PolemikaEdyta Damszel-Turek, Dyrektor Biura Rozwoju GdaskaObwinianie polityki przestrzennej o skutki powodzi z 14 lipca b.r. i zarzucanie nieodpowiedzialnoci w tym wzgldzie wodarzom miasta jest zarwno populistyczne jak i nieuzasadnione.We wszystkich miejskich dokumentach planistycznych (obowizujcych i wczeniejszych) w studiach uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego (SUIKZP) jak i planach miejscowych - kwestie zabezpiecze przeciwpowodziowych s traktowane ze szczegln uwag. Zgodnie z obowizujcym SUiKZP, bdcym dokumentem ksztatujcym polityk przestrzenn miasta, gwnym kierunkiem dziaa zmierzajcych do prawidowego odprowadzenia wd opadowych i regulacji stosunkw wodnych jest: powizanie rozwoju przestrzennego miasta z modernizacj odbiornikw wd opadowych, z uwzgldnieniem ustalonego w planie miejscowym opniania odprowadzenia wd deszczowych z ich zlewni przez budow zbiornikw retencyjnych wraz z kanalizacj deszczow oraz wykorzystaniem moliwoci retencji na dziakach. Uchwalane w Gdasku plany miejscowe realizuj ten kierunek. Rezerwuje si w nich tereny pod budow zbiornikw retencyjnych. Ustala si rwnie odpowiednie wspczynniki spywu, ktre zobowizuj waciciela do przetrzymania na jego terenie wymaganej iloci wd opadowych i odprowadzenia ich w pniejszym czasie w celu zabezpieczenia przed skutkami opadw.Wizja betonowego miasta Wizja betonowego miasta nakrelona przez autorw artykuu wydaje si by wyolbrzymiona. Mona zaoy, e jako przyrodnicy, wiedz oni duo o morfologii terenu Gdaska. Powinni zdawa sobie spraw z tego, e Gdask dzieli si na grny taras i dolny taras przedzielony silnie rozczonkowan stref krawdziow Wysoczyzny, gdzie rnice wysokoci wzgldnych dochodz do 100m (w duej mierze s to lasy TPK i nieurzdzone skarpy). Tymczasem autorzy zarzucaj miastu krtkowzroczn polityk, polegajc na tworzeniu osiedli w strefie krawdziowej Wysoczyzny Gdaskiej, ktra tak naprawd jest prawie niezabudowana. Pytanie czy eksperci o tym nie wiedzieli czy te wiadomie wprowadzaj czytelnikw w bd.Zabudowa realizuje si na grnym i dolnym tarasie Gdaska. Na grnym tarasie przewiduje si zabudow o niszej intensywnoci i wikszym udziale powierzchni biologicznie czynnej ni na dolnym tarasie. Nie bez znaczenia jest fakt, e znaczna cz terenw, szczeglnie na grnym tarasie, jest objta Oglnomiejskim Systemem Terenw Aktywnych Biologicznie (OSTAB), gdzie wymaga si zachowania 70% powierzchni biologicznie czynnej dla zabudowy mieszkaniowej. Dolny taras, gdzie realizuje si polityka rozwoju miasta do wewntrz charakteryzuje niszym udzia powierzchni biologicznie czynnych, ale rwnie tu trudno forsowa tez o betonowym miecie gdy nie sposb nie zauway licznych parkw (w tym parku Reagana o powierzchni 97 ha, skwerw i zielecw midzyblokowych).Wyjtkowy (w porwnaniu z innymi miastami podobnej wielkoci w Polsce) jest fakt istnienia w granicach miasta ogromnej poaci lenej Trjmiejskiego Parku Krajobrazowego. Na dzie dzisiejszy prawie 24% (ok. 5300 ha) powierzchni miasta stanowi lasy oraz parki i skwery. Zieleni urzdzonej w miecie (parki i skwery) jest ok. 430 ha, ponad drugie tyle jest przewidziane do realizacji w planach miejscowych a tereny zielone wraz ze zbiornikami retencyjnymi s zaplanowane wzdu wszystkich waniejszych ciekw wodnych (potoki Oliwski, Oruski, Strzya, Jasie, Siedlicki, Makowy).

Teza o zachwianiu proporcji pomidzy betonem a zieleni wydaje si kontrowersyjna, a odpowied na pytanie autorw: betonowe miasto czy mozaika zieleni i betonu, jest oczywista.

Czy wycignito wnioski z powodzi sprzed 15 lat?Potwierdzaj to sami autorzy artykuu przytaczajc nakady jakie ponioso miasto na ochron przeciwpowodziow. W latach 2001 - 2014 wybudowano bd zmodernizowano 25 zbiornikw retencyjnych, gownie na grnym tarasie; w planach przewidziana jest budowa dalszych 33 obiektw. Zmodernizowano rwnie zabezpieczenia przeciwpowodziowe Kanau Raduni. Wprawdzie autorzy twierdz, e wybudowano szereg zbiornikw, ktre nie speniy swojej roli, ale czy potrafi odpowiedzie na pytanie, co by si dziao w Gdasku w dniu 14 lipca gdyby tych dziaa nie podjto Wody sporej cz zlewni grnego tarasu w postaci zlewni Kanau Raduni nie stanowiy zagroenia (mimo do gstej zabudowy i braku wikszych terenw lenych w jej zasigu). Zabezpieczenia przeciwpowodziowe Kanau Raduni okazay si skuteczne i nie powtrzya si sytuacja z 2001 roku kiedy to, poza Wrzeszczem, zalana zostaa przede wszystkim Orunia, Lipce, w. Wojciech i Olszynka. Rwnie zbiorniki zrealizowane na grnym tarasie speniy swoj rol.Autorzy artykuu zwracaj uwag na ogromn rol lasw w realizacji retencji w zlewni. Trudno nie zgodzi si z t tez szczeglnie w Gdasku, gdzie Lasy Trjmiejskiego Parku Krajobrazowego obejmuj znaczce czci zlewni dwch ciekw: Potoku Oliwskiego i Strzyy. Lasy te objte s ochron prawn, stanowic element Pomorskiego Zespou Parkw Krajobrazowych. Trjmiejski Park Krajobrazowy, zlokalizowany w bezporednim ssiedztwie struktur miejskich, stanowi take miejsce rekreacji i wypoczynku mieszkacw. Trzeba zauway, i w celu ochrony Parku przed nadmiern penetracj, w Biurze Rozwoju Gdaska, we wsppracy z instytucjami zarzdzajcymi, przygotowano projekt utworzenia strefy buforowej. Projekt ten jest aktualnie w trakcie wdraania. Sugestie autorw artykuu wydaj si jednak dalej idce, gdy postulaty ograniczania dziaalnoci gospodarczej oraz powstrzymania obecnoci ludzi zmierzaj w kierunku wprowadzenia zakazu wstpu do lasu. Czy jest to kierunek suszny?I czy krytykowana gospodarka lena w obrbie Trjmiejskiego Parku Krajobrazowego (nawiasem mwic autorzy, w swojej analizie, bdnie cz miejsk polityk przestrzenn z gospodark len prowadzon przez Lasy Pastwowe) staa si przyczyn katastrofalnych spyww podczas opadw w dniu 14 lipca? Na to pytanie nie ma obecnie jednoznacznej odpowiedzi. Mona tylko z ca pewnoci stwierdzi, i objto deszczu przekroczya chonno lasu, a spywajca z wielk prdkoci woda, spowodowaa powstae zniszczenia. Nie bez znaczenia pozostaje uksztatowanie terenu lasw, charakteryzujce si deniwelacj rzdu 80 m oraz wystpowaniem stromych zboczy.Brak jest moliwoci porwnania przebiegu i skutkw opadu z 14 lipca z innymi zdarzeniami, bowiem zanotowana wysoko opadu (170,2 mm w rejonie Oliwy) nie bya dotd obserwowana. Pewn wskazwk moe by fakt, i w zlewni Potoku Oliwskiego, ktra w wikszoci stanowi obszar leny, a w obrbie zainwestowania miejskiego od roku 2001 nie dokonano istotnych przeksztace, opad z dnia 9 lipca 2001 roku (w wysokoci ok. 90 mm) zosta odprowadzony do odbiornika bez strat materialnych. Natomiast w lipcu 2016 r. na t sam powierzchni spado niemal dwukrotnie wicej wody.Innym zagadnieniem pozostaje objto retencyjna zbiornikw zlokalizowanych w zlewniach Potoku Oliwskiego i Strzyy. Zabudow zbiornikow Potoku Oliwskiego rozpoczli cystersi ju w redniowieczu, wykorzystujc znaczne spadki cieku do celw gospodarczych. System ten, nieco rozbudowany i zmodernizowany zosta zachowany do obecnych czasw. Zbiorniki istniejce w zlewni Strzyy take w wikszoci zlokalizowane s w miejscach usytuowania dawnych mynw. W ramach podejmowanych dziaa inwestycyjnych wykorzystywane s wszystkie moliwoci suce zwikszeniu chonnoci zlewni, w tym maksymalne moliwe zwikszanie objtoci zbiornikw oraz ograniczanie wielkoci odpyww z terenw nowych inwestycji. W tym miejscu trzeba zaznaczy, i wody opadowe odprowadzane do otwartych ciekw, zgodnie z obowizujcymi przepisami, s podczyszczane. Nie jest zatem prawd, i nieoczyszczone cieki opadowe z terenu osiedla Nowiec s wprowadzane wprost do Strzyy.Ironiczna uwaga o atwym znajdowaniu winnych zaistniaych szkd jest wyjtkowo niesprawiedliwa. Dowiadczony przyrodnik doskonale wie, i wszelkie zabezpieczenia przeciwpowodziowe gwarantuj odprowadzenie wd o okrelonych parametrach objtoci, natenia przepywu - wynikajcych z przyjtych zaoe, ustalonych odpowiednimi przepisami. Oczywistym jest, e bez wzgldu na zakres zabezpiecze, zawsze moe wystpi zdarzenie, ktrego cechy przekraczaj przyjte zaoenia, a rezultatem takiego zdarzenia mog by mniejsze lub wiksze zniszczenia, zalenie od skali przewyszenia. Wydaje si, i rozmiary ywiou, ktry dotkn Gdask w dniu 14 lipca 2016 r. mog uzmysowi proste, lecz wiele mwice liczby na przykadzie potoku Strzya.Ot opad na stacji pomiarowej Matemblewo wynis cznie 162,1 mm, przy czym w godzinach 15 -23 redni opad godzinny wynosi 20 mm/godz. Obszar zlewni Strzyy obejmuje 3515 ha, zatem w cigu omiu godzin w zlewni Strzyy spado 5,6 mln m3 deszczu o nateniu 195,4 m3/s. Zakadajc optymistycznie (ale niezgodnie z zaistnia rzeczywistoci) redni wspczynnik spywu ze zlewni uwzgldniajcy pen chonno lasw, na poziomie 0,3 (przyrodnik wie take o cakowitym zaniku chonnoci gleby na skutek wypenienia porw), odpyw cakowity ze zlewni wynosiby 58,6 m3/s. Przepustowo odcinka ujciowego Strzyy pozwala na odprowadzenie 12m3/s. Do zretencjonowania pozostaje wic 58,6-12,0 = 46,6 m3/s przez okres co najmniej opadu, a wic 1340000 m3. Pamita naley, i retencja lasu zostaa uwzgldniona poprzez wspczynnik spywu. Zatem celem bezpiecznego przeprowadzenia wd Strzyy przez obszar jej zlewni, konieczne byoby posiadanie ponad miliona metrw szeciennych retencji w zbiornikach, korycie oraz sieci kanalizacji deszczowej, podczas gdy sumaryczna objto wszystkich gdaskich zbiornikw (w wikszoci obliczanych na wod stuletni) wynosi 680000 m3. Z przytoczonych oblicze wynika, e spywajca woda nie moga zmieci si w systemie odwadniajcym, a jej objto wielokrotnie przekraczaa moliwoci retencyjne zlewni.Na cae miasto, w cigu kilkunastu godzin, spado okoo 30 mln m3 wody. Mielimy do czynienia z ywioem jeszcze gwatowniejszym ni pamitna powd w 2001 roku. Mimo wielu zrealizowanych inwestycji, nie zabezpieczaj one miasta w peni przed powodzi. Nawet gdybymy wybudowali wszystkie zbiorniki retencyjne oraz sieci kanalizacji deszczowej, to w przypadku ekstremalnego opadu, jaki mia miejsce 14 lipca, nie da si unikn skutkw powodzi. Mona je jedynie nieco ogranicza. Kade miasto - ktre stanie przed obliczem takiego kataklizmu - ucierpi, bez wzgldu na uksztatowanie, rozplanowanie czy zastosowane zabezpieczenia przeciwpowodziowe. 25 lipca b.r. godzinna burza, ktra przesza nad odzi spowodowaa parali tego miasta. Nie kursoway tramwaje, zalane zostay ulice i piwnice. d, w przeciwiestwie do Gdaska, jest usytuowana na paskim terenie i mimo tego nie unikna powodzi przy nawalnym deszczu.Bolesne dowiadczenie Gdaska z roku 2001, gdy nastpio zdarzenie, ktre wydawao si ekstremalne, wskazao na konieczno podjcia dziaa inwestycyjnych, szczeglnie w obrbie najbardziej zagroonych obszarw. Kolejne uderzenie ywiou nastpio nadspodziewanie szybko zaledwie po 15 latach. Wiemy ju, e inwestycje zlokalizowane na grnym tarasie przyniosy spodziewany efekt nawanica nie zniszczya Oruni Grnej, Oruni, Dolnego Miasta czy Gwnego Miasta, natomiast nie wszystko udao si we Wrzeszczu. Pozostaje teraz zrealizowa zaplanowane zamierzenia inwestycyjne prowadzce do zwikszenia retencji w zlewniach. Niesychanie wana jest natomiast ujawniona pilna potrzeba dalszego poszukiwania sposobu minimalizacji strat podczas odprowadzania opadu o cechach klski ywioowej.