2002),zgnilec zoliwy (amerykaski) pszcz (2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007,2008, 2009, 2010),gbczasta encefalopatia byda (BSE) (2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008,2009, 2010),wirusowa posocznica krwotoczna (VHS) (2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009,2010),zakana martwica ukadu krwiotwrczego ryb ososiowatych (IHN) (2008, 2009),wysoce zjadliwa grypa ptakw u dzikich ptakw (2006, 2007),wysoce zjadliwa grypa ptakw u drobiu (2007),trzsawka owiec forma atypowa (2009, 2010),

Warunki sprzyjajce powstawaniu epizootii:skupienie wikszej liczby zwierzt wraliwych;obecno zjadliwego i napastliwego zarazka oraz odpowiednia liczba przenosicieliDo skae ywnoci oraz pasz dochodzi moe na skutek zanieczyszczenia surowca oraz wtrnie w miejscach ich wytwarzania, magazynowania oraz w czasie transportu.Rozprzestrzenianie si epizootiiRozprzestrzenianiu si epizootii sprzyja: zagszczenie zwierzt, zy stan higieniczny, wsplne koryta i pastwiska.Epizootie rozprzestrzeniaj si w rny sposb:przez drogi oddechowe;podczas spoywania skaonych produktw lub wody;poprzez zetknicie si z zakaonym przedmiotem lub chorym osobnikiemPostpowanie w czasie trwania epizootiiW celu zwalczania epizootii w pierwszej kolejnoci: wyznacza si ognisko choroby zakanej oraz obszar zagroony jej wystpieniem. Nastpnie chore zwierzta poddaje si odosobnieniu i obserwacji, moe take nastpi konieczno uboju chorych osobnikw.

Odosobnienie chorych osobnikw (Kwarantanna)Dotyczy ludzi, zwierzt, rolin, lub towarw, co do ktrych istnieje podejrzenie, e mog by roznosicielami chorb zakanych.Celem kwarantanny jest uatwienie wykrycia chorych zwierzt i ocen zdrowia poszczeglnych osobnikw oraz caej populacji poddanej odosobnieniu, ktra bdzie wprowadzona do nowej populacji zwierzt.

Zastosowanie kwarantanny zaley od:Rodzaju choroby (choroby atwo przenoszce si/zagraajce yciu/zaraajce zdrowiu ludzi)Miejsca pochodzenia zwierzt (kraj/region i szczepienia tam stosowane) Izolacja zwierzt chorychEliminuje moliwo zakaenia na drodze kontaktu bezporedniegoZapobiega przenoszeniu si zarazka na zwierzta zdrowe tego samego gatunku,innych gatunkw zwierzt i czowieka.Radykalnie obnia moliwo zakaenia si zwierzt zdrowych za porednictwem rodowiskaStosuje si j w przypadku zwierzt z klinicznymi objawami choroby zakanej i podejrzanych o chorob.Zwierz zakaone to takie, u ktrego organ PIW stwierdza chorob zakan lub inn majc wpyw na ocen przydatnoci misa do spoycia.

Zwierz podejrzane o zakaenie to takie, u ktrego wystpuj objawy choroby zakanej lub mogo zetkn si ze zwierztami chorymi lub nosicielami.W celu izolacji zwierzta chore albo podejrzane o zakaenie przenosi si do osobnych,uprzednio odkaonych pomieszcze usytuowanych w odegym miejscu gospodarstwa.Albo wydziela si osobne miejsce w pomieszczeniu,do ktrego nie maj dostpu inne zwierzta i nie ma moliwoci przeniesienia zakaenia poprzez wydaliny i wydzieliny oraz personel obsugujcy zwierzta.Personel musi przestrzega zasad higieny osobistej,uywa obuwia i odziey do obsugi izolowanych zwierztUbj zwierzt chorychJest radykaln metod unieszkodliwiania rda zakaenia. Ubj stosuje si jedynie w takich przypadkach, ktre s szczegowo okrelone przez odpowiednie przepisy. Gdy zakaone zwierzta sa jedynym rdem zakaenia lub zbiornikiem zarazka albo gdy leczenie zwierzt chorych jest nieskuteczne bd ekonomicznie niuzasadnione. Taka likwidacja zwierzt chorych i podejrzanych o zakaenie jest efektywna w przypadku tych chorb, ktre szerz si przez bezporedni kontakt zwierzt chorych i zdrowych.

Jego celem jest likwidacja zwierzt cierpicych na choroby zakane o duej zakanoci (koczce si z reguy mierci).Likwidacja wszystkich zwierzt w ognisku choroby jest wykonywana najczciej w przypadku zaraz wywoywanych przez drobnoustroje wybitnie zaraliwe(pryszczyca,ospa owiec,klasyczny pomr wi,krowy-gdy wykryty jest cho jeden przypadek BSE)Znajduje te uzasadnienie w przypadku chorb o przebiegu przewlekym(grulica,nosacizna,bruceloza)Gdy zwierzta s umiercane w gospodarstwie,to procedur naley przeprowadzi w sposb moliwie bezbolesny dla zwierzcia( po uprzednim oszoomieniu),w miejscu odizolowanym,aby nie stao si miejscem wtrnego zakaenia.Zwoki musz byc unieszkodliwione, a nastpnie przekazane do badania subom weterynaryjnym. Kolejnym krokiem jest odkaenie miejsc i rodkw transportu z ktrymi stykay si zwierzta. Czsto nieodzowne staje si zniszczenie paszy i ciki przeznaczonej dla zwierzt, gdy w pewnych sytuacjach s one rdem choroby.

Czasem zachodzi take konieczno zmiany ujcia wody pitnej dla zwierzt. Informacja o wystpieniu choroby dociera do powiatowego weterynarza, ktry niezwocznie podejmuje dochodzenie epizootyczne, podczas ktrego bada si zwierzta ywe i martwe oraz przeprowadza szczegowy wywiad z wacicielem.

Dziki tym zabiegom otrzymuje si informacje dotyczce czasu wystpienia choroby, okresu, w ktrym choroba rozwijaa si przed wykryciem, rda choroby, sposobu jej przemieszczania si oraz co najwaniejsze jej rodzaju.

Szczegln uwag przywizuje si do zbadania rodzaju paszy oraz miejsca jej pochodzenia, uj wody pitnej dla zwierzt jak rwnie stanu sanitarnego pastwisk. W przypadku, gdy o wywoanie choroby podejrzane s gryzonie lub owady, przeprowadza si dezynsekcj i deratyzacj.

Utylizacja zwok zwierzcychlikwidacja zarazkw chorobotwrczych, mogcych stanowi rdo zakae, a take wykorzystanie gospodarcze ubocznych produktw pochodzenia zwierzcego cae tusze, czci zwierzt lub produktw pochodzenia zwierzcego, surowcw kategorii 1, 2 i 3, nieprzeznaczonych do spoycia przez ludzi.

Kategoryzacja ubocznych produktw zwierzcychUboczne produkty zwierzce - cae ciaa lub elementy zwierzt lub produktw pochodzenia zwierzcego, nie przeznaczone do spoycia przez ludzi, wczajc w to komrki jajowe, embriony i nasienie.

Surowiec kategorii 11 . Wszystkie czci ciaa, cznie ze skrami nastpujcych zwierzt: zwierzt podejrzanych o zakaenie TSE ( wszystkie zakane gbczaste encefalopatie, za wyjtkiem wystpujcych u ludzi ) zgodnie z rozporzdzeniem nr 999/2001 lub u ktrych TSE zostao urzdowo potwierdzone; zwierzt zabitych w ramach zwalczania TSE; zwierzt innych ni gospodarskie oraz zwierzt dzikich, wczajc w to w szczeglnoci zwierzta towarzyszce, egzotyczne i cyrkowe;zwierzt dowiadczalnych w rozumieniu art. 2 Dyrektywy 86/609/EEC z dnia 24 listopada 1986 r.;zwierzt dzikich, podejrzanych o zakaenie chorobami przenoszcymi si na czowieka lub zwierzta;

2. Materia szczeglnego ryzyka (SRM):czaszka zawierajca mzg, oczy, migdaki oraz rdze krgowy byda w wieku powyej 6miesicy, oraz jelita od dwunastnicy do odbytnicy byda w kadym wieku;czaszka zawierajca mzg, oczy, migdaki oraz rdze krgowy owiec i kz w wieku powyej 12 miesicy lub ktre maj siekacz stay wyrnity z dzisa; caa gowa (bez jzyka), cznie z mzgiem, oczami, zwojami nerwu trjdzielnego oraz migdakami;

krgosup wraz ze zwojami korzeni grzbietowych, bez krgw ogonowych, wyrostkw poprzecznych krgw ldwiowych i piersiowych oraz skrzyde koci krzyowej u byda powyej 12 miesicy; grasica oraz ledziona byda w wieku powyej szeciu miesicy; ledziona owiec i kz niezalenie od wieku; w momencie gdy SRM nie zosta usunity bezporednio, wwczas cae zwoki zwierzt brane s pod uwag.

3. Produkty otrzymane ze zwierzt, ktrym podawano substancje niedozwolone w rozumieniu Dyrektywy 96/22/WE, a take produkty zawierajce pozostaoci zanieczyszcze rodowiskowych oraz innych substancji szkodliwych wymienionych w tej Dyrektywie.4. Materia pochodzenia zwierzcego zebrany z zakadw przetwarzania materiau kategorii I , czyli: osad z sit, materia z odpiaszczania, tuszcz i mieszaniny olei, mu i materia usunity ze studzienek ciekowych w takich pomieszczeniach, o ile substancje te nie zawieraj materiau szczeglnego ryzyka, ani te elementw takiego materiau.5. Cateringowe odpady ywieniowe pochodzce ze rodkw transportu midzynarodowego.6. Mieszaniny materiau kategorii 1 z materiaem kategorii 2, kategorii 3, lub obu.

Surowiec kategorii 2obornik i tre przewodu pokarmowego ssakw i ptakw bezgrzebieniowych;materia zwierzcy ktrego czstki s wiksze ni 6 mm zebrany z osadnikw i sit w pomieszczeniach produkcyjnych rzeni wytwarzajcych materia kategorii 2 czyli prowadzcej ubj wi;materia zwierzcy w postaci tuszczu i mieszanin olejw, muu i materiau usunitego ze studzienek ciekowych, instalacji oczyszczajcych cieki w rzeniach oraz zakadach przetwarzajcych materia kategorii 2 i 3;zwierzta ubite w celu likwidacji epidemii choroby nie bdce przeuwaczami;produkty pochodzenia zwierzcego zawierajce pozostaoci lekw weterynaryjnych i zanieczyszcze;mieszanina surowca kategorii 2 z surowcem kategorii 3;inne ni materia kategorii 1 i 3 (szczeglnie krew przeuwaczy).

Surowiec kategorii 3czci zwierzt po uboju nadajce si do spoycia przez ludzi, ale nie przeznaczone do spoycia przez ludzi ze wzgldw handlowych (np. wymiona);czci zwierzt po uboju ocenione jako niezdatne do spoycia przez ludzi, pozyskane z tusz nadajcych si do spoycia, nie noszce znamion chorb przenoszonych na ludzi i zwierzta (np. tchawice); skry, skrki, rogi, szczecina, pira i kopyta ze zwierzt uznanych za zdatne do spoycia;krew zwierzt innych ni przeuwacze uznanych za zdatne do spoycia (np. wi);niejadalne produkty zwierzce,w tym odtuszczone koci i skrawki.wycofane rodki spoywcze pochodzenia zwierzcego ze wzgldw handlowych lub w wyniku problemw spowodowanych bdami powstaymi podczas produkcji, pakowania itd., ktre nie stwarzaj adnego ryzyka dla ludzi i zwierzt;surowe mleko pochodzce od zwierzt nie wykazujcych adnych objaww klinicznych choroby zakanej przenoszonej na ludzi i zwierzta;pira, wena, rogi, sier pochodzce od zwierzt nie wykazujcych adnych objaww klinicznych choroby zakanej przenoszonej przez ten produkt na ludzi i zwierzta;odpady gastronomiczne w tym kuchenne.

Przetwarzanie materiau kategorii 1, 2 i 3Uboczne produkty zwierzce musz by przetwarzane moliwie jak najszybciej od ich przybycia. Do momentu przetworzenia musz by waciwie przechowywane.

Kontenery, pojemniki i pojazdy wykorzystywane do transportu nieprzetworzonego materiau musz by czyszczone w wyznaczonym miejscu. Miejsce to musi by pooone lub zaprojektowane w taki sposb, aby wyeliminowa ryzyko zanieczyszczenia przetwarzanych produktwMiejsca utylizacjiW Polsce do utylizacji padych zwierzt stosowane s aparaty systemu Hartmanna. Unieszkodliwianie zwok ma miejsce w kotle skadajcym si 2 bbnw- zewntrznego i wewntrznego. Bben wewntrzny jest napeniany fragmentami zwok, a do przestrzeni midzy bbnem wewntrznym a zewntrznym wpuszcza si par pod cinieniem 3 atm.

W kotle wewntrznym kawaki zwok wskutek dziaania mechanizmu obrotowego i wysokiej temperatury rozpadaj si, a woda odparowuje. Wytwarzajce si gazy s odprowadzane do kondensatora, w ktrym za pomoc wody ulegaj neutralizacji.

Nastpnie zawarto bbna zostaje wypuszczona do odpowiedniego pojemnika, w ktrym zostaje oddzielony tuszcz, a pozostao dostaje si do prasy hydraulicznej, ktra pod cinieniem 200 atm wyciska reszt tuszczu, a pozostay materia zbija w pyty. Te s rozdrabniane w odpowiednim mynku na mczk misno-kostn.

Spalarnie i wspspalarnie uboczne produkty zwierzce powinny by, o ile jest to wykonalne, umieszczane bezporednio w piecu, bez bezporedniego nimi manipulowania; spalarnie i wspspalarnie musz by zaprojektowane, wybudowane, wyposaone i obsugiwane w taki sposb, e gaz powstay w procesie jest podgrzewany w kontrolowany i jednakowy sposb, nawet w najbardziej niesprzyjajcych warunkach, do temperatury 850 C mierzonej na wewntrznej cianie lub innym reprezentatywnym miejscu komory spalania, przez 2 sekundy. Zwoki spala si np. w przypadku wglika, wcieklizny czy innej wysoce zakanej choroby.

Zakopywanie (grzebanie)Zakopywanie padliny jest zem koniecznym i mona je zastosowa wyjtkowo. Grzebowiska zwierzt mog by sporzdzane wg przepisw: Rozporzdzenie Ministra Handlu Wewntrznego W sprawie zasad wyboru miejsca, budowy i urzdzenia zakadw utylizacyjnych- Dz.U. 5/51, poz.35.Teren pod grzebowisko powinien by piaszczysty, a lustro wody podziemnej nie pytsze ni 5 m. Grzebowisko nie moe znajdowa si w bezporedniej bliskoci osiedla i musi by ogrodzoneOkres wykorzystania grzebowiska na gruncie piaszczystym przyjmuje si na 15-20 lat.

W miejscu zakopania zwok zwierzt przez dugi czas mog znajdowa si drobnoustroje chorobotwrcze. Na przykad po wielu latach stwierdzono przetrwalniki laseczki wglika. Woskowce rycy, prtki grulicy, wirus wcieklizny stwierdzono nawet po kilku miesicach w zwokach zakopanych.

Zasady postpowania z odchodami cieki pochodzce z hodowli zwierzt stanowi istotne zagroenie epidemiologiczne, przyczyniajc si do rozprzestrzeniania wielu gronych chorb zakanych wrd zwierzt i ludzi; procesy biologiczne zachodzce w ciekach prowadz do ich samoodkaenia.

SAMOODKAANIEZachodzi na skutek procesw biologicznych, jakie zachodz w ciekach hodowlanych.Drobnoustroje chorobotwrcze s stopniowo eliminowane poprzez rozwijajc si flor(tlenow lub beztlenow).

Czas samoodkaania jest zaleny od:- rodzaju chorobotwrczych drobnoustrojwtemperatury ciekwsalmonelle zachowuj ywotno zim do 180 dni, latem do 35 dniwirus pryszczycy do 103 dni zim i 39 latempH ciekwwirus pryszczycy najszybciej ginie w pH poniej 6 lub powyej 10paeczki Brucella przy pH poniej 4dostpnoci tlenu

Fermentacja tlenowa i beztlenowafermentacj tlenow uzyskuje si poprzez rne systemy napowietrzania; bakterie tlenowe rozkadaj substancje organiczne do zwizkw prostych (woda, CO2 , amoniak, azotany);fermentacja beztlenowa zachodzi w zamknitych zbiornikach ciekw; jest to proces kilkuetapowy w wyniku ktrego powstaj lotne kwasy organiczne, metan i CO2.

w obydwu rodzajach fermentacji ciekw dochodzi do zniszczenia drobnoustrojw chorobotwrczych na skutek antagonistycznego oddziaywania ze strony saprofitycznej flory bakteryjnej tlenowej i beztlenowej;czas samoodkaania ciekw uzaleniony jest od czynnikw takich jak temperatura, pH, dostp tlenu.nowoczesne systemy odkaania ciekw hodowlanych polegaj na dziaaniu wieloetapowym (oczyszczanie mechaniczne, biologiczne i chemiczneSPOSOBY OCZYSZCZANIA

Oczyszczanie mechaniczneOddzielenie elementw staych od pynnychOczyszczanie biologicznez udziaem drobnoustrojwOczyszczanie chemicznewprowadzenie rodka chemicznego o waciwociach dezynfekcyjnych

Oczyszczanie chemicznepolega na wprowadzeniu do ciekw rodka chemicznego, neutralizujcego dziaanie szkodliwych zwizkw oraz posiadajcego waciwoci dezynfekcyjne;skuteczny rodek odkaajcy charakteryzuje si: niszczeniem zarazkw, nie powinien obnia wartoci nawozowej ciekw, nie powinien by szkodliwy dla rolin, ludzi i zwierzt, nie moe wpywa ujemnie na rodowisko naturalne oraz plonowanie rolin uytkowych;w praktyce stosowane s: zwizki chloru, nadtlenki, formaldehyd, cyjanamid i cyjanamid wapniowy.

rodki ostronoci1.Osoby wykonujce zabiegi oczyszczania i odkaania powinny:1) by przeszkolone w zakresie obchodzenia si ze rodkami uywanymi do tych zabiegw, w tym w zakresie przygotowywania ich roztworw;2) by zaopatrzone w ochronne okulary lub maski, kombinezony oraz rkawice i buty gumowe w celu ochrony przed poparzeniem lub zatruciem rodkami stosowanymi przy wykonywanych zabiegach.2.Podczas wykonywania zabiegw oczyszczania i odkaania naley przestrzega oglnych przepisw w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy.

Dziaania przeciwepizootyczne

monitorowanie chorb zakanych zwierzt i ywnoci,rozpoznawanie ryzyka wystpienia przypadkw BSE oraz pryszczycy (powoano w tym celu specjalny zesp przy wojewodzie pomorskim),dziaania profilaktyczne typu: szkolenia rolnikw, wacicieli nadzorowanych zakadw przetwarzajcych rodki spoywcze pochodzenia zwierzcego, sub weterynaryjnych, spotkania w urzdach powiatowych i gminnych nt. profilaktyki i zwalczania chorb zakanych zwierzt,stosowanie szczepie ochronnych przeciw chorobom zakanym,badania laboratoryjne rodkw spoywczych i pasz przed dopuszczeniem do obrotu,prowadzenie przez Powiatowych Lekarzy Weterynarii bezporedniej kontroli stanui obrotu byda pochodzcego z importu,w sytuacji pojawienia si groby chorb zwierzcych wprowadza si pogotowie przeciwepizootyczne.Bibliografiahttp://www.dobra-rada.pl/zwalczanie-epizootii-co-robic-gdy-choruja-zwierzeta_985http://rcb.gov.pl/wp-content/uploads/2011/02/zagr_okres1.pdf