Nr 8 10 (58)...Biuletyn Informacyjny Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego 8–10 (58) 2016...

[email protected] 1

Sprawy Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego

Pożegnania

Z głębokim żalem zawiadamiamy, że 25 sierpnia 2016 roku zmarła

dr Janina Ewa Piasecka, emerytowany adiunkt Uniwersytetu Wrocław-

skiego, wybitny historyk geografii i wychowawca wielu pokoleń studen-

tów. W latach 1976–1981 pełniła obowiązki zastępca dyrektora Instytutu

Geograficznego; w latach 1973–1979 sekretarza Zespołu Dydaktyczno-

Wychowawczego Geografii w Ministerstwie Nauki; w latach 1975–1981

była wiceprzewodniczącą, a od 1984 r. przewodnicząca Oddziału Polskie-

go Towarzystwa Geograficznego we Wrocławiu; wieloletnia sekretarz

Czasopisma Geograficznego, autorka wielu prac naukowych na temat

historii geografii, w tym książki „Dzieje hydrografii polskiej do połowy XIX

wieku”, za którą uzyskała indywidualną nagrodę Ministra Nauki, Oświaty i Szkolnictwa Wyższego.

Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką PTG oraz była wielokrotnie nagradza-

na za działalność dydaktyczną i wychowawczą przez Ministra Nauki i Rektora Uniwersytetu Wro-

cławskiego. Zostanie zapamiętana także jako Inicjatorka i organizatorka wyjazdów geograficznych

krajowych i zagranicznych. W osobie Pani Doktor utraciliśmy wybitnego nauczyciela, wychowawcę

i naukowca. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 30 sierpnia 2016 roku o godz. 11:00 na wrocław-

skim Cmentarzu przy ul. Smętnej (Sępolno).

***

Dnia 3 sierpnia 2016 r. zmarł prof. Władysław Pawlak, czołowa postać

polskiej kartografii, wieloletni Kierownik Zakładu Kartografii UWr. Ta

smutna wiadomość wstrząsnęła nami do głębi. Profesor Pawlak był jednym

z twórców wrocławskiej szkoły kartografii i wychowawcą wielu pokoleń

studentów naszej Alma Mater.

Profesor był absolwentem specjalności kartografii UWr (1955) i wycho-

wankiem prof. Józefa Wąsowicza, najbliższego współpracownika Eugeniusz

Nr 8–10 (58) sierpień–

–październik

2016

Biuletyn Informacyjny Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego 8–10 (58) 2016

[email protected] 2

Romera. W 1964 r. rozpoczął pracę na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie w 1968 r. uzyskał sto-

pień doktora, a w 1978 r. stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Teoretyczne i tech-

niczne problemy cieniowania na mapach. W 1980 r. został kierownikiem Zakładu Kartografii

i pełnił tę funkcję aż do czasu przejścia na emeryturę w 2002 r. Osiągnięcie wieku emerytalnego

nie zahamowało aktywności Profesora, który kontynuował pracę naukową i dydaktyczną we

współpracy z Zakładem Kartografii. W ciągu całej swojej kariery naukowo-dydaktycznej wypro-

mował ponad 200 absolwentów specjalności kartografii oraz ośmiu doktorów, z których troje uzy-

skało później stopień doktorów habilitowanych.

Profesor był twórcą i kierownikiem Pracowni Atlasu Dolnego Śląska Uniwersytetu Wrocławskiego,

w której powstało jego największe dzieło Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego (dwa wydania 1997

i 2008), należące do czołowych atlasów regionalnych na świecie. Ponadto był autorem ponad stu

prac i podobnej liczby map luźnych i atlasowych oraz redaktorem czterech innych atlasów.

W 1985 r. Profesor zainicjował Szkołę Kartograficzną, której kolejne edycje, już jako konferencji

międzynarodowej, odbywają się co dwa lata.

Poza działalnością naukową i dydaktyczną, Profesor udzielał się także w pracach organizacyjnych

UWr i nauki polskiej. W latach 1978—1981 był dyrektorem Instytutu Geograficznego, a w latach

1987—1990 oraz 1993—2001 prodziekanem Wydziału Nauk Przyrodniczych UWr. W okresie

1981—1987 pełnił funkcję Przewodniczącego Komisji Kartograficznej Polskiego Towarzystwa Geo-

graficznego i wiceprzewodniczącego Oddziału Kartograficznego PTG. W latach 2000—2003 był

członkiem Zarządu głównego PTG, a w latach 2003—2010 przewodniczył Komisji Rewizyjnej Od-

działu Kartograficznego PTG. Od 1998 do 2011 r. pełnił funkcję Przewodniczącego Komitetu Re-

dakcyjnego „Polskiego Przeglądu Kartograficznego”. Ponadto był członkiem Komitetu Nauk Geo-

graficznych Polskiej Akademii Nauk oraz Honorowym Członkiem Stowarzyszenia Kartografów Pol-

skich. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Me-

dalem Polskiego Towarzystwa Geograficznego i Medalem Stowarzyszenia Kartografów Polskich

im. prof. Makowskiego za istotny wkład w rozwój kartografii.

W osobie Profesora nasz Zakład i cała społeczność akademicka straciła wybitnego Naukowca, Na-

uczyciela i Wychowawcę. Będziemy pamiętać jego nietuzinkowe poglądy na kartografię, które

dawały ożywcze impulsy w dyskusjach na licznych konferencjach i sympozjach naukowych. Zapa-

miętamy również Profesora jako tytana pracy, który z wytrwałością dążył do celu, czyli komplek-

sowego i kompletnego opracowania tematu, czy to artykułu, czy mapy. Tacy ludzie nie zdarzają się

często i tym boleśniej odczuliśmy tę stratę.

Uroczystość pogrzebowe odbyły się 8 sierpnia 2016 r. na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

Uroczyste pożegnanie akademickie Profesora Władysława Pawlaka miało miejsce 16 września

2016 r. w sali im. J. Czekanowskiego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Fotografia na poprzedniej stronie przedstawia Profesora Władysława Pawlaka przemawiającego

podczas XIII Szkoły Kartograficznej w 2004 r. (fot. P. Kowalski).


[email protected] 3

XIX Dolnośląski Festiwal Nauki 2016

Tegoroczny Festiwal Nauki obchodzony był pod hasłem Ziarna Wiedzy. We Wrocławiu dni festiwa-

lowe obejmowały okres 10–11 września oraz 16–21 września 2016. Z naszego Instytutu tradycyj-

nie największą inicjatywę i aktywność wykazali pracownicy Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmos-

fery oraz Zakładu Geografii Fizycznej. Większość zajęć odbyło się tradycyjnie na terenie Kosibówki

i obejmowały one wykłady, warsztaty, zajęcia terenowe oraz pokazowe. Preludium tej edycji Fe-

stiwalu miało miejsce w Parku Staromiejskim w dniach 10–11 września, pod hasłem Park Wiedzy.

Ekipa Projektu LIFE-APIS/PL pod kierunkiem dr Anetty Drzenieckiej-Osiadacz zapoznawała, głów-

nie młodsze pokolenie, z pomiarami jakości powietrza oraz omawiała w ciekawy i kolorowy spo-

sób skutki zanieczyszczenia powietrza w mieście. Dwa dni zajęć przebiegało pod ogólnym hasłem

Czy wiesz czym oddychasz? i cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem.

W zasadniczej części Festiwalu, która tradycyjnie odbyła się na terenie Zakładu i Obserwatorium

przy ulicy Kosiby, wygłoszone zostały 3 wykłady, których autorami byli: Anetta Drzeniecka-

Osiadacz – Czy zje nas SMOG oraz Magdalena Korzystka-Muskała – Makarony i jajka sadzone,

czyli sekrety jaskiń (2 wykłady). Warsztaty podzielone zostały na 2 grupy tematyczne. Zagadnienia

związane z pogodą prezentowane były na sali wykładowej i obejmowały szereg doświadczeń

głównie dotyczących zjawisk atmosferycznych, pod ogólnym hasłem Zjawiska pogodowe w małej

filiżance. Przeprowadzono aż 7 takich zajęć pod kierunkiem dr Tymoteusza Sawińskiego. Prezen-

towano także w bardzo ciekawy sposób zagadnienia ekologiczno-klimatyczne pod hasłem: Czy

słonce i wiatr napędzą świat? Tą część wiedzy przekazali Anetta Drzeniecka-Osiadacz i Piotr

Muskała.

Druga część warsztatów odbywała się na terenie ogrodu Obserwatorium Meteorologicznego

i obejmowała prezentację gleboznawczą pod hasłem Po czym depczemy, czyli gleba niejedno ma

imię. Bartosz Korabiewski i Jerzy Raczyk przy aktywnym udziale uczniów wydobywali metrowe

próby gleby, a następnie analizowali ich strukturę fizyczną i chemiczną. Bonusem było lepienie

przez uczniów z gliny różnych przedmiotów. Koledzy gleboznawcy wyraźnie podkreślili że tego-

roczna odkrywka glebowa była najciekawsza spośród wszystkich wydobytych w ciągu ostatnich

lat, co umożliwiło jej bogatą prezentację i interpretację. Wreszcie sztandarowa pozycja w ofercie

naszych klimatologów, nie tylko podczas Festiwalu Nauki ale w ciągu całego roku, to sesja tere-

nowa pt. Tak obserwujemy pogodę. Cieszy się ona niesłabnącym zainteresowaniem od wielu lat,

a liczba miejsc każdego roku w ciągu 4 dni jest niewystarczająca w stosunku do liczby chętnych.

W tym roku zapoznaliśmy z obserwacjami pogody oraz z przyrządami meteorologicznymi uczest-

ników w przekroju wiekowym od 2 klasy szkoły podstawowej po liceum ogólnokształcące oraz

technikum zawodowe. Prowadzącymi te zajęcia byli: Daria Bilińska, Marek Błaś, Anetta Drzeniec-

ka-Osiadacz, Magdalena Korzystka-Muskała, Marek Kowalczyk, Hanna Ojrzyńska, Piotr Pawli-

czek, Piotr Ropuszyński oraz Kinga Wałaszek. Pogoda tradycyjnie dopisała, a widok roześmianych

maluchów z festiwalowymi wiatraczkami był bezcenny. Dodatkowym akcentem tegorocznych

obchodów festiwalowych było spotkanie Obserwatorów Burz, które odbyło się w Sali Zakładu

Klimatologii i Ochrony Atmosfery w dniu 17 września pod hasłem Ścigając burzę czyli nie taki pio-

run straszny jak go malują. Zaprezentowano film oraz przedstawiono metody działania Obserwa-

torów Burz. Więcej informacji o działalności tej grupy na stronie obserwatorzy.org.

obserwatorzy.org


[email protected] 4

Łącznie podczas obu części Festiwalu odwiedziło nas ponad 1000 osób, w tym niektóre grupy

uczestniczyły w kilku rodzajach zajęć. Oprócz klas z Wrocławia gościliśmy grupy z następujących

miejscowości: Bolesławiec, Chwaliborzyce, Kryniczno, Leszno, Ligota Mała, Oława, Smolec, Smolna

i Trzebnica.Dolnośląski Festiwal Nauki wciąż cieszy się wielkim zainteresowaniem dzieci i młodzie-

ży ze wszystkich poziomów nauczania, a sprawdzona i potwierdzona w ostatnich latach formuła

prezentacji pokazuje, że jeszcze przez wiele lat powinniśmy się cieszyć obecnością licznych gości

w progach naszego Zakładu i Obserwatorium.

Do zobaczenia za rok

(tekst: P. Ropuszyński, foto: M. Korzystka-Muskała, B. Korabiewski)


[email protected] 5


[email protected] 6


[email protected] 7

Sprawy Zakładowe

Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki

W dniach 27.06–29.06.2016 r. dr Janusz Łach brał udział w LXI Zjazd Polskiego Towarzystwa Geo-

graficznego Tradycja i nowoczesność w geografii. Okazją do zorganizowania Zjazdu w Krakowie był

jubileusz 70-lecia Instytutu Geografii na Uniwersytecie Pedagogicznym. Intencją organizatorów

było stworzenie forum wymiany myśli i doświadczeń oraz prezentacja najnowszych osiągnięć ba-

dawczych geografii. Organizatorami był Oddział Krakowski Polskiego Towarzystwa Geograficznego

oraz Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Miejscem obrad był Uniwersy-

tet Pedagogicznego w Krakowie, przy ul. Podchorążych 2. Komitet Honorowy tworzyli:

Prof. dr hab. Michał Śliwa – JM Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

Prof. dr hab. Antoni Jackowski – Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Geograficznego

Prof. dr hab. Andrzej Kostrzewski – Przewodniczący Komitetu Nauk Geograficznych Polskiej

Akademii Nauk

Prof. dr hab. Zbigniew Długosz – Dziekan Wydziału Geograficzno-Biologicznego Uniwersytetu

Pedagogicznego w Krakowie.

W święcie geografii brało udział blisko 150 osób reprezentujących wszystkie ośrodki naukowe

w Polsce. Strukturę wystąpień referatowych tworzyły następujące sesje problemowe:

GIS – szansa czy zagrożenie geografii?

Tradycja i nowoczesność kształcenia geograficznego na różnych poziomach edukacji.

Turystyka we współczesnym społeczeństwie.

Współczesne przemiany rzeźby Polski.

Krajobraz kulturowy jako obiekt badań geograficznych.

Stare i nowe struktury demograficzne i osadnicze.

Przemiany gospodarcze w układach przestrzennych.

Hydrologiczne aspekty geografii.

Współczesne problemy klimatologii.

Podczas jednej z sesji zaprezentowano referat pt. „Formy gospodarki polaniarskiej jako istotny

element krajobrazów Karpat Polskich i Ukraińskich”.

Sesja plenarna.


[email protected] 8

W dniach 16-18 czerwca 2016 r. dr Janusz Łach wziął udział w XX Interdyscyplinarnym Semina-

rium Krajobrazowym „Wyspy w krajobrazie jako zjawisko przyrodnicze i kulturowe”, które odbyło

się w Ośrodku Szkoleniowo-Edukacyjnym Wolińskiego Parku Narodowego w Białej Górze. Celem

XX Seminarium Krajobrazowego była dyskusja nad zjawiskiem wyspowości i wyspiarskości w kra-

jobrazie rozważanym w różnych aspektach. Termin wyspa można interpretować w sposób kla-

syczny, jako trwały fragment lądowej powierzchni otoczony wodą. W zdecydowanej przewadze

wyspy mają naturalną genezę, jednak od końca XX w. w krajobrazie zaczęły pojawiać się sztuczne

konstrukty o charakterze wysp (np. Palm Island). „Efekt wyspy” czyli zjawiska izolacji obszarów

można badać także w odniesieniu do odosobnionych i często reliktowych pod względem przyrod-

niczym, kulturowym czy szerzej – krajobrazowym: oaz, śródgórskich kotlin i płaskowyży, a nawet

śródgórskich polan. Podstawową cechą wyspowości jest efekt izolacji przestrzennej, ale w nauce

o krajobrazie, która postrzega krajobraz jako ewolucyjny i dynamiczny system, wyspowość może

oznaczać także pewną izolację czasową - sporadyczność i incydentalność zjawiska, jego unikato-

wość, niepowtarzalności i efemeryczność występowania. W ekologii krajobrazu natomiast, wyspę

można pojmować w nawiązaniu do teorii płatów i korytarzy, która definiuje ją jako odizolowany

element lub zespół elementów przyrodniczych lub kulturowych, otoczony elementami o innym

charakterze. Zjawisko izolacji „czasoprzestrzennej” jest przedmiotem badań geograficznych, spo-

łecznych, antropologicznych, historycznych, architektonicznych. Konferencja o charakterze inter-

dyscyplinarnym zgromadziła geografów różnych specjalności, ekologów krajobrazu, antropologów

i architektów krajobrazu. Konferencja pozwoliła na twórczą dyskusję nad problematyką wysp

w krajobrazie jako zjawiska przyrodniczego i kulturowego, wskazując jak wiele intersujących tema-

tów badawczych występuje w strefach kontaktu dyscyplin naukowych. Sesję referatową poprze-

dziła uroczysta sesja plenarna a w ostatnim dniu sesja terenowa pt. Bałtyckie wyspy: Uznam, Wo-

lin, Rugia. Rezultatem konferencji będzie artykuł pt. „Zagadnienie wyspiarskości Beskidu Małego

w ujęciu geograficzno-etnograficznym” opublikowany w Pracach Komisji Krajobrazu Kulturowego:

zeszyt 3 i 4, 2016.

Sesja referatowa w Białej Górze.


[email protected] 9

Putbus - podczas sesji terenowej na wyspie Rugia.

Kredowe klify Rugii.


[email protected] 10

Zakład Geoinformatyki i Kartografii

W dniach 19–20 lipca 2016 r. odbyła się kampania obserwacyjna do projektu Iuventus Plus.

W dniach 31 sierpnia – 2 września 2016 r. dr Małgorzata Wieczorek i dr Waldemar Spallek oraz

dr Agnieszka Latocha z Zakładu Geomorfologii wzięli udział w Central European Confernce of Hi-

storical Geographers w czeskiej Pradze.

Dr Waldemar Spallek i dr Agnieszka Latocha w rozmowie z uczestnikiem konferencji.

Dr Małgorzata Wieczorek i dr Waldemar Spallek przed swoim posterem.



W ramach XIX Dolnośląskiego Festiwalu Nauki swój akcent miały również obchody Międzynaro-

dowego Roku Mapy poprzez warsztaty, wystawę i wykład. Warsztaty Polska szyta na miarę odbyły

się 20 września 2016 r. z udziałem uczniów szkoły podstawowej, którzy poznawali różnice między

dużą i małą skalą. Wiedzę o Wrocławiu i o Polsce wykorzystywali tworząc mapę kraju w skali

1:950 000 i fragment planu naszego miasta w skali 1:10 000. Na płóciennym podkładzie przez Pol-

skę popłynęły tasiemkowe rzeki, ulokowały się guzikowe miasta i filcowe góry. We Wrocławiu

tasiemki były ulicami, wzdłuż których rozciągały się włóczkowe trakcje tramwajowe, okalające

kwartały zabudy, skwery zieleni i miejskie place. W trzech turach, w klejenie i szycie map zaanga-

żowało się ok. 60 uczniów głównie z klasy 4 i 5 szkoły podstawowej (m.in. z SP10 i Zespołu Szkół

Sióstr Salezjanek). Uczestnikom dziękujemy za zaangażowanie i twórczy zapał. Warsztaty przygo-

towała i poprowadziła dr Małgorzata Wieczorek wraz z dr inż. Borowicz-Mićką, dr Joanną Remisz,

mgr Małgorzatą Świerczyńską i mgr. Łukaszem Pawłowskim.

21 września 2016 r. dr Waldemar Spallek, dr inż. Dorota Borowicz-Mićka i mgr Barbara Schutty

zorganizowali wystawę Kartografia Śląska w zbiorach Pracowni Historii Kartografii Zakładu Geoin-

formatyki i Kartografii UWr, zorganizowali. Zaprezentowano na niej wybrane egzemplarze map

znajdujące się w Pracowni Historii Kartografii. Zwiedzający mogli zobaczyć najstarsze mapy Śląska,

np. rekonstrukcję pierwszej mapy tego obszaru autorstwa Martina Helwiga z 1651 r. i oryginały

przeróbek tej mapy publikowane w kolejnych latach, najstarszy atlas Śląska wydany przez spadko-

bierców Homanna z 1750 r., pierwszy tematyczny atlas Śląska wydany przez słynną oficynę Flem-

minga w Głogowie z 1845 r., atlasy i mapy tego obszaru z okresu międzywojennego, a także

współczesne opracowania: mapy ścienne i podręczne, atlasy całego Śląska lub jego części. Historię

śląskiej kartografii przybliżył towarzyszący wystawie wykład Kamienie milowe w dolnośląskiej kar-

tografii wygłoszony przez dr inż. Dorotę Borowicz. Uczestniczyło w nim ok. 50 słuchaczy, którzy

mieli okazję zobaczyć reprodukcję pierwszych opracowań kartograficznych, na których oznaczono

położenie ziem śląskich, poznać genezę, twórców oraz cechy najważniejszych samodzielnych

opracowań kartograficznych tego regionu.



Uczniowe „szyjący” mapę Polski podczas warsztatów w ramach DFN (fot. W. Spallek).

Wykład Kamienie milowe w dolnośląskiej kartografii wygłoszony przez dr inż. Dorotę Borowicz

(fot. B. Schutty).



Zwiedzający wystawę Kartografia Śląska w zbiorach Pracowni Historii Kartografii Zakładu Geoinformatyki

i Kartografii UWr (fot. B. Schutty).

W dniach 26–28 września 2016 r. dr inż. Dorota Borowicz-Mića i dr Waldemar Spallek wzięli udział

w 39. Ogólnopolskiej Konferencji Kartograficznej Wizualizacja Kartograficzna w Nauce i Praktyce

w Zwierzyńcu. W konferencji uczestniczyły również dwie emerytowane pracownicy naszego Za-

kładu: dr hab. Wiesława Żyszkowska em. prof. UWr i dr Elżbieta Nowak-Ferdhus. Dr inż. Dorota

Borowicz-Mića wygłosiła referat Metody kartograficznej prezentacji cech etnicznych ludności i ich

wpływ na obraz rozmieszczenia zjawiska, a dr Waldemar Spallek przedstawił wyniki badań na te-

mat Ewolucja odwzorowań kartograficznych w polskich szkolnych atlasach geograficznych. Ostat-

niego dnia konferencji odbyła się sesja wyjazdowa we Lwowie Śladami Eugeniusz Romera, twórcy

polskiej szkoły kartograficznej, której kontynuacją jest wrocławska szkoła kartografii reprezento-

wana przez ZGK.

Dr Waldemar Spallek podczas swojego referatu

Ewolucja odwzorowań kartograficznych w polskich szkolnych atlasach geograficznych

(fot. P. Cebrykow).

Dr inż. Dorota Borowicz-Mića podczas swojej pre-zentacji Metody kartograficznej prezentacji cech etnicznych ludności i ich wpływ na obraz rozmieszczenia zjawiska (fot. P. Cebrykow).



Zwiedzanie zbiorów kartograficznych Uniwersytetu Lwowskiego. Na pierwszym planie prof. Wiesława

Żyszkowska i dr Elżbieta Nowak-Ferdhus (fot. P. Cebrykow).

Przedwojenna siedziba Instytutu Kartograficznego im. Eugeniusza Romera i Książnicy-Atlas (fot. W. Spallek).



Hotel Atlas, gdzie przed wojną mieściła się słynna Kawiarnia Szkocka (fot. W. Spallek).

Odpoczynek przy kawie i czekoladzie w słynnej kawiarni Atlas na lwowskim rynku (fot. W. Spallek).



Dr Elżbieta Nowak-Ferdhus przed sklepem należącym niegdyś do jej dziadka

(narożna kamienica, fot. W. Spallek).

Prof. Wiesława Żyszkowska i dr inż. Dorota Borowic-Mićka na tle katedry ormiańskiej (fot. W. Spallek).



Dr hab. Tomasz Niedzielski prof. UWr dnia 29 września 2016 r. wygłosił wykład Drony w naukach

o Ziemi podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego 2016/2017 na Wydziale Nauk o Ziemi

i Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Wrocławskiego.

W okresie wakacyjnym pracownicy ZGK opublikowali dwa artykuły w czasopismach z listy filadel-

fijskiej:

Niedzielski T., Witek M., Spallek W., 2016. Observing river stages using unmanned aerial vehi-

cles. Hydrology and Earth System Sciences 20, 1–13. (IF = 3,990; 5-letni IF = 4,540; 45 pkt

MNiSW).

Jurecka M., Niedzielski T., 2016. A procedure for delineating a search region in the UAV-based

SAR activities. Geomatics, Natural Hazards and Risk, DOI: 10.1080/19475705.2016.1238853. (IF

= 2,140; 20 pkt MNiSW).

http://www.hydrol-earth-syst-sci.net/20/3193/2016/

http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/19475705.2016.1238853



Zakład Geomorfologii

W czasopiśmie Geomorphology (35 pkt. MNiSW) został udostępniony online artykuł: Migoń P.,

Jancewicz K., Różycka M., Duszyński F., Kasprzak M., Large-scale slope remodelling by landslides

– geomorphic diversity and geological controls, Kamienne Mts, Central Europe (DOI:

10.1016/j.geomorph.2016.09.037), prezentujący w sposób syntetyczny występowanie osuwisk

w Górach Kamiennych, w tym ich charakterystykę morfometryczną i szczegółowy opis trzech wy-

branych form (osuwiska pod Stożkiem Wielkim, Waligórą i Włostową).

W Czasopiśmie Geologicznym (vol. 64, nr 9, 2016) ukazał się artykuł poświęcony zjawiskom kra-

sowym w Sudetach Wschodnich, w którym krótko podsumowano obecny stan badań oraz per-

spektywy związane z niedawnymi odkryciami w rejonie Jaskini Niedźwiedziej. W tekście zawarto

także najnowsze wyniki badań geofizycznych, dzięki którym możliwe jest odkrycie nieznanych

dotąd pustek krasowych w dolinie Kleśnicy. Współautorem publikacji jest pracownik Zakładu

Geomorfologii dr Marek Kasprzak.

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X16309308

https://www.pgi.gov.pl/wydawnictwa/czasopisma/przeglad-geologiczny/8642-przeglad-geologiczny-2016-09-tom-64.html



W czasopiśmie Remote Sensing (35 pkt. MNiSW, 5-Year Impact Factor: 3.278) ukazał się artykuł:

Tęgowski J., Trzcińska K., Kasprzak M., Nowak J., Statistical and spectra features of corrugated

seafloor shaped by the Hans Glacier in Svalbard (doi:10.3390/rs8090744). Artykuł prezentuje

nową metoda analizy dna morskiego zobrazowanego za pomocą wysokorozdzielczych danych

przestrzennych uzyskanych z wielowiązkowej echosondy. W artykule posłużono się przykładem

dna morskiego przed lodowcem Hansa na Spitsbergenie. Artykuł udostępniony jest na stronach

internetowych czasopisma i ma charakter open access (klik na tekst poniżej przenosi na stronę

www).

Badania skałek w Karkonoszach

W lipcu i wrześniu odbyły się trzy wyjazdy badawcze, które na celu miały rozpoznanie i inwentary-

zację geomorfologiczną wybranych grup skalnych w Karkonoszach. Badania te zostały przeprowa-

dzone w ramach wewnętrznego projektu „Rola czynnika strukturalnego w kształtowaniu i rozwoju

http://www.mdpi.com/2072-4292/8/9/744



granitowych form skalnych masywu karkonosko-izerskiego” prowadzonego przez Aleksandrę

Michniewicz. W pracach terenowych uczestniczyli również prof. dr hab. Piotr Migoń, dr Marek

Kasprzak, mgr Kacper Jancewicz i mgr Milena Różycka. Do badań wykorzystano metodę tomografii

elektrooporowej, która pozwoliła na zobrazowanie wewnętrznej struktury podłoża w okolicy ska-

łek Pielgrzymów oraz Kotków. Celem tych pomiarów było poznanie miąższości pokrywy zwietrze-

linowej zalegającej na granitowym podłożu w pobliżu ostańców oraz wychwycenie głównych stref

nieciągłości w granicie. Oprócz pomiarów geofizycznych dla wymienionych stanowisk oraz dużej

grupy skalnej Paciorki przeprowadzono szczegółowe kartowanie geomorfologiczne. Zebrane dane

pochodzące z kartowania pozwoliły na stworzenie dokładnych map oraz rozbudowanie zestawu

oznaczeń służących do obrazowania granitowych grup skalnych. Wyniki powyższych badań zosta-

ną m.in. przedstawione podczas październikowej konferencji organizowanej przez Karkonoski Park

Narodowy oraz Krkonošský národní park. Fotografie: A. Michniewicz, M. Różycka, K. Jancewicz.

Grzędy Paciorków. Paciorki do rozległa grupa skałek, które rozciągają się na długości 280 m.



Pomiary geofizyczne pod Kotkami.

Na Paciorkach.



Grzędy Pielgrzymów. Jest to najwyższa grupa skalna w Karkonoszach (wysokość maks. 25 m).

Kociołki wietrzeniowe na Pielgrzymach.



Niektóre formy wietrzeniowe na Pielgrzymach zyskały nową funkcję – wypoczynkową

W dniach 2–9 lipca 2016 we Włoszech odbyły się warsztaty geomorfologiczne organizowane przez

International Association of Geomorphologists, w których wzięła udział Milena Różycka – dokto-

rantka w Zakładzie Geomorfologii. Warsztaty te odbyły się pod hasłem „Alps vs. Apennines – Tec-

tonic Geomorphology of Mountains” i były okazją nie tylko do poznania rzeźby tektonicznej pół-

nocnych oraz centralnych Włoch, ale także zapoznania się z najnowszymi metodami wykorzysty-

wanymi obecnie w badaniu młodych ruchów skorupy ziemskiej.

W okresie 11.07–25.08 doktorant zakładu geomorfologii mgr Marek Jaskólski brał udział w letniej

ekspedycji na wyspę Herschela w Arktyce Kanadyjskiej. Udział w badaniach terenowych realizował

w ramach stażu w Instytucie Alfreda Wegenera w Poczdamie. Wyspa Heschela nazywana w dia-

lekcie Inuvialuit „Qikitatruk” – miejsce dobre do życia, to oddalona o ok. 5 km od wybrzeża ark-

tyczna wyspa o powierzchni ok. 116 km² stanowiąca w całości chroniony park narodowy teryto-

rium Yukonu. Zamieszkiwana od ponad 2000 lat przez potomków ludzi z Thule, będąca w wiekach

XVIII–XIX faktorią wielorybników oraz do 1950 r. posterunkiem Kanadyjskiej Królewskiej Policji

Konnej. Zbudowana z osadów morskich przykrytych warstwą lodu oraz osadów lodowcowych,



pokryta tundrą tufurową. Strefę wybrzeża wyspy tworzą sięgające 40m klify zmarzlinowe. Wyspa

charakteryzuje się wielką dynamiką zmian linii brzegowej, recesja brzegu osiąga miejscami 20 m

rocznie. Od ponad dekady Instytut Alfreda Wegnera wraz z Uniwersytetem McGill (Quebec)

w kooperacji z Instytutem badawczym Aurora (Inuvik) zajmują się tutaj badaniami zjawisk pery-

glacjalnych i permafrostu. Tegoroczna ekspedycja zorganizowana była w ramach projektu mające-

go na celu oszacować ilość uwalnianych do środowiska związków organicznych w związku z recesją

linii brzegowej. Do jej zadań należał monitoring zmian linii brzegowej, badania chemii wód słod-

kich i morskich, pobieranie rdzeni lodowych oraz próbek dna morskiego.

Delta rzeki Mackenzie.

Simpson point, zaplecze bytowe wyprawy podczas powodzi.



Klif zmarzlinowy, widoczne fałdowanie oraz kliny lodowe.

Spływ zmarzlinowy (thaw slump).



Przez granice Terytoriów Północno-zachodnich i Yukonu tworzoną przez góry Richardosna prowadzi

Dempster Highway w całości z pokryciem szutrowym.

W dniach 21–25 sierpnia prof. Piotr Migoń uczestniczył w 33. Kongresie Międzynarodowej Unii

Geograficznej, który odbył się w Pekinie. Udział w kongresie obejmował wygłoszenie trzech refe-

ratów i zaprezentowanie jednego posteru:

Duszyński F., Migoń P., Mechanisms of escarpment retreat in sedimentary tablelands (referat),

Migoń P., Pijet-Migoń E., Interpreting physical landscapes – Challenges at viewpoint geomor-

phosites (referat),

Migoń P., Różycka M., Visitors’ background and expectations – how to incorporate into geosite

assessment (referat),

Migoń P., Duszyński F., The role of subsurface erosion in shaping sandstone/Danxia landscapes

– examples from Poland and Czechia (poster).

Centrum kongresowe znajduje się przy terenach olimpijskich z roku 2008, więc w przerwach mię-

dzy sesjami była możliwość obejrzenia słynnych obiektów olimpijskich, w tym stadionu Bird’s

Nest.

Wejście do budynku, w którym odbywały się sesje.



Bird’s Nest – stadion olimpijski.

Autor przy posterze.



Reklama wrocławskiej geomorfologii na Wielkim Murze koło miejscowości Mutianyu.

W dniach 31.08–2.09 br w Pradze odbyła się konferencja pt. Central European Conference of Hi-

storical Geographers, która została zorganizowana przez Uniwersytet Karola w Pradze i Czech

Geographical Society. Z IGRR uczestniczyły trzy osoby; Zakład Geomorfologii reprezentowała

dr Agnieszka Latocha, która przedstawiła referat pt. „When a village becomes a pile of stones.

Reconstructing cultural landscapes of Kłodzko region”. Konferencja była okazją do spotkania

i wymiany doświadczeń pomiędzy specjalistami z różnych dziedzin, zajmujących się szeroko rozu-

mianą geografią historyczną. Dyskutowano zarówno zagadnienia metodyczne prowadzenia inter-

dyscyplinarnych badań w tej dziedzinie jak i przykłady różnych studiów przypadków.

W dniach 13–17 września prof. Piotr Migoń uczestniczył w Carpatho-Balcan-Dinaric Conference

on Geomorphology, która odbyła się w Postojnej, w Słowenii. Przedmiotem prezentacji konferen-

cyjnej, przygotowanej wspólnie z Filipem Duszyńskim były zagadnienia erozji podpowierzchniowej

w skałach piaskowcowych („Geomorphological effects of underground erosion in sandstones –

how much analogy to karst? Insights from the Sudetes, Central Europe”). Motywem przewodnim

konferencji była rzeźba krasowa, co podkreślały trzy wycieczki konferencyjne, w różne miejsca

w obrębie „klasycznego krasu” zachodniej Słowenii. W programie było odwiedzenie kilku polji

krasowych, ślepych dolin, skupień lejów zapadliskowych, źródeł krasowych i dwóch najsłynniej-

szych słoweńskich jaskiń – Postojnej i wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Jaskiń

Szkocjańskich. Dodatkowo została zorganizowana sesja terenowa w Alpach Julijskich, podczas

której tematyką wiodącą były zagadnienia ruchów masowych (obrywy, osuwiska, spływy gruzowe)

i zasięgów zlodowaceń plejstoceńskich.



Instytut Badań Krasu w Postojnej – miejsce obrad konferencyjnych.

Imponujące formy naciekowe w jaskini Postojna.



Strefa ponorowa w dnie Cerkniško polje.

Gigantyczne komory Jaskiń Szkocjańskich mają ponad 100 m wysokości.



Zapadliska krasowe w jarze Rakov Škocjan.



Widok na Triest i Adriatyk z krawędzi płaskowyżu Kras.

Wysokogórski krajobraz Alp Julijskich.



24 września w Stroniu Śląskim miały miejsce uroczystości zwią-

zane z pięćdziesiątym jubileuszem odkrycia Jaskini Niedźwie-

dziej w Kletnie. Impreza zorganizowana przez Burmistrza Stro-

nia Śląskiego zgromadziła liczne grono osób zajmujących się

sprawami Jaskini oraz jej sympatyków. Na spotkaniu nie zabra-

kło dyrekcji Regionalnej Rady Ochrony Środowiska we Wrocła-

wiu, aktualnych i emerytowanych członków Rady Naukowej ds.

Jaskini Niedźwiedziej przy Dyrektorze RDOŚ, przedstawicieli

poszczególnych wydziałów i instytutów Uniwersytetu Wrocław-

skiego oraz innych naukowców. Miłym gestem Burmistrza było

przyznanie pamiątkowych medali dla osób zaangażowanych

w ochronę, promocję i wykorzystanie turystyczne Jaskini Nie-

dźwiedziej. Medal taki za badania naukowe w dolinie Kleśnicy

otrzymał pracownik Zakładu Geomorfologii dr Marek Kasprzak.

Wśród odznaczonych medalem Burmistrza znalazł się również

dr Tymoteusz Sawiński z ZKiOA oraz emerytowany pracownik tego Zakładu dr Jacek Piasecki, który

dodatkowo uhonorowany został wyróżnieniem Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. J. Piasec-

ki był również autorem rozdziału omawiającego historię badań mikroklimatycznych w Jaskini oraz

klimatu jej otoczenia w wydawnictwie przygotowanym na jubileusz Jaskini (W. Ciężkowski, A. Sa-

wicki, K. Stefaniak, 2016, Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. 50 lat od odkrycia: historia – ludzie –

przyroda, Wyd. Epograf, Blizne Łaszczyńskiego).

Po uroczystości w Stroniu Śląskim, dalsza część obchodów miała miejsce w Kletnie. Rozpoczęła się

ona odsłonięciem przed pawilonem wejściowym do Jaskini tablicy upamiętniającej zasłużone oso-

by prowadzące tu badania naukowe oraz różnorodne prace i działania związane z jej udostępnie-

niem (fot. – tablica). Wśród honorowych gości, którzy dokonali aktu odsłonięcia tablicy znalazła

się również nasza, emerytowana już, koleżanka mgr Barbara Bierońska (fot. – z B. Bierońską). Na

tablicy oprócz dr Jerzego Bierońskiego, znalazły się również nazwiska prof. Alfreda Jahna, oraz

prof. Mariana Puliny, którzy kolejno w latach 1975-1986 i 1986-2005 pełnili funkcję Przewodniczą-

cych Naukowego Komitetu Opiekuńczego Jaskini Niedźwiedziej w Kletnie przy Państwowej Radzie

Ochrony Przyrody.

Okładka jubileuszowego wydawnictwa.



Uroczysta sesja z okazji 50-lecia odkrycia Jaskini Niedźwiedziej w Kletnie.

Przed wejściem do Jaskini Niedźwiedziej (fot. A. Traczyk).



Tablica pamiątkowa odsłonięta przed wejściem do Jaskini Niedźwiedziej (fot. A. Traczyk).

Opracowanie: Marek Kasprzak [email protected] Wrocław, 14 października 2016 r.

Materiały dotyczące spraw Instytutu i spraw poszczególnych Zakładów prosimy nadsyłać do końca każdego

miesiąca na adres e-mail M. Kasprzaka.

mailto:[email protected]



Rauki (raukary) – nadbrzeżne ostańce wapieni rafowych na wyspie Fårö w szwedzkiej prowincji Gotlandia

(fot. M Kasprzak).

Nr 8 10 (58)...Biuletyn Informacyjny Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego 8–10 (58) 2016...

Documents

Transcript of Nr 8 10 (58)...Biuletyn Informacyjny Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego 8–10 (58) 2016...