Postępowanie podatkowe
description
Transcript of Postępowanie podatkowe
Postępowaniepodatkowe
dr Tomasz NowakKatedra Prawa Finansowego
Zakład Zobowiązań i Procedur Podatkowychpokój 3.91
dyżur: czwartki 14.00-15.00
Plan wykładu
•pojęcie postępowania podatkowego
•pojęcie sprawy podatkowej
•zasady ogólne postępowania podatkowego
•analiza postępowań w poszczególnych sprawach podatkowych
Podręczniki
•H. Dzwonkowski, Z. Zgierski, Procedury podatkowe, Warszawa 2006
•M. Staniszewski, Postępowanie podatkowe. Kontrola podatkowa, Warszawa 2011
•komentarze do Ordynacji podatkowej
Normy o postępowaniu podatkowym w systemie
prawa podatkowego
•prawo podatkowe
- materialne
- formalne (proceduralne)
- ustrojowe
Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa podatkowego (2)
Prawo podatkowe materialne to:
• normy ciężaru opodatkowania (elementy konstrukcji podatku)
• normy wyznaczające zastępcze wzorce opodatkowania (np. opodatkowanie dochodów nieujawnionych, transferpricing)
• normy wyznaczające zakres odpowiedzialności
• normy tworzące definicje materialnoprawne (np. straty, zaległości podatkowej, nadpłaty)
Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa
podatkowego (3)
• postępowanie podatkowe = procedura podatkowa
• procedury służą realizacji norm prawa materialnego
• procedury podatkowe służą realizacji norm materialnego prawa podatkowego
• bez procedur normy te nie były realizowane (w odróżnieniu od prawa cywilnego, gdzie sąd wkracza tylko w przypadku sporu)
Pojęcie postępowania podatkowego
• w znaczeniu węższym („sensu stricte”) - procedura uregulowana w dziale IV Ordynacji podatkowej, zatytułowanym „Postępowanie podatkowe”
- procedura o charakterze jurysdykcyjnym, której celem jest rozstrzygnięcie sprawy podatkowej przez wydanie decyzji podatkowej
- obejmuje wyłącznie czynności mieszczące się pomiędzy wszczęciem postępowania podatkowego a wydaniem decyzji
• w szerokim znaczeniu („sensu largo”) - „ciąg czynności organów podatkowych, podatników oraz innych podmiotów zobowiązań podatkowych mający na celu ujawnienie i wyznaczenie wysokości zobowiązania podatkowego oraz ich realizację”
Zakres postępowania podatkowego sensu largo (1)• wszystkie czynności zmierzające do realizacji
materialnego prawa podatkowego
• zarówno wymiar, jak i wykonanie zobowiązań podatkowych
• nie tylko wymiar decyzyjny, ale również wymiar dokonywany przez inne podmioty (samowymiar dokonywany przez podatnika, wymiar dokonywany przez płatnika) - to ta sama sprawa podatkowa (czyli ten sam przedmiot postępowania podatkowego, rozumianego „sensu largo”)
• również inne podejmowane przez organy podatkowe procedury zmierzające do weryfikacji samowymiaru - czynności sprawdzające, kontrola podatkowa
• w systemie samowymiaru dominuje realizacja obowiązku podatkowego bez postępowania jurysdykcyjnego
Zakres postępowania podatkowego sensu largo (2)• wszystkie czynności składające się na postępowanie
podatkowe „sensu largo” charakteryzuje:
• jedność celów - wymiar, a następnie wykonanie zobowiązania podatkowego
• jedność środków:
- przy wymiarze: te same czynności stosowania prawa podejmuje podatnik dokonując samowymiaru, zaś te same organ podatkowy weryfikując samowymiar decyzją
- przy samowymiarze to również najczęściej te same środki dowodowe
• ciągłość - kolejne czynności są merytoryczną kontynuacją poprzednich (np. wydanie decyzji jest, przy samowymiarze, kontynuacją działań podatnika związanych z obowiązkiem samowymiaru)
Regulacja prawna postępowania podatkowego
•ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa
•dział IV Op - tytuł: „Postępowanie podatkowe” - postępowanie podatkowe „sensu stricte”
Regulacja prawna postępowania podatkowego (2)
• Ordynacja podatkowa nie reguluje:
- procedury egzekwowania zobowiązań podatkowych
- postępowania kontrolnego prowadzonego przez organy kontroli skarbowej (z zastrzeżeniem...)
• Ordynacja podatkowa reguluje również inne procedury podatkowe - dział V „Czynności sprawdzające”, dział VI „Kontrola podatkowa”
Regulacja prawna postępowania podatkowego (3)
•Uwzględnienia wymagają również przepisy działu III Op
•Przepisy działu III to zarówno normy o charakterze materialnym, jak i proceduralnym
•Określają, w jakich sprawach może być prowadzone postępowanie podatkowe
Regulacja prawna postępowania podatkowego (4)
• Przepisy działu IV Op stanowią kalkę Kodeksu postępowania administracyjnego (Kpa)
• przed wejściem w życie Ordynacji postępowanie w sprawach podatkowych prowadzono na podstawie Kpa
• część instytucji obu postępowań (podatkowego i administracyjnego) ma zbliżony charakter prawny - i dla nich można stosować dorobek praktyki orzeczniczej ukształtowanej na gruncie Kpa
• jednak postępowanie podatkowe ma swoją specyfikę, dlatego Kpa nie jest w pełni adekwatny
Regulacja prawna postępowania podatkowego (5)
Niektóre instytucje z Kpa nadają się do bezpośredniego stosowania w Ordynacji podatkowej (należy zaznaczyć jednak, że po 16 latach obowiązywania Op instytucje te nie muszą się pokrywać), np.:
• doręczenia
• protokoły
Regulacja prawna postępowania podatkowego (6)
• Kpa może jednak zawierać uregulowania, które:
- nie nadają się do zastosowania w postępowaniu podatkowym (niektóre przesłanki nadzwyczajnych trybów postępowania podatkowego)
- wymagają modyfikacji do postępowania podatkowego (np. strona postępowania, wszczęcie postępowania, dowody)
• Niekiedy Kpa nie zawiera regulacji, które są niezbędne w postępowaniu podatkowym- np. księgi podatkowe, wymiar szacunkowy,
Regulacja prawna postępowania podatkowego (7)
• Niekiedy jednak Ordynacja odwołuje się do Kpa, np.:
• art. 171 § 2a Op: „Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw, w tym spraw niepodlegających załatwieniu przez organy podatkowe, organ podatkowy, do którego wniesiono podanie, zawiadamia wnoszącego, że w tych sprawach powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, informując go o treści art. 66 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego”.
Regulacja prawna postępowania podatkowego (8)
• Kpa określa, w jakich przypadkach znajduje zastosowanie do spraw podatkowych:
Art. 3 § 1 Kpa: „Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do:
1) postępowania w sprawach karnych skarbowych;
2) spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), z wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII”.
• dział IV Kpa - „Udział prokuratora”
• dział V Kpa - uchylony
• dział VIII Kpa - „Skargi i wnioski”
Stosowanie przepisów działu IV Op do innych
procedur•Przepisy działu IV Op stosuje się
również w innych procedurach podatkowych (niejurysdykcyjnych, tj. niekończących się decyzją):
- „odpowiednio” w całości
- wyłącznie w zakresie wybranych - wskazanych w regulacji dotyczącej tych innych procedur - przepisów działu IV Op
Stosowanie Op do postępowania kontrolnego
• postępowanie kontrolne jest prowadzone przez organy kontroli skarbowej (inspektor kontroli skarbowej)
• rozdział 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Postępowanie kontrolne”
• art. 31 ust. 2 pkt 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Użyte w ustawie określenia oznaczają: postępowanie kontrolne - postępowanie podatkowe, o którym mowa w dziale IV ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa”
➡ postępowanie kontrolne = postępowanie podatkowe uregulowane w dziale IV Ordynacji podatkowej
• postępowanie jurysdykcyjne, którego celem jest zarówno weryfikacja wykonania obowiązków przez podatnika, ale jednocześnie zmierza ono do wydania decyzji wymiarowej (na podstawie art. 21 § 1 pkt 2 Op, art. 21 § 3 Op, art. 21 § 3a Op, art. 24 Op) ➞ elementy kontroli i wymiaru
Stosowanie przepisów działu IV do kontroli podatkowej
•Art. 292 Op: „W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale [tj. dziale VI] stosuje się odpowiednio przepisy art. 102 § 2 i 3, art. 135-138, art. 139 § 4, art. 140 § 2, art. 141 i art. 142 oraz przepisy rozdziałów 1, 2, 5, 6, 9 z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 10-12, 14, 16, 22 oraz 23 działu IV”.
Stosowanie przepisów działu IV do czynności sprawdzających
•Art. 280 Op: „W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale stosuje się odpowiednio przepisy art. 143 oraz przepisy rozdziałów 1-3, 5, 6, 9 z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 10, 14, 16 oraz 23 działu IV”.
Stosowanie przepisów działu IV do procedury wydawania interpretacji podatkowych
• Art. 14h Op: „W sprawach dotyczących interpretacji indywidualnej stosuje się odpowiednio przepisy art. 120, art. 121 § 1, art. 125, art. 129, art. 130, art. 135-137, art. 140, art. 143, art. 165a, art. 168, art. 169 § 1-2, art. 170 i art. 171 oraz przepisy rozdziału 5, 6, 10 i 23 działu IV”.
• to procedura nie-jurysdykcyjna - nie kończy się wydaniem decyzji