Plan wynikowy nauczania przyrody dla klasy pi ątej (na 3 ... · górskie i odczytuje ich ......

Plan wynikowy nauczania przyrody dla klasy piątej (na 3 godziny w tygodniu)

Zakres treści Wymagania Korelacja ze

ścieżkami edukacyjnymi

Podstawowe Uczeń:

Ponadpodstawowe Uczeń:

Dział 1. Przed wędrówką po Polsce Lekcja 1. Do czego służy skala mapy?

Skala mapy. Skale duże i małe. Skala w postaci ułamka. Dokładność mapy w zależności od skali.

� wyjaśnia pojęcie skali,

� podaje przykłady zastosowania skali w stosunku do różnych przedmiotów i obiektów z życia codziennego,

� odczytuje skalę w legendzie mapy,

� zapisuje skalę liczbową w postaci ułamka.

� wskazuje na podanych przykładach, która skala jest większa, która mniejsza,

� podaje na podstawie skali, ile razy dana odległość została zmniejszona,

� odróżnia mapy w dużej skali od map w małej skali,

� wskazuje obiekty zaznaczone na mapach w dużej i małej skali.

Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności rozróżniania map w małej i dużej skali. Lekcja 2. Oblicz rzeczywistą odległość na podstawie skali

Skala liczbowa, liniowa i mianowana. Obliczanie odległości rzeczywistej na podstawie skali mapy. Obliczanie skali mapy. Rozróżnianie skal dużych i małych na podstawie szczegółów mapy.

� zamienia i zapisuje skalę liczbową na liniową i mianowaną,

� oblicza odległość rzeczywistą, posługując się skalą liniową.

� zamienia skalę liniową i mianowaną na skalę liczbową,

� oblicza odległość rzeczywistą na podstawie każdej skali,

� oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą i odległość na mapie.

Edukacja regionalna –treść nr 2. Do ćwiczeń należy użyć mapy własnego regionu.

Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności posługiwania się skalą, obliczanie skali mapy. Lekcja 3. Jak korzystać z planu miasta?

Plan miasta. Skale, znaki umowne. Orientowanie planu miasta. Zastosowanie planu w codziennym życiu.

� wskazuje plany miast wśród innych map,

� wymienia przykładowe skale, w jakich są rysowane plany miast,

� wskazuje ulice i określa kierunki świata, w których przebiegają, np. z północy na południe,

� odszukuje na planie wymienione punkty

� wymienia sytuacje życiowe, w których plan miasta jest niezbędny,

� podczas lekcji w terenie posługuje się mapą lub planem miasta.

� orientuje plan miasta za pomocą kompasu lub charakterystycznych punktów w terenie,

� planuje trasę wycieczki po mieście z uwzględnieniem najciekawszych punktów lub wytycznych nauczyciela,

� opisuje przebieg podanej trasy, uwzględniając kierunki przebiegu ulic, wymieniając zabytki itp.

Edukacja regionalna –treść nr 2. Do ćwiczeń należy użyć mapy własnego regionu.

Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności czytania planu miasta.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 4. Czym różni się wysokość względna od wysokości bezwzględnej?

Wysokość względna i bezwzględna. Przedstawianie ukształtowania powierzchni Ziemi dawniej i dzisiaj. Poziomica, rysunek poziomicowy form powierzchni Ziemi. Mapa poziomicowa.

� podaje różnice między wysokością względną i bezwzględną,

� rozpoznaje i wskazuje te wysokości na schematycznym rysunku,

� wskazuje na mapie szczyty górskie i odczytuje ich wysokości bezwzględne,

� wyjaśnia pojęcie poziomicy,

� rozpoznaje na podstawie rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy.

� rozpoznaje i nazywa na podstawie rysunku poziomicowego wszystkie formy terenu,

� odczytuje na mapie poziomicowej wysokości bezwzględne punktów leżących na poziomicach i między poziomicami,

� opisuje ukształtowanie terenu na podstawie rysunku poziomicowego,

� oblicza wysokość względną i bezwzględną na podstawie mapy hipsometrycznej.

Ćwiczenia: Analiza pagórka z zaznaczonymi poziomicami. Lekcja 5. Kolory na mapie hipsometrycznej określają wysokości bezwzględne

Mapa hipsometryczna i mapa ogólnogeograficzna. Skala barw. Ukształtowanie powierzchni przedstawione za pomocą układu barw na mapie. Barwy przedstawiające na mapie niziny, wyżyny i góry. Mapa hipsometryczna Polski.

� wyjaśnia, co oznaczają kolory na mapie hipsometrycznej,

� wymienia kolory, jakimi są oznaczone niziny, wyżyny i góry na mapie hipsometrycznej,

� określa wysokości n.p.m. nizin, wyżyn i gór w Polsce,

� wskazuje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry.

� układa skalę barw dla mapy poziomicowej,

� odczytuje z rysunku poziomicowego formy terenu,

� opisuje ukształtowanie powierzchni terenu danego kraju na podstawie mapy hipsometrycznej,

� ocenia przydatność mapy hipsometrycznej w terenie.

Ćwiczenia: Analiza mapy hipsometrycznej. Lekcja 6. Poznaj różne rodzaje map

Mapa samochodowa. Mapa polityczna. Mapa turystyczna. Mapa krajobrazowa. Mapa tematyczna.

� rozpoznaje i nazywa różne rodzaje map,

� wymienia sytuacje z życia codziennego, w których umiejętność korzystania z map jest niezbędna,

� wyszukuje poszczególne rodzaje map w atlasie do przyrody.

� wymienia informacje, które można odczytać z różnych rodzajów map,

� wybiera potrzebną mapę do opracowania zadanego tematu,

� porównuje różne mapy tego samego terenu pod kątem gospodarki, ukształtowania powierzchni i innych elementów środowiska,

� określa przydatność danej mapy w terenie.

Edukacja regionalna – treść nr 2. Do ćwiczeń należy użyć map własnego regionu.

Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności w odczytywaniu treści z różnych map, np. map zawartych w Atlasie. Przyroda.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 7. Powtórzenie działu „Przed wędrówką po Polsce”

Skala mapy i jej zastosowanie. Plan miasta i jego wykorzystanie. Poziomice i barwy na mapie oraz ich znaczenie.

� rozpoznaje skalę liczbową, mianowaną i liniową,

� odczytuje z planu miasta i lokalizuje wskazane elementy,

� wskazuje wysokość względną i bezwzględną na schemacie,

� odczytuje z rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy,

� wskazuje na mapie hipsometrycznej obszary nizinne, wyżynne i górskie,

� wymienia barwy, jakimi są zaznaczone na mapie niziny, wyżyny i góry,

� odróżnia i nazywa różne rodzaje map.

� wskazuje mapy w skali dużej i małej,

� zamienia skalę liczbową na liniową i mianowaną oraz odwrotnie,

� oblicza odległość rzeczywistą dzięki skali mapy,

� oblicza skalę mapy na podstawie znanej odległości w terenie,

� orientuje plan miasta,

� wytycza i opisuje trasę wycieczki po mieście,

� wymienia obiekty zaznaczone na mapach w skali dużej i małej,

� odczytuje z mapy poziomicowej wysokość wskazanych punktów,

� opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy hipsometrycznej,

� układa skalę barw dla mapy poziomicowej,

� wymienia elementy i obiekty zaznaczone na mapach różnych rodzajów,

� wybiera odpowiednią mapę w zależności od zadanego problemu,

� analizuje mapy tematyczne tego samego terenu, wyciąga wnioski.



Podstawowe Uczeń:


Dział 2. Polska – moja ojczyzna Lekcja 8. Jakie jest położenie Polski w Europie i w świecie?

Podział świata na kontynenty. Granica między Europą a Azją. Położenie Polski w Europie. Sąsiedzi Polski. Granice Polski – naturalne i sztuczne. Granica morska, wody terytorialne.

� podaje nazwę kontynentu, na którym leży Polska,

� wskazuje Polskę i Europę na globusie i na mapie ściennej świata,

� wymienia państwa graniczące z Polską,

� podaje, że na obszarze Polski krzyżują się szlaki handlowe północ–południe i wschód–zachód.

� wskazuje na mapie i opisuje przebieg granicy między Europą i Azją,

� podaje zarówno pełne nazwy państw graniczących z Polską, jak i kierunki świata, w których przebiega granica,

� wyjaśnia pojęcia: wody terytorialne, granice naturalne i sztuczne,

� uzasadnia, dlaczego przez Polskę przechodzą ważne szlaki komunikacyjne, a dawniej handlowe,

� podaje powierzchnię Polski w tys. km2.

Ćwiczenia: Analiza mapy politycznej Europy i świata Lekcja 9. Poznaj mapę administracyjną Polski

Mapa polityczna Polski. Podział Polski na województwa. Podział województwa na powiaty. Podział powiatu na gminy. Władze samorządowe. Gęstość zaludnienia. Regiony kulturowe Polski.

� omawia strukturę podziału administracyjnego naszego państwa,

� wyjaśnia nazwy: burmistrz, wójt, starosta, wojewoda i przyporządkowuje je do struktury administracyjnej naszego państwa.

� odnajduje na mapie administracyjnej poszczególne województwa,

� oblicza gęstość zaludnienia wybranego regionu naszego państwa,

� wymienia i odnajduje na mapie fizycznej regiony kulturowe Polski,

� charakteryzuje wybrany region kulturowy naszego kraju.

Edukacja regionalna – treść nr 2 i 3.

Ćwiczenia: Doskonalenie odczytywania nazw województw z mapy politycznej Polski. Lekcja 10. Warszawa jest stolicą Polski

Położenie Warszawy na mapie Polski. Liczba ludności. Struktura miasta. Główne zabytki.

� wyjaśnia, na czym polega stołeczność Warszawy,

� określa położenie Warszawy na mapie Polski,

� ogólnie charakteryzuje podział administracyjny Warszawy,

� podaje przykłady miejsc w Warszawie, które warto odwiedzić.

� omawia sieć komunikacyjną Warszawy,

� porównuje Warszawę lewobrzeżną i prawobrzeżną,

� omawia przebieg Traktu Królewskiego.

Ćwiczenia: Ćwiczenia z planem Warszawy. Dyskusja na temat korzyści i wad życia w Warszawie.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 11. Które miasta Polski są największe? Położenie i charakterystyczne cechy największych miast Polski.

Przegląd największych miast Polski. Aglomeracje miejskie.

� wymienia największe miasta Polski,

� wskazuje na mapie największe miasta Polski,

� podaje nazwę województwa, w którym leży wskazane miasto.

� wymienia cechy charakteryzujące największe miasta Polski,

� uzasadnia, dlaczego do największych miast Polski należą: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Katowice,

� podaje przykłady wielkich zespołów miejsko- -przemysłowych (aglomeracja warszawska, aglomeracja łódzka, Trójmiasto, GOP).

Ćwiczenia: Określanie położenia miast na mapie ściennej i na mapach w atlasie. Lekcja 12. Które miasta Polski są najstarsze?

Najstarsze miasta Polski ośrodkami władzy państwowej i dzielnicowej. Wygląd średniowiecznego miasta. Przegląd najstarszych miast w Polsce.

� wymienia stolice Polski w kolejności chronologicznej,

� wymienia najstarsze miasta Polski,

� wskazuje na mapie najstarsze miasta Polski.

� omawia wygląd średniowiecznego miasta,

� rozpoznaje najważniejsze zabytki w niektórych miastach,

� projektuje wycieczkę po zabytkach wybranego miasta.

Ćwiczenia: Określanie położenia miast na mapie ściennej i na mapie w atlasie. Lekcja 13. W Polsce jest wiele ciekawych miejsc

Kryteria wyboru ciekawych miejsc – przyrodnicze, kulturowe, historyczne. Przegląd wybranych miejsc w okolicy i w Polsce.

� wskazuje na mapie Polski Giżycko, Olsztyn, Grunwald,

� omawia atrakcje turystyczne Wieliczki i Bóbrki,

� określa położenie Rzeszowa i Olsztyna względem własnej miejscowości,

� proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w okolicy i uzasadnia swój wybór.

� rozpoznaje na fotografiach kaplicę św. Kingi w Wieliczce,

� uzasadnia, dlaczego Grunwald i Bóbrka to miejsca, z których Polacy są dumni,

� proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w Polsce i uzasadnia swój wybór, uwzględniając różne kryteria – historyczne, przyrodnicze, kulturowe.

Ćwiczenia: Określanie położenia miejscowości, o których mowa na lekcji, na mapie ściennej i na mapach w atlasie.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 14. Zaplanuj wycieczkę Planowanie wycieczki.

Trasa wycieczki i jej znaczenie z punktu widzenia różnych czynników. Budżet wycieczki. Ekwipunek uczestnika wycieczki. Zasady bezpieczeństwa na wycieczce.

� wymienia zasady właściwego organizowania czasu wolnego i rekreacji,

� wymienia główne czynności związane z organizacją dwudniowej wycieczki klasowej,

� omawia szczegółowo jeden element planu wycieczki,

� wskazuje na mapie turystycznej wybraną trasę wędrówki i odczytuje z mapy potrzebne informacje,

� samodzielnie pakuje się na wycieczkę.

� opisuje większość czynników, które trzeba uwzględnić podczas planowania wycieczki,

� planuje budżet wycieczki,

� wymienia podstawowe zasady bezpieczeństwa w zależności od typu i miejsca wycieczki,

� wymienia skład apteczki na klasową wycieczkę.

Edukacja prozdrowotna – treść nr 4.

Ćwiczenia: Wypełnianie karty wycieczki związanej z planowaniem wyjazdu. Lekcja 15. Powtórzenie działu „Polska – moja ojczyzna”

Przypomnienie treści z tematów danego działu – przegląd i charakterystyka atrakcji turystycznych Polski.

� wskazuje na mapie położenie Polski w Europie i na świecie,

� podaje nazwy państw, z którymi graniczy Polska,

� wymienia i pokazuje na mapie największe miasta Polski,

� podaje przykłady najstarszych miast Polski,

� wskazuje na mapie Polski miasto będące stolicą jego województwa.

� wyjaśnia, co to znaczy, że część granic Polski stanowią granice naturalne,

� podaje aktualną liczbę województw w Polsce,

� rozpoznaje najważniejsze zabytki w wybranych miastach,

� projektuje wycieczkę po zabytkach wybranego miasta,

� podaje możliwości korzystania z przewodników turystycznych w planowaniu wycieczki.



Podstawowe Uczeń:


Dział 3. Krainy Polski Lekcja 16. Krajobrazy Polski są zróżnicowane

Pasy krajobrazowe w Polsce. Pas Pobrzeży. Pas Pojezierzy. Pas Nizin Środkowopolskich. Pas Wyżyn. Pas Gór. Krainy geograficzne.

� nazywa i wskazuje na mapie Polski pasy krajobrazowe,

� wyjaśnia pojęcie: kraina geograficzna,

� zapisuje poprawnie nazwy krain geograficznych (wielką literą).

� wymienia cechy charakterystyczne każdego pasa krajobrazowego,

� określa położenie pasa krajobrazowego względem pozostałych,

� podaje różnice pomiędzy poszczególnymi pasami krajobrazowymi,

� rozpoznaje pasy krajobrazowe na podstawie opisu.

Ćwiczenie: Analiza mapy krajobrazowej Polski. Lekcja 17. Sposoby ochrony przyrody są różne

Zagrożenie gatunków. Ochrona gatunkowa organizmów. Obszary chronione: parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody.

� podaje przykłady gatunków objętych ochroną,

� wyjaśnia, w jakim celu tworzy się parki narodowe,

� wskazuje parki narodowe na mapie ochrony przyrody,

� określa, czym jest rezerwat przyrody,

� podaje przykład pomnika przyrody w pobliżu szkoły.

� wymienia przyczyny zagrożenia gatunków,

� charakteryzuje wybrany park narodowy,

� porównuje różne rodzaje obszarów chronionych.

Edukacja ekologiczna – treść nr 5.

Ćwiczenia: Porównanie różnych rodzajów obszarów chronionych. Lekcja 18. Bałtyk jest morzem wewnątrzkontynentalnym

Morze wewnątrzkontynentalne. Cieśniny Duńskie. Zasolenie Morza Bałtyckiego. Życie w Morzu Bałtyckim. Organizmy z pogranicza lądu i morza.

� wskazuje Morze Bałtyckie wraz z Polską na mapie świata i Europy,

� wskazuje na mapie Europy drogę morską z Morza Bałtyckiego na Morze Północne,

� uzasadnia, dlaczego Morze Bałtyckie nazywamy morzem wewnątrzkontynentalnym,

� odczytuje z mapy nazwy państw leżących nad Bałtykiem,

� wymienia organizmy charakterystyczne dla Morza Bałtyckiego.

� wyjaśnia przyczyny niewielkiego zasolenia Morza Bałtyckiego,

� na schemacie przedsta-wiającym głębokość morza wskazuje miejsce występo-wania trawy morskiej, morszczynu i widlika,

� wyjaśnia, dlaczego w morzu Bałtyckim żyje wiele organizmów słodkowodnych,

� omawia zwyczaje rozrodcze ciernika lub igliczni,

� uzasadnia, dlaczego betonowanie brzegów morskich źle wpływa na organizmy żyjące w Bałtyku.

Ćwiczenia: Określanie położenia własnej miejscowości względem Morza Bałtyckiego. Rozpoznawanie pospolitych organizmów żyjących w Bałtyku. Projekcja filmu pt. Bałtyk (Wydawnictwo Naukowe PWN).



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 19. W krajobrazie nadmorskim występują wydmy

Wysokie i niskie wybrzeża nad Morzem Bałtyckim. Roślinność wydm. Zasady zachowania się nad morzem. Żuławy Wiślane.

� wskazuje na mapie i nazywa krainy geograficzne należące do pasa pobrzeży,

� rozpoznaje na schemacie i nazywa wybrzeże klifowe (wysokie) i niskie,

� wymienia rośliny charakterystyczne dla wydm,

� wyjaśnia rolę roślin wydmowych w utrzymaniu piasku,

� opisuje bezpieczne miejsca do kąpieli w morzu,

� omawia zasady zachowania się podczas kąpieli w morzu.

� wyjaśnia, dlaczego wybrzeże klifowe cofa się,

� omawia, jak powstają mierzeje i jeziora przybrzeżne,

� wyjaśnia, jak powstały Żuławy Wiślane,

� uzasadnia konieczność przestrzegania zakazu chodzenia po wydmach i niszczenia roślinności.

Edukacja prozdrowotna – treść nr 2. Jeżeli szkoła znajduje się w tym pasie krajobrazowym, edukacja regionalna –treść nr 1 i 2. Edukacja ekologiczna – treść nr 5.

Ćwiczenia: Układanie zasad zachowania obowiązujących nad morzem. Rozpoznawanie organizmów lądowych związanych z Morzem Bałtyckim.

Lekcja 20. Krajobraz pojezierzy jest pagórkowaty

Krainy geograficzne pasa pojezierzy. Krajobrazy naturalne na pojezierzach. Znaczenie gospodarcze i turystyczne pojezierzy.

� wskazuje na mapie hipsometrycznej Polski pas pojezierzy,

� wymienia nazwy krain geograficznych wchodzących w skład pojezierzy,

� wyjaśnia, dlaczego pojezierza mogą być nazywane „rajem dla turystów”,

� wymienia dyscypliny sportowe uprawiane na pojezierzach.

� wyjaśnia, dlaczego na pojezierzach występuje tak dużo jezior,

� wyjaśnia, co oznacza pojęcie „krajobrazy naturalne”, dlaczego występują one na pojezierzach,

� omawia znaczenie gospodarcze pojezierzy,

� analizuje problemy degradacji środowiska naturalnego, wskazuje przyczyny i związek z formami działalności człowieka.

Jeżeli szkoła znajduje się w tym pasie krajobrazowym, edukacja regionalna – treść nr 1 i 2. Edukacja ekologiczna – treść nr 4.

Ćwiczenia: Analiza fotografii przedstawiających krajobraz pasa pojezierzy.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 21. Krajobraz Nizin Środkowopolskich jest równinny

Krainy geograficzne Pasa Nizin Środkowopolskich. Nizina Śląska, Nizina Wielkopolska, Nizina Podlaska i Polesie Lubelskie. Największe polskie rzeki.

� odczytuje z mapy i wskazuje krainy geograficzne należące do pasa nizin,

� lokalizuje pas nizin na mapie Polski, określając „na południe od…, na północ od…”

� wymienia różnice między krajobrazami pojezierzy i nizin.

� wymienia różnice krajobrazowe między nizinami,

� opisuje dokładnie wskazaną nizinę na podstawie analizy map tematycznych,

� ocenia znaczenie gospodarcze danej niziny w skali kraju.

Jeżeli szkoła znajduje się w tym pasie krajobrazowym, korelacja z edukacją regionalną – treść nr 1 i 2.

Ćwiczenia: Analiza map tematycznych prezentujących Niziny Środkowopolskie. Lekcja 22. Nizina Mazowiecka jest największą polską niziną

Nizina Mazowiecka. Położenie. Rzeki. Kotlina Warszawska. Gospodarka.

� wskazuje Nizinę Mazowiecką na mapie,

� omawia położenie Niziny Mazowieckiej na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski,

� odczytuje po 1–3 informacje o Nizinie Mazowieckiej z każdej mapy.

� omawia czynniki, które ukształtowały obszar Niziny Mazowieckiej,

� czyta, porównuje i interpretuje mapy tematyczne danego regionu,

� rozpoznaje krainę geograficzną na podstawie opisu.

Edukacja regionalna – treść nr 1 i 2. Na przykładzie lekcji o Nizinie Mazowieckiej nauczyciel może poprowadzić lekcję o swoim regionie. Cele lekcji, metody pracy, środki dydaktyczne będą takie same jak dotyczące Niziny Mazowieckiej.

Ćwiczenia: Analiza map tematycznych prezentujących Nizinę Mazowiecką. Lekcja 23. Przyroda pojezierzy i nizin wymaga ochrony

Przyroda pojezierzy i nizin. Obszary wodne i błotne. Parki narodowe pojezierzy i nizin.

� podaje przykłady zwierząt, których życie związane jest z jeziorami lub rzekami,

� wyjaśnia, dlaczego pojezierza są atrakcyjne dla turystów,

� wskazuje na mapie ochrony przyrody parki narodowe położone na pojezierzach i nizinach,

� wskazuje na mapie bieg Bugu, Narwi i Biebrzy.

� uzasadnia konieczność ochrony obszarów podmokłych,

� krótko charakteryzuje parki narodowe: Wigierski, Narwiański i Biebrzański.


Ćwiczenia: Analiza wydawnictw prezentujących parki narodowe pojezierzy



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 24. Wyżyna Lubelska jest przykładem krajobrazu rolniczego

Wyżyna Lubelska. Położenie. Krajobraz. Gleby. Rolnictwo. Przemysł spożywczy.

� wymienia krainy należące do pasa wyżyn (na podstawie mapy),

� wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską,

� podaje, że na Wyżynie Lubelskiej dobrze rozwija się rolnictwo,

� wymienia 2–3 rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej.

� na podstawie mapy charakteryzuje warunki przyrodnicze Wyżyny Lubelskiej,

� charakteryzuje przyczyny intensywnego rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej,

� wyjaśnia, dlaczego na Wyżynie Lubelskiej rozwinął się głównie przemysł spożywczy,

� ocenia znaczenie Wyżyny Lubelskiej dla gospodarki kraju.

Jeżeli szkoła jest położona na Wyżynie Lubelskiej, edukacja regionalna – treść nr 1 i 2.

Ćwiczenia: Analiza zależności między warunkami glebowymi i klimatycznymi, a rozwojem przemysłu spożywczego.

Lekcja 25. Wyżyna Śląska jest przykładem krajobrazu przemysłowo-miejskiego

Wyżyna Śląska. Bogactwa mineralne. Znaczenie węgla kamiennego. Rozwój przemysłu. Obecny krajobraz. Zanieczyszczenie środowiska.

� wskazuje na mapie Wyżynę Śląską,

� wymienia podstawowe surowce mineralne występujące na Wyżynie Śląskiej,

� podaje cechy charakterystyczne krajobrazu przemysłowo-miejskiego,

� podaje przyczyny zniszczenia środowiska przyrodniczego na Wyżynie Śląskiej.

� charakteryzuje przyczyny powstania Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,

� ocenia znaczenie gospodarcze Wyżyny Śląskiej dla całego kraju,

� ocenia szanse i zagrożenia mieszkańców Wyżyny Śląskiej,

� opisuje Wyżynę Śląską na podstawie map tematycznych.

Jeżeli szkoła jest położona na Wyżynie Śląskiej, edukacja regionalna – treść nr 1 i 2. Edukacja ekologiczna – treść nr 4.

Ćwiczenia: Analiza ilustracji przedstawiających degradację środowiska naturalnego Wyżyny Śląskiej. Lekcja 26. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest zbudowana ze skał wapiennych

Wyżyna Krakowsko- -Częstochowska. Krajobraz. Obszary chronione, turystyczne i rekreacyjne.

� wskazuje na mapie Wyżynę Krakowsko-Częstochowską,

� wskazuje na mapie główne miasta Jury: Kraków i Częstochowę,

� określa położenie Ojcowskiego Parku Narodowego.

� omawia pochodzenie skał wapiennych,

� opisuje krajobraz Wyżyny Krakowsko- -Częstochowskiej,

� uzasadnia, dlaczego utworzono Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych,

� przedstawia walory turystyczne i rekreacyjne Jury.


Ćwiczenia: Obserwacja okazów skał wapiennych.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 27. Góry Świętokrzyskie są bardzo stare

Góry Świętokrzyskie. Położenie i wygląd. Kolebka polskiego górnictwa i hutnictwa. Świętokrzyski Park Narodowy.

� wskazuje na mapie Góry Świętokrzyskie,

� podaje, w jakim pasie krajobrazowym leżą Góry Świętokrzyskie,

� odczytuje z mapy podstawowe informacje o Górach Świętokrzyskich.

� wyjaśnia, dlaczego dzisiaj Góry Świętokrzyskie są niskie,

� wyjaśnia, w jaki sposób powstają gołoborza,

� uzasadnia określenie „Góry Świętokrzyskie są kolebką polskiego górnictwa i hutnictwa”,

� ocenia Góry Świętokrzyskie pod względem atrakcyjności turystycznej.

Jeżeli szkoła położona jest w Górach Świętokrzyskich, edukacja regionalna – treść nr 1 i 2.

Ćwiczenia: Analiza map i wydawnictw prezentujących Świętokrzyski Park Narodowy. Lekcja 28. Sudety leżą w południowo-zachodniej Polsce

Sudety. Położenie i pasma górskie wchodzące w skład Sudetów. Karkonosze. Pogoda w górach. Ludność i gospodarka Sudetów. Degradacja przyrodnicza.

� wskazuje na mapie Sudety,

� wymienia pasma górskie wchodzące w skład Sudetów,

� wymienia surowce mineralne występujące w Sudetach,

� omawia przyczyny zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego Sudetów.

� wyjaśnia przyczyny zmiany roślinności wraz z wysokością,

� analizuje walory turystyczne Sudetów,

� ocenia znaczenie gospodarcze Sudetów dla kraju.

Jeżeli szkoła położona jest w Sudetach, edukacja regionalna – treść nr 1 i 2. Edukacja ekologiczna – treść nr 1 i 4.

Ćwiczenia: Analiza fotografii prezentujących różnorodność krajobrazów w Sudetach. Lekcja 29. Tatry są przykładem gór wysokich

Tatry. Położenie, krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich. Piętra roślinne. Tatrzański Park Narodowy. Zasady zachowania się w górach.

� wskazuje Tatry na mapie Polski,

� określa położenie Tatr względem własnej miejscowości,

� charakteryzuje krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich,

� nazywa piętra roślinne w Tatrach,

� wymienia rośliny charakterystyczne dla danego piętra,

� podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące w górach podczas wycieczek.

� charakteryzuje piętra roślinne w Tatrach Wysokich,

� tłumaczy różnice w krajobrazie Tatr Wysokich i Zachodnich,

� omawia Tatrzański Park Narodowy.


Ćwiczenia: Określanie położenia własnej miejscowości względem Tatr; przyporządkowywanie organizmów do właściwych pięter górskich; opracowanie zasad zachowania się w górach.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 30. Powtórzenie działu „Krainy Polski”

Przypomnienie treści z tematów danego działu – przegląd i charakterystyka krain geograficznych z różnych pasów krajobrazowych wzdłuż biegu Wisły.

� wskazuje na mapie pasy krajobrazowe i krainy geograficzne Polski,

� określa położenie danej krainy, posługując się kierunkami świata,

� wymienia główne cechy krajobrazowe danej krainy geograficznej,

� odczytuje proste informacje z mapy ogólnogeograficznej Polski i z map krajobrazowych,

� nazywa piętra roślinne w Tatrach, � wskazuje na mapie swój region i podaje podstawowe jego cechy.

.

� charakteryzuje każdą z krain geograficznych,

� porównuje warunki naturalne i gospodarkę krain geograficznych Polski,

� ocenia znaczenie danej krainy geograficznej pod względem gospodarczym i turystycznym,

� charakteryzuje warunki naturalne i gospodarkę swego regionu.

Edukacja regionalna – treść nr 1 i 2.



Podstawowe Uczeń:


Dział 4. Polska – państwo w Europie

Lekcja 31. Naszymi północnymi i wschodnimi sąsiadami są: Rosja, Litwa, Białoruś i Ukraina

Sąsiedzi z północy i wschodu: Rosja, Litwa, Białoruś, Ukraina.

� wskazuje na mapie granice między Polską a Rosją, Litwą, Białorusią i Ukrainą,

� wskazuje na mapie stolice tych państw.

� wymienia oficjalne nazwy Białorusi, Litwy, Rosji, Ukrainy,

� na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz północnych, północno- -wschodnich i wschodnich sąsiadów Polski,

� odróżnia flagi Białorusi, Litwy, Rosji, i Ukrainy,

� wyjaśnia, co to są euroregiony i po co zostały utworzone.


Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie. Określanie położenia północnych, północno-wschodnich i wschodnich granic Polski.

Lekcja 32. Naszymi południowymi sąsiadami są: Słowacja i Czechy

Słowacja i Czechy. Oficjalna nazwa państw. Warunki naturalne. Stolice. Walory turystyczne.

� określa położenie Słowacji i Czech, wskazuje te państwa na mapie,

� wskazuje na mapie stolice tych państw,

� wymienia oficjalne nazwy Słowacji i Czech,

� wymienia główne atrakcje turystyczne Słowacji i Czech.

� odróżnia flagi Słowacji i Czech,

� na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz południowych sąsiadów Polski,

� omawia ciekawe pod względem turystycznym miejsca Słowacji i Czech.

Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: określanie położenia południowych i południowo- -zachodnich granic Polski; odczytywanie z mapy podstawowych informacji na temat Słowacji i Czech; analiza zdjęć, pocztówek, folderów ze Słowacji i Czech.

Lekcja 33. Naszymi zachodnimi sąsiadami są Niemcy

Niemcy. Pełna nazwa państwa. Warunki naturalne. Stolica i główne rzeki. Walory turystyczne.

� wskazuje Niemcy na mapie Europy, pokazuje przebieg granicy polsko-niemieckiej,

� wskazuje na mapie stolicę Niemiec i podaje jej nazwę,

� odczytuje z mapy ogólnogeograficznej proste informacje dotyczące Niemiec,

� podaje najważniejsze informacje o środowisku przyrodniczym Niemiec.

� charakteryzuje Niemcy pod względem przyrodniczym i turystycznym,

� odczytuje i analizuje informacje o Niemczech z różnych map,

� wymienia ważne miasta i podaje ich znaczenie,

Ćwiczenia: Analiza mapy ogólnogeograficznej Niemiec.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 34. Francja i Wielka Brytania są dużymi państwami Europy

Wielka Brytania i Francja. Pełna nazwa kraju. Położenie geograficzne. Stolice i główne rzeki. Zabytki. Atrakcje turystyczne.

� wskazuje na mapie Europy położenie Francji,

� wyjaśnia, że Wielka Brytania to nazwa kraju składającego się z Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej,

� wskazuje na mapie fizycznej te części Wielkiej Brytanii,

� wymienia stolice Francji i Wielkiej Brytanii.

� na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz Francji i Wielkiej Brytanii,

� wymienia nazwy rzek przepływających przez stolice obu krajów, wskazuje ich bieg na mapie,

� podaje przykłady trzech ciekawych atrakcji turystycznych, które można obejrzeć w obu krajach.

Edukacja czytelnicza i medialna – treść nr 10.

Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie; określanie państw sąsiadujących z Francją i miast leżących nad Sekwaną i Tamizą.

Lekcja 35. Państwa Europy Południowej leżą nad Morzem Śródziemnym

Państwa Europy Południowej. Położenie geograficzne, wielkość i ukształtowanie powierzchni Włoch i Hiszpanii. Główne zabytki.

� wskazuje na mapie Europy państwa leżące nad Morzem Śródziemnym,

� odczytuje dane z diagramu klimatycznego,

� wymienia najważniejsze atrakcje turystyczne, dla których warto odwiedzić Włochy i Hiszpanię,

� podaje stolice Włoch i Hiszpanii.

� omawia najważniejsze zabytki Włoch i Hiszpanii,

� charakteryzuje ukształtowanie terenu Włoch i Hiszpanii,

� porównuje Włochy, Hiszpanię i Polskę pod względem wielkości i liczby ludności.

Ćwiczenia: Analiza map, zdjęć, pocztówek, folderów z Włoch i Hiszpanii. Lekcja 36. Państwa skandynawskie leżą na północy Europy

Państwa północnej Europy. Warunki naturalne. Stolice państw. Walory turystyczne. Główne zabytki. Sławni ludzie.

� określa położenie państw skandynawskich i wskazuje je na mapie Europy,

� nazywa i wskazuje na mapie stolice tych państw,

� wymienia główne atrakcje turystyczne państw skandynawskich.

� wymienia oficjalne nazwy poszczególnych państw skandynawskich,

� podaje przykłady sławnych postaci pochodzących z państw skandynawskich,

� omawia ciekawe pod względem turystycznym miejsca i obiekty państw skandynawskich.

Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: określanie położenia państw skandynawskich; odczytywanie z mapy podstawowych informacji na temat państw skandynawskich; analiza zdjęć, pocztówek, folderów prezentujących państwa skandynawskie.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 37. Europa się jednoczy

Mapa polityczna Europy. Unia Europejska. Kraje członkowskie Unii. Znaczenie wspólnej Europy. Waluta euro.

� podaje nazwy co najmniej pięciu państw wchodzących w skład UE,

� opisuje flagę UE,

� wymienia dwa powody powstania UE,

� nazywa walutę UE i przelicza ją na złotówki po kursie podanym przez nauczyciela.

� wyjaśnia, co to jest Unia Europejska,

� wymienia trzy korzyści wejścia Polski do UE,

� podaje argumenty i prowadzi dyskusję na temat znaczenia przystąpienia Polski do UE.

Edukacja czytelnicza i medialna – treść nr 4.

Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: odszukiwanie państw Unii Europejskiej na mapie politycznej Europy.

Lekcja 38. Powtórzenie działu „Polska – państwo w Europie”

� wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice,

� wskazuje na mapie inne państwa europejskie, ich stolice i kraje z nimi graniczące,

� podaje pełne nazwy państw graniczących z Polską.

� wskazuje na mapie państwa położone na półwyspach, bez dostępu do morza, wyspiarskie, skandynawskie,

� porównuje krajobrazy państw na podstawie mapy ogólnogeograficznej,

� podaje przykłady najsławniejszych zabytków w wybranych krajach Europy,

� uzasadnia popularność sportów zimowych w krajach skandynawskich,

� wyjaśnia, dlaczego powstała Unia Europejska.



Podstawowe Uczeń:


Dział 5. Mój organizm

Lekcja 39. Ciało człowieka działa jak precyzyjny mechanizm

Hierarchiczna struktura organizmu człowieka. Komórki, narządy i układy narządów.

� podaje przykłady narządów organizmu człowieka i ich funkcji,

� omawia hierarchiczność budowy organizmu,

� wskazuje, że podstawowym elementem budującym organizm jest komórka.

� podaje przykłady układów narządów i ich funkcji,

� przedstawia szczególną rolę układu nerwowego,

� rozpoznaje położenie wybranych narządów na rysunkach anatomicznych,

� wyjaśnia pojęcie „tkanka”, podaje przykłady tkanek.

Ćwiczenia: Obserwacje mikroskopowe krwi i tkanki mięśniowej gładkiej ssaka.

Lekcja 40. Skóra chroni organizm

Budowa, funkcje i higiena skóry.

� wyjaśnia, na czym polega rola skóry,

� wprowadza w życie podstawowe zasady higieny skóry,

� uzasadnia, dlaczego o skórę należy dbać.

� omawia reakcje skóry na zmiany temperatury otoczenia,

� podaje, w jaki sposób można zbadać rozmieszczenie ciałek czuciowych w skórze.


Ćwiczenia: Badanie rozmieszczenia ciałek czuciowych w skórze (karta pracy nr 3 z CD-ROM-u dla nauczyciela).

Lekcja 41. Mięśnie, kości i stawy umożliwiają poruszanie się

Szkielet. Funkcje w organizmie. Główne części szkieletu. Połączenia kości. Mięśnie.

� wymienia funkcje szkieletu,

� wskazuje na planszy podstawowe części szkieletu,

� określa rolę układu mięśniowego w organizmie,

� wskazuje dwa przeciwstawnie działające mięśnie, np. zginacz i prostownik przedramienia,

� wskazuje na modelu szkieletu człowieka rodzaje połączeń kości.

� wymienia elementy składowe szkieletu człowieka,

� wskazuje główne mięśnie organizmu człowieka,

� uzasadnia, że mięśnie muszą pracować parami,

� omawia budowę i funkcjonowanie stawu.

Ćwiczenia: Wskazywanie na modelu części szkieletu człowieka i rodzajów stawów; analiza ryciny przedstawiającej budowę stawu; ćwiczenia zawarte w karcie pracy nr 4 i nr 5. Projekcja filmu pt. Szkielet.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 42. W układzie pokarmowym jest trawione pożywienie

Budowa układu pokarmowego. Trawienie pokarmów. Wchłanianie i transport do komórek.

� określa, do czego jest potrzebny układ pokarmowy,

� na schematach budowy układu pokarmowego wskazuje i nazywa najważniejsze narządy,

� omawia rolę krwi w odżywianiu komórek.

� omawia ogólnie przebieg procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym,

� wskazuje, które procesy i dlaczego są przemianami chemicznymi, a które fizycznymi.

Ćwiczenia: Trawienie skrobi przez ślinę.

Lekcja 43. Układ oddechowy zapewnia wymianę gazową

Budowa i rola układu oddechowego. Higiena układu oddechowego.

� określa rolę układu oddechowego,

� wymienia podstawowe zasady dbałości o układ oddechowy,

� wskazuje na schemacie i nazywa narządy budujące układ oddechowy.

� uzasadnia, dlaczego oddychanie przez nos jest zdrowsze niż przez usta,

� przedstawia rolę krtani,

� omawia rolę płuc w powiązaniu z ich budową.


Ćwiczenia: Obserwacja mikroskopowa pęcherzyków płucnych.

Lekcja 44. Krew jest życiodajnym płynem krążącym dzięki sercu

Krążenie krwi jako warunek życia człowieka. Funkcje krwi. Rola serca i naczyń krwionośnych.

� wymienia główne funkcje krwi,

� określa rolę serca,

� krótko charakteryzuje rodzaje naczyń krwionośnych.

� uzasadnia, że krążenie krwi jest warunkiem życia człowieka,

� omawia przepływ krwi w sercu, z uwzględnieniem roli zastawek.

Ćwiczenia: Projekcja filmu pt. Praca zastawek serca.

Lekcja 45. Układ nerwowy kieruje organizmem

Układ nerwowy. Podział, funkcja. Budowa komórki nerwowej. Reakcje odruchowe.

� omawia ogólną budowę układu nerwowego,

� uzasadnia, że mózg jest najważniejszym narządem naszego ciała,

� nazywa elementy budowy komórki nerwowej,

� nazywa, korzystając z planszy, części mózgu człowieka.

� wskazuje przystosowanie budowy komórki nerwowej do pełnionej funkcji,

� wskazuje na schemacie przebieg reakcji odruchowej,

� wyjaśnia, jakie znaczenie mają reakcje odruchowe dla organizmu,

� uzasadnia, dlaczego nie mamy wpływu na wiele reakcji odruchowych.

Ćwiczenia: Analiza reakcji odruchowej kolana oraz zwężania się i rozszerzania źrenicy oka; analiza ryciny przedstawiającej układ nerwowy człowieka oraz komórkę nerwową.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 46. Poznaj właściwości światła

Źródła światła. Właściwości światła. Odbicie światła, załamanie światła. Rodzaje soczewek

� wymienia źródła światła,

� opisuje właściwości światła na wybranych przez siebie przykładach,

� proponuje doświadczenie pokazujące załamanie światła na granicy dwóch ośrodków.

� wyjaśnia, na czym polega odbicie światła,

� odróżnia ciała, które są źródłami światła, a które jedynie odbijają światło,

� podaje przykłady ośrodków, na granicy których można obserwować załamanie światła,

� dzieli soczewki ze względu na ich kształt i opisuje ich własności.

Edukacja prozdrowotna – treść nr 1 i 2.

Ćwiczenia: Zadania z karty pracy nr 6 Oglądamy przedmiot w wodzie oraz karty pracy nr 7 Budujemy zegar słoneczny. Prezentowanie za pomocą rzutnika pisma, jak soczewka skupiająca skupia promienie świetlne, a soczewka rozpraszająca je rozprasza.

Lekcja 47. Oko odbiera wrażenia świetlne

Oko. Budowa, funkcje. Wady wzroku, korekta za pomocą soczewek.

� określa funkcje oka jako narządu zmysłu,

� wskazuje części oka na modelu lub planszy,

� podaje podstawowe funkcje wskazanych elementów oka,

� wskazuje podstawowe zasady dbałości o wzrok.

� wyjaśnia powstawanie obrazu na siatkówce,

� wskazuje rolę mózgu w odbieraniu wrażeń świetlnych ze środowiska,

� wyjaśnia, na czym polega praca okulisty i optyka.


Ćwiczenia: Analiza budowy oka przedstawionego na planszy lub modelu. Omówienie ćwiczenia zamieszczonego w karcie pracy nr 8 Sprawdź, w jaki sposób oko wytwarza obraz, a także nr 9 Złudzenia wzrokowe – czy nasze oczy są niedoskonałe.

Lekcja 48. Dźwięki są wokół nas

Powstawanie dźwięków. Rodzaje dźwięków. Prędkość dźwięku. Rozchodzenie się dźwięków. Wpływ budowy ucha na rozpoznawanie różnych rodzajów dźwięków.

� wymienia źródła dźwięków wokół nas,

� wyszukuje z otoczenia ciała, które drgając, wytwarzają dźwięki,

� podaje przykłady świadczące o tym, że w różnych ośrodkach dźwięki rozchodzą się z różnymi prędkościami,

� podaje sposoby zabezpieczania się przed dźwiękami o dużym natężeniu.

� opisuje warunek rozchodzenia się dźwięku w danym ośrodku,

� wyjaśnia, od czego zależy prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych substancjach (ośrodkach),

� wymienia przykłady dźwięków o różnym natężeniu.

Ćwiczenia: Różne sposoby wytwarzania dźwięków w otaczającej nas przyrodzie. Wyszukiwanie źródeł dźwięków dochodzących do pracowni przyrodniczej z zewnątrz klasy.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 49. Ucho odbiera wrażenia dźwiękowe

Ucho. Budowa i funkcja. � wymienia części ucha,

� wskazuje na modelu lub planszy elementy ucha,

� wskazuje podstawowe zasady dbałości o słuch.

� wymienia w prawidłowej kolejności poszczególne części ucha, które zostają wprowadzone w drgania pod wpływem fali dźwiękowej,

� określa funkcję ucha jako narządu słuchu i równowagi,

� uzasadnia, dlaczego nie należy słuchać zbyt głośnej muzyki.


Ćwiczenia: Analiza budowy ucha przedstawionego na planszy lub modelu; omówienie ćwiczenia zamieszczonego w karcie pracy nr 11 Czy można wspomóc ucho, aby lepiej słyszało?

Lekcja 50. Układy rozrodcze umożliwiają wydawanie na świat potomstwa

Układ rozrodczy żeński i męski. Budowa, funkcja. Różnica w budowie komórek rozrodczych.

� wskazuje różnice w budowie komórki jajowej i plemnika,

� nazywa poszczególne elementy budowy układu rozrodczego kobiety i mężczyzny,

� określa rolę układu rozrodczego kobiety i mężczyzny.

� wskazuje na planszy rozmieszczenie narządów rozrodczych kobiety i mężczyzny,

� określa rolę poszczególnych narządów w układach rozrodczych.

Wychowanie do życia w rodzinie – treść nr 4.

Ćwiczenia: Analiza budowy układów rozrodczych przedstawionych na planszy lub foliogramie; obserwacje fotografii plemników i komórek jajowych.

Lekcja 51. Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka przebiega w organizmie matki

Miejsce powstawania plemników i komórek jajowych. Zapłodnienie. Rozwój zarodkowy i płodowy.

� określa miejsce powstawania plemników i komórek jajowych,

� wyjaśnia, co to jest zapłodnienie,

� przedstawia za pomocą schematycznego rysunku moment zapłodnienia,

� wyjaśnia, co to jest pępowina, poród,

� wskazuje na planszy miejsce zapłodnienia i dalszą drogę zapłodnionej komórki jajowej.

� wyjaśnia, dlaczego do komórki jajowej wnika tylko jeden plemnik,

� wyjaśnia, co to jest ciąża, zarodek, płód, łożysko,

� podaje przykłady świadczące o tym, że dziecko w łonie matki się rozwija.


Ćwiczenia: Projekcja fragmentów filmu pt. Widziane z ukrycia. Inscenizacja połączona z prezentacją rozwoju zarodka i płodu w kolejnych miesiącach ciąży.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 52. W życiu człowieka wyróżnia się kilka etapów

Etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu.

� wymienia etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu,

� wykazuje potrzeby człowieka na każdym etapie rozwoju.

� rozpoznaje na podstawie opisu i fotografii etap rozwojowy człowieka,

� podaje charakterystykę etapów rozwojowych człowieka.

Ćwiczenia: Rozpoznawanie etapu rozwojowego osoby przedstawionej na zdjęciu; porządkowanie zdjęć zgodnie z wzrastającymi etapami rozwoju osób przedstawionych na tych zdjęciach.

Lekcja 53. Jakie zmiany zachodzą w okresie dojrzewania?

Dojrzewanie płciowe. Zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania.

� wyjaśnia, na czym polega dojrzewanie dziewcząt i chłopców,

� omawia zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania,

� wskazuje czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na rozwój organizmu w okresie dojrzewania.

� wyjaśnia, co oznacza termin „dojrzewanie płciowe”,

� charakteryzuje etap dojrzewania.


Ćwiczenia: Projekcja filmu pt. Chłopcy. Przemiany wieku dojrzewania oraz Dziewczęta. Przemiany wieku dojrzewania; doświadczenie zamieszczone w karcie pracy z zeszytu ćwiczeń Modelowanie zmian zachodzących w krtani podczas mutacji

Lekcja 54. Powtórzenie działu „Mój organizm”

Porównanie budowy i roli poznanych układów wewnętrznych oraz skóry. Hierarchiczna struktura organizmu.

� określa rolę poznanych układów narządów oraz skóry,

� na planszach wskazuje najważniejsze narządy wchodzące w skład poznanych układów,

� wyjaśnia hierarchiczność struktury organizmu: komórka – tkanka – narząd – układ narządów.

� określa rolę wybranych narządów w ciele człowieka,

� podaje przykłady współpracy między układami narządów,

� na podstawie rycin rozpoznaje niektóre rodzaje komórek budujących ciało człowieka, omawia ich budowę w powiązaniu z funkcją.



Podstawowe Uczeń:


Dział 6. Moje zdrowie

Lekcja 55. Jak zdrowo się odżywiać?

Rola składników pokarmowych. Zasady prawidłowego żywienia. Zróżnicowanie potrzeb żywieniowych. Planowanie jadłospisów.

� uzasadnia celowość stosowania zasad prawidłowego żywienia,

� wyjaśnia, w jakim celu człowiek się odżywia,

� podaje podstawowe zasady dotyczące zakupu i przechowywania produktów pokarmowych oraz przygotowywania posiłków.

� wymienia podstawowe składniki pokarmów i ich funkcje,

� wskazuje przykłady produktów o dużej zawartości: cukrów, tłuszczów, białek, witamin i wody,

� planuje jadłospis zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia.


Ćwiczenia: Określanie składu produktów spożywczych przyniesionych przez uczniów. Analiza piramidy zdrowego żywienia; przeprowadzenie doświadczeń zaproponowanych w karcie pracy nr 12 Jak rozpoznamy, czy pokarm zawiera tłuszcze i skrobię?

Lekcja 56. Jak dbać o własne ciało? Podstawowe zasady higieny osobistej.

� wymienia substancje wydalane i wydzielane przez skórę,

� podaje zasady pielęgnacji skóry, włosów, zębów i paznokci,

� wskazuje znaczenie czystości odzieży, obuwia, bielizny i otoczenia dla utrzymania zdrowia,

� podaje przykłady ubioru dostosowanego do pory roku i rodzaju wykonywanej pracy.

� wymienia rodzaje zębów dorosłego człowieka i podaje ich funkcje,

� proponuje doświadczenie ukazujące niszczenie szkliwa nazębnego,

� uzasadnia twierdzenie, że przestrzeganie higieny osobistej jest obowiązkiem każdego człowieka.



Ćwiczenia: Obserwacja efektów doświadczenia zaproponowanego w karcie pracy nr 4 z zeszytu ćwiczeń Higiena jamy ustnej. Ćwiczenia z wykorzystaniem modelu czaszki doskonalące technikę mycia zębów; pokaz korzystania z nici dentystycznej.

Lekcja 57. Jak wypoczywać? Wypoczynek. Rodzaje, znaczenie dla zachowania zdrowia. Zasady bezpieczeństwa.

� podaje przykłady biernego i aktywnego wypoczynku,

� wskazuje formy wypoczynku odpowiednie dla siebie,

� omawia trzy formy wypoczynku czynnego, uwzględniając zasady bezpieczeństwa,

� podaje zasady zachowania się na łonie natury.

� omawia sytuacje, w których należy wypoczywać aktywnie, a w których biernie,

� uzasadnia, dlaczego ćwiczenia fizyczne usprawniają organizm,

� podaje przykłady zabezpieczeń ciała przed kontuzją podczas uprawiania wybranych dyscyplin sportowych.


Ćwiczenia: Opracowanie zasad bezpieczeństwa dla wybranych form wypoczynku aktywnego; analiza sprzętu narciarskiego i roweru pod kątem bezpieczeństwa użytkowania.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 58. Co robić w razie uszkodzenia ciała? Sytuacje niebezpieczne. Uszkodzenia skóry, kości. Poprawne zachowania.

� podaje przyczyny uszkodzeń skóry,

� wskazuje sposoby postępowania podczas opatrywania otarcia lub skaleczenia,

� omawia zabezpieczenia ciała przed skutkami nad-miernego promieniowania słonecznego,

� omawia objawy złamania kości.

� wskazuje poprawne postępowanie w wypadku pogryzienia przez zwierzę.

� podaje różnice między zwichnięciem a złamaniem,

� wyjaśnia, dlaczego nie należy opalać się bez zabezpieczenia skóry.


Ćwiczenia: Etapy opatrywania uszkodzenia skóry – otarcia, skaleczenia, rany, oparzenia, odmrożenia; sposoby postępowania i udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku – pozycja boczna ustalona, pomoc osobie poszkodowanej, unieruchomianie złamanej kończyny.

Lekcja 59. Co znaczy przysłowie: w zdrowym ciele zdrowy duch?

Zdrowie i trzy jego aspekty. Zasady zachowania zdrowia.

� wyjaśnia, co to jest zdrowie,

� omawia podstawowe zasady zachowania zdrowia,

� podaje przykłady dotyczące zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.

� podaje przykłady wyrażania pozytywnych uczuć za pomocą gestów i mowy ciała,

� uzasadnia twierdzenie, że zdrowie w dużej mierze zależy od nas samych.

Edukacja prozdrowotna – treść nr 1, 5, 6.

Ćwiczenia: Analiza czynników mających wpływ na zdrowie i grupowanie ich zgodnie z kryterium: mam wpływ – nie mam wpływu (wnioskiem powinno być stwierdzenie, że w 50% mamy wpływ na własne zdrowie).

Lekcja 60. Choroby zakaźne są wywoływane przez wirusy i drobnoustroje Choroby zakaźne. Drobnoustroje chorobotwórcze. Pasożytnicze zwierzęta. Drogi zakażenia.

� wyjaśnia, czym różnią się choroby zakaźne od innych chorób,

� podaje przykłady chorób zakaźnych człowieka i dróg, którymi atakują organizm.

� wskazuje przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych,

� wskazuje przykłady zwierząt – pasożytów człowieka,

� omawia objawy wybranych chorób zakaźnych.

Ćwiczenia: Analiza cyklu życiowego tasiemca.

Lekcja 61. Walka z chorobami zakaźnymi jest trudna, ale konieczna Sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym. Szczepienia ochronne. Dezynfekcja.

� omawia podstawowe sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym,

� uzasadnia, dlaczego przed zastosowaniem leku trzeba zwrócić się o poradę lekarską.

� wyjaśnia zasadę działania szczepionki,

� podaje podstawowe sposoby leczenia chorób bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych,

� wyjaśnia termin „dezynfek-cja” i określa znaczenie tego zabiegu w zapobieganiu chorobom zakaźnym.


Ćwiczenia: Dobieranie sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym do różnych dróg zakażenia.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 62. Kiedy, dlaczego i jak należy mówić NIE? Uzależnienie. Nikotynizm, alkoholizm, narkomania, niebezpieczny internet. Postawa asertywna.

� wymienia sytuacje, w których należy powiedzieć nie,

� wskazuje sposoby odmawiania picia alkoholu i palenia tytoniu,

� wyjaśnia, co to jest uzależnienie.

� wskazuje możliwości zachowań asertywnych wobec presji otoczenia,

� omawia skutki działania nikotyny na organizm człowieka,

� wyjaśnia, dlaczego znajomości zawarte przez internet mogą być niebezpieczne,

� uzasadnia konieczność zachowania postawy antyalkoholowej i antynikotynowej.


Ćwiczenia: Scenki – prezentacja zachowań asertywnych. Projekcja fragmentów filmu pt. Palenie tytoniu a fizjologia człowieka, Epitafium dla narkomana.

Lekcja 63. Powtórzenie działu „Moje zdrowie” Zdrowy styl życia. Prawidłowe odżywianie się, higiena ciała i otoczenia. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Wypoczynek, ruch na świeżym powietrzu. Pojęcie zdrowia.

� wyjaśnia, dlaczego zdrowie jest bardzo ważne w życiu każdego człowieka,

� wymienia zachowania składające się na zdrowy styl życia,

� podaje zasady prawidło-wego odżywiania się,

� omawia zasady higieny ciała,

� wymienia podstawowe zasady zapobiegania chorobom zakaźnym,

� uzasadnia, dlaczego podstawą zdrowia jest sprawność fizyczna organizmu,

� wymienia podstawowe zasady higieny osobistej i otoczenia.

� uzasadnia, że w dużej mierze mamy wpływ na własne zdrowie,

� omawia wpływ poszczególnych składników pokarmowych na organizm człowieka,

� podaje podstawowe sposoby leczenia chorób bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych,

� wyjaśnia, dlaczego życzliwa postawa wobec innych ułatwia kontakty międzyludzkie.

Edukacja prozdrowotna – treść nr 1, 2, 3, 4, 5.



Podstawowe Uczeń:


Dział 7. Sposoby życia organizmów

Lekcja 64. Czynności życiowe organizmów są podobne

Przyroda żywa i nieożywiona. Cechy organizmów. Czynności życiowe.

� wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów,

� wskazuje, w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe.

� wyjaśnia na przykładach, na czym polega pobudliwość,

� wskazuje różnice w realizacji czynności życiowych między roślinami a zwierzętami,

� interpretuje wyniki doświadczenia.

Ćwiczenia: Wykonanie doświadczenia z karty pracy nr 13 Badamy reakcję rośliny na kierunek, z którego dochodzi światło.

Lekcja 65. Jakie są sposoby odżywiania się organizmów?

Sposoby odżywiania się organizmów. Organizmy cudzożywne i samożywne. Fotosynteza.

� wymienia sposoby odżywiania się organizmów, ze wskazaniem, u których grup organizmów występują,

� porównuje odżywianie się samożywne i cudzożywne,

� uzasadnia, dlaczego należy chronić lasy.

� omawia przebieg fotosyntezy, z uwzględnieniem roli chlorofilu,

� wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy dla rośliny i dla życia na Ziemi.

Ćwiczenia: Dyskusja na temat globalnego znaczenia fotosyntezy.

Lekcja 66. Zwierzęta są przystosowane do pobierania różnorodnego pokarmu

Przystosowania zwierząt do pobierania pokarmu. Roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy. Płynożercy. Filtratory.

� podaje przykłady roślinożerców i mięsożerców z najbliższego otoczenia,

� na dowolnie wybranych przykładach – ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka i ssaka mięsożernego – wskazuje ich przystosowania do zdobywania pokarmu.

� podaje przykłady egzotycznych roślinożerców i mięsożerców, prawidłowo określając kontynent, na którym żyją,

� charakteryzuje płynożerców i filtratorów – ich przystosowania do zdobycia pokarmu.

Ćwiczenia: Inscenizacja przedstawiająca zwierzęta odżywiające się różnorodnym pokarmem.



Podstawowe Uczeń:


Lekcja 67. Dzięki oddychaniu organizmy uzyskują energię Oddychanie a odżywianie się. Istota oddychania. Narządy oddechowe zwierząt.

� wyjaśnia, co jest celem oddychania,

� uzasadnia, że wszystkie organizmy muszą oddychać,

� podaje przykłady zwierząt oddychających płucami i skrzelami.

� podaje słowny zapis równania oddychania tlenowego,

� określa sposób wykonywania wymiany gazowej przez rośliny,

� udowadnia, że oddychanie jest związane z odżywianiem się,

� przeprowadza analogię między oddychaniem a spalaniem (np. drewna lub węgla).

Ćwiczenia: Oglądanie filmu pt. Wymiana gazowa u roślin i zwierząt.

Lekcja 68. Organizmy się rozmnażają, by przetrwać w przyrodzie Cel rozmnażania się organizmów. Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe. Pojęcie gatunku.

� wyjaśnia, co jest celem rozmnażania się,

� określa, jaka jest istota rozmnażania płciowego,

� podaje przykłady gatunków żyjących w najbliższym otoczeniu.

� wymienia sposoby rozmna-żania się organizmów,

� udowadnia, że rośliny, podobnie jak zwierzęta, rozmnażają się płciowo,

� uzasadnia, dlaczego pewne organizmy należą do jednego gatunku, a inne nie,

� porównuje rozmnażanie się płciowe i bezpłciowe.

Ćwiczenia: Obserwacja organów roślinnych służących do rozmnażania bezpłciowego.

Lekcja 69. Wszystkie organizmy są zbudowane z komórek Komórkowa budowa organizmów. Komórka roślinna. Komórka zwierzęca.

� podaje, że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek,

� omawia budowę komórki roślinnej i zwierzęcej.

� podaje funkcje poszczególnych elementów budowy komórek,

� porównuje budowę komórki roślinnej i zwierzęcej,

� interpretuje zależności między budową komórki i jej funkcją.

Ćwiczenia: Obserwacje mikroskopowe komórek.

Lekcja 70. Powtórzenie działu „Sposoby życia organizmów” Porównanie budowy i czynności życiowych roślin i zwierząt.

� wymienia czynności życiowe organizmów,

� podaje przykłady organów roślinnych i zwierzęcych,

� porównuje sposoby odżywiania się i oddychania roślin.

� porównuje sposoby wydalania i rozmnażania się oraz pobudliwość roślin i zwierząt,

� omawia czynności życiowe grzybów.

Plan wynikowy nauczania przyrody dla klasy pi ątej (na 3 ... · górskie i odczytuje ich ......

Documents

Transcript of Plan wynikowy nauczania przyrody dla klasy pi ątej (na 3 ... · górskie i odczytuje ich ......