Podlaskie Bociani Raj (wersja polska pdf)

Województwo podlaskie leży na terenach pół-nocno – wschodniej Polski i słynie z bogatej, nieskażonej przyrody. Jej ostoją są 4 parki na-rodowe: Białowieski – Kraina Żubra i najstarszy park narodowy wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Narodowego, Narwiański - jeden z największych obszarów mokradłowych w Eu-ropie, ze względu na liczne rozlewiska nazy-wany często ,,Polską Amazonią”, Biebrzański – największy park narodowy w Polsce będący rajem dla ornitologów i ostoją łosia, Wigierski z zespołem jezior stanowiących jeden z najcie-kawszych i bezcennych krajobrazów w Polsce. Oprócz 4 parków narodowych przyrodę chronią także 3 parki krajobrazowe - żaden inny region Polski nie może poszczycić się posiadaniem

aż tylu parków narodowych i krajobrazowych. Najpiękniejsze i najcenniejsze tereny wojewódz-twa podlaskiego łączy Podlaski Szlak Bociani. Jest to najdłuższy znakowany szlak rowerowy w regionie liczący 412,5 km.

Od Białowieży do Stańczyk turystów prowa-dzi sieć tablic informacyjnych, drogowskazów i znaków opatrzonych logo Podlaskiego Szlaku Bocianiego. Dzięki nim wycieczka rowerowa jest łatwa i przyjemna. Turysta może wybrać dowolny fragment szlaku oraz ulubioną formę aktywnego wypoczynku. Oprócz roweru może poruszać się kajakiem, tratwą, łodzią pychówką lub pieszo np. z kijkami Nordic Walking.

Wstęp

Co muszę wiedzieć o bocianiePuszcza BiałowieskaDolina NarwiiDolina BiebrzyPojezierze Suwalsko - Augustowskie

Spis treści:26

202938

2 3

Stan populacjiAreał lęgowy bociana białego obejmuje więk-szość terenu Europy (za wyjątkiem Wysp Bry-tyjskich i Półwyspu Skandynawskiego), Azję Mniejszą oraz północną Afrykę. Liczebność bociana białego w Polsce szacuje się na około 52 tys. par (dane z 2004 r.). W naszym kraju gniazduje około 1/5 światowej populacji bocia-na, co czyni nas odpowiedzialnym za jego los. Tym bardziej, że w ciągu ostatnich lat liczebność bociana spada.

SymbolikaBocian biały to symbol szczęścia, płodności oraz mądrości, jest także jednym ze zwiastunów wiosny. Od stuleci zagrody gospodarzy posia-dające na swoich dachach gniazda bocianów wzbudzały u sąsiadów zazdrość i były wyznacz-nikiem szczęścia, jakie spotykało zamieszkują-cych je ludzi. Gniazdo bociana miało stanowić naturalny piorunochron, gdyż wierzono, iż piorun nie uderzy w miejsce, na którym bocian siedzi na gnieździe. Nie ma chyba innego dzikiego ptaka, który tak silnie byłby kojarzony z polską wsią i jej folklorem.Nie było przypadkiem, że Władysław Reymont w ,,Chłopach” jednym z wątków pobocznych uczynił perypetie związane z udomowionym bocianem.Zabicie bociana miało przynosić sprawcy i jego rodzinie nieszczęście, po dziś dzień jest to jedno z mocniejszych tabu w społecznościach wiej-skich. Jednocześnie, mimo iż ludzie żyją tak blisko bocianów od setek lat, niewiele jest ptaków, o których zwyczajach i zachowaniach krążyłoby tak wiele mitów i przesądów. OchronaBocian biały podlega ochronie ścisłej na mocy Ustawy o Ochronie Przyrody, Konwen-cji Bońskiej, Berneńskiej, Ramsarskiej, a także wymienianym w tzw. Dyrektywie Ptasiej Unii Europejskiej. Pomimo przychylnego nastawie-

nia ze strony ludzi jest on narażony na wiele niebezpieczeństw. Istotne zagrożenie stanowią dla niego napowietrzne linie energetyczne, na których ginie wiele ptaków. Pisklęta zaplątują się dość często w plastikowe sznurki, którymi dorosłe osobniki wyściełają gniazda. Niepoko-jącym zjawiskiem jest zmniejszanie się obsza-rów żerowisk, wywołane zagospodarowaniem terenów otwartych. W Polsce od 1995 roku jest prowadzony ogólnopolski program pt. “Ochrona bociana białego i jego siedlisk”. Głównym jego elementem jest ochrona zagrożonych gniazd bocianich oraz terenów podmokłych, dla któ-rych ptak stał się gatunkiem parasolowym lub tarczowym.

Wybrane przysłowia i powiedzenia związane z bocianami:• Gdy bocian na święty Józef przybędzie, to

wiosny już nie będzie• Jak przylecą bociany - pierwszy zagon zaorany• Bocian na ogonie jaskółkę przynosi• Jak bocian przyleci, możecie wyjść dzieci• Na Zwiastowanie bocian w gnieździe stanie• Na Święty Wojciech zniesie jajko bociek• Na świętego Izydora dla bociana pora• Powiedziały jaskółki, że niedobre są spółki,

powiedziały bociany, że niedobre są zmiany

Ptak dorosły:Rozpiętość skrzydeł: 2 mWysokość: 80 cmMasa: ok. 3-4 kgDługość dzioba: 15-20 cm

Gniazdo:Średnica: 1-2 mWysokość: 0, 5-1, 5 mMasa: ok. 500 kg

Jajo:Liczba: 2-5 (wyjątkowo 1 lub 6)Wymiary: 74 x 52 mmOkres wysiadywania: 33-34 dni

Pisklę:Okres przebywania w gnieździe: 54-63 dni

Co musisz wiedzieć o Bocianie…Poznaj Bociana.Opis gatunkuBocian biały Ciconia ciconia należy do rzędu brodzących i rodziny bocianowatych Ciconiidae. Rodzina ta tworzy 5 rodzajów obejmujących 19 gatunków ptaków żyjących na obu półkulach. Dzieli się na trzy podrodziny: dławigady, bociany i marabuty.Stojący bocian biały mierzy około 80 cm. Masa ciała dorosłego ptaka wynosi od 2,7 do 4,5 kg, a rozpiętość skrzydeł dochodzi do 2 m.Bocian ma charakterystyczne długie czerwone nogi, białe upierzenie z czarnymi lotkami, długą szyję oraz czerwony dziób.

PokarmBociany nie są wybredne w wyborze pokarmu – korzystają z tego, co jest aktualnie najbardziej dostępne. Skład ich diety zmienia się w zależ-ności od rejonu, pory roku oraz od panujących warunków atmosferycznych. Bociany polują na bezkręgowce takie jak ślimaki, dżdżownice, chrząszcze, pasikoniki, larwy owadów. Poza tym chętnie żywią się rybami, płazami, gada-mi, a nawet pisklętami ptaków gnieżdżących się na ziemi. Istotny składnik ich pożywienia stanowią gryzonie (głównie norniki). Polując chodzą po żerowisku i wypatrują swych ofiar (tzw. przeszukiwanie żerowisk). Potrafią również niczym czapla czatować nieruchomo, np. przy norach gryzoni. Chętnie żerują podczas pro-wadzonych prac polowych, sianokosów i żniw. Wbrew znanym nam z dzieciństwa opowiada-niom o bocianach polujących na żaby, płazy te stanowią jedynie uzupełnienie diety.

Tryb życiaBocian jest gatunkiem zasiedlającym krajobraz rolniczy, a jego występowanie wiąże się głównie z terenami podmokłymi, w pobliżu których obserwuje się największą koncentrację gniazd. Swoje gniazda zakładają bociany w pobliżu siedzib ludzkich budując je na drzewach, bu-dynkach gospodarczych, a w ostatnich latach coraz częściej na czynnych słupach trakcji ener-getycznych (ponad 60% par w Polsce gnieździ się na słupach energetycznych).Z zimowiska ptaki powracają w ostatnich dniach marca lub w kwietniu. Tuż po przylocie popra-wiają swoje stare gniazda lub przystępują do budowy nowych. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 3-5 lat i wówczas po raz pierwszy przystępują do lęgu. Podczas godów samiec głośno klekocze dziobem wyginając szyję tak, że głowę opiera na grzbiecie. Pierwsze jaja składają na ogół w drugiej dekadzie kwietnia. W gnieździe znajduje się najczęściej od 3 do 6 jaj, które są wysiadywane na zmianę przez obydwa ptaki. Inkubacja trwa 33-34 dni, a po 54 -63 dniach młode bociany opuszczają gniazda. W zależności od daty przystąpienia do lęgu wylot młodych jest rozciągnięty od pierwszej dekady lipca do pierwszej dekady września. Bociany spędzają w naszym kraju około 5 mie-sięcy, po czym już od połowy sierpnia zbierają się w stada (tzw. sejmiki) i odlatują na zimowiska w Afryce. Jako pierwsze odlatują ptaki, które w danym roku nie odbywały lęgu oraz młode.

obchodzony jest jako Dzień Bociana Białego.31 maja w Polsce i na świecie

5

Atrakcjena Podlaskim Szlaku BocianimW celu zachowania przejrzystości opracowania, atrakcje turystyczne Podlaskiego Szlaku Bocianiego podzielono na cztery obszary bezpośrednio kojarzone z czterema parkami narodowymi i jednym parkiem krajobrazowym: • Puszcza Białowieska z Białowieskim Parkiem Narodowym i okolicami • Dolina Narwi z Narwiańskim Parkiem Narodowym • Dolina Biebrzy z Biebrzańskim Parkiem Narodowym • Pojezierze Suwalsko - Augustowskie z Wigierskim Parkiem Narodowym, Suwalskim Parkiem

Krajobrazowym i okolicami

do wspólnej wędrówki…Zapraszamy

PodlaskiSzlak Bociani

Tykocin

Suraż

Suwałki

Trasa szlaku PSB prowadzi przez następujące miejscowości:Białowieża – Pogorzelce – Narewka – Stare lewkowo – Odrynki – Narew –Trześcianka – Kaniuki – Wojszki – Doktorce – Suraż – Turośń Dolna –Baciuty – Bokiny – Pajewo – Tykocin – Piaski – Łaziuki – Łazy Duże – Zajki –Laskowiec – Strękowa Góra – Dobarz – Osowiec-Twierdza – Goniądz –Dawidowizna – Klewianka – Białosuknia – Gurbicze – Mociesze – Dolistowo-Stare – Jasionowo – Sztabin – Wilkownia – Starożyńce – Rudawka –Mikaszówka – Strzelcowizna – Czerwony Folwark – Stary Folwark – Nowa Wieś –Dębowo – Wołownia – Gulbieniszki – Błaskowizna – Maciejowięta – Stańczyki.

Narew

GoniądzOsowiec Twierdza

Sztabin

Wigry

Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.W 1979 r. Park został wpisany na listę

Białowieski Park NarodowyPark Pałacowy 11, 17-230 Białowieżatel. 85 682 97 00www.bpn.com.pl N 52° 42’ 12” E 23° 50’ 48”

Zasady zwiedzaniaBiałowieski Park Narodowy można zwiedzać pieszo, rowerem (po wytyczonych szlakach rowerowych: szlak zielony i czarny), konno, bryczką, saniami, wierzchem (przejazdy ta-kie organizują biura turystyczne w Białowieży i okolicy).Istnieje możliwość wędkowania z brzegu na stawach i na rzece Narewka w Parku Pałaco-wym po wykupieniu licencji na wędkowanie.Pływanie kajakami, pontonami i innym sprzę-tem wodnym oraz kąpiele w rzece Narewka w granicach BPN i na stawach w Parku Pa-łacowym są zabronione. Amatorów sportów wodnych zachęcamy do spływu rzeką Narewka poza obszarem Parku lub wyjazd nad Zalew Siemianówka (37 km od Białowieży).

Informacje o kwaterach agrotury-stycznych, noclegach, atrakcjach, obiektach gastronomicznych, prze-wodnicyPunkt Informacji Turystycznej**PTTK Oddział im J. J. Karpińskiego w Białowieży Kolejowa 17, 17-230 Białowieża tel. 85 681 22 95www.pttk.bialowieza.plN 52° 42’ 00” E 23° 50’ 40”

PTTK Białowieża przygotował cztery typowe programy wy-cieczek dla młodego turysty prezentujące atrakcje znajdujące się w Białowieży: „Biało-wieża z żubrem”, „Białowieża z żubrem i dę-bem króla Jagiełły”, „Białowieża – przyroda i kresowe obyczaje”, „Zielone Pogranicze i stara Białowieża”.

Białowieski Park Narodowy

Początki tego najstarsze-go parku narodowego

w Polsce sięgają 1921 r. Dziś zajmuje on ob-szar o powierzchni 10 517 ha, zaś po-nad połowa tego terenu objęta jest

ochroną ścisłą. Je j przed-

miotem są o s t a t n i e w Euro-pie nizin-ne l asy l i ś c i as te

o cechach p ier wotnych .

Teren ten pozbawiony jest ingerencji ludzkiej i chronione są tu wszystkie elementy przyrody: rośliny, zwierzęta, grzyby, gleba, wody oraz pozostałości dawnej działalności człowieka. Jest to las wiekowy i wielogatunkowy, o zróżni-cowanej strukturze przestrzennej i nie-spotykanym bogactwie świata grzybów, roślin i zwierząt. Wiele z nich to gatunki pierwotne, które gdzie indziej zostały już wytępione lub są poważnie zagrożone. Symbolem parku jest żubr, największy europejski ssak lądowy, uratowany od zagłady dzięki wysiłkom naukowców, hodowców i pracowników BPN.

W krainie króla puszczy

6 7

Atrakcja turystyczna: możliwość wędkowania z brzegu na stawach i na rzece Narewka w Parku Pałacowym po wyku-pieniu licencji. Można ją nabyć w Recepcji Pokojów Gościnnych BPN lub w kasie głównej BPN (w siedzibie Dyrekcji).

Muzeum

Prezentuje przyrodę i historię Puszczy Białowieskiej oraz wielowiekową działalność człowieka na tych terenach (bart-nictwo, sianożęcia, przerób drewna na terpentynę i węgiel drzewny). Eksponowane są tu najbardziej charakterystyczne dla puszczy gatunki zwierząt (od bezkręgowców aż po ssaki kopytne) i zbiorowiska leśne (grąd, ols, łęg, bór, borealna świer-czyna bagienna), a także życie podziemne lasu. Zobaczysz tu dioramy przybliżające świat zwierząt i roślin związanych ze środowiskiem wodnym, fazy rozkładu drewna oraz bogactwo grzybów. Ta największa w Polsce (1500 m2) ekspozycja edu-kacyjna mieści się na dwóch poziomach i jest wzbogacona o niezwykłe elementy audio-wizualne. Tu także mieści się kiosk, w którym możesz zakupić pamiątki.

Przyrodniczo-Leśne

Muzeum Przyrodniczo-Leśne Białowieskiego Parku NarodowegoPark Pałacowy 11, 17-230 Białowieżatel. 85 682 97 00www.bpn.com.plN 52° 42’ 12” E 23° 50’ 48”

Informacje praktyczne: ekspozycję stałą w Muzeum można zwiedzać indywidualnie i grupowo, z przewodnikiem lub z audio-przewodnikiem. Czas zwiedzania ekspozycji stałej wy-nosi ok. 1 godziny.

Godziny otwarcia: od 17 kwietnia do 14 października: poniedziałek-piątek w godz. 9.00 -16.30, w sobotę i w niedzielę w godz. 9.00 – 17.00; w pozostałym okre-sie: od wtorku do niedzieli włącznie, w godzinach od 9.00 – 16.00; Muzeum jest nieczynne: 1 stycznia, 1 listopada, 25 grudnia, w pierwszy dzień Wielkanocy; ostatnie wejście pół godziny przed zamknięciem.

Najcenniejszym obiektem przyrodniczym parku, zawiera-jącym najlepiej zachowany w Europie fragment nizinnego lasu naturalnego o cechach lasu pierwotnego, jest południo-wa część Obrębu Ochronnego Rezerwat (dany Rezerwat Ścisły), który udostępniony jest do badań naukowych oraz w ograniczony sposób do zajęć edukacyjnych i zwiedzania. Dla ogółu turystów dostępna jest trasa o długości 4 km (7 km, jeśli zaczniesz spacer przy Parku Pałacowym), nie oznakowana w terenie i którą możesz zwiedzić wyłącznie z licencjonowanym przewodnikiem, w grupie nie większej niż 20 osób. W Obrębie Ochronnym Rezerwat prowadzone są też części terenowe takich zajęć jak: „Poznajemy różnorodność biologiczną Puszczy Białowieskiej” oraz „Ekosystem lasu naturalnego Białowieskiego Parku Narodowego”.

SkarbyRezerwatu Ścisłego

Godziny otwarcia: codziennie od pół godziny przed wschodem słońca do pół godziny po zachodzie słońcaInformacje praktyczne: Wjazd rowerem na teren dawnego Rezerwatu Ścisłego tylko za zgodą Dyrektora Parku, za opłatą, którą można uiścić w Punkcie Informacji Turystycznej (w sezonie turystycz-nym), w Recepcji Pokojów Gościn-nych BPN, w kasie Muzeum Przy-rodniczo-Leśnego, w kasie głównej BPN (w siedzibie Dyrekcji)

W Parku PałacowymPark ten został założony na przełomie XIX i XX w. wokół wznoszonej wówczas myśliwskiej rezyden-cji rosyjskich carów. Zaprojektowano go w stylu angielskim na powierzchni ok. 50 ha. Głównym jej obiektem był pałac, który spłonął w 1944 r. Dziś na jego miejscu znajdują się: budy-nek dyrekcji parku, Muzeum Przyrodniczo-Leśne oraz Pokoje Gościnne BPN. Inne zabytkowe bu-dynki, m.in. Dom Marszałkowski, Dom Jegierski, Dom Szoferów, Dom Łaźni, przetrwały do dziś. Można je podziwiać przemierzając ścieżkę edu-kacyjną „Śladami historii po Parku Pałacowym” (1,5 km). Ustawione wzdłuż ścieżki tablice objaśnią Ci ich dzieje oraz losy Białowieży, a także charak-terystyczne dla tego parku swobodne założenia kompozycyjne, w których wątek roślinny odgrywa główną rolę. Ścieżka „Drzewa Parku Pałacowego” (2 km) jest ścieżką przyrodniczą. Choć w dawnych czasach

rosło tu ok. 200 gatunków drzew i krzewów, ro-dzimych i egzotycznych, to do dziś przetrwało 90 z nich. Możesz dowiedzieć się o nich więcej, czytając małe tabliczki informacyjne z krótkimi opisami. Również na terenie Parku Pałacowego, w naj-starszym budynku w Białowieży – drewnianym dworku z 1845 r. – mieści się Ośrodek Edukacji Przyrodniczej. Tutaj organizowane są rozmaite zajęcia dydaktyczne. Przy budynku ośrodka usytu-owana jest rabata edukacyjna pod nazwą „Ogród dotykowo-zapachowo-smakowy”. Na powierzchni ok. 70 m2 posadzono rodzime gatunki roślin występujących w zbiorowiskach leśnych i niele-śnych Puszczy Białowieskiej. Tutaj możesz wziąć udział w zajęciach „Poznajemy rośliny zmysłami”, prowadzonych z wykorzystaniem audio-booka i broszury.

8 9

Kolejką wąskotorowąlub drezyną przez Puszczę BiałowieskąOryginalną formą poznania piękna przyrody Pusz-czy Białowieskiej jest podróż kolejką wąskotorową. Na terenie Puszczy Białowieskiej istnieje sieć ko-lejek wąskotorowych, które do końca lat 80-tych XX wieku służyły do wywozu drewna z puszczy. Kolejka kursuje trasą Hajnówka -Topiło (11 km) oraz Hajnówka – Dolina Leśnej (6 km). W dawnej osadzie Topiło możesz wybrać się na spacer ścieżką edukacyjną „Puszczańskie drzewa”, zwiedzić miniskansen o kolejkach puszczańskich, odpocząć przy wiatach z widokiem na stawy, urzą-dzić ognisko.

Trasy oraz harmonogram przejazdów:Hajnówka- Topiło ( min. 40 osób)Hajnówka- Dolina Leśnej ( min. 20 osób).•w okresie od 10 maja do 28 czerwca w każdą

sobotę o godzinie 10.00,•w okresie od 1 lipca do 31 sierpnia września -

w każdy wtorek, czwartek, sobotę o godz.10.00, niedziela 10

•od 4 września do 27 września każdy czwartek i sobota 10.00

Ceny biletów: •Normalny 25 zł, •Ulgowy (dzieci i młodzież w wieku 5-19 lat,

osoby niepełnosprawne) 5 zł•Przewóz roweru, psa 5 zł. •Bezpłatnie dzieci do 4 roku włącznie.

Czas trwania przejazdu w obie strony i postoju - 3 godziny.

Kto przemierzając puszczańskie szlaki nie miał szczęścia spotkać żubra, może go zobaczyć w Rezerwacje Poka-zowym Zwierząt. Rezerwat ten jest położony przy szosie Hajnówka-Białowieża, ok. 3 km przed Białowieżą. Tutaj, na powierzchni ok. 27 ha i w warunkach zbliżonych do naturalnych, mieszkają wszystkie gatunki ssaków kopyt-nych Puszczy Białowieskiej: żubry, jelenie, sarny i dziki oraz duże drapieżniki: wilki oraz rysie. Prezentowane w nim stado żubrów składa się z dorosłego samca, kilku żubrzyc oraz ich potomstwa. Możesz tu też zobaczyć stado koników typu tarpan oraz krzyżówki żubra z bydłem domowym, tzw. żubronie.

Z wizytą w Rezerwacie Pokazowym Zwierząt

Rezerwat Pokazowy Żubrów Park Pałacowy 11, 17-230 Białowieżatel. 85 681 23 98N 52° 42’ 19” E 23° 47’ 45”

Godziny otwarcia: w sezonie (od 16 kwietnia do 15 paź-dziernika) codziennie w godzinach od 9.00 – 17.00, poza sezonem od wtorku do niedzieli w godzinach od 8.00 -16.00.

Magiczne Miejsce Mocy Radiesteci znaleźli wokół Białowieży bardzo wiele tzw. miejsc mocy – nagromadzenia ładunków dodatnich, korzystnie wpływających na organizmy żywe. Interesująca jest ścieżka dydaktyczna „Miejsce Mocy” (4 km) znajdująca się niedaleko Białowieży (przy trasie Hajnówka – Białowieża). Jest to miejsce kultu dawnych mieszkańców Puszczy – pradawnych Słowian. Rosną tu ciekawe gatunki drzew o nietypowych kształtach, leżą głazy i kamienie tworzące kamienny krąg.

Na przejażdżkę po puszczy zapraszają Biało-wieskie Drezyny, które przewożą turystów na trasie kolejowej położonej w samym sercu Puszczy Białowieskiej. Dostępne są trasy o różnym stopniu trudności: 4 km (tam i z powrotem) do przystanku Białowieża Pałac, 7 km – do Grudek (ok. 60 min. w obie strony), 14 km do Miejsca Mocy (ok. 2 h tam i z powrotem), 22 km Czerlonki (ok. 3,5 h w obie strony). Najdłuższa trasa dla najwy-trwalszych liczy 36 km i przejazd w obie strony zajmuje około 7 h. Należy wziąć pod uwagę, że czas przejazdu trasy zależy tylko i wyłącznie od siły i sprawności uczestników wycieczki, bowiem elementem napędzają-cym drezyny są ich pasażerowie. Podróż drezynami może dostarczyć niezapomnia-nych wrażeń oraz przy odrobinie szczęścia możesz spotkać się ze zwierzętami zamiesz-kującymi puszczę.

Turystyczna Kolejka Wąskotorowa Kolejki Leśne 12, Nadleśnictwo HajnówkaDzielnicowa 12, 17-200 Hajnówkawww.hajnowka.plmob. 605 150 873 Marek MackiewiczN 52° 44’ 10” E 23° 36’ 18”

10 11

Będąc w Białowieżywarto zobaczyć:• Cerkiew pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy wybudowaną w XIX w z wyjątkowym ceramicznym

ikonostasem,• Cerkiew cmentarną pw. Św. Cyryla i Metodego z 1873r.,• Kościół pw. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus z lat 1927-1935 z pięknym wystrojem z wykorzy-

staniem korzeni drzew i poroży zwierząt,• dworzec Białowieża Towarowa (obecnie Restauracja Carska),• Zabudowania carskie (Dom Marszałkowski, Stajnia carska, Dom Łaźni, Dom Szoferów),• Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia prezentujący drewniane budow-

nictwo; drewniany wiatrak, stare chaty, kapliczki oraz barcie i ule kłodowe• Szlak Dębów Królewskich i Wielkich Książąt Litewskich znajdujący się na uroczysku Stara

Białowieża, o długości 500 m. Szlak biegnie wśród wielowiekowych dębów, które noszą imiona królów polskich i książąt litewskich.

Nordic Walking Park Kraina Puszczy i Żubra Tym, którzy lubią piesze wędrówki proponu-jemy sieć szlaków Nordic Walking w Puszczy Białowieskiej. To 7 tras o różnej długości, zlo-kalizowanych w przepięknej leśnej scenerii. Stanowią sieć różnej wielkości pętli, po części pokrywających się z szlakami turystycznymi. Spacerować z kijkami Nordic Walking mogą już dzieci w wieku szkolnym. Najkrótsza trasa ma długość 3 km, a czas jej przejścia to ok. 30 min. Dla bardziej wytrwałych przygotowane są trasy 9 km, 11 km, 15 km, 21 km. Punkty wyjścia na trasy rozpoczynają się w 2 miejscach: przy Parku Wodnym w Hajnówce oraz na parkingu „Zwierzyniec” – przy drodze nr 689 Hajnówka – Białowieża.

Nordic Walking – połączenie marszu z techniką odpychania się od podłoża za pomocą specjalne zaprojektowanych kijków, których umiejętne uży-wanie angażuje do pracy mięśnie górnej połowy naszego ciała. Całość przypomina narciarstwo biegowe w połączeniu z chodem sportowym. Podczas marszu z kijkami, przy prawidłowej technice, uruchomionych jest około 90% mięśni naszego ciała. Nordic Walking to sport nad wyraz łagodny, nie stawia zbyt wielkich wymagań, nie trzeba uczyć się żadnych skomplikowanych ćwiczeń. Jest stosunkowo prosty do opanowania – obowiązuje zasada, że prawy kij ma uzyskać kontakt z podłożem w momencie, gdy stawiamy na nim lewą piętę i odwrotnie. To niewątpliwie sport dla wszystkich.

Trasy w Parku Kraina Puszczy i Żubra popro-wadzone są w postaci różnej wielkości pętli, posiadają punkty wspólne, a w niektórych miej-scach pokrywają się i krzyżują. Umożliwia to dowolne skracanie lub wydłużanie marszu, czy zmiany jego kierunku. Trasy szlaków biegną w większości leśnymi drogami żwirowymi, obok rezerwatów przyrody i przez śródleśne osady. Część tras pokrywa się z istniejącymi turystycz-nymi szlakami pieszymi i rowerowymi. Oferta ta jest skierowana nie tylko do entuzjastów Nordic Walking, ale również do miłośników innych dys-cyplin, takich jak biegi czy narciarstwo biegowe.

Informacje praktyczne

12 13

21,6 km Narewka Zielona Kraina Dobrych WiatrówPodlaski Szlak Bociani biegnie po części wzdłuż rzeki Narewka, która jest największą puszczańską rzeką. Nieopodal leży trzeci co do wielkości sztucz-ny zalew w Polsce – Siemianówka. Doskonałym miejscem do aktywnego wypoczynku jest Ośro-dek Rekreacyjny i Kulturalny w Starym Dworze. Bez względu na pogodę możesz korzystać z boisk i kortów tenisowych. Dla miłośników sportów i zabaw wodnych jest plaża, pomocne

będą także pomosty pływające na zalewie. Można korzystać z zadaszonych miejsc ogniskowych, które umożliwiają grillowanie bez względu na pogodę. Dzieci mogą korzystać z placu zabaw. Szczególną atrakcją jest jedyna w tym regionie ścianka wspinaczkowa. Znajduje się tutaj też sta-nica kajakowa, którą wybudowano na początku wodnego szlaku na rzece Narewka do spływów kajakowych.

„Najlepszy produkt turystyczny – Certyfikat POT 2012”

Produkt turystyczny otrzymał

Wyróżnienie Prezesa PROT w konkursie

Ośrodek Turystyczno-Rekreacyjny i Kulturalny w Starym DworzeN 52° 55’ 44” E 23° 47’ 00”

Godziny otwarcia:od maja, godziny 7.30 - 15.30, 16.00 – w za-leżności od tego jakie będzie zapotrzebowanie.

Informacje o kwaterach agroturystycz-nych, noclegach, atrakcjach, obiektach gastronomicznych

Punkt Informacji Turystycznej w Narewce** - Stanica Kajakowaul. Hajnowska 33, 17 - 220 Narewkatel. 85 685 80 [email protected]

Informacje praktyczne: Wyposażenie ośrodka zadowoli każdego turystę - latem istnieje możliwość pływania kajakiem i wypożyczenia rowerów, natomiast zimą moż-na skorzystać ze skuterów śnieżnych i nart. Teren wokół stanicy jest ogrodzony, posiada wygodny parking, miejsce na ustawienie przy-czepy campingowej, pole namiotowe i wiatę ogniskową. Bazę noclegową stanowią 3 domki dla 16 osób. Nieopodal znajduje się zbiornik retencyjny. Ośrodek dysponuje nowymi kaja-kami, pomostem do bezpiecznego zejścia do wody oraz niezbędnym osprzętem (wiosła, kamizelki ratunkowe).

Godziny otwarcia: w sezonie letnim codziennie od 10.00 do 18.00w sezonie zimowym 8.00-16.00

Na skraju Puszczy Białowieskiej leży miasto Haj-nówka, zwane „Bramą do puszczy”. Warto odwiedzić Sobór pw. Świętej Trójcy (1983 r.). Budowla ma cha-rakterystyczne cebulaste kopuły. Wnętrze świątyni jest dekorowane wielobarwnymi scenami biblijnymi. Już od 30 lat w Soborze każdego roku w maju odbywa się Międzynarodowy Festiwal „Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej” z udziałem chórów z wielu państw. Miłośnikom wodnego szaleństwa polecamy nowoczesny Park Wodny.

Sobór pw. Świętej Trójcy Ks. Antoniego Dziewiatowskiego 1517-200 Hajnówkatel. 85 873 29 71N 52° 44’ 45” E 23° 34’ 44”

Zwiedzanie Soboru w okresie turystycznym:poniedziałek - sobota w godzinach pracy kancelarii parafialnej: 10.00 – 13.00 i 14.00 – 17.00.

Hajnówka„Brama do puszczy”

Informacje o kwaterach agroturystycz-nych, noclegach, atrakcjach, obiektach gastronomicznych

Centrum Turystyki Regionu Puszczy Białowieskiej *** Lokalna Organizacja Turystycznaul. 3 Maja 4517-200 Hajnówkatel. 85 682 43 [email protected]

Park Wodny w Hajnówce3 Maja 50, 17-200 Hajnówkatel. 85 876 78 60www.parkwodny.hajnowka.plN 52° 44’ 12” E 23° 35’ 34”

Informacje: Park posiada basen sportowy, basen rekre-acyjny wyposażony w dwa tory do nauki pły-wania, masaże ławeczkowe, gejzer podwodny, przeciwprąd, sztuczną rzekę, kulę wytwarza-jącą fale, urządzenia do masażu karku i ma-saże ścienne oraz wannę jacuzzi. Dodatkową atrakcją są dwie zjeżdżalnie: mała wewnętrzna i duża zewnętrzna, ślimakowa o długości cał-kowitej 132 m. Ponadto do korzystania przez odwiedzających są dwie sauny, sucha i parowa. Miło i przyjemnie można spędzić czas w kawiarence.

Godziny otwarcia: 6.15 – 21.45

14 15

Trasa Trześcianka – Soce – Puchły to Kraina Otwartych Okiennic charakteryzująca się tradycyj-nym układem przestrzennym i drewnianą zabudową mieszkalną, której nie spotkamy w innych częściach Polski. W prawie każdym domu zachowały się piękne drewniane okiennice oraz bogato zdobione ornamentami snycerskimi naroża ścian, okna, ganki, mozaikowe szczyty.

55,8 km Kraina Otwartych Okiennic Wycieczka jednodniowa:

„Żubrowe hity”• Przyjazd do Białowieży i spotkanie z przewod-

nikiem.• Zwiedzanie Muzeum Przyrodniczo-Leśnego

wraz z wejściem na wieżę widokową (1,5 h) – otrzymamy podstawowe informacje dotyczące unikatowości przyrodniczej Puszczy Białowie-skiej, jej historii i walorów kulturowych oraz poznamy specyfikę gatunku bison bonasus.

• Spacer po Parku Pałacowym – odnajdziemy pozostałości zabudowań należących do carskiej rezydencji myśliwskiej, a także najstarszy obiekt w Białowieży – obelisk upamiętniający jedno z polowań króla Augusta III Sasa (0,5 h).

• Objazd po Białowieży (1 h – rowerem, 0,5 h – samochodem) – po drodze zatrzymamy się przy kościele katolickim Św. Teresy od Dzieciątka Jezus (ciekawy wystrój z korzeni drzew i poroży zwierząt), w Parku Dyrekcyjnym (zachowane zabudowania z czasów carskich), przy dawnym dworcu kolejowym Białowieża Towarowa (dziś kompleks restauracyjno-noclegowy).

• Spacer po Szlaku Dębów Królewskich i Wielkich Książąt Litewskich (1 h) – dowiemy się co łączyło polskich królów i litewskich książąt z Puszczą Białowieską.

• Wizyta w Rezerwacie Pokazowym Zwierząt (1 h) – staniemy „oko w oko” z żubrzą rodziną, a także innymi naturalnymi mieszkańcami puszczy: wilkami, jeleniami, żbikiem i rysiem. Naocznie przekonamy się też co wynikło z „bliskich kon-taktów” żubrów z bydłem domowym (żubro-nie). Po zwiedzaniu możemy nabyć pamiątki z Puszczy Białowieskiej na jednym z licznych straganów.

• Przejazd do Hajnówki i zwiedzanie Soboru Św. Trójcy (0,5 h) – cerkwi o nowoczesnej archi-

tekturze i ciekawym wnętrzu, w którym warto zwrócić szczególną uwagę na ceramiczny iko-nostas oraz nietypowe panikadiło (żyrandol).

• Wyjazd w drogę powrotną.

Wycieczka weekendowa

„Puszcza Białowieska”Piątek• Przyjazd do Białowieży. • Zwiedzanie Muzeum Przyrodniczo-Leśnego

wraz z wejściem na wieżę widokową (1,5 h) – otrzymamy podstawowe informacje dotyczące unikatowości przyrodniczej Puszczy Białowie-skiej, jej historii i walorów kulturowych oraz poznamy specyfikę gatunku bison bonasus.

• Spacer po Parku Pałacowym – odnajdziemy pozostałości zabudowań należących do carskiej rezydencji myśliwskiej, a także najstarszy obiekt w Białowieży – obelisk upamiętniający jedno z polowań króla Augusta III Sasa (0,5 h).

• Objazd po Białowieży (1 h – rowerem, 0,5 h – samochodem) – po drodze zatrzymamy się przy kościele katolickim Św. Teresy od Dzieciątka Jezus (ciekawy wystrój z korzeni drzew i poroży zwierząt), w Parku Dyrekcyjnym (zachowane zabudowania z czasów carskich), przy dawnym dworcu kolejowym Białowieża Towarowa (dziś kompleks restauracyjno-noclegowy).

• Relaks w jednym z hotelowych centrów SPA w Białowieży.

Sobota• Wędrówka do serca Puszczy (3 h). Przez połu-

dniową część Obrębu Ochronnego Rezerwat, najcenniejszy obszar przyrodniczy Białowieskie-

Oferty wycieczek

16 17

go Parku Narodowego, poprowadzi nas szlak „Do Dębu Jagiełły”. Na trasie mamy gwarantowane wytchnienie od cywilizacji, a białowieski prze-wodnik pokaże nam bogactwo przyrodnicze ostatniej puszczy w Europie.

• Spacer po Szlaku Dębów Królewskich i Wielkich Książąt Litewskich (1 h) – dowiemy się co łączyło polskich królów i litewskich książąt z Puszczą Białowieską.

• Przejazd przez puszczańskie wsie Pogorzelce, Teremiski, Budy – tu warto spróbować specjałów podlaskiej kuchni.

• Wizyta w Rezerwacie Pokazowym Zwierząt (1 h) – staniemy „oko w oko” z żubrzą rodziną, a także innymi naturalnymi mieszkańcami puszczy: wilkami, jeleniami, żbikiem i rysiem. Naocznie przekonamy się też co wynikło z „bliskich kon-taktów” żubrów z bydłem domowym (żubro-nie). Po zwiedzaniu możemy nabyć pamiątki z Puszczy Białowieskiej na jednym z licznych straganów.

• Po trudach wędrówek przyrodniczych przyda

się relaks w Parku Wodnym w Hajnówce – kompleksie basenów, jacuzzi i saun.

Niedziela• Wędrówka szlakiem pieszym do Miejsca Mocy

(2h) – tajemniczej polany porośniętej nietypowymi dla puszczy gatunkami drzew jak głogi czy gru-sze, na której dopatrzeć się można kamiennego kręgu. Prawdopodobnie jest to dawne miejsce kultu odznaczające się pozytywną energią (4 km w jedną stronę).

• Przejazd kolejką wąskotorową przez Puszczę (3 h) – na pokładzie kolejki zagłębimy się w południową część Puszczy Białowieskiej. Na stacji Topiło będzie okazja do spędzenia godziny czasu wolnego na spacerze. Powrót do Hajnówki tą samą trasą.

• Zwiedzanie Soboru Św. Trójcy w Hajnówce (0,5 h) – cerkwi o nowoczesnej architekturze i cieka-wym wnętrzu, w którym warto zwrócić szczególną uwagę na ceramiczny ikonostas oraz nietypowe panikadiło (żyrandol).


Wycieczka tygodniowa1 dzień• Przyjazd do Białowieży.• Zapoznanie z Puszczą Białowieską: wizyta

w Muzeum Przyrodniczo-Leśnym, spacer po Parku Pałacowym i do najcenniejszego obszaru Białowieskiego Parku Narodowego – dawnego Rezerwatu Ścisłego. Wędrówka szlakiem „Do Dębu Jagiełły”.

2 dzień• Całodzienna wycieczka rowerowa:• Objazd po Białowieży (cerkiew św. Mikołaja,

kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus, Park Dyrekcyjny, Białowieża Towarowa, geometryczny środek Puszczy Białowieskiej)

• Spacer ścieżką edukacyjną „Puszczańskie Drzewa”.

• Wizyta w Rezerwacie Pokazowym Zwierząt (m.in.: żubry, tarpany, wilki, jelenie, ryś, żbik, żubronie).

• Przejazd Drogą Narewkowską do uroczyska Stara Białowieża i spacer po Szlaku Dębów Królewskich i Wielkich Książąt Litewskich.

• W drodze powrotnej do Białowieży zwiedza-nie Skansenu Architektury Ludności Ruskiej Podlasia.

3 dzień• Spacer (ok. 9 km) z kijkami Nordic Walking

trasą „W pobliżu Krynoczki” – do uroczej cerkwi i leczniczego źródełka.

• Przejazd kolejką wąskotorową przez puszczę z Hajnówki do Topiła i z powrotem. W między-czasie spacer fragmentem ścieżki przyrodniczej.

• Zwiedzanie soboru Św. Trójcy w Hajnówce i Par-ku Miniatur Zabytków Podlasia.

• Relaks w Parku Wodnym w Hajnówce.

4 dzień• Wizyta w Ośrodku Edukacji Leśnej „Jagielloń-

skie” i spacer ścieżką przyrodniczą „Krajobrazy Puszczy”.

• Przejażdżka drezynami do tajemniczego „Miej-sca Mocy” i z powrotem do Białowieży.

• Relaks w jednym z hotelowych centrów SPA w Białowieży.

5 dzień• Przejazd do ostoi żubrów „Kosy Most” – może

uda się wypatrzeć tego największego ssaka europejskiego w jego naturalnym otoczeniu.

• Wizyta w Narewce – m.in. w Galerii im. Tamary Sołoniewicz, Muzeum Pszczelarstwa, na zapo-mnianym żydowskim cmentarzu.

• Spływ kajakowy rzeką Narewka do Kapitańsz-czyzny (11 km – ok. 3 h).

6 dzień• Wyjazd na poranne obserwacje ptaków nad

Zalewem Siemianówka, spacer ścieżką przy-rodniczą do wieży widokowej.

• Aktywny wypoczynek w Ośrodku Turystyczno-Rekreacyjnym i Kulturalnym w Starym Dworze (korty, boiska, wypożyczalnia sprzętu sporto-wego), relaks nad zbiornikiem Siemianówka.

• Przejazd do Krainy Otwartych Okiennic – wsi z bogato zdobionymi domami mieszkalnymi i obiektami sakralnymi.

7 dzień• Przejazd przez północno-zachodnią część Pusz-

czy Białowieskiej – Puszczę Ladzką.• Wizyta w skicie (pustelni) Ojca Gabriela, ma-

lowniczo położonym w Dolinie Narwi.• Pożegnanie z Puszczą Białowieską i wyjazd

w drogę powrotną.

18 19

Dolina Narwi

Jest to jeden z najmłod-szych parków narodo-wych w Polsce. Został utworzony w 1996 r., by chronić unikalny w skali światowej system rzeki ana-

stomozującej, jaki tworzy Narew. N a c a ł y m świecie jest tylko kilka rzek płyną-cych w ten

sposób, czyli wielokorytowo.

Należy do nich m.in. Amazonka – stąd też

przydomek Doliny Narwi. Ta ostatnia

jest obecnie jednym z nielicznych ob-szarów zalewowych dolin rzecznych Europy. Charakteryzuje się zmienno-ścią środowisk roślinnych w zależności od stopnia oddalenia od koryta rzeki, czyli tzw. strefowością ekologiczną. Owa zmienność sprzyja różnorodno-ści gatunków występujących na tych terenach, szczególnie wśród ptaków. To one stanowią prawdziwe bogactwo narwiańskiej przyrody, a potwierdze-niem tego jest symbol parku – błotniak stawowy. Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego znajdują się ścieżki edukacyjne i wodne szlaki turystyczne, zaś szlaki piesze i rowerowe położone są w otulinie. Szczególnie godna pole-cenia jest Obwodnica Rowerowa NPN.

Narwiański Park Narodowy

Siedziba NPN mieści się w niezwykle urokliwym miejscu, w którym nie tylko spędzisz miło czas, ale dowiesz się wielu interesujących rzeczy. Pra-cownicy NPN dbają o propagowanie wiedzy na temat znajdującej się tu unikalnej przyrody i spo-sobów jej ochrony. Wiedzę tę możesz zdobywać w towarzystwie innych uczniów, np. w pracowni do badań hydrobiologicznych wyposażonej w bi-nokulary, sali laboratoryjnej czy sali do projekcji filmów i prezentacji multimedialnych. Podczas zajęć terenowych możesz badać jakość wody lub zakwaszenie gleby, albo obserwować żyjące tu unikalne zwierzęta i rośliny. Możesz też po-znawać walory i specyfikę parku samodzielnie, np. oglądając stałą ekspozycję przyrodniczą lub czasowe wystawy plastyczne i fotograficzne czy spacerując ścieżkami edukacyjnymi z usta-wionymi na nich tablicami informacyjnymi. Na terenie XIX-wiecznej posiadłości w Kurowie możesz wejść na dwie takie ścieżki. Park przy-dworski (800m) to ciekawa ścieżka edukacyjna, znajdująca się w całości na terenie otaczają-cym zabytkowy dworek. Spacerując pomiędzy

wiekowymi drzewami, możesz poznać historię dworku i kolejnych jego właścicieli, a także innych mieszkańców tego urokliwego miejsca. W tych pięknych drzewach mają swoje gniazda m.in. dudki, mysikróliki, sójki czy dzięcioły. W parku ustawiono 8 tablic tematycznych opisujących historię dworu, tradycyjny sad owocowy, życie pszczół, drzewa i krzewy, ale też zwiastuny wiosny, gniazdo wędrowca (bociana białego), skrzydla-tych mieszkańców parku czy klejnoty NPN. Druga ścieżka mająca swój początek na terenie dworu to Kładka wśród bagien (1,3 km). Blisko 600m tej ścieżki prowadzi drewnianą kładką, przy której znajdują się dwa tarasy widokowe. Przebieg ścieżki został tak zaplanowany, aby obejmował wspomnianą już wcześniej typową dla Doliny Narwi strefowość ekologiczną. Zobaczysz tu więc trzcinowisko, turzycowisko, rzekę, łąkę i za-rośla wierzbowe oraz olsy. Wędrując tą ścieżką, poznasz wiele ciekawych roślin i zwierząt oraz zaobserwujesz złożoność oddziaływań między poszczególnymi gatunkami.

Zajrzyj do dworku w Kurowie

Zasady zwiedzaniaDo ruchu turystycznego na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego udostępnione są następujące obszary: zespół dworsko-ogrodowy w Kurowie, szlaki turystyczne, ścieżki i kładki przyrodnicze, szlaki wodne na rzece Narew i jej dopływach, drogi publiczne, wieże widokowe. Wody Narwi są udostępnione do amatorskiego połowu ryb - warunkiem jest posiadanie zezwolenia na amatorski połów ryb na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego lub aktualną opłatę PZW Okręg Białystok.

Atrakcje turystyczne: spływy łodziami „pychówkami”. „Py-chówka” to tradycyjna płasko-denna łódź rzeczna o długości około 4m.

130,7 km

Narwiański Park Narodowy Kurowo 10 18-204 Kobylin Borzymytel. 85 718 14 17, 86 476 48 11www.npn.plN 53° 6’ 18” E 22° 47’ 46”

20 21

Suraż jest niezwykle urokliwym miasteczkiem, które oferuje wiele atrakcji także dla najmłod-szych. W Surażu funkcjonują trzy muzea: Arche-ologiczno-Etnograficzne, Dziedzictwa Pokoleń oraz Muzeum Kapliczek, w których można

oglądać zabytkowe eksponaty. Ciekawostką może być fakt, że w Surażu jest aż 30 gniazd bociana białego, a dzięki sianokosom łąk pod Surażem obszar ten jest licznie zasiedlany przez ptaki wodno-błotne.

Suraż – średniowieczne miasto

Kilka kilometrów od Suraża leży miejscowość Zawyki,

która jest jednym z większych skupisk bociana białego w województwie

podlaskim. Jest tam około 40 gniazd bocianich.

Rzeka anastomozująca (zwana przez niektórych warkoczową) to rzeka płynąca jednocześnie wieloma bardzo krętymi korytami, które, łą-cząc się i rozdzielając, tworzą niezwykły labirynt wodno-torfowiskowy. Wbrew pozorom system anastomozujący jest bardzo trwały. Brzegi rzeki zabezpiecza „mata” z pływających roślin, co uniemożliwia erozję boczną, czyli niszczenie brzegów przez prąd rzeki. Zdarza się jednak, że dryfujące kawałki lodu lub fragmenty roślin spowodują zator i zatamują przepływ wody w kanale – wówczas woda musi znaleźć nową drogę i zaczyna płynąć bokiem, tworząc nowy kanał. Ten zaś w dalszej części doliny może połączyć się z innymi kanałami. Specyfikę rzeki anastomozującej pomaga zrozu-mieć kładka Waniewo - Śliwno (ok. 1 km). Jest to

ścieżka przyrodnicza biegnąca w poprzek Doliny Narwi. Prowadzi przez teren bagienny, który jest z natury niedostępny, dając Ci możliwość dotarcia daleko w głąb doliny, do „serca” parku, bez konieczności korzystania z łodzi czy kajaka. Możesz tu obserwować wiele gatunków bagien-nych roślin i zwierząt, przede wszystkim pta-ków. Wielką atrakcją tej ścieżki – oprócz samej przyrody – jest przeprawa przez liczne kanały rzeczne Narwi, odbywająca się na pływających, zabezpieczonych linami pomostach. W połowie drogi, w miejscu, w którym stało niegdyś zam-czysko, znajduje się wieża widokowa, z niej zaś możesz podziwiać niesamowity widok na dolinę. Przy ścieżce rozstawiono 5 tablic edukacyjnych, które odkryją przed Tobą najważniejsze walory przyrodnicze i kulturowe tego obszaru.

Wodne warkoczei pływające roślinne dywany

Informacje praktyczne: Z promów znajdujących się przy kładce przyrodniczej Waniewo – Śliwno mogą korzystać jednorazowo grupy max. 15 osobowe. Bilety dostępne przy wejściu na kładkę Waniewo - Śliwno po jej obu stronach.

146,5 km Podlaska Perła BarokuTykocin jest jednym z najpiękniejszych przystan-ków na Podlaskim Szlaku Bocianim. Możesz zo-baczyć tutaj piękny barokowy kościół pw. Św. Trójcy, Plac Stefana Czarnieckiego z pomnikiem hetmana oraz zrekonstruowany zamek Zygmunta Augusta, który dawniej był świadkiem ważnych wydarzeń z okresu potopu szwedzkiego. Na szczególną uwagę zasługuje Wielka Synagoga z 1642 roku. Żydzi, stanowiący niemal połowę mieszkańców Tykocina, mieli w mieście swoje apteki, sklepy, słynęli z produkcji tałesów - szali

modlitewnych. Katoliccy chłopi mieszkali obok, zajmując się rolnictwem. Różne religie, różne kul-tury, jedno miasto – dawniej obraz typowy dla regionu. Dziś po społeczności żydowskiej pozo-stały: najstarszy w regionie kirkut oraz zabytkowa synagoga i dawny dom talmudyczny, stanowiące siedzibę Muzeum w Tykocinie. Prezentuje ono pamiątki historii miasta, w tym zabytki kultury żydowskiej, która rozwijała się tutaj przez ponad czterysta lat.

Wielka Synagoga - Muzeum w Tykocinie Kozia 2, 16-080 Tykocintel. 85 718 16 13, www.muzeum.bialystok.plN 53° 15’ 37” E 22° 45’ 47”

Godziny zwiedzania: • muzeum czynne jest dla zwiedzających codziennie (oprócz poniedziałków i dni świątecznych), • od 1 maja do 30 września - w godz. 10.00 – 18.00, • od 1 października do 30 kwietnia - w godz. 10.00 – 17.00, • sobota - wstęp bezpłatny.

Atrakcje dla dzieci i młodzieży: Muzeum w Tykocinie przygotowuje specjalnie dla dzieci i młodzieży lekcje muzealne i zajęcia warsztatowe poświęcone kulturze żydowskiej i historii Tykocina. Akcje specjalne to „Rodzinna niedziela” oraz „Środa dla seniora”.

22 23

Ważnym przystankiem na Podlaskim Szlaku Bocianim jest Europejska Wieś Bociania w Pen-towie. Jest to gospodarstwo w historycznym dworze rodziny Toczyłowskich ze staropolski-mi tradycjami i klimatem. Ten piękny zakątek doceniły też bociany, które założyły 31 gniazd. Z tego tytułu gospodarstwo nazywane jest Eu-ropejską Wsią Bocianią. Domostwa bocianie można oglądać z bliska, co ułatwiają dwie wieże widokowe, tarasy i ogrody przydomowe. Jest tutaj także unikatowa Galeria Bociania ze zdję-

ciami autorstwa znanych fotografików. W każdą ostatnią sobotę miesiąca od maja do września można posłuchać koncertu muzyki klasycznej w plenerowej scenerii „Sangórki”, która znajduje się na terenie majątku Pentowo. W bliskim są-siedztwie bocianów oraz koni, o dowolnej porze roku dostępne jest miejsce ogniskowe. Wszyscy chętni, pragnący poznać podstawy jazdy konnej mają możliwość nauczenia się krok po kroku wszystkiego, co pozwoli im samodzielnie ruszyć w siodle na wyprawę plenerową.

VII Europejska Wieś Bociania Pentowo

Dworek Pentowo Europejska Wieś Bociania, Folwark Konnykol. Kaczorowo 39, 16-080 Tykocintel. 85 718 16 29 mob. 505 929 925www.pentowo.pl N 53° 12’ 26” E 22° 44’ 15”

Informacje praktyczne: Za okazaniem dokumentu otrzymujemy lor-netki, przez które jeszcze dokładniej możemy podziwiać zwyczaje bocianów. Gdybyśmy mieli również ochotę, możemy przenocować w dwor-ku, by razem z bocianami oglądać wschód i zachód słońca oraz przepiękną okolicę, którą bez wątpienia otoczone jest Pentowo.

Ośrodek Edukacji Ekologicznej „Brama na Bagna” w Strękowej Górze, leżący na skraju Biebrzań-skiego i Narwiańskiego Parku Narodowego to miejsce, gdzie prowadzone są spotkania, warsztaty, wycieczki, podczas których zarówno dzieci, jak też dorośli mogą poznać piękno przyrody – okolicznej flory i fauny, uczyć się szacunku dla niej oraz poznać znaczenie jej ochrony dla nas samych i dla przyszłych pokoleń. Pracownicy Ośrodka opowiedzą o ptakach, które można spotkać tyl-ko tutaj, pokażą płazy i wspólnie posłuchamy ich koncertów. Odwiedzimy miejsca, które były świadkami ważnych wydarzeń historycznych i popatrzymy na ginące obiekty dawnej kultury materialnej. Przybyli goście będą mieli niepo-wtarzalną okazję podziwiać magiczne krajobrazy i ostatnie ostoje dzikiej przyrody wokół Narwi i Biebrzy. Ośrodek prowadzi również kilkudniowe wycieczki z intensywnym programem ekologicz-nym - zielone szkoły.

Ośrodek Edukacji Ekologicznej „Brama na Bagna” w Strękowej Górze

Ośrodek Edukacji Ekologicznej „Brama na Bagna”Strękowa Góra 24, 16-075 Zawadymob. 602 629 446, 885 509 575www.oee.bramanabagna.plN 53° 12’ 49” E 22° 32’ 58”

Punkt Informacji Turystycznej w Waniewie**Waniewo 22, 18-218 Sokołymob. 500 192 858 [email protected]

Punkt Informacji Turystycznej** Miejsko – Gminne Centrum Kultury w Choroszczy ul. H. Sienkiewicza 29, 16-070 Choroszcztel. 85 719 16 31www.kultura.choroszcz.pl

Informacje o kwaterach agrotury-stycznych, noclegach, atrakcjach, obiektach gastronomicznych

24 25

Wycieczka jednodniowa

„Polska Amazonia”• Wyjazd z Białegostoku.• Przejazd do Śliwna. Emocjonująca przeprawa

w poprzek doliny rzecznej kładką i systemem mini promów (1 h) aż do Waniewa.

• Zwiedzanie dworu i parku przydworskiego w Kurowie – siedzibie Narwiańskiego Parku Narodowego (1 h).

• Spływ pętlą „Kajakiem wokół Kurowa” (1,5 h) – z pokładu kajaka lub „pychówki” najle-piej jest podglądać przyrodę Narwiańskiego Parku Narodowego.

• Przejazd do Tykocina nad Narwią – zwie-dzamy miasteczko określane mianem „Perły baroku” z najstarszą zachowaną synagogą w województwie podlaskim oraz odbudowa-nym zamkiem Zygmunta Augusta, najpo-tężniejszą twierdzą Rzeczypospolitej w XVI i XVII w. (2 h).

• Wizyta w Europejskiej Wsi Bocianiej w Pen-towie (1 h) – zajrzymy do Galerii Bocianiej i podejrzymy mieszkańców ponad 30 gniazd w trakcie ich codziennych zajęć.

• Kiermusy - Edukacyjne Muzeum Oręża Pol-skiego im. Jerzego Hoffmana (1 h).

• Powrót do Białegostoku.

Wycieczka

„Weekend w Dolinie Narwi”Piątek• Przyjazd do Kurowa – siedziby Narwiańskiego

Parku Narodowego. Zwiedzanie ekspozycji przyrodniczej w dworku, parku przydwor-skiego oraz spacer „Kładką wśród bagien” – tu dowiemy się o specyfice przyrodniczej NPN (1,5 h).

• Spływ wokół Kurowa (1,5 h). Z pokładu tra-dycyjnej płaskodennej „pychówki” najlepiej jest podglądać narwiańską przyrodę.

• Przejazd do Waniewa. Emocjonująca prze-prawa w poprzek doliny rzecznej kładką i systemem minipromów (1 h) aż do Śliwna.

Sobota• Przejazd w kierunku Kruszewa. • Po drodze wchodzimy na Babią Górę z repli-

ką posągu Światowida ze Zbrucza – praw-dopodobne miejsce pogańskich obrzędów religijnych (0,5 h).

• W Kruszewie wędrujemy na punkt wido-kowy „zerwany most”. Z przyczółka mostu dwukrotnie niszczonego podczas wojen światowych (widoczne ślady po pociskach) obejrzymy rozległą dolinę Narwi z jej wieloma korytami. Po obu stronach nasypu na pew-no zauważymy ślady aktywnej działalności bobrów, a w dali pozostałości XVI-wiecznej reduty obronnej zwanej „Koziołkiem” (1 h).

• Przejazd do Choroszczy. Zwiedzamy Muzeum Wnętrz Pałacowych w dawnej letniej rezy-

Oferty wycieczekdencji Branickich w pałacyku na wodzie (1 h), spacerujemy po parku pałacowym.

• Przejazd do Tykocina nad Narwią. Zwiedzamy miasteczko określane mianem „Perły baroku” z najstarszą zachowaną synagogą w woje-wództwie podlaskim oraz odbudowanym zamkiem Zygmunta Augusta, najpotężniejszą twierdzą Rzeczypospolitej w XVI i XVII w. (2 h).

• Wizyta w Europejskiej Wsi Bocianiej w Pen-towie (1 h). Zajrzymy do Galerii Bocianiej i podejrzymy mieszkańców ponad 30 gniazd w trakcie ich codziennych zajęć.


• Przejazd do Góry Strękowej. Ze wzgórza zwanego „Polskimi Termopilami” rozciąga się wspaniały widok na okresowo zalewane łąki. Spacerujemy ścieżką edukacyjną „Meandra-mi Narwi” do Ośrodka Edukacji Ekologicznej w Strękowej Górze (2,5 h).

Niedziela• Poranna dawka adrenaliny – zamiast kawy

- zabawa w parku linowym w Doktorcach nad Narwią (2 h).

• Przejazd do Zawyk – Podlaskiej Wioski Bocianiej z ponad 40 gniazdami bocianów. Ciekawa kaplica cmentarna pod wezwaniem Imienia Maryi oraz kapliczka nad źródełkiem (0,5 h). Propozycja dla rodzin z dziećmi – zabawa w gospodarstwie agroturystycznym „Bajkowa wyspa”.

• Spływ kajakowy do Suraża (3 h).• Suraż – wchodzimy na Górę Królowej Bony,

dawne grodzisko, skąd podziwiamy widoki nadnarwiańskich łąk. Zwiedzamy prywatne Muzeum Archeologiczne i wczesnośrednio-wieczną osadę Nawia (1,5 h).


Wycieczka tygodniowa1 dzień• Zapoznanie z przyrodą Narwiańskiego Parku

Narodowego: zwiedzanie ekspozycji przy-rodniczej w dworku i parku przydworskiego w Kurowie, spływ pętlą „Kajakiem wokół Kurowa”, emocjonująca przeprawa kładką Waniewo – Śliwno.

2 dzień• Całodzienna wycieczka rowerowa:• Choroszcz – Muzeum Wnętrz Pałacowych

w dawnej letniej rezydencji Branickich.• Pańki – wieża widokowa nad Narwią, spacer

na jaz w Rzędzianach stanowiący północną granicę Narwiańskiego Parku Narodowego, ciekawe malowidła na ścianach świetlicy wiejskiej.

• Kruszewo - punkt widokowy „zerwany most”.• Przejazd prawym brzegiem Narwi przez

Izbiszcze, Kol. Topilec, Topilec (ciekawa cer-kiew). Po drodze piękne widoki na dolinę rzeczną.

• Kościuki – wizyta u producenta lokalnych serów narwiańskich z mleka krów rasy polska czerwona.

• Babia Góra z repliką posągu Światowida ze Zbrucza – prawdopodobne miejsce pogań-skich obrzędów religijnych.

3 dzień• Suraż – jedno z najmniejszych polskich miast.

Góra Królowej Bony, dawne Rynek Ruski i Ry-nek Lacki, prywatne Muzeum Archeologiczne, wczesnośredniowieczna osada „Nawia”.

• Przejazd do Zawyk – Podlaskiej Wioski Bocianiej z ponad 40 gniazdami bocianów. Ciekawa kaplica cmentarna pod wezwaniem Imienia Maryi oraz kapliczka nad źródełkiem.

26 27

Propozycja dla rodzin z dziećmi – zabawa w gospodarstwie agroturystycznym „Baj-kowa wyspa”.

• Szlak Konopielki – miejsca związane z twór-czością Edwarda Redlińskiego: Frampol – miejsce urodzenia artysty, Lesznia – typowa zagroda wiejska.

• Doktorce – czas na aktywny relaks w parku linowym.

• Strabla – miejscowość nadana nadwornemu lekarzowi królowej Bony Maciejowi z Krajny, nazwa pochodzi od wł. „strada bella”. Ogląda-my zabytkowy dworek (własność prywatna) i kościół p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego (m.in. kilkusetletnie drzwi do zakrystii).

4 dzień• Podążamy Podlaskim Szlakiem Bocianim

przez Kożany (cerkiew i kapliczka ze stud-nią), Kaniuki i Ciełuszki – przykłady bogato zdobionych drewnianych domów.

• Kraina Otwartych Okiennic – trójkąt wsi Trześcianka, Puchły, Soce z bogactwem drewnianej architektury.

• Powrót przez Pawły do Ryboł: zwiedzanie „Muzeum Ojcowizy” („Baćkauszczyna”).

• Na zakończenie dnia krótka wizyta w Bia-łymstoku – stolicy województwa podlaskiego (zwiedzamy założenie pałacowo-ogrodowe Branickich, katedrę Wniebowzięcia NMP, ry-nek z ratuszem, fragment Szlaku Esperanto i Wielu Kultur).

5 dzień• Całodniowy spływ kajakowy meandrami

Narwi z Suraża do Kolonii Topilec (7-8 h). W trakcie spływu warto zatrzymać się przy plaży w Uhowie i zwiedzić Galerię Narwiań-ską, w Bokinach (sklep ok. 100 m od koryta rzeki) oraz w Topilcu.

6 dzień• Tykocin nad Narwią - zwiedzamy miasteczko

określane mianem „Perły baroku” z najstar-szą zachowaną synagogą w województwie podlaskim oraz odbudowanym zamkiem Zygmunta Augusta, najpotężniejszą twierdzą Rzeczypospolitej w XVI i XVII w.

• Wizyta w Europejskiej Wsi Bocianiej w Pen-towie – zajrzymy do Galerii Bocianiej i po-dejrzymy mieszkańców ponad 30 gniazd w trakcie ich codziennych zajęć.


• Przejazd do Góry Strękowej. Ze wzgórza zwanego „Polskimi Termopilami” rozciąga się wspaniały widok na okresowo zalewa-ne łąki. Spacerujemy ścieżką edukacyjną „Meandrami Narwi” do Ośrodka Edukacji Ekologicznej w Strękowej Górze.

• Zajęcia edukacyjne w OEE w Strękowej Górze.

7 dzień• Wzdłuż Narwi przejeżdżamy do Drozdowa,

gdzie siedzibę ma Łomżyński Park Krajobra-zowy Doliny Narwi. W dworku Lutosławskich otrzymujemy garść wiedzy o przyrodzie i hi-storii środkowej części Doliny Narwi.

• Łomża – zwiedzamy najstarsze miasto w obecnym województwie podlaskim, po-cząwszy od potężnej katedry o rodowodzie gotyckim po ławeczkę z Hanką Bielicką.

• Nowogród – zwiedzamy Skansen Kurpiowski położony na wysokiej skarpie nad Narwią.


200,4 km Dolina Biebrzy

Park ten został utworzony w 1993 r., by zabezpieczyć unikalny ekosystem najwięk-szych mokradeł i torfowisk Europy Środkowej, rozcią-gających się wzdłuż doliny Biebrzy – rzeki nizinnej

o wyjątkowo meandru-jącym korycie i leniwie

płynących wodach.Jest to również największy i naj-dłuższy park na-rodowy w Polsce, jego powierzchnia

wynosi 59 223 ha,

a odległość między jego krańcami to prawie 100 km! W Biebrzańskim Parku Na-rodowym chroni się jeden z najdzikszych i najmniej przekształconych przez czło-wieka obszarów w naszym kraju. Tereny uchronione przed melioracją, osuszaniem i nadmierną eksploatacją zachowały swój wyjątkowy charakter i są dziś jedną z najważniejszych w Polsce ostoi ptactwa wodno-błotne-go oraz bagiennej roślinności.

Kraina bagien i mokradeł

• Wraz z unikatową różnorodnością i strefowo-ścią siedlisk mokradłowych w Biebrzańskim Parku Narodowym zachowało się wiele rzad-kich lub zagrożonych wyginięciem gatunków. Występuje tu blisko 270 gat. ptaków, z mają-cym tu swoją najważniejszą ostoję dubeltem czy rybitwą białoskrzydłą; 48 gat. ssaków, a wśród nich łoś czy bóbr. Jest tu też 36 gat. ryb i minogów, a jednym z nich jest minóg ukraiński, charakterystyczny dla wschodniej części Morza Czarnego! Prócz tego w Parku stwierdzono obecność 12 gat. płazów i 5 gat. gadów. W rozmaitego typu zbiorowiskach roślinnych rośnie tu ponad 1000 gat. roślin!

• Biebrzański Park Narodowy, jako niezwykle cenny obszar wodno-błotny, został w 1995 r. wpisany na listę Konwencji Ramsar o ob-

szarach wodno-błotnych, zaś w 2004 r. park włączono do sieci Natura 2000. Dolina Bie-brzy została również uznana za ostoję ptaków o europejskiej randze wg klasyfikacji BirdLife International.

• Na terenie parku i w jego otulinie znajduje się wiele atrakcji, poczynając od siedziby parku w Osowcu-Twierdzy, poprzez tematyczne ścieżki przyrodnicze z ustawionymi na nich tablicami informacyjnymi, a kończąc na miejscach historycznych – grodach z epoki średniowiecza czy fortyfikacjach z XX w. Mo-żesz o nich przeczytać na stronie internetowej Parku lub w materiałach informacyjnych dostępnych w siedzibie Parku. Tam również mieści się biblioteka i czytelnia oraz wystawy eksponatów przyrodniczych i fotografii.

Warto wiedzieć:

2928

Poznawaj Biebrzę na tysiąc sposobówBiebrzański Park Narodowy ma wiele propozycji dla ludzi takich jak Ty – ciekawych świata i przy-rody, zarówno jeśli chodzi o aktywne formy zdoby-wania wiedzy na temat bagien biebrzańskich, jak i tradycyjne formy edukacji. Możesz na przykład wziąć udział w zajęciach terenowych wraz ze swoją grupą i zgłębiać tajniki tutejszej przyrody za pomocą lornetki czy lupy lub obserwować je i badać w laboratorium, przy użyciu mikroskopu. Możesz wziąć udział w warsztatach i szkoleniach tematycznych czy imprezach cyklicznych lub oglądać stałe i czasowe wystawy. Możesz czytać rozmaite publikacje na temat przyrody i same-go parku i możesz te publikacje tworzyć! Nasza Biebrza (magazyn historyczno-przyrodniczy dla dzieci i młodzieży, trafiający do uczniów z gmin biebrzańskich, a dzięki stronie internetowej – do znacznie szerszego grona pasjonatów przyro-dy) – potrzebuje korespondentów. Czytaj i twórz z nami Naszą Biebrzę! Zostań propagatorem ochrony przyrody!Las w zasięgu ręki to ścieżka prezentująca pod-stawowe gatunki drzew rosnących w BPN i pod-

kreślająca wielką rolę lasów w przyrodzie. Spacer tą ścieżką jest okazją do świetnej zabawy, możesz tu bowiem rozwiązywać przyrodnicze zagadki, balansować na równoważni zrobionej z olbrzymiej kłody, zagrać na drewnianych cymbałach czy porównywać przekroje pni i różne gatunki drzew.Ścieżka Las wiedzie przez iglaste i liściaste drze-wostany. Swój początek ma przy siedzibie Parku, a koniec – na stromym brzegu Biebrzy, gdzie stoi wielka wieża widokowa, z której można podziwiać przepiękną dolinę rzeki. Tablice na ścieżce opo-wiadają o przyrodzie i historii Twierdzy Osowiec, której pozostałości spotkasz na trasie.Trzecia ścieżka edukacyjna w Osowcu-Twierdzy prowadzi drewnianą kładką przez podmokłe tere-ny, które podczas wiosennych wylewów znajdują się pod wodą. Możesz tu poznać typowe bagienne rośliny i zwierzęta – stałą ostoję mają tu m.in. bobry, wydry, norki, gęsi gęgawy, słowiki, remizy i błotniaki. Z wieży widokowej wypatrzysz zaś żerujące na rozlewiskach czaple i kaczki, a czasem bieliki i łosie.

Jeśli uwielbiasz leśne wyprawy, koniecznie od-wiedź uroczyska Trzyrzeczki i Kapice. Pierwsze znajduje się w górnym basenie doliny Biebrzy, niedaleko Dąbrowy Białostockiej. W pięknym kompleksie leśnym utworzono ścież-kę Las (3,2 km). Korzystając z rozmieszczonych na niej tablic, dowiesz się o poszczególnych elementach lasu, jego funkcjonowaniu oraz spo-sobach ochrony. Najlepszy czas na wyprawę to kwiecień, bo wtedy właśnie las pełen jest kwit-nących zawilców i innych wczesnowiosennych roślin. Razem z mnóstwem krzewów i powalo-nych drzew, będących domem dla milionów roz-maitych owadów, kwiaty te tworzą iście baśniowy widok. Na Trzyrzeczkach możesz też zwiedzić schron bojowy z XX wieku, w którym mieszkają nietoperze – niektóre ich gatunki opisano na tablicach przy budowli.

Brzeziny Kapickie (4,2 km) to ścieżka w oko-licach Goniądza. Swój początek ma w pobliżu leśniczówki Wólka Piaseczna, a prowadzi przez bagienne lasy zwane brzezinami moczarowy-mi. Tablice informacyjne przedstawiają różne tematy: od zwierząt mieszkających na tych te-renach (łoś, bóbr, ptaki), przez roślinność aż po martwe drewno. Ścieżka biegnie dość suchą drogą wzdłuż Kanału Kapickiego, licznie zasie-dlonego przez rodziny bobrowe. Gryzonie te pomagają regulować poziom wody w kanale oraz kształtują niezwykły krajobraz lasu wokół ścieżki – z mnóstwem powalonych drzew. Na końcu trasy znajduje się drewniana czatownia, z której przy odrobinie szczęścia można wypa-trzyć zwierzęta wychodzące na skraj lasu.

Coś dla leśnych skrzatów

30 31

Tę długą na 40 km trasę z Laskowca do Osow-ca-Twierdzy najlepiej jest pokonać samochodem lub, jeśli jesteś w wyśmienitej formie, rowerem. Droga przebiega wzdłuż doliny Biebrzy – przez bagienne lasy (tzw. olsy), otwarte rozległe bagna oraz suche bory sosnowe. Łatwo możesz tu wypatrzyć różne zwierzęta, np. łosie, lisy, bobry, a nawet wilki! Niektóre osobniki, przyzwyczajone już do widoku turystów, dają się obserwować z odległości nawet kilku metrów! Wzdłuż drogi ciągnie się kilka ścieżek edukacyjnych.Długa Luka (400 m) – prowadzi drewnianą kładką w głąb trzęsawisk. Rozciąga się z niej przepiękny widok na bezkresne mokradła. Spo-tkasz tu niektóre chronione rośliny bagienne i bardzo rzadkie ptaki – wodniczkę i dubelta. Blisko ścieżki znajduje się też wieża widokowa, przy której co roku odbywa się największa im-preza parku – Biebrzańskie Sianokosy.Barwik (2,8 km) to ścieżka, która rozpoczyna się

w lesie i przez otwarte i częściowo zakrzaczone bagna prowadzi do małej rzeczki – Kosódki. Idąc tą ścieżką, łatwo zauważysz, jak zmienia się roślinność od brzegu doliny po koryto Biebrzy – jest to tzw. strefowość poprzeczna. Tablice wskażą Ci najciekawsze elementy tutejszej przy-rody, np. drobne ssaki torfowisk niskich, a z plat-formy widokowej do obserwacji bekasów bez trudu wypatrzysz inne ptaki wodno-błotne oraz szponiaste. Przy końcu tej ścieżki, na wydmie, znajdziesz wieżę widokową stojącą w otoczeniu młodników sosnowych mocno przystrzyżonych przez łosie i jelenie.Ciekawa jest też przyrodniczo-historyczna ścież-ka Wokół Fortu IV Twierdzy Osowiec (4,5 km), która wiodąc przez piaszczyste bory sosnowe, opowiada o ruinach jednego z czterech fortów rosyjskiej twierdzy. Można tu podziwiać nie tylko przyrodę lasów i wydm, ale też zgłębiać historię ruin porośniętych niezwykłymi roślinami.

Carska droga przyrodniczy trakt

Nie, nie dla kur. Grzędy to szczególnie cenna przyrodniczo część biebrzańskiego parku – aby się na nie dostać, musisz wykupić oddzielną kartę wstępu. Większość ścieżek w tej części parku prowadzi suchymi drogami przez lasy i pagórkowate wydmy zwane właśnie grzędami. Pomiędzy nimi znajdują się zaś rozległe bagna – otwarte przestrzenie mokradeł i bagienne lasy. To właśnie owa mozaika siedlisk suchych i wilgotnych stanowi o wyjątkowości Grzęd. Zwiedzanie rozpocznij od leśniczówki Grzędy, przy której znajdują się tablice z opisem histo-rii tego terenu, w budynku natomiast możesz podziwiać wystawę etnograficzną prezentującą niezwykłe eksponaty: używane niegdyś żarna, stępy, krosna, żeliwne żelazka i sprzęt rybac-ki. Wchodząc na czerwony szlak turystyczny biegnący wzdłuż głównej drogi Grzęd, możesz skorzystać z kilku innych ciekawych ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych.Czerwone Bagno (1 km) to ścieżka, która pro-wadzi drewnianą kładką przez bagienny bór na torfowisku wysokim. Na jej końcu znajduje się platforma z widokiem na obszar ochrony ścisłej Czerwone Bagno niedostępny dla turystów. Na tablicach przeczytasz o roślinach występujących na torfowiskach wysokich, o żyjących tu moty-lach oraz o samym Czerwonym Bagnie, które jest jednym z najwcześniej objętych ochroną

terenów w Polsce. Zobaczysz tu również łosie – aż 700 przedstawicieli tego gatunku żyje dziś na Czerwonym Bagnie, a populacja tego najwięk-szego w parku ssaka przetrwała na mokradłach XX-wieczne wojny. Ścieżka Borek bartny (250 m) pokazuje, jak dawna barć przeradzała się we współczesny ul. Tablica na początku tej ścieżki opowiada o bartnictwie (dawnym pszczelarstwie leśnym), zaś na trasie możesz obejrzeć dwie barcie za-mieszkane przez pszczoły i mieszczące się w grubych pniach sosen, trzy kłody: wiszącą, stojącą i leżącą i w końcu ul, jakiego używa się dzisiaj.Ścieżka Wydmy (2,4 km) biegnie u podnóży największych i najpiękniejszych wydmowych wzniesień, wzdłuż bagiennych lasów i otwar-tych mokradeł. Z kilku punktów widokowych rozmieszczonych na trasie możesz przyglądać się lisom, łosiom, sarnom czy borsukom, z kolei piaszczyste podłoże umożliwia śledzenie tropów tych zwierząt, a także śladów wilków mających tu swoją ostoję. Z wieży na Wielkiej Górze mo-żesz podziwiać piękną panoramę doliny Biebrzy, a z tablic edukacyjnych dowiesz się o roślinach i zwierzętach typowych dla terenów wydmowych, o dawnych mieszkańcach wsi Grzędy, o sposo-bach ochrony przyrody oraz o krajobrazie tego niesamowitego miejsca.

Rozgość się na Grzędach

32 33

Przedwiośnie i początek wiosny nad Biebrzą to najlepszy czas do obserwacji ptaków wodno-błotnych. Punkty widokowe, z których można podziwiać wiosenne rozlewiska i stada koczu-jących na wodzie ptaków są rozmieszczone na zachodnim brzegu doliny, wzdłuż drogi z Wizny przez Radziłów do Mścichów. Najwięcej zaob-serwujesz na wieżach w Wierciszewie, Burzynie, Brzostowie i właśnie Mścichach – tu znajduje się ścieżka Biały Grąd (3,2 km) prowadząca groblą

wśród bagien, które są żerowiskiem i terenem lęgowym wielu gatunków ptaków. W kwietniu i maju przybywają tu wielotysięczne stada ba-talionów, które często tokują (odbywają tańce godowe) na ścieżce. Rozstawione wzdłuż niej tablice informują o skrzydlatych mieszkańcach tych mokradeł, a na końcu grobli możesz wdra-pać się na wieżę widokową – jedną z najlepszych do obserwowania ptaków w dolinie Biebrzy.

Poznaj ptaki mokradeł

Zasady zwiedzaniaNa terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego wyznaczono 466,5 km szlaków. Do dyspozycji turystów są: szlaki kajakowe (rzeką Biebrzą, Sidrą, Jegrznią, Brzozówką, Wissą oraz kanałami: Augustowskim, Woźnawiejskim i Rudzkim) o łącznej długości 223,2 km, szlaki rowerowe, szlaki piesze, ścieżki edukacyjne oraz szlak konny. Na kilku z nich wybudowano wieże i pomosty widokowe oraz położono kładki, ułatwiające przejście po grząskim terenie. Przy stacji kolejowej Osowiec zlokalizowany jest Terenowy Ośrodek Edukacyjny wyposażony w wieże widokowe, pomosty ob-serwacyjne, kładki i tablice informacyjne.

Twierdza Osowiec – rosyjska twierdza z II połowy XIX wieku, usytuowana na jedynej przeprawie przez bagna biebrzańskie, w zwężeniu doliny Biebrzy. Znana jest z 6,5-miesięcznej obrony podczas I wojny światowej. Nigdy nie została zdobyta – stąd jej późniejsze obiegowe określe-nie „rosyjskie Verdun”. Twierdza to najcenniejszy, obok Kanału Augustowskiego, obiekt zabytkowy na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Muzeum Twierdzy Osowiec oraz trasy tury-styczne Fortu I znajdują się na terenie jednostki Wojska Polskiego. Na Forcie I (Centralnym) udo-stępnione są trasy turystyczne, których przejście zajmuje od 2 do 9 godzin. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem. Na trasie można obejrzeć: Muzeum Twierdzy Osowiec, podziemia, budowle fortyfikacyjne oraz wiele ciekawostek przyrodniczych. Muzeum Twierdzy Osowiec posiada zbiór militariów od czasów carskich do współczesnych. Eksponowane są one wewnątrz historycznych koszar oraz na pobliskim placu.

Twierdza Osowiec i MuzeumMuzeum Twierdzy Osowiec19-110 Osowiec-Twierdza, 31 16mob. +48 600 941 954N 53° 28’ 24” E 22° 39’ 27”

Zwiedzanie Twierdzy Osowiec i Muzeum: w każdy dzień tygodnia od godz. 10.00 do 15.00.

Ze względu na fakt, że obiekt znajduje się na terenie wojskowym każdy dorosły turysta zobo-wiązany jest do posiadania dowodu tożsamości.

Informacje praktyczneZwiedzanie tych obiektów może odbywać się w zorganizowanych grupach, wyłącznie po uprzednim umówieniu się z przewodnikiem z Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego (OTF) pod nr telefonu 600 941 954. W lipcu i sierpniu - dyżury przewodnickie.

Punkt Informacji Turystycznej****- Biebrzański Park Narodowy Osowiec - Twierdza 819- 110 Goniądz tel. 85 738 30 35, 738 06 20 w. 233 www.biebrza.org.plN 53° 28’ 25” E 22° 39’ 25”

Informacje o kwaterach agrotury-stycznych, noclegach, atrakcjach, obiektach gastronomicznych

34 35


„Biebrzańskie bagna”• Twierdza Osowiec – zwiedzamy dawną

carską twierdzę pobudowaną w przewę-żeniu bagiennej doliny Biebrzy, nigdy nie zdobytą. Oglądamy militaria w Muzeum Twierdzy, wędrujemy przez Fort Central-ny na spotkanie ze złowrogą „Czarną Damą”, przy okazji może uda się zobaczyć mieszkające w Twierdzy nietoperze (2 h).

• Zwiedzanie ekspozycji w siedzibie Bie-brzańskiego Parku Narodowego w Osow-cu-Twierdzy (0,5 h).

• Przejazd na ścieżkę edukacyjną „Kładka”, spacer do ruin Fortu II (Zarzecznego) (1 h).

• Przejazd „Carską Drogą” z wyjściem na ścieżkę Barwik, kładkę Długa Luka i wieżę widokową na Bagno Ławki (4 h).


„Bagno wciąga”Piątek• Przyjazd do siedziby Biebrzańskiego

Parku Narodowego w Osowcu-Twierdzy.• Twierdza Osowiec – zwiedzamy dawną

carską twierdzę pobudowaną w przewę-żeniu bagiennej doliny Biebrzy, nigdy nie zdobytą. Oglądamy militaria w Muzeum Twierdzy, wędrujemy przez Fort Central-ny na spotkanie ze złowrogą „Czarną

Damą”, przy okazji może uda się zobaczyć mieszkające w Twierdzy nietoperze (2 h).

• Przejazd na ścieżkę edukacyjną „Kładka”, spacer do ruin Fortu II (Zarzecznego) (1 h)

• Wędrówka ścieżką przyrodniczą „Wokół Fortu IV Twierdzy Osowiec” (1,5 h).

Sobota• Przejazd do Sztabina. Zwiedzanie neogo-

tyckiego kościoła p.w. Św. Jakuba Apostoła (w jego wieżach i ścianach do dziś tkwią wojenne pociski artyleryjskie) (0,5 h).

• Spływ tratwą z leniwym nurtem me-andrującej Biebrzy do miejscowości Jagłowo (ciekawa architektura domów ustawionych szczytami do rzeki) (6-7 h).

Niedziela• Przejazd „wysokim brzegiem” w Dolnym

Basenie Biebrzy.• Mścichy – ścieżka edukacyjna „Biały

Grąd” (1,5 h). Doskonałe miejsce wio-sennej obserwacji ptaków.

• Brzostowo – „kraina szczęśliwych krów”. To tutaj krowy porankami przepływają Biebrzę, aby się dostać na żyzne pa-stwiska, a wieczorami wracają tą samą drogą do swoich zagród (0,5 h).

• Burzyn – wspaniała panorama rozlewisk biebrzańskich z wysokiego brzegu rzeki (0,5 h).

• Sambory – Ruś – okazałe grodzisko wczesnośredniowieczne, prawdopodob-nie dawny gródek pomocniczy grodu w pobliskiej Wiźnie położony w strate-gicznym miejscu: z grodziska doskonale widać ujście Biebrzy do Narwi (0,5 h).

• Przejazd do Wizny. Warto zajrzeć do

Oferty wycieczekodbudowanego kościoła p.w. Św. Jana Chrzciciela w stylu tzw. gotyku mazo-wieckiego oraz na grodzisko położone za cmentarzem (1 h).


Wycieczka tygodniowa1 dzień• Przyjazd do Biebrzańskiego Parku Na-

rodowego.• Zwiedzanie Twierdzy Osowiec i ekspozycji

przyrodniczej w siedzibie Biebrzańskiego PN.• Spacer po ścieżce edukacyjnej „Kładka”

do Fortu II (Zarzecznego).

2 dzień• Przejazd „Carskim Traktem” z wyjściem

na ścieżki przyrodnicze „Wokół Fortu IV Twierdzy Osowiec”, „Barwik”, „Długa Luka”.

• Wizyta u „Króla Biebrzy” w Suchej Barci, jedynej zagrodzie w wiosce Budy.

3 dzień• Przejazd „wysokim brzegiem” w Dolnym

Basenie Biebrzy: Mścichy (ścieżka „Bia-ły Grąd”), Brzostowo, Burzyn, grodzisko w Samborach-Rusi.

• Warto w międzyczasie odwiedzić Wą-sosz i Szczuczyn z bardzo ciekawymi kościołami.

4 dzień• Całodniowy spływ tratwą ze Sztabina do

Dębowa. Spływ to doskonała okazja do podglądania biebrzańskiej przyrody „od środka”.

5 dzień• Wędrówka po szlakach Obwodu Ochron-

nego Grzędy w Biebrzańskim Parku Na-rodowym:

• Leśniczówka „Grzędy” - Ośrodek Reha-bilitacji Zwierząt – Kładka na Czerwone Bagno - „Kapliczka” – Nowy Świat (wy-dmy) – Wilcza Góra.

6 dzień• Zwiedzanie Górnego Basenu Biebrzy:• Lipsk – centrum pisankarstwa w woje-

wództwie podlaskim. Zwiedzamy Muzeum Lipskiej Pisanki i Tradycji.

• Kamienna Stara – najstarszy w regionie zachowany drewniany kościół p.w. Św. Anny z XVII w.

• Spływ kajakowy z Kamiennej Nowej do Sztabina (15,5 km – ok. 4 h).

7 dzień• Przejażdżka malowniczą trasą wzdłuż

wijącej się Biebrzy z Dębowa do Dolisto-wa (barokowy kościół św. Wawrzyńca).

• Wizyta w Suchowoli – najstarszym geo-metrycznym środku Europy wytyczonym przez nadwornego kartografa króla Sta-nisława Augusta Poniatowskiego. Miejsce związane także z bł. ks. Jerzym Popie-łuszko, który urodził się w oddalonej o 3 km wsi Okopy.


36 37

Pojezierze

Jedną z największych atrakcji w Polsce jest Kanał Augu-

stowski. Ten unikatowy w skali europejskiej

i zarazem najcenniej-szy zabytek północno – wschodniej Polski stanowi przykład do-skonałego połącze-nia natury z techniką.

Wiąże on niejako uro-kliwe krajobrazy Puszczy

Augustowskiej i znakomicie spełnia funkcje rekreacyjno – turystyczne. Kanał Augustowski ma łącz-ną długość 103 km, a jego

80 kilometrowy odcinek znajduje się w Polsce. Na kanale zbudowano 18 śluz. Te zlokalizowane w naszym kraju zachowały swoją orygi-nalną XIX-wieczną konstruk-cję. Wszystkie obsługiwane są ręcznie. Wzorem swoich poprzedników sprzed 150 lat operatorzy śluz podnoszą zastawki ręcznymi lewarami, otwierając luki we wrotach i umożliwiając wyrównanie się poziomów wody między komorami, a następnie otwie-rają ciężkie drewniane wrota, pchając ich długie dyszle.

Suwalsko - Augustowskie

Kanał Augustowskiwodny cud natury i techniki

Kanał AugustowskiN 53° 50’ 53” E 22° 59’ 7”

Informacje praktyczneNajszybciej Kanał Augustowski zwiedzić można samochodem. Drogi asfaltowe i żwirowe prowadzą nieopodal jego brzegów. Łatwo dotrzeć do zabytkowych i najładniejszych zarazem śluz: Przewięź, Paniewo, Perkuć, Sosnówek, Tartak i Kudrynki. Na piechurów i rowerzystów czeka znakowany szlak zielony, który nad samym brzegiem Kanału biegnie z Augustowa do Mikaszówki (39,4 km). Oczywiście, największą atrakcją jest przepłynięcie tej wodnej arterii kajakiem, kanoe, łodzią rybacką czy też motorówką. Wodowanie przez śluzy dostarcza wiele emocji. Warto też zwiedzić część Kanału i jeziora augustowskie statkiem pasażerskiej Żeglugi Augustowskiej.

Na Podlaskim Szlaku Bocianim niekoniecznie trzeba poruszać się rowerem. Ciekawą propo-zycją jest spływ kajakowy Kanałem Augustow-skim. Przecinający wiele malowniczych jezior Kanał Augustowski stanowi wraz z Czarną Hańczą jeden z najpiękniejszych szlaków ka-jakowych w Polsce. Organizowane są spływy kajakowe 1- i 6-dniowe, krajowe i międzyna-rodowe.

Kajakiem przez trzy kraje to 6 – dniowy spływ obejmujący 3 szlaki kajakowe – Czarną Hańczę, Kanał Augustowski oraz Niemen. Przebiega przez malownicze tereny Polski, Białorusi i Li-twy. Na odcinku 70 – km jest do pokonania 5 śluz w tym 4 – komorowa śluza na Białorusi z różnicą poziomów aż 9,8 m. Spływy 1 – dnio-we wzdłuż Kanału odbywają się na różnych odcinkach do wyboru.

Kajakiem przez trzy kraje

307,0 km MikaszówkaWarto tu zobaczyć:• Drewniany Kościół pw. Św. Marii Magdaleny

z 1907r. urządzony w tradycyjnym pusz-czańskim stylu – liczne rogi jeleni i łosi,

• Śluza Kanału Augustowskiego z 1828r.

Kanał Augustowski Szlak PapieskiKanał Augustowski Szlak Papieski został wyznaczony na pamiątkę wizyty Świętego Jana Pawła II na Zie-mi Augustowskiej 9 czerwca 1999 r. Trasa wiedzie przez śluzy Przewięź i Swoboda do śluzy Gorczyca. Podczas rejsu pasażerowie uczestniczą w śluzowaniu na pokładzie statku, a także zwiedzają Sanktuarium Maryjne w Studzienicznej. Większość rejsów rozpo-czyna się w Porcie Żeglugi Augustowskiej.

został uhonorowany Złotym Certyfikatem

Polskiej Organizacji Turystycznej.

W 2009 roku Kanał Augustowski – Szlak Papieski

Centrum Informacji Turystycznej w Augustowie ****Rynek Zygmunta Augusta 44 16-300 Augustówtel. 87 643 28 83N 53° 50’ 38” E 22° 58’ 46”www.augustow.eu

Informacje praktyczne• Biuro otwarte jest od poniedziałku do piątku

w godzinach 8.00 – 16.00.• W miesiącach maj, czerwiec i wrzesień „IT”

czynne jest od poniedziałku do piątku w godzi-nach 8.00 -17.00, a w soboty, niedziele i święta 8.00 – 15.00.

• W miesiącach największego nasilenia ruchu turystycznego, czyli w lipcu i sierpniu, godziny pracy punktu zostały wydłużone. W tym czasie Informacja Turystyczna otwarta jest od ponie-działku do piątku w godzinach 8.00 – 18.00, a w soboty, niedziele i święta 10.00 – 18.00.

38 39

Wigierski Park Narodowy

Utworzony w 1989 r., park ten zajmuje po-wierzchnię przeszło 15 085 ha i obejmuje ze-spół 42 jezior, w tym jezioro Wigry położone w centralnej części parku, oraz kompleks lasów północnej części Puszczy Augustowskiej. Teren parku jest bardzo zróżnicowany – na północy pagórkowaty i typowo polodowcowy (z licznymi morenami, ozami, rynnami rzek i strumieni, wieloma zbiornikami wodnymi), a na południu – bardziej płaski, z piaszczystymi glebami sandru augustowskiego, porośnięty rozległymi borami z magicznie wyglądającymi niewielkimi śródle-śnymi oczkami wodnymi. Jest ich w parku 20 i nie ma w Polsce drugiego takiego miejsca, gdzie byłoby ich tak wiele!W porównaniu z innymi parkami narodowymi, WPN wyróżnia się ogromną różnorodnością ekosystemów wodnych. Zajmują one łącz-nie obszar 2 732 ha, czyli 18% powierzchni parku. Jeziora o różnej wielkości, głębokości, żyzności, kształcie oraz właściwościach wód są zasiedlane przez rozmaite organizmy roślinne i zwierzęce. Akweny te różnią się między sobą również przejrzystością wody. Podczas gdy jedne są błękitne i klarowne, tak że możesz podziwiać znajdujące się w nich podwodne łąki, inne wydają się mniej lub bardziej mętne, a jeszcze inne – brunatne. Jeziorom, jeziorkom i sucharom możesz przyjrzeć się bliżej, wędrując ścieżkami przyrodniczymi. Ścieżka „Suchary” (2,5 km) ma swój począ-tek w odległości 400 m od siedziby Parku w Krzywem i prowadzi wokół śródleśnych jezior (sucharów), przez lasy i torfowiska z charakte-rystycznymi dla nich roślinami i zwierzętami.

Na trasie zobaczysz żeremia i zgryzy bobrowe, a przy odrobinie szczęścia – również same bo-bry. Przez tereny podmokłe biegną kładki, a do dyspozycji masz również zadaszone miejsce odpoczynku (jest tu łącznie 7 przystanków) oraz platformę widokową.Ścieżka „Jeziora” (5 km) znajduje się koło wsi Gawrych Ruda, nad Zatoką Słupiańską jeziora Wigry. Na trasie zobaczysz 3 jeziora: Wigry, Suchar Wielki oraz Długie i poznasz etapy powstawania pierwszego z nich. Dowiesz się też wielu ciekawych rzeczy o lesie, który otacza te jeziora, o jego roślinności i żyjących w nim zwierzętach, poznasz też historię tych terenów oraz ich geomorfologię. Na trasie znaj-duje się 11 przystanków. Trzeci z nich to na przykład drewniany pomost prowadzący w głąb torfowiska, a czwarty – drewniana platforma widokowa. Pomiędzy przystankami ustawione są małe tabliczki z opisami drzew i krzewów, występującymi w lasach i na torfowisku.Wiele drobnych oczek wodnych zobaczysz, spacerując ścieżką „Płazy” (4,2 km). Przebiega ona wśród pól, łąk i zabagnień położonych w centralnej części półwyspu Rosochaty Róg. Wspomniane oczka znajdują się w środkowej części trasy i zostały odtworzone specjalnie dla płazów. Na ścieżce ustawiono 6 tablic in-formacyjnych, poświęconych poszczególnym gatunkom tych zwierząt występującym w parku, oraz kładkę i pomost. Ścieżkę tę, podobnie jak pozostałe, możesz zwiedzać przez cały rok.Najciekawsza jest wiosną, bo właśnie wtedy możesz obserwować zachowania godowe płazów.

40 41

Leśne wędrówki po parkuLasy Wigierskiego Parku Narodowego stano-wią północny fragment Puszczy Augustowskiej. Porastają prawie 63% powierzchni Parku, czyli blisko 9 500 ha, a ich różnorodność jest typowa dla obszaru północno-wschodniej Polski. Znaj-dziesz tu więc suche bory, żyzne grądy oraz silnie nawodnione łęgi. Aby dobrze je poznać i docenić ich walory, musisz nauczyć się patrzeć na lasy, a do tego zrozumieć zachodzące w nich procesy. Umożliwią Ci to ścieżki edukacyjne wytyczone w WPN. Wędrując nimi, zdobędziesz wiedzę na temat roli, zagrożeń oraz metod ochrony lasów.Pierwsza z nich – ścieżka „Las” (1,5 km) roz-poczyna się przy siedzibie parku w Krzywem i początkowo prowadzi po drewnianych kładkach przez podmokły, liściasty las, potem zaś wiedzie przez zróżnicowane zespoły leśne i wokół śród-leśnego jeziorka Suchar I. Na trasie znajduje się 12 przystanków, a tablice informacyjne opisują kilka typowych dla parku siedlisk leśnych (np. grąd, łęg, bór mieszany i bagienny), stanowisko archeologiczne z epoki kamienia, gady wystę-

pujące w parku, owady gniazdujące w glinie oraz bartnictwo.Ścieżka „Puszcza” (3,8 km) ma swój początek w pobliżu mostu na rzece Czarna Hańcza, we wsi Wysoki Most. Idąc nią, odkryjesz kilka tajemnic z historii Puszczy Augustowskiej oraz jej przyrodni-czego bogactwa, zapoznasz się też z interesującą rzeźbą tutejszych terenów. Tablice informacyjne na trasie opowiedzą Ci m.in. o starych traktach, Czarnej Hańczy, smolarni kamedulskiej, Żurawi-nowym Bagnie czy starodrzewie.Kolejna ścieżka „Eksploatacja dóbr puszczań-skich” znajduje się częściowo na trasie Wigierskiej Kolejki Wąskotorowej, a także w Gawrych Rudzie oraz w Leszczewku. Ścieżka informuje o dawnych sposobach wykorzystywania zasobów puszczy. Podczas wędrówki przeczytasz o bartnictwie, bindudze (miejscu nad rzeką, kanałem lub je-ziorem, służącym do przygotowania drewna do spławu), o gospodarce leśnej, hutnictwie, ostępie wapienniku i kolejce leśnej.

w konkursie „Najlepszy produkt turystyczny

– Certyfikat POT 2010”

Sieć ścieżek edukacyjnych WPN otrzymało

wyróżnienie Prezesa PROT

Zasady zwiedzania parkuPobyt i uprawianie turystyki lądowej dozwolone są przez cały rok wyłącznie na oznakowanych w terenie drogach leśnych, szlakach turystycznych, ścieżkach edukacyjnych i trasach narciarskich oraz w obiektach turystycznych i edukacyjnych parku.Turystykę wodną można uprawiać w okresie od 1 maja do 31 października na jeziorach Wigry, Pierty, Postaw, Leszczewek, Omułówek, Mulaczysko, Czarne koło Bryzgla, Czarne koło Gawrych Rudy oraz na rzece Czarna Hańcza w granicach parku pomiędzy miejscowościami Czerwony Folwark i Studziany Las.

Atrakcje turystyczne: Wędkowanie - dozwolone jest na jeziorach: Wi-gry, Pierty, Leszczewek, Omułówek, Czarne k. Bryzgla, Czarne k. Gawrych Rudy, Mulaczysko, Postaw oraz rzece Czarnej Hańczy, w granicach Parku, na odcinku Czerwony Folwark-Studziany Las, na podstawie wykupionej licencji.

Nurkowanie - Nurkowanie w wodach parku z użyciem aparatów tlenowych może odbywać się po uzyskaniu zgody dyrektora parku oraz uiszczeniu opłaty za nurkowanie.

Żeglarstwo - Żeglarstwo można uprawiać w okresie od 1 maja do 31 października na je-

ziorach Wigry, Pierty, a także: Postaw, Leszczewek, Omułówek, Mulaczysko, Czarne koło Bryzgla, Czarne koło Gawrych Rudy. Przebywanie na wodach dozwolone jest od wschodu do zachodu słońca, za wyjątkiem załóg jachtów kabinowych cumujących na noc w miejscach dozwolonych.

Wigierska Kolejka Wąskotorowa jest kolejką turystyczną o długości 10 km. Jej szlak wiedzie z Płociczna przez południową część Wigier-skiego Parku Narodowego. Latem turyści jadą w odkrytych wagonikach, poza sezonem letnim w krytych i ogrzewanych. Kontakt: tel. 87 563 92 63, mob. 603 165 390, www.augustowska.pl

42 43

Wystawa została przygotowana w bazie rybac-kiej WPN w Czerwonym Folwarku. Tutaj, w latach 30-tych ubiegłego wieku, utworzono gospodar-stwo rybackie, a dziś część należących do niego budynków wykorzystywana jest przy realizacji programu czynnej ochrony ichtiofauny. Wysta-wa adresowana jest do osób, którym bliskie są walory przyrodnicze, historyczne i kulturowe okolic jeziora Wigry, zaś w szczególności do osób zainteresowanych wędkarstwem i rybactwem. Poza licznymi posterami zobaczysz tu wiele cie-

kawych eksponatów m.in. dłubankę, łódź, kuter, kruszarkę do lodu, model aparatu inkubacyjnego ikry oraz rozmaity sprzęt rybacki stosowany do połowu ryb i raków. Możesz tu też obejrzeć filmy o tematyce rybackiej oraz wypreparowane okazy niektórych gatunków ryb. Zwiedzający mogą skorzystać z audio – przewodników w języku polskim, angielskim i niemieckim. Na wystawie można odczytać też aktualne pa-rametry pogodowe ze stacji meteorologicznej stojącej tuż obok budynku.

339,8 km Wystawa Historia Historia i tradycje rybołówstwa nad Wigrami

Baza rybacka WPN16-413 Czerwony Folwarktel. 87 563 25 62N 54° 4’ 4” E 23° 6’ 26”

Informacje praktyczne: Wystawa czynna jest codziennie w okresie letnim w godz. 8:00-17:00.Więcej informacji w CIT WPN: tel. 87 563 25 62, fax. 87 563 25 41, e-mail: [email protected]

341,5 km WigryWarto tu zobaczyć:• Pokamedulski zespół klasztorny z Kościo-

łem pw. Niepokalanego Poczęcia Najświęt-szej Marii Panny z lat 1704–1745 (znisz-czony w 1915 r. i odbudowany w latach 1944–1955), usytuowany na częściowo sztucznie usypanym półwyspie wigierskim,

• Statek papieski „Tryton”

Klasztor Pokamedulski w Wigrach Wigry 11, Suwałkitel. 87 566 24 99www.wigry.proN 54° 04’ 09” E 23° 05’ 15”

ZwiedzanieKlasztor wigierski można zwiedzać w godzinach od 10.00 – 17.30. Wstęp na teren obiektu w celach turystycznych jest za nabyciem karty wstępu w Domu Furtiana. Karta wstępu upoważnia do zwie-dzania: Apartamentów Papieskich, Kaplicy Papieskiej, Krypt w Kościele, Wieży Zegarowej, Wystaw organizowanych na terenie Klasztoru.Zwiedzanie obiektu z przewodnikiem: Przewodnika należy umówić telefonicznie pod nr tel. 87 566 24 99 na minimum 1 dzień przed planowanym rozpoczęciem zwiedzania obiektu.Noclegi: Pokamedulski Klasztor w Wigrach dysponuje 120 miejscami noclegowymi. Można zamiesz-kać w Domu Królewskim, Domu Kanclerskim, Refektarzu, oraz pod Wieżą Zegarową lub w Eremie (domku, w którym niegdyś mieszkali ojcowie kameduli).

44 45

344,2 km Stary Folwark

Informacje praktyczneW okresie maj-czerwiec oraz wrzesień-październik:Na łodzi na zamówienie grup szkolnych prowadzone są lekcje m.in.: „Badamy wodę w jeziorze Wigry”, „Ryby – mieszkańcy Wigier”, „Wylęgarnia ryb”, „Roślinność wodna”, „Mięczaki wigierskich wód”, „Bóbr i jego środowisko”, „Strefy życia w jeziorze”. Z usługi tej można korzystać według określonych zasad:• Lekcje są prowadzone od poniedziałku do piątku dla grup liczących do 16 osób, rozpoczynają

się o godzinie 9.00 i o godzinie 12.00; • Grupy należy zgłaszać na 14 dni przed zajęciami przez formularz dostępny na stronie inter-

netowej lub telefonicznie. W sezonie letnim: lipiec-sierpień oraz soboty i niedziele poza sezonem letnim:• Rejsy rozpoczynają się codziennie w godzinach: 10.00, 11.00, 13.00, 14.00; (czas rejsu 45 minut);• Minimalna liczba pasażerów: 4 osoby; • Dzieci, które nie ukończyły 12 lat, mogą uczestniczyć w zajęciach na wodzie wyłącznie pod

opieką dorosłych; Rezerwację i sprzedaż kart uprawniających do rejsu prowadzi Muzeum Wigier w Starym Folwarku. (informacja telefoniczna 87 563 01 52).

Prócz tradycyjnych ścieżek przyrodniczych wy-tyczonych na lądzie, Wigierski Park Narodowy oferuje zwiedzającym edukację na wodzie, czyli obserwację podwodnego świata Wigier. Jako jedyny park w Polsce WPN ma do dyspozycji specjalną niezatapialną łódź, umożliwiającą zaglądanie pod powierzchnię wigierskich wód.

Prawie 7-metrowa Leptodora II, której dno jest wyposażone w 3 okna z pancernymi szybami oraz 8 reflektorów, odbywa rejsy wzdłuż wod-nych ścieżek edukacyjnych. Jednostka na pokład zabiera jednorazowo 9 osób. Łódź kursuje od 1 maja do 31 października, odpływa z pomostu przy Muzeum Wigier w Starym Folwarku.

rejsy łodzią z przeszklonym dnemObserwuj podwodny wigierski świat

Muzeum Wigier w Starym FolwarkuTo miejsce otwarte dla wszystkich i przez cały rok. Pełni funkcje wystawiennicze, edukacyjne oraz związane z obsługą ruchu turystycznego w regionie. Możesz tu poznać tajemnice Wigier – od głębin i zamieszkujących je organizmów, po malownicze, krajobrazy wokół jeziora. Od-czytując muzealne plansze, oglądając prezen-tacje multimedialne i filmy, słuchając nagrań czy używając monitorów dotykowych, poznasz historię, przyrodę oraz dziedzictwo kulturowe tych terenów, a także przeszłość i dokonania pierwszej polskiej Stacji Hydrobiologicznej istniejącej niegdyś na Wigrach. Prócz wystaw

stałych organizowane są tu wystawy czasowe. W muzeum znajduje się sala laboratoryjna, przeznaczona do zajęć edukacyjnych oraz sala projekcyjna, w której pokazywane są filmy, pre-zentacje multimedialne i przeźrocza i która jest wykorzystywana podczas warsztatów oraz seminariów. Wśród tematów lekcji muzealnych organizowanych dla uczniów szkół znalazły się m.in.: Epoka lodowcowa i kształtowanie krajo-brazu, Zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie, Ginące zwierzęta Europy czy Podstawowe za-gadnienia i zjawiska meteorologiczne.

Punkt Informacji Turystycznej**Muzeum Wigier w Starym Folwarku Stary Folwark 50, 16-402 Stary Folwarktel. 87 563 01 52www.wigry.win.plN 54° 04’ 27” E 23° 04’ 32”

ZwiedzanieMuzeum Wigier jest otwarte dla zwiedzających w następujących godzinach: od poniedziałku do niedzieli 10.00 – 15.00, okres wakacyjny (lipiec - sierpień) 10.00 – 17.00. Ostatnie wejście na ekspozycję 30 minut przed zamknięciem muzeum.

46 47

350,4 km Krzywe siedziba Wigierskiego Parku Narodowego

Wystawa mieści się w siedzibie dyrekcji parku we wsi Krzywe. Poza posterami prezentują-cymi rozmaitość środowisk, zgromadzono tu liczne eksponaty zwierząt - ssaków, ptaków, ryb, gadów, płazów i owadów. Zainteresowani geomorfologią mogą zapoznać się z modelem lodowca oraz formami rzeźby terenu, a mi-łośnicy historii na pewno zwrócą uwagę na krzemienne narzędzia, opis kultury łowców reniferów czy model jaćwieskiego grodziska.

Zwiedzając muzeum, możesz wziąć udział w ciekawych grach edukacyjnych oraz sko-rzystać z kiosków multimedialnych. Integralną częścią ekspozycji jest diorama w holu budyn-ku, prezentująca środowisko życia herbowego ssaka parku – bobra oraz przekrój przez budo-wane przez niego żeremia. Zwiedzanie wystawy można urozmaicić pokazem slajdów, filmów bądź prezentacją multimedialną.

Wystawa przyrodnicza Nad Wigrami

Ta niezwykła ekspozycja znajduje się w po-bliżu siedziby dyrekcji parku, przy leśniczówce w Krzywem, w budynku gospodarczym pocho-dzącym z lat 20-tych ubiegłego wieku. Zgroma-dzono tu ponad 800 eksponatów! Znajdziesz

wśród nich stare przedmioty i urządzenia, jakie przed laty wykorzystywano w gospodarstwach rolnych nadwigierskich wsi. Oglądając je, po-znasz historię i życie mieszkańców tego regionu.

Wystawa etnograficzna Ocalić od zapomnienia

Bogactwo natury Wigierskiego Parku Naro-dowego zdumiewa każdego, kto zawita w te strony. Przepiękne jeziora i lasy, bogata fauna i flora… Warto jednak odwiedzić też pobliskie wsie. Tutaj mieszkańcy nadwigierskich wsi mają do zaprezentowania wiele z kultywowanych przez siebie tradycji. Właśnie w nadwigierskich wsiach masz szansę poznać kolejną ścieżkę edukacyjną oraz wziąć udział w warsztatach tradycyjnego rzemiosła (ceramiki i tkactwa).

Pozostając pod opieką doświadczonych instruk-torów, w gospodarstwach agroturystycznych parku nauczysz się tradycyjnego przetwórstwa mleka, gotowania kartaczy czy pieczenia chleba. W siedzibie parku organizowane są warsztaty pod hasłem „Ginące zawody” w ramach których możesz poznać tajniki ceramiki, w tym techniki zdobienia i sposobów wypalania przedmiotów z gliny oraz tajemnice plecionkarstwa, czyli robienia plecionek z kolorowych sznurków.

Sielskie klimaty

Centrum Informacji Turystycznej **** - Wigierski Park Narodowy Krzywe 82, 16-402 Suwałki tel. 87 563 25 40, 87 563 25 77 mob. 510 992 672 www.wigry.win.plN 54° 5’ 4” E 23° 0’ 35”

Informacje praktyczneGodziny otwarcia Centrum Informacji Turystycznej, wystaw: przy-rodniczej i etnograficznej w Krzywem: pon.-pt. 7.00 - 15.00 Sobota, niedziela i święta – nieczynne.

Suwalska Organizacja TurystycznaKs. K. Hamerszmita 1616-402 Suwałkitel. 87 566 20 79 www.sot.suwalszczyzna.euN 54° 6’ 1’’ E 22° 55’ 35’’

Wiele interesujących propozycji pobytów w kwa-terach i ośrodkach oraz aktywnego wypoczynku na lato i zimę (m.in. rajdy rowerowe, spływy kaja-kowe Czarną Hańczą i Rospudą, rajdy narciarskie) znajduje się w katalogu ofert wypoczynku na Suwalszczyźnie przygotowanych przez członków Suwalskiej Organizacji Turystycznej.

Ośrodek ManiówkaOśrodek Maniówka proponuje programy edu-kacyjne dla zielonych szkół, kolonii i zimowisk, aby uczestnicy mogli poznać uroki pięknej Suwalszczyzny w oparciu o Suwalski Park Krajobrazowy oraz Wigierski Park Narodowy.Z myślą o małych turystach organizowany jest spacer krajoznawczy - quest pt. „W po-szukiwaniu kronikarza” polegający na przejściu wyznaczonej trasy posługując się mapą oraz rozwiązywaniu zagadek. Ponadto prowadzo-ne są warsztaty o różnej tematyce: kręcenia „wywijańców”, gałganowe – białoruska baba, ceramiczne, papieru czerpanego, origami, zdob-nictwa drewnianego, zdobnictwa i decoupa-ge, kulinarne. Na terenie Ośrodka znajduje się ogrodzony kort tenisowy, na którym można organizować gry zespołowe, oraz stół ping-pongowy i bilard.

Kolejna atrakcja to „Wioska wesołych wędrow-ców” i „ Interaktywna wioska młodego rybaka”, gdzie będzie można zapoznać się z życiem na wsi i spróbować złowić rybkę. Punkt widokowy w kształcie wiatraka-młyna zachwyci niesamo-witymi krajobrazami, a w jego wnętrzu będzie można zobaczyć w jaki sposób powstaje mąka. Ponadto, można oglądać największy tradycyj-ny termometr, zgłoszony do Księgi Rekordów Guinnessa. Ośrodek „Maniówka” prowadzony jest przez Suwalską Izbę Rolniczo-Turystyczną, tel. 87 566 58 72, www.suwalki-turystyka.info.pl

Ośrodek „Maniówka”Nowa Wieś 9, 16-402 Suwałkitel. 87 565 63 55, mob. 608 481 905 www.maniowka.plN 54° 7’ 22” E 23° 2’ 47”

48 49

378,2 km Szelment koło JeleniewaKilka kilometrów od Starego Folwarku w Szel-mencie koło Jeleniewa znajduje się Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji Szelment oferujący cały rok noclegi, pole do gry w mini golfa, wy-pożyczalnię rowerów, możliwość gry w paintball na specjalnym przygotowanym polu bitewnym. Planowana jest również budowa plaży oraz wycią-gu nart wodnych na pobliskim jeziorze. W okre-sie zimowym staje się największym ośrodkiem uprawiania sportów zimowych dzięki trasom zjazdowym oraz wyciągom narciarskim.

Organizowane są tu szkolenia narciarskie i snow-boardowe dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Zajęcia prowadzone są zarówno indywidualnie jak i w grupach. WOSIR przygotował również specjalną ofertę dla całej rodziny: połączenie nauki z zabawą. Ponadto w sezonie zimowym działa Narciarskie Przedszkole: bezpieczny teren, maleńki wyciąg kolorowe zabawki, urządzenia i doświadczona kadra instruktorska czekają na Małych Narciarzy. WOSIR organizuje również Ferie zimowe na nartach i snowboardzie.

Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji SzelmentSzelment 2, 16-404 Jeleniewo Rezerwacje, informacje o noclegach, wypożyczal-nia rowerów, minigolf, paintball: 87 568 30 07www.wosir.home.plN 54° 12’ 30” E 22° 58’ 10”

Suwalski Park Krajobrazowy

Powstanie parku w 1976 r. jako pierwszego parku krajobrazowego w Polsce nie może być przypadkowe.Trudno byłoby bowiem znaleźć w naszym kraju piękniejszy zakątek o tak unikatowym krajobrazie. Ma 6 284 ha powierzchni, a jego wyjątkowość polega na skoncentrowaniu na niewielkim ob-szarze niepowtarzalnych form rzeźby terenu, ukształtowanych przez lądolód skandynawski. To właśnie tu zobaczysz najpiękniejsze moreny,

kemy, ozy i głazowiska oraz dowiesz się, jak po-wstała wisząca dolina.Suwalski Park Krajobrazowy to kraina wzgórz, dolin i jezior. Z wielu jego miejsc możesz dostrzec charakterystyczne wzniesienie – Górę Cisową zwaną Suwalską Fudżijamą.To właśnie w SPK znajduje się najgłębsze w Pol-sce i Europie niżowej jezioro Hańcza (108,5 m) oraz najpiękniejszy pod względem krajobrazowym kompleks jezior kleszczowieckich i szurpilskich.

Wyrzeźbiony przez lądolód

Warto wiedziećPrócz unikalnego krajobrazu znajdziesz tu również bogaty świat roślin i zwierząt. Ponad 700 gat. roślin naczyniowych obecnych w parku tworzy niesamowitą mozaikę. Faunę reprezentują rozmaite gatunki ptaków (wodno-błotne oraz drapieżne), np. trzcinniczek, błotniak stawowy czy myszołów, a wśród ssaków wymienić należy m.in. wydry i bobry europejskie. Populacja tych ostatnich jest tu stosunkowo liczna i z tego też powodu niektóre osobniki bywają przesiedlane do innych regionów Polski. Podmokłe tereny są też rajem dla 12 gat. płazów, poza tym mięczaków i bezkręgowców, ceniących sobie czystość wód.Zarówno szlaki turystyczne, jak i ścieżki edukacyjne w SPK są oznakowane. Zapoznanie się z in-strukcją poruszania się po szlakach uczyni zwiedzanie znacznie łatwiejszym.By zdobyć informacje na temat oferty turystycznej i edukacyjnej parku oraz kalendarza organizo-wanych tu imprez, możesz wejść na stronę internetową parku, odwiedzić punkt informacyjny lub skorzystać z całorocznego multimedialnego kiosku – oba funkcjonują przy siedzibie parku w Turtulu.

50 51

Co się robi w Turtulu?.Turtul to przysiółek wsi Malesowizna, w którym mieści się siedziba SPK. Jest on położony w ryn-nowej dolinie największej rzeki parku, Czarnej Hańczy, na jednym z pagórków ozu turtulskiego. Wzniesienie obmywają wody Stawu Turtulskiego, spiętrzonego na potrzeby pracującego tu kie-dyś młyna wodnego. Krawędź rynnowej doliny rzecznej jest świetnym punktem widokowym, z którego rozciąga się widok na przełomowy odcinek Czarnej Hańczy oraz na źródliska i za-głębienie Szeszupy – drugiej co do wielkości rzeki w parku. Tutaj swój początek mają również dwie ścieżki przyrodnicze.Dolina Czarnej Hańczy (3,5 km) to ścieżka bie-gnąca krawędzią doliny rzeki do najgłębszego jeziora w Polsce – Hańczy. Wędrując tym szla-kiem, możesz zapoznać się z najciekawszym geomorfologicznie fragmentem Suwalskiego Parku Krajobrazowego, zaobserwować wiele

form rzeźby terenu: pagórki ozu turtulskiego, rynnę lodowcową, głazowisko (w Bachanowie), dolinę rzeczną z tarasami, zagłębienie wytopi-skowe, dolinę zawieszoną czy morenę denną.Druga ścieżka nosi nazwę „U źródeł Szeszupy” (6 km). Jest to opowieść o rzece polsko-litewsko-rosyjskiego pogranicza, o mijanych po drodze łąkach i mokradłach oraz o losach ludzi, którym przyszło żyć u jej źródeł: Polaków, ewangelików przybyłych w XVIII w. z Prus oraz Rosjan – sta-roobrzędowców. Założyli oni wsie Łopuchowo i Wodziłki (gdzie wybudowali drewnianą cerkiew – molennę). Na przystankach informacyjnych przeczytasz o źródliskach Szeszupy, cmentarzu ewangelickim w Szeszupce, półnaturalnych łą-kach: ciepłolubnej na ozie oraz zmiennowilgotnej, o kawałku Rosji w tych stronach oraz o cmenta-rzu ewangelickim w Łopuchowie, gdzie ścieżka ma swój koniec.

Punkt Informacji Turystycznej *** Suwalski Park Krajobrazowy Malesowizna-Turtul 24, 16-404 Jeleniewotel. 87 569 18 01 www.spk.org.plN 54°13’18” E 22° 48’ 37”

Zwiedzanie Suwalskiego Parku Krajobrazowego umożliwiają liczne szlaki piesze oraz ścieżki poznawcze. W terenie wytyczono również kilka tras rowerowych. Ze względu na znaczne deniwelacje terenu, najlepszym sposobem na poznawanie Suwalskiego Parku Krajobrazowego są wędrówki piesze. Ścieżki poznawcze umożliwiają dotarcie do najbardziej atrakcyjnych miejsc w Parku. Przemierzając Park „na rowerze” trzeba liczyć się z piaszczystymi i kamienistymi drogami oraz z trudnymi do pokonania podjazdami, czy stromymi zjazdami. Wytrawnemu rowerzyście objechanie dookoła Parku, zajmie od trzech do czterech godzin. Wymagający teren jest w szczególności doceniany przez miłośników turystyki kwalifikowanej.

Wystawy:W siedzibie Suwalskiego Parku Krajobrazowego w Turtulu znajdują się liczne wystawy: • stała wystawa etnograficzna - Izba regionalna, która przedstawia dawne przedmioty codzien-

nego użytku; • czasowa wystawa skamieniałości plejstoceńskich osadów polodowcowych pn. „Porzucone skarby”;• ekspozycja udostępniona przez Uniwersyteckie Muzeum Przyrodnicze im. Profesora Andrzeja

Myrchy przy Instytucie Biologii Uniwersytetu w Białymstoku; • czasowa wystawa prac plastycznych dzieci ilustrujących „Rok z życia wybranych gatunków

zwierząt z terenu SPK”; • czasowa wystawa „Przywróćmy pamięć starym fotografiom”; • wystawa fotografii.

w sezonie letnim (lipiec – sierpień) od poniedziałku do piątku 8.00 – 19.00, sobota 10.00 – 17.00; poza sezonem (wrzesień-czerwiec) od poniedziałku – piątku 8.00 – 15.00.

Punkt Informacji Turystycznej w Turtulu jest czynny: w sezonie letnim (lipiec – sierpień) od poniedziałku do piątku 8.00 – 19.00, sobota 10.00 – 17.00; poza sezonem (wrzesień-czerwiec) od poniedziałku – piątku 8.00 – 15.00.

52 53

412,5 km Stańczyki

Północne krańce Mazur należą do najrzadziej odwiedzanych zakątków kraju. Właśnie tu, wśród uroczych pagórków i łąk, za wsią Stańczyki, znaj-dują się potężne wiadukty nieczynnej linii kolejowej Gołdap - Żytkiejmy (31 km). Mosty w Stańczykach są najwyższymi na linii i jednymi z najwyższych w Polsce. Długość – 200 m i wysokość 36 m.

Most północny zbudowany był w latach 1912-1914, a południowy 1923-1926. Konstrukcja żelbetowa, pięcioprzęsłowa o równych 15-metrowych łukach. Architektura charakteryzuje się doskonałymi pro-porcjami, a filary ozdobione są elementami wzoro-wanymi na rzymskich akweduktach w Pont du Gard. Stąd nazwa – „Akwedukty Puszczy Rominckiej”.

Zabytkowe mosty w StańczykachAkwedukt Puszczy Romnickiej

Wiadukty były ulubionym miejscem amatorów skoków na linie. Niestety w ostatnim okresie zo-stały oficjalnie zabronione ze względu na zły stan techniczny mostów.

Nad brzegiem rzeki, pod mostami wybudowano wiatę, miejsce do biwakowania i na ognisko. Wspa-niałe miejsce widokowe i do spacerów.

Skoki na linach oraz bungy jumping

N 54° 17’ 48” E 22° 39’ 14”


„Szlakiem Kanału Augustowskiego”• Przyjazd do Augustowa – letniej stolicy Polski.

Spacer po mieście (Rynek Z. Augusta, Bulwary nad rzeką Netta, molo. Zabawa na wyciągu nart wodnych na Jez. Necko) (2,5 h).

• Rejs statkiem Żeglugi Augustowskiej frag-mentem Szlaku Papieskiego ze śluzowaniem w Przewięzi (1,5 h).

• Studzieniczna – spacer do Sanktuarium Ma-ryjnego. Wizyta w Centrum Edukacji Leśnej Nadleśnictwa Augustów. Wędrówka ścieżką przyrodniczą „Do Pomnika Leśnika” (1,5 h).

• Przejazd wzdłuż Kanału Augustowskiego do dwukomorowej śluzy Paniewo i dalej do Mika-szówki z ciekawym drewnianym kościołem (2 h).


„W baśniowej krainie”Piątek• Augustów - Bulwary nad rzeką Netta, molo.

Zabawa na wyciągu nart wodnych na Jez. Necko (2 h).

• Rejs statkiem Żeglugi Augustowskiej frag-mentem Szlaku Papieskiego ze śluzowaniem w Przewięzi (1,5 h).

• Studzieniczna – spacer do Sanktuarium Ma-ryjnego. Wizyta w Centrum Edukacji Leśnej Nadleśnictwa Augustów. Wędrówka ścieżką przyrodniczą „Do Pomnika Leśnika” (1,5 h).

• Przejazd wzdłuż Kanału Augustowskiego do

dwukomorowej śluzy Paniewo i dalej do Mika-szówki z ciekawym drewnianym kościołem (2 h).

Sobota• Przejazd do Krzywego k. Suwałk – siedziby

Wigierskiego Parku Narodowego. Udajemy się na fascynujący spacer ścieżkami edukacyjnymi „Las” oraz „Suchary” – do malowniczo zarasta-jących śródleśnych jeziorek (1,5 h).

• Zwiedzanie nowoczesnego Muzeum Wigier w Starym Folwarku (1 h). Przy ładnej pogodzie warto chwilkę zatrzymać się na plaży przy sie-dzibie muzeum lub skorzystać z przejażdżki łodzią do podwodnych obserwacji dna jezior-nego (45 min.).

• Przejazd na półwysep wigierski do zabudowań dawnego klasztoru kamedułów. Zwiedzamy architektoniczną perłę Wigier – barokowe zało-żenie klasztorne z kościołem p.w. Niepokalanego Poczęcia Maryi, Apartamentami Papieskimi, kompleksem eremów (1 h).

• Spływ kajakowy największą rzeką Suwalsz-czyzny – Czarną Hańczą na odcinku Wysoki Most – Frącki. Płyniemy w malowniczej scenerii Puszczy Augustowskiej. (3-4 h)

Niedziela• Przejażdżka Wigierską Kolejką Wąskotorową

z Płociczna do Krusznika i z powrotem (3 h).• Suwalski Park Krajobrazowy – bajkowa kraina

tysiąca jezior. Wchodzimy na Górę Cisową na-zywaną Suwalską Fudżijamą, skąd podziwiamy polodowcowe krajobrazy. Wędrujemy do rezer-watu „Głazowisko Bachanowo”. W siedzibie Suwalskiego Parku Krajobrazowego – Turtu-lu – oglądamy ekspozycję przyrodniczą oraz wspinamy się na oz turtulski. Moczymy nogi w najgłębszym polskim jeziorze Hańcza (3 h).

• Przejazd do Stańczyk. Podziwiamy „Akwedukty Puszczy Rominckiej” (0,5 h).


Oferty wycieczek

54 55

Wycieczka tygodniowa1 dzień• Zwiedzanie letniej stolicy Polski – Augustowa. • Rejs statkiem Żeglugi Augustowskiej Szlakiem

Papieskim ze śluzowaniem w Przewięzi.• Zwiedzanie Sanktuarium w Studzienicznej i spa-

cer po ścieżce „Do Pomnika Leśnika”.

2 dzień• Całodniowy spływ kajakowy Kanałem Augu-

stowskim na trasie Mikaszówka – Płaska (13 km). Na trasie wiele emocji - pokonujemy 3 śluzy, w tym jedną dwukomorową – Paniewo.

3 dzień• Wigierski Park Narodowy:• Krzywe – ścieżki edukacyjne „Las” i „Suchary”.

Przy dobrej pogodzie możliwość plażowania nad jez. Czarnym.

• Stary Folwark – zwiedzanie nowoczesnego Muzeum.

• Klasztor pokamedulski – perełka architektonicz-na Wigierskiego Parku Narodowego.

• Rejs statkiem „Kameduła” po jez. Wigry.• Przejażdżka Wigierską Kolejką Wąskotorową

z Płociczna do Krusznika i z powrotem.

4 dzień• Przejazd do Sejn – zwiedzanie zabudowań po-

dominikańskiego klasztoru, bazyliki Nawiedze-nia NMP z wyjątkową rzeźbą – tzw. Madonną szafkową, a także Ośrodek „Pogranicze” w Białej Synagodze

• Wizyta w Puńsku – stolicy polskich Litwinów, zamieszkaną w 80% przez przedstawicieli tej narodowości. Zwiedzamy Dom Litewski oraz Starą Plebanię z regionaliami.

• Nad jeziorem Szelment Wielki w Wojewódzkim Ośrodku Sportu i Rekreacji można wynająć

rowery i udać się na wycieczkę wokół jeziora. Na miejscu można skorzystać także z innych atrakcji, m.in. pola do minigolfa, a zimą pojeździć na nartach.

5 dzień• Całodniowa wycieczka rowerowa do Suwal-

skiego Parku Krajobrazowego:• Wchodzimy na Górę Cisową nazywaną Suwal-

ską Fudżijamą, skąd podziwiamy polodowcowe krajobrazy. Wędrujemy do rezerwatu „Głazo-wisko Bachanowo”. W siedzibie Suwalskiego Parku Krajobrazowego – Turtulu – oglądamy ekspozycję przyrodniczą oraz wspinamy się na oz turtulski. Moczymy nogi w najgłębszym polskim jeziorze Hańcza.

• Dla płetwonurków – możliwość zejścia w głę-binę Hańczy. Baza płetwonurków znajduje się w Błaskowiźnie.

• Odwiedzamy Wodziłki – wieś staroobrzędow-ców z zachowaną molenną. Pokonujemy trasę wokół jez. Jaczno poruszając się po ścieżce edukacyjnej.

6 dzień• Przejazd do Stańczyk. Podziwiamy „Akwedukty

Puszczy Rominckiej” rozpięte nad doliną rzeki Błędzianki.

• Zagłębiamy się w ostępy Puszczy Rominckiej o unikalnej florze i faunie mającej wiele cech tajgi, udajemy się na poszukiwanie głazów upa-miętniających polowania cesarza Wilhelma II.

7 dzień• Zwiedzanie ruin potężnej siedziby hrabiego

Ludwika Michała Paca w Dowspudzie, zbudo-wanej w stylu neogotyku angielskiego, z której bogactwem i przepychem wiąże się powiedzenie „wart pałac Paca, a Pac pałaca”.

• Spływ rzeką Rospudą do uroczyska „Święte Miejsce”.

• Pożegnanie z Pojezierzem Augustowsko-Su-walskim i wyjazd w drogę powrotną.

56

Podlaskie Bociani Raj (wersja polska pdf)

Documents

Transcript of Podlaskie Bociani Raj (wersja polska pdf)