KREOWANIE JEDNOSTKI SAMODZIELNEJ, KREATYWNEJ, OTWARTEJ NA WSPÓŁPRACĘ.

WYKORZYSTANIE ELELENTÓW KONCEPCJI PLANU DALTOŃSKIEGO W EDUKACJI

WCZESNOSZKOLNEJ – KLASIE PIERWSZEJ INTEGRACYJNEJ.

Koncepcję edukacji według planu daltońskiego realizowałam przez trzy lata w edukacji

przedszkolnej. Efekty były imponujące. Edukacja w duchu daltońskim wywodzi się z koncepcji

Helen Parkhurst. Polega na metodzie indywidualnej pracy uczniów. Umożliwia dostosowanie

tempa nauki do aktualnych możliwości dziecka. Wdraża do polegania na sobie, wyrabia poczu-

cie odpowiedzialności za wykonanie podjętego zadania. Naczelne cele edukacji daltońskiej to:

WOLNOŚĆ, SAMODZIELNOŚĆ, WSPÓŁPRACA. Dzieci przyzwyczajone do podejmowania

aktywności, pracy w różnych zespołach i samodzielności lepiej poradzą sobie z wyzwaniami

współczesnego świata. Idei daltońskiej przyświeca zdanie: „Jeśli szanujemy dziecko i podąża-

my za jego możliwościami to może ono zrobić więcej, niż od niego oczekujemy, a wszystko co

dziecko potrafi - nauczycielowi zrobić nie wolno" (Helen Parkhurst). W codzienną pracę dydak-

tyczno-wychowawczą według edukacji daltońskiej podsuwano dzieciom poszczególne treści

z wiodącego programu nauczania w danym roku szkolnym. Przedszkolaki realizowały je w dro-

dze samodzielnej aktywności. Ich zadaniem było zaplanowanie swojej pracy (ćwiczeń

i czynności przygotowanych wcześniej przez nauczyciela) na dany tydzień. Realizacji przyję-

tych założeń sprzyjał również fakt, że grupa, w której wykorzystywałam elementy planu labora-

toryjnego, była grupą mieszaną wiekowo. W koncepcji edukacji daltońskiej jednym z głównych

założeniem jest to, że dzieci młodsze uczą się od swoich starszych kolegów. Poniżej przedsta-

wiam rozwiązania funkcjonujące w przedszkolu:

- Wizualizacja czynności. Zdjęcia dzieci pomagały uporządkować codzienne funkcjono-

wanie grupy. Służyły one za podpisy szafeczek, haczyków w łazience oraz do uporządkowania

pracy w parach. Na tablicy widniały dwa rzędy zdjęć. Co tydzień zmieniałam współpracujące ze

sobą pary w taki sposób by dzieci nauczyły się pracować każdy z każdym. Dodatkowo umiesz-

czałam w różnych miejscach sali obrazki przedstawiające dozwoloną ilość osób, które mogły

bawić się w danym kąciku zainteresowań i kolejność wykonywania różnych czynności np. my-

cie rąk, zębów.

- Dni tygodnia. Na tablicy zawieszone były kolorowe kwiaty. Każdy odzwierciedlał inny

dzień tygodnia. Codziennie przypominałam dzieciom nazwę i kolor aktualnego dnia. Dzięki te-

mu samodzielnie odznaczały na tablicy tygodniowej wykonanie zadania.

- Tablica zadań tygodniowych. W sali znajdowały się cztery skrzynie. Umieszczałam

w nich czynności do samodzielnego wykonania w ciągu tygodnia. W piątki następowało podsu-

mowanie. Dzieci sprawdzały, czy wszystko wykonały i dzięki temu uczyły się brać na siebie od-

powiedzialność. Tym którym udało się zrealizować plan, otrzymywały nagrodę. Ich zdjęcie tra-

fiało na tablicę zasłużonych. Zaletą dla nauczyciela jest możliwość bieżącego monitorowania

umiejętności planowania pracy dzieci.

- Zegar. Najtrudniejszym pojęciem dla przedszkolaków, ale i pierwszoklasistów jest

czas. W koncepcji edukacji daltońskiej stosuje się specjalny zegar, który pokazuje upływ

5,10,15,30 minut. Wyznaczałam dzieciom zadania i nastawiałam zegar. Był to najprostszy,

a zarazem skuteczny sposób na kształtowanie poczucia czasu.

- Miernik hałasu. Na ścianie zawiesiłam miernik hałasu. Przesuwałam jego wskazówkę,

gdy było zbyt głośno na pole oznaczające „ostrzeżenie", a następnie na pole „utraty przywileju"

jeśli grupa nie zareagowała. Stworzyłam również tablicę, na której przedstawiłam możliwe

w danej chwili sposoby komunikacji „cisza", „szept”, „przeciętne rozmowy”.

- Plan dnia. Za pomocą symboli czynności w formie obrazkowej zwizualizowałam czyn-

ności, które zostały zaplanowane od wejścia dzieci do sali przedszkolnej, aż do opuszczenia

przedszkola np. śniadanie, zabawa w kole, plac zabaw itp.

- Dyżury i dyżurni. Wyznaczyłam ponad 15 czynności, za które mogły odpowiadać dzie-

ci. Były to zadania typu pierwszy i ostatni wagonik, zamiatanie, ustawianie krzeseł, nakrywanie

do stołu, pomocnik nauczyciela i wiele innych. Co tydzień zmieniałam dyżurnych. Dzięki ilości

zadań nikt nie czuł się poszkodowany. Kiedy przychodził czas na sprzątanie sali, każdy wie-

dział gdzie się udać. Dodatkowo przy różnych kącikach umieszczone były zdjęcia przedstawia-

jące ich właściwe ustawienie. Dzieci wiedziały jak zachować porządek i uczyły się systema-

tyczności.

- Kto mi może pomóc?. W sali umieściłam tablicę prezentującą w formie obrazkowej

umiejętności nabyte przez dzieci np. w zakresie samoobsługi. Zadaniem przedszkolaków, któ-

re miały trudności z wykonaniem danej czynności, było zwrócenie się do kolegi lub koleżanki,

którzy opanowali daną umiejętność.

Po zmianie stanowiska pracy na nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej postanowiłam

kontynuować nauczanie oparte na pedagogice planu daltońskiego. Szybko przekonałam się

jednak, że nie będzie to łatwym zadaniem. Uczniowie, którzy znaleźli się w mojej klasie mieli

bardzo różny poziom edukacyjny. Byli słabo przygotowani do czytania i pisania, wykazywali

dobre zdolności matematyczne i przyrodnicze oraz niski poziom kompetencji społecznych. Do-

szłam do wniosku, że niektóre rozwiązania realizowane w edukacji przedszkolnej nadal mogą

korzystnie wpłynąć na funkcjonowanie pierwszaków. Sale dydaktyczne które przydzielone są

dla dwóch klas, nie do końca sprzyjają realizacji całościowej koncepcji planu daltońskiego, ale

w zupełności wystarczają do wykorzystania jej elementów. Przygotowałam kilka wizualizacji,

z którymi dokładnie zapoznałam dzieci. Wszystkie tablice wzbudzały duże zainteresowanie,

a uczniowie szybko nauczyli się z nich korzystać.

ZEGAR I TABLICA MOTYWACYJNA

Po osiągnięciu ważnej umiejętności (płynne czytanie, recytacja itp.) uczniowie mogli dopisać swoje imię na chmurce. Przedsię-

wzięcie to było bardzo motywujące do działania dla wszystkich uczniów w klasie. Dodatkowym atutem dla nauczyciela była możliwość kierowania uczniów do szukania wsparcia u osób,

które daną umiejętność opanowały np. „Jeśli nie potrafisz sam przeczytać zadania skorzystaj z pomocy kolegi, który dobrze

czyta.”

PASZPORT

To kolejny ze sposobów do motywowania uczniów. Pierwszaki zbierały w trakcie roku szkolnego pieczątki

do wydrukowanych przeze mnie paszportów. Mogły je otrzymać za dobre wypełnianie obowiązków ucznia (punktualność, postawy prospołeczne, dobrze wykona-

ne zadania itp.). Po uzbieraniu wszystkich pieczątek na paszporcie dzieci otrzymywały nagrodę – przywilej np.

możliwość zlikwidowania negatywnej oceny z zacho-wania lub pochwałę słowną, naklejkę itp. Nagrody

dobierane były do potrzeb uczniów, by jeszcze bar-dziej motywowały do starań.

PRACA W GRUPACH Praca zespołowa jest nieodłącznym elementem w mojej klasie. Ucznio-wie uczą się wspólnie planować i realizować zadania. By uniknąć wyłą-czenia z grupy rówieśniczej dzieci, które w jakiś sposób nie potrafią nawiązywać lub utrzymywać przyjaźni sposób, który opisze poniżej jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Uczniowie mojej klasy od pierwszych dni w szkole przyzwyczajeni byli do podejmowania wspólnych działań. Ważny był sposób dobierania do grup. Nauczyciel może wybierać przy-padkowo poprzez losowanie z kubeczków imion dzieci wypisanych na patyczkach do lodów. Może również i uważam to za najlepszy sposób na początku pracy grupowej, układać dzieci w zespoły w taki sposób by wykorzystywać potencjał poszczególnych uczniów np. do każdej z grup przydzielić dziecko, które dobrze czyta jeśli zadanie tego wymaga lub dziecko uzdolnione plastycznie, jeśli jest to zadanie plastyczne. Dzieci szybko uczą się od siebie wzajemnie, dostrzegają mocne strony swoich kolegów i wiedzą do kogo w razie potrzeby mogą zwrócić się o pomoc. Do wyznaczania pracy zespołowej według moich potrzeb miałam przy-gotowane imiona magnetyczne i układałam je na tablicy z podziałem na zespoły. Uczniowie już po wejściu do klasy wiedzieli jak mają w danej chwili przygotować się do pracy.

DYŻURNI

W mojej klasie ustaliłam sześciu dyżurnych, którzy zmieniali się co ty-dzień. W ten sposób każdy był za coś odpowiedzialny. Uczniowie rzetel-

nie wywiązywali się z obowiązków i pilnowali się wzajemnie.

Pierwsza para.

Ostatnia para.

Dbanie o czystość tablicy.

Rozdawanie książek pozostawianych w szkole.

Porządek podczas śniadania.

Tablica emocji.

JAK SIĘ DZISIAJ CZUJESZ?

Tablica emocji służyła nam szczególnie na początku roku. Uczniowie zaznaczali swoje samopoczucie przyczepiając obok swojego imienia odpowiednią buźkę:

uśmiechniętą

neutralną

smutną

Emocje wykorzystywane były również do dokonywania samooceny po sprawdzia-nach lub do zaznaczenia, czy dany temat lekcji został zrozumiany. Dzieci wielokrot-

nie adekwatnie potrafiły samodzielnie się ocenić. Wykorzystywałam szczególnie te informacje kiedy uczeń przyznawał, że czegoś nie rozumie. Organizowałam wtedy

więcej konkretnych sytuacji edukacyjnych.

NASZE ZASADY

Obrazkowe przedstawienie kodeksu klasowego, jest bardzo wygodnym sposobem wprowa-dzenia porządku klasowego. Nauczyciel nie musi wciąż głośno powtarzać konkretnych za-

sad. Wystarczy, że wskaże uczniowi na tablicy konkretny symbol. Przyzwyczajeni do tej metody uczniowie starają się panować nad emocjami i przestrzegać reguł. Stosowałam zasa-dę utraty przywileju w sytuacji, ciągłego naruszania regulaminu. Mogło to być odebranie

możliwości zabawy wiaderkiem skarbów (zabawki sensoryczne, gniotki, łamigłówki), które udostępniałam na przerwach lub ominięciem kolejki korzystania z fotela relaksacyjnego

wypełnionego specjalnym granulatem.

PLAN DNIA

Przedstawienie porządku dnia w formie obraz-kowej było szczególnie ważne na początku edu-

kacji szkolnej. Pozwoliło to uczniom na łagodne wejście w nową sytuację. Dzieci przyglądały się kolejnym czynnościom zaplanowanym na dany

dzień. Wiedziały kiedy będzie praca w ławkach, a kiedy zabawy na dywanie. Uczniowie o spe-

cjalnych potrzebach edukacyjnych (z Autyzmem lub Zespołem Aspergera) czuli się pewniej

i bardziej komfortowo, w sytuacji gdy plan dnia był zobrazowany.

OPRACOWANIE TEKSTU: Michalina Ziątek