Obywatelstwo ue

WOJCIECH OLEJNICZAK

POSE£ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Urodzony 10 kwietnia 1974 roku w £owiczu. M¹¿ Anny Olejniczak. Ojciec Szymona i Marysi. 7 czerwca 2009 wybrany do Parlamentu Europej-skiego w okrêgu wyborczym Warszawa. Otrzyma³72 854 g³osów wyborców.

W Parlamencie EuropejskimCz³onek Komisji Rozwoju RegionalnegoCz³onek Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Wykszta³cenie1989–1994 Technikum Ogrodnicze w Sochaczewie1994–1997 Studia in¿ynierskie na Wydziale Ekonomiczno-Rolni-czym Szko³y G³ównej Gospodarstwa Wiejskiegow Warszawie1997–1999 Studia magisterskie na kierunku zarz¹dzanie i mar-keting w agrobiznesie na SGGW w Warszawie2007 Obrona pracy doktorskiej na SGGW, uzyskany sto-pieñ: doktor nauk ekonomicznych

Dzia³alnoœæ publiczna1996–1997 Przewodnicz¹cy Parlamentu Studenckiego na SGGW1997–1999 Prezes zarz¹du Fundacji Parlamentu Studentów RP– fundacja Skarbu Pañstwa1999–2000 Przewodnicz¹cy Parlamentu Studentów Rzeczypospo-litej Polskiej

1999–2002 Przewodnicz¹cy Rady Krajowej Zwi¹zku M³odzie¿yWiejskiej2002–2007 Cz³onek Prezydium Zarz¹du G³ównego Zwi¹zkuOchotniczych Stra¿y Po¿arnych2000 Cz³onek sztabu wyborczego Aleksandra Kwaœniew-skiego odpowiedzialny za stronê medialn¹ i wizual-n¹ kampanii2001–2009 Pose³ na Sejm RP2003Wiceminister rolnictwa w randze sekretarza stanu,pe³nomocnik rz¹du ds. dostosowania rolnictwa dowymogów Unii Europejskiej2003–2005Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w rz¹dach LeszkaMillera i Marka Belki2005–2007 Wicemarsza³ek Sejmu RP2005–2008 Przewodnicz¹cy Sojuszu Lewicy Demokratycznej2007–2009 Przewodnicz¹cy Klubu Poselskiego Lewica0d 114 llipca 22009Pose³ do Parlamentu Europejskiego

W Sejmie pracowa³ w Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi,Komisji Europejskiej oraz w Komisji Spraw Zagrani-cznych, jak równie¿ w podkomisjach nadzwyczajnych,zajmuj¹cych siê merytorycznym opracowaniem projek-tów ustaw przenosz¹cych na grunt naszego prawa wy-tycznych i zaleceñ zwi¹zanych z przysz³ym cz³onkow-stwem Polski w Unii Europejskiej. Dotyczy³y one m.in.organizacji rynków rolnych, pomocy finansowej w go-spodarce rybnej, zwalczania chorób zakaŸnych i ba-dania zwierz¹t rzeŸnych, Inspekcji Weterynaryjnej,Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa orazochrony prawnej odmian roœlin. Przewodnicz¹cy GrupyParlamentarnej ds. Organizacji Pozarz¹dowych.

Przygotowa³ polskie rolnictwo do integracji europej-skiej. Szybko i sprawnie dokonano wówczas wyp³atœrodków finansowych pochodz¹cych z dop³at bezpo-œrednich oraz przygotowano absorpcjê funduszySAPARD i PROF przeznaczonych na dostosowanie rol-nictwa do gospodarki rynkowej w krajach UE i umo¿li-wienie polskim gospodarstwom wziêcie udzia³u weWspólnej Polityce Rolnej.

Sza no wni Pañ stwo,

Pro ces in te gra cji eu ro pej skiej trwa nie przer wa nie ju¿ od po nad 50 lat. Nietyl ko trwa, ale i co raz bar dziej siê po g³ê bia. My, ja ko Pol ska i Po la cy, ma �my w nim swój udzia³ w tym ju¿ od 5 lat, ja ko je go pe³ no pra wni ucze stni cy– cz³on ko wie Unii Eu ro pej skiej oraz jej oby wa te le.

Unia Eu ro pej ska zmie nia siê obec nie z nie zwyk ³a szyb ko œci¹ i wrêcz na na �szych oczach sta je siê zu pe³ nie no w¹ ja ko œci¹. We jœcie w ¿y cie Trak ta tu Liz �boñ skie go, z dniem 1 gru dnia 2009 ro ku po zwo li, w moim g³ê bo kim prze �ko na niu, uczy niæ sa m¹ Uniê, jak i ca ³y pro ces in te gra cyj ny Eu ro py bar dziejzro zu mia ³ym, sku te cznym i spra wied li wym dla zwyk ³ych lu dzi.

Owe nie w¹t pli we przy spie sze nie w za kre sie two rze nia na sze go wspól ne goEu ro pej skie go Do mu na po ty ka jed nak ró wnie¿ na pe wne trud no œci i pro ble �my. Uwa ¿am, ¿e jed nym z nich, jest sto sun ko wo s³a ba zna jo moœæ na szychpraw i obo wi¹z ków zwi¹ za nych z cz³on ko stwem na sze go kra ju w Unii orazpo sia da nym przez nas oby wa tel stwem eu ro pej skim.

In sty tu cja oby wa tel stwa Unii Eu ro pej skiej oraz pra wa z nim zwi¹ za ne s¹, moimzda niem, jed nym z naj wa¿ niej szych do tych cza so wych osi¹g niêæ in te gra cji. Ci¹g �le jed nak zbyt s³a ba jest na sza wie dza na te mat mo¿ li wo œci, praw i u³at wieñw co dzien nym ¿y ciu, ja kie otrzy ma liœ my dziê ki fak to wi po sia da nia oby wa tel stwaUnii Eu ro pej skiej, fun kcjo nu j¹ ce mu obok na sze go oby wa tel stwa kra jo we go.

St¹d w³aœ nie wzi¹³ siê po mys³ stwo rze nia ni niej sze go op ra co wa nia. Je go ce �lem jest w³aœ nie przy bli ¿e nie Pañ stwu isto ty i cha rak te ru in sty tu cji oby wa tel �stwa eu ro pej skie go oraz wska za nie praw i mo¿ li wo œci, ja kie nam ono da je.

Uwa ¿am, ¿e jed nym z g³ó wnych za dañ po s³ów do Par la men tu Eu ro pej skie �go jest przy bli ¿a nie Unii jej oby wa te lom. Mam na dzie jê, ¿e dziê ki lek tu rzetej ¿e bro szu ry Unia i ca ³y pro ces in te gra cji w Eu ro pie sta nie siê dla Pañ stwabar dziej kla ro wny i bli¿ szy Wa sze mu co dzien ne mu ¿y ciu.

Za chê ca j¹c do lek tu ry,Ser de cznie po zdra wiam

dr Woj ciech Olej ni czakPo se³ do Par la men tu Eu ro pej skie go

2

Obywatelstwo Unii Europejskiej

I. Ge ne za i po jê cie oby wa tel stwa Unii Eu ro pej skiej.

Oby wa tel stwo eu ro pej skie a oby wa tel stwo kra jo we

Po jê cie oby wa tel stwa Unii Eu ro pej skiej, ja ko in sty tu cji pra wa eu ro pej skie go po �ja wi ³o siê wraz z po wsta niem sa mej Unii, czyli na pod sta wie Trak ta tu z Maastricht,pod pi sa ne go w 1992 r., a obo wi¹ zu j¹ ce go od 1.11.1993 r. Prze pi sy re gu lu �j¹ ce sta tus oby wa te la UE oraz przy s³u gu j¹ ce mu pra wa nie zo sta ³y jed nak za �pi sa ne w Trak ta cie o Unii Eu ro pej skiej, lecz w Trak ta cie usta na wia j¹ cym Wspól �no tê Eu ro pej sk¹, któ ra w³aœ nie na mo cy Trak ta tu z Maastricht otrzy ma ³a no w¹na zwê. (do t¹d fun kcjo no wa ³a ja ko Eu ro pej ska Wspól no ta Go spo dar cza.

Ta kie w³aœ nie pra wne umo co wa nie in sty tu cji oby wa tel stwa UE mia ³o spe³ niaæwa¿ ny cel. No wo utwo rzo nej Unii Eu ro pej skiej nie na da no bo wiem w Trak ta �cie z Maa stricht pod mio to wo œci pra wnej. Nie sta ³a siê wiêc Unia or ga ni za cj¹miê dzy na ro do w¹ sen su stri cte. Ta k¹ pod mio to woœæ mia ³y na to miast, od po �cz¹t ku swe go istnie nia, Wspól no ty Eu ro pej skie (Wspól no ta Eu ro pej ska, Eu ro �pej ska Wspól no ta Ener gii Ato mo wej oraz istnie j¹ ca do 2002 ro ku Eu ro pej skaWspól no ta Wêg la i Sta li). Umie szcze nie za tem po wy¿ szych re gu la cji w Trak �ta cie usta na wia j¹ cym Wspól no tê Eu ro pej sk¹, mia ³o po wo do waæ zde cy do wa �nie wiêk sz¹ si ³ê i sku te cznoœæ fun kcjo no wa nia in sty tu cji oby wa tel stwa UE.

Nie w¹t pli wie g³ó wnym ce lem wpro wa dze nia tej ¿e in sty tu cji by ³o zwiêk sze nieiden ty fi ka cji oby wa teli pañstw cz³on kow skich Wspól not Eu ro pej skich i za ra �zem Unii Eu ro pej skiej z pro ce sem in te gra cyj nym, ja ki w zwi¹z ku z ich fun kcjo �no wa niem za cho dzi³ w Eu ro pie. Usta no wie nie oby wa tel stwa Unii po wsze �chnie, zgo dnie i ze wszech miar s³u sznie jest obec nie trak to wa ne ja ko mi lo wykrok w pro ce sie po g³ê bia nia in te gra cji eu ro pej skiej.

War to w tym miej scu za sta no wiæ siê nad de fi ni cj¹ owe go oby wa tel stwa UE. Zwy �cza jo wo bo wiem, po jê cie oby wa tel stwa ko ja rzo ne jest z „przy na le¿ no œci¹” da �nej oso by do kon kret ne go pañ stwa. Jest to zre szt¹ nie tyl ko zwy cza jo wo poj mo �wa na isto ta in sty tu cji oby wa tel stwa, ale te¿ ta ka jest jej pra wna de fi ni cja. Zgo dniez pra wem miê dzy na ro do wym oraz zgo dnie z de fi ni cja mi przy jê ty mi w pra wiekra jo wym po szcze gól nych pañstw, oby wa tel stwo to swoi sty wê ze³ pra wny, ³¹ �cz¹ cy oso bê fi zy czn¹ z pañ stwem. Okreœ le nie „wê ze³ pra wny” ozna cza, ¿e poje go obu stro nach: oby wa tel–pañ stwo, po wsta j¹ okreœ lo ne pra wa i obo wi¹z ki.

3

I. Geneza i pojêcie obywatelstwa Unii Europejskiej. Obywatelstwo europejskie a obywatelstwo krajowe

W isto cie, ka¿ dy sy stem pra wa kra jo we go pre cy zu je za kres praw i obo wi¹z kówza ró wno po stro nie oby wa te la wo bec pañ stwa (np. obo wi¹ zek s³u¿ by woj sko wej,p³a ce nia po dat ków), jak i vi ce ver sa (np. obo wi¹ zek za pe wnie nia bez pie czeñ �stwa i ochro ny zdro wia, ¿y cia oraz mie nia, do stêp do in sty tu cji pañ stwo wych etc.).

Obo wi¹ zu j¹ cy do nie da wna, tj. do cza su wej œcia w ¿y cie Trak ta tu Liz boñ skie �go, art. 17 Trak ta tu usta na wia j¹ ce go Wspól no tê Eu ro pej sk¹ usta na wia³ oby �wa tel stwo Unii, stwier dza j¹c, i¿: „Oby wa te lem Unii jest ka¿ da oso ba ma j¹ caprzy na le¿ noœæ Pañ stwa Cz³on kow skie go. Oby wa tel stwo Unii uzu pe³ nia oby �wa tel stwo kra jo we nie za stê pu j¹c go jed nak. Oby wa te le Unii ko rzy sta j¹ z prawi pod le ga j¹ obo wi¹z kom prze wi dzia nym w ni niej szym Trak ta cie”.

Oby wa tel stwo UE zo sta ³o za tem œciœ le po wi¹ za ne z oby wa tel stwem pañ stwacz³on kow skie go Unii. Je dy nym wa run kiem na by cia oby wa tel stwa UE jest po �sia da nie, b¹dŸ na by cie oby wa tel stwa kra jo we go któ re go kol wiek kra ju – cz³on �ka Unii. Oby wa te le pañstw przy stê pu j¹ cych do Unii Eu ro pej skiej sta j¹ siê oby �wa te la mi UE z chwi l¹ akce sji ich kra ju do Wspól no ty (tak sta ³o siê w³aœ niew przy pad ku oby wa teli pol skich, któ rzy oby wa tel stwo UE uzys kali au to ma ty �cznie dnia 1.05.2004, czyli w chwili przy st¹ pie nia Pol ski do Unii).

Zgo dnie z po sta no wie niem Trak ta tu oby wa tel stwo UE ma je dy nie uzu pe³ niaæoby wa tel stwo kra jo we. Nie jest za tem je go ce lem za st¹ pie nie go. W kon sek �wen cji, fakt na by cia i po sia da nia oby wa tel stwa Unii po zo sta je bez wp³y wu napo sia da ne oby wa tel stwo da ne go pañ stwa. Oby wa tel stwo UE w szcze gól no œcinie zno si, nie za stê pu je i nie re wi du je praw i obo wi¹z ków zwi¹ za nych z oby �wa tel stwem kra jo wym. Do daæ przy tym na le ¿y, ¿e za kres kom pe ten cji przy zna �nych Unii Eu ro pej skiej, nie po zwa la jej pra wnie wkra czaæ w ja ki kol wiek spo sóbw kwe stie za sad przy zna wa nia oby wa tel stwa kra jo we go, za kres praw i obo �wi¹z ków z nim zwi¹ za nych oraz wszel kie in ne za ga dnie nia je go do ty cz¹ ce.Po zo sta je to bo wiem w sfe rze tzw. wy ³¹ cznej kom pe ten cji pañstw.

Za ró wno pra wo miê dzy na ro do we, jak i pra wo kra jo we uzna je istnie nie takzwa ne go pod wój ne go, b¹dŸ wie lo ra kie go oby wa tel stwa. Mo¿ li wa jest za temsy tua cja, kie dy jed na oso ba po sia da w tym sa mym cza sie wiê cej ni¿ jed nooby wa tel stwo. Z re gu ³y s¹ to oby wa tel stwa dwóch pañstw, choæ zda rza siê,¿e po je dyn cza oso ba mo ¿e mieæ ich na wet kil ka na raz. Pra wo miê dzy na ro �do we nie za bra nia po sia da nia dwóch lub wiê cej oby wa telstw je dno czeœ nie,choæ w ra zie w¹t pli wo œci i sy tua cji spor nych s¹ do wni ctwo miê dzy na ro do we

4


uzna je za sa dê tak zwa ne go „oby wa tel stwa efek ty wne go”. Ozna cza ono, i¿da n¹ oso bê uwa ¿a siê za oby wa te la te go pañ stwa, w któ rym kon cen tru je onwiêk szoœæ swo jej ¿y cio wej akty wno œci (pra cy, ma j¹t ku, ro dzi ny etc.), nie za �le¿ nie od te go któ rych pañstw po zo sta je oby wa te lem w sen sie for mal nym. Sy �ste my pra wa kra jo we go przyj mu j¹ na to miast ta kie roz wi¹ za nie, i¿ oso bê po �sia da j¹ c¹ pod wój ne, b¹dŸ wie lo ra kie oby wa tel stwo trak tu j¹ wy ³¹ cznie ja kooby wa te la swo je go pañ stwa, o ile jed nym z po sia da nych przez ni¹ oby wa �telstw jest w³aœ nie oby wa tel stwo te go¿ pañ stwa.

Je dnak ¿e po jê cie pod wój ne go, tak jak i wie lo ra kie go oby wa tel stwa od no sisiê je dy nie do oby wa tel stwa w sen sie pra wnym, czyli oby wa tel stwa pañ stwa.Fakt po sia da nia oby wa tel stwa jed ne go z pañstw cz³on kow skich Unii Eu ro pej �skiej w po ³¹ cze niu z oby wa tel stwem UE nie ozna cza za tem, ¿e oso ba ta le gi �ty mu je siê oby wa tel stwem pod wój nym.

Oby wa tel stwo Unii Eu ro pej skiej nie sta no wi, jak to zo sta ³o ju¿ wska za ne, oby �wa tel stwa w ro zu mie niu prze pi sów pra wa miê dzy na ro do we go, jak i we wnê �trzne go. St¹d nie co my l¹ ce i bu dz¹ ce nie jas no œci oraz kon tro wer sje mo ¿e byæu¿y wa ne w tym wy pad ku na ze wni ctwo, a œciœ lej sa mo okreœ le nie „oby wa tel �stwo”. Za ró wno w sen sie pra wnym, jak i w ro zu mie niu przy jê tym zwy cza jo wo,po jê cie to od no si siê do zwi¹z ku oso by fi zy cznej z pañ stwem i tyl ko do nie go.War to w tym miej scu za u wa ¿yæ, ¿e nie w¹t pli wie po ¿¹ da ny ³ad po jê cio wyw tym za kre sie fun kcjo nu je w nie któ rych jê zy kach kra jów cz³on kow skich Unii,np. w jê zy ku nie miec kim. O ile mó wi¹c o oby wa tel stwie kra jo wym (pañ stwo �wym) u¿y wa siê okreœ le nia „Staat san ge hö rig keit”, czyli w do s³o wnym t³u ma �cze niu „przy na le¿ noœæ do pañ stwa”, o ty le w od nie sie niu do oby wa tel stwa UEsto su je siê po jê cie „Union sbuer ger schaft”. To dru gie po jê cie mo¿ na ro zu mieæja ko oby wa tel stwo w ta kim zna cze niu w ja kim u¿y wa siê go do okreœ le nia, ¿ektoœ jest oby wa te lem da ne go mia sta, gdy¿ to w nim w³aœ nie na sta ³e za mie �szku je, pra cu je etc. Wy raŸ nie za tem, w jê zy ku nie miec kim, wska zu je siê na od �mien noœæ oby wa tel stwa eu ro pej skie go od in sty tu cji oby wa tel stwa kra jo we go.

Obec nie w zwi¹z ku z pod pi sa niem (13.12.2007) oraz wej œciem w ¿y cie(01.12.2009) Trak ta tu Liz boñ skie go, zmie nio no nie co pra wne umo co wa nie in sty tu �cji oby wa tel stwa UE, jed nak jej isto ta i cha rak ter nie uleg³ dia me tral nym zmia nom.

Pra wna de fi ni cja oby wa tel stwa Unii Eu ro pej skiej zo sta ³a obec nie umie szczo �na w art. 9 no we go Trak ta tu o Unii Eu ro pej skiej, któ ry stwier dza, ¿e: „We

I. Geneza i pojêcie obywatelstwa Unii Europejskiej. Obywatelstwo europejskie a obywatelstwo krajowe

wszy stkich swoich dzia ³a niach Unia prze strze ga za sa dy ró wno œci swoich oby �wa teli, któ rzy s¹ trak to wa ni z je dna ko w¹ uwa g¹ przez jej in sty tu cje, orga nyi je dno stki or ga ni za cyj ne. Oby wa te lem Unii jest ka¿ da oso ba ma j¹ ca przy na �le¿ noœæ Pañ stwa Cz³on kow skie go. Oby wa tel stwo Unii ma cha rak ter do dat ko �wy w sto sun ku do oby wa tel stwa kra jo we go i nie za stê pu je go.”

Jak za tem wi daæ kon struk cja de fi ni cji oby wa tel stwa UE nie zmie ni ³a siê w po �ró wna niu do re gu la cji Trak ta tu z Maa stricht. Na dal po zo sta je ono œciœ le po �wi¹ za ne z fak tem po sia da nia oby wa tel stwa pañ stwa cz³on kow skie go UE orazma wo bec nie go cha rak ter uzu pe³ nia j¹ cy, nie zaœ za stê pu j¹ cy.

Trak tat Liz boñ ski wpro wa dza jed nak ró wnie¿ do dat ko we œrod ki, któ re ma j¹wzmoc niæ udzia³ oby wa teli w ¿y ciu de mo kra ty cznym UE a po przez to na daædo dat ko we tre œci oby wa tel stwu Unii Eu ro pej skiej. Bê dzie o tym mo wa sze rzejw dal szej czê œci ni niej sze go opra co wa nia.

War to za u wa ¿yæ, ¿e oby wa tel stwo UE to tak ¿e istot ny obszar prac Par la men �tu Eu ro pej skie go. 2 kwie tnia 2009 r. Par la ment przy j¹³ Re zo lu cjê w spra wiepro ble mów i per spek tyw oby wa tel stwa eu ro pej skie go, w któ rej zwró ci³ uwa �gê na sze reg pro ble mów, z ja ki mi spo ty ka j¹ siê oby wa te le Unii oraz wska �za³ mo¿ li we dro gi zni we lo wa nia b¹dŸ ca³ ko wi te go roz wi¹ za nia wie lu z nich.

II. Pra wa oby wa te la Unii Eu ro pej skiej i ich ochro na

A. Ka ta log praw oby wa tel skich w Kar cie Praw Pod sta wo wych Unii Eu ro pej skiej

Ka ta log praw zwi¹ za nych z oby wa tel stwem Unii Eu ro pej skiej zo sta³ obec nieumie szczo ny przede wszy stkim w ra mach Kar ty Praw Pod sta wo wych UE.

Pra ce nad pro jek tem te go aktu roz po czê ³y siê w 1999 ro ku, w cza sie po sie �dze nia Ra dy Eu ro pej skiej w Ko lo nii. Do ku ment ten, jak wy ni ka ³o z de kla ra cjiRa dy, mia³ ze braæ „wspól n¹ czêœæ pod sta wo wych praw oby wa tel skich, któ rew tej czy in nej for mie s¹ wpi sa ne do kon sty tu cji i in nych aktów pra wnychpañstw cz³on kow skich UE, aby stwo rzyæ spój ny ze staw norm dla two rze nia

6


przy sz³e go pra wa UE”. Po uzys ka niu po par cia Par la men tu Eu ro pej skie go po �wo ³a no spe cjal ny 60 �oso bo wy kon went sk³a da j¹ cy siê z przed sta wi cieli sze �fów pañstw i rz¹ dów UE, de pu to wa nych do par la men tów kra jo wych, de pu to �wa nych do Par la men tu Eu ro pej skie go oraz cz³on ków Ko mi sji Eu ro pej skiej,któ re go za da niem by ³o opra co wa nie osta te czne go pro jek tu Kar ty Praw Pod �sta wo wych Unii Eu ro pej skiej (ang. Char ter of Fun da men tal Rights of the Eu ro �pean Union, fr. Char te des droits fon da men taux de l'U nion Eu rop éen ne).

Tekst Kar ty zo sta³ na stêp nie przy jê ty na szczy cie Unii w Ni cei, w dniu 7 gru �dnia 2000 i te go sa me go dnia na st¹ pi ³o je go pod pi sa nie przez sze fów rz¹ �dów wszy stkich pañstw UE.

Przez ko lej ne la ta spra w¹ nie roz strzyg niê t¹ po zo sta wa ³a kwe stia cha rak te rupra wne go oraz mo cy obo wi¹ zu j¹ cej te go aktu. Nie by ³o je dno zna cznym, czytrak to waæ Kar tê ja ko ko lej ny akt tak zwa ne go pra wa pier wot ne go UE, oboktrak ta tów za ³o ¿y ciel skich Unii czy te¿ trak ta tów akce syj nych, czy te¿ po zo sta �waæ mia ³a by ona ja ko ro dzaj de kla ra cji po li ty cznej.

W pier wszym przy pad ku Kar ta mia ³a by cha rak ter umo wy miê dzy na ro do weji pra wn¹ moc wi¹ ¿¹ c¹ dla jej stron – pañstw cz³on kow skich UE. Mu sia ³a byza tem byæ przez nie sto so wa na i wza jem nie eg zek wo wa na na za sa dzie obo �wi¹z ku pra wne go.

W dru gim przy pad ku Kar ta, ja ko de kla ra cja o cha rak te rze mo ral no �po li ty �cznym nie mia ³a by mo cy pra wnie wi¹ ¿¹ cej, a rea li za cja jej po sta no wieñ uza �le¿ nio na by ³a by od woli i de cyz ji po li ty cznych po szcze gól nych pañstw.

Cho cia¿ pro blem mo cy wi¹ ¿¹ cej Kar ty nie zo sta³ w tym okre sie osta te cznieroz strzyg niê ty trak to wa no ten do ku ment ra czej ja ko pra wnie nie wi¹ ¿¹ cy.

Op ra co wu j¹c pro jekt no wej (po fias ku Trak ta tu usta na wia j¹ ce go Kon sty tu cjêdla Eu ro py) re for my struk tur unij nych, na zwa ne go naj pierw Trak ta tem Re for �mu j¹ cym, a dziœ Liz boñ skim, pod jê to jed nak po no wnie kwe stiê na da nia Kar �cie sta tu su je dno zna cznie wi¹ ¿¹ ce go aktu pra wne go. Ten pro jekt za koñ czy³siê osta te cznie po wo dze niem, gdy¿ Trak tat Liz boñ ski po prze by ciu d³u giej,krê tej i wy boi stej dro gi je go ra ty fi ka cji przez pañ stwa �stro ny wszed³ w koñ cuw ¿y cie z dniem 1 gru dnia 2009 ro ku. Po sta no wie nia Kar ty Praw Pod sta wo �wych s¹ za tem dzi siaj pra wnie obo wi¹ zu j¹ cy mi nor ma mi, któ rych za rów no

7

II. Prawa obywatela Unii Europejskiej i ich ochrona

sa ma Unia Eu ro pej ska, jak i jej pañ stwa cz³on kow skie mu sz¹ bez wzglê dnieprze strze gaæ.

Kar ta Praw Pod sta wo wych uj mu je pra wa oby wa teli Unii Eu ro pej skiej w roz dzia �le pi¹ tym za ty tu ³o wa nym „Pra wa oby wa teli”. W po ró wna niu do roz wi¹ zañ obo �wi¹ zu j¹ cych wczeœ niej, ka ta log tych ¿e praw uleg³ roz bu do wa niu oraz upo rz¹d �ko wa niu. Wy mie nia siê w nim ³¹ cznie 8 ro dza jów upra wnieñ przy s³u gu j¹ cychw zwi¹z ku z oby wa tel stwem UE. War to jed nak tak ¿e za u wa ¿yæ, ¿e czêœæ z nichprzy s³u gu je tak ¿e nie �oby wa te lom Unii; oso bom fi zy cznym i pra wnym, ma j¹ cymje dy nie miej sce za mie szka nia na te ry to rium pañ stwa cz³on kow skie go UE.

1. Pra wa wy bor cze w wy bo rach do Par la men tu Eu ro pej skie go

Ar ty ku³ 39 Kar ty mó wi o pra wie ka¿ de go oby wa te la Unii do g³o so wa niai kan dy do wa nia w wy bo rach do Par la men tu Eu ro pej skie go w Pañ stwieCz³on kow skim, w któ rym ma miej sce za mie szka nia, na ta kich sa mych za �sa dach jak oby wa te le te go Pañ stwa. Pod kreœ la tak ¿e, ¿e cz³on ko wie Par �la men tu Eu ro pej skie go s¹ wy bie ra ni w po wsze chnych wy bo rach bez po �œre dnich, w g³o so wa niu wol nym i taj nym.

Wa run kiem ucze stni ctwa w wy bo rach jest ko rzy sta nie z pe³ ni praw wy bor �czych w kra ju po cho dze nia oraz z³o ¿e nie for mal nej de kla ra cji i oœ wiad cze nia.

2. Pra wa wy bor cze w wy bo rach lo kal nych

Ar ty ku³ 40 Kar ty wspo mi na o pra wie ka¿ de go oby wa te la Unii do g³o so �wa nia i kan dy do wa nia w wy bo rach lo kal nych (sa mo rz¹ do wych) w Pañ �stwie Cz³on kow skim, w któ rym ma miej sce za mie szka nia, na ta kich sa mychza sa dach jak oby wa te le te go Pañ stwa.

W przy pad ku wy bo rów lo kal nych pañ stwa cz³on kow skie mo g¹ uza le¿ niæwziê cie w nich udzia ³u od in nych wy ma gañ, ja kie mu si spe³ niaæ oby wa tel,ta kich jak mi ni mal ny okres za mie szki wa nia w da nym kra ju. Istnie je ró wnie¿mo¿ li woœæ za strze ¿e nia, ¿e pe wne sta no wis ka we w³a dzach lo kal nych niemo g¹ byæ obsa dzo ne przez obco kra jow ców oraz ¿e obco kra jow cy wy bra �ni do or ga nu przed sta wi ciel skie go nie bê d¹ mogli ucze stni czyæ w wy bo rzede pu to wa nych do par la men tu kra jo we go. Przy ta kich za strze ¿e niach pañ �stwa cz³on kow skie mu sz¹ siê kie ro waæ za sa d¹ pro por cjo nal no œci sto so wa �nych œrod ków do za mie rzo nych ce lów – ogra ni cze nia nie po win ny byæ sto �so wa ne zbyt re stryk cyj nie, czy te¿ dys kry mi nu j¹ co.

8


3. Pra wo do do brej ad mi ni stra cji Ar ty ku³ 41 z ko lei gwa ran tu je oby wa te lom UE pra wo do tzw. do brej ad �mi ni stra cji.

Zgo dnie z je go po sta no wie nia mi, ka¿ dy ma pra wo do bez stron ne go i rze �tel ne go za ³at wie nia je go spra wy w roz s¹ dnym ter mi nie przez in sty tu cje,or ga ny i agen cje Unii.

Pra wo to obej mu je:

pra wo ka¿ dej oso by do oso bi ste go przed sta wie nia spra wy, za nimzo sta nie pod jê ty in dy wi dual ny œro dek mo g¹ cy ne ga ty wnie wp³y n¹æna jej sy tua cjê;

pra wo ka¿ dej oso by do stê pu do akt jej spra wy, z za strze ¿e niem po �sza no wa nia upra wnio nych in te re sów po uf no œci oraz ta jem ni cy za �wo do wej i han dlo wej;

obo wi¹ zek ad mi ni stra cji uza sa dnia nia swoich de cyz ji.

Po nad to, ka¿ da oso ba ma pra wo do ma ga nia siê od Wspól no ty na pra wie �nia, zgo dnie z za sa da mi ogól ny mi wspól ny mi dla praw Pañstw Cz³on kow �skich, szko dy wy rz¹ dzo nej przez jej in sty tu cje lub jej pra co wni ków przywy ko ny wa niu ich fun kcji.

Ar ty ku³ 41 za zna cza tak ¿e, i¿ ka¿ da oso ba mo ¿e zwró ciæ siê pi sem nie doin sty tu cji Unii w jed nym z jê zy ków trak ta to wych i mu si otrzy maæ od po wiedŸw tym sa mym jê zy ku.

4. Pra wo do stê pu do do ku men tów

Zgo dnie z art. 42 Kar ty, ka¿ dy oby wa tel Unii i ka¿ da oso ba fi zy czna lubpra wna ma j¹ ca miej sce za mie szka nia lub sta tu to w¹ sie dzi bê w Pañ stwieCz³on kow skim ma pra wo do stê pu do do ku men tów Par la men tu Eu ro pej skie �go, Ra dy i Ko mi sji.

5. Pra wo zwra ca nia siê do Rzecz ni ka Praw Oby wa tel skich Unii Euro pej skiej

Art. 43 Kar ty za pe wnia ka¿ de mu oby wa te lo wi Unii i ka¿ dej oso bie fi zy �cznej lub pra wnej ma j¹ cej miej sce za mie szka nia lub sta tu to w¹ sie dzi bêw Pañ stwie Cz³on kow skim pra wo zwra ca nia siê do Rzecz ni ka Praw Oby �

9


wa tel skich Unii w przy pad kach nie w³a œci we go ad mi ni stro wa nia w dzia �³a niach in sty tu cji lub or ga nów wspól no to wych, z wy ³¹ cze niem Try bu na ³uSpra wied li wo œci i S¹ du Pier wszej In stan cji wy ko nu j¹ cych swo je fun kcjes¹ do we.

In ter wen cja u Rzecz ni ka (Om bud sman), któ ry jest wy bie ra ny przez Par la �ment Eu ro pej ski, mo ¿e do ty czyæ np. nie w³a œci we go fun kcjo no wa nia in sty �tu cji wspól no to wych, o ile w tej spra wie nie to czy siê po stê po wa nie s¹ do �we. Ombud sman, jeœli uz na ¿e skar ga jest uza sa dnio na, in for mu je o tymod po wie dni¹ in sty tu cjê i przed k³a da jej za le ce nia, na któ re po win na onaudzie liæ od po wie dzi w ci¹ gu trzech mie siê cy.

6. Pra wo pe ty cji

Art. 44 Kar ty da je mo¿ li woœæ, ka¿ de mu oby wa te lo wi Unii i ka¿ dej oso bie fi �zy cznej lub pra wnej ma j¹ cej miej sce za mie szka nia lub sta tu to w¹ sie dzi bêw Pañ stwie Cz³on kow skim pra wo pe ty cji do Par la men tu Eu ro pej skie go. Jestto upra wnie nie, dziê ki któ re mu oby wa te le Unii Eu ro pej skiej ma j¹ wp³yw nadzia ³a nie in sty tu cji wspól no to wych. Przed mio tem pe ty cji do Par la men tu Eu �ro pej skie go mo g¹ byæ wszy stkie spra wy, któ ry mi zaj mu je siê Unia Eu ro pej �ska, czyli np. pra wa cz³o wie ka, kwe stie ochro ny œro do wis ka, spra wy so �cjal ne itp.

7. Pra wo do swo bo dne go prze mie szcza nia siê i po by tu

Zgo dnie z art. 45 Kar ty ka¿ dy oby wa tel Unii ma pra wo do swo bo dne goprze mie szcza nia siê i prze by wa nia na te ry to rium Pañstw Cz³on kow skich.

Kar ta do da je w tym ar ty ku le, i¿ swo bo da prze mie szcza nia siê i po by tu mo �¿e zo staæ przy zna na, zgo dnie z Trak ta tem, oby wa te lom pañstw trze cichle gal nie prze by wa j¹ cym na te ry to rium Pañ stwa Cz³on kow skie go.

8. Pra wo do opie ki dyp lo ma ty cznej i kon su lar nej

Art. 46 Kar ty gwa ran tu je ka¿ de mu oby wa te lo wi Unii, któ ry znaj dziesiê na te ry to rium pañ stwa trze cie go, gdzie Pañ stwo Cz³on kow skie, któ �re go jest oby wa te lem, nie ma swo je go przed sta wi ciel stwa, pra wo dosko rzy sta nia z ochro ny dyp lo ma ty cznej i kon su lar nej ka¿ de go z po zo �sta ³ych Pañstw Cz³on kow skich na ta kich sa mych wa run kach jak oby �wa te le te go pañ stwa.

10


B. Po zo sta ³e pra wa oby wa teli Unii Eu ro pej skiej

1. Pra wo oby wa tel skiej ini cja ty wy pra wo daw czej

Zgo dnie z art. 11.4 Trak ta tu o Unii Eu ro pej skiej po raz pier wszy w hi �sto rii pro ce su in te gra cji eu ro pej skiej usta no wio no pra wo ini cja ty wy le �gis la cyj nej, przy s³u gu j¹ cej oby wa te lom UE. Od t¹d gru pa oby wa teli w li �czbie nie mniej szej ni¿ mi lion, ze zna cznej li czby pañstw cz³on kow skich.Na tej pod sta wie oby wa te le Unii mo g¹ zo bo wi¹ zaæ Ko mi sjê Eu ro pej �sk¹ do przed ³o ¿e nia od po wie dnie go pro jek tu aktu pra wa eu ro pej skie �go w kon kret nej kwe stii, oczy wi œcie mie szcz¹ cej siê w kom pe ten cjachUnii Eu ro pej skiej.

War to jed nak za u wa ¿yæ, ¿e szcze gó ³o we za sa dy do ty cz¹ ce ko rzy sta niaz eu ro pej skiej ini cja ty wy pra wo daw czej oby wa teli mu sz¹ zo staæ do pie rousta no wio ne przez re gu la cje wy ko naw cze Ko mi sji Eu ro pej skiej. Po sta no �wie nia art. 11.4 ma j¹ bo wiem bar dzo ogól ny cha rak ter. Przy k³a do wo, do �pre cy zo wa nia wy ma ga zwrot „ze zna cznej li czby pañstw cz³on kow skich”.Trze ba za tem usta liæ za ró wno mi ni mal n¹ li czbê pañstw, z któ rych oby wa �te le wy stê pu j¹ z ini cja ty w¹, jak i mi ni mal n¹ li czbê oby wa teli po je dyn cze �go pañ stwa cz³on kow skie go z tej gru py.

2. Pra wa zwi¹ za ne z udzia ³em oby wa teli w fun kcjo no wa niu Unii Eu ro pej skiej

Zgo dnie z art. 10 Trak ta tu o Unii Eu ro pej skiej, pod sta w¹ fun kcjo no wa niaUnii jest de mo kra cja przed sta wi ciel ska, co urze czy wi stnio ne jest dziœ po �przez bez po œre dni¹ re pre zen ta cjê jej oby wa teli w Par la men cie Eu ro pej �skim. Trak tat zwra ca tak ¿e uwa gê na fakt, ¿e Pañ stwa Cz³on kow skie s¹re pre zen to wa ne w Ra dzie Eu ro pej skiej przez swoich sze fów pañstw lubrz¹ dów, a w Ra dzie przez swo je rz¹ dy. Sze fo wie pañstw lub rz¹ dów i rz¹ �dy od po wia da j¹ tak ¿e de mo kra ty cznie przed par la men ta mi na ro do wy mialbo przed swoi mi oby wa te la mi.

Art. 10 mó wi tak ¿e o pra wie ka¿ de go oby wa te la UE do ucze stni ctwa w ¿y �ciu de mo kra ty cznym Unii. De cyz je ma j¹ byæ po dej mo wa ne w spo sób jaknaj bar dziej otwar ty i zbli ¿o ny do oby wa te la. Na to miast par tie po li ty cznena po zio mie eu ro pej skim ma j¹ siê przy czy niaæ do kszta³ to wa nia eu ro pej �skiej œwia do mo œci po li ty cznej i wy ra ¿a nia woli oby wa teli Unii.

11


Zgo dnie z art. 11 Trak ta tu in sty tu cje Unii Eu ro pej skiej za po mo c¹ od po wie �dnich œrod ków ma j¹ umo¿ li wiaæ oby wa te lom i sto wa rzy sze niom przed sta wi �ciel skim wy po wia da nie siê i pub li czn¹ wy mia nê po gl¹ dów we wszy stkichdzie dzi nach dzia ³a nia Unii. In sty tu cje ma j¹ za za dnie utrzy my waæ tak ¿eotwar ty, przej rzy sty i re gu lar ny dia log ze sto wa rzy sze nia mi przed sta wi ciel �ski mi i spo ³e czeñ stwem oby wa tel skim. Na Ko mi sjê Eu ro pej sk¹ na ³o ¿o no tak �¿e obo wi¹ zek pro wa dze nia sze ro kich kon sul ta cje z za in te re so wa ny mi stro �na mi w ce lu za pe wnie nia spój no œci i przej rzy sto œci dzia ³añ Unii.

C. Eu ro pej ski Rzecz nik Praw Oby wa tel skich

Eu ro pej ski Rzecz nik Praw Oby wa tel skich (Om bud sman) ba da skar gi z³o �¿o ne na nie w³a œci we ad mi ni stro wa nie w in sty tu cjach i or ga nach Unii Eu �ro pej skiej, za ró wno g³ó wnych, ta kich jak Ra da Unii Eu ro pej skiej oraz Par �la ment Eu ro pej ski, jak i po moc ni czych, jak przy k³a do wo Eu ro pej ska Agen cjads. Le ków oraz Eu ro pej ski Fun dusz ds. Po pra wy Wa run ków ¯y cia i Pra cy.Spod ju rys dyk cji Eu ro pej skie go Rzecz ni ka wy jê te s¹ jed nak or ga ny s¹ do �wni cze UE, czyli Try bu na³ Spra wied li wo œci oraz S¹d Pier wszej In stan cji,jak ró wnie¿ S¹d do spraw S³u¿ by Pub li cznej.

Rzecz nik z re gu ³y pro wa dzi po stê po wa nie na pod sta wie wno szo nych skarg,mo ¿e jed nak ró wnie¿ wszcz¹æ po stê po wa nie z w³as nej ini cja ty wy.

Na le ¿y Eu ro pej ski Rzecz nik Praw Oby wa tel skich nie mo ¿e pro wa dziæ po �stê po wa nia w spra wach skarg z³o ¿o nych na kra jo we, re gio nal ne lub lo �kal ne w³a dze, na wet jeœli skar gi te do ty cz¹ spraw zwi¹ za nych z Uni¹ Eu �ro pej sk¹. Nie mo ¿e tak ¿e roz pa try waæ skarg w zwi¹z ku dzia ³al no œci¹kra jo wych s¹ dów lub kra jo wych rzecz ni ków praw oby wa tel skich. Eu ro pej �ski Rzecz nik nie jest tak ¿e or ga nem od wo ³aw czym od de cyz ji pod jê tychprzez te in sty tu cje. Wre szcie Rzecz nik ten nie ba da skarg wno szo nychprze ciw ko fir mom lub oso bom fi zy cznym.

Eu ro pej ski Rzecz nik ba da przy pad ki tak zwa nej nie w³a œci wej ad mi ni stra �cji. Cho dzi o sy tua cje, gdy in sty tu cja nie dzia ³a zgo dnie z pra wem, ³a mieprzy jê te i obo wi¹ zu j¹ ce nor my, b¹dŸ ich nie sto su je, b¹dŸ swy mi dzia ³a �nia mi na ru sza pra wa cz³o wie ka. Przy k³a dem z³e go ad mi ni stro wa nia s¹wszel kie nie pra wid ³o wo œci ad mi ni stra cyj ne, w tym dys kry mi na cja, nad u �¿y cie w³a dzy, brak od po wie dzi b¹dŸ nie u dzie le nie in for ma cji oraz zbê �dna zw³o ka w za ³at wie niu spra wy.

12


Eu ro pej ski Rzecz nik Praw Oby wa tel skich ma okreœ lo ne mo¿ li wo œci dzia ³a niaw zwi¹z ku ze z³o ¿o n¹ skar g¹. Mo ¿e po in for mo waæ za skar ¿o n¹ in sty tu cjêo wnie sio nej skar dze, su ge ru j¹c roz wi¹ za nie pro ble mu. Jeœli spra wa nie zo �sta nie roz wi¹ za na w trak cie po stê po wa nia w spo sób za do wa la j¹ cy, Rzecz �nik bê dzie pró bo wa³ do pro wa dziæ do po lu bo wne go roz strzyg niê cia spo rui na pra wie nia szko dy wy rz¹ dzo nej w wy ni ku nie pra wid ³o we go ad mi ni stro �wa nia. Jeœli po lu bo wne roz wi¹ za nie oka ¿e siê nie mo¿ li we, Rzecz nik mo ¿eza re ko men do waæ spo sób roz wi¹ za nia da ne go pro ble mu. Je ¿eli in sty tu cja nieakcep tu je je go za le ceñ, spo rz¹ dza on spe cjal ny ra port, po œwiê co ny da nejspra wie, któ ry zo sta je skie ro wa ny do Par la men tu Eu ro pej skie go.

Pra wo zwró ce nia siê do Eu ro pej skie go Ombud sma na przy s³u gu je ka¿ de �mu oby wa te lo wi Unii, a na wet ka¿ dej oso bie fi zy cznej i pra wnej ma j¹ cejmiej sce za mie szka nia lub sta tu to w¹ sie dzi bê w Pañ stwie Cz³on kow skim UniiEu ro pej skiej. Skar gê mo¿ na z³o ¿yæ za ró wno po czt¹ zwyk ³¹, jak i fak semlub po czt¹ elek tro ni czn¹. For mu larz skar gi jest do stêp ny w Biu rze Eu ro pej �skie go Rzecz ni ka. Mo ¿e te¿ byæ po bra ny ze stro ny in ter ne to wej Rzecz ni ka.

Jeœli Eu ro pej ski Rzecz nik nie mo ¿e pro wa dziæ po stê po wa nia w spra wie skar �gi, z uwa gi na brak w³a œci wo œci, mo ¿e on po mi mo te go po móc w roz wi¹ �za niu pro ble mu. Mo ¿e on bo wiem prze s³aæ skar gê w³a œci we go kra jo we goRzecz ni ka Praw Oby wa tel skich. W 1996 ro ku utwo rzo no sieæ, któ r¹ sta no �wi¹ kra jo wi i re gio nal ni rzecz ni cy praw oby wa tel skich kra jów cz³on kow skichUnii, kra jów kan dy du j¹ cych, Nor we gii i Is lan dii oraz ko mi sje pe ty cji w UE.

Da ne kon tak to we do Eu ro pej skie go Rzecz ni ka Praw Oby wa tel skich:

Eu ro pej ski Rzecz nik Praw Oby wa tel skich

1 Av. du Prési dent Ro bert Schu manCS 30403FR – 67001 Stras bourg Ce dexTel: +33/ 3 88 17 23 13Fax: +33/ 3 88 17 90 62

D. Agen cja Praw Pod sta wo wych Unii Eu ro pej skiej

Na ba zie istnie j¹ ce go wczeœ niej Eu ro pej skie go Cen trum Mo ni to ro wa niaRa siz mu i Kse no fo bii zo sta ³a usta no wio na z dniem 1 mar ca 2007 ro ku

13


Agen cja Praw Pod sta wo wych Unii Eu ro pej skiej. Agen cja jest na stêp c¹ pra �wnym Cen trum, przej mu je wszy stkie pra wa i obo wi¹z ki, zo bo wi¹ za niai na le¿ no œci fi nan so we.

Ce lem Agen cji jest do star cza nie po mo cy i wie dzy fa cho wej w za kre sie prawpod sta wo wych od po wie dnim in sty tu cjom Unii oraz jej pañ stwom cz³on kow �skich przy wdra ¿a niu przez nie pra wa eu ro pej skie go. Wspar cie to s³u ¿ype³ ne mu po sza no wa niu praw pod sta wo wych przez te in sty tu cje i or ga nyprzy po dej mo wa niu przez nie œrod ków lub okreœ la niu kie run ków dzia ³añw dzie dzi nach na le ¿¹ cych do ich kom pe ten cji. Pod czas wy ko ny wa nia za �dañ Agen cja od no si siê do praw pod sta wo wych okreœ lo nych za ró wno w Trak �ta cie o Unii Eu ro pej skiej, jak i Kar cie Praw Pod sta wo wych UE.

W ce lu za pe wnie nia œcis ³ej wspó³ pra cy z pañ stwa mi cz³on kow ski mi ka¿ de pañ �stwo cz³on kow skie wy zna cza swo je go przed sta wi cie la, bê d¹ ce go g³ó wn¹ oso �b¹ od po wie dzial n¹ za kon takt z Agen cj¹ w da nym pañ stwie cz³on kow skim.

Agen cja Praw Pod sta wo wych wspó³ pra cu je tak ¿e z or ga ni za cja mi rz¹ do �wy mi i or ga na mi pub li czny mi w³a œci wy mi w za kre sie pro ble ma ty ki prawpod sta wo wych w pañ stwach cz³on kow skich, w tym z kra jo wy mi in sty tu cja �mi zaj mu j¹ cy mi siê pro ble ma ty k¹ praw cz³o wie ka, w tym z Or ga ni za cj¹Bez pie czeñ stwa i Wspó³ pra cy w Eu ro pie (OB WE), Biu rem In sty tu cji De mo �kra ty cznych i Praw Cz³o wie ka (OD IHR), z Or ga ni za cj¹ Na ro dów Zje dno �czo nych i in ny mi or ga ni za cja mi miê dzy na ro do wy mi.

Agen cja wspó³ pra cu je ró wnie¿ z or ga ni za cja mi po za rz¹ do wy mi zaj mu �j¹ cy mi siê pro ble ma ty k¹ praw cz³o wie ka i oby wa te la, w tym zwal cza niemra siz mu i kse no fo bii, na szczeb lu kra jo wym, eu ro pej skim i miê dzy na ro do �wym. Agen cja stwo rzy ³a sieæ wspó³ pra cy pod na zw¹ Plat for my Praw Pod �sta wo wych, w sk³ad któ rej wcho dz¹ or ga ni za cje po za rz¹ do we dzia ³a j¹ �ce w dzie dzi nie praw pod sta wo wych, zwi¹z ki za wo do we, sto wa rzy sze niapra co daw ców, od po wie dnie or ga ni za cje spo ³e czne i za wo do we, ko œcio �³y i or ga ni za cje re li gij ne, szko ³y wy ¿sze oraz spe cja li œci po cho dz¹ cy z in �sty tu cji i or ga ni za cji eu ro pej skich i miê dzy na ro do wych.

Agen cja, wy ko nu j¹c swe za da nia, jest in sty tu cj¹ nie za le¿ n¹, je dnak ¿e jejdzia ³a nia pod le ga j¹ nad zo ro wi Rzecz ni ka Praw Oby wa tel skich Unii Eu ro �pej skiej.

14


E. Ro la eu ro pej skich or ga nów s¹ do wni czych Nad prze strze ga niem za sad ochro ny praw pod sta wo wych UE obec nieczu wa j¹ Eu ro pej ski Try bu na³ Praw Cz³o wie ka, bê d¹ cy or ga nem s¹ do �wni czym Ra dy Eu ro py oraz Eu ro pej ski Try bu na³ Spra wied li wo œci i S¹dPier wszej In stan cji, sta no wi¹ ce dwa or ga ny w³a dzy s¹ do wni czej w ra �mach Unii Eu ro pej skiej.

Wej œcie w ¿y cie Trak ta tu Liz boñ skie go, co wi¹ ¿e siê tak ¿e z na da niem Kar �cie Praw Pod sta wo wych Unii Eu ro pej skiej wi¹ ¿¹ cej mo cy pra wnej po zwa la �j¹ przy pu szczaæ, ¿e w Eu ro pie ukszta³ tu je siê je dno li ty me cha nizm ochro nypraw cz³o wie ka i oby wa te la. Z do tych cza so we go orze czni ctwa Eu ro pej skie �go Try bu na ³u Spra wied li wo œci wy ni ka, ¿e or gan ten opie ra siê czê sto na in �ter pre ta cji b¹dŸ po wo ³u je siê na orze czni ctwo Eu ro pej ski Try bu na³ Praw Cz³o �wie ka. By ³a to sto sun ko wo nie zrê czna i nie ko rzy stna sy tua cja, po wo du j¹ caswe go ro dza ju nie pe wnoœæ co do in ter pre ta cji za sad pra wa.

Ten pro blem, jak siê wy da je, zo sta³ roz wi¹ za ny dziê ki przy st¹ pie niu Unii Eu �ro pej skiej do Eu ro pej skiej Kon wen cji Praw o Ochro nie Praw Cz³o wie ka i Pod �sta wo wych Wol no œci. Dziê ki te mu Unia Eu ro pej ska zo sta ³a blis ko zwi¹ za naz Try bu na ³em Praw Cz³o wie ka, umac nia j¹c tym sa mym w³a dzê i nie za wis ³oœæza ró wno Eu ro pej skie go Try bu na ³u Praw Cz³o wie ka, jak i Eu ro pej skie go Try bu �na ³u Spra wied li wo œci. Wa¿ nym jest tak ¿e fakt, ¿e wszy stkie pañ stwa cz³on �kow skie UE ra ty fi ko wa ³y ju¿ tê Kon wen cjê wczeœ niej, czyli ró wnie¿ s¹ ni¹ pra �wnie zwi¹ za ni. Dziê ki te mu roz wi¹ za niu bê dzie mo¿ na za pe wniæ pe³ n¹ kon tro lêpraw pod sta wo wych oby wa teli UE, a tak ¿e spój noœæ miê dzy Eu ro pej sk¹ Kon �wen cj¹ Praw Cz³o wie ka a obo wi¹ zu j¹ cym pra wem Unii Eu ro pej skiej.

III. Par la ment Eu ro pej ski i Eu ro pej scy So cja li œci wo bec oby wa tel stwa UE

A. Akty wnoœæ Par la men tu Eu ro pej skie go

1. Pro gram „Eu ro pa dla Oby wa teli”

Par la ment Eu ro pej ski wspól nie z Ko mi sj¹ oraz Ra d¹ Unii Eu ro pej skiej uru �cho mi ³y pro gram „Eu ro pa dla Oby wa teli”, któ ry two rzy ra my pra wne wspie �

15

III. Parlament Europejski i Europejscy Socjaliœci wobec obywatelstwa UE

ra j¹ ce dzia ³a nia i or ga ni za cje pro mu j¹ ce akty wnoœæ w za kre sie oby wa tel �stwa eu ro pej skie go, w szcze gól no œci za an ga ¿o wa nia oby wa teli i or ga ni �za cji spo ³e cznych w pro ces in te gra cji eu ro pej skiej. Rea li za cja owe go pro �gra mu zo sta ³a prze wi dzia na na la ta 2007–2013.

G³ó wny mi ce la mi pro gra mu s¹, przede wszy stkim, stwo rze nie oby wa te lommo¿ li wo œci wspó³ pra cy i ucze stni cze nia w two rze niu co raz bli¿ szej, de mo �kra ty cznej i ot war tej na œwiat Eu ro py, w ce lu roz wi ja nia oby wa tel stwa UniiEu ro pej skiej. Cho dzi ró wnie¿ o bu do wa nie po czu cia to¿ sa mo œci eu ro pej �skiej w opar ciu o wspól ne war to œci, hi sto riê i kul tu rê oraz umac nia nie po czu �cia od po wie dzial no œci za Uniê Eu ro pej sk¹ wœród jej oby wa teli. Wre szcieisto t¹ pro gra mu jest tak ¿e po g³ê bia nie wza jem ne go zro zu mie nia miê dzyoby wa te la mi Eu ro py, któ rzy sza nu j¹ i do ce nia j¹ ró¿ no ro dnoœæ kul tu ro w¹i jê zy ko w¹, przy czy nia j¹c siê do dia lo gu miê dzy kul tu ro we go.

W pro gra mie mo g¹ wzi¹æ udzia³ wszy stkie za in te re so wa ne stro ny pro mu �j¹ ce akty wne oby wa tel stwo eu ro pej skie. W ra mach œrod ków prze wi dzia �nych na rea li za cjê pro gra mu prze wi dzia ne s¹ gran ty, na rea li za cjê pro �jek tów przez pod mio ty kra jo we, w opar ciu o kon kur sy or ga ni zo wa ne przezKo mi sjê Eu ro pej sk¹.

2. Re zo lu cja Par la men tu Eu ro pej skie go w spra wie pro ble mów i per �spek tyw oby wa tel stwa eu ro pej skie go

2 kwie tnia 2009 r. Par la ment Eu ro pej ski uchwa li³ nie zwyk le istot n¹ re zo �lu cjê zwi¹ za n¹ z pro ble ma ty k¹ oby wa tel stwa UE, w któ rej wska za³ Ko mi �sji Eu ro pej skiej, ja ko or ga no wi wy ko naw cze mu w Unii oraz jej pañ stwomcz³on kow skim, któ re kwe stie w tym za kre sie wy ma ga j¹ no wych, lep szychi bar dziej sku te cznych roz wi¹ zañ.

W po wy¿ szej re zo lu cji Par la ment z za do wo le niem przy j¹³ fakt, i¿ Trak tatLiz boñ ski umo¿ li wi³ mi lio no wi oby wa teli Unii z ró¿ nych pañstw cz³on kow �skich wspól ne wez wa nie Ko mi sji do przed ³o ¿e nia wnios ków le gis la cyj nych,i za u wa ¿y³, ¿e ta kie pra wo pod mio to we zna cz¹ co zwiêk szy œwia do moœæoby wa tel stwa Unii wœród Eu ro pej czy ków. Je dno czeœ nie Par la ment wez wa³Ko mi sjê do opra co wa nia przej rzy stych i ³at wych do zro zu mie nia pro ce durrea li za cji „ini cja ty wy oby wa tel skiej”, aby oby wa te le Unii mogli sku te czniepo dej mo waæ ini cja ty wy le gis la cyj ne na tych miast po wej œciu w ¿y cie Trak �ta tu Liz boñ skie go.

16


Par la ment za u wa ¿y³ tak ¿e, ¿e nie mo¿ na po strze gaæ pra wa oby wa teli UEdo swo bo dne go prze mie szcza nia siê i prze by wa nia na te ry to rium pañstwcz³on kow skich w ode rwa niu od in nych praw i pod sta wo wych za sad UniiEu ro pej skiej, ta kich jak swo bo dny prze p³yw pra co wni ków czy swo bo daœwiad cze nia us³ug i je dno czeœ nie wez wa³ pañ stwa cz³on kow skie do znie �sie nia istnie j¹ cych ba rier usta no wio nych zgo dnie z trak ta ta mi akce syj ny �mi, aby wszys cy oby wa te le mogli ko rzy staæ ze wszy stkich swoich praw.

W re zo lu cji wska za no tak ¿e na po trze bê pro wa dze nia lep szych i bar �dziej sku te cznych kam pa nii in for ma cyj nych, pro mu j¹ cych pra wa wy ni �ka j¹ ce z oby wa tel stwa Unii wœród m³o dzie ¿y, ta kich jak wpro wa dze �nie „pro gra mu oby wa tel stwa” w szko ³ach i na wy ¿szych uczel niachw ce lu przy go to wa nia m³od sze go po ko le nia do akty wne go oby wa tel �stwa. W tym ce lu Par la ment wez wa³ eu ro pej skie uczel nie wy ¿sze dopod jê cia w ra mach swoich œrod ków wszel kich dzia ³añ fi nan so wychw ce lu zwiêk sze nia od set ka stu den tów ucze stni cz¹ cych w wy mia nachw ra mach pro gra mu Eras mus.

Par la ment Eu ro pej ski wez wa³ Ko mi sjê do wy pra co wa nia Eu ro pej skiej Kar �ty Praw Kon su men ta w ce lu za pe wnie nia oby wa te lom ³at we go do stê pu doin for ma cji z za kre su naj pow sze chniej szych pro ble mów.

Re zo lu cja ma na ce lu tak ¿e przy pom nieæ pañ stwom cz³on kow skim i w³a �dzom lo kal nym, ¿e kon cep cja oby wa tel stwa Unii obej mu je za sa dê nie �dys kry mi na cji wszy stkich oby wa teli Unii, a nie tyl ko oby wa teli da ne gopañ stwa cz³on kow skie go; na le ga, by Ko mi sja po g³ê bi ³a sw¹ ana li zê sy �tua cji mi gran tów we wn¹trz UE i pod jê ³a od po wie dnie dzia ³a nia w ce luza gwa ran to wa nia im rze czy wi ste go ko rzy sta nia z praw oby wa teli Unii.Pra wo do swo bo dne go prze mie szcza nia siê jest pod sta w¹ oby wa tel stwaUnii, dla te go Par la ment uwa ¿a za wy so ce nie po ko j¹ ce, i¿ ¿a dne z pañstwcz³on kow skich do tej po ry nie wdro ¿y ³o w pe³ ni i na le ¿y cie dy rek ty wyw spra wie swo bo dne go prze p³y wu. Re zo lu cja pod kreœ la, ¿e swo bo daprze mie szcza nia siê i osied la nia, któ ra od gry wa zna cz¹ c¹ ro lê w przy �pad ku oby wa tel stwa Unii, ma olbrzy mi wp³yw na ¿y cie ro dzin ne orazwy bo ry po dej mo wa ne przez ko bie ty w za kre sie wy kszta³ ce nia i za wo �du; dla te go te¿ za chê ca Ko mi sjê Eu ro pej sk¹ do roz wa ¿e nia spe cy fi cznychpo trzeb ko biet w tym obsza rze.

17


Par la ment uwa ¿a, ¿e oby wa tel stwo Unii gwa ran tu je ta kie sa me pra wawszy stkim oby wa te lom Unii nie za le¿ nie od te go, czy ich miej sce za mie �szka nia znaj du je siê w sa mej Unii, czy w kra ju trze cim; i dla te go wzy �wa Ko mi sjê, aby prze a na li zo wa ³a sy tua cjê oby wa teli Unii za mie szku j¹ �cych po za te ry to rium UE oraz pod jê ³a od po wie dnie kro ki w ce luza gwa ran to wa nia, ¿e ich pra wa zwi¹ za ne z oby wa tel stwem za czn¹ byæprze strze ga ne.

Istot nym, zda niem Par la men tu Eu ro pej skie go, jest tak ¿e to, aby par la men �ty kra jo we w wiêk szym stop niu za an ga ¿o wa ³y siê w roz wój prze strze niwol no œci, bez pie czeñ stwa i spra wied li wo œci. Wspó³ pra ca miê dzy par la �men ta mi kra jo wy mi a in sty tu cja mi UE po win na u³at wiaæ do sto so wa nie kra �jo we go usta wo daw stwa i kra jo wych prak tyk pod czas wdra ¿a nia pra waUE, a tak ¿e po pra wiaæ ko mu ni ka cjê z oby wa te la mi, uœwia da mia j¹c im,ja kie pra wa wi¹ ¿¹ siê ze sta tu sem oby wa te la UE.

B. Akty wnoœæ Frak cji Eu ro pej skich So cja li stów & De mo kra tów (S&D)

War to za u wa ¿yæ, ¿e Frak cja Po stê po we go So ju szu So cja li stów & De mo �kra tów (S&D) w Par la men cie Eu ro pej skim (w ka den cji PE 2004–2009 dzia �³a j¹ ca pod na zw¹ Frak cji Eu ro pej skich So cja li stów – PSE) kon sek wen tniesta ra siê wdra ¿aæ swój pro gram No wej Eu ro py So cjal nej (New So cial Eu �ro pe). Jest to Eu ro pa przy jaz na ka¿ de mu jej oby wa te lo wi, za pe wnia j¹ camu po czu cie bez pie czeñ stwa i spra wied li wo œci. Wy da rze nia ostat nich kil �ku na stu mie siê cy (przede wszy stkim kry zys fi nan so wy i go spo dar czy i ichkon sek wen cje) wska zu j¹ wy raŸ nie, ¿e po mys ³y i pro jek ty So cja li stów & De �mo kra tów po win ny byæ rea li zo wa ne, bo po zwa la j¹ chro niæ zwyk ³ych oby �wa teli.

W ra mach pro jek tu No wej Eu ro py So cjal nej na le ¿a ³o by wska zaæ na czte �ry g³ó wne nur ty i kie run ki dzia ³añ, któ re Unia Eu ro pej ska ju¿ pod jê ³a, b¹dŸza mie rza pod j¹æ, dziê ki akty wno œci le wi co wych eu ro de pu to wa nych i in �nych po li ty ków. Owe czte ry kie run ku dzia ³añ sta no wi¹ ró wnie¿ sze reg dal �szych po stu la tów, któ re zda niem eu ro pej skiej le wi cy po win ny byæ zrea li zo �wa ne w prze ci¹ gu naj bli¿ szych kil ku lat. Dziê ki te mu Unia, jak i jejpo szcze gól ne kra je sta n¹ siê miej scem przy jaz nym do ¿y cia dla wszy stkichoby wa te li.

18


1. Unia Eu ro pej ska dzia ³a j¹ ca na rzecz roz wi¹ zy wa nia pro ble mówzwyk ³ych oby wa teli

Kon su ment i ochro na je go praw na pier wszym miej scu Bez pie czna ¿y wnoœæ: jas ne za sa dy pra wne z ko rzy œci¹ dla kon su men taRe duk cja ko sztów roz mów te le fo nii ko mór ko wej Re gu la cja bez pie czeñ stwa obro tu œrod ka mi che mi czny mi Re gu la cje pro wa dz¹ ce do wiêk szej do stêp no œci ga zu i ener gii elek try �cznej dla oby wa te li

Dal sze urze czy wi stnie nie swo bo dy prze p³y wu osób w UE: roz sze rze niestre fy Schen gen przy zwiêk szo nym bez pie czeñ stwie

Zwiêk sze nie przej rzy sto œci wy da wa nia œrod ków unij nych

Wiêk sze œrod ki z bu d¿e tu UE na pro gra my s³u ¿¹ ce roz wo jo wi dia lo gu spo �³e czne go, dzia ³a nia or ga ni za cji po za rz¹ do wych, in i cja tyw oby wa tel skich

Pro mo wa nie plu ra liz mu i wol no œci me diów

Od po wie dzial ne dzia ³a nia na rzecz prze ciw dzia ³a nia zmia nom kli ma ty cznym

Suk ces w rea li za cji po li ty ki wspar cia rol ni ctwa w re gio nach

Pro mo wa nie ró wno up ra wnie nia we wszy stkich dzie dzi nach ¿y cia

Ze ro to le ran cji w spra wie prze mo cy wo bec ko biet

2. Eu ro pej ski mo del so cjal ny dla wszy stkich

Wa run ki pra cy na mia rê XXI wie kuPo ³o ¿e nie kre su nad mier nym obci¹ ¿e niom pra co wni ków – wpro wa dze �nie li mi tu 48 �go dzin ne go ty go dnia pra cy Gwa ran cja praw dla pra co wni ków tym cza so wych Ob ni ¿e nie staw ki VAT na nie któ re us³u gi wy ko ny wa ne przez ma ³ych i œre �dnich przed siê bior ców: np. szew ców, fryz je rów, kraw ców, po mo cy do �mo wychOchro na pra co wni ków w ra zie prze no sze nia miejsc pra cy do in nychpañstw przez pra co daw ców Wpro wa dze nie prze pi sów prze ciw dzia ³a j¹ cych dys kry mi na cji pra co wni �ków w zwi¹z ku z wy zna wa n¹ re li gi¹, nie pe³ no spra wno œci¹, wie kiem, czyorien ta cj¹ sek sual n¹ Dba nie wy so k¹ ja koœæ us³ug pub li cznych dla oby wa teli Lep sze wa run ki dla ro dzin w kwe stii u³at wia nia ³¹ cze nia ¿y cia za wo do �we go z pry wat nym

19


Ró wno up ra wnie nie w kwe stii wy na gro dze nia za pra cê – ró wna p³a ca zat¹ sa m¹ pra cê

3. Unia Eu ro pej ska bu du j¹ ca spra wied liw sz¹ i sta bil niej sz¹ go spo dar kê

Ryn ki fi nan so we s³u ¿¹ ce ka¿ de mu oby wa te lo wi Prze pi sy w za kre sie ochro ny oszczê dno œci oby wa teli oraz eme ry turi œwiad czeñ so cjal nych Wiêk sza przej rzy stoœæ dzia ³a nia i kon tro la ryn ków ka pi ta ³o wych (ban �ki, fun du sze in we sty cyj ne)

Bu do wa nie go spo dar ki opar tej o no we te chno lo gie i wie dzê

Od po wie dzial noœæ za oszczê dnoœæ ener gii

No we me to dy re pre zen ta cji pra co wni ków – Eu ro pej skie Ra dy Pra co wni cze

Stwo rze nie spe cjal ne go fun du szu po ma ga j¹ ce mu w zna le zie niu pra cypra co wni kom do œwiad czo nym skut ka mi glo ba li za cji i kry zy su eko no mi �czne go

4. Unia Eu ro pej sk¹ d¹ ¿¹ ca do po ko jo we go roz wi¹ zy wa nia kon flik tów i ró wno pra wnej wspó³ pra cy na œwie cie

Spra wied li wy han del miê dzy na ro do wy i sku te czne glo bal ne za rz¹ dza �nie go spo dar k¹ i fi nan sa mi – lep sze fun kcjo no wa nie Miê dzy na ro do we �go Fun du szu Wa lu to we go i Ban ku Œwia to we go

Wal ka o po pra wê sta nu prze strze ga nia praw cz³o wie ka na œwie cie– m.in. lik wi da cja ka ry œmier ci, ochro na praw dzie ci, za kaz dys kry mi na �cji ra so wej i in nej

Wal ka z g³o dem na œwie cie – miê dzy na ro do we pro jek ty ogra ni cze niamo¿ li wo œci spe ku la cji ce na mi ¿y wno œci, sku te czniej sza po moc hu ma ni �tar na

Bez pie czniej szy œwiat – sku te czniej sza Wspól na Po li ty ka Za gra ni cznai Bez pie czeñ stwa UE

Bu do wa kon struk ty wnej wspó³ pra cy i opar tych na wza jem nym za u fa niusto sun ków z Ro sj¹


Obywatelstwo ue

Documents

Transcript of Obywatelstwo ue