132 P. Kuzaka i B. Kuzaka

Piotr KUZAKA¹Bolesław KUZAKA²

¹Indywidualna Praktyka lekarska Opiekun naukowy: Prof. dr hab. n. med. Wojciech Pypno

²Katedra i Klinika Urologii Ogólnej,Onkologicznej i Czynnościowej Warszawski Uniwersytet MedycznyKierownik Kliniki:Prof. dr hab. n. med. Piotr Radziszewski

Dodatkowe słowa kluczowe: pierwsi trzej docenci urologiaPolska

Additional key words:first three Docentsurology Poland

varia

Pierwsi trzej docenci urologii w Polsce

The first three docents of urology in Poland

„Prawdziwym” pierwszym urologiem w Polsce był Tadeusz Pisarski (1879-1936), uczeń i asystent Profesora Mak-symiliana Rutkowskiego, syn Adama, in-żyniera budownictwa lądowego i Herminy z Boskowiczów. Po ukończeniu w roku 1897 III Gimnazjum im. Sobieskiego w Kra-kowie, rozpoczął studia na Wydziale Lekar-skim UJ, które ukończył 2.05.1903 roku ze stopniem doktora wszech nauk lekarskich. Dnia 22.05.1903 r. rozpoczął pracę w Szpi-talu Św. Łazarza jako praktykant. Pracował tam z przerwami na oddziałach chorób we-wnętrznych, chirurgicznym, pediatrycznym i zakaźnym u Stanisława Droby. W paź-dzierniku 1905 roku wyjechał do Wiednia, gdzie w Klinice Chorób Wewnętrznych specjalizował się przez pół roku w internie i hematologii. W latach 1904-1905 jako asystent Zakładu Mikrobiologii UJ u Ju-liana Nowaka zajmował się bakteriologią i serologią. W latach 1906-1907 pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych u Walere-go Jaworskiego i na Oddziale Chirurgicz-nym Szpitala Św. Łazarza, początkowo u Józefa Bogdanika, a od 1.04.1908 r. pod kierunkiem Maksymiliana Rutkowskiego. Zachęcony przez Niego, Pisarski poświęcił się urologii i rozpoczął szkolenia w różnych klinikach, w tym zagranicznych. W Berlinie słuchał w roku 1909 kursów o cystoskopii. Studia urologiczne Tadeusz Pisarski odby-wał dalej u Prof. Nielsa Thorkilda Rovsin-

Doc. dr hab. Tadeusz Pisarski, podczas czytania książki, Zbiory NAC-online. Medycyna. Sygnatura 1 C-53. Data 1936.Doc.dr hab. Tadeusz Pisarski, while reading a book, Collections NAC-line Medicine. Signature 1 C-53. Date 1936.

Zaświadczenie o habilitacji Doc. Tadeusza Pisarskiego. The certificate habilitation of Doc. dr Tadeusz Pisarski.

Przegląd Lekarski 2017 / 74 / 3 133

ga (1862-1927) w Kopenhadze, wybitne-go chirurga układu moczowego co opisał w Sprawozdaniu z podróży naukowej do kliniki chirurgicznej prof. Rovsinga w Ko-penhadze [Przeg Lek. 1913]. Po powro-cie zorganizował pierwsze w Krakowie ambulatorium urologiczne. Od lipca 1921 roku do śmierci pracował w Szpitalu Św. Łazarza: od 29.07.1929 r. jako prymariusz Oddziału Urologicznego, który zorganizo-wał i prowadził jako pierwszy samodzielny Oddział Urologiczny w Krakowie. Podczas I wojny światowej służył w Legionach i po-znał się tam z Profesorem Kazimierzem Bartlem. Bartel przeznaczył 1 mln zł. na potrzeby urologii, z czego wybudowano nowoczesny Oddział Urologiczny w Krako-wie na 35 łóżek, posiadający własną salę operacyjną, własne ambulatorium, pracow-nię RTG i analityczną przy ul. Grzegórzec-kiej (1928 rok). Oddział ten powiększono do 53 łóżek, co zapewniło dalszy pomyślny rozwój urologii w Krakowie. Po zakończe-niu wojny, pozostał w wojsku, a służbę woj-skową zakończył w roku 1921 w stopniu podpułkownika. W roku 1925 habilitował się na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie pracy: „Ka-mienie moczowe, ich budowa i mechanizm powstania” [12]. Była to pierwsza habili-tacja z urologii w Polsce i Krakowie. (Jan Krakowski Urol Pol. 1993, 46, 2). Tadeusz Pisarski słynął też z elegancji oraz wyszu-

kanych manier towarzyskich. Zmarł nagle na udar mózgowy podczas wieczornej wi-zyty na Oddziale w dniu 19.08.1936 r. Po-chowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. kw. Gb, wsch. Żonaty (od roku 1904) z Janiną, córką Michała Bałuckiego. Miał córkę Marię, nauczycielkę języka fran-cuskiego.

Drugim docentem urologii w Pol-sce był Stanisław Laskownicki urodzony 30.08.1892 r. we Lwowie, przy ul. Te-atyńskiej jako syn Bronisława i Izabelli z d. Tabor, zmarł 9.02.1978 r. w Krakowie i jest pochowany na cmentarzu Rako-wickim. Jego ojciec był literatem i redak-torem dzienników lwowskich: Dziennik Polski, Słowo Polskie, Wiek Nowy i tygo-dnik Nasz Kraj. Świadectwo dojrzałości otrzymał w roku 1910 w III Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie i w tym samym roku rozpoczął studia na Wydzia-le Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego uzyskując dyplom lekarza i tytuł doktora wszechnauk lekarskich w 1917 roku. Pra-cę lekarską rozpoczął w dniu 1.02.1920 r. jako elew w Klinice Chirurgicznej Uniwer-sytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Od 1.12.1920 r. otrzymał stanowisko asysten-ta, a od 1.09.1921 r. starszego asystenta. W 1928 roku powołany został na stano-wisko Prymariusza Oddziału Urologiczne-go Państwowego Szpitala Powszechne-

go we Lwowie, który od 1.10.1939 r. do 21.06.1941 r. był bazą szkoleniową Pań-stwowego Instytutu Medycznego. Po za-jęciu Lwowa przez Niemców w czerwcu 1941 r. organizuje w tym samym miejscu Oddział Urologiczny Szpitala Miejskiego i jest tam Ordynatorem do 11.11.1942 r.,

Laskownicki Stanisław około roku 1928.Stanislaw Laskowicki at the age of 28 years.

Zaświadczenie z dnia 4 sierpnia 1928 roku, wydane przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego informujące o zatwierdzeniu habilitacji Dra Stanisława Laskownickiego. The statement of 4 August 1928 issued by the Minister of Religion and Public Education informing about approval habilitation Dr Stanislaw Laskownicki.

Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bolesława Bieruta o mianowaniu dra Stanisława Laskowickiego Profesorem na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego.Decret of Polish President Boleslaw Bierut, dated 12 April 1948, the appointment of Dr. Stanislaw Laskownicki as Professor at the Faculty of Medicine of the University in Warsaw.

134

kiedy na skutek represji ze strony Niemców i Ukrainców opuścił Lwów. Od 1.01.1943 r. obejmuje stanowisko Ordynatora Oddzia-łu Urologicznego Szpitala Ubezpieczalni Społecznej w Warszawie na rogu ulicy Książęcej i Czerniakowskiej w gmachu ZUS. W dniu 12.08.1944 r. tracąc wszyst-ko co miał, poprzez obóz w Pruszkowie przenosi się do wsi Stara Wieś w pow. Rawa Mazowiecka, gdzie przebywa do końca wojny. Po wyzwoleniu wyjeżdża do Krakowa i od 1.03.1945 r. do 22.06.1948 r. prowadzi wykłady z urologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednocześnie pracując w Klinice Derma-tologicznej (Kierownik: Prof. Franciszek Walter). W dniu 12.04.1948 r. otrzymuje nominację na Kierownika Katedry i Kliniki Urologii Wydziału Lekarskiego Uniwersy-tetu Warszawskiego (Dekret: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bolesława Bie-ruta mianujący dra Stanisława Laskownic-kiego profesorem nadzwyczajnym urologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu War-szawskiego). W ślad za tym dekretem Pod-sekretarz Stanu w Ministerstwie Oświaty E. Krassowska pismem Nr. I Pers. -8797/48 z dnia 18.05.1948 r. określiła obowiązki profesora w zakresie nauczania urologii na co najmniej 5 godzin wykładów i 2 go-dziny ćwiczeń tygodniowo w ciągu całego roku akademickiego lub wymiar temu od-powiedni według zasady, że dwie godziny ćwiczeń odpowiadają jednej godzinie wy-kładu, jednocześnie zaznaczając, że ce-lem objęcia obowiązków profesor winien zgłosić się do Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Warszawskiego. Nie objął on jednak nigdy kierownictwa kliniki, ze względu na brak odpowiedniego lokalu, choć przez kilkanaście miesięcy dojeżdżał

2-3 razy w miesiącu do Warszawy, aby tam wraz z Dr Stefanem Wesołowskim (1908-2009 - adiunktem tej Kliniki) orga-nizować Klinikę Urologiczną. Ówczesny Naczelnik Wydziału Zdrowia w Warsza-wie dr Aleksander Pacho oświadczył Mu i Prof. Antoniemu Dobrzańskiemu (laryn-golog), że miasto nie jest zainteresowane w stworzeniu jeszcze jednej placówki uro-logicznej, choć w jakiś czas później mały Oddział Urologiczny na 15 łóżek otrzymał dr Jerzy Fryszman (1904-1976), (Stanisław Laskownicki Szpada, Bagnet Lancet, moje wspomnienia. Zakład Ossolińskich Wro-cław 1970, str. 320). Po półtorarocznych niepowodzeniach zrezygnował. W roku 1949 zmarł Dr Wacław Lilpop (1884-1949) i Stanisławowi Laskownickiemu zapropo-nowano Pododdział Urologii w Szpitalu Przemienienia Pańskiego w Warszawie , ale On nie wyraził na to zgody (idem). W tej sytuacji pismem Ministra Zdrowia dr Tadeusza Michejdy (1879-1956), Nr. SiN –II-2804/50 z dnia 5.05.1950 r. profesor Stanisław Laskownicki został przeniesiony w stan nieczynny, z równoczesnym powie-rzeniem mu organizowania Kliniki Urologii AM w Krakowie. Otrzymuje do dyspozycji zdewastowane pomieszczenia poklasztor-ne przy ul. Kopernika. W dniu 1.09.1951 r. uruchamia Klinikę Urologii AM w Krakowie, którą kieruje do przejścia na emeryturę w dniu 30.09.1962 roku. W czasie formo-wania się jego jako lekarz miał możność pracować u sławnych lekarzy w Polsce: Ludwik Rydygier (1850-1920), Hilary Pau-lin Schramm (1857-1940), Tadeusz Or-łowski, dr Zenon Leńko (1868-1950) i inni oraz za granicami kraju (Jan, Kazimierz Danysz (1860-1928), Antonin Gosset (1872-1944), Pierre Duval (1874-1941), Felix Legeu, George Marion (1869-1960), Maurice Auguste Chevassu (1877-1957), Thierry De Martel (1876-1940), Viktor Blum, Hans Rubritius (1876-1943), Robert Lichtenstern (1874- zmarł ?). Habilitację otrzymał w dniu 24.05.1928 r. na Uniwer-sytecie Jana Kazimierza we Lwowie jako docent chirurgii dróg moczowych (urologii). W dniu 21.01.1938 roku został mianowa-ny profesorem tytularnym, a w roku 1940 roku profesorem nadzwyczajnym przy katedrze Chirurgii Ogólnej Państwowego Instytutu Medycznego we Lwowie. W dniu 12.04.1948 roku został mianowany profe-sorem nadzwyczajnym Uniwersytetu War-szawskiego, w dniu 2.11.1950 r. profeso-rem nadzwyczajnym Akademii Medycznej w Krakowie a w dniu 31.12.1956 r. profe-sorem zwyczajnym tamtejszej Akademii. Był on więc pierwszym profesorem urologii w Polsce. Był jednym z twórców urologii polskiej. Był promotorem 3 przewodów doktorskich, 6 habilitacyjnych i wykształcił ponad 30 urologów. Był recenzentem 21 przewodów doktorskich i 8 habilitacyjnych oraz 6 recenzji do wniosków o mianowanie profesorem zwyczajnym i nadzwyczajnym. Przygotował szereg opinii, recenzji i su-perrecenzji dla Centralnej Komisji Kwali-fikacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów. W latach 1958-1961 r. był Redaktorem Ze-szytów Urologicznych Polskiego Przeglądu Chirurgicznego oraz Członkiem Kolegium

Zaświadczenia Centralnej Komisji kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki, z dnia 31.12.1956 roku, o mianowaniu Stanisława Laskownickiego profesorem zwyczajnym.Certificate of the Central Commission for qualifying employees Science, dated 31. 12. 1956, the appointment of Stanislaw Laskownicki as Professor.

Redakcyjnego czasopism: Rivista Interna-tionale di Cultura Urologica, „Urologia” Flo-rencja, „urologia Internationalis”( Bazylea) i „Acta Urologia” (Bazylea). W latach 1953-1958 roku był Rzeczoznawcą Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki, a od czerwca 1953 do 31.01.1957 roku konsultantem urologiem Wojskowe-go Szpitala Rejonowego w Krakowie, od 1.09.1950 r. do 1.01.1954 r. Konsultantem Krajowym ds. Urologii. Zorganizował Ośro-dek Naukowo-Badawczy Kliniki Urologii w Krynicy, który prowadził od 1.03.1952 r. do 30.09.1962 r. to jest do przejścia na emeryturę. Dopomógł w zorganizowaniu Oddziałów Urologii w Katowicach, Opolu, i Królewskiej Hucie. Był Członkiem Polskie-go Towarzystwa Chirurgów, od 1934 r. na-leżał do Międzynarodowego Towarzystwa Urologicznego, pełniąc przez 6 lat obo-wiązki „Delegue du Pays”, od 26.11.1957 r. Był Członkiem Korespondentem Fran-cuskiego Towarzystwa Urologicznego, Viceprezesem Zarządu Głównego PTU w latach 1949-1950, Prezesem w latach 1950-1951 i wieloletnim Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej. W 1958 roku otrzymał Członkostwo Honorowe PTU. Brał czynny udział w wielu Zjazdach Naukowych pol-skich i zagranicznych. Posiadał ogromną wiedzę lekarską a także ogólną. Opubliko-wał ok. 120 prac naukowych. Odznaczony był w roku 1958 roku Odznaką „ Za Wzo-rową Pracę w Służbie Zdrowia”, w roku 1958 Krzyżem Kawalerskim, w roku 1974 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski a w roku 1976 otrzymał od Gazety Południowej medal za „mądrość i dobrą ro-botę”. Wydał ciekawą książkę autobiogra-ficzną „Bagnet, szabla i skalpel”.

Trzecim docentem był Emil Michałow-ski. Urodził się 6.11.1906 r. w Tarnopolu, z ojca Stanisława i matki Marii z domu Pi-wocka, zmarł w dniu 26.02.1978 r. w Kra-kowie. Jest pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera XL VI,

Fotografia Emila Michałowskiego w wieku podeszłym.Profesor Emil Michałowski in adavanced age.

P. Kuzaka i B. Kuzaka

Przegląd Lekarski 2017 / 74 / 3 135

Zaświadczenie Ministerstwa Oświaty z dnia 1 lutego1946 roku o przeniesieniu habilitacji Dra Emila Michałowskiego z Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie na Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Certificate of Ministry of Education of 1 February 1946, to move the habilitation Dr Emil Michalowski from the Lwów University on the Faculty of the Jagiellonian University in Cracow.

rząd 12, grób 27. Gimnazjum Państwowe w Jaworowie k/Lwowa, ukończył w 1924 r. i w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Dyplom le-karza i stopień doktora wszechnauk lekar-skich uzyskał w dniu 21.06.1930 r. Pracę lekarską rozpoczął już w 1928 roku jesz-cze jako student w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Lwowskiego. Wykształcenie chirurgiczne odbył pod kierunkiem prof. Tadeusza Ostrowskiego i urologiczne pod kierunkiem doc. Stanisława Laskow-nickiego, którzy wówczas pracowali we Lwowie. Ponadto w latach 1931 i 1932 wyjeżdżał na krótkie pobyty w klinikach urologicznych w Paryżu i w Berlinie. W dniu 1.03.1937 roku został ordynato-rem Oddziału Urologicznego w Szpita-lu Św. Łazarza w Krakowie (po śmierci Ordynatora Doc. Tadeusza Pisarskiego) i obowiązki te pełnił do 16.01.1940 r., kiedy został aresztowany przez Gestapo i osadzony w więzieniu przy ul. Montelu-pich. W czerwcu 1940 r. został zwolniony z więzienia i rozpoczął pracę jako konsul-tant urolog w Szpitalu O.O. Bonifratrów w Krakowie oraz w placówkach służby zdrowia PCK. W roku 1950 powraca na stanowisko Ordynatora Oddziału Urolo-gicznego Szpitala Św. Łazarza, przemia-nowanego w 1950 r. na Szpital Kliniczny AM. W dniu 01.10.1962 r., po odejściu na emeryturę prof. Stanisława Laskownic-kiego, zostaje przez Ministra Zdrowia na stanowisko Kierownika Katedry i Kliniki Urologii AM w Krakowie. Funkcję tę pełni do30.09.1977 roku to jest do odejścia na emeryturę. Tytuł naukowy docenta uzy-skał w dniu 16.03.1939 roku nadany Mu Uchwałą Rady Wydziału Lekarskiego Uni-wersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie za pracę „O zespole objawów ogólnych pooperacyjnych i jego przyczynach”. Ty-tuł profesora nadzwyczajnego nadała mu Rada Państwa w dniu 29.01.1955 r., a zwyczajnego w dniu 9.11.1972 r. W la-tach 1945-1950 oraz w latach 1962-1977 wykładał urologię w Krakowskiej AM. Był promotorem 8 przewodów doktorskich i autorem 164 prac naukowych ogłoszo-nych w językach: polskim, rosyjskim, an-gielskim, francuskim i niemieckim. Był autorytetem w skali europejskiej w wielu dziedzinach chirurgii urologicznej (chi-rurgia cewki moczowej, spodziectwo, wierzchniactwo, urologia ginekologiczna i inne) i autorem 10 podręczników z róż-nych dziedzin urologii. W roku 1967 otrzy-mał indywidualną, a we wrześniu 1971 roku nagrodę I0 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za prace z dziedziny chirurgii plastycznej układu narządów moczowych. W dniu 31.12.1953 r. powołano Go na Rzeczoznawcę Centralnej Komisji Kwali-fikacyjnej dla Pracowników Nauki. W roku 1966 został mianowany konsultantem Klinicznego Ośrodka Naukowo-Badaw-czego w Krynicy. W dniu 5.07.1969 r. został powołany na stanowisko Specja-listy Krajowego z zakresu urologii dla te-renu Polski Południowej. Funkcję tę peł-nił przez 4 lata. Był Członkiem Komitetu Redakcyjnego: International Urology and

Nephrology (Budapest), Zeitschrift.f. Uro-logie (Lipsk) i Urologia Internationalis (Ba-zylea). Był jednym z Członków Założycieli PTU (27.04.1949 r.) a w latach 1951/53 i 1962/64 jego Prezesem. W latach 1949-1951 był Redaktorem „Urologii Polskiej”. Zorganizował III (wraz z Janem Leńką) i IX Zjazd Naukowy PTU. W roku 1970 został Członkiem Honorowym PTU. Był Członkiem Międzynarodowego Towarzy-stwa Urologicznego, pełniąc przez szereg lat obowiązki Delegata Narodowego. Był Członkiem ZBOWiD. Odznaczony Me-dalem Zwycięstwa i Wolności, w 1947 r. Medalem 10-lecia Polski Ludowej w 1955 r, Odznaką „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” w 1958 r. i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1973 roku.

Wszyscy trzej wymienieni lekarze, za-służyli się dobrze urologii polskiej, tworząc jej organizacyjne i naukowe podwaliny. Ich zasługi są opisane przez wielu autorów [1,2,7,8,10-12].

Piśmiennictwo1. Biogram z XXVI tomu Polskiego Słownika Bio-

graficznego z roku 1981 z opublikowanym w nim życiorysem i fotografią Doc. Tadeusza Pisarskiego.

2. Krakowski J: Historia Urologii Krakowskiej (w za-rysie). Urol Pol. 1993; 46: 2.

3. Kuzaka B, Kuzaka P: Członkowie Honorowi Pol-skiego Towarzystwa Urologicznego w 60 rocznicę jego powstania. Wydane Przez Polskie Towarzy-stwo Urologiczne, Warszawa 2009.

4. Kuzaka B, Kuzaka P: Emil Michałowski Member of the founding Committee of the Polish Urological Society. Biographical note. Przegl Lek. 2013; 70: 476-477.

5. Kuzaka B, Kuzaka P: Członkowie Założyciele Pol-skiego Towarzystwa Wydawnictwo. Polskie Towa-rzystwo Urologiczne . Warszawa 2014.

6. Kuzaka B, Kuzaka P: Stanisław Laskownicki, Member of the Founding Committee of the Polish Urological Society. Biographical note].Przegl Lek. 2014; 71: 563-565.

7. Laskowicki S: Szpada, bagnet, lancet. Ossoli-neum, Wrocław, 1970.

8. Laskowicki S: Szpada, bagnet, lancet. Moje wspomienia. Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1979, str. 311, ryc. 40.

9. Leńko J: Wspomnienie pośmiertne - prof. dr Stani-sław Laskowicki. Urol Pol. 1978; 31: 33.

10. Leńko J, Gałka M: Prof. Dr Emil Michałowski - wspomnienie pośmiertne. Urol. Pol. 1978; 31: 287-292.

11. Michałowski E: Śp. doc. dr Tadeusz Pisarski (1878-1936). Pol Przegl Chir. 1939; 18: 101-104.

12. Pisarski T: Kilka słów o maretynie. Przegl Lek. 1905; 33: 1-11.

13. Pisarski T: Kamienie moczowe. Ich budowa i me-chanizm powstawania. Kraków 1925. Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności.

14. Pisarski T: Sprawozdanie z działalności Oddziału Urologicznego Państwowego Szpitala Św. Łazarza w Krakowie od dnia 14 sierpnia 1929 roku do 31 grudnia 1931 r. Kraków 1932. Nakładem Państwo-wego Szpitala Św. Łazarza w Krakowie.

15. Urząd Stanu Cywilnego Dzielnicy Kraków-Śród-mieście: nr 207/1936/I (Odpis zupełny aktu zgonu Tadeusza Pisarskiego).