Postępowanie cywilne - Helion · POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze E....

KingaFlaga-Gieruszyńska

pytania

7. wydanie

Postępowanie cywilne

REPETYTORIA C·H·BECK


www.ksiegarnia.beck.pl

W sprzedaży:

E. Marszałkowska-Krześ (red.)POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2Podręczniki Prawnicze

E. Marszałkowska-Krześ (red.)POSTĘPOWANIE CYWILNEKazusy Becka

K. Flaga-GieruszyńskaPOSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 6Testy Becka

K. Flaga-GieruszyńskaPRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE, wyd. 4Skrypty Becka

A. Zieliński (red.)KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 7Komentarze Kodeksowe

KODEKS CYWILNY. KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO.KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY, KOSZTY SĄDOWE W SPRAWACH CYWILNYCH, wyd. 26Edycja Sądowa


pytania7. wydanie

poprawione i zaktualizowane

dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska, prof. USUniwersytet Szczeciński

WYDAWNICTWO C.H.BECKWARSZAWA 2015

Wydawca: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C.H.Beck 2015

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: DTP ServiceDruk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-7447-5

ISBN e-book 978-83-255-7448-2

Spis treści

Wykaz skrótów ______________________________________________________ VIILiteratura __________________________________________________________ XIPrzedmowa _________________________________________________________ XIII

Pytania egzaminacyjneRozdział I. Pojęcie, rodzaje i źródła prawa procesowego cywilnego ________ 1

Pytanie 1–15Rozdział II. Podstawowe zasady i przesłanki postępowania cywilnego ______ 10

Pytanie 16–29Rozdział III. Podmioty postępowania ___________________________________ 17

Pytanie 30–72Rozdział IV. Koszty procesu ___________________________________________ 48

Pytanie 73–80Rozdział V. Przedmiot procesu cywilnego _______________________________ 60

Pytanie 81–84Rozdział VI. Czynności procesowe _____________________________________ 62

Pytanie 85–99Rozdział VII. Przebieg postępowania przed sądem I instancji ______________ 79

Pytanie 100–120Rozdział VIII. Dowody w postępowaniu cywilnym ________________________ 97

Pytanie 121–134Rozdział IX. Orzeczenia ______________________________________________ 108

Pytanie 135–149Rozdział X. Środki zaskarżenia ________________________________________ 120

Pytanie 150–167Rozdział XI. Postępowania odrębne ____________________________________ 139

Pytanie 168–187

Rozdział XII. Postępowanie nieprocesowe – zagadnienia ogólne ___________ 168Pytanie 188–219

Rozdział XIII. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego _____ 186Pytanie 220–240

Rozdział XIV. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli ____________________________________________ 200

Pytanie 241–268Rozdział XV. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa rzeczowego ______ 224

Pytanie 269–286Rozdział XVI. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa spadkowego ____ 239

Pytanie 287–306Rozdział XVII. Inne postępowania w trybie postępowania nieprocesowego _ 252

Pytanie 307–317Rozdział XVIII. Postępowanie zabezpieczające __________________________ 260

Pytanie 318–332Rozdział XIX. Postępowanie egzekucyjne – zagadnienia ogólne ___________ 270

Pytanie 333–375Rozdział XX. Poszczególne rodzaje egzekucji ___________________________ 306

Pytanie 376–417Rozdział XXI. Postępowanie przed sądem polubownym __________________ 356

Pytanie 418–424Rozdział XXII. Międzynarodowe postępowanie cywilne

– zagadnienia ogólne ______________________________________________ 366Pytanie 425–431

Rozdział XXIII. Jurysdykcja krajowa ___________________________________ 368Pytanie 432–453

Rozdział XXIV. Inne zagadnienia procesowe w międzynarodowym postępowaniu cywilnym ___________________________________________ 384

Pytanie 454–460Rozdział XXV. Uznanie i wykonanie orzeczeń sądów państw obcych _______ 390

Pytanie 461–467

Indeks rzeczowy _____________________________________________________ 399

VI Spis treści

Wykaz skrótów

1. Źródła prawa

AlkU ___________ ustawaz26.10.1982r.owychowaniuwtrzeźwościiprzeciwdziałaniualkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1356 ze zm.)

KomSEgzU _____ ustawaz29.8.1997r.okomornikachsądowychiegzekucji(tekstjedn.Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.)

KC ____________ Kodeks cywilnyKK ____________ Kodeks karnyKP _____________ Kodeks pracyKPC ___________ KodekspostępowaniacywilnegoKPK ___________ KodekspostępowaniakarnegoKRO ___________ KodeksrodzinnyiopiekuńczyKSCU __________ ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowychw sprawach cywilnych

(tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1025 ze zm.)KSH ___________ KodeksspółekhandlowychKWU __________ ustawa z 6.7.1982 r. o księgachwieczystych i hipotece (tekst jedn.

Dz.U. z 2013 r. poz. 707 ze zm.)NielU __________ ustawaz26.10.1982r.opostępowaniuwsprawachnieletnich(tekst

jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 382)ObrInFinU ______ ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst

jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 94 ze zm.)ObywPolU ______ ustawa z 2.4.2009 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. Dz.U.

z 2012 r. poz. 161 ze zm.)OchrKonkU _____ ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst

jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 184)PodpElU ________ ustawa z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (tekst jedn. Dz.U.

z 2013 r. poz. 262 ze zm.)PostEgzAdmU ___ ustawaz17.6.1966r.opostępowaniuegzekucyjnymwadministracji

(tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619 ze zm.)PostZabSpadkR __ rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 1.10.1991 r. w sprawie

szczegółowegotrybupostępowaniaprzyzabezpieczaniuspadkuispo-rządzaniuspisuinwentarza(Dz.U.Nr92,poz.411)

PrASC _________ ustawa z 28.11.2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1741 ze zm.)

Wykaz skrótówVIII

PrCel __________ ustawa z 19.3.2004 r. – Prawo celne (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 727 ze zm.)

PrPostSAdm _____ ustawaz30.8.2002r.–Prawoopostępowaniuprzedsądamiadmini-stracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.)

PrRDrog ________ ustawa z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1137 ze zm.)

PrTel ___________ ustawa z 16.7.2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 243 ze zm.)

rozp. Nr 805/2004 _ rozporządzenie(WE)Nr805/2004ParlamentuEuropejskiegoiRadyz21.4.2004r.wsprawieutworzeniaEuropejskiegoTytułuEgzekucyj-negodlaroszczeńbezspornych(Dz.Urz.UELNr143,s.15)

rozp Nr 1896/2006 rozporządzenie(WE)Nr1896/2006z12.12.2006r.ParlamentuEuro-pejskiegoiRadyustanawiającepostępowaniewsprawieeuropejskie-gonakazuzapłaty(Dz.Urz.UELNr399,s.1)

rozp. Nr 861/2007 _ rozporządzenie(WE)Nr861/2007ParlamentuEuropejskiegoiRadyz 11.7.2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawiedrobnychroszczeń(Dz.Urz.UELNr199,s.1)

rozp. Nr 4/2009 ___ rozporządzenieRady(WE)Nr4/2009z18.12.2008r.wsprawieju-rysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeńoraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.Urz.UELNr7z2009r.,s.1)

rozp. Nr 1215/1012 _ rozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)Nr1215/2012z12.12.2012r.wsprawiejurysdykcjiiuznawaniaorzeczeńsądowychoraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UELNr351,s.1)

rozp. Nr 606/2013 _ rozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)Nr606/2013z 12.6.2013 r. w sprawiewzajemnego uznawania środków ochronywsprawachcywilnych(Dz.Urz.UELNr181,s.4)

RPOU __________ ustawa z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1648)

2. Czasopisma, publikatory

OSN ___________ OrzecznictwoSąduNajwyższego(poprzednio:ZbiórOrzeczeńSąduNajwyższego,orzeczenia IzbyCywilnej–do1952r.,od1953r.do1961r.–OrzecznictwoSąduNajwyższego,w1962r.–IzbyCywilnej,od1963r.do1981r.–IzbyCywilnejorazIzbyPracyiUbezpieczeńSpołecznych,od1982r.do1989r.–IzbyCywilnejiAdministracyj-nejorazIzbyPracyiUbezpieczeńSpołecznych,od1990r.do1994r.IzbyCywilnejorazIzbyAdministracyjnej,PracyiUbezpieczeńSpo-łecznych,od1994r.–IzbyCywilnej)

OSPiKA ________ OrzecznictwoSądówPolskichiKomisjiArbitrażowych

IX

3. Inne skróty

art. ____________ artykułCEIDG _________ CentralnaEwidencjaiInformacjaoDziałalnościGospodarczejcz. _____________ częśćDz.U. __________ Dziennik UstawDz.Urz. _________ DziennikUrzędowyin. _____________ inneKRS ___________ KrajowyRejestrSądowylit. _____________ literam.in. ___________ międzyinnymin. ______________ następne(-a,-e)niepubl. _________ niepublikowane (-a, -y)Nr _____________ numerorz. ____________ orzeczeniepkt ____________ punktpor. ____________ porównajpost. ___________ postanowienierozdz. __________ rozdziałs. ______________ stronaSN ____________ SądNajwyższySN (7) __________ SądNajwyższywskładziesiedmiusędziówt. ______________ tomtekst jedn. _______ tekst jednolityTK ____________ TrybunałKonstytucyjnyuchw. __________ uchwałaUOKiK _________ UrządOchronyKonkurencjiiKonsumentówust. ____________ ustępwyr. ____________ wyrokzd. _____________ zdanieze zm. __________ ze zmianamizob. ____________ zobacz

Wykaz skrótów

Literatura

1. Podręczniki

W. Berutowicz,Postępowaniecywilnewzarysie,Warszawa1984W. Broniewicz,Postępowaniecywilnewzarysie,Warszawa2006S. Dalka,Postępowaniecywilne,Gdańsk1994J. Ciszewski, T. Ereciński, Międzynarodowepostępowaniecywilne,Warszawa2000J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz,Postępowaniecywilne,

Warszawa 2014K. Korzan,Postępowanienieprocesowe,Warszawa2004A. Marciniak,Postępowanieegzekucyjnewsprawachcywilnych,Warszawa2005E. Marszałkowska-Krześ(red.),Postępowaniecywilne,Warszawa2014W. Siedlecki, Z. Świeboda,Postępowaniecywilne.Zaryswykładu,Warszawa2004W. Siedlecki, Z. Świeboda,Postępowanienieprocesowe,Warszawa2001M. Waligórski,Procescywilny.Dynamikaprocesu(postępowanie),Warszawa1947M. Waligórski, Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947E. Wengerek,Sądowepostępowanieegzekucyjnewsprawachcywilnych,Warszawa1978A. Zieliński,Postępowaniecywilne.Kompendium,Warszawa2014

2. Ważniejsze monografie

B. Bladowski,Środkiodwoławczewpostępowaniucywilnym,Kraków2001B. Bladowski,Zażaleniewpostępowaniucywilnym,Kraków1998Ł. Błaszczak, M. Ludwik,Sądownictwopolubowne(arbitraż),Warszawa2007S. Cieślak,Formalizmpostępowaniacywilnego,Warszawa2008S. Dalka,SądownictwopolubownewPRL,Warszawa1987T. Ereciński,Prawoobcewsądowympostępowaniucywilnym,Warszawa1981T. Ereciński, K. Weitz,Sądarbitrażowy,Warszawa2008A. Góra-Błaszczykowska,Zasadarównościstronwprocesiecywilnym,Warszawa2008A. Jakubecki,Postępowaniezabezpieczającewsprawachzzakresuprawawłasnościintelek-

tualnej, Kraków 2000M. Jędrzejewska,Współuczestnictwoprocesowe.Istota–zakres–rodzaje,Warszawa1975J. Klimkowicz, Interwencjaubocznawedługkodeksupostępowaniacywilnego,Warszawa

1972

LiteraturaXII

K. Knoppek,Dokumentwprocesiecywilnym,Poznań1993K. Korzan,Kuratorwpostępowaniucywilnym,Warszawa1996K. Korzan,Orzeczeniakonstytutywnewpostępowaniucywilnym,Warszawa1972Z. Krzemiński,Pełnomocnikwsądowympostępowaniucywilnym,Warszawa1971Z. Krzemiński,Postępowanieodrębnewsprawachmałżeńskich,Warszawa1973J. Lapierre,Ugodasądowawpolskimprocesiecywilnym,Warszawa1968K. Lubiński, Istota icharakterprawnydziałalności sąduwpostępowaniunieprocesowym,

Toruń1985K. Lubiński,Postępowanieoubezwłasnowolnienie,Warszawa1979W. Masewicz,Prokuratorwpostępowaniucywilnym,Warszawa1975A. Michalska-Marciniak,Zasadainstancyjnościwpostępowaniucywilnym,Warszawa2013J. Mokry,Odwołalnośćczynnościprocesowychwsądowympostępowaniucywilnym,War-

szawa 1973A. Oklejak, Apelacja w procesie cywilnym, Kraków 1994P. Osowy,Powództwooświadczenie,Rzeszów2005K. Piasecki,Orzekanieponadżądaniewprocesiecywilnym,Warszawa1975K. Piasecki,Postępowaniespornerozpoznawcze,Warszawa2010K. Piasecki,SkutecznośćiwykonalnośćwPolscezagranicznychcywilnychorzeczeńsądo-

wych, Warszawa 1990K. Piasecki, Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981P. Pogonowski,Zakazreformationisinpeiuswpostępowaniucywilnym,Warszawa2004Z. Resich, Istota procesu cywilnego, Warszawa 1985Z. Resich,Przesłankiprocesowe,Warszawa1966Z. Resich, Res iudicata, Warszawa 1978M. Sawczuk,Ponowneorzekaniewsprawiecywilnejprawomocnieosądzonej(art.907§2

k. c., art 138 k. r., art 523 k. p. c.), Warszawa 1975M. Sawczuk,Wznowieniepostępowaniacywilnego,Warszawa1963M. Sawczuk,Zdolnośćprocesowawpostępowaniucywilnym,Warszawa1963W. Siedlecki,Nieważnośćprocesucywilnego,Warszawa1965W. Siedlecki,Uchybieniaprocesowewsądowympostępowaniucywilnym,Warszawa1971E. Warzocha,Ustaleniestosunkuprawnegolubprawawsądowympostępowaniucywilnym,

Warszawa 1982K. Weitz,Jurysdykcjakrajowawpostępowaniucywilnym,Warszawa2005E. Wengerek, Przeciwegzekucyjnepowództwadłużnika: powództwaopozycyjne,Warsza-

wa 1967E. Wengerek,Sądowepostępowanieegzekucyjnewsprawachcywilnych,Warszawa1978S. Włodyka,Przedmiotoweprzekształceniapowództwa,Warszawa1968A. Zieliński,Postępowanieopodziałmajątkuwspólnegopoustaniuwspólnościmajątkowej

małżeńskiej,Warszawa1992A. Zieliński,Sądownictwoopiekuńczewsprawachmałoletnich,Warszawa1975A. Zieliński,Sporządzanieśrodkówzaskarżeniawpostępowaniucywilnym,Warszawa2009

Przedmowa

RenomowaneWydawnictwoC.H.Beckpodjęłokolejnącennąinicjatywępomocydydak-tycznejstudentomwydziałówprawaiadministracjiwpostacicykluksiążekzawierającychpytania egzaminacyjne z różnychdziedzinprawa.Ten cyklwydawniczy stanowićbędziepozatymistotnąpomocdlaasystentówprowadzącychzajęciadydaktycznezestudentami.

Autorka niniejszego opracowania, Pani Kinga Flaga-Gieruszyńska jest wybitnym dy-daktykiemodużymdoświadczeniuwpracyzstudentamiiadeptamizawodówprawniczych.

Obecna książka Autorki stanowi kontynuację jej prac dydaktycznych, bowiem jużw1998r.porazpierwszyopracowałaiwydała„Kazusyzpostępowaniacywilnegozroz-wiązaniami”.

Jednak obecne opracowanie znacznie poszerza pomoc dydaktyczną, zawiera bowiemwszechstronnymateriał dydaktyczny przedmiotu – postępowanie cywilne, przedstawionyw formie pytań egzaminacyjnych i znakomicie opracowanych odpowiedzi na te pytania.Odpowiedzi te, przygotowanew sposób przejrzysty, a zarazem kompleksowy, pozwalająCzytelnikomzapoznaćsięzkonstrukcjąorazimplikacjamiposzczególnychinstytucjipostę-powania cywilnego.

Kolejna książkaAutorki spełnia oczekiwania najbardziej wymagających dydaktykówi studentów.

dr hab. Andrzej Zieliński emerytowany profesor

Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Flaga-Gieruszyńska,Postępowaniecywilne,wyd.7,RepetytoriaC.H.Beck Pyt. 1–2

Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Pojęcie, rodzaje i źródła prawa procesowego cywilnego

Pytanie 1. Co to jest sprawa cywilna?

Sprawamicywilnymisąsprawyzzakresuprawacywilnego,rodzinnegoiopie-kuńczegoorazprawapracy,isprawyzzakresuubezpieczeńspołecznych,atakżeinnesprawy,doktórych,namocyprzepisówszczególnych,stosujesięprzepisyKo-deksupostępowaniacywilnego(art.1ustawyz17.11.1964r.–Kodekspostępowa-nia cywilnego, tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).

Oznaczato,żesprawamicywilnymiw znaczeniu materialnymsątesprawy,którezeswejistotymającharaktercywilny,gdyżsąnormowaneprzepisamipra-wacywilnego.Dotejgrupynależąsprawyzzakresuprawacywilnego,rodzinnego,opiekuńczegoiprawapracy.

Z kolei sprawami cywilnym w znaczeniu formalnymsątesprawy,które–coprawda–niesącywilnymizeswejnatury,alenamocyprzepisówprawazosta-łypoddanewłaściwościcywilnychsądówpowszechnych.Wtymzakresiemożnawskazaćm.in.sprawyzzakresuubezpieczeńspołecznychczyteżsprawyzzakresupostępowaniarejestrowego.Dosprawprzekazanychnamocyprzepisówpozakodek-sowychnależąnp.sprawyowydanieorzeczeniazastępującegouchwałęopodzialespółdzielni–ustawaz15.12.2000r.ospółdzielniachmieszkaniowych(tekstjedn.Dz.U. z 2013 r. poz. 1222 ze zm.).

Pytanie 2. Co to jest postępowanie cywilne? Jakie są jego zadania i funkcje?

Pojęciepostępowaniacywilnegojestwdoktryniedefiniowanewróżnysposób,niemniejmożnauznać,iżjednąznajtrafniejszychdefinicjijestta,skonstruowana

Pytania egzaminacyjne2

Flaga-Gieruszyńska,Postępowaniecywilne,wyd.7,RepetytoriaC.H.BeckPyt. 3

przez J. Jodłowskiego, według której postępowanie cywilne jest prowadzonąwokreślonychprawemformachdziałalnościąsądówiinnychwłaściwychorganóworazwystępującychprzed tymiorganami stron i innychzainteresowanychosób,zmierzającądorealizacjistosunkówprawacywilnego,rodzinnegoiprawapracyorazdoochronywynikającychztychstosunkówprawpodmiotowych.Działalnośćta polega na rozpatrywaniu i rozstrzyganiu spraw z zakresu tych stosunków oraz na przymusowymwykonywaniuorzeczeńsądówiinnychwłaściwychorganówstwier-dzającychprawaiobowiązkistron1.

Jużztejdefinicjimożnawysnućwniosek,iżnajistotniejszymzadaniempostępo-wania cywilnego jest realizacja norm prawa materialnego w zakresie spraw cywil-nych na drodze ich przymusowego wykonania.

WedługW. Broniewczafunkcjepostępowaniacywilnegokoncentrująsięnana-stępującychzagadnieniach:1) konkretyzowaniu i realizowaniu norm prawnych z zakresu prawa cywilnego, ro-

dzinnegoiopiekuńczegoorazprawapracyiubezpieczeńspołecznych,2) wydawaniuzarządzeń,zwolnieńizezwoleńmającychznaczenieprawne,3) dokonywaniuczynnościdokumentacyjno-rejestrowych,4) dokonywaniuinnychczynnościprzekazanychsądomnadrodzeustawy2.

Pytanie 3. Jakie są rodzaje postępowania cywilnego?

Wobrębiepostępowaniacywilnegomożnawyróżnićdwiezasadnicze formy:proces ipostępowanienieprocesowe.Wart.13§1KPCustawodawcawyraźnieokreślił,żesądrozpoznajesprawywprocesie,chybażeustawastanowi inaczej.Procescywilnyjestpostępowaniem,wktórymsądrozpoznajespórprawnymiędzydwiemastronamiirozstrzygaołączącymtestronystosunkuprawnymiwynikają-cychzniegoprawachiobowiązkachstron.Przepisydotycząceprocesustanowiąpodstawowąregulacjęwzakresiepostępowaniacywilnego,zważywszyiż,zgodniezart.13§2KPC,przepisyoprocesiestosujesięodpowiedniodoinnychrodzajówpostępowańunormowanychwKodeksiepostępowaniacywilnego,chybażeprzepi-syszczególnestanowiąinaczej.

Drugimtrybemwystępującymwpostępowaniurozpoznawczymjestpostępowa-nienieprocesowe,wktórymrozpatrywanesąnastępującesprawy,wskazanewprze-pisachKodeksupostępowaniacywilnego:1) sprawy z zakresu prawa osobowego,2) sprawyzzakresuprawarodzinnego,opiekuńczegoikurateli,3) sprawy z zakresu prawa rzeczowego,

1 J. Jodłowski, [w:] J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska,Postępowaniecywil-ne, Warszawa 1996, s. 10.

2 W. Broniewicz,Postępowaniecywilnewzarysie,Warszawa1995,s.17.

3



4) sprawy z zakresu prawa spadkowego,5) sprawyzzakresuprzepisówoprzedsiębiorstwachpaństwowychiosamorządzie

załogiprzedsiębiorstwapaństwowego,6) sprawydotyczącezłożeniaprzedmiotuświadczeniadodepozytusądowego,7) sprawy rejestrowe,8) innesprawyprzekazanedotrybupostępowanianieprocesowegonamocyprzepi-

sów pozakodeksowych.

Pytanie 4. Jakie wyróżniamy postępowania pozasądowe?

Charakterpozasądowymająnastępującepostępowania:1) postępowanieprzedsądempolubownym,uregulowanewart.1154in.KPC,ma

charakterrozpoznawczyimożebyćprowadzonezarównoprzedstałymisądamipolubownymi,jakipowołanymiprzezstrony,wraziepotrzeby,sądamiad hoc,

2) postępowaniepojednawczewsprawachzestosunkupracyprzedkomisjamipo-jednawczymi,które–zgodniezart.244§3ustawyz26.6.1974r.–Kodekspracy(tekstjedn.Dz.U.z2014r.poz.1502zezm.)–powołująwspólniepracodawcaizakładowaorganizacjazwiązkowa,ajeżeliudanegopracodawcyniedziałaza-kładowaorganizacjazwiązkowa–pracodawca,pouzyskaniupozytywnejopiniipracowników (wpraktyce ich rola jestmarginalna); celempowołania komisjipojednawczejjestpolubownezałatwieniesporóworoszczeniapracownikówzestosunku pracy.

Pytanie 5. Jakie są źródła prawa procesowego cywilnego?

Podstawowymźródłemprawaprocesowegocywilnegojestwielokrotnienoweli-zowanyKodekspostępowaniacywilnego.Kodekstenskładasięztytułuwstępnegozawierającegoprzepisyogólne,orazpięciuczęściobejmującychpostępowanieroz-poznawcze,postępowaniezabezpieczające,postępowanieegzekucyjne,międzyna-rodowepostępowaniecywilneorazsądpolubowny(arbitrażowy).

Wniewielkimstopniuaktualnośćzachowałyrównieżaktyprawneutrzymanewmocyustawąz17.11.1964r.–PrzepisywprowadzająceKodekspostępowaniacy-wilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.) w art. VII, VIII i IX.

Jednakbardzo istotneznaczeniemają inneaktyprawnezawierająceprzepisyzzakresuprawaprocesowegocywilnego,wśródktórychwartowskazać:1) ustawę z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U.

z 2015 r. poz. 233);2) ustawęz17.6.2004r.oskardzenanaruszenieprawastronydorozpoznaniaspra-

wywpostępowaniuprzygotowawczymprowadzonymlubnadzorowanymprzez


Flaga-Gieruszyńska,Postępowaniecywilne,wyd.7,RepetytoriaC.H.BeckPyt. 6–7

prokuratoraipostępowaniusądowymbezuzasadnionejzwłoki(Dz.U.Nr179,poz. 1843 ze zm.);

3) ustawęz28.7.2005r.okosztachsądowychwsprawachcywilnych(tekstjedn.Dz.U. z 2014 r. poz. 1025 ze zm.);

4) rozporządzenieMinistraSprawiedliwościz23.2.2007r.–Regulaminurzędowa-niasądówpowszechnych(tekstjedn.Dz.U.z2014r.poz.259).

Pytanie 6. Jaki jest stosunek prawa cywilnego procesowego do prawa cywilne-go materialnego?

Postępowaniecywilnesłuży,wformachwskazanychwprzepisach,przymuso-wemuzrealizowaniunormprawamaterialnegocywilnego.Różnicamiędzy tymidwiemagałęziamiprawapoleganatym,żeprawocywilnematerialnezawieranor-mydotyczącestosunkówocharakterzemajątkowymizwiązanychznimistosun-kówniemajątkowych,łączącychpodmiotyrównewzględemprawa,natomiastprawoprocesowezawieranormyregulującepostępowanieprzedorganamirozpoznającymisprawycywilnezudziałemtychżepodmiotów,chcącychzrealizowaćnormyprawamaterialnego.Wtymostatnimprzypadkurównieżjednązpodstawowychzasadjestrównośćstron.

Należyprzytympamiętać,iżdokonującrozróżnienianormyprawamaterialnegocywilnegoodnormyprawacywilnegoprocesowego,należybraćpoduwagętreśćbadanejnormy,anierodzajaktuprawnego,wktórymjestonazawarta,ponieważczęstowaktachbędącychprzedewszystkimźródłemprawaprocesowegomożnaod-naleźćnormyocharakterzematerialnoprawnym(art.746§1KPC),atakżewusta-wachregulującychprawomaterialnemożnaznaleźćprzepisyprocesowe(art.6czyteżart.199zd.2ustawyz23.4.1964r.–Kodekscywilny,tekstjedn.Dz.U.z2014r.poz. 121 ze zm.).

Pytanie 7. Jaki jest stosunek prawa cywilnego procesowego do postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego?

Określającstosunekwzajemnypostępowaniacywilnegoipostępowaniaadmi-nistracyjnego,należyodnieśćsięprzedewszystkimdoproblemuprejudycjalności.Zgodniezart.177§1pkt3KPCsądmożezawiesićpostępowaniezurzędu,jeżelirozstrzygnięciesprawycywilnejzależyoduprzedniejdecyzjiorganuadministracjipublicznej.Ponadtonapodstawieart.177§2KPC,jeżelipostępowanieadministra-cyjneniejestjeszczerozpoczęte,ajegorozpoczęciezależyodwnioskustrony,sądwyznaczytermindowszczęciapostępowania,winnychprzypadkachmożezwrócićsiędowłaściwegoorganu.

Natomiastnajistotniejszywpływpostępowaniacywilnegonapostępowaniesą-dowoadministracyjnemożnadostrzecwpostępowaniuprzedwojewódzkimsądem

5

Flaga-Gieruszyńska,Postępowaniecywilne,wyd.7,RepetytoriaC.H.Beck


Pyt. 8

administracyjnym,którymożezurzędulubnawniosekstronprzeprowadzićdowo-dyuzupełniającezdokumentów,jeżelijesttoniezbędnedowyjaśnieniaistotnychwątpliwościiniespowodujenadmiernegoprzedłużeniapostępowaniawsprawie.DotegopostępowaniadowodowegostosujesięodpowiednioprzepisyKodeksupo-stępowaniacywilnego(art.106§3i5ustawyz30.8.2002r.–Prawoopostępowa-niuprzedsądamiadministracyjnymi,tekstjedn.Dz.U.z2012r.poz.270zezm.).

Zkolei,wraziezaginięcia lubzniszczeniaaktwpostępowaniusądowoadmi-nistracyjnym,niezależnieodoświadczeńiwniosków,sądprzeprowadzazurzędudochodzenie,niepomijającżadnejokoliczności,któramożemiećznaczeniedlausta-leniatreścizaginionychlubzniszczonychakt.Sądbierzepoduwagęwpisydoreper-toriówiinnychksiągbiurowych.Sądmożeteżprzesłuchaćwcharakterzeświadkówsędziów,prokuratorów,protokolantów,pełnomocnikówstron i inneosoby,któreuczestniczyływpostępowaniulubktóremogąwypowiedziećsięcodotreściakt,jakrównieżmożezarządzićprzesłuchaniestron.DoprzeprowadzeniatychdowodówtakżestosujesięodpowiednioprzepisyKodeksupostępowaniacywilnego(art.296§2PrPostSAdm).

I wreszcie – na podstawie art. 300 PrPostSAdm w sprawach nieunormowanych wniniejszejustawie,dopostępowaniawzakresieobrotuzagranicznegostosujesięodpowiednioprzepisyczęścitrzeciejKodeksupostępowaniacywilnego.

Zkoleisędziowiesądówpowszechnychsązwiązaniwsprawachcywilnychosta-tecznymidecyzjamiadministracyjnymi,gdysąonezgodnezprawem.Jeżelipozba-daniudecyzjiokazujesię,iżjestonasprzecznazprawem,sędzianiejestniązwiązanyirozstrzygasprawęzpominięciemjejtreści.Uprawnienietomożnawyprowadzićzkonstytucyjnejzasadyniezawisłościsędziowskiej(art.178ust.1KonstytucjiRze-czypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.).

Pytanie 8. Co to jest proces adhezyjny?

Postępowanieadhezyjnezwiązanejestzrozpatrywaniemroszczeniacywilnegozwiązanegozprzestępstwemwprocesiekarnym.Tymterminemokreślasięzespółczynnościdokonywanychprzezsądiinnychuczestnikówprocesuwzwiązkuzrosz-czeniemocharakterzecywilnym.Wprocesieadhezyjnymmogąbyćdochodzonetylkoroszczeniawynikającebezpośredniozpopełnieniaprzestępstwa(art.62usta-wyz6.6.1997r.–Kodekspostępowaniakarnego,Dz.U.Nr89,poz.555zezm.),awięcwykluczonejestdochodzenieroszczeńtylkopośrednioznimzwiązanych,zwyjątkiemroszczeńregresowych,którychmożeżądaćubezpieczycielwzakresie,wjakimpokryłszkodęwyrządzonąpokrzywdzonemuprzezprzestępstwo.Material-noprawnąpodstawąpowództwapokrzywdzonego(lubinnychuprawnionychosób)sąprzepisyprawacywilnegodotyczącenaprawieniaszkodylubuzyskaniazadość-uczynieniazadoznanąkrzywdę.Roszczeniemusimiećcharaktermajątkowy,cowy-klucza z procesu adhezyjnego roszczenia w zakresie ochrony dóbr osobistych czy



teżustaleniaprawalubstosunkuprawnego.Powództwomożebyćskierowanetyl-koprzeciwkooskarżonemu,gdyżosobytrzecieniemogąbyćpozywanewprocesieadhezyjnym.

Zgodniezart.62KPKpokrzywdzonymoże,ażdorozpoczęciaprzewodusą-dowego na rozprawie głównej,wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cy-wilne.Jednakwraziejegośmierciosobynajbliższemogąwterminieokreślonymwtymprzepisiewytoczyćpowództwocywilneoprzysługująceimroszczeniama-jątkowe,wynikającezpopełnieniaprzestępstwa.Wrazieśmiercipowodacywilne-goosobynajbliższemogąwstąpićwprawazmarłegoidochodzićprzysługującychimroszczeń.Niewstąpienietychosóbnietamujebiegupostępowania–sąd,wyda-jącorzeczeniekończącepostępowanie,pozostawiawówczaspowództwocywilnebez rozpoznania.

Sądprzedrozpoczęciemprzewodusądowegoodmawiaprzyjęciapowództwacy-wilnego,jeżeli:1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne;,2) roszczenieniemabezpośredniegozwiązkuzzarzutemoskarżenia,3) powództwozostałowniesioneprzezosobęnieuprawnioną,4) tosamoroszczeniejestprzedmioteminnegopostępowanialuboroszczeniutym

prawomocnie orzeczono,5) postroniepozwanychzachodziwspółuczestnictwokoniecznezinstytucjąpań-

stwową,samorządowąlubspołecznąalbozosobą,któraniewystępujewcharak-terzeoskarżonego,

6) złożonowniosek,októrymmowawart.46§1ustawyz6.6.1997r.–Kodekskar-ny(Dz.U.Nr88,poz.553zezm.),dotyczącynaprawieniawyrządzonejszkody.Jeżelipozewodpowiadawarunkomformalnym,aniezachodząteokoliczności,

sądorzekaoprzyjęciupowództwacywilnego.Mimoprzyjęciapowództwacywil-negosądpozostawiajebezrozpoznania,jeżeliporozpoczęciuprzewodusądowegoujawnisięktórakolwiekzewskazanychwyżejokoliczności.Naodmowęprzyjęciapowództwacywilnegolubnapozostawieniegobezrozpoznaniazażalenienieprzy-sługuje.Należydodać,żepowódcywilnymawtympostępowaniuuprawnienia,bowiemmożeondowodzićtylkotychokoliczności,naktórychopieraswojerosz-czenia.

Napodstawieart.67KPK,jeżelisądodmówiłprzyjęciapowództwacywilnegolubpozostawiłjebezrozpoznania,powódcywilnymożedochodzićswegoroszcze-niawpostępowaniucywilnym.Jeżeliwterminiezawitym30dnioddatyodmowyprzyjęcialubpozostawieniapowództwacywilnegobezrozpoznaniapowódcywilnywniesieoprzekazaniepozwusądowiwłaściwemudorozpoznawaniasprawcywil-nych,zadzieńzgłoszeniaroszczeniauważasiędzieńwniesieniapozwuwpostępo-waniu karnym.

7



Pytanie 9. Jaki jest wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne, jeśli toczą się równolegle?

Jeślipostępowaniekarneipostępowaniecywilnetocząsięrównolegle,sądcy-wilnymożezawiesićzurzędupostępowanie,zgodniezart.177§1pkt4KPC,je-żeliujawnisięczyn,któregoustaleniewdrodzekarnejlubdyscyplinarnejmogłobywywrzećwpływnarozstrzygnięciesprawycywilnej.Ponadto,zgodniezart.177§2KPC,jeżelipostępowaniekarneniejestjeszczerozpoczęte,ajegorozpoczę-ciezależyodwnioskustrony,sądwyznaczy termindowszczęciapostępowania,winnychwypadkachmożezwrócićsiędowłaściwegoorganu.Wartoprzytymza-uważyć,iżpostanowienietoniejesttożsamezobowiązkiemwynikającymztre-ściart.304§2KPK,którystanowi,żeinstytucjepaństwoweisamorządowe,którewzwiązkuzeswądziałalnościądowiedziałysięopopełnieniuprzestępstwaścigane-gozurzędu,sąobowiązaneniezwłoczniezawiadomićotymprokuratoralubPolicję,orazprzedsięwziąćniezbędneczynnościdoczasuprzybyciaorganupowołanegodościganiaprzestępstwlubdoczasuwydaniaprzeztenorganstosownegozarządzenia,abyniedopuścićdozatarciaśladówidowodówprzestępstwa.

Zewzględówcelowościowychilogicznychnależywięctraktowaćkwestięza-wiadomieniaorganówścigania,napodstawieart.177§2KPC,niewkategoriachjednejzmożliwościdziałaniasądu,alejakoobowiązeknałożonynasądpowszechnyrozpoznającysprawęcywilną.

Pytanie 10. Jaki jest wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne, jeśli toczy się ono po zakończeniu postępowania karnego?

Wtymzakresiedecydująceznaczeniemaart.11KPC,zgodniezktórymusta-leniawydanegowpostępowaniukarnymprawomocnegowyrokuskazującegocodopopełnieniaprzestępstwawiążąsądwpostępowaniucywilnym.Jednakżeosoba,któraniebyłaoskarżona,możepowoływaćsięwpostępowaniucywilnymnawszel-kieokolicznościwyłączającelubograniczającejejodpowiedzialnośćcywilną.Ozna-czato,żesądcywilnyniemożedokonywaćustaleńobjętychowymzwiązaniem.

Jeżelimamydoczynieniazwyrokiemuniewinniającym,toniemaonznaczeniadlaprzebiegupostępowaniacywilnegozuwaginato,iżniestwierdzenieprzestęp-stwaniewykluczaodpowiedzialnościnagruncieprawacywilnegomaterialnego,np.wramachodpowiedzialnościcywilnejztytułuczynuniedozwolonego.

Pytanie 11. Jaki jest wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne, jeśli toczy się ono przed wszczęciem postępowania karnego?

W przypadku postępowania cywilnego toczącego się przed postępowaniemkarnym,wpływtegoostatniegojestograniczonyisprowadzasiędoewentualnej



podstawywznowieniapostępowanianamocynastępującychprzepisówKodeksupo-stępowaniacywilnego:1) art.403§1pkt1,zgodniezktórymmożnażądaćwznowieniapostępowania,gdy

wyrokzostałopartynaskazującymwyrokukarnym,następnieuchylonym,2) art.403§2,którystanowi,żemożnarównieżżądaćwznowieniawraziepóź-

niejszegowykryciaprawomocnegowyroku,dotyczącegotegosamegostosunkuprawnego,albowykryciatakichokolicznościfaktycznychlubśrodkówdowodo-wych,któremogłybymiećwpływnawyniksprawy,azktórychstronaniemogłaskorzystaćwpoprzednimpostępowaniu;wtymostatnimprzypadkuokolicznościlubśrodkidowodowemogąbyćwykryteteżwtokupóźniejszegopostępowaniakarnego.

Pytanie 12. Jaki jest zasięg terytorialny norm prawa procesowego cywilnego?

Podstawowązasadąjestta,iżsądzawszestosujeprawoprocesowepaństwajegosiedziby (lex fori processualis),bezwzględunato,wedługjakiegoprawamaterial-negobędzieocenianeroszczeniestanowiąceprzedmiotpostępowania.Odpowyższejzasadymogąistniećwyjątkiwynikającezprzepisówprawamiędzynarodowego,do-tycząceczynnościwykonywanychprzezsądywramachpomocyprawnej,nawnio-sek sądówpaństwobcych.Ponadto, namocyprzepisówKodeksupostępowaniacywilnego,sądpolskiwpostępowaniuouznanieorzeczeniasądupaństwaobcegoistwierdzeniewykonalnościzagranicznychtytułówegzekucyjnych,dokonujeocenyniektórychwarunkówniedopuszczalnościuznaniatychorzeczeńnapodstawieobce-goprawaprocesowego(art.1146§1i2KPC).

Pytanie 13. Jakie są podstawowe zasady stosowania norm prawa procesowego cywilnego w czasie?

Generalnie, kwestią obowiązywaniaw czasie przepisów prawa procesowegowokresiejegozmianustawodawcazajmujesięwprzepisachprzejściowychnowych(zmieniającychsię)ustaw,zktórychmożnawyinterpretowaćnormy intertemporal-ne,awięcokreślającestosuneknowejustawydodotychczasowej.

Wprzypadkuzmianprawaprocesowegouznajesię,żeprzywykonywaniuczyn-nościprocesowychstosujesiętoprawo,któreobowiązujewczasiedokonywaniatychczynności.Jednakbezwzględnestosowanietakiejzasadymożenapotykaćtrud-nościpraktyczne,dlategoteżnajczęściejstosujesięrozwiązaniaprzewidującepew-neodstępstwaodniejnapodstawieszczególnychpostanowieńnowejustawy.

W razie zmian prawa materialnego, co ma ogromne znaczenie dla przebiegu po-stępowaniacywilnego,przyjmujesięzasadę,żeprzepisynowegoprawamaterial-negosąstosowanedostosunkówprawnychpowstałychpowejściuwżycienowych

9



przepisów.Należyjednakpodkreślić,iżgdyprzepisyprzejściowenieograniczająstosowaniaprzepisówustawytylkodonowopowstałychstosunkówprawnych,tosądymająstosowaćnoweprawo(ius superveniens)dowcześniejistniejącychsto-sunków prawnych.

Pytanie 14. Co rozumiesz przez pojęcie dopuszczalności drogi sądowej?

Dopuszczalnośćdrogisądowejjestjednązfundamentalnychprzesłanekproce-sowych o charakterze:1) pozytywnym–cooznacza,że jejbrakstajesięprzeszkodąprocesową(niedo-

puszczalnośćdrogisądowej),2) bezwzględnym–gdyżniepodlegadyspozycjistron,ajejbrakskutkujenieważ-

nościąpostępowania(art.379pkt1KPC).Dopuszczalnośćdrogisądowejjestprzesłankądziałającąodpoczątkupostępo-

wania,gdyżsądmaobowiązekzbadaćjejistnienienatychmiastpooceniewarun-ków formalnych pismawszczynającego postępowanie, przy czymprzesłankę tęsąduwzględniazurzęduwkażdymstaniesprawy(art.202KPC).Wraziejejbra-kuocharakterzeuprzednim,sądmaobowiązekzastosowaćart.199KPCiodrzu-cićpozew,natomiastwraziebrakunastępczego–umorzyćpostępowanie(art.355§1KPC).

Pytanie 15. Jak można scharakteryzować niedopuszczalność drogi sądowej?

Niedopuszczalnośćdrogisądowejtoinaczejbrakpozytywnejprzesłanki,jakąjestdopuszczalnośćdrogisądowej.Możeonaprzybieraćróżneformy:1) bezwzględna–występujewówczas,gdywżadnymprzypadkusprawaokreślo-

negorodzajuniemożebyćrozpoznawanaprzezsądcywilny(np.sprawazprawapodatkowego, która ma charakter administracyjnoprawny),

2) względna–występuje,gdysprawęokreślonegorodzajumoże,wedługwyboru,rozstrzygaćsądpowszechnyalboteżinnyorgan(np.sprawęzestosunkupracypracownikmożeskierowaćdosądupracylubdokomisjipojednawczej),

3) czasowa–występuje,gdysprawadanegorodzajumożebyćrozpoznawanaprzezsądy powszechne dopiero po wyczerpaniu drogi postępowania przed innymiorganami (np. postępowania reklamacyjnego – art. 107 ustawy z 16.7.2004 r.– Prawo telekomunikacyjne, tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 243 ze zm.).Należyzaznaczyć,iżniektórzyprzedstawicieledoktrynystojąnastanowisku,iż

czasowaniedopuszczalnośćdrogisądowejjestjednymztypówwzględnejniedo-puszczalności1.

1 W. Broniewicz,Postępowaniecywilne,s.23.



Rozdział II. Podstawowe zasady i przesłanki postępowania cywilnego

Pytanie 16. Co rozumiesz przez pojęcie podstawowych zasad postępowania cywilnego?

Podstawowezasadypostępowaniacywilnegostanowiąfundamentalnezałożeniapostępowaniacywilnego,wyrażonewnormachprawaprocesowego,odnoszącesiędocałościpostępowania,astanowiącepodstawędotworzeniaiinterpretacjiszcze-gółowychunormowańwzakresiedziałaniapodmiotówpostępowaniacywilnego.

Dodniadzisiejszegoniezostałstworzonyzamkniętykatalogtychzasad,nie-mniejjednakmożnawskazaćnajważniejszeznich:1) zasadęprawadosądu,2) zasadęprawdy,3) zasadęrównościstron,4) zasadędyspozytywności,5) zasadękontradyktoryjności,6) zasadęjawności,7) zasadębezpośredniości,8) zasadęustności,9) zasadękoncentracjimateriałudowodowego,10)zasadęformalizmuprocesowego.

Pytanie 17. Jakie są podstawowe założenia zasady prawa do sądu?

Zasadaprawadosąduzajmujeważnemiejscezarównowregulacjachprawawe-wnętrznegoeuropejskiego,jakiprawamiędzynarodowego.Artykuł2KonstytucjiRPstanowi,żeRzeczpospolitaPolskajestdemokratycznympaństwemprawnym,urzeczywistniającymzasadysprawiedliwościspołecznej.Oznaczato,żenapaństwieciążym.in.obowiązekzapewnieniakażdemuobywatelowimożliwościochronyjegoprawpodmiotowychprzedsądem.

Kluczoweznaczeniedlakształtowaniapolskichstandardówprawadosądu,tak-żewsprawachcywilnych,mająpostanowieniaart.45ust.1KonstytucjiRP,zgod-niezktórymkażdymaprawodosprawiedliwegoi jawnegorozpatrzeniasprawybeznieuzasadnionej zwłokiprzezwłaściwy,niezależny,bezstronny iniezawisłysąd.Wpolskiejpraktycenajwięcejproblemówdotyczyprzewlekłościpostępowaniaiwynikającychstądnegatywnychkonsekwencjidlastron.Rozwiązaniemłagodzą-cymujemneskutkiniezbytsprawnejrealizacjiprawadosądustałysiępostanowienia

11



ustawy z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy wpostępowaniuprzygotowawczymprowadzonymlubnadzorowanymprzezproku-ratoraipostępowaniusądowymbeznieuzasadnionejzwłoki.

Zkoleiart.6KonwencjioOchroniePrawCzłowiekaiPodstawowychWolnościz4.11.1950r.(Dz.U.z1993r.Nr61,poz.284zezm.)stanowi,żekażdymaprawodosprawiedliwegoipublicznegorozpatrzeniajegosprawy,wrozsądnymterminie,przezniezawisłyibezstronnysądustanowionyustawą.

Dlategoteżzadaniempaństwajestpodjęciedziałańumożliwiającychrealizacjępowyższegoprawa,takżeprzezusuwaniewszelkichprzeszkódwtymzakresie,np.poprzezstworzenieinstytucjizwolnieniaodkosztówsądowych,copozwalazniwe-lowaćdotykającąwieluobywatelibarieręfinansowączy teżstosowaniepomocyprawnejzurzęduwsytuacji,gdysąduznatozapotrzebne,równieżwkontekścierzeczywistejrealizacjiprawadosądu.

Pytanie 18. O czym stanowi zasada prawdy?

Zasadataprzejawiasięwdążeniudowydaniaprzezsądorzeczeniazgodnegozrzeczywistymstanemfaktycznym,występującymwkonkretnejsprawie.Jednocze-śniejednaksądniemożezawszelkącenędążyćdoujawnieniaprawdy,angażującsiębezpośredniowgromadzeniemateriałudowodowego.Dlategoteżsądpowinienpozostaćobiektywnymarbitrem,którynieprowadzidziałańocharakterzeinkwi-zycyjnym(cechującychsięzaangażowaniempoktórejkolwiekzestron),zwłaszczagdystronywykazujądużąsamodzielnośćlubsąreprezentowaneprzezzawodowychpełnomocników.Należyuznać,iżdążeniedoustaleniarzeczywistegostanufaktycz-negopowinnoskoncentrowaćsięjedyniena:1) udzieleniu,wrazieuzasadnionejpotrzeby,stronom(uczestnikom)postępowania

występującymwsprawiebezzawodowegopełnomocnika,niezbędnychpouczeńcodoczynnościprocesowych(art.5KPC),

2) przeprowadzeniudowodówzgłoszonychprzezstronypostępowania,3) ewentualnymdopuszczeniudowoduniewskazanegoprzezstronę,jeżelisądpo-

wziąłonimwiadomośćzaktsprawylubzoświadczeństron.Istotneznaczeniedlarealizacjizasadyprawdymająpostanowieniaart.3KPC,

zgodniezktórymstronyiuczestnicypostępowaniaobowiązanisądokonywaćczynno-ściprocesowychzgodniezdobrymiobyczajami,dawaćwyjaśnieniacodookoliczno-ścisprawyzgodniezprawdąibezzatajaniaczegokolwiekorazprzedstawiaćdowody.

Pytanie 19. Na czym polega zasada równości stron?

Zasadarównościstronmaswojekorzeniewtreściart.32ust.1KonstytucjiRP,zgodniezktórymwszyscysąwobecprawa równiorazmająprawodo równego



traktowaniaprzezwładzepubliczne.Nagrunciepostępowaniacywilnegooznaczato,żestronypostępowaniamajątakiesameprawaprocesowe,awięcmogąwtokupostępowaniakorzystaćzjednakowychśrodkówzmierzającychdoobronyichpraw.Jednymzprzejawówtejzasadyjestzasadawysłuchaniastron(art.210§1KPC).Naruszeniezasadyrównościstronpoprzezpozbawieniestronymożliwościdziała-niapowodujenieważnośćpostępowania,którąsądy,wpostępowaniuodwoławczym,biorąpoduwagęzurzędu(art.379pkt5wzw.zart.378§1KPC).

Pytanie 20. O czym stanowi zasada dyspozytywności?

Wzakresiedyspozytywnościmożnawyróżnićdwaaspekty:1) materialny – dotyczący prawa do rozporządzania przez strony należącymi do

nichprawamilubroszczeniami,którestanowiąprzedmiotpostępowania,2) formalny–dotyczącyprawadorozporządzaniaczynnościamiprocesowymioraz

tokiem procesu.Jedynymiograniczeniamiwtymzakresiesąart.184,203§4iart.223§2KPC,

dotyczącesądowejkontroliczynnościdyspozytywnychstron.Mająonezastosowa-niewsytuacjachwyjątkowych,gdydoznająuszczerbkukryteriaokreślonewtychprzepisach.

Nieulegawątpliwości,iżzasadadyspozytywnościopierasięnadwóchzasadni-czych fundamentach:1) sądwszczynapostępowanietylkonawniosekstron(art.187in.KPC),zwyjątkiem

sytuacjiokreślonychwszczególnychprzepisachodnoszącychsiędopostępowanianieprocesowego,któreprzewidująmożliwośćwszczęciapostępowaniazurzędu,

2) przedmiotemrozpoznawaniaprzezsądysątylkożądaniazgłoszoneprzezstrony(art.321§1KPC),atymsamymsądnieorzekaponadżądaniestrony.

Pytanie 21. W czym przejawia się zasada kontradyktoryjności?

Zasadakontradyktoryjnościodnosisiędotego,żesądrozpoznajesprawęwyłączniewoparciuodowodyprzeprowadzonenawniosekstronpostępowania.Zasadatajestprzeciwieństwemzasadyinkwizycyjności,zmuszającejsędziegodoaktywnegoposzu-kiwaniaiprzeprowadzaniadowodów,atymsamymdziałaniazastronypostępowania.

Wobecnymstanieprawnymobowiązujezasadakontradyktoryjności,ztymżesądmożeprzeprowadzićdowódniewskazanyprzezstronę,jeżelipowziąłonimwia-domośćzaktsprawyluboświadczeństron.Ponadto,sądmożeoprzećsięnafaktachpowszechnieznanych(art.228§1KPC)oraznafaktachznanychsądowiurzędowo(art.228§2KPC),przyczymfaktyteniewymagająudowodnienia.

Zgodniezart.3KPCstronyiuczestnicypostępowaniaobowiązanisądokony-waćczynnościprocesowychzgodniezdobrymiobyczajami,dawaćwyjaśnieniaco

13



dookolicznościsprawyzgodniezprawdąibezzatajaniaczegokolwiekorazprzed-stawiaćdowody.

SądNajwyższystwierdził,żepomimouchylenia§2wart.3KPCiinnychzmianwKodeksiepostępowaniacywilnego,niemożnaprzyjąć,żedziałaniesąduzmierza-jącezurzędudoustaleniaprawdziwychokoliczności,mającychistotneznaczeniedlarozstrzygnięciasprawy,stanowiuchybienieprocesowe.Mogłobystanowićtakieuchybienietylkowówczas,gdybyłączyłosięznaruszeniemzasadykontradyktoryj-nościprzezpozbawieniestronymożnościudziałuwistotnejczęścipostępowanialubmożnościwypowiedzeniasięcodoczynnościdokonanychzurzęduprzezsąd(wyr.SNz25.5.2005r.,ICK765/04,Legalis).

Pytanie 22. W jaki sposób jest realizowana zasada jawności postępowania?

Artykuł45ust.2KonstytucjiRPstanowi,żerozpoznawaniesprawprzedwszyst-kimi sądami odbywa się jawnie.Wyłączenie jawności rozprawymoże nastąpićzewzględunamoralność,bezpieczeństwopaństwaiporządekpubliczny,orazzewzględunaochronężyciaprywatnegostronlubinnyważnyinteresprywatny.Wy-rokogłaszanyjestpublicznie.

Dozasady tejodnosi się równieżart.9KPC,zgodniezktórymrozpoznawa-niesprawodbywasięjawnie,chybażeprzepisszczególnystanowiinaczej.Stronyiuczestnicypostępowaniamająprawoprzeglądaćaktasprawyiotrzymywaćodpisy,kopielubwyciągiztychakt.Treśćprotokołówipismmożebyćtakżeudostępnia-nawpostacielektronicznejzapośrednictwemsystemuteleinformatycznego.Stronyiuczestnicypostępowaniamająprawodootrzymaniazaktsprawyzapisudźwiękualboobrazuidźwięku,chybażeprotokółzostałsporządzonywyłączniepisemnie.Przewodniczącywydajezaktsprawyzapisdźwięku,jeżeliwydaniuzapisuobrazuidźwiękusprzeciwiasięważnyinterespublicznylubprywatny.

Wzakresietejzasadymożnawyróżnić:1) jawnośćwewnętrzną–wobecuczestnikówpostępowania,którajestograniczona

przezposiedzenianiejawne,wktórychbiorąudziałtylkoosobywezwaneprzezsąd(art.152KPC),

2) jawnośćzewnętrzną–wobecosóbtrzecich,polegającąnatym,żeosobypełno-letniemająwstępnaposiedzeniajawnesądu,chybażeistniejąprzesłankiprze-prowadzeniaposiedzeniaprzydrzwiachzamkniętych(np.art.153KPC).

Pytanie 23. Jakie są podstawowe założenia zasady bezpośredniości?

Zasadabezpośredniościmazazadaniedoprowadzićdotego,abycałośćpostę-powaniadowodowegoorazwszystkierozprawyzostałyprzeprowadzoneprzedsą-dem,któryorzekawsprawie.Sprawąoczywistąjest,żebezwzględnezastosowanie



zasadybezpośredniościjestniemożliwe,toteżistniejąodniejodstępstwa.Główny-mizałożeniamitejzasady,wprowadzonymidoKodeksupostępowaniacywilnego,sąnastępująceuregulowania:1) wyrokmożebyćwydanyjedynieprzezsędziów,przedktórymiodbyłasięrozpra-

wapoprzedzającabezpośredniowydaniewyroku(art.323wzw.zart.316KPC),2) postępowaniedowodoweodbywasięprzedsądemorzekającym(art.235wzw.

zart.210i216KPC),zwyjątkiemprzypadkówzastosowaniainstytucjisędziegowyznaczonegobądźsąduwezwanego.Zasadabezpośredniościzostałarównieżograniczonawpostępowaniuodwoław-

czym,gdyżzarównosądyIIinstancji,jakiSądNajwyższyrozpoznająsprawęnapodstawiemateriałudowodowegozebranegowtokupostępowaniapierwszoinstan-cyjnego,chociażwpostępowaniuapelacyjnymdopuszczalnejestczęścioweprze-prowadzeniepostępowaniadowodowego(art.381KPC).

Należy podkreślić, że stosowanie środkówporozumiewania się na odległość(np.codoodebraniazeznańświadka)niestanowiograniczeniazasadybezpośred-niości,bowiemsądbezpośredniozapoznajesięzmateriałemdowodowym.

Pytanie 24. Co rozumiesz przez pojęcie sędziego wyznaczonego? Co to jest sąd wezwany?

Zewzględunacharakterdowodualboprzezwzglądnapoważneniedogodnościlubniewspółmiernośćkosztówwstosunkudoprzedmiotusporu,sądorzekającymożezlecićprzeprowadzeniedowodusędziemuwyznaczonemulubsądowiwezwanemu.

Sędziawyznaczonymusinależećdoskładuorzekającego,jednakniemożebyćławnikiem.Zkoleisądemwezwanymmożebyćkażdysądrejonowy.Sądyrejono-wemająobowiązekwykonaćposzczególneczynnościsądowenawezwanieinnychsądówpowszechnych.

Zgodniezart.236KPCwpostanowieniuoprzeprowadzeniudowodusądozna-czyfaktypodlegającestwierdzeniu,środekdowodowyistosowniedookoliczności–sędziegolubsąd,którymadowódprzeprowadzić,aponadto,jeżelijesttomożliwe,terminimiejsceprzeprowadzeniadowodu.Wyznaczającsędziego,sądmożepozo-stawićmuoznaczenieterminuprzeprowadzeniadowodu.

Wpostępowaniuprzedsędziąwyznaczonymlubsądemwezwanymmajązasto-sowaniewszystkieprzepisydotyczącepostępowaniadowodowegostosowaneprzedsądemorzekającym.

Pytanie 25. Jak można scharakteryzować zasadę ustności?

Zasadaustnościoznacza,żewpostępowaniucywilnymdominujeustnaformaza-poznaniasięsąduzestanemfaktycznymimateriałemdowodowymprzedstawionym

15



Pyt. 26

przezstrony.Zgodniezart.210KPCrozprawaodbywasięwtensposób,żepowy-wołaniusprawystrony–najpierwpowód,apotempozwany–zgłaszająustniesweżądaniaiwnioskiorazprzedstawiajątwierdzeniaidowodynaichpoparcie.Stronymogąponadtowskazywaćpodstawyprawneswychżądańiwniosków.Nażądanieprokuratorasądudzielamugłosuwkażdymstanierozprawy.Każdazestronobowią-zanajestdozłożeniaoświadczeniacodotwierdzeństronyprzeciwnej,dotyczącychokolicznościfaktycznych.Ponadto,rozprawaobejmuje,stosowniedookoliczności,postępowaniedowodoweiroztrząsaniejegowyników.Oczywistąsprawąjestto,iżniemożnazasadyustnościstosowaćwsposóbbezwzględny,awięcniesposóbpo-minąćogromnegoznaczeniapismprocesowychskładanychwtokupostępowania.

Niemniej,naskutekzmianustawyzasadaustnościdoznałaznaczącegowzmoc-nienia,bowiemzgodniezart.207§3zd.2KPCw toku sprawyzłożeniepismprzygotowawczychnastępujetylkowtedy,gdysądtakpostanowi,chybażepismoobejmujewyłączniewniosekoprzeprowadzeniedowodu.

Zasadaustnościodnosisiędostroniuczestnikówpostępowania,gdyżwprzy-padkusąduobowiązujezasadapisemności.

Pytanie 26. Jak wygląda polski system koncentracji materiału dowodowego?

Wpolskimpostępowaniucywilnymobowiązujemieszanysystemkoncentracjimateriałudowodowego,złożonyzelementówsystemuprekluzjiisystemudyskre-cjonalnejwładzysądu,zdominującąpozycjątegoostatniego.

System prekluzji dotyczy przede wszystkim wniosków i zarzutów formalnych, dlategoteżnp.,zgodniezart.202zd.1KPC,niewłaściwośćsądudającąsięusunąćzapomocąumowystronsądbierzepodrozwagętylkonazarzutpozwanego,zgło-szonyinależycieuzasadnionyprzedwdaniemsięwspórcodoistotysprawy.Sądniebadazurzędutejniewłaściwościrównieżprzeddoręczeniempozwu.

Zkoleisystemdyskrecjonalnejwładzysąduwzakresiekoncentracjimateria-łudowodowegozostałznacznieszerzejrozwinięty.Kodekspostępowaniacywil-negoprzewidujebowiemszeregnarzędziprzydatnychprzewodniczącemuskładuorzekającegowtymzakresie,np.wmyślart.207§2,przewodniczącymożezarzą-dzićwniesienieodpowiedzinapozewwwyznaczonymterminie,niekrótszymniż2tygodnie.Przewodniczącymożetakżeprzedpierwszymposiedzeniemwyznaczo-nymnarozprawęzobowiązaćstronydozłożeniadalszychpismprzygotowawczych,oznaczającporządekskładaniapism,termin,wktórymnależyjezłożyćiokolicz-ności,któremająbyćwyjaśnione.Wtokusprawyzłożeniepismprzygotowawczychnastępujetylkowtedy,gdysądtakpostanowi,chybażepismoobejmujewyłączniewniosekoprzeprowadzeniedowodu.Sądmożewydaćpostanowienienaposiedze-niuniejawnym.Systemdyskrecjonalnejwładzysędziegozostałrównieżwzmocnio-nyprzeznowelizacjęart.207§6KPC,zgodniezktórymsądpomijaspóźnionetwierdzeniaidowody,chybażestronauprawdopodobni,żeniezgłosiichwpozwie,



wodpowiedzinapozew,lubdalszympiśmieprzygotowawczymbezswojejwinylubżeuwzględnieniespóźnionychtwierdzeńidowodówniepowodujezwłokiwrozpo-znaniusprawyalbożewystępująinnewyjątkoweokoliczności.

Pytanie 27. Jakie są podstawowe elementy zasady formalizmu procesowego?

Zasadaformalizmuprocesowegopoleganaukształtowaniupodwzględemfor-malnympostępowaniacywilnegoorazczynnościdokonywanychprzezpodmiotywjegotoku.Jejistotasprowadzasiędostwierdzenia,żeabyokreślonaczynnośćwy-wołałapożądaneskutki,topowinnazostaćwykonanawokreślonymczasieimiejscuoraz w oznaczonej formie.

Kodekspostępowaniacywilnegowlicznychprzepisachreguluje:1) formęczynnościprocesowych(art.126,187iin.),2) miejscedokonywaniaczynnościprocesowych,którymjestzazwyczaj(znielicz-

nymiwyjątkami–np.art.263)siedzibasądu,3) czasdokonywaniaczynnościprocesowych(np.art.394§2),wskazująctermi-

ny,którychniedotrzymaniewywołujeujemneskutkidlapodmiotudokonującegoczynności.

Pytanie 28. Co rozumiesz przez pojęcie przesłanek postępowania cywilnego?

Terminem„przesłankipostępowaniacywilnego”określasięwarunki,którenamocyKodeksupostępowaniacywilnegomusząbyćspełnione,abypostępowaniezostałowszczęte,przeprowadzoneizakończone.Przesłankite,wodróżnieniuodprzesłanekmaterialnoprawnych decydujących o osiągnięciu celu postępowania,kształtująprawidłowytokpostępowania.

Zasadniczo wyróżniamy przesłanki procesowe bezwzględne, które decydująoważnościprocesuorazprzesłankiocharakterzewzględnym,któreodnosząsiędoprawidłowościtegoprocesu.Ponadto,wyróżniamyprzesłankipozytywne,którychbrakwywołujeujemneskutkiprocesowe,atakżeprzesłankinegatywne,którychist-nieniewywołujetakieskutki.Wprzypadkuprzesłanekbezwzględnych,skutkiemtymjestnieważnośćpostępowania,ajeżelichodzioprzesłankiwzględne,tomogątobyćprzewidzianewustawieinneskutkizwyjątkiemnieważnościpostępowania.Cowię-cej,brakwzakresieprzesłankiwzględnejmożebyćusuniętyprzezstronylubsąd.

Pytanie 29. Jakie są rodzaje przesłanek postępowania cywilnego?

Sąnastępującerodzajeprzesłanekpostępowaniacywilnego:1) przesłankibezwzględnepozytywne:

17


Rozdział III. Podmioty postępowania

Pyt. 30

a) dopuszczalnośćdrogisądowej(art.379pkt1KPC),b) zdolnośćsądowastron(art.379pkt2KPC),c) zdolność procesowa stron, awwypadku jej braku – zastępstwo tej strony

przezprzedstawicielaustawowegoalbo–jeżelistronąjestosobaprawnalubinnaorganizacjamającazdolnośćsądową–działanieorganupowołanegodojej reprezentowania (art. 379 pkt 2 KPC),

d) należyte umocowanie pełnomocnika strony, jeżeli strona działaw procesieprzezpełnomocnika(art.379pkt2KPC),

e) jurysdykcja krajowa (art. 1099 KPC);2) przesłankibezwzględnenegatywne:

a) zawiśnięciesporu(art.379pkt3KPC),b) powagarzeczyosądzonej(art.379pkt3KPC),c) składsądusprzecznyzprzepisamiprawa(art.379pkt4KPC),d) udział w rozpoznawaniu sprawy sędziego wyłączonego z mocy ustawy

(art. 379 pkt 4 KPC),e) niewłaściwość sądu rejonowegow sprawie należącej dowłaściwości sądu

okręgowego,bezwzględunawartośćprzedmiotusporu(art.379pkt6KPC);3) przesłankiwzględnepozytywne:

a) właściwytrybpostępowania(art.201,202KPC),b) właściwośćsąduzwyjątkiemart.379pkt6KPC(art.200,202);

4) przesłankiwzględnenegatywne:a) niezłożeniekaucjinazabezpieczeniekosztówprocesuprzezpowodabędą-

cegowspólnikiemspółkizograniczonąodpowiedzialnością(art.250ustawyz15.9.2000r.–Kodeksspółekhandlowych,tekstjedn.Dz.U.z2013r.poz.1030zezm.)lubspółkiakcyjnej(art.422KSH),atakżepowoda.któryniemamiejscazamieszkanialubzwykłegopobytualbosiedzibywRzeczypospolitejPolskiejlubwinnympaństwieczłonkowskimUniiEuropejskiej(art.1119zwyjątkamiokreślonymiwart.1120KPC),

b) immunitet dyplomatyczny albo konsularny pozwanego (art. 1111 i n. KPC).


Pytanie 30. Co to jest jurysdykcja krajowa?

Jurysdykcjakrajowazmierzadoprecyzyjnegookreśleniakompetencjisądówpo-szczególnychpaństwwsytuacji,gdyprzedmiotemrozpoznania i rozstrzygnięciajestsprawazelementemzagranicznym.Elementzagranicznymożemiećcharak-ter podmiotowy (np. obce obywatelstwo pozwanego, miejsce zamieszkania stron na



terytoriuminnegopaństwa),względnieprzedmiotowy(np.miejscewykonaniaumo-wy,położenienieruchomościzagranicą).

Problematykęjurysdykcjikrajowejregulująpostanowieniaumówmiędzynaro-dowych wielostronnych (np. tzw. nowej Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniuorzeczeńsądowychwsprawachcywilnychihandlowych,podpisanejwLugano30.10.2007r.;Dz.Urz.UELNr339,s.3)idwustronnych,awrazieichbrakuznajdujązastosowaniewtejmateriipostanowieniaKodeksupostępowaniacywilnegozzakresumiędzynarodowegopostępowaniacywilnego(art.1097in.).Wartododać,żenaobszarzeUniiEuropejskiejkluczoweznaczeniecodookreśla-niajurysdykcjikrajowejorganówsądowychwsprawachcywilnychmająpostano-wieniarozporządzeńRadyUniiEuropejskiej,regulująceproblematykęjurysdykcjikrajowej,równieżwposzczególnychkategoriachsprawcywilnych(np.wsprawachmałżeńskich).

Kluczoweznaczeniedlaregulacjijurysdykcjikrajowejmazasadaciągłościjurys-dykcjikrajowej,bowiemzgodniezart.1097§1KPCjurysdykcjakrajowaistniejącawchwiliwszczęciapostępowaniatrwanadal,choćbyjejpodstawyodpadływtokupostępowania(perpetuatio iurisdicionis).

Pytanie 31. Co to jest właściwość sądu? Jakie są rodzaje tej właściwości?

Właściwośćsądutozakressprawprzekazanychmudorozpoznaniairozstrzy-gnięciawpostępowaniucywilnym.Zewzględunaźródłotegoprzekazaniawyróż-niasięnastępującerodzajewłaściwości:1) ustawową–określonąprzepisamiustawy,2) umowną–wynikającązumowystron,zawartejwgranicachnakreślonychprzez

przepisyKodeksupostępowaniacywilnego;3) delegacyjną–wynikającązdelegacji,awięczprzydzieleniaokreślonejsprawy

danemusądowiprzezinnysąd,np.sądprzełożony.Ponadto,zuwaginainnekryteriapodziałumożnawskazaćjeszczekolejnero-

dzajewłaściwości:1) miejscową–określającą,jakisądjestterytorialniewłaściwydoprzeprowadzenia

postępowaniawokreślonejsprawie,2) rzeczową–wskazującą, jakiego rodzajusąd jestwłaściwyrozstrzygaćsprawę

wIinstancji(czyrejonowy,czyokręgowy),3) funkcjonalną–określającą,jakisądjestwłaściwydodokonaniapewnychczyn-

nościwtokupostępowaniawIczywIIinstancji.

Pytanie 32. Jak przebiega badanie właściwości sądu?

Zgodniezart.15KPCsądwłaściwywchwiliwniesieniapozwupozostajewła-ściwyażdoukończeniapostępowania,choćbypodstawywłaściwościzmieniłysię

19



wtokusprawy.Oznaczato,żechwilawniesieniapozwujestistotnadlabadaniawła-ściwościsądu,ajednocześnieobowiązujezasadaciągłościwłaściwości(perpetuatio fori).Sądzurzędubadawszystkierodzajewłaściwości,agdystwierdziswąniewła-ściwość,przekazujesprawęsądowiwłaściwemu(art.200§1KPC).Wyjątkiemsąpostanowieniaart.202KPC,zgodniezktórymniewłaściwośćsądudającąsięusunąćzapomocąumowystronsądbierzepodrozwagętylkonazarzutpozwanego,zgło-szonyinależycieuzasadnionyprzedwdaniemsięwspórcodoistotysprawy.Sądniebadazurzędutejniewłaściwościrównieżprzeddoręczeniempozwu.

Jednocześniejednaksądniemożeuznać,żejestniewłaściwy,jeżeliwtokupo-stępowaniastałsięwłaściwy.Regułatajestbezpośredniozwiązanazpodstawowązasadąorzekania,iżsądoceniasprawęwedługchwiliorzekania.

Pytanie 33. Jakie są rodzaje niewłaściwości sądu?

Wpostępowaniucywilnymmożnawskazaćdwarodzajeniewłaściwości:1) usuwalną–mamiejscewówczas,gdysądmógłbybyćsądemwłaściwymwokreś-

lonej sprawie na podstawie umowy stron,2) nieusuwalną–dotyczytychspraw,wktórychumowastronowłaściwośćsądu

jest niedopuszczalna.Zgodnie z art. 200KPC– sąd, który stwierdzi swąniewłaściwość, przekaże

sprawęsądowiwłaściwemu.Postanowieniesądumożezapaśćnaposiedzeniunie-jawnym.Sąd,któremusprawazostałaprzekazana,jestzwiązanypostanowieniemoprzekazaniusprawy.Niedotyczytowypadkuprzekazaniasprawysądowiwyższe-gorzędu.Sądtenwraziestwierdzeniaswejniewłaściwościprzekażesprawęinne-musądowi,któryuznazawłaściwy,niewyłączającsąduprzekazującego.Czynnościdokonanewsądzieniewłaściwympozostająwmocy.

Natomiastniewłaściwośćsądudającąsięusunąćzapomocąumowystronsądbierzepodrozwagętylkonazarzutpozwanego,zgłoszonyinależycieuzasadnionyprzedwdaniemsięwspórcodoistotysprawy.Sądniebadazurzędutejniewłaści-wościrównieżprzeddoręczeniempozwu(art.202KPC).

Pytanie 34. Co to jest właściwość umowna (prorogacyjna)?

Właściwośćumownadotyczywłaściwościmiejscowejwzakresiespraw,któresąrozpoznawanewprocesiecywilnym,aniewpostępowaniunieprocesowym.Wmyślart.46KPCstronymogąumówićsięnapiśmieopoddaniesądowiIinstancji,którywedługustawyniejestmiejscowowłaściwy,sporujużwynikłegolubsporówmogą-cychwprzyszłościwyniknąćzoznaczonegostosunkuprawnego(prorogatio fori). Sądtenbędziewówczaswyłączniewłaściwy,jeżelistronyniepostanowiłyinaczejlubjeżelipowódniezłożyłpozwuwelektronicznympostępowaniuupominawczym.



Stronymogąrównieżograniczyćumowąpisemnąprawowyborupowodapomiędzykilkomasądamiwłaściwymidlatakichsporów.Stronyniemogąjednakzmieniaćwłaściwościwyłącznej.Oznaczato,żestronyniemogąustanowićumownejwłaści-wościsąduwtychprzypadkach,wktórychKodekspostępowaniacywilnegowska-zujesądwyłączniewłaściwy(art.38in.).

Skutkiemzawarciaumowyprorogacyjnej jestobowiązekciążącynastronachwzakresiewytoczeniapowództwaprzedsądemokreślonymwumowie.Wrazienaruszeniapowyższegoobowiązkuprzezpowodapozwanymoże,przedwdaniemsięwspórcodoistotysprawy,zgłosićinależycieuzasadnićzarzutniewłaściwościsądu(art.202KPC).Wtakiejsytuacjisądprzekazujesprawęsądowiokreślonemuw umowie prorogacyjnej stron (art. 200 KPC).

Pytanie 35. Co to jest właściwość delegacyjna?

Zwłaściwościądelegacyjnąmamydoczynieniawsytuacji,gdywłaściwośćtajestustalonaprzezsądprzełożony(wszczególnychprzypadkach–SądNajwyższy)zewzględówcelowościowychalbozuwaginaszczególneokoliczności,uniemożli-wiająceustaleniewłaściwościnazasadachogólnych.Właściwośćdelegacyjnaznaj-dujezastosowaniewnastępującychprzypadkach:1) jeżelisądwłaściwyniemożezpowoduprzeszkodyrozpoznaćsprawylubpodjąć

innejczynności,sądnadnimprzełożonywyznaczynaposiedzeniuniejawnyminnysąd(art.44KPC),

2) jeżeliwmyśl przepisówKodeksupostępowania cywilnegoniemożnanapod-stawieokolicznościsprawyustalićwłaściwościmiejscowej,SądNajwyższynaposiedzeniuniejawnymoznaczysąd,przedktórynależywytoczyćpowództwo(art. 45 KPC),

3) Sąd Najwyższy w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżoneorzeczeniewcałościlubwczęściiprzekazujesprawędoponownegorozpozna-nia sądowi, którywydał orzeczenie, lub innemu sądowi równorzędnemu;SądNajwyższymożeuchylićtakżewcałościlubwczęściorzeczeniesąduIinstancjiiprzekazaćsprawędoponownegorozpoznaniasądowitemusamemulubrówno-rzędnemu(art.39815§1KPC),

4) sądwłaściwymożenazgodnywniosekstronprzekazaćsprawędorozpoznaniainnemusądowirównorzędnemu,rozpoznającemusprawyzzakresuprawapra-cylububezpieczeńspołecznych,jeżeliprzemawiajązatymwzględycelowości;postanowieniewtymprzedmiociemożezapaśćnaposiedzeniuniejawnym;sąd,któremusprawazostałaprzekazana,jestzwiązanypostanowieniemsąduprzeka-zującego(art.461§3KPC),

5) wwypadkugdysądwłaściwyniemożezpowoduprzeszkodyrozpoznaćsprawylubpodjąćinnejczynnościalbogdywymagajątegowzględycelowości,sądnad

21



nimprzełożonywyznaczynaposiedzeniuniejawnyminnysąddorozpoznaniasprawywcałościlubwczęści(art.508§2KPC).

Pytanie 36. Jakie są podstawowe zasady właściwości rzeczowej sądów cywil-nych?

Zasadąwprocesiecywilnymorazwpostępowaniunieprocesowymjest to,żesądyrejonowerozpoznająwszystkiesprawyzwyjątkiemspraw,dlaktórychzastrze-żonajestwłaściwośćsądówokręgowych.

Dowłaściwościrzeczowejsądówokręgowychnależąsprawy:1) oprawaniemajątkoweiłącznieznimidochodzoneroszczeniamajątkowe,oprócz

spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskutecz-nościuznaniaojcostwaorazorozwiązanieprzysposobienia;

2) oochronęprawautorskichipokrewnych,jakrównieżdotyczącychwynalazków,wzorówużytkowych,wzorówprzemysłowych,znakówtowarowych,oznaczeńgeograficznychi topografiiukładówscalonychorazoochronęinnychprawnadobrachniematerialnych,awięcprzedewszystkimroszczeniawynikającez:a) ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i o prawach pokrewnych (tekst jedn.

Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.),b) ustawy z 30.6.2000 r. – Prawowłasności przemysłowej (tekst jedn.Dz.U.

z 2013 r. poz. 1410);3) o roszczenia wynikające z prawa prasowego, a ściślej mówiąc z ustawy

z 26.1.1984 r. – Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.);4) oprawamajątkowe,wktórychwartośćprzedmiotusporuprzewyższa75000zł,

opróczsprawoalimenty,onaruszenieposiadaniaioustanowienierozdzielnościmajątkowejmiędzymałżonkamiorazsprawouzgodnienietreściksięgiwieczy-stej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawczych w elektronicz-nympostępowaniuupominawczym;

5) owydanieorzeczeniazastępującegouchwałęopodzialespółdzielni;6) ouchylenie,stwierdzenienieważnościalbooustalenienieistnieniauchwałorga-

nówosóbprawnychlubjednostekorganizacyjnychniebędącychosobamipraw-nymi,którymustawaprzyznajezdolnośćprawną;

7) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;8) o odszkodowanie z tytułu szkodywyrządzonej przezwydanie prawomocnego

orzeczenia niezgodnego z prawem.

Pytanie 37. Co to jest wartość przedmiotu sporu?

Ogromneznaczeniewartościprzedmiotusporuwynikazfaktu,iżzjejwysoko-ściąściślejestzwiązananietylkowysokośćopłatsądowych,alerównieżwłaściwość



rzeczowasądu(art.17pkt4KPC).Zgodniezart.19KPCwsprawachoroszczeniapieniężne,zgłoszonechoćbywzamianinnegoprzedmiotu,podanakwotapieniężnastanowiwartośćprzedmiotusporu.Zkoleiwinnychsprawachmajątkowychpowódobowiązany jestoznaczyćwpozwiekwotąpieniężnąwartośćprzedmiotusporu,uwzględniającpostanowieniazawartewprzepisachszczególnychKodeksupostępo-waniacywilnego.Dowartościprzedmiotusporunie wlicza sięodsetek,pożytkówikosztów(takżedochodzonychnamocyprawamaterialnego),żądanychobokrosz-czeniagłównego(art.20KPC).

Wsytuacjigdypowódskierowałkilkaroszczeńprzeciwjednemupozwanemu(przedmiotowakumulacjaroszczeń–art.191KPC)albodochodzijednegolubkil-kuroszczeńodwięcejniż jednegopozwanego(podmiotowakumulacjaroszczeń–art.72KPC),zliczasięwartośćtychroszczeń(art.21KPC).Przepistenniemaza-stosowaniaprzyodpowiedzialnościsolidarnejpozwanychorazwprzypadkuświad-czeńniepodzielnych.

Sądmożenaposiedzeniuniejawnymsprawdzićwartośćprzedmiotusporuozna-czonąprzezpowoda i zarządzićw tymceludochodzenie.Podoręczeniupozwusprawdzenienastąpićmożejedynienazarzutpozwanego,zgłoszonyprzedwdaniemsięwspórcodoistotysprawy.Jeżelisądwwynikusprawdzeniawartościprzedmio-tusporuuznasięzaniewłaściwy,przekażesprawęsądowiwłaściwemu;jeżelijestkilkasądówwłaściwych–przekażetemuznich,którywskażepowód(art.25KPC).

Poustaleniuwpowyższysposóbwartośćprzedmiotusporuniepodlegaponow-nemubadaniuwdalszymtokupostępowania(art.26KPC).

Pytanie 38. Jakie są szczególne przypadki obliczania wartości przedmiotu sporu?

Wniektórychprzypadkachogólnezasadydotycząceobliczaniawartościprzed-miotusporuniemajązastosowaniaistosujesięwówczassposobyszczególnewska-zane w art. 22–24 KPC:1) wsprawachoprawodoświadczeńpowtarzającychsięwartośćprzedmiotusporu

stanowisumaświadczeńzajedenrok,ajeżeliświadczeniatrwająkrócejniżrok–zacałyczasichtrwania,

2) w sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lubdzierżawy,owydaniealboodebranieprzedmiotunajmulubdzierżawy,wartośćprzedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma czynszuzaczassporny,leczniewięcejniżzarok;przyumowachzawartychnaczasnieoznaczony–sumaczynszuzaokres3miesięcy,

3) wsprawachoroszczeniapracownikówdotyczącenawiązania,istnienialubroz-wiązaniastosunkupracywartośćprzedmiotusporu,przyumowachnaczasokre-ślony–sumawynagrodzeniazapracęzaokressporny,leczniewięcejniżzarok,aprzyumowachnaczasnieokreślony–zaokres1roku,

23



Pyt. 39

4) w sprawachowydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub napodstawietytułuinnegoniżnajemlubdzierżawawartośćprzedmiotusporuob-liczasię,przyjmując,stosowniedorodzajunieruchomościisposobukorzystaniazniej,podanąprzezpowoda sumęodpowiadającą3-miesięcznemuczynszowinajmulubdzierżawynależnemuoddanegorodzajunieruchomości,

5) wsprawachozabezpieczenie,zastawlubhipotekęwartośćprzedmiotusporusta-nowisumawierzytelności;jeżelijednakprzedmiotzabezpieczenialubzastawumamniejsząwartośćniżwierzytelność,rozstrzygawartośćmniejsza.

Pytanie 39. Na czym polega ogólna właściwość miejscowa sądów cywilnych?

Podstawędookreśleniawłaściwościmiejscowejogólnej stanowimiejsce za-mieszkania pozwanego (actor sequitur forum rei). Zgodnie z art. 25 KC miejscem zamieszkaniaosobyfizycznejjestmiejscowość,wktórejosobataprzebywazzamia-remstałegopobytu.Zkoleimiejscemzamieszkaniadzieckapozostającegopodwła-dząrodzicielskąjestmiejscezamieszkaniarodzicówalbotegozrodziców,któremuwyłącznieprzysługujewładzarodzicielskalubktóremuzostałopowierzonewykony-waniewładzyrodzicielskiej.Jeżeliwładzarodzicielskaprzysługujenarównioboj-gurodzicommającymosobnemiejscezamieszkania,miejscezamieszkaniadzieckajestutegozrodziców,uktóregodzieckostaleprzebywa.Jeżelidzieckonieprzeby-wastaleużadnegozrodziców,jegomiejscezamieszkaniaokreślasądopiekuńczy(art.26KC).Miejscemzamieszkaniaosobypozostającejpodopiekąjestmiejsceza-mieszkaniaopiekuna(art.27KC).Należyzaznaczyć,iż,zgodniezart.28KC,moż-namiećtylkojednomiejscezamieszkania.

Zkolei,jeżelipozwanyniemamiejscazamieszkaniawPolsce,ogólnąwłaści-wośćoznaczasięwedługmiejscajegopobytuwPolsce,agdyniejestonoznanelubnieleżywPolsce–wedługostatniegomiejscazamieszkaniapozwanegowPolsce(art.28KPC).Takokreślonąwłaściwośćokreślamyjakopomocniczą(subsydiarną).

Wprzypadkupodmiotówinnychniżosobyfizycznestosowanesąnastępującekryteriaokreślaniawłaściwościmiejscowej:1) powództwoprzeciwkoSkarbowiPaństwawytaczasięwedługsiedzibypaństwo-

wejjednostkiorganizacyjnej,zktórejdziałalnościąwiążesiędochodzonerosz-czenie (art. 29 KPC),

2) powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemuosobąfizycznąwytaczasięwedługmiejscaichsiedziby(art.30KPC).Wmyślart.41KC,jeżeliustawalubopartynaniejstatutniestanowiinaczej,sie-

dzibąosobyprawnejjestmiejscowość,wktórejmasiedzibęjejorganzarządzający.Natomiastsiedzibęorganizacjipozarządowychdziałającychzgodniezprzepisamiprawa,anieposiadającychosobowościprawnejokreślaichstatut,wraziejegobraku–zasiedzibęorganizacjiuznajesięsiedzibęjejwładz.



Pytanie 40. Jakie są podstawowe założenia przemiennej właściwości miejsco-wej sądu?

Przemiennawłaściwośćjestjednązformszczególnejwłaściwościmiejscowej.Jejcechącharakterystycznąjestto,żepowódotrzymujeprawowyborusąduimożewytoczyćpowództwowpewnychsprawach,bądźwedługprzepisówowłaściwościogólnej,bądźprzedsądoznaczonywprzepisachszczególnychKodeksupostępowa-nia cywilnego (art. 31 KPC).

Właściwośćprzemiennazewzględum.in.naekonomięprocesowąiułatwieniepewnymgrupompodmiotówdostępudosądu,mazastosowaniewnastępującychprzypadkach:1) powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka

izwiązaneztymroszczeniawytoczyćmożnawedługmiejscazamieszkaniaoso-by uprawnionej (art. 32 KPC),

2) powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wyto-czyćprzed sąd,wktóregookręguznajduje się zakładgłówny luboddział, je-żeli roszczeniepozostajewzwiązkuzdziałalnością tegozakładu luboddziału(art. 33 KPC),

3) powództwoozawarcieumowy,ustaleniejejtreści,ozmianęumowyorazousta-lenieistnieniaumowy,ojejwykonanie,rozwiązanielubunieważnienie,jakteżoodszkodowaniezpowoduniewykonanialubnienależytegowykonaniaumowywytoczyć,możnaprzedsądmiejscajejwykonania;wraziewątpliwości,miejscewykonaniaumowypowinnobyćstwierdzonedokumentem(art.34KPC),

4) powództwooroszczeniezczynuniedozwolonegowytoczyćmożnaprzedsąd,wktóregookręgunastąpiłozdarzeniewywołująceszkodę(art.35KPC),

5) powództwoozapłatęnależnościzaprowadzeniesprawywytoczyćmożnaprzedsądmiejsca,gdziepełnomocnikprocesowysprawęprowadził(art.36KPC),

6) powództwooroszczeniezestosunkunajmulubdzierżawynieruchomościwyto-czyćmożnaprzedsądmiejscapołożenianieruchomości(art.37KPC),

7) powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyćprzed sądmiejsca płatności; kilku zobowiązanych zweksla lub czekumożnałączniepozwaćprzedsądmiejscapłatnościlubsądwłaściwościogólnejdlaak-ceptantaalbowystawcywekslawłasnegolubczeku(art.371 KPC),

8) powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy można wytoczyć przed sąd,wktóregookręgupracajest,byłalubmiałabyćwykonywana,bądźprzedsąd,wktóregookręguznajdujesięzakładpracy(art.461§1KPC).

25



Pyt. 41

Pytanie 41. Kiedy zachodzą przypadki właściwości wyłącznej sądu cywilnego?

W tym przypadku mamy do czynienia z przepisami o charakterze imperatyw-nym,cooznacza,żestronyniemogąpostanowićinaczej.Tymsamymnietylkonie-dopuszczalnejestzawarcieumowyprorogacyjnej,aleizastosowaniewłaściwościogólnej lub przemiennej.

Kodeks postępowania cywilnego wprowadza właściwość wyłączną tylkow szczególnych wypadkach:1) powództwoowłasnośćluboinneprawarzeczowenanieruchomości,jakrównież

powództwooposiadanienieruchomościmożnawytoczyćwyłącznieprzedsądmiejscajejpołożenia;jeżeliprzedmiotemsporujestsłużebnośćgruntowa,wła-ściwość oznacza sięwedług położenia nieruchomości obciążonej;właściwośćpowyższarozciągasięnaroszczeniaosobistezwiązanezprawamirzeczowymiidochodzonełącznieznimiprzeciwkotemusamemupozwanemu(art.38),

2) powództwoztytułudziedziczenia,zachowku,jakrównieżztytułuzapisu,pole-ceniaorazinnychrozrządzeńtestamentowychwytaczasięwyłącznieprzedsądostatniegomiejscazamieszkaniaspadkodawcy,ajeżelijegomiejscazamieszka-niawPolsceniedasięustalić–przedsądmiejsca,wktórymznajdujesięmajątekspadkowylubjegoczęść(art.39),

3) powództwozestosunkuczłonkostwaspółdzielni,spółkilubstowarzyszeniawy-taczasięwyłączniewedługmiejscaichsiedziby(art.40),

4) powództwozestosunkumałżeństwawytaczasięwyłącznieprzedsąd,wktóre-gookręgumałżonkowiemieliostatniemiejscezamieszkania,jeżelichoćjednoz nichw okręgu tym jeszczemamiejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu;wbrakutakiejpodstawywyłączniewłaściwyjestsądmiejscazamieszkaniastro-nypozwanej,agdyitejpodstawyniema–sądmiejscazamieszkaniapowoda(art. 41),

5) powództwozestosunkumiędzyrodzicamiadziećmiorazmiędzyprzysposabia-jącymaprzysposobionymwytaczasięwyłącznieprzedsądmiejscazamieszkaniapowoda,jeżelibrakjestpodstawdowytoczeniapowództwawedługprzepisówowłaściwościogólnej(art.42).Wartododać,żewprojekcieustawyozwiązkachpartnerskich(Druksejmowy

Nr 2384 z 1.7.2013 r., Sejm VII kadencji) przewidziano wprowadzenie art. 411 KPC, zgodniezktórympowództwozestosunkuzwiązkupartnerskiegowytaczasięwy-łącznieprzedsąd,wktóregookręgupartnerzymieliostatniemiejscezamieszkania,jeżelichoćjedenznichwokręgutymjeszczemamiejscezamieszkanialubzwykłe-gopobytu.Zbrakutakiejpodstawywyłączniewłaściwyjestsądmiejscazamiesz-kaniastronypozwanej,ajeżeliitejpodstawyniema–sądmiejscazamieszkaniapowoda.



Pytanie 42. Jak wygląda właściwość funkcjonalna polskich sądów cywilnych?

Właściwośćfunkcjonalna(funkcyjna)poleganaokreśleniufunkcji,jakiepełniąposzczególnerodzajesądówwzakresiedokonywaniakonkretnychczynnościproce-sowych,atakżeprowadzeniakonkretnychsprawwIiIIinstancji.

Abyuzmysłowićsobieskomplikowanąmaterię,wartowskazaćkilkanajważniej-szychfunkcjiposzczególnychrodzajówsądów:1) sądyrejonowem.in.:

a) rozpoznająirozstrzygająsprawycywilnewIinstancjiwgranicachzakreślo-nychprzezwłaściwośćrzeczową(art.16KPC)imiejscową,

b) przyjmująapelacjeizażaleniaorazkontrolująteśrodkiodwoławczewzakre-siespełnianiawymogówformalnych(art.369§1iart.397§2KPC),

c) wydająwniektórychsprawachnakazyzapłatywpostępowaniunakazowymi upominawczym (art. 4841, 4971 KPC);

2) sądyokręgowem.in.:a) rozpoznająsprawycywilnewIinstancjiwgranicachokreślonychwłaściwo-

ściąrzeczową(art.17KPC)imiejscową,b) rozpoznająśrodkiodwoławczeodorzeczeńsądówrejonowych,c) przyjmujązażaleniaiapelacjeodwłasnychorzeczeńorazkontrolująjepod

względemwymogówformalnych(art.369§1iart.397§2KPC);3) sądyapelacyjnem.in.:

a) rozpoznają środki odwoławcze od orzeczeń sądów okręgowychwydanychwIinstancji(art.397§2KPC),

b) przyjmująskargikasacyjneodwłasnychorzeczeńikontrolująjepodwzglę-dem wymogów formalnych (art. 3985 i 3986 KPC);

4) SądNajwyższym.in.:a) rozpoznaje skargi kasacyjne (art. 3981§1KPC),b) rozstrzygazagadnieniaprawnebudzącepoważnewątpliwości,powstałeprzy

rozpatrywaniuapelacji(art.390§1KPC),c) rozstrzyga w poszerzonym składzie zagadnienia prawne budzące poważne

wątpliwości,powstałeprzyrozpatrywaniuskargikasacyjnej(art.39817 KPC).

Pytanie 43. Jaka zasada obowiązuje w zakresie składu sądu cywilnego? Jakie są wyjątki od tej zasady w procesie cywilnym?

Kodekspostępowaniacywilnegowprowadzazasadęjednoosobowegorozstrzy-ganiaspraw,cooznacza,iż–pozawyjątkamiwskazanymiwprzepisachszczegól-nychKodeksu–sprawyrozpoznajejedensędzia.

WIinstancjisądwskładziejednegosędziegojakoprzewodniczącegoidwóchławnikówrozpoznajesprawy:

27



Pyt. 44

1) z zakresu prawa pracy o:a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie

bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracyiprzywróceniepoprzednichwarunkówpracy lubpłacyoraz łącznieznimidochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lubnaruszającegoprzepisywypowiedzeniaorazrozwiązaniastosunkupracy,

b) naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,

c) odszkodowanielubzadośćuczynieniewwynikustosowaniamobbingu;2) ze stosunków rodzinnych o:

a) rozwód,b) separację,c) ustaleniebezskutecznościuznaniaojcostwa,d) rozwiązanieprzysposobienia.Namocyart.47§3KPC,postanowieniapozarozprawąorazzarządzeniawydaje

przewodniczący.Prezessądumożezarządzićrozpoznaniesprawywskładzietrzechsędziówzawodowych,jeżeliuznatozawskazanezewzględunaszczególnązawi-łośćlubprecedensowycharaktersprawy(art.47§4KPC).

WpostępowaniuprzedsądemIIinstancjiwystępujeskładorzekającyzłożonyztrzechsędziówzawodowych(art.367§3KPC),podobniejakprzyrozpoznaniuskargikasacyjnejprzedSądemNajwyższym(art.39810 KPC) – w tym ostatnim przy-padku–zwyjątkiemczynnościprzyporządkowanychjednoosobowemuskładowi.Składtenobowiązujerównieżwrazierozpatrywaniaapelacjinaposiedzeniunie-jawnym (art. 374 KPC).

Należypamiętać,żejeżeliskładjestinnyniżokreślonywewskazanychwyżejprzepisach,tojestonniezgodnyzprawem,atymsamymskutkujenieważnościąpo-stępowania(art.379pkt4KPC).

Pytanie 44. Jakie są podstawy wyłączenia sędziego z mocy ustawy?

Kodekspostępowaniacywilnegoprzewidujenastępującepodstawywyłączeniasędziegozmocyustawy(iudex inhabilis):1) wsprawach,wktórychjeststronąlubpozostajezjednązestronwtakimstosun-

kuprawnym,żewyniksprawyoddziałujenajegoprawalubobowiązki,2) wsprawachswegomałżonka,krewnychlubpowinowatychwliniiprostej,krew-

nych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia,

3) wsprawachosóbzwiązanychznimztytułuprzysposobienia,opiekilubkurateli,4) wsprawach,wktórychbyłlubjestjeszczepełnomocnikiemalbobyłradcąpraw-

nym jednej ze stron,



5) wsprawach,wktórychwinstancjiniższejbrałudziałwwydaniuzaskarżonegoorzeczenia,jakteżwsprawachoważnośćaktuprawnegozjegoudziałem,spo-rządzonegolubprzezniegorozpoznanegoorazwsprawach,wktórychwystępo-wałjakoprokurator,

6) wsprawachoodszkodowanieztytułuszkodywyrządzonejprzezwydaniepra-womocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział wwydaniutego orzeczenia.Powodywyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego jemałżeństwa,

przysposobienia,opieki lubkurateli (art.48§2KPC).Sędzia,którybrałudziałwwydaniuorzeczeniaobjętegoskargąowznowienie,niemożeorzekaćcodotejskargi(art.48§3KPC).

Okolicznościtesąbranepoduwagęwpostępowaniuodwoławczymprzezsądzurzędu,gdyżniezastosowaniewyłączeniazmocysamejustawyskutkujenieważ-nościąpostępowania(art.379pkt4KPC).Mogąonerównieżstanowićpodstawęwznowieniapostępowania,jeżeliwskładziesąduuczestniczyłaosobanieuprawnio-naalbojeżeliorzekałsędziawyłączonyzmocyustawy,astronaprzeduprawomoc-nieniemsięwyrokuniemogładomagaćsięwyłączenia(art.401pkt1KPC).

Wartododać,żewewspomnianymjużprojekcieustawyozwiązkachpartner-skichprzewidzianowprowadzeniestosownychpodstawwyłączeniasędziegozwią-zanychzistnieniemzwiązkupartnerskiego.

Pytanie 45. Na czym polega wyłączenie sędziego na wniosek?

Niezależnieodprzyczyndotyczącychwyłączeniasędziegozmocysamejusta-wy,sądwyłączasędziegonajegożądanielubnawniosekstrony,jeżeliistniejeoko-licznośćtegorodzaju,żemógłbywywołaćwątpliwośćcodobezstronnościsędziego(art. 49 KPC).

Wniosekowyłączeniesędziegostronazgłaszanapiśmielubustniedoprotoko-łuwsądzie,wktórymsprawasiętoczy,uprawdopodabniającprzyczynywyłącze-nia.Wniosekwtejsprawiemogązłożyćstronypostępowania,interwenientuboczny,prokurator, Rzecznik Praw Dziecka i Rzecznik Praw Obywatelskich. Strona, która przystąpiładorozprawy,powinnauprawdopodobnićponadto,żeprzyczynawyłącze-niadopieropóźniejpowstałalubstałasięjejznana.

Sędziapowinienzawiadomićsądozachodzącejpodstawieswegowyłączeniaiwstrzymaćsięodudziałuwsprawie(art.51KPC);ażdorozstrzygnięciaspra-wyowyłączeniesędziamożespełniaćtylkoczynnościniecierpiącezwłoki.Wartowskazać,żezuwaginaczęstewykorzystywanieinstytucjiwyłączeniasędziegojakoinstrumentuprzewlekającegopostępowanie,istniejeprojektzmianyKodeksupostę-powania cywilnego (Druk sejmowy Nr 2678 z 6.8.2014 r., Sejm VII kadencji) zmie-rzającydotego,abydorozstrzygnięciasprawyowyłączeniesędzia,któregodotyczy

29



wniosek,mógłpodejmowaćdalszeczynności,zwyjątkiemwydaniaorzeczeniakoń-czącegopostępowaniewsprawie.

Owyłączeniusędziegorozstrzygasąd,wktórymsprawasiętoczy,agdybysądtenniemógłwydaćpostanowieniazpowodubrakudostatecznej liczbysędziów–sądnadnimprzełożony.Postanowieniewydajesądwskładzie trzechsędziówzawodowychpozłożeniuwyjaśnieniaprzezsędziego,któregowniosekdotyczy.Po-stanowieniemożebyćwydanenaposiedzeniuniejawnym(art.52KPC).

Www.projekciepojawiasiępostanowienie,zgodniezktórymuwzględniającwniosekowyłączeniesędziego,sądznosipostępowaniewzakresieobejmującymudziałtegosędziegopozłożeniuwniosku,chybażebyłytoczynnościniecierpiącezwłoki.

Ponownywniosekowyłączenie sędziego, opartyna tych samychokoliczno-ściachpodlegaodrzuceniubezskładaniawyjaśnieńprzezsędziego,któregodoty-czy.Oodrzuceniuorzekasądrozpoznającysprawę.Przepisart.51KPCstosujesięwtymprzypadkuodpowiednio.Postanowieniemożebyćwydanenaposiedzeniuniejawnym.

Pytanie 46. Czy można wyłączyć inne osoby biorące udział w postępowaniu cywilnym?

Istniejetakamożliwośćzuwaginatreśćart.54KPC,którystanowi,żeprzepisydotyczącewyłączeniasędziegostosujesięodpowiedniodowyłączeniareferendarzasądowego,ławników,jakrównieżinnychorganówsądowychorazprokuratora.Wnio-sekowyłączenieławnikasądrozstrzygazgodniezprzepisamidotyczącymiwyłącze-niasędziego,awniosekowyłączeniepozostałychosóbprzekazujeodpowiedniemuorganowinadrzędnemu(np.prezessądudlaprotokolanta).Ponadto,napodstawieart.281KPC,stronamożeżądaćztychsamychprzyczynwyłączeniabiegłego.

Pytanie 47. Kim jest referendarz sądowy?

Referendarzsądowyjestorganemocharakterzesądowym,którywykonujeczyn-nościsądowewsprawachcywilnychwprzypadkachściśleokreślonychwpostano-wieniachustawyprocesowej.Ustawodawcawprowadziłdopolskiegopostępowaniacywilnegoinstytucjęreferendarzasądowegowceluodciążeniasędziówodprostychczynnościocharakterzeorzeczniczym,jakimidotejporymusielisięzajmowaćzeszkodądlaszybkościrozpoznaniasprawcywilnychobardziejskomplikowanejna-turze.Wzakresiepowierzonychmuczynnościreferendarzsądowymakompetencjesądu,chybażeustawastanowiinaczej.

Doczynnościwykonywanychprzezreferendarzysądowychnależąm.in.:1) postanowieniedotycząceszczegółowegowyliczeniakosztówprocesu(art.108

§1KPC),



2) postanowienie o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego(art.123§2KPC),

3) zarządzeniadotycząceusuwaniabrakówformalnychpismprocesowychiinnychkwestiiokreślonychwart.130–1304 KPC,

4)zaświadczenie,wktórymstwierdzasię,żewyrokzaocznylubnakazzapłatyzo-stałuznanyzadoręczonynaoznaczonyadres(art.139§5KPC),

5)czynnościdotycząceustanowieniakuratoradlaosobynieznanejzmiejscapobytu(art. 144 KPC),

6) udziałwprzeprowadzaniudowodunaodległość(art.235§2KPC),7) wydawanienakazuzapłatywpostępowaniuupominawczymorazwelektronicz-

nympostępowaniuupominawczym(art.3531 KPC),8) postanowienie w sprawie stwierdzenia prawomocności orzeczenia (art. 364

§2KPC),9) całyszeregczynnościwpostępowaniunieprocesowym(np.czynnościwspra-

wachowpiswksiędzewieczystej,czynnościwpostępowaniuozałożenieksięgiwieczystej).Należypamiętaćjednakotym,żereferendarzsądowyniejestorganemsądowym

niezawisłym.Naorzeczeniereferendarzasądowegocodoistotysprawy,orzeczeniekończą-

cepostępowanie,orzeczenia,októrychmowawart.394§1pkt1,2,42, 5–9 KPC, przysługujeskarga,chybażeprzepisszczególnystanowiinaczej.Skargęrozpoznajesąd,wktórymwydanozaskarżoneorzeczenie.Wraziewniesieniaskargiorzeczeniereferenda

Postępowanie cywilne - Helion · POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze E....

Documents

Transcript of Postępowanie cywilne - Helion · POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze E....