Pismo Górali Polskich Pismo Górali...

1

W numerze m.in.:

Hołd Górali s. 3Wywiad z Prezesem ZP – Jak się coś robi wspólnie, można zrobić więcej, s. 3„Święcone” Zarządu Głównego ZP, s. 7Ka sie podziały starodowne casy, s. 11Laudacyja na cześć Czcigodnego Ksiyndza Prałata Władysława Zązla, s. 15

P i s m o Z w i ¹ z k u P o d h a l a n

NR 1 (33) ISSN 1731-4852 2011

Pismo Polskich Górali * Babiogórcy * Górale czadeccy * Górale pienińscy * Górale sądeccy * Górale śląscy * Górale żywieccy * * Kliszczacy * Orawiacy * Podhalanie * Spiszacy * Zagórzanie * Wałasi *

* Podhalanie * Babiogórcy * Górale czadeccy * Górale pienińscy * Górale sądeccy * * Górale śląscy * Górale żywieccy * Kliszczacy * Orawiacy * Spiszacy * Wałasi * Zagórzanie *

Pismo Górali Polskich

* Podhalanie * Babiogórcy * Górale czadeccy * Górale pienińscy * Górale sądeccy * * Górale śląscy * Górale żywieccy * Kliszczacy * Orawiacy * Spiszacy * Wałasi * Zagórzanie *

Pismo Górali Polskich

* Podhalanie * Babiogórcy * Górale czadeccy * Górale pienińscy * Górale sądeccy ** Górale śląscy * Górale żywieccy * Kliszczacy * Orawiacy * Spiszacy * Wałasi * Zagórzanie *

Pismo Górali Polskich Pismo Górali Polskich Pismo Górali Polskich

Podhalanin nr 1 (33) 2011 r.

2

Zdjęcia Prezesa Zarządu Głównego Związku Podhalan Macieja Motora-Greloka z kadencji 2008–2011

XLIII Nadzwyczajny Zjazd Podhalan, 2008

Odebranie nagrody Grand Prix Kryształów Soli, 2009

Wpis do Księgi Kondolencyjnej, pożegnanie Lecha Kaczyńskiego, 2010

Pogrzeb Lecha Kaczyńskiego, Kraków 2010

Wizyta Lecha Kaczyńskiego w Nowym Targu, 2009

XLIv Nadzwyczajny Zjazd Podhalan 2009, Zakopane

3


Hołd GóraliSzczęśliwi i wdzięczni Bogu w Trójcy Jedynemu, iż wej-

rzał na niskość naszą, a Naród Polski wydźwignął, wy-niósł w wielkim Synu gór naszych i zawołał do gór święto-ści niebieskich, pchnął na szlak zwycięstw nad złem, żeby

grzechy, wady powypędzać, by zakwitło miłością rodzinne szczęście, oczy dzieci i młodzieży były ufne, czyste, a życie mężczyzn, kobiet i starców mężne, owocne, pogodne wiarą. Przeto dziękujemy, Ojcze Święty, żeś nas wydostał z czer-wonej niewoli, a teraz chcesz i uczysz, jak dom ojczysty, polski, wysprzątać z tego, co hańbi, rujnuje, zniewala, gubi. Dziękujemy za ojcowską i synowską troskę. Dziękujemy za modlitwy, upomnienia i ofiary Twoje, a w czymżeśmy Boga zdradzili i Ciebie zawiedli, zasmucili, przeprasza-

my. Przepraszamy za zwątpie-nie, niedochowanie wierności, nieodpowiedzialne korzystanie z daru wolności. Przyrzekamy, jak ten krzyż na Giewoncie, mocno trwać w wierze i trady-cji chlubnej przodków naszych, a Ślubów Jasnogórskich Naro-du Polskiego dochować. Jak ongiś książę Mieszko u zarania dziejów naszych ziemie polskie poddał Stolicy Apostolskiej, tak my, górale polscy, dzisiaj, dnia 6 czerwca Roku Pań-skiego 1997 u stóp krzyża na

Giewoncie, składamy hołd najukochańszemu Synowi gór, największemu z rodu Polaków, Papieżowi, Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II, zawierzając nasze rodziny, nas samych i te góry nasze, świadomi, że On nam przed Bogiem i ludź-mi największej krasy dodaje swoim świętym pasterzowa-niem. Pomóż nam, Ojcze Święty, swoim błogosławieństwem wydostać się z wszelkiej śmierci do życia miłością prawdzi-wą i tak przejść próg nadziei w nowe, trzecie Tysiąclecie. Panie Boże, prowadź!

Jak się coś robi wspólnie, można zrobić więcej

Najważniejsze dokonania i zdarzenia tej kadencji.

Maciej Motor Grelok: Przede wszystkim wyzwanie orga-nizacyjne, jakim były dwa Zjazdy. Jestem jedynym preze-sem, który organizował trzy Zjazdy. Największy rozmach był przy obchodach 90-lecia powstania Związku Podhalan w 2009 roku. Pierwszy raz w dziejach stowarzyszenia Zjazd był czterodniowy i odbywał się w trzech różnych miejscach. Miejscach symbolicznych: w Zakopanem, bo to także był ju-bileusz 105-lecia ruchu góralskiego, potem był dzień w Raj-czy - by powtórzyć fakt, że 80 lat wcześniej po raz piewszy i jedyny Zjazd odbywał się na Żywiecczyźnie oraz dwa dni w Nowym Targu - stolicy Podhala, gdzie w 1919 roku po-wtał ZP nastapiło za-kończenie obchodów 44. Nadzwyczajnego Zjazdu i to z udziałem prezydenta RP. To byl sukces. Gdyby związek zawsze tak pracował jak przy organizacji tego Zjazdu to bylibyśmy najlepsza organizacją w kraju. To Związek Podhalan z ramienia Kancelarii Prezyden-ta był koordynatorem wizyty Lecha Kaczyńskiego w Nowym Targu. Wydaliśmy ponad 120 akredytacji dla samych dziennikarzy, wszystkie ważne decyzje podejmowane były w naszym biurze. Samo-rząd jedynie był współorganizatorem. Wszystko było dobrze skoordynowane.

Kolejne dokonania wiążą się z realizacją programów unij-nych. Nasi ludzie pracując społecznie obsługują duże kwo-ty. W ciągu 3 lat pozyskaliśmy ponad 120 tys. zł na różne rodzaje działań, na imprezy, konferencje, doposażenie ze-społów w stroje regionalne. Podkreślam - ludzie pracowali społecznie, a żeby napisać projekt, zrealizować go i na ko-niec rozliczyć - trzeba poświęcić dużo czasu. Zorganizowa-liśmy także wyjazdy kolonijne letnie i zimowe dla ponad 1500 dzieci członków Związku Podhalan. To także był spory wysiłek organizacyjny. Do osiągnięć zaliczam też ciągłe wy-dawanie, mimo problemów, „Podhalanina”. To czasopismo jest bardzo ważne dla Związku, bo możemy w nim mówić własnym głosem i podsumowywać naszą działalność. Pra-sa codzienna, czy tygodniki nie jest zainteresowana promo-waniem naszej działalności, czy opisywaniem naszej pracy.

>>


4

Musimy mieć własną gazetę, w której przypominamy histo-rię, piszemy o kłopotach Związku i ogólnych problemach.

Nie można zapomnieć o organizacji 2. Światowego Zjazdu Górali, który był podtrzymaniem tradycji spotykania się, czyli jednego z głównych zadań Związku. Na czas między kolejnymi światowymi spotkaniami wydawane jest przesła-nie. To z 2. Światowego Zjazdu Górali nosi tytuł „Górale Polscy w działaniu dla dobra Ojcowizny i Ojczyzny”. Kto chce, niech zerknie do tej publikacji. Jest w niej zawarta w obszernej formie wizja naszego działania.

Zawarliśmy porozumienia i rozpoczęliśmy współpracę z różnymi organizacjami, m. in. Polskim Towarzystwem Historycznym, Związkiem Polskiego Spisza, Towarzy-stwem Gimnastycznym „Sokół”. To mam znaczenie, bo jak się coś robi wspólnie, można zrobić więcej. W tej kadencji zainicjowaliśmy także współpracę zagraniczną, z Polskim Związkiem Kulturalno-Oświatowym z czeskiego Cieszyna za Zaolziu, a przez niego ze Zrzeszeniem Folklorystycznym Republiki Czeskiej. To stowarzyszenie skupia ponad 600 zespołów, organizuje wszystkie festiwale folklorystyczne w Czechach. Tego typu kontakt ma dużą rangę, spotkania odbywają się na poziomie czeskiego Ministerstwa Spraw

Zagranicznych. Nasza współ-praca rozwija się.

Ważne jest też, by odrzucić pewne stereotypy dotyczące Związku Podhalan. Dlatego przypomnę, że zorganizowali-śmy bardzo profesjonalną, dwu-dniową konferencję naukową ph. „Górale w walce o niepod-ległość Polski”. Jej podsumo-waniem była publikacja książ-kowa.

Równie ważne są przedsięwzię-cia sportowe. Sport został roz-

winięty podczas tej kadencji jako odrębna dziedzina dzia-łalności. Efektem są dwie sztandarowe imprezy narciarskie: zawody o puchar prezesa nowotarskiego oddziału ZP i bieg narciarski Memoriał im. Jana Fudali oraz letnia Góralska Pielgrzymka Rowerowa z Giewontu na Hel. Wspomnieć warto też o corocznych Paradach Gazdowskich.

Sporo tego

Maciej Motor Grelok: Efektem tego, co robimy jest doce-nienie Związku przez różne gremia. Marszałek Małopolski przyznał nam niedawno brązowy medal za zasługi dla woje-wództwa. Wcześniej otrzymaliśmy „Kryształy Soli” - nagro-dy w konkursie dla najlepszych organizacji pozarządowych. Było to zarówno Grand Prix (za prawie stuletnią tradycję promocji Podhala oraz kształtowanie świadomości lokalnej i chrześcijańskiej - przy. red.), jak i wyróżnienie w kategorii „ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego”.

A co z tych trzech lat wspomina Pan najlepiej?

Maciej Motor Grelok: Wizytę prezydenta Lecha Kaczyń-skiego. Było to docenienie naszej organizacji. Przybyła do nas głowa państwa, by poprzez urząd prezydencki podkre-ślić angę organizacji, która ma 90 lat. Jestem dumny, że zda-rzyło się to akurat za mojej prezesury. Przypadło mi, jako prezesowi przemawiać w Senacie RP. Senat przyjął uchwa-łę uczczenia 90-lecia Związku Podhalan w Polsce, 80-le-

cia Związku Podhalan w Ameryce i 105-lecia Regionalnego Ruchu Góralskiego. Wizyta w Senacie też przyczyniła się do tego, że Związek wkracza na arenę ogólnopolską. Do tej pory byliśmy tylko organizacją regionalną. Przez te trzy lata kadencji staliśmy się organizacją znaną, zapraszaną przez ogólnopolskie gremia. Udało się nam zawrzeć porozumienie z TVP Kraków, dzięki czemu możemy o naszej działalno-ści mówić szerzej. Wydaliśmy też film „Góry, które wydały papieża”.

Ale jest coś, z czego jestem bardzo zadowolony. Od lat w róż-nych środowiskach planowano uczczenie pamięci wielkiego Polaka, regionalisty - dr. Jana Bednarskiego i wreszcie 12 czerwca br. udało się nam w jego rodzinnej miejscowości, w Bystrej Podhalańskiej, w tamtejszym kościele parafialnym odsłonić tablicę pamiąkową poświęconą temu znamienite-mu człowiekowi. Jednemu z założycieli Związku Podhalan, pierwszemu członkowi honorowemu Związku, który jest dla mnie wzorem.

Były chwile wzruszeń?

Maciej Motor Grelok: Bardzo ważna chwila - beatyfika-cja Jana Pawła II. Już sam wyjazd górali do Watykanu był ważny. Dane mi było być na Placu św. Piotra jako prezes ZP i czułem radość, że nasz członek honorowy stał się błogosła-wiony! Ma to tym większy wymiar, że byliśmy świadkami Jego życia, że tak przychylnie Jan Paweł II mówił o góralach i doczekaliśmy się wyniesienia Go na ołtarze. Dlatego na najbliższym Zjeździe podejmiemy wyzwanie wypełnienia

5


duchowego testamentu Jana Pawła II. Będzie to związane między innymi z Wielką Nowenną Fatimską, ale i z innymi działaniami.

Czuje Pan jakiś niedosyt?

Maciej Motor Grelok: Wiele jeszcze można było zrobić. Ubolewam nad zbyt słabym kolportażem „Podhalanina”. Ciągle nad tym pracujemy. Myślę, że w przyszłości uda się poprawić dystrybucję. Ważna dla mnie rzecz to strona inter-netowa Związku. Nie udało się jej zrealizować w bardziej profesjonalnej formie. Nie udało się też zapewnić stałego systemu fi nansowania naszej organizacji, nie tylko ze skła-dek, ale i innych źródeł. Jest nadzieja, że pozyskamy stałe-go mecenasa.

Po wyborach zapowiadał Pan porządkowanie spraw związkowych, majątkowych. Udało się?

Maciej Motor Grelok: Tak. Chociaż „sprawy związkowe” to szerokie pojęcie. Wiemy na czym stoimy, jeśli chodzi o majątkową działalność gospodarczą naszych oddziałów. Dotyczyło to Ludźmierza, Kościeliska i Zakopanego. Do-kończoną sprawą jest Kościelisko, gdzie oddział przejął swój budynek od gminy i samodzielnie nim doskonale zarządza. W Ludźmierzu do końca roku będzie trzeba podjąć ważne decyzje dotyczące dalszego funkcjonowania Domu Podha-lan. Gmina Nowy Targ wyprowadza z budynku szkołę pod-stawową, która ma tam siedzibę. Trzeba pomyśleć co zro-bić z naszym domem, żeby go utrzymać. Mamy plany. Być może powstanie tam Centrum Kultury Góralskiej z profe-sjonalnym archiwum, którego nie ma, a którego brakuje na-szej organizacji. Może będzie tam także centrum konferen-cyjno-pielgrzymkowe. Sprawy Zakopanego nie do końca są rozwiązane. Mam na myśli to, że ani poprzednim prezesom, ani mnie nie udało się nic zrobić z budynkiem przy ul. Ko-ściuszki 4. Chodzi o prawo własności tej nieruchomości.

Sabina Palka/podhale24.pl

1. Aleksandra Bogucka2. Andrzej Gąsienica - Makowski 3. Anna Marduła4. Anna Wyszkowska5. Antoni Rapacz6. Franciszek Bachleda Księdzularz7. Franciszek Hodorowicz8. Helena Zachwieja9. Jan Jachymiak10. Józef Staszel11. Józef Czernecki12. Józef Pitoń13. Józef Różański14. Ks. Józef Słowik15. Ks. Kustosz Tadeusz Juchas16. Ks. Mieczysław Łukaszczyk17. Ks. Władysław Pilarczyk18. Ks. Władysław Zarębczan19. Ks. Władysław Zązel20. Maria Klamerus21. Maria Staszel22. Mieczysław Olcoń23. Stanisław Budzyński24. Stanisław Gąsienica-Gładczan25. Stanisław Hodorowicz26. Stanisław Kowalczyk27. Stanisława Szewczyk28. Stanisława Wiercioch29. Władysław Kowalczyk30. Zofi a Stojakowska - Staich

Honorowi Członkowie Związku Podhalan


6

35. Maciej Jeżowski Górali Nadpopradzkich36. Andrzej Napora Niedźwiedź37. Józef Staszel Nowe Bystre38. Alojzy Lichosyt Nowy Targ39. Adam Wijas Nowy Targ - Niwa40. Jasiński Stanisław Obidza41. Tadeusz Gał Ochotnica Dolna42. Jarosław Buczek Ochotnica Górna43. Maria Pawlikowska Odrowąż Podhalański44. Emilia Rutkowska Orawski Jabłonka45. Adam Mikłusiak Orawski Lipnica Wielka46. Iwona Moczarna Ostrowsko47. Krystyna Wawrzuta Oświęcim48. Bogdan Tyrybon Piekielnik49. Władysława Maśnica Pieniążkowice50. Tadeusz Skorupa Podczerwone - Koniówka51. Lucyna Hosaniak Podszkle52. Robert Chowaniec Poronin53. Stanisław Szeliga Pyzówka54. Teresa Wójciak Rabka-Zdrój55. Helena Szeliga Ratułów56. Wiesława Motor Grelok Sidzina57. Janina Kluska Skomielna Biała58. Andrzej Słonina Skomielna Czarna 59. Władysław Tylka Skrzypne60. Julian Kowalczyk Spiski61. Bogusław Jarząbek Spytkowice62. Alicja Kawerska Sromowce Niżne63. Teresa Zarycka Stare Bystre64. Strączek Maria Suche65. Józef Kalata Szaflary66. Tomasz Słowik Szczawnica67. Jakub Gołdyn Szczyrk68. Piotr Kohut Górali Śląskich69. Maria Ziemianek Tylmanowa70. Cezary Jagiełło Warszawa71. Piotr Kopeć Witów72. Gabriela Kojs Wróblówka73. Marcin Zubek Zakopane74. Czepiel Tadeusz Załuczne75. Andrzej Tylka Zaskale76. Anna Stoch Ząb77. Joanna Habas Dział

Lp. Imię i nazwisko prezesa Oddział1. Klemens Komperda Akademicki – nie działa2. Chodorowicz Małgorzata Bańska Wyżna3. Kuruc Maria Białka Tatrzańska

4. Józefa Kolbrecka Biały Dunajec – Gmina Biblioteka Publiczna

5. Bronisław Skowyra Brzegi

6. Stanisław Łukaszczyk Kołoc Bukowina Tatrzańska

7. Barbara Zalińska-Sikoń Bustryk8. Józefa Stalmach Chochołów9. Andrzej Jakubiec, Ciche

10. Wiktor Bryjak Górali Czadeckich11. Anna Bulas Czarny Dunajec12. Maria Żołnierczyk Czerwienne13. Andrzej Zoń Dębno14. Jan Bukowski Dzianisz15. Eugeniusz Brzeżek Frydman – nie działa

16. Jan Smalec Gliczarów Dolny– zawieszona działalność!

17. Janina Skupień Gliczarów Górny18. Wojciech Nowak Gronków19. Maria Dudek Groń-Leśnica20. Mieczysław Majchrzak Kamienica21. Bednarczyk Bolesław Kluszkowce22. Anna Nędza-Kubiniec Kościelisko23. Fit-Lewicka Anna Kraków24. Katarzyna Zaziąbło Krościenko25. Jacek Bobak Leszczyny Sierockie26. Ewa Iwulska Ludźmierz27. Wojciech Bogucki Łącko28. Małgorzata Głowacz Łopuszna29. Jan Suwaj Maków Podhalański30. Pawlikowski Andrzej Małe Ciche31. Tadeusz Wach Maniowy

32. Anna Trebunia - Wyrostek Miętustwo

33. Stanisław Lizak Milówka34. Stanisław Budz Murzasichle

Prezesi Oddziałów Związku Podhalan

7


„Święcone” Zarządu Głównego Związku Podhalan Rajcza 8.05.2011 r.

W Sanktuarium Matki Bożej Kazimierzowskiej w Raj-czy odbyło się „Święcone” Zarządu Głównego Związku Podhalan. Najpierw w parku rajczańskim ustawił się barw-ny korowód. Na początku szły zespoły regionalne: • Dzieci z Przedszkola w Rajczy • „Grojcowianie” z Wieprza, • „Ziemia Rajczańska” z Rajczy, • „Mali Orawianie” z Lipnicy Wielkiej, • „Rajcusie” z Rajczy, • „Dolina Soły” z Oświęcimia.

Zaraz za nimi 6 pocztów sztandarowych:• Zarządu Głównego Związku Podhalan, • dwa poczty sztandarowe Oddziału Górali Żywieckich

ZP, • Sztandar Koła Łowieckiego „Głuszec” w Rajczy, • Sztandary Szkoły Podstawowej w Rajczy, • Gimnazjum w Rajczy, • Poczet sztandarowy Wojska Polskiego

Kolejno ustawiła się Kompania Reprezentacyjna Wojska Polskiego z 18 Bielskiego Batalionu Desantowo-Szturmowego w Bielsku Białej.

Dalej pozostałe poczty sztandarowe: • Oddział ZP w Czarnym Dunajcu• Oddział ZP w Nowym Targu• Oddział ZP z Makowa Podhalańskiego • Oddział ZP z Białego Dunajca • Oddział ZP z Szczawnicy• Oddział ZP z Łopusznej• Oddział ZP z Zębu • Oddział ZP z Oświęcimia

• Oddział ZP z Sidziny • Oddział ZP z Załucznego • Oddział ZP z Podczerwonego • Oddział ZP z Lipnicy Wielkiej • Oddział ZP Górali Śląskich • Sztandar Związku Górnośląskiego z Bractwa Pielgrzym-

kowego z Mysłowic • Sztandar Narodowych sił Zbrojnych Oddział Podbeski-

dzie

• Sztandar OSP z Rycerki Górnej • Sztandar OSP z Rycerki Dolnej

Za wszystkimi szli zacni goście:• Poseł Na Sejm RP Kazimierz Matuszny• Senator RP – Tadeusz Skorupa a zarazem Prezes Oddziału

ZP w Podczerwonym • Prezes ZP Maciej Motor Grelok z Sidziny• Wiceprezes ZP Jan Hamerski z Szczawnicy • Wiceprezes ZP Władysław Motyka z Milówki • Członek Prezydium ZP Alojzy Lichosyt z Nowego Targu • Członek Zarządu i Honorowy Członek ZP Antoni Rapacz

z Rabki • Honorowy Członek Maria Staszel z Nowego Targu• Honorowy Członek Józef Staszel z Nowego Targu • Mieczysław Olcoń – Przewodniczący Komisji Rewizyjnej

ZP i Honorowy Członek ZP z Nowego Targu • Tomasz Słowik – Prezes Oddziału ZP w Szczawnicy • Anna Bulas – Prezes Oddziału ZP w Czarnym Dunajcu • Krystyna Wawrzuta – Prezes Oddziału ZP w Oświęci-

miu • Adam Mikłusiak – Prezes Oddziału ZP z Lipnicy Wiel-

kiej • Wiktor Bryjak – Prezes Oddziału Górali Czadeckich ZP

z Złotnika• Jan Suwaj – Prezes Oddziału ZP w Makowie Podhalań-

skim• Wiesław Motor – Grelok – Prezes Oddziału ZP w Sidzi-

nie >>


8

• Józefa Michałek – Sekretarz Górali Śląskich • Tomasz Słodyczka – Prezes Oddziału ZP z Zębu• Józefa Kolbrecka – Prezes Oddziału ZP w Białym Dunajcu• Stanisława Buła – Prezes ZP z Łopusznej • Tadeusz Czepiel – Prezes Oddziału w Załucznym• Władysław Sanetra – Prezes Narodowych sił Zbrojnych Oddział Podbeski-

dzie• Andrea Simurdowa – Starostka Obce Skalite z Słowacji • Franciszek Kuta – Starosta Obce Kosarziska – Republika Czeska • Jozef i Krista Strakowie – Przedsawiciele Stowarzyszenia KOLIBA z Republiki

Czeskiej• Lenka Kożdonowa – Prezes Ogniska ZP w Kosarziskach – Republika Czeska • Marian Ormaniec – Radny Sejmiku Śląskiego • Major Jacek Zawada – Przedstawiciel Wojskowej Komendy Uzupełnień z Biel-

ska Białej • Bronisław Nowak – Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach

– Wydziału Terenów Wiejskich• Henryk Polok – Związek Górnośląski• Przedstawiciele Bractwa Pielgrzymkowego z Mysłowic • Andrzej Kalata – Wicestarosta Powiatu Żywieckiego• Edward Płonka – Przewodniczący Rady Powiatu w Żywcu • Aleksandra Legierska – Radna Powiatu w Żywcu • Anna Satława – Radna Powiatu w Żywcu • Jerzy Kołodziejczyk – reżyser filmowy z B-Białej• Stanisław Baczyński – Wójt Gminy Łękawica

• Grzegorz Figura – Wójt Gminy Radziechowy Wieprz• Adam Iwanek – Wójt Gminy Rajcza • Agnieszka Szczotka – Sekretarz Gminy Rajcza• Jerzy Motyka – Prezes Zarządu Gminnego OSP w Rajczy • Grzegorz Rybarski – Wiceprzewodniczący Rady Gminy Rajcza • Zbigniew kopeć – Radny Gminy Rajcza – Sołtys• Zbigniew Kośniewski – Radny Gminy Rajcza• Dorota Salachna – Radna Gminy Rajcza • Marek Brałkowski – Dyrektor Gimnazjum w Rajczy • Marian Satława – Dyrektor szkoły Podstawowej w Rajczy

• Maria Wolna – Dyrektor Banku Spół-dzielczego w Rajczy

• Marek Jurasz – Dyrektor GCK,P,T w Radziechowach Wieprzu

• Jan Ślęzak – Dyrektor GOK w Raj-czy

• Jadwiga Jurasz – Kierownik Zespołu „Grojcowianie”

• Jan Śleziak – Kierownik Zespołu „Rajcusie”

• Krystyna Wawrzuta – Kierownik Ze-społu „Dolina Soły”

• Eugeniusz Karkoszka – Kierownik Zespołu „Mali Orawianie”

• Dorota Sałamun - Dyrektor Przed-szkola w Rajczy

• Porucznik Ernest Salejda – Dowód-ca uroczystości w Rajczy z 18 Ba-talionu Desantowo – Szturmowego z Bielsku Białej

• Media: Nad Soła i Koszarawą, TV • Przedstawiciel Kół Gospodyń Wiej-

skich z Gminy Rajcza• Przedstawiciele Straży Pożarnej

z Rycerki Górnej Rycerki Dolnej i Rajczy

• Pozostali goście z Oddziałów Związ-ku Podhalan rozsianych od Pienin aż po Olzę.

• Bardzo licznie „Święcone” reprezen-towali górale z Oddziału Górali Ży-wieckich ZP: z Złatnej, Ujsoł, Mło-dej Hory, Rycerki Górnej i Dolnej, Soli, Zwardonia, Lalik, Rajczy, Ka-

9


mesznicy, Nieledwi, Milówki, Ciśca, Żabnicy, Węgierskiej Górki, Cięciny, Brzuśnika, Wieprza, Juszczyny, Ra-dziechów, Przybędzy, Żywca, Okraj-nika, Łękawicy, Rychwałdu, Jeleśni, Mesznej i Bystrej Śląskiej.

Barwny korowód z muzyką prze-szedł ulicami Rajczy do Sanktuarium - Pani Rajczańskiej. Tutaj uroczystą Msze Św. odprawił Kapelan Związ-ku Podhalan ks. prałat Władysław Zą-zel w koncelebrze z Kapelanem Gó-rali Pienińskich ks. prałatem Józefem Słowik z Czarnego Potoka z Diecezji Tarnowskiej, ks. kapelanem Mieczy-sławem Łukaszczykiem z Nowego Tar-gu i gospodarzem uroczystości Kusto-szem ks. proboszczem Franciszkiem Warzecha. Przybyli również - dziekan Dekanatu w Milówce ks. prałat Jó-zef Nędza, proboszcz z Soli Ks. Jan Mamcarz, proboszcz z Soblówki ks. Stanisław Króżel oraz ks. wikariusz z Ujsoł. Na początku wszystkich po-witał ks. proboszcz. Oprawa Mszy Św. miała uroczysty charakter z udziałem zespołów regionalnych, czytań lekcji i modlitwy wiernych górali z różnych regionów. Ustawiła się też liczna pro-cesja darów ofiarnych: Zarządu Głów-nego ZP, Nowego Targu, Szczawnicy, Oświęcimia, Lipnicy Wielkiej, Czarne-go Dunajca, Makowa Podhalańskiego, Koniakowa Górali Śląskich, Górali Żywieckich i młodzież z Rajczy. Przy-nieśli w darze oscypki, korboce, miód, chleb, wino, kwiaty, rzeźby, wydaw-nictwa ( albumy, książki), obrus z ha-ftem makowskim itp. Piękne Słowo Boże wygłosił ks. kapelan Władysław nawiązując do wyniesionego na ołta-rze tydzień wcześniej Błogosławione-go Jana Pawła. Na zakończenie Mszy Św. ks. kustosz podziękował wszyst-kim za obecność i piękną uroczystość. Z kolei zabrał głos Prezes Związku Podhalan Maciej Motor Grelok który też nawiązał do uroczystości w Rzymie gdzie wziął osobiście udział w uroczy-stościach beatyfikacyjnych Jana Pawła II. Na zakończenie głos zabrał Prezes OGŻ ZP Adam Banaś - podziękował wszystkim za bycie razem wszystkich górali na „Święconym” w Rajczy. Błogosławieństwo i wszyscy przeszli

na dalszą część świętowania pod Figurę Jana Pawła II. Tutaj pomodlono się do Błogosławionego Jana Pawła a następnie kompania reprezentacyjna Wojska Polskiego z 18 Batalionu Wojskowo Szturmowego z Bielska Białej oddało swój hołd Bacowi naszych czasów Janowi Pawłowi oddając trzy razy salwę honorową, Przy Figurze Jana Pawła zaciągnięto również wartę honorową. Następnie księża i poszczególne delegacje uczestniczące w tych uroczystościach złożyli kwiaty. Na zakończenie uroczystości pod figurą odśpiewano ulubioną pieśń Ojca Świę-

tego Jana Pawła II „Barkę”. Po tej niezwykłej i wzruszającej chwili wszyscy uczestnicy całym barwnym korowodem ulicami Rajczy udali się do miejscowej sali gimnastycznej na „Święcone” – dzielenie się jajkiem ( symbolem początku, metaforą życia ukrytego, tajemniczą siły istnienia, płodnością i odradzaniem się życia w przyrodzie a przede wszystkim znaczenie jajka prowadzi do powiązania z symbolem zmartwychwstania Chrystusa ). Tutaj na samym początku wystąpi-ły dzieci z miejscowego przedszkola i dały piękny popis śpiewu i tańca w gó-ralskich ubiorach. Z kolei Z-ca Prezesa Zarządu Głównego Władysław Motyka i Prezes OGŻ ZP Adam Banaś dokonali powitania gości. Po witacce poproszona kapelana o modlitwę przed jedzeniem i pobłogosławienia jajek którymi później się podzielono. Wszyscy złożyli sobie wzajemne życzenia. Po całej ceremonii coś dla ciała - obiad. Siedząc już przy cieście i kawie goście zobaczyli wystę-py zespołów regionalnych „Rajcusi” i „Ziemi Rajczańskiej” z Rajczy, „Małych Orawian” z Lipnicy Wielkiej i „Dolinę Soły” z Oświęcimia. Wystąpili również zaproszeni goście składając wszystkim życzenia a organizatorom podziękowania. Całość prowadziła jak zawsze niezawodna Jadwiga Jurasz Kierowniczka Zespołu „Grojcowianie” z Wieprza. Zespól ten swoją obecnością upiększyli nam śpiewem uroczystości w kościele i pod figurą Jana Pawła. Z kolei Prezes OGŻ ZP Adam Banaś w trakcie przerw między występami organizatorom składał podziękowa-nia i wręczał dyplomy oraz piernikowe „Serce za Serce” które darowali na rzecz zorganizowania tej uroczystości a byli to:

1. Prezes Związku Podhalan w Polsce Maciej Motor Grelok 2. Wójt Gminy w Rajczy Adam Iwanek3. Ks. proboszcz Franciszek Warzecha4. Ks. Kapelan Władysław Zązel 5. Sołtys Rajczy Zbigniew Kopeć

>>


10

6. Dyrektor Gimnazjum Marek Brałkowski7. Dyrektor Szkoły Podstawowej Marian Satława8. Prezes Gminnego OSP Jerzy Motyka9. Dyrektor GOK Jan Ślęzak10. Zespół Regionalny „Ziemia Rajczańska”11. Zespół regionalny „Rajcusie”12. Zespół Regionalny „Grojcowianie”13. Zespół Regionalny „Mali Orawianie”14. Zespół Regionalny „Dolina Soły”15. 18 Bielski Batalion Powietrzno Desantowy w Bielsku

Białej 16. Jadwiga Jurasz 17. Przedszkolaki z Rajczy 18. Ewa, Józef, Jacek i Paweł Barcik - Zakłady Mięsne

w Rajczy19. Żywiec Zdrój S.A. w Cięcinie

Późnym popołudniem uroczystości dobiegły końca. W tym miejscu jeszcze raz chciałem złożyć serdeczne po-dziękowania: •Gościom z Polski, Słowacji i Republiki Czeskiej, • Posłom,• Senatorom,• Prezesowi Związki Podhalan w Polsce i całemu Prezy-

dium ZP,• Radnym wojewódzkim, powiatowym i gminnym, • Wójtom, • Kapelanom i księżom, • Kustoszowi w Rajczy, • Wójtowi Rajczy,• Sołtysowi Rajczy, • Dyrektorowi GOK w Rajczy,• Dyrektorowi Gimnazjum w Rajczy,• Dyrektorowi Szkoły Podstawowej w Rajczy,• Dyrektorowi Przedszkola w Rajczy,• Prezesowi Gminnej Straży Pożarnej w Rajczy,• Wszystkim Oddziałom Związku Podhalan,• Wszystkim pocztom sztandarowym • Mediom, • Policji, • Myśliwym, • Strażakom, • Członkom Związku Górnośląskiego z Bractwa Pielgrzym-

kowego z Mysłowic, • Narodowym Siłom Zbrojnym,• Wojsku Polskiemu z 18 Batalionu Powietrzno Desanto-

wemu z Bielska Białej,• Zespołom regionalnym,• Paniom z kuchni Szkoły Podstawowej w Rajczy• Członkom Górali Żywieckich za wielką włożoną pracę

w przygotowaniu i przeprowadzeniu tej uroczystości tutaj nie pomijając nikogo – bez wyjątku

• Wszystkim sponsorom Prezes OGŻ ZP Adam Banaś

W dniu 16 czerwca 2011 r. w biurze ZG ZP w Nowym Targu odbyło się posiedzenie Kapituły Odznaczeń, w której uczestniczyli jej członkowie. Decyzją kapituły przyznano następujące odznaczenia:

Honorowy Prezes Związku PodhalanLp. Nazwisko i imię Oddział1. Staszel Józef Nowy Targ

Honorowy Członek Związku PodhalanLp. Nazwisko i imię Oddział1. Bafia Aniela Poronin2. Bachleda – Curuś Adam Zakopane3. Banaś Adam Górali Żywieckich4. Lichosyt Alojzy Nowy Targ5. Motyka Władysław Górali Żywieckich6. Tętnowski Stanisław Nowy Targ

Zasłużony Członek Związku PodhalanLp. Nazwisko i imię Oddział1. Amatorski zespół Teatralny Im. Franciszka Macioła w Skomielnej Białej Skomielna Biała2. Bąk Anna Dzianisz3. Buńda Andrzej Poronin4. Chowaniec Krystyna Podszkle5. Huzior Jakub Nowy Targ6. Kopytek Teresa Nowy Targ7. Kopytek Zbigniew Rabka8. Kuchta Józefa Łopuszna9. Łukaszczyk Zofia Murzasihle10. Mucha Jacek Groń - Leśnica11. Polak Barbara Ząb12. Polański Robert Rabka13. Suwaj Jan Maków Podhalański14. Słodyczka Tomasz Ząb15. Wolski Kazimierz Nowy Targ

Zasłużony dla kultury GóralskiejLp. Nazwisko i imię Oddział1. Kapela „Roztoka” z Międzybrodzia Górali Żywieckich2. Dziecięcy Zespół Regionalny „Hulajniki” z Milówki Górali Żywieckich3. Gaik Jan Rabka4. Folfas Franciszek Witów5. Stopka Julian Jabłonka Orawska6. Rutkowska Emilia Jabłonka Orawska7. Słodyczka Małgorzata Ząb8. Surówka Jan Rabka9. Stoch Maria Poronin10. Gąsienica Walczak – Andrzej Kościelisko11. Zając Izabela Spytkowice/Prezydium12. Ojciec Leon Knabit Gronków/Prezydium13. Ks. Infułat Stanisław Olszówka Zakopane/Prezydium14. Janik Henryk Maniowy/Prezydium

11


Ta książka, która jest autobiograficznym zapisem wspo-mnień, pióra wybitnego artysty podhalańskiego Mariana Styrczuli-Maśniaka, jest zarazem głęboko przenikającym du-szę przekazem kulturowym. Podstawowa wskazówka, jaką nam udziela lektura tej niezwyczajnej, bardzo osobistej książ-ki, dotyczy rdzenia, źródła siły tej podhalańskiej, twórczej duchowości, której nosicielami są od stuleci takie rodziny góralskie jak ród Styrczulów-Maśniaków. Od momentu gdy przodek rodu Szczepan Styrczula kupił w 1703 roku polanę na sto-ku Palenicy, w tej części do-liny Kościeliskiej nazywanej i dzisiaj Kierpcówką, kolejne pokolenia rodziny Styrczulów, a później Styrczulów- Maśnia-ków, którzy osiedlili się także w innych częściach Tatr zachod-nich, do dziś trwają tutaj nieprze-rwanie, dynamicznie i twórczo. W tych granicach, z tą ziemią łą-czą swoje doświadczenie życiowe, przeżywają swoje wewnętrzne wo-bec niej zobowiązanie, swoją faktycz-ną przedmiotowość bycia Podhalani-nem. Nie tylko ziemia w Kościelisku jest ich własnością, oni należą do niej równie silnie; to ona jest symbolicznym potwierdzeniem ich tożsamości, jest rze-czą świętą. W tym kontekście życiowym kształtowały się ich zdobywane w trudzie cnoty: umiłowanie pracy, obyczajność, skromność, prawdomówność, poczucie ho- noru i wła-snej godności, patriotyzm i poświęcenie wobec tej, której rodna ziemia jest częścią - Wielkiej Ojczyzny. Górowała za-wsze nad nimi i splatała je w harmonijną całość cnota poboż-ności, bo myśleli po Bożemu, wielbili w pięknie Tatr dzieło Stwórcy, wierząc niezmiennie, jak daje nam do zrozumienia na kartach swej książki Marian Styrczula-Maśniak, że ich los jest w rękach Boga i do Niego należy ostatnie słowo. To z tych cnót, a nie jedynie z umiejętności praktycznych czy wyuczonych formułek, płynęła ich wiedza i poczucie piękna oraz cudowności natury ucieleśniające się w muzykowaniu, śpiewie, tańcu i wspaniałym rękodziele.

Marian Styrczula-Maśniak ukazuje nam w swej wspo-mnieniowej książce jak żarliwie, z jaką intensywnością te wszystkie cnoty i artystyczne dziedzictwo były przekazywa-na w jego rodzie z dziada pradziada. Jego prapradziad Jakub Styrczula-Maśniak był rolnikiem i muzykantem, podobnie

jego dziadek Jędrzej, ojciec Andrzej nie tylko grał i tańczył, ale pełnił funkcje społeczne, był wójtem i wiele lat radnym swojej gminy, a stryj Stanisław, pułkownik odznaczony or-derem Virtuti Militari, służył w Legionach, i wzięty do nie-woli po agresji sowieckiej na Polskę, został zamordowany w Ka- tyniu. Podobny duch przenikał spowinowaco-

ne i zaprzyjaźnione z Maśniakami, tkwiące swoimi korzeniami w Kościelisku, rodziny Bartłomieja Obrochty, Stanisława Nędzy Chotarskiego, Franciszka Fatli, Stanisła-wa Szczepaniaka Bajscorza i wielu, wielu innych, o których Marian pisze ze wzru-szeniem i podziwem z racji zasług poło-żonych dla zachowania tradycji, kultury wspólnotowej: artystycznej, muzycznej i materialnej. Ten wspaniały muzyk, skrzypek-wirtuoz, obcujący z halami, turniami, potokami, wiatrem halnym, smrekami, zwierzętami gór, ptakami, opowiada nam o muzyce góralskiej jako mowie przyrody, wybuchają-cej dźwiękami samej natury. Zna-komity stolarz i rzeźbiarz, two-rzący meble, płaskorzeźby i in-strumenty w góralskim stylu na Podhalu i za Wielką Wodą, przedstawia nam historię tych swoich meblarskich i wnę-trzarskich arcydzieł opatrując

swoje wspomnienia ich świetnymi fotografiami. I wreszcie ten animator zespołów

czystej, nieskalanej muzyki podhalańskiej opisuje w swej książce bogate i zawiłe dzieje zespołu „Maśniaki”, personi-fikującego jego pragnienia ocalenia rodzimej substancji, sta-nowiącego jak gdyby kulminację jego życiowej misji.

Te doniosłe dzieła powstawały zawsze we wspólnocie rodzinnej, którą wypełniały te same uczucia duszy i arty-styczne potrzeby. Stąd upodobanie całej rodziny Mariana Maśniaka, jego syna Stanisława, jego braci i ich dzieci, do artystycznego stolarstwa, rzeźbiarstwa czy lutnictwa. Z tej rodzinnej gleby wypełnionej formotwórczą pracą, dzięki sta-łemu obcowaniem z naturą gór, zrodził się ten zespół najlep-szy z najlepszych. Ojciec ze starszymi synami, córkami i ich kuzynami prowadził rodzinny zespół „Maśniaków” już przed wojną grając nie tylko w Kościelisku, ale i w Zakopanem, Krakowie, Gnieźnie. Marian, wychowany muzycznie przez ojca i matkę Annę z d. Długopolską, wraz z bratem Stanisła-wem, znakomitym prymistą, przyłączył się do nich po woj-nie, i tak zaczęło się jego trwające wiele dziesiątków

Ka sie podziały starodowne casy[Marian Styrczula-Maśniak, Podhalański rodowód muzycznej

i artystycznej twórczości górali, Zakopane 2010, ss. 148]

>>


12

lat, pełne pasji i wrażliwości na piękno tradycyjnej nuty, mu-zykowanie. Przed oficjalnym ukonstytuowaniem się zespołu w 1967 roku, jako Ludowego Teatru Ziemi Podhalańskiej przy Zarządzie Głównym Związku Podhalan w Zakopa-nem, Marian i jego bracia wcześniej grali i osiągali sukcesy w różnych kapelach regionalnych, przede wszystkim w słynnym zespole im. „Klimka Bachledy”. Zespół „Maśniaków”, pod artystycznym kierownictwem Mariana, złożony już wówczas z trzech pokoleń rodu Styrczu-lów, z przyjaciół i znajomych, co roku powiększany o nowych tancerzy, muzyków, pieśniarzy, chłopców, dziewczęta i dzie-ci („Małe Maśniaki”), obsy-pywany nagrodami, także za granicą, pozwolił rozkwitać autentycznej muzyce, poezji i sztuce tanecznej, przecho-wywanej w podhalańskich wsiach z pokolenia na po-kolenie, i trwał, pomimo wyjazdu Mariana w 1985 roku do Stanów Zjedno-czonych i różnych kło-potów organizacyjnych i finansowych, które Marian opisuje w III części książki, do 2002 roku. Dzięki wspo-mnieniom Mariana dowiadujemy się nie tylko o tych impo-nujących, przede wszystkim w la-tach 70-tych i na początku 80-tych, sukcesach obu ze-społów: dorosłych i dziecięcych „Maśniaków”, złożo-nych w sumie z ok. 130 artystów, kiedy zespół otrzymał miano „Reprezentacyjnego Zespołu Miasta Zakopanego”, ale także o jego działaniach na rzecz żywotności kultury Podhala wśród górali mieszkających w USA. I tutaj, ten niestrudzony artysta, nauczyciel i wychowawca młodzie-ży góralskiej nie poprzestał na wykonywaniu przepięknych dzieł rękodzielniczych o charakterze świeckim i religijnym, zdobiąc domy prywatne i kościoły jak np. kaplicę im. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Milwauke (Wisconsin) czy Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown (Pennsylvania). Wyszkolił bowiem także do perfekcji, z naj-większym poświęceniem sił i ducha, polonijne zespoły „Cho-chołów”, „Krywań” i „Podhale”, funkcjonujące pod patrona-tem Związku Podhalan Ameryki Północnej i osiągnął wraz

z nimi wiele spektakularnych sukcesów artystycznych. Do-cenić trzeba, że Autor przeplata swoje wspomnienia tekstami oryginalnych przyśpiewek zbójników, juhasów, dziewcząt w czasie posiadów przy międleniu i przędzeniu lnu, przy warculi i trojackach, wprowadza opis całego obrzędu we-selnego z jego starodawnymi śpiewami i recytacjami, prze-kazuje nam tajemnice zdobienia stylowych mebli intarsją

z różnokolorowego, szlachetnego drewna i opo-wiada o sposobach żmudne-

go wycinania złóbco-ków (gęśli) z jaworo-wego klocka. Stanowi to dużą atrakcję książki

nadającą jej dodatkowy blask autentyczności.

W tej poruszającej książce hołd wielkiemu artyście, za jego trwały wkład w rozwój kultury regionalnej, oddają Sta-nisław Żygadło i Stanisła-wa Stachanowska, którzy

w swoich esejach przywo-łują losy zespołu „Maśnia-ków”, wspominają jego osią-gnięcia, występy, prestiżowe nagrody, nagrania radiowo-telewizyjne, szkolenie dzie-ci. Książka opatrzona jest tak-że pięknym Słowem Wstępnym prof. dr hab. Stanisława Hodo-

rowicza i niezwykle interesują-cym, zakrojonym syntetycznie i refleksyjnie Posłowiem prof. dr. n. med. Rudolfa Klimka, który był inspiratorem i wydawcą książ-ki (z pomocą Zakładu Poligraficz-nego „MK” w Nowym Targu) Do książki dołączona jest płytka z 2010 r. z nagraniem muzyki „Maśniaków” pochodzącej z 1955, 1974 i 1984 r.,

a na jej ostatniej karcie widzimy wi-nietę płyt- ki ze specjalnym nagraniem muzyki tego zespołu poświęconym Ojcu Świętemu Janowi Pawło-wi II w 2000 r.

Nie mam wątpliwości, że czytelnicy tej wartościowej książki będą rozkoszować się wspomnieniami tego, obcu-jącego z pięknem na różnych płaszczyznach, Twórcy, upo-minającego się z troską i ze świętą wytrwałością, w każdym miejscu swego bytowania, czy to na Podhalu czy w Stanach Ameryki Północnej, o przechowanie i dzisiaj wielowiekowe-go dziedzictwa Podhalańskich przodków, będącego przeja-wem prawdziwej wielkości naszej narodowej kultury.

prof. dr hab. Maria DzielskaZakład Historii Starożytnej

Uniwersytetu Jagiellońskiego

Wydawcy: Rudolf Klimek oraz Zakład Poligraficzny „MK” s.c.

34-400 Nowy Targ, ul. Waksmundzka 63A, www.drukarniaMK.pl

ISBN 978-83-923-871-3-8

13


30.07.2011 – godz.8.00Msza Święta w Kościele Świętego Krzyża w Zakopanem. Następnie wyjście

na Giewont ,powrót do Zakopanego. Nocleg we własnych domach lub kwaterach w Zakopanem.

31.07.2011 – godz.6.45Zbiórka przed Sanktuarium na Krzeptówkach, błogosławieństwo Ojców Pal-

lotynów. Przejazd na Olczę do Sanktuarium Matki Bożej Objawiającej Cudowny medalik a następnie do Ludźmierza.

Godz .9.00 Uroczysta Msza Święta w Bazylice w Ludźmierzu. Zakończenie etapu w Tuchowie. Sanktuarium Pani Ziemi Tarnowskiej, Parafi a Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Dom piel-grzyma tel.510845299.

01.08.2011 – Tuchów-Święty Krzyż-Kałków-Godów

Sanktuarium Bolesnej Królowej Polski w Kałkowie –Godowie ,powiat sta-rachowicki ,woj. świetokrzyskie.Nocleg Góra Miłosierdzia Bożego,siostra Fau-styna tel.413107365.

02.08.2011 – Kałków-MiedniewiceSanktuarium Matki Bożej Świętorodzinnej ,Pani Mazowsza.powiat Żyrardów.

woj.mazowieckie.Tel.468569320.Wyżywienie siostry Klaryski 46 8569380.

03.08.2011 – Miedniewice-Niepokalanów-Skępe

Niepokalanów, czyli miasto Niepokalanej założył w 1927 r. św. Maksymilian Maria Kolbe. Na obszarze 28 ha znajduje się bazylika Matki Boskiej Wszech-pośredniczki Łask, klasztor oo. franciszkanów i Niższe Seminarium Duchow-ne, a także zakonne wydawnictwo i siedziba Radia Niepokalanów.Skępe-Sank-tuarium Matki Bożej Skępskiej,klasztor.oo Bernardynów,diecezja Płocka,woj.

Program IV-tej Góralskiej Pielgrzymki Rowerowej z Giewontu na Hel

30.07.2011-07.08.2011

kujawsko-pomorskie.Ul.Klasztorna 5.Dom Pielgrzyma 542877035.

04.08.2011 – Skępe-Gietrzwałd

„Polskie Lourdes”Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie – istnieje od XVI w. kult związany z Matką Bo-ską i obrazem Matki Boskiej Gietrz-wałdzkiej w formie Madonny Piastunki z dziecięciem. Gietrzwałd jest poło-żony w połowie drogi między Ostró-dą i Olsztynem, w ziemi warmińskiej.Miejscowość ta jest słynna z powodu mających tu miejsce objawień Naj-świętszej Maryi Panny, które do tej pory jako jedyne na ziemiach polskich zostały ofi cjalnie uznane przez władzę kościelną.Tel.895123266,895123102.

05.08.2011– Gietrzwałd-Trąbki

WielkieNajcenniejszym zabytkiem na tere-

nie gminy jest ceglany kościół parafi al-ny p.w. Wniebowzięcia N.M.P. w Trąb-kach Wielkich należący do jednej z najstarszych parafi i na Pomorzu i od kilkuset lat będący miejscem szczegól-nego kultu maryjnego. Historia kościo-ła zaczyna się już w 1236 roku, kult maryjny i ruch pielgrzymkowy nasila się od 1720 roku. W 1730 r. wojewo-dzina pomorska Konstancja Czapska wyjednała w Rzymie specjalne odpu-sty dla pielgrzymów przybywających do Trąbek Wielkich.83-034 Trabki Wielkie,ul.Gdańska 6,tel.586828370.

06.08.2011– Trąbki Wielkie-

SzemudPrzejazd przez Kartuzy,Kościerzy-

nę,Sianowo.Kartuzy-stolica Kaszub,powiat

Partnerski powiatu Tatrzań- >>


14

skiego. Kartuzy (kaszb. Kartuzë, niem. Karthaus) – miasto w woj. pomorskim, w powiecie kartuskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kartuzy. Miasto leży nad czterema jezio-rami zwanymi Kartuskimi są to: Karczemne, Klasztorne Duże, Klasztorne Małe i Mielenko.

Kościerzyna-stolica Kaszub, powiat partnerski powia-tu nowotarskiego. Kościerzyna (kasz. Kòscérzna, niem. Berent, dawniej Bern) to miasto i gmina w północnej Pol-sce, w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego. Jest jedynym miastem w Euro-pie mającym dwa sanktuaria znajdujące się na terenie jednej parafi i: Matki Boskiej Kościerskiej Królowej Rodzin i Matki Boskiej Bolesnej Królowej Anielskiej.

Sianowo-Sanktuarium Matki Boskiej Sianowskiej kró-lowej Kaszub. W kościołku o tradycyjnej dla regionu ar-chitekturze „muru pruskiego” znajduje się XV-wieczna fi -gura Madonny, która według legendy została znaleziona przez dzieci pod krzakiem paproci.

Szemud-Gmina partnerska Gminy Spytkowice w pow.nowotarskim. Gmina rolnicza i wypoczynkowa zamieszkała przez niezwykle życzliwych szanujących swoją kaszubską kulturę i tradycje ludzi.

07.08.2011 – Szemud-HelO godz.11.00 uroczysta Msza Święta w Sanktuarium

Matki Boskiej Swarzewskiej-Królowej Polskiego Morza w Swarzewie. Po obiedzie przejazd na Hel. Po odpoczynku powrót autokarem do domu.

„Projekt zrealizowano przy wsparciu fi nansowym Województwa Małopolskiego”

Organizatorem Pielgrzymki jest Związek Podhalan,34-400 Nowy Targ, Rynek 21,

tel/fax.18 264 95 23.Rachunek bankowy: Bank PKO BP w Nowym Targu,

nr konta 08 1020 3466 0000 9102 0075 7823

Komitet Organizacyjny Pielgrzymki:1. Kazimierz Bielak-Dyrektor Pielgrzymki, Sekretarz Związku Podhalan tel.781 678 0052. Jan Blańda-Kierownik Pielgrzymki tel. 501 509 2443. ks. Tadeusz Skupień- kapelan Pielgrzymki tel.604 056 0514. Piotr Winiarski-Nowy Targ5. Anna Śmietana-Naprawa

Związek Podhalan jest Organizacją Pożytku Publicznego-przekaż 1% swojego podatku.

Wpisz w odpowiednie rubryki ZWIAZEK PODHALAN ZARZĄD GŁOWNY,

KRS 0000050394

15


Ostomiły Jegomościu Władysławie!Som my jest tutok w tej wielgiej góralskiej rodzinie,

coby podziynkować Wom za Wasom kapłańskom posługe we Związku Podhalan i przekozać od całego zjazdowego zgromadzenio słowa uznanio za to, ze honornie i z góral-skom fantazyjom, gazdujecie nom jako Kapelan juz 30 ro-ków.

Było to w pamiyntnym 1981 roku, kie poruseni niepod-ległościowym zrywem „Solidarności”, zamachem na zycie Ojca Świyntego Jana Pawła II i śmierzciom Wielgiego Pry-masa Kardynała Stefana Wyszyńskego, delegaci na XXXIII Zjazd Podhalan w Ludżmiyrzu, napytali Wos, pospołu ze śp. ks. profesorem Józefem Tischnerem, na kapelanów Związ-ku Podhalan. Cas pokozoł, ze ta wola delegatów, coby mieć swoik kapelanów i Waso krótko odpowiedź na to: „jak trza to trza”, były w skutkak błogosławione, płynonce z na-tchniynio Ducha Świyntego.

Mozno by dlugo ukwalować, coby było, kieby Wos nie było, ale widzi sie nom, ze nie byłoby Związku takiego jaki on jes dzisiok, bez Wasej ofiarnej posługi. Wnieśliście do niego pocucie godności i jasnyk zasad moralnyk, opartyk na Ewangeliji.

Mijajom sie roki, a Wy jako tyn Baca, pilnujecie swo-jego stada i nawracocie owce telo razy, kielo razy trza, coby zawse były w kupie i sie nie potraciły. Za Wasego kapelańskiego gazdowanio mielimy juz 8 prezesów, a Wy, bez te długie roki, trwocie jako tyn Dobry Pastyrz i syćkie owce, i te corne tyz, mocie za swoje i zodnej nie docie sie zatracić.

Umiłowaliście te rodnom ziym - Podhole, tak jako swo-jom dziedzine - Dębno Podhalańskie i te nase góry – Tatry, Gorce, Pieniny i Beskidy, jesce jako dziecko, a to za spra-wom swoik rodziców - matki Antoniny i ojca Wojciecha. Kie arcybiskup krakowski Karol W\ojtyła wyświyncił Wos do kapłaństwa w 1967 roku, nie przestaliście cuć sie Góro-lem, dyć wiyncyj, z woli Nieba, staliście sie Jegomościem z góralskom misjom.

Byliście wikarym w Jordanowie, a pote w Zokopanym, w parafii św. Rodziny, od roku 1970. Tu sie na Wos poznoł nie byle fto, ino som prezes Związku Podhalan, dr Wincen-ty Galica. To on, z ksiyndzym proboscym Władyslawem Curzydłom doł Wom przyzwolenie, cobyście jako wikary wystompili na I Przeglądzie Utworów Gwarowych w 1972 roku. I kie, komunistycny, naoncas, nacelnik wydziału kul-tury, rod nie rod, musioł Wom, Ksiyndzu, wryncyć stauetke zwyciynzcy, prześliście bojowy krzest związkowy. Wasym macierzystym Oddziałem jes Oddział Zokopiański ZP, do

ftorego przyjmowoł Wos, w marcu 1973 roku, dr Wincenty Galica.

Z Zokopanego przenieśli Wos do Gdowa, a pote w 1976 roku trafiliście do Kameśnicy, pod Baraniom Góre. Tam, da-leko od Podhola, jaz na Żywiecczyźnie, mieliście pokozać, co Górol potrafi. Pytol sie Wos po latak, roz na Watykanie, Ojciec Świynty Jan Paweł II: Władziu, gdzieś ty to teraz jest. - W Kamesznicy, Ojcze Święty. - To ja Cię tam dałem i tyś tam jeszcze jest. - No, widzicie Ojce Świynty, bez to zeście mnie tam dali, teroz bojom sie mnie rusyć!” I jako widzicie i sami przyznocie, Jegomość Władysław faktycnie som jest nie do rusynio i nie do zdarcio!

W Kameśnicy zacyna sie Wasa ciynzko proboscowsko robota – budowa kościoła parafialnego, stawianie i remonty kaplic, no i łoncynie podzielonyk wiernyk w jednom para-fialnom spólnote. Dziynki Bogu i Matce Boskiej Zwycię-skiej – syćko to piyknie sie poskładało i wysło! A do tego dzieła przydoł sie Wom tyz, wyniesiony z doma, sacunek dlo ciynzkiej, gazdowskiej roboty.

Budowaliście nie ino kościoły, przywracaliście do zycio Związek Podhalan poza Podholem, podług przedwojennyk tradycji, nojpiyrw w Kameśnicy i na Żywiecczyźnie, a pote w całyk Beskidak, blizsej i dalsej okolicy. Ucyliście góro-li, jako trza być jedno, a umieć piyknie sie róźnić. Wase kapelańskie drózki znacom prezenty z góralskiego odzie-nia, otrzymane od syćkik grup góroli polskik, zjednoconyk we Związku Podhalan. To na jednej z urocystości,

„Władziu, tyś to taki prawdziwy góral” (Jan Paweł II)

Laudacyja na cześćCzcigodnego Ksiyndza Prałata Władysława Zązla

Kapelana Związku Podhalan w Polsce

>>


16

Redaguje zespół: Aniela Bafia, Adam Banaś, Bronisław Chowaniec-Lejczyk, Julian Ko wal czyk (redaktor na czel ny),

Maciej Motor Grelok, Józef Staszel, sekretariat Monika MiśkowiecAdres do korespondencji:

34-442 Łapsze Niżne, ul. Długa 125, tel. 18 265 93 16, e-mail: [email protected]; [email protected]

lub [email protected]: Zarząd Główny Związku Podhalan

Skład komputerowy i druk: Drukarnia „MK”s.c., 34-400 Nowy Targ, ul. Wak smundz ka 63, tel. 18 266 48 52, e-mail: [email protected] www.drukarniaMK.pl e-mail: [email protected]

Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów w przysłanych materiałach, wszelkie teksty nadesłane a nie zamieszczone

w bieżącym numerze postaramy się umieścić w kolejnych numerach.

PodhalaninP i s m o G ó r a l i P o l s k i c h

ZarZąd Główny ZwiąZku Podhalan

Sekretariat: Urszula Dobrik, Rynek 21, 34-400 Nowy Targ, tel./fax. 18 264 95 23, e-mail: [email protected]

Czynne: od poniedziałku do piątku, w godzinach: 8-16Prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan

– Maciej Motor Grelok, e-mail: [email protected] bankowy: Bank Spółdzielczy w Nowym Targu,

Numer konta: 18 8812 0005 0000 0000 0404 0001,Bank PKO BP w Nowym Targu

Numer konta: 08 1020 3466 0000 9102 0075 7823

Przyjmujemy materiały do naszego Pisma Teksty (Word) oraz zdjęcia (minimalna rozdzielczość 1200 x 800 pikseli JPG) proszę nadsyłać na adres Redakcji lub ZG ZP. Stałe terminy ukazywania się naszego kwartalnika to: numer zimowy - przełom grudnia i stycznia (opłatek ZG), numer wiosenny - Święta Wielkanocne (Święcone ZG), numer letni - początek wakacji (przełom czerwca i lipca) i numer jesien-ny (przełom paździenika i listopada). Numery bieżące i archiwalne „Podhalanina” można nabywać w siedzibie sekretariatu Zarządu Głównego Związku Podhalan w Nowym Targu w Rynku lub u prezesów Oddziałów ZP. Zapraszamy do pracy w Redakcji osoby zainteresowane.

FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF

kieście dziwujoncym sie gościom prezentowali na swojej głowie, a to kapelus podhalański, a to kapelus żywiecki cy śląski, filozoficnie ozwoł sie ks. profesor Tischner: „Władek ino kapeluse zmiynio, ale gryzie jednako.”

Mozno by sparafrazować słowa góralskiego poety i pe-dzieć o Wos: zakochaliście sie w góralscyźnie na śmierzć, wziyniście jom na rynce i pośli pokozać światu, lepiyj jako niejedna profesjonalno agencja reklamowo: i w Polsce, i w Europie i za Wielgom Wodom – w Hamaryce i Kana-dzie. Wsyndyj tam idzie hyr o Jegomościu i Jego góralskiej robocie. Choć daleko od Podhola, pośród róznyk obowiąz-ków i spraw, mieliście zawse cas i nie dłuzyła sie Wom ani droga, ani nie zol było dutków, coby być tam, ka Wos napy-tali. Bo przecie kozdy honorny górol wiy, ze honor kośtuje piyniondze, a fto mo honor, to dutki mo za nic.

Kieście, jesce w rokak 80-tyk XX wieku, podjyni walke z pijaństwem, ftosi cylnie napisoł o Wos „Ksiądz do zadań specjalnyk”. Dyć trza było zbójnickiej odwagi, góralskiego rzozu i tego Wasego daru przekonywanio, coby niejeden sie dobrze namyśłoł, cy worce sie zegnać z rozumem do rania, kie sięgoł po flaske. I niejeden flaske odstawił, na rok, na dwa, a casym i na reśte zywobycio. I we Związku Podha-lan stało sie regułom i zwycajem, ze nase góralskie opłatki, świyncone, zjazdy i inkse wozne wydarzynia odbywane som na krzyźwo, bez flasek i napitków.

Z Wasej troski o honor i trzeźwość, zrodzily sie Kame-śnickie Dni Trzeźwości i ogólnopolski ruch idei wesel bez-alkoholowych „Wesele Wesel”. I nie było zodnej przesady w tym, ze jubileus X-lecia tego ruchu, odbył sie w 2004 roku, we Warsiawie, pod hasłem „Z Kameśnicy do stoli-cy”. Co roku, w KL Auschwitz-Birkenau, prowadzicie Dro-

ge Krzyzowom o trzeźwość Narodu, bo przykazowoł bło-gosławiony ks. Bronisław Markiewicz, ze „Polska będzie trzeźwa, albo wcale jej nie będzie.” Dajecie potrzebujoncym pomocnom rynke i pociesynie jako Diecezjalny Duszpasterz Trzeźwości i Członek Zespołu Apostolstwa Trzeźwości przy Konferencji Episkopatu Polski.

Jako na wziyntego kaznodzieje i góralskiego filozofa przystało, wiycie co trza pedzieć, do kogo i jak. Kładziecie nom na sercu góralskie prowdy i przykazujecie coby:

- iść w góre, ku Bogu /hań/, a nie ino trzymać sie dołu, tego co ludzkie /haw/,

- sanować Boga i drugiego cłeka i piyknie zyć - w zgo-dzie z Ewangelijom,

- nieść z dumom to dziedzictwo przodków, ftoremu na imie Polska,

- góralskiego obycaju sie trzymać i nie dać sie na pana wyprzerobiać,

- o góralski honor dbać i wse górolem być.

Ostomiły Jegomościu Kapelanie Władysławie! Wyście som jest sumiyniem góralskik serc! My, Dele-

gaci zebrani na LXV Zjeździe Podhalan, a i syćka z nami tutok zgromadzeni, barz piyknie dziynkujemy za Wasom kapelańskom posługe i Wase ojcowskie rady. Zycymy Wom, coby dobry Bóg zachowoł Wos w siłak i zdrowiu i jesce długie roki scyńśliwie prowadził pyrciom zywobycio. Bóg zapłoć!

Dane dnia 4 lipca Roku Pańskiego 2011 w Zokopanem

17


>>

Rozmawiamy z Andrzejem Gut–Mostowym, inicjato-rem powołania i przewodniczącym Parlamentarnego Zespołu Kultury Regionalnej.

Andrzej Gut-Mostowy, członek Związku Podhalan, Stu-denckiego Zespołu Góralskiego „Skalni”, Rady Muzeum Tatrzańskiego, Rady Muzeum Etnografi cznego w Zubrzy-cy Górnej, pasowany na Zbójnika w Bukowinie, radny i członek Zarządu Miasta, w latach 1998-2005 radny Sej-miku Województwa Małopolskiego. W latach 2005 – 2007

Poseł na Sejm RP V kadencji, od 2007 roku głosami po-nad 16 tysięcy wyborców Poseł na Sejm RP VI kadencji. Członek Komisji Gospodarki, Komisji Kultury Fizycznej i Sportu, przewodniczący Polsko Słowackiej Grupy Parla-mentarnej.

Kilka miesięcy temu w Sejmie powołany został do życia z Pana inicjatywy Parlamentarny Zespół Kultury Re-gionalnej. Dlaczego taki zespół i jakie zadania będzie on realizował?

Powstanie Zespołu to odpowiedź na liczne postulaty środowisk regionalnych z terenu całego kraju. Komisja Kultury mając w swoim zakresie pracy całe spektrum kul-tury tzn. teatry, muzykę, plastykę, literaturę, media itd. nie jest w stanie poświęcić kulturze regionalnej należytej atencji. Mój pomysł spotkał się z poparciem Min. Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdan Zdrojewskiego. Pod-stawowe cele Zespołu zapisane w regulaminie to:

1. Inicjowanie działań Sejmu i Senatu na rzecz stanowie-nia aktów normatywnych dotyczących problematyk re-gionalnej – w szczególności kultury regionalnej.

2. Organizacja przedsięwzięć z instytucjami rządowymi i pozarządowymi dla realizacji celów zespołu.

3. Promocja i upowszechnianie wiedzy o kulturze regio-nalnej.

4. Działania mające na celu zachowanie i rozwój tradycji związanej z kulturą regionalną wśród Polonii żyjącej za granicami Polski.

5. Inicjowanie działań na rzecz wszechstronnego rozwoju środowisk i społeczności tworzących kulturę regionalną.

6. Rozwijanie i wspieranie inicjatyw proregionalnych.7. Popularyzowanie wartości regionalnych oraz rozwój

edukacji regionalnej.

Hej Mostowi, Mostowi…

Koncert fundacji Pro Artis

Rocznica kafastrofy smoleńskiej

Wizyta Kazimierza Tischnera z góralami w Sejmie RP


18

8. Współpraca z odpowiednimi grupami parlamentarnymi innych państw oraz z grupami, środowiskami i orga-nizacjami w kraju i na świecie działającymi na rzecz rozwoju kultury regionalnej.

9. Przedstawianie organom Parlamentu, Rządu oraz in-nym organom stanowiska w zakresie działania Zespołu.

Do zespołu należą parlamentarzyści z Kaszub, Śląska, Lubelszczyzny, Podlasia którym droga jest kultura ich re-gionów.

Zespół powierzył mi funkcję przewodniczącego, a za-stępcą został wybrany marszałek Franciszek Stefaniuk, po-seł z Ziemi Chełmskiej.

1 czerwca odbyła się promocja Słownika Gwary Oraw-skiej prof. Józefa Kąsia, wydanego przy Pana wsparciu. Jakie znaczenie ma to dzieło dla naszego regionu?

Pierwsze wydanie słownika ukazało się w 2003 roku i było wielkim wydarzeniem, długo oczekiwanym wśród mieszkańców Orawy. Obecne II wydanie poprawione i rozszerzone jest rozbudowaną i radykalnie zmienioną wersją z 2003 roku, która zawiera 28 160 haseł oraz 35 099 znaczeń. W Słowniku Gwary Orawskiej znajduje się obfitość bardzo starannie opracowanego materiału po-chodzącego z całego regionu Orawy. Takie inicjatywy pozwalają nie tylko zachować wiedzę o kulturze naszego regionu, ale także ożywiają tradycje i pogłębiają wiedzę młodych Naszej Podhalańskiej Ziemi i jej historii. W naj-bliższym czasie przekażę do zbiorów bibliotecznych podha-lańskich szkół po jednym egzemplarzu słownika, tak by to niezwykłe wydawnictwo mogło być wykorzystane w pracy z młodzieżą.

Pielęgnowanie tradycji, w dzisiejszych „zabieganych” czasach nie jest popularne. Dlaczego leży to Panu na sercu?

Moja rodzina mieszka na Podhalu od wieków. Góral-ski zwyk był ich codziennością. Grywali swoje nuty, także przywiezione z I Wojny z Bałkanów (np.„Piyrso Godzina”-Józef Gut-Mostowy).

Serca się nie oszuka.Aby to pamiętali młodzi, trzeba wspierać działalność

zespołów regionalnych np. nagrody Ministra Kultury otrzymali między innymi:

- „Zawaternik”, - „Mali Śwarni”, - „Harnasie”, - „Zbójnicek”, - „Ślebodni”

- „Holny”. Staram się również by osoby i instytucje odpowie-

dzialne za kulturę mogły osobiście poznać i docenić na-sze podhalańskie dziedzictwo. Dlatego kilkakrotnie za-praszałem na Podhale Ministra Kultury Bogdana Zdro-jewskiego. Odwiedzając zarówno galerie, muzea jak i zespoły ludowe był pod głębokim wrażeniem prężności i zaangażowania lokalnych środowisk twórczych. Odwie-dził on Teatr Witkacego, który został wyremontowany dzię-ki wsparciu środków Ministerstwa Kultury oraz Muzeum Jana Kasprowicza.

Wielkie znaczenie ma dla mnie współpraca z fundacją Pro Artis Andrzeja Brandstattera, która w sposób unikalny łączy dbałość o zachowanie kultury podhalańskiej z troską i pomocą dla dzieci niepełnosprawnych. Dzięki niemu wie-my, że muzyka góralska ma ogromne walory terapeutycz-ne, pomagając małym pacjentom integrować się ze społe-czeństwem i powracać do zdrowia.

Mówiąc o pielęgnowaniu naszej góralskiej tradycji nie można nie wspomnieć o powstaniu Podhalańskiej Pań-stwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.

Zjazd Mostowych

19


W ubiegłym tygodniu odbył się 18 już zjazd rodu Mo-stowych. Jaka jest historia tych zjazdów ?

Ród Mostowych, jak większość rodów góralskich, jest liczny i szeroko rozgałęziony. Co roku spotyka-my się w Boże Ciało w rodzinnej siedzibie na Wańków-ce w Poroninie. Inicjatorem spotkań był Stryk Jasiek z Wrocławia, znany jako autor wielu sztuk scenicznych po góralsku. Przez wszystkie zjazdy przewinęło się po-

nad 1.5 tysiąca osób z całego świata. Jest to wspania-łe że co roku, pomimo własnych zajęć ludzie chcą się w rodzinie spotkać i „ poukwalować”.

Przydomek „Mostowy” wziął się z tego że przodkowie pobierali myto i opiekowali się mostem. Teraz nabiera tak-że innego znaczenia, kiedy cała wielka rodzina zbudowała „mosty” między sobą.

Jest Pan Przewodniczącym Polsko-Słowackiej Grupy Parlamentarnej. Czym ona się zajmuje i czy ma możli-wości wspierania rozwoju kultury regionalnej?

Polsko- Słowacka Grupa Parlamentarna powstała by wspierać działania służące współpracy i budowaniu wza-jemnego szacunku oraz pomagać w rozwiązywaniu zaist-niałych problemów po obu stronach granicy. Podhale to od wieków ziemia pogranicza, miejsce gdzie spotkało się wiele kultur. Z jednej strony kształtowało silne poczucie odręb-ności, z drugiej strony zaś, dzięki tym doświadczeniom, gó-rale posiedli łatwość asymilacji, nie tracąc przy tym swojej tożsamości regionalnej. Dzisiaj w dobie Europy bez granic Podhalanie mieszkają po obu stronach granicy. I niezależ-nie od tego kultywują niezmiennie swoje tradycje.

Co uznałby Pan za swój największy sukces w dziedzinie kultury regionalnej?

Opłatek Związku Podhalan

Wręczenie Słownika Gwary Orawskiej Parze Prezydenckiej

Uratowanie ostatniej willi witkiewiczowskiej – „Oksza”. To bezcenny przykład architektury, który w ostatniej chwili uratowaliśmy od rozbiórki razem z Muzeum Tatrzańskim i Marszałkiem Województwa po dwóch latach bojów. Kilka tygodni temu w odrestaurowanych wnętrzach otworzyli-śmy wspaniałą galerię naszej sztuki regionalnej. Opłacało się walczyć!!!

Naszą książkę, historię rodziny rozpoczyna śpiewka Knapczyka Ducha z Cichego:

„Hej Mostowi, MostowiKaście się rodziyliKieby zył Janosik

Śnim byście chodzieli.”

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Maciej Stasiński(serwis www.watra.pl)

Górale na Beatyfi kacjiJana Pawła II

Zdjęcia z wyjazdu grupy Związku Podhalan do Rzymu na uroczystość Beatyfi kacji Jana Pawła II.

Honorowego Członka naszej Organizacji w dniach od 28 kwietnia do 3 maja 2011 r.

Pismo Górali Polskich Pismo Górali...

Documents

Transcript of Pismo Górali Polskich Pismo Górali...