WODY MINERALNE W SZCZAWNICY

Muzeum Uzdrowiska w SzczawnicyPlac Dietla 7, 34-460 Szczawnicatel.: 18 54 00 433www.szczawnica-muzeum.pl

Naturalne wody lecznicze występujące w Szczawnicy zwane sąprzez górali szczawami. Na tych wodach górale wypiekali chleb i ciasta (zastępowałaimdrożdże-główniewodaStefaniJózefina),przygotowy-waliróżnepotrawy,atakżeużywaliichwcelachleczniczych.PoIIwojnieświatowejwodyleczniczezostałyuznanezakopaliny.JakożesątowodysłużącepoprawiezdrowiaichskładiczystośćbakteriologicznazostałyzbadaneprzezPaństwowyZakładHigieny.Wodyszczawnickiesąwodamiodnawialnymi,aposzczególneźródłaróż-niąsięmiędzysobąwydajnością,składemimineralizacją.Zawierająnatu-ralnydwutlenekwęgladziałającybezpośrednionabłonęśluzowążołądka,pobudzającgodowzmożonegowydzielaniakwasów.Uzdrowiskoposiada12źródełwódmineralnych.Obecniedostępnychjest9źródełwód,którenajlepiejspożywaćwprzywróconejnahistorycznemiejsce iodnowionejPijalniWódMineralnychprzyPlacuDietla.Wody temożna stosować na nadkwaśność, jak również niedokwaśnośćżołądka-decydujeotymtemperaturapitejwody.Dwutlenekwęglawy-stępującywzimnejwodzie(naturalny)podwpływemogrzania,utleniasię–wtedywodamaodczynzasadowyistosujesięjąnanadkwaśność.Zimnąszczawęstosujesięwleczeniuniedokwaśności.

WODY DOSTĘPNE W PIJALNI WÓD

JÓZEFINA - „górneźródło”znaneod1822roku.Nazwanenacześćwłaścicielkiuzdrowiska Józefiny Szalay. Początkowo nad źródłem znajdował się „kiosk”z 3 ławkami wybudowany przez Jana Kutsherę. Źródło znajdowało się po-między ławkami (po środku), a wodę czerpano szklankami przywiązanymido drewnianych drążków.W jednym z rogów była druga studnia, gdzie na-pełniano butelki na eksport.Nieco później (1839-40 r.) zamieniono go na kla-sycystyczną altanę.Wzniesiona była na 8 kolumnach,miała półkoliste arkadyinakrytabyłakopułązlatarnią.Źródłootaczałażelaznagaleryjka,zaktórąstałypodawajki.W1863rokupowstał„DomnadZdrojami”-dwukondygnacyjnybudy-nekzaprojektowanyprzezJózefaSzalaya.Naścianiefrontowejznajdująsiędwamalowidła:św.Kinga–patronkaPieniniśw.Barbara–patronkakopalńizdrojów.Budynekpełniłkilkafunkcji:przedewszystkimbyłatogłównapijalnia,znajdowa-łasiętamrównieżodpoczywalniaiczytelnia,anapiętrze8mieszkań.Wdninie-pogodygrywałatuorkiestra.Wśrodkumieściłasięteżżętycarnia(żętycępitowpołączeniuzwodamimineralnymi).PodkoniecXIXwiekuzainstalowanopompęztrzemawylotami,przezktórewylewałasięwodamineralna–urządzenietypuTobera.Wlatach1931-1934hr.AdamStadnickiprzeprowadziłmodernizacjębu-dynku.Od1984rokupijalniabyłanieczynna,awodępodawanowbyłejkawiarni„Haneczka”.W2002rokupożarstrawiłczęśćbudynkuiprzezsześćlatźródłobyłonieczynne.DopierostaraniarodzinyMańkowskichdoprowadziłydoprzywróceniaPijalni,którąwyremontowanoioddanodoponownegoużytkuw2008roku.

Zastosowanie lecznicze: choroby górnych dróg oddechowych – zanikowe, choro-bydolnychdrógoddechowych(Astma),chorobyreumatologiczne,chorobyorto-pedyczno–urazowe,otyłość,osteoporoza.

STEFAN - źródłoznajdujesięprzyPlacuDietlawszybieeksploatacyjnympodbudynkiemPijalni;znaneod1828.PoczątkowowypływałztegosamegomiejscacoJózefina.Dopieropoosunięciusięziemiijejuprzątnięciu(1822r.)okazałosię,żetosądwaźródła.ZbliżonedoJózefiny,nazwanenacześćJó-zefaStefanaSzalaya.

Zastosowanie lecznicze: choroby górnych i dolnych dróg oddechowych(szczególnienapodłożualergicznym),choroby reumatologiczne,chorobyortopedyczno–urazowe,otyłość,osteoporoza.

WnętrzezdrojuJózefiny1912r.

MAGDALENA - źródłonalewymbrzegupotokuSzczawnego,ok100m.poniżej Placu Dietla; znane od 1839 r. Odkryte przez kuracjusza JanaCieleckiego.NazwanenacześćprzebywającejwówczasuwódMagdalenyKownackiej–właścicielkidóbrPonikwa.Magdalenanależydonajbardziejzmineralizowanychwódleczniczych.Początkowonadźródłemznajdowa-łasięsmukławielobocznaaltana.W1866rokuwzniesiononadniąkrytągalerię spacerową w stylumauretańskim.Wodę podawały podawajki –góralki zatrudnione w tym celu przez ZakładZdrojowy.Czerpały wodęspuszczającdoźródłakubekprzywiązanynasznurku.Galeriazostałaro-zebranaw1967r.W1970wybudowanonadźródłemszklano-aluminiowypawilon.Obecnienadźródłemznajdujesięreplikagaleriispacerowej. Zastosowanie lecznicze: choroby układu trawienia (choroby pęcherzykażółciowegoitrzustki,zaparcia),chorobygórnychidolnychdrógoddecho-wych, choroby reumatologiczne, choroby ortopedyczno–urazowe, oty-łość,osteoporoza.

JAN - położone ok 150m. na północ odPlacuDietla przy ulicy Języki.Źródłoznaneod1869r.OdkryteprzezJanaZielonkę,zarządcęGórnegoZakładuZdrojowego.Źródłobyłowpełnieksploatowanedopierood1890r.,

gdyż wcześniej wody potoku systematycznie je zamulały. Początkowoużywanojejdokąpielileczniczych.

Zastosowanie lecznicze: choroby górnych i dolnych dróg oddechowych, chorobyreumatologiczne,chorobyortopedyczno–urazowe,otyłość,oste-oporoza, kamica nerkowa.

JÓZEF-źródłoznaneod1986r.NazwanenacześćJózefaSzalayaorazprof.JózefaDietla.Odlat50-tychXXwiekuzaobserwowanopogorszeniesięjakościwód.Wobecczegozaczętoprowadzićmodernizacjęźródeł.WposadzcePijalniGłównejwykonanogłębokiwykopponiżejdawnychźró-deł„Stefan”i„Józefina”iwykonanowielenowychodwiertów.Wjednymznichnatrafiononawodęoinnym,zupełnienowymskładziechemicznym.

Zastosowanie lecznicze:chorobyukładutrawienia,chorobygórnychidol-nych dróg oddechowych, choroby reumatologiczne, choroby ortopedycz-no–urazowe,otyłość,osteoporoza.

HELENA-źródłoznajdujesięwpółnocnejczęściParkuDolnego,ustópgóryBryjarka.Pierwszeodwiertywykonanow1966roku.

Zastosowanie lecznicze: choroby górnych i dolnych dróg oddechowych, chorobyreumatologiczne,chorobyortopedyczno–urazowe,otyłość,oste-oporoza,przewlekłestanyzapalenianerekprzebiegającebezobrzęków.

WODY OGÓLNIE DOSTĘPNE [BEZ OPŁAT], ZNAJDUJĄCE SIĘ POZA PIJALNIĄ

SZYMON-„Stareźródło”,bądź„źródłopodpagórkami”znajdującesięprzydolnejstacjikolejkilinowejnaPalenicę.Wodaztegoźródłaużywanabyłaraczejdokąpieliniżpiciazewzględunadużązawartośćsiarki(więcejsiarkiniżżelaza).DrJózefDietlw1858rokupisał,żewodatabyłaużywa-naodniepamiętnychczasówprzezmiejscowychdokąpieli.Około1850r.JózefSzalaywybudowałprzynimnoweŁazienki,rozbudowywaneprzezkolejnychdzierżawców.W1910rokuzpowoduzłegostanutechnicznegoobiektzostałzamknięty,azczasemrozebrany.Zostałatylkoażurowaobu-dowaźródła.

Zastosowanie lecznicze:chorobyukładupokarmowego,nerwice.

Magdalena

WANDA - źródło znajdujące się w Parku Dolnym.Odkryta przez draAdolfaAleksandrowiczaw1866rokupodczasczyszczeniadwóchźródeł-AnieliiHeleny-wwynikuprzebiciaocembrowaniazdroju.

Zastosowanie lecznicze:chorobyprzewodupokarmowego(nieżytyżołądkazniedokwaśności;czynnościowestanydyspeptyczne,nieżytyjelitnatlenie-domogiwydzielniczejżołądka,zaparcia),nerwice,otyłość,skazamoczanowa.

PITONIAKÓWKA - ujęcie znajduje się przy ulicySkotnickiej.W latach50-tych XX w. wójt gminy Szczawnica, o nazwisku Pitoniak, ujął dzikowypływająceźródłonadpotokiemSkotnickim.

Zastosowanie lecznicze:nerwice,otyłość,nieżytygórnychdrógoddecho-wych i oskrzeli.

ŹRÓDŁA NIECZYNNE

ANIELA -naMiedziusiu.OdkrytawrazzHelenąwroku1844przezJózefaSzalaya.

HELENA -naMiedziusiu.OdkrytawrazzAnieląwroku1844przezJózefaSzalaya.

Obaźródła,wwynikuniedopatrzenia,uległyzasypaniuw1866roku. IchoczyszczeniapodjąłsiędrAdolfAleksandrowiczzKrakowa,niestetyźró-dłazostałybezpowrotniezniszczone.

WALERIA -przyPlacuDietla.Źródłoodkrytew1840roku,aledocelówleczniczychprzystosowanedopierow1853 rokuprzez lekarzaOnufregoTrembeckiego.Wodazostałanazwanaodimieniażonylekarza.Początko-woźródłoobudowanokamiennąsztucznągrotą,wroku1867zastąpionojążelaznaaltaną.W1897rokunadaltanądobudowanogaleriędlaorkie-stry.Wodaleczyłapowiększonątarczycę(wwynikuniedoborujodu).Uży-wanojejdoinhalacjiorazpłukańnosaigardła.Od1945rokuwodaniejestwykorzystywanazewzględunazanieczyszczeniegruntu.

JÓZEFINA II - źródłoprzyPitoniakówce,odkrytew1950 roku. Jedenzodwiertówzlokalizowanywdniestudni,obecnietrudnydowyodrębnienia.

Na początku XX wieku, kiedy to w 1909 r. właścicielem zdrojowiskawSzczawnicyzostałhrabiaAdamStadnicki,rozpoczętorozsyłkęszczaw-nickichwódmineralnychzezdrojówJózefiny,Magdaleny,StefanaiWandy.StaraniemStadnickiegojużw1913r.wodęzezdrojuStefanamożnabyłodostaćwwagonachrestauracyjnychkoleigalicyjskichiwewszystkichre-stauracjachdworcowych.PoIIWojnieŚwiatowejrozlewniajeszczeprzezkilkanaścielatfunkcjonowaław„DomunadZdrojami”,doczasukiedyoko-ło1960rokuodpółnocnejstronywilli„Holenderka”dobudowanonowyza-kład:rozlewnięwody„Szczawniczanka”.Obecnienatymsamymmiejscu,odczerwca2013roku,funkcjonujerozlewniapięciuwódszczawnickich–Stefan,Jan,Helena,Józef iJózefina–któremożnazakupićwopakowa-niach5litrowychtypuBaginBox.

Szymon

ProjektzrealizowanoprzywsparciufinansowymWojewództwaMałopolskiegowramachkonkursuofertzturystykipn.MałopolskaGościnna

Folderwydanywramachprojektu:„Szczawnica-kuracjadlaciałaiducha”-cyklwarsztatówispotkań

edukacyjno-rozwojowychdlaseniorów.

organizator

Współpraca