Maria Próchnicka, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJMarta Skalska-Zlat, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UWrKarina Nabiałczyk, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UWr

Podmioty i kierunki badań w nauce o informacji Podmioty i kierunki badań w nauce o informacji w Stanach Zjednoczonych i w Polscew Stanach Zjednoczonych i w Polsce

Podlaskie Forum BibliotekarzyBiałystok, 5 czerwca 2008

Pytania badawczeKTO ZAJMUJE SIĘ BADANIAMI W ZAKRESIE NAUKI O INFORMACJI?

W JAKI SPOSÓB PROWADZONE SĄ BADANIA W ZAKRESIE NAUKI O INFORMACJI?

JAKI JEST ZAKRES TEMATYCZNY TYCH BADAŃ?

określenie środowisk i krajów, z których wywodzą się badacze

określenie charakteru zespołów badawczych (indywidualne, zespołowe)określenie struktury zespołów badawczych ze względu na rodzaj instytucji afiliujących ich członków oraz ze względu na kraj afiliacjiokreślenie sposobu korzystania z literatury przedmiotu: jej rozmiaru (liczba cytowanych publikacji), form (książki i czasopisma), wieku wykorzystywanego piśmiennictwa (upływ czasu między opublikowaniem a cytowaniem)określenie kategorii tematycznych zebranego materiałuwskazanie preferowanych tematach badawczych przez poszczególne grupy zawodowe

Metodyka badań

Analiza bibliometryczna piśmiennictwa

naukowego z zakresu nauki o informacji w

celu określenia jego cech formalnych

i tematycznych

Materiał badawczyJournal of the American Society for Information Science & Technology (JASIST) – publikowany od 1950 (do 2000 pod tytułem Journal of the American Society for Information Science) - lata: 1986; 1996 i 2006, łącznie 178 artykułów , które stanowią więcej niż połowę artykułów opublikowanych w każdym z wymienionych wyżej roczników

Zagadnienia Informacji Naukowej (ZIN) (do 1972 pod tytułem Biuletyn Ośrodka Dokumentacji i Informacji PAN, od 1994 wydawany przez Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego i Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich) – lata: 1984,1985, 1986, 1994,1995, 1996, 2004, 2005, 2006, łącznie 108 artykułów

Chronologiczny rozkład całkowitej liczby artykułów i liczby artykułów wg miejsc pracy ich autorów w

JASIST i ZIN

JASIST ZIN Rok L.

art. Inne

instytucje Szkoły

LIS Biblioteki L.

art. Biblioteki Szkoły

LIS Inne

instytucje 1984 15 6 4 3 1985 14 2 3 9 1986 40 19 17 3 16 5 6 5 1994 8 3 5 0 1995 6 1 2 3 1996 49 17 27 5 9 6 3 0 2004 14 4 6 4 2005 13 9 4 0 2006 89 50 37 1 13 6 7 0 Razem: 178 86 81 9 108 42 40 24

Chronologiczny rozkład artykułów wg krajów

afiliacji pierwszego autora w JASIST

Kraj afiliacji pierwszego autora L. art. Rok US

A

UK

Kana

da

Chin

y

Hisz

pani

a

Izrae

l

Belg

ia

Holan

dia

Sing

apur

Aust

ralia

Braz

ylia

Finl

andi

a

Kore

a

Norw

egia

Tajw

an

Wło

chy

Fran

cja

Indi

e

Irlan

dia

Japo

nia

Kuwe

jt

Malez

ja

Niem

cy

Słow

enia

Turc

ja

1986 31 2 2 2 1 1

1996 35 2 5 1 2 1 1 1 1

2006 37 7 3 6 5 5 4 4 1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1

Razem 103 11 10 6 6 5 4 4 4 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Chronologiczny rozkład artykułów wg krajów afiliacji pierwszego autora w ZIN

Kraj afiliacji pierwszego autora Liczba artykułów Rok

Pols

ka

ZSR

R

Wie

tnam

USA

Cze

chos

łow

acja

Buł

garia

1984 13 1 1

1985 12 2

1986 14 1 1

1994 7 1

1995 6

1996 9

2004 14

2005 13

2006 13

Razem 101 3 1 1 1 1

Rozkład artykułów według krajów i afiliacji w JASIST (cz. 1)

KRAJ AFILIACJI PIERWSZEGO AUTORA

INNE INSTYTUCJE SZKOŁY LIS BIBLIOTEKI L. ART.

USA 40 53 9 103

UK 5 6 0 11

Kanada 4 6 0 10

Chiny 4 2 0 6

Hiszpania 3 3 0 6

Izrael 3 2 0 5

Belgia 2 2 0 4

Holandia 4 0 0 4

Singapur 3 1 0 4

Brazylia 2 0 0 2

Finlandia 2 0 0 2

Australia 2 0 0 2

Korea 2 0 0 2

Włochy 2 0 0 2

Norwegia 1 1 0 2

Tajwan 1 1 0 2

Rozkład artykułów według krajów i afiliacji w JASIST (cz. 2)

KRAJ AFILIACJI PIERWSZEGO AUTORA

INNE INSTYTUCJE SZKOŁY LIS BIBLIOTEKI L. ART.

Kuwejt 1 0 0 1

Irlandia 1 0 0 1

Francja 1 0 0 1

Słowenia 1 0 0 1

Turcja 1 0 0 1

Japonia 1 0 0 1

Indie 0 1 0 1

Malezja 0 1 0 1

Niemcy 0 1 0 1

Razem: 86 80 9 176

Rozkład chronologiczny artykułów jedno i wieloautorskich w JASIST i ZIN

Liczba artykułów 1986 1996 2006 Liczba autorów JASIST ZIN

1984 1985

JASIST ZIN

1994 1995

JASIST ZIN

2004 2005

JASIST ZIN 1 82

46,1% 100

92,6% 13

13% 14

14% 28

34,1% 14

14% 8

8% 6

6% 26

31,7% 9

9% 12

12% 11

11% 28

34,1% 13

13%

2 59 33,1%

7 6,48%

2 28,6%

8 13,6%

2 28,6%

22 37,3%

2 28,6%

1 14,3%

29 49,2%

3 37 20,8%

1 0,9%

4 10,8%

1 2,7%

1 100%

32 86,5%

Razem 178 108

Współpraca międzyinstytucjonalna w JASIST i ZIN w poszczególnych latach

JASIST ZIN Współpraca

międzyinstytutowa Liczba

artykułów 1986 1996 2006 Liczba

artykułów 1984 1986 2004 2005

i:i 48 8 7 33 3 1 1 1

sz:sz 30 3 8 19 2 1 1

sz:i 12 4 8

b:b 3 2 1 3 1 2

sz:b 2 1 1

b:sz 1 1

i:sz 1 1

Razem: 97 12 23 62 8 2 2 2 2

Dalszy ciąg opisu do slajdu Współpraca międzyinstytucjonalna w JASIST i ZIN w poszczególnych latach

Współpraca międzyinstytucjonalna

i międzykrajowa w JASIST (cz. 1)

KRAJ POCHODZENIA

1. AUTORA

KRAJ POCHODZENIA

2. AUTORA

B:B B:SZ I:I I:SZ SZ:B SZ:I SZ:SZ LICZBA ARTYKUŁÓW

USA USA 3 1 18 2 5 16 45

UK UK 4 2 6

Chiny Chiny 4 4

Kanada Kanada 1 1 1 3

Singapur Singapur 2 2

USA Kanada 1 1 2

UK USA 2 2

Brazylia Brazylia 2 2

Włochy Włochy 2 2

Izrael Izrael 2 2

Hiszpania Hiszpania 1 1 2

Hiszpania Włochy 2 2

Irlandia Irlandia 1 1

Indie Indie 1 1

Holandia Kanada 1 1

Hiszpania Japonia 1 1

Chiny Irlandia 1 1

Współpraca międzyinstytucjonalna i międzykrajowa w JASIST (cz. 2)

KRAJ POCHODZENIA

1. AUTORA

KRAJ POCHODZENIA

2. AUTORA

B:B B:SZ I:I I:SZ SZ:B SZ:I SZ:SZ LICZBA ARTYKUŁÓW

Belgia Belgia 1 1

Australia Singapur 1 1

Finlandia Finlandia 1 1

Izrael USA 1 1

Japonia Chiny 1 1

Australia Australia 1 1

Korea Korea 1 1

Malezja Malezja 1 1

Niemcy Niemcy 1 1

Norwegia Finlandia 1 1

Singapur Australia 1 1

Singapur Chiny 1 1

Słowenia Słowenia 1 1

Tajwan Tajwan 1 1

Tajwan USA 1 1

USA Australia 1 1

USA Holandia 1 1

Kanada UK 1 1

Razem 3 1 48 1 2 8 31 94

Afiliacja autorów a liczba cytowań, ich rodzaje i wiek w JASIST i ZIN

Journal of the Society for Information Science and Technology (JASIST ) Liczba cytowanych: Wiek cytowań: L.

art. L.

Cyt. L. cyt. czas.

L. cyt. ks

Cyt. /

art.

Cyt. czas.

/ art.

Cyt. ks. / art.

M.

MK. PZ R N 0-1 2-5 6-10 11-

Inne inst. 86 2834 1607 1227 32,9 18,7 14,3 421 477 194 133 2 75 356 370 426

Szkoły LIS 81 2710 1646 1064 33,4 20,3 13,1 445 358 167 88 6 56 270 301 437

Biblio-teki 9 136 70 66 15 7,7 7,3 15 38 5 8 0 7 34 10 15

Razem:

176*

5680*

3323

2357*

32,3

18,9

13,4

881

(37.4%)

873

(37.0%)

366

(15.5%)

229

(9.7%)

8

(0.3%)

138

660

681

878

ZAGADNIENIA INFORMACJI NAUKOWEJ (ZIN) Liczba cytowanych: Wiek cytowań: Afiliacja L.

art. L. cyt.

L. cyt. czas.

L. cyt. ks.

Cyt. / art.

Cyt. cz. / art.

Cyt ks. / art.

M. PZ. MK. N. OP. R. 0-1 2-5 6-10

11-

Biblioteki 42 561 298 263 13,3 7,1 6,2 99 71 31 28 1 33 15 93 65 90

Szkoły LIS 40 544 244 300 13,6 6,1 7,5 179 82 20 9 0 10 34 88 59 119

Inne instytucje

24 285 130 155 11,8 5,4 6,4 91 34 9 11 0 10 6 46 43 60

Razem:

106*

1390*

672

718

13,1

6,3

6,7

369

(51.4%)

187

(26%)

60

(8.3%)

48

(6.7%)

1

(0.1%)

53

(7.4%)

55

227

167

269

Tematyka a afiliacja autorów JASIST i ZIN (cz. 1)

JASIST ZIN Tematyka

Szkoły LIS

Inne instytucje

Biblioteki Razem art.

Szkoły LIS

Inne instytucje

Biblioteki Razem art.

Języki informacyjne 3 1 0 4 17 7 13 37

Analiza i ocena piśmiennictwa

9 14 1 24 2 0 0

Zasoby i narzędzia poszukiwania w Internecie

11 12 0 24 1 0 2 3

Wyszukiwanie informacji

9 11 2 22 0 2 3 5

Poszukiwanie informacji w Internecie

12 8 1 21

Edukacja na odległość 7 6 1 14

Badanie potrzeb informacyjnych

7 4 0 11 2 2 3 7

Systemy informacji 6 4 0 11 2 0 0 2

Inne 3 6 1 10 1 1 2 4

Bazy danych 2 5 2 9 3 0 3 6

Telekomunikacja 0 6 1 7

Tematyka a afiliacja autorów JASIST i ZIN (cz. 2)

JASIST ZIN Tematyka

Szkoły LIS

Inne instytucje

Biblioteki Razem art.

Szkoły LIS

Inne instytucje

Biblioteki Razem art.

Opracowanie zbiorów 2 0 7 9

Nauka o informacji 2 3 0 5 2 3 0 5

Zarządzanie informacją i wiedzą

2 2 2 6

Efektywność wykorzystania zbiorów

4 0 0 4 0 1 2 4

Interakcja człowiek – komputer

3 1 0 4 2 0 0 2

Lingwistyka komputerowa

1 3 0 4

Prawa nauki 2 2 0 4

Informacja naukowa w poszczególnych dziedzinach

0 4 2 6

Pracownicy informacji 1 0 1 2

Dokumenty elektroniczne

1 0 1 2

Technika i metody w informacji naukowej

0 2 0 2

Automatyzacja bibliotek*

1 0 0 2

Architektura informacji 1 0 1 2

Razem : 81 (45.5%)

86 (48.3%)

9 (5.0%)

178 40 (38%)

24 (23%)

42 (40%)

106

Dalszy ciąg opisu do slajdów Tematyka a afiliacja autorów JASIST i ZIN cz. 1-2

PodsumowanieDynamika rozwoju piśmiennictwa

w JASIST i ZIN

JASISTJASISTstały wzrost liczby artykułów w każdym kolejnym roku aż do podwojenia się ich liczby w ostatnim z analizowanych lat

ZINZINstabilna liczba artykułów w początkowych latach analizowanego czasu, załamanie w połowie omawianego okresu i mozolny powrót do stanu początkowego w ostatnim dziesięcioleciu

PodsumowanieUdział grup zawodowych w tworzeniu

nauki o informacji

JASISTJASISTaktywny udział autorski reprezentantów innych zawodów (48,3%)

nieznacznie niższy wskaźnik aktywności przedstawicieli szkół LIS (45,5%)

znikomy udział bibliotekarzy (5,2%)

ZINZINnieznacznie wyższy udział bibliotekarzy (38,9%)

nieznacznie niższy wskaźnik aktywności reprezentantów szkół LIS (37%)

niewielki udział przedstawicieli innych instytucji (22%)

Podsumowanie

Kraje afiliacji autorów JASISTJASIST

na 178 artykułów 103 (58,5%) jest autorstwa Amerykanówautorzy pozostałych 75 (41,5%) pochodzą z 25 krajów Europę reprezentuje 10 krajów 25 artykułami, tj. 34,2% prac autorów zagranicznychautorzy z trzech krajów (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada) publikują regularnie w każdym roku tylko Stany Zjednoczone reprezentowane są przez wszystkie trzy wyróżnione grupy zawodowenajwięcej autorów amerykańskich reprezentuje szkoły LIStakże z Wielkiej Brytanii i Kanady przeważają reprezentanci LISszkoły LIS z Europy mają bardzo słabą reprezentację (5 krajów – 12 artykułów

ZINZIN

na 108 artykułów 101 (93,5%) jest autorstwa Polaków autorzy pozostałych 7 artykułów pochodzą z 5 krajów prawie wszystkie artykuły (6) opublikowano w pierwszej połowie lat 80a ich autorzy pochodzili z byłego bloku państw socjalistycznych

Podsumowanie

Współpraca w nauce o informacji (JASIST)przewaga prac wieloautorskich (97 artykułów) nad jednoautorskimi (82)prace jednoautorskie utrzymują się na podobnym poziomie w każdym interwale czasowym (26-28 artykułów)liczba prac wieloautorskich rośnie z czasemtrzykrotny wzrost prac dwuautorskich miedzy rokiem 1986 a 1996liczba artykułów mających trzech i więcej autorów znacznie wzrosła w 2006 rokunajczęściej współpracę podejmują autorzy pochodzący z tych samych typów instytucji (80%)autorzy z innych instytucji częściej podejmują współpracę (49,5% prac współautorskich jest ich udziałem) niż autorzy szkół LIS (31% prac współautorskich)zespoły mieszane: inne instytucje i szkoły LIS podjęły współpracę trzynastokrotnie, w tym 9 razy w 2006 rokunajczęściej współpracę podejmują autorzy pochodzący z tego samego kraju (54,3%)jednak aż 45,7% zespołów ma charakter międzynarodowyprzeważająca liczba artykułów jest autorstwa zespołów wywodzących się z tego samego kraju (79% artykułów) prawie połowa artykułów współautorskich (47%) jest dziełem Amerykanówwspółpracujące ze sobą zespoły międzynarodowe najczęściej pochodzą z jednorodnych instytucji

Podsumowanie

Współpraca w nauce o informacji (ZIN)

tylko 8 prac powstało we współpracydwie z nich w latach 1984-1986, trzy w latach 2004-2005tylko jedna praca powstała we współpracy trzech autorówwspółpracę podejmują wyłącznie jednorodne zespoły autorskie, trzykrotnie przedstawiciele innych instytucji między sobą i tyleż samo bibliotekarzebrak współpracy międzynarodowej

PodsumowanieKorzystanie z piśmiennictwa (cytowania)

za granicą (JASIST)

58,5% cytowań odwołuje się do czasopism, 41,5% do książekśrednia liczba cytowań w jednym artykule wynosi 32,3 publikacji, w tym cytuje się średnio 18,9 artykułów i 13, 4 książeknajczęściej przywoływaną formą książki jest monografia (37,4%) oraz materiały konferencyjne (37%)zmniejszenie odsetka cytowanych książek o blisko 6 punktów procentowych między 1996 a 2006 rokiemodnośnie wieku cytowań zauważa się generalną tendencję wzrostu liczby cytowanych książek wraz z ich wiekiemtendencja ta utrzymuje się w każdej grupie zawodowejprzedstawiciele innych instytucji częściej sięgają do nowszego piśmiennictwa niż informatolodzy

Podsumowanie Korzystanie z piśmiennictwa (cytowania)

w Polsce (ZIN)51, 7% cytowań odwołuje się do książek (10 % więcej aniżeli w JASIST), 48, 3% do czasopism duże wahania w odsetku cytowanych książek - od ok. 32% w jednym roku do 59% w innym; książka jest dla polskich informatologów najważniejszym źródłem informacji, chociaż rok 2006 może być zapowiedzią zmian z 6 punktowym spadkiem cytowań (45.91%) w stosunku do roku poprzedniego;średnia liczba cytowań w jednym artykule wynosi 13,1 publikacji (dwa i pół razu mniej niż w JASIST), w tym cytuje się średnio 6,7 książki oraz 6,3 artykułubezapelacyjna dominacja monografii (średnio powyżej 50% cytowanych książek), ok. 26% udział prac zbiorowych (łącznie ok.77% cytowań)materiały konferencyjne znalazły się dopiero na trzecim miejscu z 8. % udziałem i dużymi wahaniami rocznymi sięgającymi od 0 do prawie 16% w rokunie obserwuje się generalnej tendencji wzrostu liczby cytowanych książek wraz z ich wiekiem, tak jak to jest w przypadku JASIST;autorzy ZIN powołują się częściej na młodsze piśmiennictwo niż autorzy JASIST - różnica wynosi od 2 do 6 punktów procentowych

Podsumowanie Korzystanie z piśmiennictwa (cytowania)

w Polsce (ZIN)51, 7% cytowań odwołuje się do książek (10 % więcej aniżeli w JASIST), 48, 3% do czasopism duże wahania w odsetku cytowanych książek - od ok. 32% w jednym roku do 59% w innym; książka jest dla polskich informatologów najważniejszym źródłem informacji, chociaż rok 2006 może być zapowiedzią zmian z 6 punktowym spadkiem cytowań (45.91%) w stosunku do roku poprzedniego;średnia liczba cytowań w jednym artykule wynosi 13,1 publikacji (dwa i pół razu mniej niż w JASIST), w tym cytuje się średnio 6,7 książki oraz 6,3 artykułubezapelacyjna dominacja monografii (średnio powyżej 50% cytowanych książek), ok. 26% udział prac zbiorowych (łącznie ok.77% cytowań)materiały konferencyjne znalazły się dopiero na trzecim miejscu z 8. % udziałem i dużymi wahaniami rocznymi sięgającymi od 0 do prawie 16% w rokunie obserwuje się generalnej tendencji wzrostu liczby cytowanych książek wraz z ich wiekiem, tak jak to jest w przypadku JASIST;autorzy ZIN powołują się częściej na młodsze piśmiennictwo niż autorzy JASIST - różnica wynosi od 2 do 6 punktów procentowych

PodsumowanieKategorie tematyczne a afiliacja autorów

JASISTJASISTudział reprezentantów LIS i innych instytucji w 15 na 16 wyróżnionych kategorii tematycznych, bibliotekarzy tylko w 7 przewaga reprezentantów LIS w liczbie artykułów w 7 kategoriach, przedstawicieli innych instytucji w 8, bibliotekarzy w żadnej przedstawiciele LIS najwięcej do powiedzenia mają na temat analizy i oceny, metod i środków ułatwiających użytkownikom poruszanie się w środowisku webowym, jak i wszelkich problemów występujących na linii człowiek – komputer oraz szerzej człowiek − sieć, przedstawiciele innych zawodów w kwestii sposobów ewaluacji piśmiennictwa naukowego, telekomunikacji, lingwistyki komputerowej

ZINZINudział przedstawicieli LIS w 16 na 19 kategorii tematycznych, bibliotekarzy w 13, reprezentantów innych instytucji tylko w 9; wyższy odsetek artykułów przedstawicieli LIS w 5 kategoriach tematycznych, bibliotekarzy w 6, reprezentantów innych zawodów w 3; przedstawiciele LIS najwięcej do powiedzenia mają na temat języków informacyjnych, analizy i oceny piśmiennictwa, systemów informacji, interakcji człowiek-komputer, bibliotekarze natomiast o opracowaniu zbiorów, potrzebach informacyjnych, efektywności wykorzystywania zbiorów, wyszukiwaniu informacji, zasobach i narzędziach poszukiwania w Internecie, reprezentanci innych zawodów na temat technik i metod usprawniających działalność informacyjną oraz organizacji informacji naukowej w dziedzinach reprezentowanych przez konkretne ośrodki