Organizacja i zarządzanie - akademor.webd.pl · •Henri FAYOL (1841-1925) –praktyk i teoretyk...

Organizacja i zarządzanie

Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy

o organizacji i zarządzaniu

(wykład 01ns)

©dr Adam SALOMON, KTiL AM w Gdyni

2

Plan wykładu

• Rozwój organizacji jako funkcja rozwoju

otoczenia

• Nurty i szkoły OiZ

• Systematyka OiZ

• Podstawowe prawa organizacji

• Zasady naukowego zarządzania

dr Adam Salomon, KTiL 2013

3

Macierz rozwoju otoczenia organizacji

„BURZLIWE

POLE” DYWERSYFIKACJA

WYCOFANIE

SIĘ

SPOKOJNE -

PRZYPADKOWE

SPOKOJNE -

ZESTRUKTURALI-

ZOWANE

Dynamika zmian otoczenia

Stopień zestrukturalizowania relacji organizacja-otoczenie

duża

niski wysoki

mała

PRZESZKADZAJĄCO -

ODDZIAŁUJĄCE


4

Otoczenie spokojne-przypadkowe ( lata 1820–1880)

1. orientacja przedsiębiorcza

2. bardzo duża autonomia przedsiębiorstwa

uważanego za główny instrument postępu

społecznego

3. zarządzanie przez intuicję i doświadczenie

4. przedsiębiorca-właściciel


5

Otoczenie spokojne-

zestrukturalizowane (lata 1880–1930 )

1. orientacja produkcyjna

2. duża autonomia przedsiębiorstwa ograniczana

głównie przez konkurencję cenową

3. zarządzanie funkcjonalne

4. kierownik-specjalista


6

Otoczenie przeszkadzająco-

oddziałujące (lata 1930–1970)

1. orientacja rynkowa

2. malejąca autonomia przedsiębiorstwa

ograniczana przez dywersyfikację rynków

krajowych i zagranicznych

3. zarządzanie marketingowe

4. kierownik-generalista


7

Otoczenie „BURZLIWE POLE” (lata 1970–...)

1. orientacja globalna

2. ograniczona autonomia przedsiębiorstwa

wyznaczona przez globalną konkurencję,

ingerencję państwa i rynek konsumenta

3. zarządzanie strategiczne

4. kierownik-superboss


8

Determinanty współczesnego otoczenia

„BURZLIWE POLE”

1. stale rosnąca dynamika zmian

2. upolitycznienie zarządzania

3. nasilenie zjawisk kryzysowych

4. postęp naukowo-techniczny

5. zaktywizowanie społeczeństw


9

Nurty i szkoły OiZ

• nurt klasyczny

• nurt psycho-socjologiczny

• szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)

– badania operacyjne

– ujęcie systemowe

– ujęcie sytuacyjne

• „nowa fala”


10

Nurt klasyczny

• Robert OWEN (1771-1858)

– zarządca przędzalni w Szkocji (praktyk)

– zmodernizował ówczesne kanony pracy:

• skrócenie czasu pracy 13 10 h

• zakaz zatrudniania dzieci poniżej 10 roku

• efekt - wzrost wydajności

– zastosował zasadę codziennej jawnej

oceny:

• wykrywanie obszarów problemowych

• atmosfera współzawodnictwa


11

Nurt klasyczny

• Charles BABBAGE (1792-1871)

– prof. matematyki w Cambridge

– prowadził badania w przedsiębiorstwach

w oparciu o narzędzia statystyki

– zdefiniował i uzasadnił zasadę podziału pracy

(jako jedno z kluczowych praw organizacji):

• specjalizacja

• narzędzia specjalistyczne

• pojedyncze stanowisko pracy


12

Nurt klasyczny

• Frederick Winslow TAYLOR (1856-1915)

– praktyk (zarządzał przedsiębiorstwami) i teoretyk

– twórca pojęcia naukowe zarządzanie (scientific

management)

– zwolennik harmonijnych stosunków kierownik-

pracownik opartych o zaufanie i poszanowanie

– autor pierwotnych - fundamentalnych zasad

naukowego zarządzania:

– przekształcenie wiedzy praktycznej w naukę

– naukowy dobór pracowników

– utrwalenie naukowych metod pracy

– utrzymywanie właściwych relacji kierownik-pracownik


13

Nurt klasyczny

• Henry Laurence GANTT (1861-1919)

– rozwijał „tayloryzm” na gruncie amerykańskim

– twórca zadaniowego systemu motywacyjnego

– po raz pierwszy przedstawił graficzny system

planowania pracy


14

Nurt klasyczny

• Henry Le CHATELIER (1850-1936) – rozwijał „tayloryzm” we Francji

– twórca tzw. cyklu organizacyjnego - modelu

podejmowania decyzji organizacyjnych:

• wybór celu

• zbadanie środków i warunków niezbędnych

do osiągnięcia celu i obmyślenie planu

• przygotowanie środków i warunków

potrzebnych w działaniu

• wykonanie planu

• kontrola wyników


15

Nurt klasyczny

• Henri FAYOL (1841-1925)

– praktyk i teoretyk OiZ „fayolizm”

– zdefiniował zarządzanie jako

kompleks funkcji:

1. planowania

2. organizowania

3. rozkazywania

4. koordynowania

5. kontrolowania

– opracował zasady naukowego

zarządzania organizacjami (14 zasad)


16

Nurt klasyczny dorobek

1. wprowadzenie pojęcia naukowe zarządzanie

2. sformułowanie podstawowych praw

organizacji

3. opracowanie cyklu organizacyjnego jako

modelu podejmowania decyzji zarządczych w

organizacji

4. opracowanie zasad naukowego zarządzania


17

Nurt psycho-socjologiczny

• Hugo MÜNSTERBERG (1863-1916)

– prekursor zastosowania psychologii w

badaniu efektywności pracy człowieka i

organizacji

– proponował wykorzystanie narzędzi

psychologii w doborze pracowników

– wydajność zależy od:

– doboru pracownika wg jego cech umysłowych

– atmosfera w miejscu pracy

– właściwe relacje kierownik-pracownik/wykonawca


18


• Abraham MASLOV (1908-1970)

– twierdził, że człowiek działa w celu

zaspokojenia potrzeb zgrupowanych

według określonej hierarchii

– twórca tzw. piramidy potrzeb człowieka

– ustalił zależność: przystąpienie do

działania w celu zaspokojenia potrzeb

wyższego rzędu musi zostać poprzedzone

spełnieniem potrzeby niższego rzędu


19

Piram

ida p

otrzeb

Maslo

va


20

Piram

ida p

otrzeb

Maslo

va


21


• Elton MAYO (1880-1949)

– kierował zespołem z Harvardu i 10-

letnimi badaniami nad zachowaniem

ludzi w środowisku pracy

– „odkrył” istnienie grup

nieformalnych

– wprowadził pojęcie stosunków

międzyludzkich human relations


22

Nurt psycho-socjologiczny dorobek

1. wprowadzenie czynnika behawioralnego do

teorii OiZ

2. uznanie roli human relations

3. zbudowanie rozwiniętej teorii motywacji,

komunikowania się, podejmowania decyzji,

rozwiązywania konfliktów, negocjacji,

kształtowania się grup formalnych i

nieformalnych dr Adam Salomon, KTiL 2013

23

Szkoła ilościowa

(matematyczno-cybernetyczna)

• Badania operacyjne

– grupa metod rozwiązywania problemów decyzyjnych kwantyfikowanych ilościowo

– procedura operacyjna:

1. rozpoznanie sytuacji problemowej, sformułowanie problemu decyzyjnego

2. opracowanie modelu sytuacji decyzyjnej

3. rozwiązanie zadania dostępną metodą

4. sprawdzenie poprawności rozwiązania i ocena ich realności 5. wdrożenie modelu

6. kontrola funkcjonowania rozwiązań


24

Szkoła ilościowa


• Ujęcie systemowe

– organizacja jako model cybernetyczny układu o

sprzężeniu zwrotnym

– organizacja jako system składający się z

podsystemów (możliwość dekompozycji

systemu)

– ustalenie względnie trwałych cech systemu

organizacji warunkujących jej prawidłowe

funkcjonowanie


25

Cybernetyczny model organizacji (wg Young’a)

UKŁAD REALNY

UKŁAD REGULACJI

BLOK

STEROWANIA


26

Szkoła ilościowa


• Podejście sytuacyjne

– przejęcie niektórych metod i narzędzi systemowych

do analizy wyodrębnionego, pojedynczego

przypadku

– decydująca rola kierownika uzależniona od

konkretnej sytuacji

– rozwinięcie badań nad stylami kierowania, udziałem

pracowników w procesach decyzyjnych (delegacja

uprawnień) i podziałem zadań w organizacji


27

„Nowa fala” w OiZ

• odejście od systemu normatywno-nakazowego w

zarządzaniu

• wskazanie na przedsiębiorczość, inicjatywę i

kreatywność pracowników oraz na tzw. „kulturę

organizacyjną”

• wyznacznikami nowego podejścia w zarządzaniu jest

grupa czynników (7S):

– twarde: (strategia, systemy, struktura organizacyjna)

– miękkie: (kadry, umiejętności, styl zarządzania, podzielane wartości)


28

Interdyscyplinarność OiZ

OGÓLNA

TEORIA

SYSTEMÓW

MATEMATYKA

NAUKI

WOJSKOWE

CYBERNETYKA

ORGANIZACJA

I

ZARZĄDZANIE

NAUKI

TECHNICZNE

EKONOMIA PRAWO SOCJOLOGIA ERGONOMIA

FIZJOLOGIA

PSYCHOLOGIA

PRAKSEOLOGIA

STATYSTYKA

INFORMATYKA


29

Podstawowe prawa organizacji

1. prawo podziału pracy;

2. prawo koncentracji;

3. prawo optymalizacji;

4. prawo harmonii (w działaniu systemu).


30

Podstawowe prawa organizacji:

prawo podziału pracy

• Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś

jednostki lub zespołu zostanie podzielona w

ten sposób, że każdą czynność składową

oddzielimy i wykonywać będziemy seriami

na określonym poziomie specjalizacji, to

ogólny nakład pracy i środków

wytwórczych zmniejszy się.

(autor: Adam Smith)


31

Podstawowe prawa organizacji: prawo podziału pracy (interpretacja)

• Konsekwencją tego prawa jest specjalizacja pracy,

która powoduje wzrost wydajności pracy ogólnej.

• Jednak niewłaściwy podział może spowodować

wzrost kosztów produkcji i zmniejszenie efektu

użytecznego.

• Może również doprowadzić do zmęczenia

pracownika, braku zadowolenia i satysfakcji z

wykonywanej pracy.


32


prawo koncentracji

• Jeżeli kilka elementów wykonujących czynności

jednakowe (podobne) połączymy w jeden zespół

działający razem lub zastąpimy jednym

większym organem wykonującym tę samą

czynność w ilości równej produkcji wszystkich

elementów, to ogólny nakład pracy i środków

wytwórczych zmniejszy się.

(autor: Frederik Taylor)


33

Podstawowe prawa organizacji: prawo koncentracji (interpretacja)

• Przy tym prawie ważne są takie czynniki jak

rodzaj wykonywanej pracy i miejsce działalności,

czas, energia.


34


prawo optymalizacji

• Optymalizacja – metoda wyznaczania

najlepszego (optymalnego) rozwiązania

(poszukiwanie ekstremum funkcji) z punktu

widzenia określonego kryterium (wskaźnika)

jakości (np. kosztu, drogi, wydajności).

(autor: Henri Fayol)


35

Podstawowe prawa organizacji: prawo optymalizacji (interpretacja)

• Stosuje się optymalizacje jedno i wielokryterialne.

• Optymalizacja wielokryterialna występuje w wielu

różnych dziedzinach: w projektowania produktu i

procesu produkcji, finansów, projektowaniu

samolotów, w przemyśle chemicznym,

projektowanie samochodu, wszędzie tam gdzie

optymalne decyzje muszą być podjęte w

obecności kompromisów pomiędzy dwoma lub

więcej sprzecznymi celami.


36


prawo harmonii (w działaniu systemu)

• Aby osiągnąć sprawność wzorcową pod

względem ekonomicznym trzeba dobierać

organy z ich charakterystycznymi wykresami i

następnie trzeba aby te organy działały w

ścisłym ze sobą związku, tak aby każda

czynność odbyła się w swoim czasie.

(autor: Karol Adamiecki)


37

Podstawowe prawa organizacji: prawo harmonii w działaniu systemu

(interpretacja)

• Harmonia działań oznacza że czynniki

pracy będą lepsze im lepiej będą

dobrane i ze sobą skoordynowane

uczestniczące w niej elementy (ludzie,

środki działania).


38

Zasady naukowego zarządzania

Henri FAYOL, Administration Industriele et Generale, 1916

• podział pracy

• autorytet

• dyscyplina

• jedność rozkazodawstwa

• jedność kierownictwa

• podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu

• wynagrodzenie - motywacja


39

Zasady naukowego zarządzania

• centralizacja - koncentracja

• hierarchia - struktura

• ład - harmonia systemu

• „ludzkie” traktowanie podwładnych -

harmonia stosunków międzyludzkich

• inicjatywa

• stabilność personelu

• zgranie personelu


40

Podsumowanie

1. Przedmiotem nauki OiZ są organizacje i zachodzące w nich procesy, ze szczególnym uwzględnieniem procesów kierowania.

2. Złożone z ludzi i zasobów materialnych organizacje rozpatrywane są z punktu widzenia ich celowości, sprawności i efektywności, na które decydujący wpływ mają funkcje i techniki kierowania.

3. OiZ umożliwia rozpatrywanie organizacji w aspekcie rzeczowym i podmiotowym


41

Pytania (1)

1. Wymień elementy macierzy rozwoju

organizacji i krótko je scharakteryzuj.

2. Wykaż osiągnięcia poszczególnych szkół i

nurtów w ogólnym dorobku OiZ.

3. Na bazie jakich dziedzin nauki zbudowana

jest OiZ?

4. Wymień podstawowe prawa organizacji.

5. Wymień zasady naukowego zarządzania.


42

Pytania (2)

1. Jakie zastosowanie w praktyce mają zasady

zarządzania Taylora?

2. Czy cykl organizacyjny Le Chateliera może być

przydatny w przygotowaniu się do egzaminów?

3. Opisz hierarchię potrzeb człowieka według

Maslova i wyjaśnij, które z nich wpływają na

chęć zdobywania wiedzy?

4. Jakie wnioski praktyczne dla kierownika

wypływają z badan socjologicznych Mayo?


43

Pytania (3)

1. Przedstaw istotę badań operacyjnych.

2. Scharakteryzuj ujęcie systemowe w analizie

organizacji.

3. Na czym polega podejście sytuacyjne w

rozwiązywaniu problemów organizacyjnych?

4. Jaka jest przydatność prakseologii w kierowaniu?

5. Jakie style zarządzania preferowane są przez

menedżerów z obszaru europejskiego?


44

Pytania (4)

1. Scharakteryzuj przedmiot nauki OiZ.

2. Wyjaśnij rzeczowe, czynnościowe i atrybutowe

ujęcie organizacji.

3. Zdefiniuj zarządzanie instytucjonalne i

funkcjonalne.

4. Scharakteryzuj relacje zachodzące między

zarządzaniem, administrowaniem i

kierowaniem a rzeczywistymi relacjami między

ludźmi w rzeczywistych organizacjach.


45

Pytania (5)

1. Przedstaw prawa organizacji i ich zastosowanie

w zarządzaniu.

2. Wymień zasady naukowego zarządzania i ich

przydatność w kierowaniu.


46

Literatura

• Czermiński A., Grzybowski M., Ficoń K.,

Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa

Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni,

Gdynia 1999, s.9-41 (on-line:

http://www.wsaib.pl/files/biblioteka/zasob

y_cyfrowe/Podstawy_organizacji_i_zarza

dzania.pdf), [5,45 MB].


dr Adam Salomon, KTiL 47 2013

Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia.

Organizacja i zarządzanie - akademor.webd.pl · •Henri FAYOL (1841-1925) –praktyk i teoretyk...

Documents

Transcript of Organizacja i zarządzanie - akademor.webd.pl · •Henri FAYOL (1841-1925) –praktyk i teoretyk...