* Drinżarch.MatyldaWdowiarz-Bilska,InstytutProjektowaniaMiastiRegionów,WydziałArchitektury,PolitechnikaKrakowska.

MATYLDAWDOWIARZ-BILSKA*

ODMIASTANAUKOWEGODOSMART CITY1

FROMSCIENCECITYTOSMARTCITY1

S t r e s z c z e n i e

Rozwójośrodkówzaawansowanej technologiiwpłynąłnaprzekształcenia formymiast ipowstanieno-wychukładówurbanistycznych.Jedneznichrozwijająsięwsposóbzaplanowany,wpostaci jednora-zowychinwestycji, innepowstająsamoistnie.Wartykulezaprezentowanowybranepojęciaitendencjekształtowaniamiastwzachodzącychwzwiązkuzbudowątechnopolii,centrumnaukowo-badawczegoczyośrodkówinnowacyjnegobiznesu,orazrozwojemnowoczesnejtechnologiiinformacyjnychikomuni-kacyjnych.Opisanoprzykładypierwszychtegotypuzaplanowanychmonofunkcyjnychmiastnaukowych,orazwspółczesnychzintegrowanychizrównoważonychmiastprzyszłoścismart city.

Słowa kluczowe: technopolia, smart city, miasto naukowe, urbanistyka

A b s t r a c t

The transformation of urban forms is related to localization of advanced technology centers. Theemergingstructuresofnewcitiesareplannedinsomecasesandtheothersarisespontaneously.Thepaper presents selected cities concepts related to development ICT and high tech area. The paperdescribesthefirstexamplesofplannedmonofunctionalsciencecity,andmodernprojectsoftechnologyintegratedandsustainablecitiesofthefuture–smartcity.

Keywords: technopolis, smart city, science city, urban planning

306

Miasta od wieków stanowią główne centra rozwoju naukowego, technicznego i technologicznego. Każda nowa era industrializacji wiąże się z rozwojem miast – ilościowym bądź jakościowym. Niezależnie od niedogod-ności i utrudnień związanych z funkcjonowaniem aglomeracji, obecnie ponad 50% ludzi w skali globalnej żyje i pracuje w miastach i odsetek ten sukcesywnie wzrasta2. Pytanie o przyszłość miast stanowi ważny problem, któ-rego rozwiązanie naukowcy starają się przewidzieć na podstawie współczesnych tendencji i teorii rozwoju struktur zurbanizowanych.

Współcześnie jedną z ważniejszych sił napędowych rozwoju miast stanowi industrializacja ery informacyj-nej. Tak jak pojawienie się w XIX w. hut, fabryk i zakładów przemysłowych uwarunkowało i przyspieszyło rozwój miast, tak obecność ośrodków gospodarki opartej na wiedzy i technologii wpływa na przekształcenie struktury prze-strzennej i pojawienie się nowych zjawisk w obszarach zurbanizowanych. Obecność szeregu ośrodków technopo-lialnych w miastach przyczynia się do dynamicznego rozwoju i głębokich przemian struktur miejskich zachodzących na skutek rewolucji technologicznej, globalizacji oraz nowych form zarządzania i produkcji.. We współczesnych wi-zjach, miasta przyszłości, z jednej strony stają się, dzięki postępowi techniki i technologii, coraz bardziej nasycone elektroniką sterującą systemami infrastruktury technicznej, a z drugiej strony mają na celu stworzenie atrakcyjnej i przyjaznej środowisku przestrzeni miejskiej, w której ludziom będzie się wygodnie żyło i pracowało.

Jednym z pierwszych typów technopolii, obok parków i biegunów technologicznych, są miasta naukowe, np. Tsukuba i Akademgorodok zbudowane w latach 60. jako satelity wielkich miast (Tokio i Nowosybirsk), koncentru-jące potencjał akademicko-naukowy kraju3 Oba ośrodki wspierane i budowane przez władzę centralną, stanowiły nowy zaplanowany typ osadnictwa. Miasta te były ukierunkowane na rozwój funkcji naukowych i technologicznych, tworzenie centrów doskonałości i prowadzenia synergicznych badań, a w późniejszych latach przyjęły również funkcje technopolialne. Tsukuba i Akademgorodok to wyizolowane ośrodki grupujące społeczność naukową i kon-centrującą instytucje badawcze w przestrzeni o charakterze kampusu. Mają one pół promienisty układ przestrzenny o cechach modernistycznych, otoczoną terenami zieleni naturalnej. W Tsukubie wyróżniają się dwie strefy: skupiona i uporządkowana przeznaczona pod inwestycje publiczne (Dzielnica Badań i Edukacji) oraz rozproszona Dzielnica Podmiejska grupująca działalność prywatną (laboratoria i ośrodki high-tech). Strefa centralna, ograniczona przez obrzeżny układ głównych ulic miasta, jest zakomponowanym założeniem o układzie rusztowym, w formie wydłużo-nego prostokąta, zabudowanego wolno stojącymi budynkami oraz pojedynczymi wysokimi obiektami uniwersyte-ckimi. Obszar ten skupia ośrodki rządowe, uniwersytet i instytucje naukowe powiązane systemem ciągów pieszych (segregacja ruchu) przenikających dzielnicę oraz strefę usługowo-mieszkaniową. Całość założenia otaczają tereny rolne i kompleksy zieleni naturalnej [7]. Układ przestrzenny Akademgorodoku wyciętego w syberyjskiej tajdze pod-porządkowany był społecznej i funkcjonalnej segregacji obszaru. Ustanowiono trzy typy obszarów: strefę instytucji naukowych związanych z Syberyjską Akademią Nauk, strefę uniwersytecką i strefę mieszkaniową o wyraźnym podziale społecznym. Obszary te są odizolowane od siebie i otoczenia lasem, oraz powiązane długimi szerokimi alejami stanowiącymi główne osie założenia. Ten podział kompozycyjno-funkcjonalny przyczynił się to wytworzenia oddzielnych obszarów: luksusowej dzielnicy profesorskiej, dzielnicy akademickiej i pozostałych terenów miejskich o najniższej jakości [2].

Równolegle w Stanach Zjednoczonych na lata 60. i 70. przypada intensywny rozwój się ośrodków techno-logicznych (parki badawcze, biurowe i przemysłowe), powstających przede wszystkim w obszarach podmiejskich. Powstawały one w strefie oddziaływania ciągów transportowych, w postaci pojedynczych wyizolowanych z oto-czenia zespołów otoczonych terenami zieleni, z własnymi terenami rekreacyjnymi, przestrzeniami społecznymi i rozbudowanymi strefami parkingowymi. Zjawisko to towarzyszyło rozwojowi przedmieść jako strefy mieszkanio-wej, a parki stały się atrakcyjnym miejscem pracy dla mieszkańców suburbiów i exurbiów4. W wyniku eksplozji amerykańskich przemieść, szczególnie w zakresie dominacji powierzchni biurowych, powstała przestrzeń zurbani-zowana, która R. Fishman nazwa technoburbiami5. Ich przypadkowa zabudowa, realizowana stopniowo w czasie i przestrzeni, wykształca bezkresną amorficzną tkankę miejską, pozbawioną przestrzeni publicznej, z własnymi usługami i infrastrukturą. Struktura ta, rozwijająca się w strefie oddziaływania korytarzy transportowych, tworzy sze-roką granice pomiędzy przedmieściami wielkich miast, a otwartymi terenami rolnymi. Jednostki te, dzięki licznym miejscom pracy, obecności usług specjalistycznych, instytucjom edukacyjnym, usługom handlu i rozrywki na miej-scu, są samowystarczalne i słabiej związane z miastem centralnym na obrzeżach, którego wyrastają niż z innymi strefami zaawansowanych technologii. Technoburbia z jednej strony są obszarem z dominującą funkcją sektora

307

hightech,azdrugiejstanowiąwspólnotęspołecznąbazującąnakontaktachwirtualnych,sieciowych,którezastę-pująkontaktosobistycharakterystycznydlamieszkańcówtradycyjnychmiast6.Technoburbiaprzypominająmiastonakrawędzi(Egde City),którewedługJ.Garreau7stanowiprzyszłośćdlasuburbiów.Towizjanowychośrodkówzurbanizowanych,posiadającychokreślonegraniceidominacjęfunkcjibiurowejnadmieszkalną,któremająszan-sęwykształcićwsobiecechyśródmiejskiecharakterystycznedlatradycyjnychmiast.WizjataspotkałasięzkrytykaR.E.Langa,któryprzyszłośćsuburbiówwidziwpostaciEdgeless City,wysocerozproszonymklastrzebiurowym8,oniskiejintensywnościzabudowy,któremubrakujespójności,gęstościiwyraźnychgranic.Obszarypojedynczychobiektów,parkówbiurowychiniewielkichzespołówzabudowy,związanezukłademtraskomunikacyjnych,niesąwielofunkcyjne,aniprzyjaznedlapieszych,oraztrudnodostępnedlatransportupublicznego.Niemamożliwościprzekształceniaichwtradycyjneśrodowiskomiejskie.Stanowiąnowaiodmiennaformęmiasta9.

Rozwójinfrastrukturyinformatycznej,miniaturyzacjiicyfryzacjiorazszerokieudostępnieniesieciinterneto-wejwlatach90.przyczyniłosiędopowstaniaszeregupojęćjakmiastobitów10,cybermiastoczymiastocyfrowe,mającychzobrazowaćnowytypmiast,wktórychwzrastarolaprzestrzeniipowiązańwirtualnych.Miastacyfrowelube-miastagrupująspołecznościkorzystającenaszerokąskalęzusługinformatycznychiinnowacyjnychwżyciucodziennym.Podstawąfunkcjonowaniamiastcyfrowychjestbezprzewodowainfrastruktura,najlepiejszerokopas-mową,umożliwiającagęstąsiećpowiązańsłużącychrozwojowiogólniedostępnychusługinternetowych,szczegól-niezwiązanychzzarządzaniemiadministracją[3].Miastacyfroweprzekraczajądotychczasowefizycznepojęciemiastaitworząniezależną,eksterytorialną,choćrzeczywistą,przestrzeńwirtualną.

Kolejnymkrokiemwrozwojumiastnowoczesnychjestmiastointeligentne,posiadającegoszeregznaczeńidefinicji.Jesttomiastocyfrowe,rozumianejakomiejscaizamieszkującąjespołecznośćwdrażającetechnologieteleinformatyczne.Miarąinteligencjimiastajestdostępnośćszerokopasmowegointernetu,skutecznaedukacjanarzeczgospodarkiopartejowiedzę,politykanarzeczupowszechnianiainternetu,poziominnowacjiiobecnościośrod-kówtechnologicznych,działanianarzeczabsorpcjiutalentowanychpracowników[6].N.Komninos[3]wskazujenadrugiaspektcharakterystycznydlatychośrodków,odróżniającygoodmiastcyfrowych–nainteligencję,kreatyw-nośćiinnowacyjność,przejawiającesięumiejętnościątworzenianowychpomysłówirozwiązywaniemproblemów.Wtymprzypadkuprzestrzeńcyfrowajesttylkonarzędziem,któreumożliwiaspołecznościkorzystaniezezbiorowejinteligencji.Stądwmiastachinteligentnychdążysiędokreacjiśrodowiska,którepoprawiaumiejętnościpoznawczeizdolnościuczeniasię.Środowiskotosprzyjatworzeniuterytorialnychsystemówinnowacji,wktórychwoparciuopowiązaniasieciowedochodzidointerakcjipomiędzyróżnymiinstytucjamiprzyczyniającymisiędodyfuzjiiabsorpcjiinnowacji.Miastointeligentnecechujesięintegracjątrzechczynników:obecnościąklasykreatywnej,zbiorowejinte-ligencjispołecznościmiejskiejorazsztucznejinteligencji wpostaciinfrastrukturycyfrowej[3].

Koncepcjasmart city jestkolejnymetapemwprocesieurbanizacji różniącymsię różniącymwielomace-chamiodwcześniejszychwizjimiast.Pierwsząodmiennacechęstanowizestawczynnikówidentyfikującychsmart city określającykierunki „inteligentnego” (smart) rozwojumiastadotyczącegospodarki,mobilności, środowiska,społeczeństwa,mieszkalnictwa,zarządzania[9].Miastotorozwijasięwoparciuopowiązaniasieciowepomiędzytakimielementami jakdostępnośćwiedzy, technologii,zasobów ludzkich,bogactwo infrastruktury11 iśrodowiskamiejskiego [1].Kolejącechąsmart cityjestwielokierunkowyrozwójopartyotechnologieteleinformatyczneisyste-mysieciowepowiązanezwbudowanymiurządzeniamipomiarowymi.Smart citytomiastookablowane(wired city),stądniezbędnymielementamiinfrastrukturymiejskiejjestrozwiniętazróżnicowanasiećszerokopasmowa,szeregurządzeń,sensorówiczytników,rozlokowanychwrzeczywistejprzestrzeniorazaplikacjezbierająceiopracowu-jące dane, którychmonitoring i stała interpretacja przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa, prognozowaniaizarządzaniamiastem [5].JednaksamaobecnośćinfrastrukturyICTniejestelementemwystarczającym.Głównymotorrozwojusmart citystanowiprzemysłzaawansowanychtechnologiiorazprzemysłkreatywnyizwiązanaznimikulturaprzedsiębiorczości.Takikierunekrozwojuwymagakoncentracjiwykwalifikowanych,kreatywnychpracow-nikóworazwykształconychmieszkańcówumiejącychtworzyć iwykorzystywaćzdobyczetechnologiczne.Wiążesiętozkoniecznościądziałańurbanistycznychpolegającychnarozbudowieinfrastrukturymiasta,szczególnieko-munikacyjnej,zapewnieniuróżnorodnościusługowej,poprawieprzestrzenimiejskiejistworzeniuwysokiejjakościwarunkówżycia[6].

Smart city jestmiastemłączącymwsobiezaplanowane izintegrowanedziałaniaprowadzonewramachtrzechpoziomówrozwojubadańiwiedzy,stosowaniatechnologiiteleinformatycznej(ICT)orazwdrożeniusyste-

308

mówprzyjaznychśrodowisku i zrównoważonemu rozwojowi.Działania teodzwierciedlająsięw funkcjonowaniusmart city jako living lab,żywychlaboratoriów,wktórychprowadzisięprojektyinnowacyjne,orazeksperymentyitestynowoczesnychrozwiązańzudziałemichużytkowników.Wliving labachbadanyjestwpływtechnologiicy-frowychnaludziorazreakcjeużytkownikównafunkcjonowaniesystemów,coprzyczyniasiędoefektywniejszegowdrażanianowych rozwiązańprzyczyniającychsiędopoprawy jakościżycia i środowiska.Living labystająsięotwartymmodelemsieciowejwspółpracydlainnowacji[5].

Ideabudowysmart cityjestobecnierealizowanawwielumiejscachnaświeciepoprzezdziałaniawtrady-cyjnychukładachmiejskich (Amsterdam) lubwnowychzałożeniachmiejskichzwanych również instant city [4],zuwaginaszybkietempoichbudowywramachzaplanowanegoprocesujakSongdoCitywKoreiiMasdarCitywZjednoczonychEmiratachArabskich.

SongdoCityotwartew2009jest600hektarowąstrefąekonomicznąmetropoliiIncheonu,zaplanowanąjakonowemiasto zrównoważone, stanowiącemiędzynarodowe strefę biznesu owysokiej jakości środowiska życia.CelemtwórcówSongdojestbudowajednegozgłównychwęzłówglobalnejgospodarki.Stadwprojektowaniutego„miastaprzyszłości”niebrakujekierunkówrozwojuopartychzjednejstronyonowoczesnetechnologieirozwiąza-nia,czegoprzykłademsąwszechobecnesystemypozwalającenasterowaniewszystkimiurządzeniami,niezależ-nieodmiejscaprzebywaniaużytkownikaorazichlokalizacji[4].Zdrugiejstronyzwracasięszczególnąuwagęnakształtowaniemzabudowywysokiejjakościiatrakcyjnychprzestrzenipublicznych,wceluśrodowiskamiejskiegoodużychwalorachużytkowychprzestrzennychiprzyrodniczych.Autorkoncepcjiurbanistycznejmiasta–KohnPe-tersenFox,nawiązywałdozasadbudowymiastaeuropejskiego,integrującróżnorodnerozwiązaniaurbanistycznytworzącmiastosynergiczne[10].Przestrzeniepublicznemająróżnorodnycharakteroddużychterenówotwartych,kieszeniowychparków,szerokichbulwarówiciągówtowarzyszącychkanałomorazwewnętrznychskwerów.Głów-nąprzestrzeńpublicznąizarazemcentrummiastastanowi40-hektarowyparkotoczonyobiektamiusługowymiorazbiurowcami,którezgrupowaneliniowowyznaczająliniedominującąnadcałymośrodkiem,czympodkreślająsym-boliczniejegoznaczenieifunkcje.Tencentralnyobszarrozdzieladwazespołyzabudowymieszkaniowej(wsumie80tys.lokali),wyposażonychwusługiiterenyrekreacyjne.Miasto,zbudowanenarekultywowanychterenach,jestekologicznedziękiwysokiemuudziałowi terenów zielonych (40%), promocji czystego transportu, rozwiązaniomoszczędzającymwodę ipromującymkorzystaniezenergiiodnawialnych, recyklingodpadów iwykorzystywaniesurowcówwtórnych[10].

ZkoleiMasdarcity12,zaprojektowanyprzezzespółNormanaFostera,powstajepodAbuDhabi jakonowo-czesnatechnopolia,zamieszkiwanaprzeznaukowców,inżynierówiprzedsiębiorców,oferującaśrodowiskoinnowa-cyjne,skupiającaklastryczystychtechnologiiienergiiodnawialnej.Równoleglemiastobudowanejestjakoopłacalnykomercyjniemodel/laboratorium(living lab)zrównoważonegorozwoju,ograniczającyswójwpływnaśrodowiskodominimumioferującywysokąjakośćprzestrzenidożyciaipracy.Układprzestrzennymiastazamykasięwdwóchkwa-dratachorożnejwielkościotoczonychterenamizielenirekreacyjnejisportowejprzenikającejrównieżpasamiprzezzwartą,gęstą iniska tkankęmiejską.Wobecniebudowanymcentrummiastapowstajekampus InstytutuMasdarwrazzterenamimieszkaniowymidlajegopracowników,laboratoria,siedzibyfirmorazcentrumhandlowo-hotelowo- -konferencyne,powiązanesieciaprzestrzenipublicznychprzeznaczonąwyłączniedlaruchupieszego.

Masdar jako miasto zrównoważone integruje wszechstronne działania na rzecz ekologicznego rozwojuprzezdziałaniaurbanistyczne,architektoniczneikonstrukcyjno-budowlaneorazgospodarkęenergetyczną,wodną,zarządzanieodpadamiitransportempublicznym.ZabudowęMasdartworząobiektycharakteryzującesięnietylkowyszukanączęsto futurystyczną formą,ale równieżwyposażeniemwnowoczesne technologiezapewniającyminiskiezużycieenergii isystemymonitorujące ich funkcjonowanie.Równoleglemonitorowanesąwszystkiesieciinfrastrukturytechnicznejmiastadostarczająceinformacjiodnośniefunkcjonowaniamiastaimożliwościwprowa-dzenianowych rozwiązańsłużącychoszczędnościzasobów,energii.Masdar rozwijasię jakomiastoozerowejemisjidwutlenkuwęgla,cosprawia,że jestniedostępnedla ruchusamochodowego i funkcjonujedziękienergiiodnawialnej(słonecznej,wiatrowejigeotermalnej)iodsalanej,wielokrotnieużywanejwodziemorskiej[8].

Porównującomawianeprzykładymiast,należystwierdzić,żepełniątęsamąfunkcjęjakoznaczącemiejscewglobalnejgospodarce,skupiającenaukowców, inżynierówiprzedsiębiorcówdziałającychwsektorzezaawan-sowanychtechnologii.Sątośredniejwielkościośrodki(100–200tys.mieszkańców)zbudowanejakosatelitylubdzielnicewielkich idużychmiast.Różnicepomiędzyomawianymiprzykładamidotyczągłównie funkcjonowania,

309

atrakcyjnościśrodowiskamiejskiegoijakościżycia.Współczesneośrodkidziękirozwojowitechnologicznemu,po-stępującemuzagrożeniudlaśrodowiskamiejskiego,orazprocesowiglobalizacjiiinternacjonalizacjistająsięorga-nizmamiintegrującymirozwójurbanistyczny,gospodarczy,infrastrukturalnyispołeczny.Ośrodkitefunkcjonująnadwóchpłaszczyznach:przestrzenirzeczywistejotoczonejbudynkamiwktórejżyją,pracująispotykająsięludzieorazprzestrzeniwirtualnejsłużącejludzkimkontaktom,budowieplatformwspółpracyiusługorazzintegrowanemuizrównoważonemurozwojowimiasta.Przestrzeńwirtualnadziękiszybkiemuprzepływowi informacji,obecnościczujnikówisystemówzbierających,analizującychizaradzającychdanestajesięnowymmiejscemfunkcjonowa-niażyciamiejskiegowkażdymjegowymiarze.Przestrzeńtaocharakterzeglobalnym,umożliwiaoderwanieodrealnegofizycznegomiejsca,awręczpozwalanauniezależnienie,każdejdziałalnościodlokalnychuwarunkowańiwymagań.Równoleglepostęptechnologicznywiążesięzzagrożeniemzdominowaniaczłowiekaprzeztechnolo-gięorazwirtualizacjiżyciaspołeczno-gospodarczego,comożewpłynąćnegatywnienakształtprzestrzenimiastawtradycyjnymtegosłowaznaczeniu.

Dzisiejszesmart citysąprzedewszystkimmodelami,laboratoriami,wktórychsprawdzasięnowezasadyprzestrzennego,cyfrowego,innowacyjnegoiekologicznegorozwojumiejskiego.Jeżelizostanąnaszerokąskalewdrożonemiastaprzyszłościbędąbudowanewoparciuo:– zasadęzrównoważonegorozwój,– terenyzielenijakoważnyelementkształtującystrukturęmiasta,– wysokąjakośćprzestrzenipublicznych,pracyizamieszkania,– atrakcyjnośćśrodowiskamiejskiego,– obecnośćszerokiejbazyusług–projektówflagowe,– minimalizacjęruchusamochodowego,– rozwójzintegrowanychiekologicznychformtransportumiejskiego,– inteligentnąniskoenergetycznązabudowę,– nowoczesne systemy infrastrukturymiejskiej zarządzające gospodarowaniem energii, zasobami naturalnymiiodpadami,

– sieciinteligentnezbierające,analizująceiprzetwarzającedaneorazsamoczynniereagującenazmianyirozwią-zująceproblemyfunkcjonowaniamiastadlapodniesieniakomfortumieszkańców,

– sektorzaawansowanychtechnologiiiinnowacyjnybiznes,– powiązaniasieciowewskaliglobalnej.

Powyższeelementystanowiądrogędorozwojumiastaprzyszłości,zrównoważonego,przyjaznegodlaczło-wiekaiśrodowiska,ajednocześniekluczowegoośrodkakreatywnychmyśliitechnologii.

Przypisy

1Autorkaużywanazwyangielskiejsmart city,albowiemjegotłumaczeniejako„miastointeligentne”byłobytożsamedladwóchrożnychodsiebiepojęć:smart city i intelligent city.

2Prognozyprzewidujążewskaźniktenwzrośniedo70%wroku2050,za:BurdettR.,SudjicD.,The Endless City:The Urban Age Project by the London School of Economics and Deutsche Bank’s, AlfredHerrhausenSociety,London2008.

3WTsukubiezaplanowanejjakoośrodekdla200tys.ludziskoncentrowanojednątrzeciąpotencjałunaukowegoJaponii.ZkoleicelemzałożeniaAkademgorodokbyłostworzenienajbardziejnowoczesnegoinajwiększegonaświeciekompleksubadawczo- -naukowego, mieszczącego 70 tys. naukowców.W założeniumiastomiało być rosyjskim odpowiednikiem amerykańskichośrodkówtechnologicznych.

4Wlatach1950–1990liczbaludnościzamieszkującej ipracującejwcentrachmiastamerykańskichsukcesywniespadałanarzeczwzrostuprzedmieść.Wlatach50.wcentrachżyłośrednio57%ipracowało70%ludnościmiast.Wciągu40latwskaźnikitezmalaływcentrachmiasto20i25%,zasilającprzedmieścia,[za:]L.S.Bourne,Reinventing the Suburbs: Old Myths and New Reality,[w]:Progress in Planning,Volume46,Issue3,1996,163-184,[w:]M.Pacione(red.),The City:Critical Concepts in the Social Sciences,Routledge,Londyn–NowyJork2002,257-281.

5R.Fishman,Bourgeois Utopias: The Rise and Fall of Suburbia,BasicBooks,NewYork1987.6 Ibidem.7 J.Garreau,,Edge City: Life on the New Frontier,NewYork1991.8R.E.Lang,Edgeless Cities: Exploring the Elusive Metropolis,BrookingsInstitutionPress2003.

310

9 Ibidem.10W.J.Mitchell,City of Bits. Space, Place, and the Infobahn,MIT1996.11Np.infrastrukturausługowa,edukacyjna,okołobiznesowa,innowacyjna,społecznaorazinfrastrukturakomunikacyjna(trans-portorazITC).

12 MasdarCity(600ha,planowanena50tys.mieszkańcówi60tys.dojeżdżającychpracowników)stanowijedenzkierunkówdziałańfirmyMasdarpowstałejwroku2006.Masdarjestprzedsiębiorstwemrządowym,któregodziałaniaskupiająnaprob-lematyce związanej z energią odnawialną i rozwojem technologii sprzyjających środowisko i zrównoważonemu rozwojowi.Masdarposiadawłasnąjednostkębadawcząiwspierarozwójkomercjalizacjęiadopcjępionierskichtechnologii[8].

Autorka jest stypendystką Projektu „Politechnika XXI wieku – Program rozwojowy Politechniki Krakowskiej – najwyższej jakości dydaktyka dla przyszłych polskich inżynierów” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Fun-duszu Społecznego.

Citiesnaturallyconstituteacoreofscientific,technicalandtechnologicaldevelopment.Industrializationaffectsbothquantitativeandqualitativecitydevelopment.Despitesomedisadvantagesofagglomerations,over50%ofpeoplearecurrentlylivingandworkingincitiesandtheratiograduallyincreases2.Thefutureofcitiesseemstobeanessentialquestion.Asolutioncouldbepredictedonthebasisofcurrenttrendsandtheoriesofurbanstructuredevelopment.

Today,oneofthemajordrivingforcesofurbandevelopment istheinformationageindustrialization.Justas the emergence of mills, factories and industrial plants had accelerated the cities development in the 19thcentury,sothepresenceofknowledgeandtechnologycentershasaffectedthetransformationofspatialstructureandtheriseofnewphenomenainurbanareas.Thepresenceoftechnopolescontributestoprofoundchangesandrapiddevelopmentofurbanstructures resulting in technological revolution,globalization,aswellasnew formsofmanagementandproduction[2].SomefuturecityvisionscombineICTinfrastructureandelectronicsystemsinmulti-levelcitydevelopmentwithbothattractiveandenvironment-friendlyurbanspace.

Sciencecityrepresentsonetypeoftechnopoles.FirstscienceparksofAkademgorodokandTsukubawerebuiltassatellitesofNovosibirskandTokyoalreadyinthe1960s.Sciencecitieswereplannedwithcentralauthoritysupportasacademicandscientificcentersofthecountries3.Initiallytheyweretargetedatthescientificandresearchdevelopmentbutinlateryearstheyalsoadoptedtechnopole’sfunctions[1].Boththeabove-mentionedcitieswerecreatedasbrandnewandisolatedsettlementswiththestructureresemblingthatofacampusspace.Theirradialurbanstructuressurroundedbynaturalgreenareaswereofmodernistcharacter.

Tsukubaconsistsoftwozones,i.e.thecentralareadedicatedtothepublicfacilities(ResearchandEducationDistrict)andtheSuburbanDistrictdedicatedtoprivatebusiness(laboratoriesandcentersofhigh-tech).Thecentralzone, limited bymajor streets, is dominated with tall university buildings. In this zone, the administration andresearchinstitutionsarelinkedwithresidentialandservicesareaswiththesystemofpedestrianpaths.Thewholedistrictissurroundedwithagriculturallandsandnaturalgreencomplexes[7].

InAkademgorodok,built in theSiberian taiga, spatialdivisionwassubordinated tosocialand functionalsegregation.Therearethreeisolatedareas:scientificinstitutionsarea,universityzoneandresidentialzonewithaclearsocietydivision[2].

Simultaneously,the1960sand1970ssawarapiddevelopmentofsuburbanareasandanemergenceoftechnology centers (researchparks, officeand industrial parks) in theUnitedStates.Theywere formed in thesurroundingof transport corridorassingleunits isolated from theotherbuildingareaswith thegreenery.Suchplacesconstitutedattractiveworkplacesforsuburbresidents4.AccordingtoR.Fishman,suburbangrowth,especiallyin the office space amount, contribute to the establishment of new urban areas, the so-called ‘technoburbs’5.Themain featuresof technoburbsare:unplannedscatteredbuildings,amorphousvasturbanarea,proximityoftransportcorridor,lackofpublicspace,presenceofinfrastructureandspecializedservices,education,commerceandentertainment facilitiesonsite,dominationofofficespace,many jobs inhigh-techsector,weakrelationstometropolis, strong links tootherhigh-techzones, virtual social contacts6.Technoburbscreateawideboundary

311

betweenlargecitiessuburbs,andopenagriculturalareas.AsimilarurbanstructureisEdgeCity,whichJGarreau7

sees as the suburb’s future. The characteristic for the Edge City are: creation of new urban centers, specificboundaries,dominanceofofficefunctions,multifunctionalityofstructure,possibilityoftransformationintotraditionaldowntowncenter.Thisvisionwasmetwithcriticism.R.E.LangseesthefutureofsuburbsasEdgelessCity,ahighlydistributedofficecluster8,featuredbylow-intensitydevelopment,lackofconsistency,density,andclearboundaries,lack ofmixed area, not pedestrian-friendly, difficult to access for public transport, impossible to transform intotraditionalurbanenvironment.EdgelessCitiesarenewanddifferentformsofurbandevelopment9.

ICTdevelopmentandbroadaccesstotheInternetinthe1990shavecontributedtoanumberofnewurbanconcepts,like:cityofbits10,“cyberville”ordigitalcity, illustratingthenewtypeofcitieswithanincreasingroleofvirtuallinksandspace.Digitalcityore-cityconnectscommunitiesusingITservicesonawidescaleinadailylife.Thebaseofthedigitalcityis:wirelessbroadbandinfrastructure,densenetworkofrelationships,Internetservices,e-managementande-governance[3].The‘digitalcity’termexceedsthephysicalconceptofthecityandcreatesanindependentandextraterritorialvirtualspace.

Thenextmodernurbantermisan‘intelligentcity’.Generallyitisaplace,ortobemoreprecise:anurbanstructure, for the community which implements information and communication technologies. Indicators of theurban‘intelligence;arethefollowing:availabilityofbroadband,effectiveeducationforknowledgeworkers,abilitytoattracttalentedemployees,levelofinnovationandpresenceoftechnologycenters,promotionfordigitaldemocracyandeffectivemarketing[6].N.Komninos[3]pointstoonecharacteristicaspectofintelligentcitiesdistinguishingitfromdigitalcities,i.e.thecollectiveintelligence(highperformanceincreativityandinnovation,abilitytoproducenewideasandsolvingnewproblems).The‘intelligent’cityseekstocreateinnovativeenvironmentandterritorialinnovationsystems,wherenetworkedinstitutionscontributetotheimprovementoflearningskillsandabilities,aswellastothediffusionorabsorptionofinnovations.IntelligentCityisfeaturesbythepresenceofthecreativeclass,collectiveintelligenceofurbancommunityandartificialintelligence[3].

Smartcityconceptdiffersfromcityvisionsmentionedearlier.Thefirstfeatureisasetoffactorsidentifyingthe ‘smartcity’asaplace,wheredevelopment isbasedonsmarteconomy,smartmobility,smartenvironment,smart people, smart living and smart governance [9].A network and relations among knowledge, technology,humanresources,infrastructure11andurbanenvironmentconstitutesthefundamentsfor‘smartcity’development[1].AnotherfeatureofthesmartcityisitsdevelopmentbasedonICTandnetworksystemswithembeddeddevices.Smartcity,similarlytoawiredcity,needsbroadbandnetwork,anumberofdevicesandsensorsembeddedinrealspace,applicationscollectingandanalyzingdataetc.Thisinterpretationcontributestoimprovingsafety,forecastingincidentsandmanagingthecity[5].Themainmotorofsmartcitydevelopmentisthehigh-techindustryandthecreativeindustryrelatedtothecultureofentrepreneurship.

Itrequiresaconcentrationoftalentedworkersandeducatedpeoplewhocouldcreateandusetechnologicalachievements.Processofattractingcreativepeoplerequiressuchurbanactivitiesas:extensionofcityinfrastructure,especiallytransport,diversityofservices,improvementofurbanspaceandcreatingconditionsforahighqualityoflife[6].

Smart city is featured by research and knowledge development, ICT application and implementation ofenvironment-friendlyandsustainabledevelopment.Asmartcityoftenoperatesasa living lab,where innovativeprojects and experiments are carried outwith the users’ participation.The living lab examines the impact andreactionbetweendigitaltechnologysystemsandpeople(i.e.finalusers)inordertoimprovethequalityoflifeandenvironment.Livinglabsareopenco-operativenetworksforinnovation[5].

Theideaofsmartcitydevelopmentiscurrentlyimplementedinmanyplacesaroundtheworld.Somesmartcityprojectsareintroducedinthetraditionalurbanarea(e.g.Amsterdam),whereasothersarebuiltasbrandnewcitiesordistrictsandtheycalled‘instantcities’[4]owingtotheirrapidconstructionprocess(e.g.SongdoCityinKoreaorMasdarCityintheUnitedArabEmirates).

Songdo City, opened in 2009, is an economic zone (600 ha) in Incheon metropolis. It is planned asasustainablecity,andsimultaneouslyan internationalbusinessareaofferinghighenvironmentalqualityof life.Songdoisoneofthemaintechnologicalhubsofthefutureglobaleconomy.Theprincipleoftheprojectisbasedonmoderntechnologiesandsolutions,devicescontrolledbyspecialsystemsandsensors[4],high-qualitybuildings,attractivepublicspaces,high-qualityurbanenvironment.Songdo isplannedbyKohnPetersenFoxsimilarly to

312

Europeancities.Publicspacesarediverse:openspaces,pocketparks,wideboulevardsand internalsquares.Themainpublicspace,a40-hectarepark,issurroundedbylinearlyarrangedofficebuildingsandservicefacilities.Thiscentralareaseparatestworesidentialunits,equippedwithserviceandrecreationalareas.Thecity,builtonareclaimedland,isenvironmentallyfriendlythankstothehighproportionofgreenareas(40%),promotionofcleantransport,aswellaswatersaving,renewableenergyandwasterecyclingsolutions[10].

MasdarCity12, designedbyNormanFoster inAbuDhabi, is an emergingmodern technopole, a clusterof clean technologiesand renewableenergy.Thiscity, inhabitedbyscientists,engineersandentrepreneurs, isacommerciallyviablemodelofsustainablecityandattractivespacefor livingandworking.Thecitystructureisdense:thickandlowurbanfabricissurroundedbygreen,recreationalandsportsareas.ThemainareainthecitycenteristheMasdarInstituteCampuswithresidentialareasforitsstaff,laboratories,corporateheadquartersandotherservices.StreetsandplacesinMasdararepedestrianfriendlyandnocartrafficisallowedthere.

Creatingthesustainablecitywithzerocarbonemissionsrequiresnumerousfocusactionsacrossallareasofplanning,architecture,engineering,construction,energymanagement,watermanagement,wastemanagementandpublictransport.Masdar’sbuildingsarecharacterizednotonlyassophisticatedandfuturisticforms,buttheyalsoareequippedwithmoderntechnologyensuringlowenergyconsumptionandsystemsmonitoringitsoperation.Theurbaninfrastructureisanalyzedtoordertointroducenewsolutionsforsavingresourcesandenergy[8].

Allthecitiespresentedaboveplayasimilarroleinglobaleconomy.Namely,theyarenetworkhubsbringingtogetherscientists,engineersandentrepreneursworkinginadvancedtechnologysectors.Theyareeithermedium-sizedcitiesbuiltassatellitesorlargedistrictsofalargermetropolis.Theexistingdifferencesamongstthemrelatetooperations,attractivenessofurbanenvironmentsandqualityoflife.Atypicalmodernsmartcityintegratesurbangrowth,economicwealth, infrastructurenetworkandsocial lifewith the ideaofsustainabledevelopment.Suchcitiesalsooperateattwolevels,i.erealspaceforliving,workingandmeetingwithinthebuildingsandidentityplacesontheonehand,andvirtualspaceforconnecting,networkingthepeople,servingtheintegratedandsustainabledevelopmentofthecityontheotherhand.Virtualspacebecomesanewplaceforthefunctioningofurbanlifeinall itsdimensions.Suchspacecauses thatmanyactivitiesmaybecome independent from localconditionsandrequirements.

Smartcitiesconstitutelaboratories,ormoreprecisely,“livinglabs”,inwhichnewrulesforplanningandcitydecign,aswellassustainabledevelopmentandsociallifearetested.Ifsuchsolutionsareimplementedonalargerscale,thefuturedevelopmentofcitieswillbebasedon:–sustainabledevelopment–greenareasasanimportantelementofthecitystructure–highqualityofpublicspaces,workingandlivingareas–attractivenessoftheurbanenvironment–presenceofawide-rangingbaseforservices–theflagshipprojects–minimizingcartraffic–sustainablemobility–intelligentlow-energybuildings–ecologicalmanagementofurbaninfrastructuresystems–intelligentnetworkreactingtochangesandsolvingproblemsinordertoimprovethecityfunctionality–high-techsectorandinnovativebusiness– networkconnectionsonaglobalscale.

Alltheelementsmentionedaboveseemtoofferalargepotentialforthecitiestoensuresustainableurbandevelopment,humanandenvironment-friendlyspace,scienceandtechnologycentralityinthefuture.

The author is a Scholar of the Project „University of the 21st century – developmental program for Cracow University of Technolo-gy – the highest quality teaching for the future of Polish engineers, co-funded by the European Union under the European Social Fund.

313

Ednotes

1 Author is using english name „smart city”, because its translation as a „intelligent city” will be the same for two different meaning: smart city and intelligent city.

2 Scientists predict that this ratio will increase to 70% in 2050 [in]: Burdett R., Sudjic D., The Endless City:The Urban Age Project by the London School of Economics and Deutsche Bank’s, Alfred Herrhausen Society, London 2008.

3 Tsukuba, planned  for 200 thousand people,  concentrates one-third of Japan’s scientific potential. In Akademgorodok  with 70 thousand scientists – the objective was to create a modern and largest complex of research and development centers.

4 In  the years 1950–1990  the number of people  living and working of American cities gradually decreased and  increased on suburbs. In the 50. 57% of people was living and  70% people was working in the city centers. Within 40 years, the situation has changed. The rates declreased about 20%–25%, in urban centers and increased on suburbs. LS Bourne, Reinven-ting the Suburbs: Old Myths and New Reality, [in]: Progress in Planning, Volume 46, Issue 3, 1996, 163-184 and [in:] M. Pacio-ne (ed.), The City: Critical Concepts in the Social Sciences, Routledge, London–New York 2002, 257-281.

5 R. Fishman, Bourgeois Utopias: The Rise and Fall of Suburbia, Basic Books, New York 1987.6 Ibidem.7 J. Garreau, Edge City: Life on the New Frontier, New York 1991.8 R.E. Lang, Edgeless Cities: Exploring the Elusive Metropolis, Brookings Institution Press 2003.9 R.E. Lang, Edgeless Cities..., op. cit.10  W.J. Mitchell, City of Bits. Space, Place, and the Infobahn, MIT 1996.11 Masdar City (600 ha, planned for 50 thousand residents and 60 thousand commuting workers) is one unit of the Masdar Com-

pany founded in 2006. Masdar is a government enterprise, whose activities focus on clean technologies, renewable energy and sustainable development. Masdar has its own research unit (Masdar Instiute), which supports the development and commer-cialization of pioneering technologies and innovation [8].

12 For example: service infrastructure, education, business-related, innovative, social and communication infractructure (transport and ICT).

Literatura/References

[1] C a r a g l i u A., d e l B o Ch., N i j k a m p P., Smart cities in Europe, [w] Creating Smart-er Cities, ed. [2] D e a k i n, Journal of Urban Technology,Vol. 18, Issue 2, 2011, 65-82.[3] C a s t e l l s M., H a l l P., Technopoles of the World, Routledge, London–New York 1994.[4] K o m n i n o s N., Intelligent Cities: Innovation, knowledge systems and digital spaces, Routledge, London–

–New York 2002.[5] S a s s e n S., Talking back to your intelligent city, [w:]  What  matters  (whatmatters.mckinseydigital.com, 

01/2011). [6] S c h a f f e r s H., K o m n i n o s N., P a l l o t M., T r o u s s e B., N i l s s o n M., O l i v e i r a A., Smart Cities

and the Future Internet: Towards Cooperation Frameworks for Open Innovation, [w] J. Domingue ed Future Internet Assembly, LNCS 6656, 2011, 431-446.

[7] Wę c ł a w o w i c z - B i l s k a E., Wd ow i a r z - B i l s k a M., Intelligent city – spatial conditions and needs, 3rd International Congress on Intelligent Building Systems – InBuS2004, Kraków 2004, 213-218.

[8] Wd ow i a r z - B i l s k a M., Aspekty przestrzenne tworzenia i rozwoju parków technologicznych, [w:] Wybrane aspekty funkcjonowania parków technologicznych w Polsce i na świecie,  red.  K. Matusiak, A.  Bąkowski, Warszawa 2008.

[9]   Masdar City (www.masdarcity.ae).[10] Smart Cities (www.smart-cities.eu).[11] Songdo (www.songdo.com).

314

Il. 1. Widok z lotu ptaka założeń Tsukuby (A), Akademsgorodok (B), oraz wizji Songdo City (C) i Masdar City (D) Żródło A–www.tsukuba.ac.jp,B–www.en.wikipedia.org,C–[8]D–[10]

Ill.1.AerialviewofTsukuba(A)andAkademsgorodok(B),thevisionofSongdoCity(C)andMasdarCity(D)Sourcewww.tsukuba.ac.jpA–B–www.en.wikipedia.org,C–[8]D–[10]