Program OgraniczaniaProgram Ograniczania Zdrowotnych Następstw Zdrowotnych Następstw

Palenia Tytoniu Palenia Tytoniu w Polsce w Polsce

opracowanie: Joanna Kowalskaopracowanie: Joanna KowalskaPowiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w WęgorzewiePowiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Węgorzewie

ROK 2007ROK 2007

Koordynatorem działań Koordynatorem działań programowych w kraju został programowych w kraju został

Główny Inspektor SanitarnyGłówny Inspektor Sanitarny;;

RealizacjaRealizacja Programu przewidziana jest Programu przewidziana jest na lata na lata 2007 - 20112007 - 2011

Trochę historiiTrochę historii11 października 1942 roku11 października 1942 roku

Krzysztof KolumbKrzysztof Kolumb dopłynął do dopłynął do nieznanego lądu. Został tam poczęstowany nieznanego lądu. Został tam poczęstowany przez jego mieszkańców przez jego mieszkańców (Indian Arawaków) suszonymi liśćmi (Indian Arawaków) suszonymi liśćmi tytoniu zawiniętymi w większe liście tytoniu zawiniętymi w większe liście palmowe. palmowe.

Od tamtego czasu tytoń został Od tamtego czasu tytoń został przywieziony do Europy, a palenie stało się przywieziony do Europy, a palenie stało się modne.modne.

Na skutki takiego stanu rzeczy długo nie Na skutki takiego stanu rzeczy długo nie trzeba było czekać. trzeba było czekać.

FAKTYFAKTY

• W Polsce 92% palących rodziców W Polsce 92% palących rodziców przyznaje się do palenia w obecności przyznaje się do palenia w obecności dzieci.dzieci.

• Każdego roku rodzi się ok. 100 000 Każdego roku rodzi się ok. 100 000 dzieci, których matki paliły w trakcie dzieci, których matki paliły w trakcie ciąży.ciąży.

• Dzieci palących rodziców mają Dzieci palących rodziców mają zwiększoną tolerancję nikotyny ( w zwiększoną tolerancję nikotyny ( w przyszłości łatwiej uzależnią się od przyszłości łatwiej uzależnią się od palenia papierosów).palenia papierosów).

FAKTYFAKTY

• Mężczyźni w Polsce palą średni 18 Mężczyźni w Polsce palą średni 18 papierosów dziennie, kobiety 13 papierosów dziennie, kobiety 13 papierosówpapierosów

• Średnia wieku zaprzestania palenia u Średnia wieku zaprzestania palenia u mężczyzn wynosi 39 r. ż., a u kobiet jeszcze mężczyzn wynosi 39 r. ż., a u kobiet jeszcze później 43 r. ż.później 43 r. ż.

• Każdego dnia na raka płuca umiera Każdego dnia na raka płuca umiera w Polsce 50 osób.w Polsce 50 osób.

• Przyczyną 90% zachorowań na raka płuca Przyczyną 90% zachorowań na raka płuca jest palenie tytoniu, 5% bierne palenie, jest palenie tytoniu, 5% bierne palenie, 4% zatrucie środowiska, 1% inne przyczyny4% zatrucie środowiska, 1% inne przyczyny

Dymek w pracyDymek w pracy

Wypalenie 1 papierosa zajmuje około Wypalenie 1 papierosa zajmuje około 5-7 5-7

minmin..

Dziennie palacz przeznacza na papierosy Dziennie palacz przeznacza na papierosy 35 35

min.min.

Tygodniowo to ponad Tygodniowo to ponad 4 godziny4 godziny

Miesięcznie - Miesięcznie - 16 godzin pracy16 godzin pracy

Rocznie - Rocznie - 22-23 dni pracy22-23 dni pracy

• Prawie 59 % 15-letnich chłopców i Prawie 59 % 15-letnich chłopców i

dziewcząt próbowało palić papierosy. dziewcząt próbowało palić papierosy.

• Wiek, w którym młodzież 15- letnia Wiek, w którym młodzież 15- letnia

pierwszy raz zapaliła papierosa to pierwszy raz zapaliła papierosa to

najczęściej 11 lat i mniej.najczęściej 11 lat i mniej.

• Dla większości z nich Dla większości z nich

eksperymentowanie eksperymentowanie

z paleniem staje się drogą do z paleniem staje się drogą do

regularnego palenia.regularnego palenia.

FAKTYFAKTY

• Co roku z mapy Polski z powodu palenia Co roku z mapy Polski z powodu palenia znika miasto wielkości 20 tys. mieszkańców.znika miasto wielkości 20 tys. mieszkańców.

• Na raka płuca umiera się szybciej niż na raka Na raka płuca umiera się szybciej niż na raka piersi, chorzy najczęściej przeżywają 1 rok od piersi, chorzy najczęściej przeżywają 1 rok od diagnozy.diagnozy.

• Dwa miliony osób w Polsce choruje na Dwa miliony osób w Polsce choruje na POCHP POCHP (Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc)(Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc)

• Zawsze warto rzucić palenie, po zaprzestaniu Zawsze warto rzucić palenie, po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania na nowotwory palenia ryzyko zachorowania na nowotwory tytoniozależne szybko się zmniejsza.tytoniozależne szybko się zmniejsza.

CELOWOŚĆ PROGRAMUCELOWOŚĆ PROGRAMU

Aspekt zdrowotnyAspekt zdrowotny: :

Palenie tytoniu stanowi przyczynę większej Palenie tytoniu stanowi przyczynę większej liczby zgonów w Polsce niż picie alkoholu, liczby zgonów w Polsce niż picie alkoholu, AIDS, samobójstwa, zabójstwa, urazy i AIDS, samobójstwa, zabójstwa, urazy i zatrucia razem wzięte. zatrucia razem wzięte.

Jest jedną z najistotniejszych Jest jedną z najistotniejszych

przyczyn przedwczesnej przyczyn przedwczesnej

umieralności możliwą umieralności możliwą do wyeliminowania.do wyeliminowania.

Aspekt ekonomiczny:Aspekt ekonomiczny:

Palenie idzie w parze z biedą - dotyczy coraz Palenie idzie w parze z biedą - dotyczy coraz

bardziej ludzi biednych (bezrobotnych), słabiej bardziej ludzi biednych (bezrobotnych), słabiej

wykształconych. wykształconych.

Częstość palenia tytoniu w tych grupach jest zwykle Częstość palenia tytoniu w tych grupach jest zwykle

dwukrotnie wyższa niż w grupach ludzi bogatych, dwukrotnie wyższa niż w grupach ludzi bogatych,

dobrze wykształconych. Kilkaset złotych wydawanych dobrze wykształconych. Kilkaset złotych wydawanych

co miesiąc na papierosy nie stanowi istotnego co miesiąc na papierosy nie stanowi istotnego

problemu dla ludzi bogatych. Jest natomiast ważnym problemu dla ludzi bogatych. Jest natomiast ważnym

czynnikiem ubożenia najbiedniejszych rodzin.czynnikiem ubożenia najbiedniejszych rodzin.

Aspekt prawny:Aspekt prawny:

Ustawa z 9 listopada 1995 r. o ochronie Ustawa z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych nakłada na Radę i wyrobów tytoniowych nakłada na Radę Ministrów obowiązek realizacji programów Ministrów obowiązek realizacji programów ograniczania zdrowotnych następstw palenia ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu. Zapisy ustawy mają umocowanie w tytoniu. Zapisy ustawy mają umocowanie w międzynarodowym prawie - „Konwencji międzynarodowym prawie - „Konwencji ramowej na rzecz ograniczania palenia ramowej na rzecz ograniczania palenia tytoniu” Światowej Organizacji Zdrowia tytoniu” Światowej Organizacji Zdrowia (ratyfikowanej przez Polskę w 2006 r.) i (ratyfikowanej przez Polskę w 2006 r.) i dyrektywach Unii Europejskiej. dyrektywach Unii Europejskiej.

Aspekt etyczny:Aspekt etyczny:

Współczesne społeczeństwo uznaje Współczesne społeczeństwo uznaje wolność za jedną z najważniejszych wolność za jedną z najważniejszych wartości.wartości.

Palenie tytoniu wyklucza wolność. Palenie tytoniu wyklucza wolność. Jest także wymierzone przeciwko Jest także wymierzone przeciwko wolności osób z otoczenia, którym wolności osób z otoczenia, którym narzuca się kontakt z dymem narzuca się kontakt z dymem tytoniowym. tytoniowym.

Główne zadania Programu w roku 2008:Główne zadania Programu w roku 2008:

Zmiana klimatu społecznegoZmiana klimatu społecznego i i zachowań zachowań w stosunku do w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe działania palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe działania edukacyjno – interwencyjne.edukacyjno – interwencyjne.

Prowadzenie badań monitoringowychProwadzenie badań monitoringowych i i urzędowej urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwychkontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium RPhandlowego na terytorium RP

Badanie stopnia realizacji zadańBadanie stopnia realizacji zadań, zmian postaw , zmian postaw społeczeństwa i wskaźników zdrowotnychspołeczeństwa i wskaźników zdrowotnych

Celem programu jest:Celem programu jest: zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów

wynikających wynikających z palenia tytoniu z palenia tytoniu

zwiększenie odsetka osób, które nigdy nie wypaliły zwiększenie odsetka osób, które nigdy nie wypaliły żadnego papierosa, żadnego papierosa,

zmniejszenie odsetka kobiet palących w czasie ciąży,zmniejszenie odsetka kobiet palących w czasie ciąży,

zmniejszenie odsetka dzieci narażonych na palenie zmniejszenie odsetka dzieci narażonych na palenie bierne, bierne,

zmniejszenie liczby osób narażonych na szkodliwe zmniejszenie liczby osób narażonych na szkodliwe czynniki dymu tytoniowego w miejscach publicznych czynniki dymu tytoniowego w miejscach publicznych

i w miejscu pracy. i w miejscu pracy.

• Cel ten może być osiągnięty tylko Cel ten może być osiągnięty tylko wówczas, wówczas, gdy w jego realizację zostaną gdy w jego realizację zostaną zaangażowane wszystkie zaangażowane wszystkie środowiska mające wpływ na środowiska mające wpływ na postawy:postawy:

• rodzina, rodzina, • szkoła, szkoła, • środowiska pracy i rozrywki, środowiska pracy i rozrywki, • środowiska medyczne, środowiska medyczne, • media. media.

Międzyresortowy Zespół Międzyresortowy Zespół KoordynacyjnyKoordynacyjny

W dniu 5.10.2007 r. Główny Inspektor Sanitarny zaprosił do współpracy nad W dniu 5.10.2007 r. Główny Inspektor Sanitarny zaprosił do współpracy nad Programem OZNPT przedstawicieli następujących resortów:Programem OZNPT przedstawicieli następujących resortów:

• finansów,finansów,• środowiska,środowiska,• pracy i polityki społecznej,pracy i polityki społecznej,• obrony narodowej,obrony narodowej,• sprawiedliwości,sprawiedliwości,• spraw wewnętrznych i administracji,spraw wewnętrznych i administracji,• zdrowia,zdrowia,• sportu i turystyki,sportu i turystyki,• edukacji narodowej,edukacji narodowej,

oraz przedstawicieli:oraz przedstawicieli:• Centrum Onkologii,Centrum Onkologii,• Urzędu Ochrony Konkurencji i KonsumentówUrzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Zadania dla inspekcji Zadania dla inspekcji sanitarnejsanitarnej

• Realizacja celowej kampanii : młodzież Realizacja celowej kampanii : młodzież ponadgimnazjalna, studenci ponadgimnazjalna, studenci (na podstawie plakatów (na podstawie plakatów Pągowskiego).Pągowskiego).

• Koordynacja programu dla przedszkoli Koordynacja programu dla przedszkoli „Czyste powietrze wokół nas”„Czyste powietrze wokół nas”

• Zaangażowanie kościoła w realizację działań Zaangażowanie kościoła w realizację działań programowychprogramowych

• Rzetelna kontrola przestrzegania ustawy w placówkach Rzetelna kontrola przestrzegania ustawy w placówkach kontrolowanych przez wszystkie działy PSSE.kontrolowanych przez wszystkie działy PSSE.

• Przekazywanie jednostkom resortowym materiałów o Przekazywanie jednostkom resortowym materiałów o tytoniu tytoniu

( w ramach Międzyresortowego Zespołu ( w ramach Międzyresortowego Zespołu Koordynacyjnego).Koordynacyjnego).

• W kampaniach antytytoniowych nie W kampaniach antytytoniowych nie wolno straszyć skutkami palenia tylko wolno straszyć skutkami palenia tylko motywować do zerwania z nałogiem, motywować do zerwania z nałogiem,

aby nie budować postawy aby nie budować postawy „I tak umrꔄI tak umrꔕ Skuteczna profilaktyka antytytoniowa Skuteczna profilaktyka antytytoniowa

powinna: zapobiegać rozpoczynaniu powinna: zapobiegać rozpoczynaniu palenia, pomóc osobom, które chcą palenia, pomóc osobom, które chcą przestać palić, upowszechnić przestać palić, upowszechnić świadomość, że nikotynizm jest świadomość, że nikotynizm jest chorobą, która trzeba leczyć chorobą, która trzeba leczyć

KAŻDY PALACZ MA KAŻDY PALACZ MA

PRAWO PRAWO

DO OTRZYMYWANIA DO OTRZYMYWANIA

ZACHĘTY ZACHĘTY

I POMOCY I POMOCY

W UWOLNIENIU SIĘ W UWOLNIENIU SIĘ

OD NAŁOGU OD NAŁOGU

Tak powstaje Tak powstaje uzależnienie:uzależnienie:

1) Dym tytoniowy zawierający nikotynę 1) Dym tytoniowy zawierający nikotynę dociera dociera do mózgu w ciągu kilku sekund.do mózgu w ciągu kilku sekund.

2) Nikotyna pobudza wydzielanie: 2) Nikotyna pobudza wydzielanie:

dopaminy dopaminy - substancji - substancji odpowiedzialnej odpowiedzialnej za doznawanie przyjemności orazza doznawanie przyjemności oraz

noradrenalinynoradrenaliny - substancji - substancji odpowiedzialnej za pobudzenie odpowiedzialnej za pobudzenie aktywności organizmuaktywności organizmu

3) W momencie przerwania palenia 3) W momencie przerwania palenia poziom dopaminy i noradrenaliny poziom dopaminy i noradrenaliny spada. Palacz nie odczuwa już spada. Palacz nie odczuwa już przyjemności lecz doznaje przykrych przyjemności lecz doznaje przykrych objawów abstynencji.objawów abstynencji.

4) Palacz ponownie sięga po papierosa 4) Palacz ponownie sięga po papierosa i ponownie odczuwa przyjemność. Z i ponownie odczuwa przyjemność. Z czasem mózg przyzwyczaja się do czasem mózg przyzwyczaja się do działania nikotyny i w ten sposób działania nikotyny i w ten sposób uzależnia się od niej.uzależnia się od niej.

DZIAŁANIA NFZ W RAMACH DZIAŁANIA NFZ W RAMACH PROGRAMU- program PROGRAMU- program

profilaktyki chorób profilaktyki chorób odtytoniowychodtytoniowych

• Program adresowany jest do osób Program adresowany jest do osób powyżej 18 roku życiapowyżej 18 roku życia

• Szczególnie do kobiet Szczególnie do kobiet i mężczyzn w wieku 40-65 lat.i mężczyzn w wieku 40-65 lat.

Lekarz rodzinny:Lekarz rodzinny:

• Powinien mieć certyfikat Polskiego Powinien mieć certyfikat Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego z leczenia Towarzystwa Psychiatrycznego z leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu (ZUT)zespołu uzależnienia od tytoniu (ZUT)

• Powinien posiadać spirometrPowinien posiadać spirometr• Rozpoznać czy pacjent jest Rozpoznać czy pacjent jest

farmakologicznie uzależniony od farmakologicznie uzależniony od nikotyny (Test Fagerstroma)nikotyny (Test Fagerstroma)

• Ustalić czy pacjent ma motywację do Ustalić czy pacjent ma motywację do rzucenia nałogu (Test wg Schneider) rzucenia nałogu (Test wg Schneider)

TEST FAGESTROMA (uzależnienia)

1. Jak szybko od przebudzenia zapalasz pierwszego papierosa ?

2. Czy masz trudności z powstrzymaniem się od palenia w miejscach zakazanych ?

3. Z którego papierosa jest ci najtrudniej zrezygnować ?4. Ile papierosów wypalasz w ciągu dnia ?5. Czy częściej palisz papierosy w ciągu pierwszych

godzin po przebudzeniu niż w pozostałej części dnia ?6. Czy palisz papierosy nawet wtedy, gdy jesteś tak

chory, że musisz leżeć w łóżku ?

Test motywacji do zaprzestania palenia wg

Schneider1. Czy chcesz rzucić palenie ?2. Czy decydujesz się na to dla siebie, czy dla kogoś innego ?3. Czy podejmowałeś już próby rzucenia palenia ?4. Czy orientujesz się w jakich sytuacjach palisz najczęściej ?5. Czy wiesz dlaczego palisz tytoń ?6. Czy możesz liczyć na pomoc rodziny gdybyś chciał rzucić p. ?7. Czy członkowie Twojej rodziny nie palą ?8. Czy w miejscu w którym pracujesz nie pali się tytoniu ?9. Czy jesteś zadowolony ze swojej pracy i trybu życia ?10. Czy wiesz, gdzie szukać pomocy, gdybyś miał problemy z

utrzymaniem abstynencji od papierosów ?11. Czy wiesz na jakie pokusy i trudności będziesz narażony w

okresie abstynencji ?12. Czy wiesz jak sobie poradzić w sytuacjach kryzysowych ?

Lekarz rodzinny powinien Lekarz rodzinny powinien znać:znać:

Zasady minimalnej interwencji Zasady minimalnej interwencji antynikotynowej :antynikotynowej :

Zasada 4P: pytaj, poradź, pomóż, Zasada 4P: pytaj, poradź, pomóż, pamiętaj.pamiętaj.

Zasady nikotynowej terapii Zasady nikotynowej terapii zastępczej (NTZ)zastępczej (NTZ)

ZASADA 4 PZASADA 4 P

• PYTAJ, przy każdym spotkaniuPYTAJ, przy każdym spotkaniu – – czy pali ???czy pali ???• PORADŹ, żeby przestał !!!PORADŹ, żeby przestał !!!• POMÓŻ, w wyborze właściwej terapiiPOMÓŻ, w wyborze właściwej terapii• PAMIĘTAJ, aby przy każdej kolejnej PAMIĘTAJ, aby przy każdej kolejnej

wizycie zapytać pacjenta o jego wizycie zapytać pacjenta o jego sytuację sytuację w procesie rzucania paleniaw procesie rzucania palenia

Efektywność ok. 5%Efektywność ok. 5%

DLACZEGO PALENIE JEST DLACZEGO PALENIE JEST SZKODLIWE?SZKODLIWE?

• Palenie tytoniu na świecie jest przyczyną Palenie tytoniu na świecie jest przyczyną prawie prawie

4 milionów zgonów rocznie.4 milionów zgonów rocznie.

• W Polsce choroby odtytoniowe sąW Polsce choroby odtytoniowe są przyczyną przyczyną zgonu co drugiego palacza w wieku 35-69 latzgonu co drugiego palacza w wieku 35-69 lat

• Każdy papieros Każdy papieros skraca życie o 5,5 minutyskraca życie o 5,5 minuty, , czyli przeciętny czyli przeciętny palacz dobrowolnie rezygnuje z 5 lat życia. palacz dobrowolnie rezygnuje z 5 lat życia.

CHOROBY ODTYTONIOWECHOROBY ODTYTONIOWE

Rozpoczęcie palenia gwałtownie zwiększa ryzyko zachorowania palacza na:

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE takie jak: rak płuc(80- 90% nowotworów u palaczy)rak krtani, gardła, przełyku, jamy ustnej, miedniczek nerkowych, pęcherza moczowego, Nieco słabszy związek obserwuje

się w przypadku nowotworów:- rak żołądka, nosa, wargi, wątroby, miąższu nerki oraz białaczki

Co grozi palaczowi?Co grozi palaczowi?

Nie zaczynaj palić!Nie zaczynaj palić!

Tytoń zabija!Tytoń zabija!

Skraca życie oraz powoduje wiele groźnych Skraca życie oraz powoduje wiele groźnych

chorób. chorób.

Tytoń jest drogi!Tytoń jest drogi!

Zarówno dla palacza jak i dla państwowego Zarówno dla palacza jak i dla państwowego

systemu ochrony zdrowia.systemu ochrony zdrowia.

Tytoń niszczy organizm i rujnuje wygląd!Tytoń niszczy organizm i rujnuje wygląd!

Tytoń jest używką!Tytoń jest używką!

Tytoń szybko powoduje uzależnienie, z Tytoń szybko powoduje uzależnienie, z którego którego trudno się wyzwolić. Już pierwszy trudno się wyzwolić. Już pierwszy papieros, często papieros, często zapalany po to, aby nie wyróżniać się w zapalany po to, aby nie wyróżniać się w grupie, możegrupie, może być niebezpieczny. być niebezpieczny.

Tytoń upośledza! Tytoń upośledza!

Tytoń upośledza zmysł węchu i smaku.Tytoń upośledza zmysł węchu i smaku.

Tytoń jest szkodliwy dla osób z Tytoń jest szkodliwy dla osób z najbliższego najbliższego

otoczenia palacza!otoczenia palacza!

Tytoń to otwarta droga do innych Tytoń to otwarta droga do innych

uzależnień!uzależnień!

Osoby uzależnione od alkoholu albo Osoby uzależnione od alkoholu albo

narkotyków na ogół zaczynały od narkotyków na ogół zaczynały od

uzależnienia się od tytoniu.uzależnienia się od tytoniu.

Tytoń jest dziś niemodny! Tytoń jest dziś niemodny!

Palenie stało się czynnością, której Palenie stało się czynnością, której

dokonuje się po kryjomu, w wyodrębnionym dokonuje się po kryjomu, w wyodrębnionym

miejscu, przy coraz większej świadomości miejscu, przy coraz większej świadomości

zagrożeń. zagrożeń.

Jak zapobiegać?Jak zapobiegać?

Pamiętając o tym, że łatwiej jest Pamiętając o tym, że łatwiej jest zapobiegać uzależnieniom niż je zapobiegać uzależnieniom niż je leczyć, należy podjąć następujące leczyć, należy podjąć następujące

działania:działania:- Nadanie odpowiedniej rangi i miejsca Nadanie odpowiedniej rangi i miejsca

problematyce antytytoniowej w programie problematyce antytytoniowej w programie nauczanianauczania

- Dostosowanie sposobu realizacji programu Dostosowanie sposobu realizacji programu do warunków istniejących w szkoledo warunków istniejących w szkole

- Realizacja programu na różnych Realizacja programu na różnych szczeblach nauczaniaszczeblach nauczania

- Włączenie uczniów w realizację Włączenie uczniów w realizację programuprogramu

- Uzyskanie wsparcia rodziców Uzyskanie wsparcia rodziców - Położenie nacisku na naukę bycia Położenie nacisku na naukę bycia

asertywnymasertywnym- Korzystanie z doświadczeń w tym Korzystanie z doświadczeń w tym

zakresie innych partnerówzakresie innych partnerów- Organizacja konkursów, happeningów, Organizacja konkursów, happeningów,

ekspozycji materiałów, zamieszczanie ekspozycji materiałów, zamieszczanie informacji na stronach internetowych informacji na stronach internetowych szkół i instytucjiszkół i instytucji

„„Bajer”Bajer”

Gdy Twój kumpel i kumpelaGdy Twój kumpel i kumpela

Palą fajki co niedziela,Palą fajki co niedziela,

No i jeszcze Tobie dają,No i jeszcze Tobie dają,

To im powiedz, niech spadają!To im powiedz, niech spadają!

Palić może każdy frajer!Palić może każdy frajer!

Lecz nie palić - to jest bajer!Lecz nie palić - to jest bajer!

Anna Teliczan uczennica SP w SobiechachAnna Teliczan uczennica SP w Sobiechach

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Opracowano na podstawie materiałów:Opracowano na podstawie materiałów:• Jacek R. Łuczak Doradca Głównego Inspektora Sanitarnego

ds. Zdrowia Publicznego- „Ograniczenie palenia tytoniu poprzez interwencje w podstawowej opiece zdrowotnej””

• Prof.. Witold Zatoński „Jak rzucić palenie”• Prof. dr hab. Paweł Śliwiński - POCHP – „Choroba wywołana

paleniem tytoniu„ -Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc• prof. dr hab. Kazimierz Roszkowski –”Epidemiologia raka

płuca z uwzględnieniem współistnienia POCHP” - Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc

• Wyniki badan przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie w 2007 r.

• prezentacja Elżbiety Michalak Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE Olsztyn

• Prezentacja Izabeli Zielińskiej Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE Olsztyn

• Prezentacja Małgorzaty Porzyckiej „Profilaktyka uzależnień-nikotynizm”