Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej - katalog 2013/2014

patronat Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Rzecznika Praw Dziecka i wojewódzkich kuratorów oświaty

13/14 rok

szko

lny

13/14 rok

szko

lny

3

spis treścijak pracujemy z filmemstowarzyszenie nowe horyzonty | informacje o organizatorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5filmoteka szkolna . nowe horyzonty edukacji filmowej | informacje o projekcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7popierają nas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9nauczyciele o projekcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12przykładowe materiały dydaktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 szkoła podstawowa 1–3: Sekret Eleonory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 szkoła podstawowa 4–6: Krokodyle z przedmieścia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 gimnazjum: Slumdog. Milioner z ulicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 szkoła ponadgimnazjalna: Na krawędzi nieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24przykładowe prezentacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 projekty nhef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

programszkoła podstawowa 1–3 | cykle filmowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 filmowi bohaterowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 filmowe podróże . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 filmowe sekrety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44szkoła podstawowa 4–6 | cykle filmowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 kino współczesne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 młodzi w obiektywie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 świat filmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56gimnazjum | cykle filmowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 wielokulturowość w filmie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 kino współczesne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 młodzi w obiektywie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68szkoła ponadgimnazjalna | cykle filmowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 wielokulturowość w filmie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 trudne tematy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 kino współczesne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 historia kina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 analiza filmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 filmowe arcydzieła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 między tekstami kultury, klasa 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 między tekstami kultury, klasa 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 między tekstami kultury, klasa 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

5

stowarzyszenienowe horyzonty

Stowarzyszenie Nowe Horyzonty obok projektów edukacyjnych przeznaczonych dla uczniów i nauczycieli realizuje wiele innych dużych przedsięwzięć . Zostało założone w 2003 roku przez Romana Gutka, obecnego prezesa i dyrektora MFF T-Mobile Nowe Horyzonty i American Film Festival . Jest organizatorem wrocławskiego Między-narodowego Festiwalu Filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty, czyli fe-stiwalu filmów wykraczających poza granice konwencjonalnego kina, festiwalu wizjonerów, artystów bezkompromisowych, którzy mają odwagę iść obraną przez siebie drogą, wbrew panującym modom i opowiadać o rzeczach najważniejszych swoim niepowtarzalnym ję-zykiem . Odbywają się tu liczne retrospektywy i przeglądy klasycznych kinematografii światowych . Program festiwalu to również koncerty, performance i wystawy . Do Wrocławia przyjeżdża kilkuset gości spe-cjalnych z całego świata (m .in .: Terry Gilliam, Carlos Reygadas, Bruno Dumont, Kim Ki-duk, Aleksander Sokurow, Peter Greenaway, Agnés Varda, Leos Carax, Hal Hartley czy Béla Tarr) . Najciekawsze, najgoręcej dyskutowane filmy festiwalu są prezentowane w ponad 20 polskich miastach w ramach T-Mobile Nowe Horyzonty Tournée, później zaś są wprowadzane do regularnej kinowej dystrybucji oraz wydawane na DVD . Wśród filmów dystrybuowanych przez Stowarzyszenie Nowe Ho-

ryzonty są między innymi Pina Wima Wendersa, Głód Steve’a McQuee-na i Holy Motors Leosa Caraxa . Trzynasta edycja festiwalu odbędzie się we Wrocławiu w dniach 18–28 lipca 2013 roku .

Drugim festiwalem organizowanym przez Stowarzyszenie Nowe Horyzonty jest American Film Festival – jedyne wydarzenie w Polsce po-święcone w całości amerykańskiemu kinu niezależnemu . Trzy pierwsze edycje festiwalu cieszyły się wielką popularnością . W programie festi-walu znajdują się polskie premiery głośnych tytułów autorstwa uzna-nych reżyserów, dzieła nieznanych twórców, reżyserskie retrospektywy (gośćmi festiwalu byli już Todd Solondz i Jerry Schatzberg) . Festiwal jest okazją do zapoznania się zarówno z klasyką amerykańskiego kina, jak i ze współczesną kinematografią . Czwarta edycja festiwalu odbędzie się we Wrocławiu w dniach 12–17 listopada 2013 roku .

Od września 2012 roku Stowarzyszenie Nowe Horyzonty zajmuje się również zarządzaniem i programowaniem największego w Europie arthouse’u – Kina Nowe Horyzonty we Wrocławiu . W dziewięciu salach można oglądać kino artystyczne i autorskie, jak również wartościowe kino środka . W programie są liczne projekty edukacji filmowej, cykl transmisji oper z legendarnej The Metropolitan Opera, przeglądy i fe-stiwale, filmowe spotkania dla dzieci i seniorów, wystawy i koncerty .

informacje o organizatorze

7

filmoteka szkolna. nowe horyzonty edukacji filmowejinformacje o projekcie

Kolejna edycja projektu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej przynosi kilka zmian, które wprowadzamy z ra-dością, a które powinny Państwu ułatwić wiele spraw związanych z uczestnictwem . Przede wszystkim zaczynamy ją dużo wcześ-niej i przekazujemy Państwu dużo więcej informacji o projekcie i naszych metodach pracy z filmem . W niniejszym katalogu, który stworzyliśmy w takiej formie po raz pierwszy, znajdą Państwo nie tylko opisy cykli i filmów, lecz także informacje o tych elementach podstawy programowej, które można realizować, biorąc udział w projekcie . Zamieściliśmy w nim wybrane wątki z prelekcji, poję-cia kluczowe, tytuły materiałów dydaktycznych i propozycje prac plastycznych dla najmłodszych do wszystkich filmów, które mamy w programie . Rozszerzenie tych informacji jest opublikowane na stronie www .nhef .pl . Tam dodatkowo zamieściliśmy informacje o ewentualnych ograniczeniach wiekowych przyjętych w innych krajach i pogłębione analizy psychologiczne do wszystkich filmów, ich trailery oraz elementy wymagające dodatkowego omówienia i przepracowania z uczniami . Mamy nadzieję, że te informacje będą dla Państwa użyteczne i pozwolą szybciej i trafniej podjąć decyzję o wyborze cyklu i przyłączeniu się do realizacji naszego projektu .

jak to wygląda?Projekt Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej

jest obecnie realizowany w 40 miastach w całej Polsce . Program filmowy projektu podzielony jest na cztery grupy wiekowe: szkoła podstawowa 1–3, szkoła podstawowa 4–6, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna . W ramach każdej grupy wiekowej przygotowane zostały różne cykle filmowe, na które nauczyciel może zapisać swo-ich uczniów . Projekcje odbywają się raz w miesiącu od października do czerwca . Młodzi widzowie przed każdym filmem spotykają się z gościem specjalnym, który przybliża im jego formę lub tematy-kę . Zaproszenie na spotkanie i do poprowadzenia multimedialnej prelekcji chętnie przyjmują filmoznawcy, dziennikarze, wykładowcy akademiccy, psychologowie, socjolodzy i animatorzy kultury . Dzięki temu uczniowie mają kontakt z różnymi spojrzeniami na film, różnymi metodami jego analizy i interpretacji, różnymi sposobami mówienia o kinie . Po seansie starsi uczniowie mogą zostać na dyskusjach dla chętnych, młodsi – wziąć udział w warsztatach i konkursach plastycznych . Na tym jednak nie koniec . Nauczyciele otrzymują do-datkowo do każdego tytułu obszerne materiały dydaktyczne, które zawierają informacje o filmie i scenariusze różnych lekcji . Tlen

reż. I. Wyrypajew

8 9

co nowego w nadchodzącym roku?Specjalnie dla Państwa przygotowaliśmy w tym roku kilka do-

datkowych źródeł informacji, które bardziej szczegółowo opisują nasz projekt .

Po pierwsze, nasi specjaliści opisali każdy cykl filmowy w kon-tekście podstawy programowej różnych przedmiotów nauczania . Wyszczególnione są tam te wszystkie jej elementy, które można zrealizować, chodząc z klasą do kina w ramach projektu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej . Na pewno pomoże to przekonać dyrekcję, grono pedagogiczne i rodziców do współpra-cy . Bardzo ważnym potwierdzeniem zgodności założeń meryto-rycznych naszego projektu z podstawą programową nauczania jest patronat Ministra Edukacji Narodowej .

Po drugie, na stronie internetowej www .nhef .pl znajdą Państwo informacje o ograniczeniach wiekowych i pogłębione analizy psychologiczne wszystkich filmów w naszym projekcie . Dokonali ich specjaliści w dziedzinie psychologii rozwojowej, którzy uwzględnili stopień wrażliwości i możliwości percepcyjne widzów w różnym wieku . W analizach tych omówione są również elementy, które mogą być pozornie trudne, a które wymagają poświęcenia dodatkowej uwagi .

To pierwsza tego typu baza w Polsce . Na początku znajdą się w niej filmy dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, w przy-szłości – również te dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych . Rozwiązanie to wypracowaliśmy wspólnie z kuratorami oświaty i Rzecznikiem Praw Dziecka . Powstała w ten sposób jedyna tego typu baza w Polsce i jedna z największych na świecie .

Trzecia nowość przeznaczona jest dla nauczycieli najmło- dszych uczniów . Szkołom podstawowym 1–3 proponujemy po

każdym naszym seansie warsztaty lub konkursy plastyczne . Ponieważ nie wszędzie istnieje możliwość zorganizowania war-sztatów, nie każda grupa może na nich zostać lub wziąć udział w konkursie, nakręciliśmy kilkadziesiąt krótkich instrukcji wideo, w których nasi plastycy tłumaczą, jaką pracę związaną z tematem prelekcji czy filmem można wykonać w szkole i w jaki sposób . Nagrania, wzory do ściągnięcia i pisemne instrukcje znajdują się na www .nhef .pl .

jak się zapisać?Zapisy do projektu na rok szkolny 2013/2014 zostały wyjąt-

kowo otwarte wcześniej i trwają dłużej, bo od marca do końca września bieżącego roku . Ma to ułatwić nauczycielom podjęcie decyzji o udziale i rozpoczęcie rozmów w swoich szkołach jeszcze na przedwakacyjnych radach pedagogicznych, kiedy planowane są różne aktywności w kolejnym roku szkolnym .

Aby zgłosić klasę do projektu, należy wypełnić formularz internetowy znajdujący się na stronie www .nhef .pl .

Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej to projekt, który powstał z myślą o młodych odbiorcach kina . W 2012 roku został uhonorowany Nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii „Edukacja młodego widza” oraz Nagrodą Warszawskiego Programu Edukacji Kulturalnej w ka-tegorii „Organizacje pozarządowe” . Uzyskał również patronat Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Rzecznika Praw Dziecka oraz rekomendację kilku wojewódzkich kuratorów oświaty . Popierają go także uznani twórcy kina i aktorzy, m .in .: Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi i Jerzy Stuhr .

Jako ministra edukacji narodowej i nauczycielkę, cieszą mnie też inicjatywy kierowane do pedagogów: internetowy pakiet lekcji filmowych przeznaczony dla nauczycieli gimnazjów i szkół po-nadgimnazjalnych, scenariusze zajęć, fragmenty filmów ilustrują-cych konkretne, omawiane na lekcjach problemy to wartościowe materiały edukacyjne . Za szczególnie wartościowy pomysł uważam też warsztaty, połączone z projekcjami filmów, podczas których nauczyciele doskonalą swoje kompetencje oraz wspólnie zastana-wiają się nad wyzwaniami wychowawczymi . Za tę chęć doskonalenia i poszukiwanie metod i form pracy, które zainteresują uczniów (a edukacja przez sztukę z pewnością do nich należy), serdecznie nauczycielom dziękuję .

Słowa uznania kieruję też do wszystkich uczniów, którzy z za-pałem uczestniczą w projekcie, rozwijając tym samym swoją wraż-liwość oraz tym, którzy biorą udział w warsztatach i kręcą własne filmy . Gratuluję Wam pasji i szczerze życzę, byście zawsze pamiętali, że sami piszecie swoje życiowe scenariusze .

Przed polskimi uczniami i nauczycielami kolejna edycja projektu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej . To dobra okazja by podziękować wszystkim, którzy poświęcili swój czas i energię na zorganizowanie tej cennej, edukacyjnej i artystycznej inicjatywy . Dzięki Państwa niespożytej pasji tysiące młodych widzów zyskuje możliwość obcowania z wartościowymi dziełami sztuki filmowej . Przemyślany dobór repertuaru, prezentowanie obrazów, które dotykają trudnych zagadnień, a jednocześnie są interesujące dla młodzieży sprawia, że projekt nie tylko bawi, lecz także uczy i rozwija .

popierają nas

Krystyna SzumilasMinister Edukacji Narodowej

MULTIMEDIALNA PRELEKCJAfilmoznawcy, dziennikarze, wykładowcy akademiccy,

psychologowie, socjolodzy i animatorzy kultury

dyskusje dla starszych widzów

warsztaty i konkursy dla najmłodszych

materiały dydaktyczne dla nauczycieliomówienie filmu w klasiePROJEKCJA

10 11

We współczesnym świecie, w którym sztuki audiowizualne odgrywają znaczącą rolę, edukacja filmowa jest nieodzownym i na-turalnym elementem wychowania młodego człowieka .

Film bowiem to nie tylko forma wyrazu artystycznego, to również ważny przekaz wiedzy i wartości, wprowadzający w sferę różnych kultur i światopoglądów, uwrażliwiający widza na sytuacje i losy ludzkie, pozwalający pełniej zrozumieć i wpływać na procesy i przemiany rzeczywistości, która nas otacza . Łącząc w sobie walory estetyczne, poznawcze, społeczne, niekiedy również terapeutyczne, film jest doskonałym, bo atrakcyjnym i oczekiwanym przez młodych ludzi, środkiem wspomagającym proces dydaktyczny .

Zachęcam nauczycieli oraz wszystkich uczniów do korzystania z wartościowej, wciąż rozwijającej się oferty programu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej – jako źródła wiedzy, inspiracji i przyjemności .

Idea upowszechniania sztuki filmowej wśród młodych widzów oraz poszerzanie ich wiedzy o świecie za jej pośrednictwem zasłu-guje na uznanie i poparcie . Film pozwala spojrzeć na świat oczami jego twórców oraz przeżyć emocje bohaterów . Dobry film prowokuje do dyskusji i skłania do refleksji .

Jestem przekonany, że Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej jest wspaniałą okazją, aby młodzież zapoznała się z wartościowymi filmami . Będzie to także okazja dla nauczycieli, aby wzbogacić swój warsztat dydaktyczny oraz pogłębić wiedzę o światowej kinematografii . Warto więc poświęcić chwilę na wspólne wyjście z uczniami do kina i zachęcić ich do dyskusji nad problema-mi, jakie spotkały bohaterów . Urozmaici to szkolne zajęcia i pozwoli zainteresować młodzież współczesną tematyką poruszaną w kinie .

Pozdrawiam serdecznie wszystkie osoby zaangażowane w po-wstawanie projektu, życząc wiele satysfakcji z działań podejmowa-nych na rzecz najmłodszych .

Bogdan Zdrojewski Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Marek MichalakRzecznik Praw Dziecka

Wyróżniony w ubiegłym roku Nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej projekt Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edu-kacji Filmowej od wielu lat z powodzeniem zachęca młodych widzów do niebanalnego spojrzenia na kino artystyczne, do jego doj-rzałej i oryginalnej interpretacji . Uczy dzieci i młodzież nie tylko kreatywnego myślenia o sztuce filmowej, lecz także i rozmowy o filmie wykraczającej poza proste slogany .Interesujący i wszechstronny program za-jęć adresowany jest do uczniów i nauczy-cieli ze szkół podstawowych, gimnazjal-nych oraz ponadgimnazjalnych . Zajęcia prowadzone w 40 miastach w Polsce cieszą

się dużą popularnością i renomą zarówno wśród młodzieży, jak i pedagogów . Od 2011 roku Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej należy do powołanej przez PISF Koalicji dla Edukacji Filmowej . Inicjując jej powstanie, chcieli-śmy zwrócić uwagę na znaczenie edukacji filmowej i usprawnić proces jej włączania do szkolnych programów nauczania . Wszystkim uczestnikom nadchodzą-cych zajęć w ramach Filmoteki Szkolnej. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej życzę w nowym roku szkolnym jak najlepszych wrażeń i satysfakcji ze spotkań w świecie kina artystycznego .

Przez wiele lat szkoły uczymy się czytać teksty drukowane, po czym w życiu dojrzałym najczęściej korzystamy z przekazów audiowizualnych . Ich lektura

wymaga osobnej edukacji . Nie można być dzisiaj analfabetą filmowym .

Kiedy w 1955 roku odbierałem w Cannes Srebrną Palmę, dziennikarze zapytali mnie o ulubiony film . Odpowie-działem, że podejrzewam, iż jest to Złoty wiek Luisa Buñuela . Mogłem jedynie podejrzewać – nie miałem możliwości zobaczenia go w Polsce . Zorganizowano wtedy prywatny seans – moje osobiste

spotkanie z klasyką kina . Dziś młodzi widzowie mają zupełnie inne szanse . Fil-moteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej prezentują zarówno klasykę, jak i najciekawsze filmy współczesne . To propozycja nie tylko dla przyszłych re-żyserów, lecz także dla tych wszystkich, którzy wierzą w magię kina .

Nie ukrywajmy – widownią kina dzisiaj w Polsce jest młodzież . To jest ich forum informacji o świecie, o kondycji człowieka, wyborach moralnych . Muszą przyjść na to spotkanie z filmem przygotowani . Muszą się dowiedzieć i przeżyć, jak o tym świecie my-

śleli wielcy artyści kina . Muszą się nauczyć z ekranem dyskutować, a nie tylko przed nim wypoczywać . Dlatego tak bardzo wierzę w celowość programu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej i przyją-łem funkcję Ambasadora tego programu .

Krzysztof Zanussi

Andrzej Wajda

Agnieszka OdorowiczDyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej

Jerzy Stuhr

12 13

Projekt edukacji filmowej Stowarzyszenia Nowe Horyzonty Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej to ambitna i równocześnie przystępna forma realizacji założeń edukacji filmowej na wszystkich poziomach kształcenia .

Założenia i treści projektu realizuję w Radomiu już czwarty rok . Wzbogaca on nie tylko treści programowe języka polskiego i wiedzy o kulturze, lecz także wpisuje się w tematykę godzin z wychowawcą . Tytuły filmów objęte projektem powiązane są również z treścią podręcznika do języka polskiego Ponad słowami do szkół ponadgimnazjalnych wydawnictwa Nowa Era (opisy filmów, ćwiczenia, karty pracy), z którym pracuję na lekcjach .

Niezwykle cenię sobie dobór filmów, które co miesiąc oglądamy z uczniami . To najczęściej produkcje niszowe, ambitne,

które niełatwo znaleźć w szerokiej dystrybucji . Tematyka filmów dotyczy problemów uniwersalnych, nie ogranicza się do świa-ta młodzieży, przez co wzbogaca ich wiedzę o współczesnym świecie i poszerza horyzonty myślowe . Moi uczniowie przekuwają to później na gorące dyskusje na lekcjach i nie tylko, ale także na ciekawe i wartościowe recenzje i teksty analityczne, zamieszczane w naszej gazetce szkolnej i na stronie internetowej I LO im . Mikołaja Kopernika .

Warto również zaznaczyć, że przy okazji projekcji każdego filmu otrzymuję pakiet materiałów dydaktycznych z opisem tematyki i proponowanymi scenariuszami zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych . I, co niezwykle istotne, mogę moje działania z uczniami wpisać na listę corocznych projektów realizowanych w naszej szkole .

Dzięki Nowym Horyzontom Edukacji Filmowej uczę i wychowuję nie tylko dla filmu, ale również poprzez film, a sama co roku pogłębiam wiedzę i rozwijam zainteresowania na warsztatach dla nauczycieli, towarzyszących Międzynaro-dowemu Festiwalowi Filmowemu T-Mobile Nowe Horyzonty we Wrocławiu .

W projekcie Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej biorę udział od pięciu lat, czyli od momentu, kiedy program pojawił się w Gdańsku . Zwyczajowo w mojej szkole w programie uczestniczą klasy humanistyczne, ale zdarza się, że i te o innym profilu, zwłaszcza gdy wychowawca jest polonistą .

Udział w programie Między tekstami kultury daje niepowta-rzalną szansę łączenia treści literackich z elementami edukacji filmowej, pozwala, zwłaszcza w klasie trzeciej, poszerzyć i pogłę-bić wiedzę uczestników na temat ważnych zjawisk w kulturze, często pozwala uczniom zobaczyć problemy poruszane w lektu-

rach z innej perspektywy, zuniwersalizować je, jak w przypadku Długu czy Templariuszy, a obecność H. w zestawie jest okazją do zetknięcia się z teatrem współczesnym . Zaletą programu jest obudowa metodyczna – inspirująca do zajęć po filmie, z której naprawdę warto korzystać .

Z dwoma klasami oglądaliśmy też cykl Trudne tematy – świetny pretekst do rozmów i dyskusji na godzinach wycho-wawczych, ale pozwalający też na wprowadzanie elementów edukacji filmowej .

Układ godzin w klasach o profilu humanistycznym pozwala swobodnie wziąć udział w programie i realizować dzięki temu obowiązkowe treści z podstawy . Od czasu wprowadzenia „godzin karcianych” klasy wychodzą do kina pod opieką bibliotekarzy – nie zakłóca to pracy nauczycieli-przedmiotowców, a biblio-tekarzom stwarza możliwość sensownej realizacji dodatkowej godziny . Przy odrobinie dobrej woli da się pogodzić nowe wymogi z udziałem w programie .

Konieczność prowadzenia edukacji filmowej czy szerzej – edukacji medialnej nie budzi już dzisiaj kontrowersji . Przygotowanie uczniów do świadomego, krytycznego odbioru filmów jest ważnym zadaniem . Fakt, że młodzi ludzie odbierają dziś świat i interpretują go za pośrednictwem współczesnych mediów, wymaga poważnego potraktowania i zintegrowanych działań wielu środowisk i instytucji . Nie może to być jednorazo-wa akcja nauczycieli, pasjonatów kina, ale systematyczna praca obejmująca wszystkie poziomy kształcenia w każdym roku szkolnym .

Indywidualny program dla szkoły realizowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Nowe Horyzonty to w mojej szkole rozwiąza-nie sprawdzone i z wielu powodów atrakcyjne . Od 8 lat uczestni-

czą w edukacji filmowej w ramach takiego programu wszystkie klasy gimnazjalne i licealne .

Najpierw grupa nauczycieli koordynatorów dokonuje preselek-cji filmów, biorąc pod uwagę repertuar projektu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, kalendarz imprez szkolnych, ze szczególnym uwzględnieniem sesji naukowych, propozycje nauczycieli różnych przedmiotów . Staramy się uwzględnić profil klas i zindywidualizować potrzeby wychowawcze . W jednym roku uwzględniamy w większym stopniu sugestie nauczycieli innych przedmiotów niż humanistyczne, w następnym odwrotnie . Eduka-cja filmowa staje się wspólną sprawą, można do pewnego stopnia zminimalizować konflikt interesów nauczycieli, zobowiązanych do przeprowadzenia odpowiedniej liczby lekcji ze swojego przedmiotu .

Potem już tylko pozostaje objąć wybrane filmy wspólnym motywem tematycznym – dobrze sprawdziły się nam się cykle: Najważniejsze problemy współczesnego świata, Kinematografie świata, Historia XX wieku w kinie, Filmy festiwalowe… mają one na tyle ogólną formułę, że przystaje ona do różnych propozycji – następnie skonsultować dostępność wybranych filmów z koor-dynatorem projektu i ustalić terminy seansów .

nauczyciele o projekcie

Anna RównyI LO im. Mikołaja Kopernika w Radomiu

Jolanta MantheyI LO w Gdańsku

Bożena CelitanGimnazjum i Liceum im. S. Sempołowskiej w Warszawie

14 15

przykładowemateriały dydaktyczne• baza interdyscyplinarnych materiałów dydaktycznych do ponad 200 filmów

• analizy filmów i scenariusze lekcji (język polski, wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze, historia, geografia, etyka, lekcja wychowawcza)

• nauczyciele otrzymują je na każdym spotkaniu w swoim kinie

scenariusz lekcji języka polskiego lub godziny wychowawczej

opracowała: agnieszka suchowierska

Temat lekcji:Warto umieć czytać, warto wierzyć w siebie.

cele lekcjiPo lekcji uczeń powinien:• opowiadać i odtwarzać fabułę filmu;

• rozumieć, dlaczego warto wierzyć we własne możliwości;• podejmować próby wyrażania swojego zdania i przekonywać

innych do swoich racji; • rozumieć znaczenie zdobywania umiejętności czytania .

metody i formy pracy• pogadanka• rozmowa• drama • praca indywidualna, grupowa i zbiorowa• dyskusja

materiały i pomoce• film Sekret Eleonory• karta pracy • fragment powieści Michała Bałuckiego pt . Grześ niepiśmienny

pojęcia kluczowe• wiara w siebie• bohater• fabuła• miejsce akcji

czas• 45–60 minut

przebieg lekcji/warsztatu

1. Zapoznanie z tematem i celami zajęć. Przypomnienie filmu:Nauczyciel pyta uczniów o najważniejsze wydarzenia filmu . Sprawdza stopień zrozumienia fabuły . Co dzieci dostały od Eleonory i jak podobały im się prezenty? Dlaczego biblioteka Eleonory była niezwykła? Wymieńcie baśniowe postacie z książek, które rozpoznaliście w filmie . Jakie niebezpieczeństwo groziło mieszkańcom biblioteki? Jakie groźne przygody spotkały Nataniela, Alicję, ogra i królika? Czym z naszego punktu widzenia były te zagrożenia (np . olbrzym był w rzeczywistości małym dzieckiem, burza piaskowa kupką piasku, podziemia wnętrzem zamku z piasku) .

Wyjaśnienie pojęć bohater, fabuła, miejsce akcji.

2. Próba sformułowania morału filmu, np.: • wiara czyni cuda, • trzeba wierzyć w siebie, • warto czytać książki,• warto uczyć się czytać .

3. Rozmowa na temat wiary w siebie.Opowiedzcie, jaki problem miał Nataniel z filmu pt . Sekret Eleonory i w jaki sposób udało mu się go rozwiązać . Czy warto w siebie wierzyć i dlaczego? (Możliwe odpowiedzi – bo

wtedy mamy większą szansę, że się uda, bo mamy lepszy humor, bo mamy więcej siły itp .)Co się dzieje, gdy nie wierzymy w swoje możliwości? Co się dzieje, kiedy wierzymy przesadnie w swoje możliwości? Czy lepiej wierzyć w siebie trochę za mało, czy trochę za dużo? (Dobrze jest odpowiadać na to pytanie na podstawie przykładów z życia, np . nauka czytania, uczenie się jazdy na nartach, wiara w to, że się wygra konkurs na miss itp .)Co znaczy powiedzenie wiara czyni cuda? Opowiedzcie o jakimś wydarzeniu ze swojego życia, gdy pomogła wam wiara w swoje możliwości .

4. Praca w 3–6-osobowych grupach.O czym mogliby rozmawiać ze sobą na urodzinach Alicji z książki Alicja w Krainie Czarów bohaterowie różnych baśni? Ułóżcie scenkę, w której wystąpią ulubieni bohaterowie waszych baśni . Jeśli nie macie pomysłu, odegrajcie wybraną scenkę z filmu Sekret Eleonory .

Rozdanie kart pracy.

5. Ćwiczenie 1.Oglądanie rysunków przedstawiających postaci z pierwszych wy-dań książek Alicja w Krainie Czarów i Pinokio . Wyjaśnienie uczniom, co to jest pierwsze wydanie książki . Czy podobają się wam te ilustracje? Jak kiedyś ilustrowano książki – podobnie czy inaczej niż obecnie? Jak myślicie, dlaczego autorzy filmu nie zaprezentowali prawdzi-wych ilustracji z pierwszych wydań baśni? (Możliwe odpowiedzi – poszczególne ilustracje nie pasowałyby do siebie, obrazki są czarno-białe, reżyser chciał zaprezentować swój pomysł)

6. Ćwiczenie 2.Poniżej wypisano bohaterów filmu Sekret Eleonory . Pokolorujcie litery, które już znacie .

Praca domowa – karta pracy

6. Ćwiczenie 3.Narysuj okładkę do filmu Sekret Eleonory (na płycie CD) . Pokoloruj litery tytułu filmu – te, które już znasz na czerwono te, których jeszcze nie znasz – na niebiesko .

Sekret Eleonory, reż. Dominique Monferygrupa wiekowa: szkoła podstawowa 1–3cykl: filmowi bohaterowieprzedmiot: nauczanie zintegrowanena www.nhef.pl znajdziesz również wersję materiałów poszerzoną o opis filmu

16 17

scenariusz lekcji języka polskiego

opracowała: paulina krześniak

Temat lekcji: Krokodyle – między brawurą a odwagą.

cele• rozwijanie w uczniach wrażliwości estetycznej przez kontakt

ze sztuką filmową• zachęcenie uczniów do rozmowy na poruszane w filmie

tematy (niepełnosprawność, poczucie odmienności, odwaga, lojalność)

• kształcenie umiejętności przedstawiania swoich poglądów oraz prowadzenia dyskusji: argumentowania, wnioskowania, formułowania sądów

• kształcenie umiejętności redagowania formy wypowiedzi użytkowej, jaką jest regulamin

metody pracy • element dramy (metoda stymulatorów), pogadanka, dyskusja,

karta pracy (załącznik), burza mózgów

materiały i pomoce• Krokodyle z przedmieścia, reż . Ch . Ditter, Niemcy 2009• pudełko ze stymulatorami• karty pracy dla wszystkich uczniów

przebieg lekcjiStymulatory:Uczniowie siadają na podłodze w okręgu . Nauczyciel siada ra-zem z uczniami i pokazuje im szkatułkę lub puszkę, zawierającą przygotowany wcześniej zestaw przedmiotów . Przedmioty te

dobrane są tak, by dało się na ich podstawie stworzyć narrację na temat chłopca, któremu bardzo zależy na przynależności do rówieśniczej „bandy” . Ważne jest, aby przedmioty były różnorodne, naprowadzały na historię, ale dawały możliwość kilku swobodnych interpretacji . Nauczyciel wprowadza uczniów w atmosferę wyciszenia, powagi i koncentracji . Ważny jest wstęp, mówiący o tym, że historia nie jest prawdziwa, ale mo-głaby się wydarzyć . Następnie nauczyciel mówi uczniom, w jaki sposób wszedł w posiadanie pudełka (jest to sytuacja fikcyjna, np . znalezienie pudełka podczas przeprowadzki) . Nauczyciel otwiera skrzyneczkę i prosi uczniów o wyjmowanie i opisywanie kolejnych przedmiotów . Wyjęte przedmioty odkładane są np . na czarną chustkę, leżącą wewnątrz okręgu . Kiedy pudełko zosta-nie opróżnione, uczniowie pod kierunkiem nauczyciela starają się rozszyfrować historię, na jaką mogą składać się te strzępki informacji . Kiedy przybierze ona ostateczną formę, nauczyciel zwraca uwagę, jakie osoby są jej bohaterami . Uczniowie zostają dobrani w pary, w których mają odegrać krótkie improwizacje . Każda z par ma zainscenizować rozmowę pomiędzy dwoma wybranymi bohaterami wymyślonej przez uczniów historii . Uczniowie mają na to około dziesięciu minut . Potem proszeni są o odegranie w parach wybranych fragmentów rozmów na forum klasy . Po prezentacji wszystkich par uczniowie opowia-dają o tym, jak czuli się w swoich rolach . Nauczyciel szczegól-nie zwraca uwagę na relacje osób, które wcielały się w rolę głównego bohatera .

Pogadanka:Prowadzący zachęca uczniów, aby przypomnieli sobie fabułę filmu Krokodyle . Szczególną uwagę warto zwrócić na: niebezpie-czeństwo, na które naraża się Hannes; pomoc, z jaką przychodzi chłopcu niepełnosprawny Kai; podstęp, dzięki któremu Krokody-lom udaje się naprowadzić policję na złodziei .

Propozycja pracy plastycznejOpracowała: MAGDA BRAVO

Do wykonania w kinie po seansie lub w szkole .

tytuł pracyKukiełka

instrukcjaDzieci rozmawiają na temat swoich ulubionych książek i ich bohaterów oraz wybierają postać, którą chciałyby przedstawić jako kukiełkę . Uzasadniają swój wybór, opowiadając co najbardziej je ciekawi w danej postaci oraz jak wyobrażają sobie swojego bohatera, np . jakie posiada cechy charakteru, jak wygląda, w jaki sposób mówi i jak się porusza . Na kawałku brystolu rysują ulubio-ną postać, kolorują i przyklejają taśmą do słomki . W ten sposób powstaje kukiełka .

Kukiełki stworzone przez dzieci na warsztatach mogą stać się elementem późniejszych zajęć plastycznych w szkole . Mogą np . posłużyć za rekwizyt na lekcji o teatrze lalkowym, gdzie dzieciom przedstawiona zostanie historia teatru tego typu oraz charaktery-styka sztuki teatralnej i terminologia związana z teatrem . Ponadto, mając już „aktorów”, dzieci mogą samodzielnie przygotować spek-takl i stworzyć swój własny prawdziwy kukiełkowy teatrzyk . W tym celu wspólnie wymyślają tytuł przedstawienia i fabułę, piszą scena-riusz, tworzą dialogi, a także potrzebne rekwizyty (scena, kurtyna) i dekoracje . Mogą wybrać lub stworzyć również podkład muzyczny .

celĆwiczenie umiejętności odgrywania ról i budowania dialogów, rozbudzanie chęci czytania książek .

potrzebne materiałykolorowy brystol, flamastry, pastele lub kredki

Krokodyle z przedmieścia, reż. Christian Dittergrupa wiekowa: szkoła podstawowa 4–6cykl: kino współczesneprzedmiot: język polskina www.nhef.pl znajdziesz również wersję materiałów poszerzoną o opis filmu

Sekret Eleonoryreż. D. Monfery

18 19

Dyskusja:Nauczyciel pyta uczniów, czy na miejscu Hannesa naraziliby się na tak duże niebezpieczeństwo, aby zyskać akceptację grupy . Argumenty, które mogą się pojawić:• tak, na miejscu Hannesa naraziłbym się na tak duże nie-

bezpieczeństwo, bo jeśli zdecydował się wdrapać na dach opuszczonej fabryki, nie mógł się już wycofać, Krokodyle były najlepszym gangiem w mieście, a przynależność do niego przydawała prestiżu;

• nie, na miejscu Hannesa nie naraziłbym się na tak duże niebez-pieczeństwo, bo ani honor, ani przynależność do żadnej, nawet najlepszej grupy nie jest warta ryzykowania życia i zdrowia, a to właśnie musiał zrobić Hannes

W ramach podsumowania nauczyciel pyta, czy uczniom zdarza się stawać przed podobnymi wyborami w codziennym życiu .

Karta pracy:Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy i prosi ich o wykonanie polecenia . Kiedy skończą, chętne lub wybrane osoby proszone są o przeczytanie swoich odpowiedzi . Następnie nauczyciel prosi, aby uczniowie wykonali polecenie z kart pracy .

Burza mózgów:Odpowiedź na pytanie drugie z kart pracy staje się punktem wyj-ścia do kolejnego pytania, na które odpowiedzi nauczyciel zapisu-je na tablicy w formie burzy mózgów: Jakie czynności sprawiały kłopot Kaiowi? Warto tu zwrócić uwagę na: przemieszczanie się, zwłaszcza dostanie się do takich miejsc, jak opuszczona fabryka, załatwianie potrzeb fizjologicznych, ubieranie się . Na tym etapie warto zwrócić uwagę dzieci na to, że Kai, który stracił władzę w nogach w wyniku wypadku, był bardzo zdeterminowany, aby uratować dostrzeżonego przez lunetę Hannesa .

Dyskusja:Nauczyciel pyta uczniów, czy ich zdaniem Kai stał się pełnopraw-nym Krokodylem? Warto zwrócić uwagę na jego ogromny udział w rozbiciu szajki złodziei . W dalszej kolejności prowadzący skłania uczniów do refleksji nad tym, czy integracja z nowym środowi-skiem umożliwi Kaiowi na pójście do szkoły powszechnej?

Karta pracy (załącznik):Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na to, że Krokodyle nie były

gangiem młodocianych przestępców, wręcz przeciwnie – człon-kowie grupy pomagali stróżom prawa . Warto tu zwrócić uwagę na poświęcenie, z jakim Krokodyle dążyły do schwytania przestę- pców, oraz na niebezpieczeństwo, na jakie się naraziły . Można w tym momencie lekcji wytłumaczyć dzieciom różnicę między odwagą a brawurą . Dobrze będzie zwrócić uwagę na to, że o ile „egzamin” na Krokodyla był nieodpowiedzialną zabawą, to akcja przeciwko złodziejom była przykładem prawdziwej odwagi . Ucz-niowie zostają proszeni o zastanowienie się, jak nazywałaby się ich banda, gdyby ją założyli . Zadaniem dzieci jest także ułożenie regulaminu gangu i zaprojektowanie jego godła (polecenie 3) .

Pogadanka:Prowadzący zwraca uwagę na jeszcze jednego Krokodyla, Ollego . Chłopiec ten znajduje się w niezwykle trudnej sytuacji, ponieważ jego brat należy do złodziejskiej szajki rozpracowywanej przez Krokodyle… Warto zwrócić uwagę na dylemat moralny, przed jakim stoi chłopiec: dążenie do sprawiedliwości, którego wyrazi-cielami są Krokodyle, musi skonfrontować z miłością do brata . Czy – zdaniem uczniów – podjął dobrą decyzję? Czy była ona łatwa?

Podsumowanie:Prowadzący podsumowuje to, co zostało powiedziane podczas lekcji . Prosi także uczniów o krótkie opinie na temat filmu . Praca domowa: W formie opowiadania przedstaw wymyśloną przez siebie przy-godę, która mogłaby przydarzyć się bohaterom filmu Krokodyle z przedmieścia .

załącznik: karty pracyzadanie 1: Co byłbyś skłonny (byłabyś skłonna) zrobić, aby zostać zaakcep-towanym (zaakceptowaną) przez grupę, na której zdaniu bardzo by Ci zależało? Czego nigdy byś nie zrobił (zrobiła)?zadanie 2: Jak myślisz, dlaczego członkowie Krokodyli nie chcieli, żeby Kai należał do ich grupy?zadanie 3: Jakie zasady obowiązywałyby w gangu, którego Ty byłbyś zało-życielem (byłabyś założycielką)? Zaproponuj jego nazwę, ułóż regulamin i narysuj jego godło .


opracowały: dorota bąk, izabela jach

uczniowie powinni być po lekturze Dziejów Tristana i Izoldy

Temat lekcji: Tak było zapisane…

celePo lekcji uczeń powinien:• wykazywać się znajomością różnych definicji przeznaczenia;• znać personifikacje przeznaczenia w różnych kulturach;• analizować sceny z filmu i tekstu literackiego pod kątem

tematu;• umieć odnajdywać podobieństw i różnice między losami boha-

terów filmu i książki;• odpowiednio argumentować swoje zdanie w kontekście

tematu .

metody i formy pracy• dyskusja• prezentacja multimedialna• analiza tekstów kultury• wykład

środki dydaktyczne• Slumdog. Milioner z ulicy, reż . D . Boyle, Wielka Brytania, USA 2008• książka Dzieje Tristana i Izoldy, opracowanie Joseph Bédier,

tłumaczenie Tadeusz Boy-Żeleński• prezentacja multimedialna (dostępna na www .nhef .pl)

pojęcia kluczowe• przeznaczenie• los• fatum• dola• fortuna

czas2 godziny lekcyjneprzebieg lekcji1. Wstęp:Nauczyciel prosi uczniów o zaznaczenie odpowiedzi na pytanie postawione na początku filmu . 1 . Jamal Malik jest przed pytaniem za 20 milionów rupii . Jak to

zrobił? A: Oszukiwał B: Miał szczęście C: Jest geniuszem D: Tak zostało zapisane

Prawidłową odpowiedzią jest D . Poznajemy ją w ostatniej scenie filmu, zaraz po dialogu, kiedy jesteśmy już pewni, że Jamal i Latika będą razem . Jamal: Wiedziałem, że będziesz oglądała . Latika: Myślałam, że będziemy razem dopiero

po śmierci . Jamal: To nasze przeznaczenie .

2. Dyskusja:Nauczyciel pyta, czy sformułowanie „Tak było zapisane” znaczy to samo, co „To nasze przeznaczenie” . Pyta, czym według uczniów jest przeznaczenie, prosi o podanie ich własnej definicji przeznaczenia .

Slumdog. Milioner z ulicy, reż. Danny Boylegrupa wiekowa: gimnazjumcykl: wielokulturowość w filmieprzedmioty: język polski, geografiana www.nhef.pl znajdziesz również wersję materiałów poszerzoną o analizę filmu

20 21

3. Prezentacja:Początkowe slajdy są podsumowaniem dyskusji, podają filozo-ficzną i słownikową definicję przeznaczenia . Kolejne pokazują personifikacje i nazwy przeznaczenia w różnych mitologiach i wie-rzeniach . Do opisów dołączone są wizerunki bóstw, które można z uczniami omówić .

4. Analiza:Próba porównania motywu przeznaczenia w filmie Slumdog. Milioner z ulicy i w Dziejach Tristana i Izoldzy.

Slumdog • motyw tworzy swojego rodzaju klamrę (na wstępie filmu pada

pytanie, na które odpowiedź otrzymujemy w scenie końcowej)• scena pierwszego spotkania Latiki i Jamala (łączy ich wspólny

los, oboje są sierotami, stracili rodziców • w czasie rozruchów religijnych muszą sami zadbać o swój los,

przeżyć w slumsach, Jamal chce, żeby Latika została trzecim muszkieterem)

• rozłączenie (Jamal i Salim uciekają od Surdasa, Latice się nie udaje)

• Jamal poszukuje Latiki, informację o tym, gdzie jest dziew-czyna uzyskuje w końcu od Arvinda, który wciąż żebrze dla Surdasa

• spotkanie 2 (bracia odnajdują dziewczynę w dzielnicy prosty-tutek, Salim zabija Surdasa i uciekają);

• rozłączenie 2: przyczyną jest Salim, który chce mieć Latikę dla siebie

• spotkanie 3 i rozłączenie: Jamal odnajduje Latikę w domu gangstera, dla którego pracuje Salim, dziewczyna boi się odejść, prosi, żeby Jamal o niej zapomniał, jednak chłopak dalej wierzy, że mogą być razem, przyrzeka czekać każdego dnia o 17 .00 na dworcu do chwili, kiedy Latika zdecyduje się z nim uciec

• spotkanie 4 i rozłączenie: Latika przychodzi na dworzec, ale ucieczkę udaremnia Salim

• spotkanie 5: Jamal bierze udział w „Milionerach”, bo Latika powiedziała, że ten program jest przepustką do innego życia, chłopak wierzy, że będzie oglądała program

• szczęśliwe zakończenie: Jamal zostaje milionerem, Salim pomaga Latice w ucieczce, zakochani spotykają się na dworcu

Tristan i Izolda• w zasadzie cała opowieść opiera się na motywie przeznaczenia

i miłości• spotkanie 1: Izolda leczy Tristana, który został ranny w poje-

dynku z Morhołtem• rozłączenie: Tristan ucieka, gdyż boi się, że dziewczyna dowie

się, że jest zabójcą jej wujka• spotkanie: Tristan jedzie znaleźć żonę dla swojego króla,

Marka, zabija smoka, zostaje ranny, Izolda, która jest nagrodą dla pogromcy smoka, leczy Tristana po raz drugi; kiedy rycerz zdrowieje, płyną do zamku króla Marka, którego żoną ma zostać Izolda (Tristan walczy w imieniu swojego pana i nie ma prawa do nagrody)

• przeznaczenie: Tristan i Izolda wypijają przez nieuwagę ma-giczny napój, który sprawia, że zakochują się w sobie

• rozłączenie: Izolda zostaje żoną Marka• spotkanie: zakochani nie mogą bez siebie żyć, więc spotykają

się potajemnie, wbrew regułom i zasadom• rozłączenie: wskutek spisku wrogów Tristana Marek przyłapuje

zakochanych na gorącym uczynku, Tristan musi uciekać przed stosem

• spotkanie: Tristan ratuje Izoldę przed karą Marka i zamieszkują razem w Lesie Moreńskim

• rozłączenie: Izolda musi wrócić do Marka, Tristan musi opuścić Kornwalię; Tristan staje się wędrowcem, spoty-ka Izoldę o Białych Dłoniach, w której ramionach szuka zapomnienia

• spotkanie: Tristan nie może żyć bez swojej ukochanej, udaje więc szaleńca, nierozpoznany przez nikogo może spotykać się z Izoldą

• rozłączenie: Tristan musi uciekać, gdyż służące doniosły Mar-kowi o potajemnych spotkaniach zakochanych

• spotkanie ostatnie: Tristan umiera w wyniku odniesionych ran i podstępu Izoldy o Białych Dłoniach

• zakończenie: Izolda Jasnowłosa umiera razem z Tristanem, za-kochani mogą być razem dopiero po śmierci, o sile ich uczucia świadczy łączący ich groby krzew głogu

Uzupełnienie tabeli:Podobieństwa i różnice między historiami . Nauczyciel wraz z ucz-niami uzupełnia tabelę na tablicy .

Przykładowe wnioski: Tristan i Izolda Jamal i Latika

PODOBIEŃSTWA• łączy ich miłość, która została im zapisana/przeznaczona• zakochani muszą pokonywać liczne przeszkody, żeby być

razem• ostatecznie zwycięża miłość• muszą stawić czoło regułom jedni rycerskim, drudzy gang-

sterskim RÓŻNICE

Podsumowanie: Podsumowaniem może być rozmowa z uczniami na temat tego, czym jest tak naprawdę magiczny napój i ile zależy od nas samych i naszej walki o spełnienie, przeznaczenie, w które wierzymy .

scenariusz lekcji geografii

opracowała: agnieszka szymańska

Temat lekcji: Kontrasty społeczne i gospodarcze Indii na podstawie filmu „Slumdog. Milioner z ulicy”.

celePo lekcji uczeń powinien:• wyjaśniać wybrane problemy społeczno-gospodarcze Indii;• rozpoznawać wartości moralne, dokonywać wyborów i hierar-

chizować wartości;• wyjaśniać przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych

technologii w Indiach;• opisywać ludność i urbanizację Indii;• wyjaśniać przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii;• opisywać kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach;

• analizować dane liczbowe;• oceniać współczesne kierunki przemian gospodarczych i spo-

łecznych Indii .

metody i formy pracy• dyskusja problemowa• praca ze słownikami, rocznikami statystycznymi, mapami• burza mózgów• korzystanie z Internetu

środki dydaktyczne• Slumdog. Milioner z ulicy, reż . D . Boyle, Wielka Brytania, USA 2008• rocznik statystyczny

pojęcia kluczowe• slumsy• ubóstwo• PKB (produkt krajowy brutto)

czas 1 godzina lekcyjna

przebieg lekcji1. Praca ze słownikami, mapami, rocznikami statystyczny-

mi oraz Internetem:Uczniowie przygotowują podstawowe informacje na temat Indii (położenie geograficzne, warunki przyrodnicze, ludność, gospodarka) .

Podsumowanie zebranych danych.

Przykładowa notatka:Indie – kraj, w którym żyje ponad 1 miliard ludzi, borykający się

z ogromnymi trudnościami wynikającymi z ubóstwa mieszkań-ców oraz wielkiego przyrostu naturalnego. W Indiach mamy do czynienia z ogromną nędzą, wysokim bezrobociem, przeludnieniem miast, a także zacofaniem rolnictwa. Indie to przede wszystkim kontrast wielkiej biedy z dużym bogactwem.

Mimo że Indie są jednym z najbiedniejszych krajów świata (PKB na mieszkańca w 2008 r. wyniosło 2,900 USD), zalicza się je do naj-większych potęg przemysłowych wytwarzających samoloty, satelity komunikacyjne i elektrownie jądrowe (w 2008 r. PKB mierzony

• miłość jest wynikiem magii• mogą być razem dopiero

po śmierci• bronią się przed uczuciem

• jest świadomym wyborem• happy end• walczą o uczucie

22 23

parytetem siły nabywczej wyniósł dla tego kraju 3,3 biliona USD, podczas gdy np. dla Polski było to 668 miliardów USD).

Indie są także krajem kontrastów krajobrazów. Na północy leżą Himalaje, tworzące granicę między Indiami i Tybetem. Są to najmłodsze i najwyższe góry świata. Ciągną się w kierunku zachod-nim, przechodząc w dwa inne łańcuchy górskie: Karakorum, gdzie znajduje się Kaszmir, oraz Hindukusz w Afganistanie. Niższe partie gór w Bengalu Zachodnim porasta bujna roślinność, a okolice Dardżyling to jeden z najbardziej znanych na świecie obszarów plantacji herbaty. U stóp Himalajów teren przechodzi gwałtownie w rozległą równinę, którą przecinają dorzecza trzech olbrzymich rzek: Indusu, Brahmaputry oraz Gangesu. Jest to najgęściej zalud-niony obszar Indii.

2. Burza mózgów: a) Które fragmenty historii Jamala nie mogłyby się zdarzyć w kraju

rozwiniętym (np . Polska) i dlaczego? • pochodne ubóstwa: brak bezpieczeństwa, edukacji, higieny,

opieki społecznej, przestępczość, korupcja• wysoki przyrost naturalny• wysokie bezrobocie• inne wartości moralne, akceptacja pracy dzieci, odmienna

kulturab) Czy w Indiach występują przejawy wysokiego poziomu życia

i zaawansowanych technologii? (na podstawie filmu: budowa nowoczesnego osiedla mieszkaniowego; dom, w którym mieszkała Latika; firma telekomunikacyjna; powszechność telewizji i telefonów komórkowych) .

3. Wykład nauczyciela:• Podkreślenie realizmu filmu: Slumsy Dharavi na przedmieściach Bombaju (Mumbaju) – żyje

tam od pół miliona do miliona ludzi . Jest to ogromny rezerwuar taniej siły roboczej . Działa tu od kilku do kilkunastu tysięcy fabryczek i rzemieślniczych warsztatów . Warunki pracy są straszne, ale wydajność pracy tekstylnych fabryczek jest porównywalna z wielkimi chińskimi szwalniami . Drugim wiel-kim biznesem jest recykling – ponad 30 tys . osób codziennie przebiera wysypiska śmieci, zbierając plastik i metalowe czę-ści, a potem segregując je według wielkości, jakości i koloru (wybieranie śmieci pojawia się parokrotnie w tle akcji filmu) . Fabryki w Dharavi mielą plastikowe odpadki na drobne części,

które potem sprzedają firmom spoza slumsów – np . produ-centom plastikowych wiader .

Wszystko może być biznesem w slumsach . W Dharavi można zarabiać np . na handlu wodą, bo większość mieszkańców nie ma w domu kranu . Zarabia się także na wynajmowaniu toalet – co można zobaczyć w filmie, bowiem taką toaletę prowadzi jeden z małych bohaterów . Toaletowi przedsiębiorcy sprzedają nawet miesięczne karnety rodzinne .

„Slumlords” – biznesmeni żyjący z fabryk w slumsach, często działający nielegalnie – bywają bardzo bogaci . Jednego z nich oglądamy w filmie . Ci sami ludzie – gdy już się wzbogacą – próbują np . usuwać część slumsów (zwłaszcza tych, które są położone w dobrych lokalizacjach) i budować na ich miejscu apartamentowce dla zamożnych . Akcja jednej ze scen filmu rozgrywa się na terenie takiej inwestycji . Matka boha-terów filmu ginie w czasie religijnych zamieszek w slumsach, podczas których wyznawcy hinduizmu atakują muzułmanów . Do takich zamieszek rzeczywiście dochodziło w Dharavi i innych slumsach Bombaju w 1992 i 1993 r ., a więc mniej więcej zgodnie z chronologią filmu . Wprawdzie policja, która może powstrzymać wybuch przemocy na dużą skalę, dociera tu z opóźnieniem, ale nie znaczy to, że mieszkańcy zwykle nie czują się bezpiecznie . Ludzie żyją stłoczeni – dziesięcioosobo-wa rodzina śpi w pomieszczeniu wielkości miejsca na polskim parkingu . Nie ma prywatności, a więc nie ma anonimowo-ści . Trudno popełnić przestępstwo, kiedy sąsiedzi wiedzą o każdym ruchu . Policji nie ma, ale za kradzież czy rabunek grozi lincz – co zazwyczaj skutecznie odstrasza . Mieszka-niec slumsów – o ile nie „podpadnie” któremuś z lokalnych gangsterów czy szemranych biznesmenów – może się tam czuć w miarę bezpiecznie . Przemoc w slumsach jest za to często wpisana w reguły prowadzenia interesów, bo wiele slumsowych biznesów (ale nie wszystkie!) działa nielegalnie . Rzeczywiście działają „fabryki żebraków”, czyli gangi, które okaleczają dzieci, żeby budziły litość . W lipcu 2006 r . jedna z telewizji nagrała ukrytą kamerą trzech lekarzy ortopedów, którzy zgodzili się amputować kończyny żebrakowi za 10 tys . rupii (ok . 200 dolarów) . Z jednej z takich „fabryk żebraków” uciekają bohaterowie filmu . Ogromną korupcję i przyzwo-lenie na przestępczość – czyli np . na prowadzenie biznesu, opierającego się na okaleczaniu sierot – trudno jest wytłuma-czyć mieszkańcom bogatego Zachodu . Mieszkaniec slumsów

żyje w systemie, w którym nie ma nadziei na sukces . Wie, że choć będzie ciężko pracować i tak może umrzeć z głodu . Może oszczędzać, a skorumpowany policjant i tak zabierze mu oszczędności . Nie opłaca się uczciwość w slumsach, bo nie ma za to żadnej, nawet mizernej, nagrody . Szansą na lepsze życie jest łamanie reguł: branie łapówek, jeżeli można; oszukanie bogatego turysty, jeżeli się da; robienie różnych szemranych interesów . Skoro każdy tak robi, to ten, który próbuje żyć inaczej, sam się skazuje . Tę zasadę wyznaje Salim, brat głównego bohatera filmu .

• Indie jako potęga gospodarcza, dynamicznie rozwijająca się dzięki globalizacji, a od niedawna międzynarodowa potęga kosmiczna: 22 października 2008 r . Indie wystrzeliły w kosmos sondę Chandrayaan-1, rozpoczynając swoją pierwszą misję na Księżyc . To pierwszy satelita indyjski, który opuścił orbitę Ziemi . Celem misji było zebranie danych o powierzchni Księ-życa . Gratulacje napływały do Indii ze wszystkich stron . Unia Europejska i Stany Zjednoczone pochwaliły „techniczny talent” Hindusów i nazwały Indie „rosnącą potęgą kosmiczną” . Biały

Dom powitał New Delhi w gronie „kosmicznej społeczności eksplorującej kosmos w celach pokojowych”, a rząd brytyjski mówi: „Brawo!” . 14 listopada 2008 r . na powierzchnię Księżyca Hindusi zrzucili 34-kilogramowego mikrosatelitę Moon Impact Probe (MIP) . W trakcie 25-minutowego lotu impaktor zebrał wiele cennych informacji naukowych . Wydarzenie miało uroczysty charakter, ponieważ na Księżycu po raz pierwszy znalazła się trójkolorowa flaga Indii – była ona narysowana na korpusie impaktora .

4. Dyskusja:• geneza i skala kontrastów społeczno-gospodarczych w In-

diach (społeczeństwo kastowe i kolonializm, szybki i nierów-nomierny rozwój gospodarczy)

praca domowa: Zgodnie z przysłowiem indyjskim: Nie dawaj biedakowi ryby, daj mu wędkę i naucz go łowić zaproponuj, jakie działania powinno się przeprowadzić, aby zmienić sytuację mieszkańców slumsów .

Slumdog. Milioner z ulicy

reż. D. Boyle

24 25


opracowały: dorota bąk, izabela jach

Temat lekcji: Kilka słów o wielokulturowości – rozważania na podstawie filmu „Na krawędzi nieba” reż. F. Akin.

celePo lekcji uczeń powinien:• definiować następujące pojęcia: kultura, wielokulturowość,

komunikacja międzykulturowa, szok kulturowy, tożsamość kulturowa, asymilacja kulturowa, kosmopolityzm, imigracja, repatriacja, emigracja, stereotyp;

• analizować film pod kątem terminologii związanej z wielokul-turowością;

• dyskutować o problemach związanych z wielokulturowością;• bronić swojego zdania przy pomocy odpowiednich argumentów

metody i formy pracy• rozsypanka• praca w grupach• dyskusja• rozmowa

środki dydaktyczne• Film: Na krawędzi nieba, reż . Fatih Akin, Niemcy, Turcja, Włochy

2008• Załącznik 1 i 2 do pracy w grupach

czas1 lekcja

przebieg lekcji1. Praca w grupach:Nauczyciel dzieli klasę na kilka grup . Każda z grup otrzymuje definicje i hasła związane z międzykulturowością . Zadaniem grup jest dopasowanie terminów do definicji .

2. Rozmowa i wykład:Podsumowanie pracy w grupach . Uczniowie czytają definicje, na-uczyciel uzupełnia je dodatkowymi informacjami (w scenariuszu za-pisane kursywą) . Kultura – to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następ-nym pokoleniom . Wywodzi się od łacińskiego colere – uprawiać, pie-lęgnować . Kultura jest tym wszystkim, o co człowiek się troszczy, co powstało dzięki niemu . Zawsze stoi w opozycji do natury – czyli całokształtu zjawisk świata fizycznego, które powstały bez udziału człowieka . Z pojęciem kultury wiąże się termin identyfikacja (to, za kogo dana osoba się uważa; utożsamianie się z osobą, grupą lub ideą) . Wyróżnia się identyfikację kulturową i społeczną (poczucie przynależności do jakiejś zbiorowości, z której wartościami i celami przynajmniej częściowo, możemy się utożsamić), identyfikację narodową (aby była pełna, nie może opierać się tylko na samo-określeniu jednostki, musi znajdować potwierdzenie w akceptacji przez zbiorowość) . Są ludzie, którzy mogą identyfikować się z więcej niż jedną kulturą . Dlatego wyróżniamy trzy typy stosunku do identyfikacji kulturowej: jednokulturowość, wielokulturowość i kosmopolityzm . Wielokulturowość (multikulturalizm) – zjawisko socjologiczno-kulturowe, w krajach zamieszkiwanych przez różne etnicznie, religijnie, kulturowo grupy ludności . Proces przenikania się, ale i pluralizmu kultur . Kosmopolityzm – pogląd negujący wszelkie podziały kulturowo-polityczne i terytorialne . Zwolennicy kosmopolityzmu uważają za swoją ojczyznę nie jakiś kraj czy inny

obszar, ale cały świat . Dążą oni do politycznej i społecznej jedności świata, wolnego od podziałów i konfliktów, stopionego w jedną masę ludzką . Komunikacja międzykulturowa – porozumiewanie się ludzi wywodzących się z różnych kultur, związki i wzajemne oddzia-ływanie na siebie różnych kultur . Według teorii komunikacji istnieją kultury wysokiego i niskiego kontekstu . Podział dotyczy ilości informacji, które nadawca musi zawrzeć w bezpośrednim przekazie, żeby był on zrozumiały dla odbiorcy; w sytuacjach wysokiego kon-tekstu komunikat zawiera niewiele informacji, bo obie strony znają kontekst, czyli dużo wiedzą o sobie nawzajem; kultury wysokiego kontekstu to takie, które opierają się na szerokiej sieci informacji i gdzie jednostki mają z wieloma osobami bliskie stosunki (np . kul-tura japońska, arabska i śródziemnomorska) . Asymilacja kulturowa – proces określający całokształt zmian społecznych i psychicznych, jakim ulegają jednostki, odłączając się od swojej grupy kulturowej i przystosowując się do życia w innej grupie o odmiennej kulturze . Proces asymilacji składa się z trzech faz: akulturacja – przyjęcie przez migrantów (mniejszość) wzorów zachowań społeczności gospodarzy (grupy dominującej); asymilacja strukturalna – prze-nikanie migrantów do grup i instytucji społeczeństwa gospodarzy, asymilacja identyfikacyjna – rozwinięcie poczucia przynależności migrantów jedynie do społeczności gospodarzy . Imigracja – napływ ludności obcej, osiedlającej się na stałe w jakimś kraju . Repatriacja – rodzaj reemigracji, powrót do ojczystego kraju osób, które w efek-cie różnych wydarzeń (np . wojna, prześladowania) znalazły się poza jego granicami . Emigracja – dobrowolne opuszczenie kraju rodzi-mego, także nazwa grupy ludzi – emigrantów; forma migracji ludzi . Zjawisko związane z przyczynami politycznymi lub ekonomicznymi . Stereotyp – funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uprosz-czony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem . Szok kulturowy – sytua-cja, w której osoba wywodząca się z pewnego kręgu kulturowego konfrontuje się z przedstawicielem innej kultury . W 1960 r . Kalervo Oberg wyszczególnił cztery fazy reakcji emocjonalnych związanych z pobytem za granicą: 1) „miesiąc miodowy”, z podkreśleniem pierwszych euforycz-

nych reakcji, oczarowania, fascynacji, entuzjazmu; 2) kryzys, charakteryzujący się odczuciami nieprzystawania,

frustracji, niepokoju i złości; 3) wychodzenie z kryzysu, obejmujące także kulturowe

uczenie się;

4) przystosowanie się, odzwierciedlające odczuwanie przyjem-ności i kompetencję funkcjonalną w nowym środowisku .

3. Praca w grupach:Uczniowie pozostają w tych samych grupach . Ich zadaniem jest analiza wybranych dialogów z filmu Na krawędzi nieba pod kątem zdefiniowanych pojęć . Pytanie dla grup: Jakie zjawiska związane z międzykulturowością możesz przypisać do rozmów bohaterów filmu?

4. Analiza pracy w grupach:Po upływie czasu przeznaczonego na pracę w grupach uczniowie pod kierunkiem nauczyciela wymieniają się spostrzeżeniami . Dialog 1: terminem, który wiąże się z rozmową jest asymilacja . Mężczyźni są ortodoksyjnymi strażnikami reguł obyczajowych muzułmanów . Yeter pracuje jako prostytutka i stara się ukryć swoją przynależność kulturową i narodową . Jej praca jest sprzecz-na z zasadami islamu . Mężczyźni chcą, żeby Turcy w ramach asymilacji zachowali swoją kulturę, nie przejmowali moralności i zwyczajów innych kultur . Innymi słowy dość stanowczo dbają o to, żeby nie dopuścić do asymilacji identyfikacyjnej . Dialog 2: rozmowa wpisuje się we współczesną wielokulturowość i kosmopolityzm . Nikogo nie dziwi Turek wykładający literaturę niemiecką ani księgarz Niemiec sprzedający niemieckojęzyczne książki w Istambule . Dialog 3: koresponduje z definicją stereotypu . Według Lotty jej matka zachowuje się jak typowa Niemka, unika niebezpiecznych sytuacji, zwłaszcza tych związanych z nielegal-nymi imigrantami .

5. Podsumowanie – dyskusja:Nauczyciel czyta fragment recenzji . Zadaje pytanie, czy uczniowie zgadzają się z taką interpretacją filmu . Prosi o wskazanie tematów, problemów poruszonych w filmie . Fragment recenzji: „Film Akina opiera się na konstrukcyjnym pomyśle zestawienia ze sobą trzech historii oscylujących wokół tematu więzi między rodzicem a dzieckiem . Na krawędzi nieba obrazuje przemiany generacyjne, jakie uwidaczniają się między pokoleniami uwikłanych w pułapkę życia rodziców a bun-towniczymi z ducha dziećmi . Młodych charakteryzuje zupełnie inne postrzeganie świata, chęć i odwaga, by stanąć w obronie własnych poglądów, nie zważając na cenę, jaką będzie trzeba za to zapłacić . Jednak najpiękniejsze jest to, w jaki sposób bohaterowie decydują się kontynuować działania zainicjowane przez swoich bliskich, jakby

Na krawędzi nieba, reż. Fatih Akingrupa wiekowa: szkoła ponadgimnazjalnacykl: wielokulturowość w filmieprzedmioty: język polski, wiedza o społeczeństwie, geografiana www.nhef.pl znajdziesz również wersję materiałów poszerzoną o analizę filmu

26 27

podążając ich niewidzialnymi śladami . W filmie w przedziwny sposób przeplatają się wątki trójki głównych bohaterów, którzy podróżują, szukając się między Istambułem a Hamburgiem . Dążą ku spotkaniu, lecz przechodzą obok siebie, nawet o tym nie wiedząc . Częste zmiany punktów widzenia i to, że fabuła nie jest prowadzona z perspektywy tylko jednego bohatera, sprawia, że Na krawędzi nieba jest wypowie-dzią wielowymiarową i niejednorodną” .

Zofia Ścisłowska

załącznik 1: rozsypankaWyrazy:KULTURA, WIELOKULTUROWOŚĆ, KOSMOPOLITYZM, ASYMILACJA KULTUROWA, IMIGRACJA, KOMUNIKACJA MIĘDZYKULTUROWA, IMI-GRACJA, REPATRIACJA, EMIGRACJA, STEREOTYP, SZOK KULTUROWY

Definicje:• ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niema-

terialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom

• zjawisko socjologiczno-kulturowe w krajach zamieszkiwanych przez różne etnicznie, religijnie, kulturowo grupy ludności; proces przenikania się, ale i pluralizmu kultur

• pogląd negujący wszelkie podziały kulturowo-polityczne i terytorialne

• porozumiewanie się ludzi różnych kultur, a sama jest aktem ro-zumienia i bycia rozumianym przez audytorium o innej kulturze

• proces określający całokształt zmian społecznych i psychicznych, jakim ulegają jednostki, odłączając się od swojej grupy kulturowej i przystosowując się do życia w innej grupie o odmiennej kulturze

• napływ ludności obcej, osiedlającej się na stałe w jakimś kraju• rodzaj reemigracji, powrót do ojczystego kraju osób, które

w efekcie różnych wydarzeń (wojna, prześladowania) znalazły się poza jego granicami

• dobrowolne opuszczenie kraju rodzimego, także nazwa grupy ludzi – emigrantów; forma migracji ludzi

• funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem

• sytuacja, w której osoba wywodząca się z pewnego kręgu kulturowego konfrontuje się z przedstawicielem innej kultury

załącznik 2: dialogi dialog 1Mężczyzna 1: Salam Alejkum .Yeter: Ja nie rozumieć .Mężczyzna 1: Nie kłam, słyszeliśmy, jak mówiłaś po turecku .Mężczyzna 2: Wstydzisz się być Turczynką? Jesteś muzułmanką i Turczynką . Mężczyzna 1: Zrozumiałaś?Yeter: Nie jestem głucha . Mężczyzna 2: Tylko bez kpin .Mężczyzna 1: Jesteś na złej drodze . Okaż skruchę!Mężczyzna 2: Okaż skruchę!Yeter: Żałuję .Mężczyzna 1: Nie szwendaj się tam więcej!Mężczyzna 2: Mogłoby ci to zaszkodzić .Mężczyzna 1: Salam Alejkum .Yeter: Alejkum Salam .

dialog 2Nejat: To pan jest właścicielem księgarni?Księgarz: Tak . Podoba się panuNejat: Tak… Czemu sprzedaje pan tak piękną księgarnię?Księgarz: Wie pan… Jestem tu prawie od 10 lat i nagle… zatęsk-niłem za Niemcami . Za naszym językiem, mimo że jestem tu nim otoczony tą całą literaturą… ale to jest jak w muzeum: to jest… martwe . Jak łacina . Po prostu tęsknię za krajem . Nejat: Rozumiem . Za ile pan sprzedaje?Księgarz: Przepraszam, jak pan ma na nazwisko .Nejat: Nejat Aksu . Księgarz: A pana zawód?Nejat: Profesor literatury niemieckiej w Niemczech .Księgarz: To byłoby zabawne… profesor literatury niemieckiej, Turek, przyjeżdża z Niemiec do niemieckiej księgarni w Turcji . Pasuje jak ulał . Nejat: Tak, być może…

dialog 3Matka: Jesteś bardzo wielkoduszna, zapraszając do domu kogoś takiego . Lotte: Trzeba jej pomóc mamo .Matka: Nawet jej nie znasz .Lotte: Typowo niemieckie podejście . Nie ma papierów . Jest prze-

śladowana w swoim kraju . Matka: Niech poprosi o azyl .Lotte: A co zrobi, jak jej odmówią?Matka: Wiesz, że to jest zabronione!

scenariusz lekcji wiedzy o społeczeństwie lub geografii

opracował: łukasz kusiak

Temat lekcji: O traceniu i odnajdowaniu własnej tożsamości – czyli o mniejszościach (nie tylko) narodowych (nie tylko) w Polsce.

celePo lekcji uczeń powinien:• określać gatunek i przydatność filmu jako źródła wiedzy

o współczesnym świecie;• znać pojęcia: akulturacja, asymilacja kulturowa, rekulturacja,

mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, uchodźcy, imigranci;• rozumieć, dlaczego ludzie ulegają takim procesom

społecznym, jak: akulturacja, asymilacja kulturowa i rekulturacja;

• znać mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce;• wiedzieć, czym różnią się mniejszości narodowe od mniejszości

etnicznych;• poszerzyć swoją wiedzę na temat mniejszości narodowych

mieszkających w Polsce;• wiedzieć, dlaczego polskie prawo nie uznaje wszystkich obco-

krajowców mieszkających w Polsce za mniejszości narodowe lub etniczne;

• znać najważniejsze polskie dokumenty, w których zapisane są prawa mniejszości narodowych i etnicznych;

• znać czynniki ułatwiające i utrudniające proces asymilacji kulturowej .

metody i formy pracy• dyskusja• pogadanka• burza mózgów

• wykład• praca z tekstem źródłowym

środki dydaktyczne• Film Na krawędzi nieba, reż . Fatih Akin, Niemcy/Turcja/Włochy

2007• Fragment Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach

narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (jako załącznik)

pojęcia kluczowe• akulturacja• asymilacja kulturowa• rekulturacja• mniejszość narodowa• mniejszość etniczna• uchodźcy• imigranci

przebieg lekcji1. Dyskusja:Nauczyciel rozpoczyna lekcję od rozmowy o wrażeniach wywoła-nych przez film i zawartych w nim problemach . Pyta również, jaki cel miało przedstawienie starcia kulturowego na linii Turcja-Niemcy .

Oczekiwane odpowiedzi:• pokazanie, że w „zjednoczonej” Europie istnieją różne kultury, że

dochodzi do asymilacji kulturowej i że w tej swoistej mieszance narodowościowej ludzie starają się znaleźć własną tożsamość .

2. Pogadanka, burza mózgów:Uczniowie wypisują na kartkach słowa, które kojarzą im się z asy-milacją, a następnie wspólnie z nauczycielem definiują pojęcie akulturacji i asymilacji kulturowej .

Oczekiwane odpowiedzi: • Akulturacja oznacza częściowe przystosowanie jednostek do wa-

runków życia w ramach obcej kultury (w kontaktach z jej przedsta-wicielami) – przy zachowaniu etnicznej identyfikacji z własną grupą .

• Asymilacja polega na przyswojeniu przez jednostki wartości innej kultury i na identyfikacji z tą kulturą – przy odrzuceniu dotychczasowych tradycji i wzorów .

28 29

3. Krótki wykład:Nauczyciel wyjaśnia, że w zasymilowanym społeczeństwie może czasem dojść do rekulturacji, czyli powrotu do kultury rodzimej, porzuconej lub przekształconej w procesach akulturacji i asymilacji .

4. Praca z tekstem źródłowym:Uczniowie czytają fragment Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych (załącznik nr 1), a następnie przyporządkowują po-niższe mniejszości zamieszkujące Polskę do właściwych kategorii .Łemkowie, Rosjanie, Bułgarzy, Żydzi, Czeczeńcy, Rosjanie, Niemcy, Chińczycy, Słowacy, Karaimi, Wietnamczycy, Czesi, Białorusini, Rumuni, Romowie, Ukraińcy, Ormianie, Tatarzy, Litwini .

Prawidłowy zapis:Mniejszości narodowe – Niemcy, Białorusini, Ukraińcy, Litwini, Rosjanie, Słowacy, Żydzi, Czesi, OrmianieMniejszości etniczne – Romowie, Łemkowie, Tatarzy, KaraimiImigranci lub uchodźcy – Czeczeńcy, Bułgarzy, Rumuni, Chiń-czycy, Wietnamczycy

Podczas prezentacji zadania uczniowie odpowiadają, czym – według polskiego prawa – różnią się mniejszości narodowe od mniejszości etnicznych, a także dlaczego nie wszystkie narody zamieszkujące Polskę są za nie uznawane .

Przykładowa odpowiedź: Mniejszości narodowe zamieszkujące w Polsce mają – w odróżnieniu od mniejszości etnicznych – pań-stwo, z którym się utożsamiają . Natomiast nasze prawo nie uznaje wszystkich osiedlających się w Polsce obcokrajowców za mniejszości narodowe, ponieważ pojawili się oni stosunkowo niedawno (głównie nielegalnie lub jako uchodźcy), czyli ich przodkowie nie zamieszkują terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat .

5. Dyskusja:Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat asymilacji . Uczniowie zasta-nowią się, dlaczego niektóre narody łatwo ulegają asymilacji (np . Tatarzy w Polsce), a inne w ogóle się nie integrują (np . Czeczeńcy) . Po dyskusji wspólnie wypisują czynniki, które ułatwiają lub utrudniają asymilację .

Prawidłowy zapis:Czynniki ułatwiające asymilację – podobna religia, podobna kultura, długi pobyt rodziny na obczyźnie (kolejne pokolenie),

niechęć powrotu do ojczyzny przodków, pobyt w obcym kraju z własnego wyboru, przychylne prawo, poddanie dzieci edukacji ogólnokrajowej .

Czynniki utrudniające asymilację – inna religia, odmienna kultura, zakładanie rodziny na obczyźnie (pierwsze pokolenie), chęć powrotu do swojego kraju, pobyt z „przymusu”, nieprzychyl-ne prawo, edukacja w ramach własnej grupy .

6. Powtórzenie zagadnień omówionych podczas lekcji:Nauczyciel odwołuje się do obejrzanego filmu, prosi uczniów o na-zwanie procesów społecznych, którym ulegają jego bohaterowie: Nejat Aksu i jego ojciec .

Oczekiwana odpowiedź: Ojciec Nejata Aksu ulega akulturacji, natomiast on sam asymilacji kulturowej, a po wyjeździe do Turcji – rekulturacji .

praca domowa

Napisz, jak rozumiesz motto Unii Europejskiej: „In varietate con-cordia” („Jedność w różnorodności”) .

załącznik 1:mniejszości narodowe i etniczneźródło: Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r . o mniejszościach na-rodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz . U . z dnia 31 stycznia 2005 r .), rozdz . 1, art . 1

Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywa-teli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospo-

litej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli języ-

kiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej

i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospo-

litej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie .[…]

Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospo-

litej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli języ-

kiem, kulturą lub tradycją;

3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest

ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospo-

litej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym

państwie .

Na krawędzi nieba

reż. F. Akin

30 31

przykładowe prezentacje• autorami prezentacji do około 200 filmów są filmoznawcy i nauczyciele• prezentacje multimedialne stanowią tło prelekcji prowadzonych przez filmoznawców,

dziennikarzy, wykładowców akademickich, psychologów, socjologów i animatorów kultury• uczniowie spotykają się z różnymi prelegentami przed każdym seansem

Sekret Eleonory, reż. Dominique Monferygrupa wiekowa: szkoła podstawowa 1–3cykl: filmowi bohaterowietemat: wiara w siebie

problemyCzy Nataniel rzeczywiście nie umie czytać? A może brakuje mu motywacji do nauki i wiary we własne możliwości?zagadnieniaCo pomaga nam stawać się bardziej pewnym siebie? Małe suk-cesy, pochwały, powodzenie . Co utrudnia stawanie się pewnym siebie? Niepowodzenia, drwiny innych, porównywanie się z najlep-szymi . Mimo trudności i niepowodzeń ważne jest jednak, aby się nie poddawać i nie zniechęcać .wnioskiDobrze jest pracować nad swoimi słabymi stronami . Nie powinni-śmy mieć do siebie pretensji z powodu tego, że nie we wszystkim jesteśmy najlepsi .

Krokodyle z przedmieścia, reż. Christian Dittergrupa wiekowa: szkoła podstawowa 4–6cykl: kino współczesnetemat: niepełnosprawni są sprawni

problemyJak sposób życia i doświadczenia osób zdrowych oraz niepełno-sprawnych mogą się różnić? Czym jest niepełnosprawność?zagadnieniaNiepełnosprawność nie oznacza całkowitego braku sprawności, tylko jej ograniczenie . Należy dbać o udogodnienia dla osób niepeł-nosprawnych, dzięki którym ograniczenia te znikają . Osoby niepeł-nosprawne są zatrudniane na wielu stanowiskach, spędzają czas z przyjaciółmi, rozwijają swoje zainteresowania, potrzebują uwagi, troski, zainteresowania, przyjaźni i miłości – jak każdy człowiek . wnioskiOsoba niepełnosprawna może być naszym przyjacielem i towa-rzyszem, służyć nam wsparciem i pomocą, być powiernikiem i pocieszycielem, można na niej polegać .

Slumdog. Milioner z ulicy, reż. Danny Boylegrupa wiekowa: gimnazjum cykl: wielokulturowość w filmietemat: pokonać siebie

problemyCzym jest kultura masowa i jak wpływa ona na nas samych oraz nasze tradycje narodowe czy regionalne? Na czym polega system kastowy w Indiach? W jaki sposób determinuje on życie ludzi? zagadnieniaKult celebrytów i brak szacunku dla ludzkiego życia . Ludzie należący do najniższej kasty społecznej w Indiach są biedni i nie mają żadnych praw . Kultura masowa stanowi dla nich pewnego rodzaju kompensa-cję tej sytuacji . Film jest radosny, barwny, teledyskowo zmontowany – można powiedzieć, że jest usprawiedliwieniem świata zachodniego zobojętniałego na problemy globalnej biedy i wykluczenia .wnioskiLos człowieka zależy nie tylko od tego, gdzie się urodził i jak bar-dzo jest bogaty, lecz także od tego, na ile dany człowiek chce go odmienić . Nie można ulegać mechanizmom idealizacji używanym w kulturze masowej .

32 33

Na krawędzi nieba, reż. Fatih Akingrupa wiekowa: szkoła ponadgimnazjalnacykl: wielokulturowość w filmietemat: izolacja i asymilacja kulturowa

problemyJak w swoim kraju żyć z ludźmi z różnych kultur? Jak żyć w obcym kraju? Czy być wiernym swojej kulturze czy przyjąć kulturę obce-go narodu? Czy ta sytuacja jest do pogodzenia? Jak funkcjonuje społeczeństwo wielokulturowe?

zagadnieniaWiele społeczeństw w Europie i Stanach Zjednoczonych to społe-czeństwa wielokulturowe . Rodzi to problem pogodzenia w obrębie jednej grupy kultury, zwyczajów i wartości różnych mniejszości . Jedne wybierają drogę izolacji, inne – asymilują się z większością .

wnioskiHarmonia i zgoda w społeczeństwie wielokulturowym są możliwe, o ile tworzące je grupy oraz poszczególnych obywateli cechować będzie rozwinięta wrażliwość i otwartość na odmienność, a także umiejętność widzenia świata ponad podziałami .

projekty nhef

Projekt przeznaczony jest dla nauczycieli z całej Polski, którzy chcą nauczyć się krę-cić filmy i wykorzystywać tę umiejętność w pracy w szkole . Zajęcia nastawione są na zdobycie praktycznych umiejętności i wy-pracowanie miejsca na stworzenie filmów w programie nauczania . Uczestnicy poznają podstawy pisania scenariuszy filmowych, robienia zdjęć i montażu . Po jej ukończeniu są zobowiązani do wprowadzenia we włas-

W wakacje podczas MFF T-MOBILE NOWE HORYZONTY we Wrocławiu nauczyciele z całej Polski mogą wziąć udział w przygo-towanych specjalnie dla nich warsztatach filmowych . Program zajęć jest pomyślany tak, by z jednej strony poruszać na pozio-mie ogólnym kwestie filmoznawcze, jak na

warsztaty we Wrocławiu

nych szkołach opracowanych przez siebie pomysłów na pracę z filmem oraz prowa-dzenie dokumentacji działań w postaci bloga . Spotkania odbywają się w Warszawie raz w miesiącu w weekendy od października do czerwca . Projekt powstał we współpracy z Narodowym Instytutem Audiowizualnym i Szkołą Wyższą Psychologii Społecznej .

przykład historia kina, analiza operatorska i montażowa czy język filmu, z drugiej natomiast – przybliżać kino prezentowane na festiwalu oraz pracę nad tworzeniem filmu . Nauczyciele kręcą również własne etiudy i biorą udział w wydarzeniach festiwalowych .

nowe horyzonty edukacji filmowej to również wiele innych projektów dla uczniów i nauczycieli

34

Jest to internetowy pakiet lekcji filmowych przeznaczony dla nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych . W skład zestawu wchodzą scenariusze lekcji, karty pracy i prezentacje multimedialne wraz z fragmentami filmów . W oparciu o EKRAN 2 .0 można poprowadzić zajęcia

języka polskiego, wiedzy o kulturze, wiedzy o społeczeństwie czy godziny wychowaw-czej . Wszystkie materiały są dostępne bez- płatnie i po zalogowaniu na www .nhef .pl i www .nina .gov .pl w dziale NINATEKA EDU . Projekt powstał we współpracy z Narodo-wym Instytutem Audiowizualnym .

Jest to seria spotkań warsztatowych sku-piających się na relacjach nauczyciela z całą klasą lub z pojedynczym uczniem . Spotkania składają się z projekcji filmu związanego z poruszanym zagadnieniem, dyskusji i ćwiczeń warsztatowych . Pozwalają one nauczycielom rozwinąć skuteczniejszą i bar-dziej świadomą komunikację z podopiecz-

nymi . Każdy uczestnik spotkania otrzymuje gotowe scenariusze lekcji do wykorzystania w szkole . Warsztaty odbywają się cyklicz-nie w kilkunastu miastach w całej Polsce . Prowadzą je wybitni specjaliści w swoich dziedzinach – psychologowie i pedagodzy . Projekt jest realizowany we współpracy z wydawnictwem Nowa Era .

Internetowy kurs kręcenia filmów dla ucz-niów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych zakończony konkursem . Każda zgłoszona ekipa współpracuje przez Internet ze swoim moderatorem . W wersji rozszerzonej projek-tu uczestnicy mają dodatkowo możliwość wzięcia udziału w warsztatach scenariu-

szowych, operatorskich i montażowych w Warszawie . Filmy laureatów konkursu są prezentowane na młodzieżowych festiwa-lach filmowych w Polsce . Projekt powstał we współpracy z Narodowym Instytutem Audiowizualnym i redakcją magazynu bran-ży audiowizualnej FILM PRO .

Uczniowie gimnazjów i szkół ponadgim-nazjalnych biorący udział w projekcie Fil-moteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej w kinie Muranów w Warszawie szlifują również swój warsztat krytyczny .

Od 2011 roku wydają swój kwartalnik, w którym znajdują się recenzje, analizy i wywiady . Gazeta jest dostępna bezpłatnie w budynku kina i na stronie internetowej www .nhef .pl .

psychologia w kinie

gazeta „filmowe horyzonty”

Sekret księgi z Kells

reż. T. Moor

Ponyoreż. H. Miyazaki

szkołapodstawowa 1–3

3938

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo:• informacje o poziomie trudności• opinie psychologów o filmach• instrukcje do prac plastycznych• listę miast, w których realizowany jest ten cykl• daty spotkań w Twoim kinie

Filmowi bohaterowie to cykl filmów dla najmłodszych uczniów, który może stać się ciekawym uzupełnieniem programu nauczania. Tematyka zajęć odwołuje się do treści zawartych w podstawie programowej szkoły podstawowej, głównie z zakresu edukacji polonistycznej, społecznej, przyrodniczej oraz etyki. Pierwszy z filmów, Sekret Eleonory, to piękna opowieść, która może wzbudzić zainteresowanie uczniów książką i czytaniem, pokazuje bowiem niezwykłe przygody, jakie czekają na młodego czytelnika w świecie książek. Jednocześnie obraz ten wspiera budowanie poczucia własnej wartości, zrozumienie samego siebie, wyobraże-nie – do czego uczeń może dążyć oraz jak ważną rolę pełni w tym wszystkim odwaga. Seans Trzech zbójców pomaga uczniom nabyć jedną z najważniejszych społecznych umiejętności – odróżnianie

dobra i zła. Dzieje się to w sposób dość przewrotny; film pokazu-je dzieciom, jak bardzo można pomylić się, oceniając innych za pomocą stereotypów oraz jak stereotypy potrafią być krzywdzące. W zestawie znajdują się również filmy dotyczące tolerancji. Jak mówi podstawa programowa, uczeń kończący edukację wczesno- szkolną „jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa (...)”, także „współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych (...)”, „niesie pomoc potrzebującym”, „wie, że ludzie żyją w różnych warunkach (...)”. Bohaterowie krótkometrażówek, takich jak Ludwinia, Zagubiona gąsieniczka czy inne, pomagają dzieciom lepiej zrozumieć problem odmienności, poszanowania drugiej istoty oraz korzyści płynące z faktu, że każdy z nas jest inny.

elementy podstawy programowej, które można zrealizować, biorąc udział w tym cyklu

okiem nauczyciela Natalia Kann nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej w Polsko-Francuskiej Szkole Podstawowej „La Fontaine” w Warszawie

filmowi bohaterowie

Sekret Eleonory reż. D. Monfery, Francja, Włochy 2009, 76’

temat i opisWiara w siebieRodzina Nataniela dostaje w spadku po cioci Eleonorze dom wraz z bogatym księgozbiorem, który ma zostać sprzedany. Bohaterowie książek ożywają i proszą chłopca o ratunek. Kłopot w tym, że Nataniel nie umie czytać, a jest to niezbędne do ich ocalenia.wybrane wątki z prelekcji • czy znajomość liter wystarczy, by czytać książki? • co to znaczy „być pewnym siebie”? • czy trzeba być najlepszym we wszystkim?materiały dydaktyczne Temat: Warto umieć czytać, warto wierzyć w siebie.pojęcia kluczowe wiara w siebie, odwaga, fabuła, miejsce akcjipraca plastycznaKukiełkacelĆwiczenie umiejętności odgrywania ról i budowania dialogów, rozbudzanie chęci czytania książek.potrzebne materiałykolorowy brystol, flamastry, pastele lub kredki

Ponyoreż. H. Miyazaki, Japonia 2008, 100’

temat i opisPrawdziwy przyjacielPiękna japońska animacja, opowiadająca o przyjaźni pięcioletniego Sosuke ze złotą rybką, Ponyo, która wbrew woli ojca zamienia się w dziewczynkę i zo-staje nieodłączną towarzyszką chłopca. Magiczna przemiana Ponyo narusza równowagę w przyrodzie. Czy dzieciom uda się zapobiec katastrofie? wybrane wątki z prelekcji • co to jest przyjaźń? • jakie cechy ma dobry przyjaciel? • jak trzeba się zachowywać, żeby zdobyć przyjaciół?materiały dydaktyczne Temat: Na ścieżkach prawdziwej przyjaźni.pojęcia kluczowe przyjaźń, współpraca, wzajemna pomoc, odpowie-dzialnośćpraca plastycznaPrzyjacielska ryba – układanka celWykształcenie umiejętność pracy w grupie, ćwicze-nie w udzielaniu pozytywnej informacji zwrotnej.potrzebne materiałypocięty szablon ryby (duży, na przykład formatu B1), brystole (B1), klej, pastele

Uczeń Świętego Mikołajareż. L. Vinciguerra, Australia, Francja, Irlandia 2010

temat i opisWarto pomagać innymHistoria małego Mikołaja, który zostaje wybrany na pomocnika odchodzącego na emeryturę Świętego Mikołaja. Do końca jednak nie wiadomo czy chłopiec okaże się idealnym kandydatem. Czy pokona swoje słabości i uwierzy w siebie? wybrane wątki z prelekcji • w jakiej sytuacji prosimy o pomoc? • co to jest „bezinteresowna pomoc”? • czy to ważne pomagać sobie nawzajem?materiały dydaktyczne Temat: Warto pomagać innym.pojęcia kluczowe wartość wzajemnej pomocy, altruizm, bezinteresownośćpraca plastycznaOrdercelKształtowanie umiejętności udzielania i przyjmowa-nia pozytywnej informacji zwrotnej.potrzebne materiałytektura, flamastry, mocny klej, drewniane spinacze, kolorowy filc

Warto szukać produkcji, których twórcy zadbali o wysoką wartość edukacyjną i dopasowali fabułę do zainteresowań, wrażliwości i możliwości percepcyjnych najmłodszych widzów. Filmy w tym cyklu ukazują różnorodne postawy i zachowania, których roz-poznawania dziecko powinno uczyć się od najmłodszych lat, by w przyszłości móc łatwiej odnaleźć się w złożonej rzeczywistości ludzi dorosłych. Wszyscy bohaterowie mają swój świat, swoje tro-ski i wyzwania, którym stawiają czoła. Z jednej strony ich ciekawe

przygody bawią, z drugiej – pozwalają zdefiniować podstawowe pojęcia, nauczyć się rozwiązywania problemów i radzenia sobie z trudnościami. Pełnometrażowe filmy i zestawy krótkich animacji powinny zainteresować przede wszystkim młodszych uczniów. Jest to bardzo ciekawe i atrakcyjne kino, które w możliwie przy-stępny sposób mówi o ważnych sprawach. Prelekcje multimedial-ne również zostały dopasowane pod względem merytorycznym do poziomu i szybkości uczenia się najmłodszych.

o cyklu

1 2 3

Każdego roku w kinach pojawia się wiele filmów dla dzieci. Często można odnieść wrażenie, że ich bohaterowie nie dają dobrego wzoru do naśladowania, a opowiadane historie są błahe i naiwne.

4140

Zestaw animacji o uporzełączny czas: 77’

temat i opisNie warto być upartymCzłowiek uczy się na własnych błędach i lubi robić to, na co ma ochotę. Może jednak warto posłuchać rad innych, by uniknąć pomyłek? Upieranie się przy swoim zdaniu powoduje, że czasem wiele tracimy. wybrane wątki z prelekcji • co to jest upór? • co zyskujemy, a co tracimy, gdy jesteśmy uparci? • jak zachowujemy się, gdy jesteśmy uparci? • jak odbiera nas otoczenie?materiały dydaktyczne Temat: O tym, do czego ośli upór doprowadził Melę, Bartka i innych.pojęcia kluczowe upór jako wada i jako zaleta, złe skutki upartego zachowaniapraca plastycznaRady, które się przydałycelWzmacnianie pożądanych wzorów zachowań, kształtowanie umiejętności opowiadania o trudnych sytuacjach. potrzebne materiałykoła z kolorowego papieru (jasne kolory), flamastry, dziurkacz, sznurek

Lotta w krainie wynalazców reż. H. Ernits, J. Poldma, Estonia, Litwa 2006, 81’

temat i opisCo to jest hobby?Lotta mieszka w wyjątkowej wiosce. Jej miesz-kańcy mają wspólną pasję – uwielbiają pracować nad wynalazkami. Co roku organizują też konkurs, w którym nagrodę otrzymuje autor najciekawszego urządzenia.wybrane wątki z prelekcji • co to jest hobby? • jakie hobby mają ludzie? • co zrobić, kiedy nasze hobby nas męczy?materiały dydaktyczne Temat: Ja i moje pasje.pojęcia kluczowe hobby, czas wolny, przyjemności, rozwijanie zain-teresowańpraca plastycznaMaszynacelPobudzenie kreatywności, kształtowanie umiejętno-ści budowania wypowiedzi.potrzebne materiałyprzykładowo: słomki do napojów, taśma klejąca, sznurek, nożyczki, kartki brystolu

Wielki niedźwiedźreż. E.T. Jacobson, Dania 2011, 75’

temat i opisJak dbać o przyrodę?Jonathan i Sophie spędzają wakacje u dziadka. W wy-niku sprzeczki dziewczynka ucieka z domu i trafia do tajemniczego lasu. Jej brat jest przekonany, że porwał ją wielki niedźwiedź, ale okazuje się, że to nie zwierzę jest prawdziwym zagrożeniem dla mieszkańców lasu…wybrane wątki z prelekcji • jakie są wady i zalety współczesnych wynalazków? • jak urządzenia, które wydają się nam niezbęd-ne, wpływają na przyrodę? • jak dbać o przyrodę codziennie?materiały dydaktyczne Temat: Czym jest przyroda i jak my, ludzie, możemy ją chronić?pojęcia kluczowe ochrona środowiska, zanieczyszczenie środowiska, ekologiapraca plastycznaPortfel lub torebkacelZapoznanie dzieci z ideą „re-use” i recyklingu.potrzebne materiałypo jednym przyciętym odpowiednio kartonie po soku, kolorowy papier samoprzylepny, nożyczki, gumka pasmanteryjna, dziurkacze i zszywacze

Trzech zbójców reż. H. Freitag, Niemcy 2007, 75’

temat i opisPozory czasem myląDlaczego zły bohater w bajce budzi zawsze tak wiele negatywnych emocji? Film w przewrotny sposób pokazuje, że czarny charakter nie jest tak straszną postacią, jak na pierwszy rzut oka się wydawało. Może warto czasem to spostrzeżenie zastosować w prawdziwym życiu?wybrane wątki z prelekcji • na jakiej podstawie oceniamy filmowych bohate-rów? • co wskazuje na charakter postaci? • dlaczego pierwsze wrażenie może być mylące?materiały dydaktyczne Temat: Jasne oblicza czarnych charakterów.pojęcia kluczowe mylące pozory, samotność, przemiana, czarny charakterpraca plastycznaMylący rysunekcelPokazanie często wprowadzającego w błąd me-chanizmu wnioskowania na podstawie fragmentów informacji.potrzebne materiałyblok A4, kolorowe kartki A4, nożyczki, pastele, taśma

Delfin Plum reż. E. Schuldt, Brazylia 2009, 86’

temat i opisKażdy ma marzenieMłody i niepokorny delfin Plum wyrusza w głąb oce-anu w poszukiwaniu wielkiej fali, na której mógłby surfować. Podczas wyprawy poznaje wielu przyjaciół, ale spotyka również niebezpiecznego rekina, który dawno temu zwątpił w siłę marzeń. wybrane wątki z prelekcji • czym są marzenia? • dlaczego są nam potrzebne? • jak wyglądałby nasz świat bez marzeń? • czy warto dążyć do spełnienia marzeń za wszelką cenę?materiały dydaktyczne Temat: Czy marzenia zawsze się spełniają?pojęcia kluczowe spełnianie marzeń, wyobraźnia, fantazja, dążenie do celu praca plastycznaObraz marzeńcelKształtowanie umiejętności opowiadania o sobie, empatii, skierowanie uwagi na sposoby osiągania celów pozamaterialnych (kluczowe dla tematu jest omówienie prac w klasie)potrzebne materiałykolorowe kartki z nacięciami, białe kartki A4, pastele, klej

Zestaw animacji o tolerancjiłączny czas: 74’

temat i opisCo to znaczy tolerancja?Bohaterowie bajek różnią się od siebie, ale dzięki temu uczą się współpracy i wzajemnego zrozumie-nia. Stają się bardziej wrażliwi w stosunku do innych i ich odmienności. Dowiadują się, że trzeba żyć ze sobą w zgodzie i szanując się nawzajem.wybrane wątki z prelekcji • co to znaczy tolerancja? • w czym ludzie są do siebie podobni, a czym się różnią? • dlaczego różnice są wspaniałe?materiały dydaktyczne Temat: Nie wszyscy są czarni albo biali. Niektórzy są w kratkę.pojęcia kluczowe odmienność, brak akceptacji, szacunek, tolerancjapraca plastycznaWywiadcelRozwijanie umiejętności dialogu, poprzez który dziecko poznaje siebie i innych.potrzebne materiałyskserowana i zszyta książeczka z pytaniami, pastele, flamastry

7 8 9

4 5 6

Cykl Filmowe podróże jest ciekawym uzupełnieniem planu wychowawczo-dydaktycznego w edukacji wczesnoszkolnej. Wspomaga nauczyciela w realizowaniu zadań, jakie stawia przed nim podstawa programowa. Prezentowane filmy zabierają dzieci w obszary różnorodnych kultur. Ważnym celem nauczania jest „ukształtowanie systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata”. Świat, w dosłownym znaczeniu tego słowa, jest wspaniałą przygodą, w którą udajemy się podczas tych właśnie seansów. Przybliżenie uczniom za pomocą ciekawych lekcji i pięknych filmów tak różnorodnych państw, jak Japonia, Irlandia, Rosja, Hiszpania, Norwegia, Francja,

Egipt, Finlandia i Holandia, to jedna strona medalu. W filmach bowiem zawarte są również wątki, które doskonale wpisują się w zagadnienia z zakresu etyki, edukacji społecznej, przyrodniczej oraz polonistycznej. Spotkamy się tu z pojęciami posłuszeństwa, sprawiedliwości, tolerancji, odwagi, nagrody i kary, przyjaźni, wierności, niepewności o własny los, inności. Niektóre z filmów przedstawiają, w przyjazny dzieciom sposób, wątki historyczne (np. Sekret księgi z Kells, Księżniczka Słońca).Filmowe podróże pomagają zrozumieć odmienności kulturowe innych narodów, a dzięki temu lepiej identyfikować się z własną narodowością, tradycjami itd.


okiem nauczyciela Natalia Kann nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej w Polsko-Francuskiej Szkole Podstawowej „La Fontaine” w Warszawie

filmowe podróżena www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo:• informacje o poziomie trudności• opinie psychologów o filmach• instrukcje do prac plastycznych• listę miast, w których realizowany jest ten cykl• daty spotkań w Twoim kinie

42 43

Mój sąsiad Totororeż. H. Miyazaki, Japonia, USA 1988, 85’

temat i opisJaponiaDwie dziewczynki przeprowadzają się wraz z ojcem na wieś, by być bliżej chorej mamy. Wkrótce odkrywają, że pobliski las pełen jest niesamowitych mieszkańców.wybrane wątki z prelekcji • podstawowe informacje na temat Japonii: położe-nie, flaga i herb • z czym kojarzy nam się Japonia?• japońskie pismo, anime • kuchnia japońskamateriały dydaktyczne Temat: Wyprawa do Kraju Kwitnącej Wiśni.pojęcia kluczowe Kraj Kwitnącej Wiśni, pismo japońskie, anime, bonsai, ikebana, gejsza, samurajpraca plastycznaSłownik polsko-japońskicel Zapoznanie z kulturą Japonii i pismem japońskim.potrzebne materiaływydrukowane znaki na kartkach A4, czyste kartki A4, pastele lub flamastry, sznurek, taśma klejąca, zszywacze, „słownik” A3 dla każdej grupy

Alfie, mały wilkołakreż. J. Lürsen, Holandia 2011, 98’

temat i opisHolandiaWychowujący się w zastępczej rodzinie mały Alfie przeżywa zaskoczenie, gdy w dniu swoich siódmych urodzin nagle przeistacza się w wilkołaka. Czy uda mu się ukryć tożsamość przed swoją rodziną? Czy bliscy są w stanie zaakceptować odmienność Alfiego?wybrane wątki z prelekcji • położenie Holandii – ponad połowa terytorium leży poniżej poziomu morza • wiatraki, ser, chodaki, tulipany, rowery, Rembrandt, van Gogh • wysoki poziom tolerancjimateriały dydaktyczne Temat: Holandia – kraj tolerancji. pojęcia kluczowe tolerancja, akceptacja, inność, monarchia, położenie poniżej poziomu morzapraca plastycznaGra planszowacelPrzypomnienie i utrwalanie wiadomości o Holandii i wspólna zabawa.potrzebne materiałytektura (najlepiej kremowa, jak na podstawki) format A4 dla każdego z zaznaczeniami, pastele, flamastry lub kredki, małe kartki, plastelina do zrobienia pionków

Dziadek do orzechówreż. M.G. Johnson, T. Ilyina, USA, Niemcy, Rosja 2004, 82’

temat i opisRosjaRozpieszczony książę, który nikogo nie szanuje, zostaje zamieniony w dziadka do orzechów. Jest to kara za jego złe zachowanie. Może mu pomóc tylko Klara, która jako jedyna potrafi zdjąć z niego czar.wybrane wątki z prelekcji • podstawowe informacje na temat Rosji: położenie (dwa kontynenty), herb i flaga • kościół prawosław-ny, cerkiew, święta Bożego Narodzenia (Dziadek Mróz i Śnieżynka) • rosyjski alfabet – cyrylica • baletmateriały dydaktyczne Temat: Tam gdzie mieszka Dziadek Mróz i Starucha Zima.pojęcia kluczowe kościół prawosławny, cerkiew, zwyczaje bożonaro-dzeniowe na świecie, cyrylica, balet (Piotr Czajkowski i Dziadek do orzechów)praca plastycznaBombka na choinkę z rosyjskim motywemcelZapoznanie z motywami kultury i tradycji rosyjskiej, kształtowanie wrażliwości estetycznej.potrzebne materiałyskserowane motywy rosyjskie, małe białe kartki, flamastry, nożyczki, zszywacze, wata do wypełnienia, gruby sznurek lub wstążka

Widzowie mogą poznać w tym cyklu ekranizacje najpiękniejszych bajek świata. Czasami nie opowiadają one wprost o miejscu, z któ-rego pochodzą, czasami ma się wrażenie, że podobne historie mogłyby zostać wymyślone w Polsce. Paradoksalnie stanowi to podstawę niniejszego cyklu. Od najmłodszych lat należy uczyć się szukania związków między różnymi elementami kultury. Warto wcześnie zaszczepić uczniom wiedzę, że wszyscy ludzie są do siebie podobni, a różnice w wyglądzie czy zwyczajach są

zaledwie powierzchowne. Część tej wiedzy jest przekazywana w trakcie multimedialnych prelekcji, podczas których omawiane są podstawowe informacje z dziedziny geografii lub historii, prze-platane ciekawostkami dotyczącymi danego kraju. Ze względu na tematykę prelekcji cykl przeznaczony jest dla starszych uczniów, którzy mają dobrze rozwiniętą wyobraźnię. Dzięki niej łatwiej im będzie szukać w filmach informacji o bohaterach i krajach, z których pochodzą.

o cyklu

Dzieci powinny mieć świadomość, że nasz świat pełen jest różnorodności i kontrastów. Jeśli dzisiaj dowiedzą się, że to, co odmienne, może być fascynujące i warte poznania, w przyszłości dużo łatwiej będzie im odnaleźć się w wielokulturowej rzeczywistości.

1 2 3 Lato Muminkówreż. M. Lindberg, Finlandia, Austria, Polska 2008, 78’

temat i opisFinlandiaW Dolinie Muminków panuje leniwa wakacyjna atmosfera. Wybuch wulkanu przerywa sielankę i zmusza Muminki do odbycia dalekiej podroży. Nikt nie wie, jak będzie wyglądało życie w nowym miej-scu i czy kiedykolwiek uda się wrócić do domu.wybrane wątki z prelekcji • Finlandia jako kraina jezior i reniferów • białe noce, Święty Mikołaj, Festiwal Zorzy Polarnej, sauna • książ-ka dla dzieci – Muminki autorstwa Tove Janssonmateriały dydaktyczne Temat: Kto pocieszy Maciupka? Wyprawa do Finlandii.pojęcia kluczowe sauna, Tove Jansson, jeziora i renifery, symbole narodowe Finlandii praca plastycznaPrzytulankacelUmacnianie poczucia sprawstwa poprzez realizowa-nie własnych pomysłów, tworzenie alternatywy dla komercyjnych zabawek.potrzebne materiałyuszyte z podwójnego materiału obłe kształty – je-den dla każdego dziecka, kawałki kolorowego filcu, wata silikonowa, nożyczki, klej uniwersalny lub do tkanin, zszywacze lub igły z nitką

Księżniczka Słońcareż. P. Leclerc, Francja 2007, 74’

temat i opisEgiptMała Akesha, córka faraona, wyrusza w daleką i niebezpieczną podroż w poszukiwaniu swojej matki, Nefretete. W trakcie wędrówki spotyka ją wiele przygód, w trudnych chwilach może jednak liczyć na przyjaciela.wybrane wątki z prelekcji • mitologia egipska, hieroglify, piramidy, faraon, mumia • pu-stynia, Nil jako podstawa egzystencji, życie w oazach • islam, meczet, Kair – największe miasto Afryki i Bliskiego Wschodumateriały dydaktyczne Temat: Wyprawa do Egiptu.pojęcia kluczowe hieroglify, mitologia starożytnego Egiptu, piramida, faraon, kanon egipski, Nilpraca plastycznaSkarabeuszcelUtrwalanie wiadomości o wierzeniach starożytnego Egiptu.potrzebne materiałysylwetki skarabeuszy – dla każdego dziecka jedna biała i jedna czarna; kolorowe flamastry, czarne gumki recep-turki lub pocięta na paski dętka rowerowa – 6 sztuk nó-żek dla każdego, zszywacze, małe kartki, ewentualnie nitka lub żyłka do zawieszenia gotowej pracy

Przygody lisa urwisareż. T. Schiel, J. Wizmur, Francja, Luksemburg 2004, 95’

temat i opisFrancjaLis Rennart walczy z niesprawiedliwością społeczną i na każdym kroku udowadnia, że inteligencja jest ważniejsza od siły fizycznej. Początkowo postrzega-ny jako złodziejaszek, wkrótce staje się bohaterem.wybrane wątki z prelekcji • Marianna, flaga, Marsylianka, walijski kogut • wyja-śnienie pojęć: wolność, równość i braterstwo materiały dydaktyczne Temat: Wizyta w Parlamencie Europejskim.pojęcia kluczowe parlament, Unia Europejska, wieża Eiffla, wolność, równość, braterstwo, Mona Lisa, Luwrpraca plastycznaMona Lisa na miarę naszych czasówcelZapoznanie z obrazem, utrwalenie wiadomości o Luwrze, przetwarzanie obrazu w celu oswojenia z dziełami sztuki.potrzebne materiałyksero konturu portretu w formacie A4, biała kartka A3 dla każdego, pastele, papiery kolorowe typu wycinanka, klej, nożyczki, wydruk z portretem „Mona Lisa” Leonarda da Vinci do wglądu podczas pracy

Sekret księgi z Kellsreż. T. Moor, Francja, Belgia, Irlandia, 2009, 75’

temat i opisIrlandiaDwunastoletni Brendon wychowuje się w opactwie w czasach, kiedy nie znano jeszcze druku. Marzy o umiejętności pisania i ilustrowania ksiąg. Pewnego dnia poznaje brata Aidena, który opowiada mu o prastarym celtyckim rękopisie.wybrane wątki z prelekcji • dlaczego Irlandię nazywamy Wiecznie Zieloną Wy-spą? • ważne symbole i skojarzenia: Święty Patryk i trójlistna koniczyna • sztuka celtycka – wprowa-dzenie w problematykę filmumateriały dydaktyczne Temat: Dzień Świętego Patrykapojęcia kluczowe symbole narodowe Irlandii, Święty Patryk, skryba, skryptorium, iluminacja, manuskryptpraca plastycznaMoja księga z Kellscel Zapoznanie z kulturą celtycką, kształtowanie umie-jętności opowiadania o sobie.potrzebne materiałyksiążeczka dla każdego (3 kartki A4 złożone na pół i zszyte, na stronie tytułowej motyw celtycki), flamastry

El Cid – legenda o mężnym rycerzureż. J. Pozo, Hiszpania 2003, 90’

temat i opisHiszpaniaRodrigo wiedzie spokojne życie na dworze króla Hiszpanii, przyjaźni się z jego najstarszym synem Sancho i jest zakochany w przepięknej Gimenie. Pewnego dnia musi jednak stanąć w obronie swojego kraju.wybrane wątki z prelekcji • charakterystyczne dla Hiszpanii tradycje i motywy: flamenco, kastaniety, słynne drużyny piłkarskie, kuchnia hiszpańska • między sjestą a fiestą – czym charakteryzuje się hiszpański temperament? • Hiszpa-nia jako monarchia: flaga i herbmateriały dydaktyczne Temat: Hiszpania – ojczyna Cyda.pojęcia kluczowe cyd, Maurowie, sjesta i fiesta, monarchia, hiszpańska kuchnia, flamencopraca plastycznaHiszpańskie memocelUtrwalanie wiadomości o Hiszpanii, ćwiczenie zapamiętywania, spostrzegawczości i umiejętności przetwarzania informacji.potrzebne materiałydla każdego para kwadratów ze sztywnej tektury (10x10 cm), flamastry

Pan Patyk reż. A. Engmark, Norwegia 2009, 71’

temat i opisNorwegiaJunior właśnie przeprowadził się z rodziną z miasta na wieś. Pewnego dnia znajduje mówiącą drewnianą gałązkę. Okazuje się, że to Pan Patyk, który staje się jego pierwszym przyjacielem i towarzyszem zabaw.wybrane wątki z prelekcji • trolle i Skandynawia • geografia Norwegii: fiordy i Oslo • noc polarna i zorza polarnamateriały dydaktyczne Temat: Oto Patyczak! Rozmawiamy o niezwykłym przyjacielu Małego.pojęcia kluczowe trolle, Półwysep Skandynawski, fiord, noc polarna i zorza polarnapraca plastycznaDrewniany przyjacielcelRozwijanie zdolności manualnych, kształtowanie umiejętności budowania i opisywania postaci, zaba-wa w odgrywanie ról i dialogów.potrzebne materiałydla każdego kuchenny przyrząd drewniany (łopatki, łyżki, widelce itp.), plastelina, krepina, tkaniny, sznu-rek lub grubsze nici, filc, nożyczki, taśma klejąca

7 8 9

4 5 6

4544

Współczesny uczeń porusza się w gąszczu różnych tekstów kultury. Coraz bardziej znaczącym zadaniem nauczycieli i wychowawców, podkreślanym w podstawie programowej, staje się wyposażenie młodego człowieka w narzędzia umożliwiające mu sprawne poruszanie się w tej skomplikowanej rzeczywistości. Cykl Filmowe sekrety pomaga rozwijać w uczniach umiejętność odbioru tekstów kultury, jakimi są filmy. Dzięki poszerzaniu wiedzy dotyczącej procesu powstawania filmu oraz dostarczaniu niezliczonych tematów do rozmów stanowi on doskonałe wsparcie rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, społecznego, etycznego i estetycznego dzieci. Dwa pierwsze spotkania: dotyczące początków kina oraz filmu pt. Nocturna przybliżają uczniom

specyfikę sztuki filmowej i pomagają im rozwinąć kompetencje w zakresie recepcji dzieł z różnych dziedzin działalności twórczej człowieka. Prezentacja filmu Tajemniczy świat Arietty jest świetną okazją do doskonalenia umiejętności analizy i interpretacji tekstów kultury przez zwrócenie uwagi na cechy łączące różne opowieści. Prelekcja na temat roli muzyki w kinie towarzysząca filmowi Podniebna poczta Kiki wspiera edukację muzyczną dzieci. Jak mówi jeden z zapisów podstawy programowej, uczeń klasy trzeciej powinien także rozumieć umowne znaczenie rekwizytu i umieć się nim posłużyć w scence teatralnej. Po projekcji filmu pt. Pan Patyk się żeni oraz prezentacji dotyczącej roli scenografii z pewnością stanie się to dla niego łatwiejsze.


okiem nauczyciela Paulina Krześniak nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 32z Oddziałami Integracyjnymi im. Małego Powstańca w Warszawie

Zestaw filmów niemychłączny czas: 53’

temat i opisIle lat ma kino?Kino to bardzo popularna forma rozrywki. Jest dzisiaj prawie w każdym mieście, jednak niewielu ludzi za-stanawia się, kiedy i gdzie odbył się pierwszy pokaz oraz jak na niego zareagowali widzowie. Wszystko wyglądało wówczas zupełnie inaczej niż dzisiaj. wybrane wątki z prelekcji• jak wygląda kino dziś, a jak wyglądało, gdy je wynaleziono? • czym jest wynalazek? • fotografia i jej związki z kinemmateriały dydaktyczneTemat: Czy taper to zwierzę? Rozmawiamy o począt-kach kina.pojęcia kluczowe kino nieme, taper, muzyka filmowapraca plastycznaW niemym kiniecelZapoznanie z początkami kina – filmami czarno-białymi.potrzebne materiałyskserowane szablony postaci, węgle do rysowania, kartki, klej, nożyczki

Nocturnareż. A. Garcia, V. Maldonado, Francja, Hiszpania 2007, 88’

temat i opisJak działa kino?Dzięki filmom można udać się w podróż. Jest ona ni-czym fascynujący sen. Jak to się dzieje, że na taśmie zapisywany jest obraz i jak to możliwe, że pojawia się on później na ekranie? wybrane wątki z prelekcji • na czym polega magia kina dziś, a na czym opierała się sto lat temu? • oglądanie filmu jako swego rodza-ju podróż i sen • identyfikacja z filmowym bohateremmateriały dydaktyczne Temat: Jeśli nie będę się bał, nic mi nie zrobisz, czyli jak walczyć z cieniem własnego strachu. pojęcia kluczowe lęki i fobie oraz konieczność mierzenia się ze swoimi słabościami i podejmowania z nimi walki, drzemiąca w każdym z nas siła wewnętrzna, magia kina, identy-fikacja z bohaterempraca plastycznaLampiony ze sceną z filmucelUświadomienie widzom roli światła w projekcji kinowej.potrzebne materiałytalerzyki papierowe, papier pergaminowy z papierowy-mi obręczami, pastele, zszywacze, nitka, podgrzewacze

Artur i Minimkireż. L. Besson, Francja 2006, 102’

temat i opisJak powstaje film?Najpierw pisany jest scenariusz, potem zaczyna się pra-ca na planie filmowym, a kiedy wszystkie sceny są już nakręcone, trzeba je odpowiednio zmontować. Ile czasu i jak dużo osób potrzebnych jest, aby nakręcić film?wybrane wątki z prelekcji • różnice między filmem aktorskim a animowanym • etapy powstawania filmu • osoby zaangażowane w powstanie filmumateriały dydaktyczne Temat: Czym jest odwaga?pojęcia kluczowe odwaga, strach, etapy powstawania filmów, film aktorski i film animowany, reżyser, operator filmowy, aktor, montaż, produkcja filmupraca plastycznaWspólna historiacelDoskonalenie umiejętności budowania opowieści i dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, oraz roli montażu w procesie powstawania filmu.potrzebne materiałykartki A4, pastele, nożyczki, taśma filmowa, zszywacze

Ten cykl to propozycja dla dzieci, które lubią dociekać prawdy i zadają mnóstwo pytań na każdy temat. Czy ktoś wie, jak wyglą-da kabina operatora? Jak to się dzieje, że film nagrany na taśmie widać na tak dużym ekranie? Jak powstaje film animowany i czy wszystkie bajki mają jakieś cechy wspólne? W jaki sposób film przenosi widza w przeszłość lub w przyszłość? To tylko część pytań, odpowiedzi na nie będzie można poznać podczas spotkań w kinie. Oprócz tematów prelekcji na krótkie omówienie zasługują

również filmy dobrane specjalnie do tego cyklu. Są to przepiękne i niebanalne historie, znalezione na festiwalach dziecięcych lub w dorobku najbardziej uznanych studiów filmowych. Pokazane zostaną również filmy, które zapoczątkowały rozwój kina. Ze względu na tematykę prelekcji cykl jest przeznaczony dla star-szych uczniów, którzy mają dobrze rozwiniętą wyobraźnię. Dzięki niej łatwiej im będzie zrozumieć, jak powstaje film i dlaczego w określony sposób oddziałuje na widzów.

o cyklu

Kino jest miejscem magicznym, pozwalającym widzowi zanurzyć się w nieznany wcześniej świat. Chociaż jest to jedna z najbardziej popularnych form rozrywki, mało kto zastanawia się, jak bardzo kino zmieniło się na przestrzeni wieków.

1 2 3

filmowe sekretyna www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo:• informacje o poziomie trudności• opinie psychologów o filmach• instrukcje do prac plastycznych• listę miast, w których realizowany jest ten cykl• daty spotkań w Twoim kinie

46

Patyk się żeni reż. M. Lund, Norwegia 2010, 76’

temat i opisCo to jest scenografiaHistorie opowiadane w filmach dzieją się w bardzo różnych miejscach. Dzięki kinu podróżujemy tam, gdzie jeszcze nigdy nie byliśmy. W każdym z filmów oglądamy światy stworzone dzięki scenografii. wybrane wątki z prelekcji • w jaki sposób scenografia sugeruje nam miejsce akcji? • funkcje scenografii i jej rodzaje • praca scenografa i trud dokumentacjimateriały dydaktyczne Temat: Na szlaku kryminalnej zagadki. Rozmawiamy o miejscach, w których mogą zdarzyć się najciekaw-sze przygody – na podstawie filmu „Patyk się żeni”.pojęcia kluczowe scenografia, scenograf, dokumentacja, kryminał, przygoda, przestrzeńpraca plastycznaTeatrzykcelUgruntowanie wiadomości o roli scenografii, działa-nie twórcze.potrzebne materiałynacięty brystol A4, dla każdego, nożyczki, flamastry lub pastele, klej, papier kolorowy cieńszy i grubszy

Svein i szczurreż. V. Ringen, Norwegia 2007, 73’

temat i opisAktorskie zadaniaJakie zadania stają przed aktorem wcielającym się w postać filmową? Jak przygotowuje się do roli? Czy praca na planie to łatwe zadanie, szczególnie dla ma-łych aktorów występujących w produkcjach dla dzieci? wybrane wątki z prelekcji • film aktorski a film animowany • kto pomaga aktorowi przygotować się do roli? • jak wygląda praca aktora na planie filmowym? • w jaki sposób aktor wyraża emocje? materiały dydaktyczne Temat: Nasi ulubieni filmowi bohaterowie. pojęcia kluczowe aktor, rola, reżyseria, emocje, charakteryzacjapraca plastycznaMaskacelKształtowanie umiejętności rozmawiania o emocjach (rozpoznawanie, opisywanie emocji) i interpretacji związanego z nimi wyrazu twarzypotrzebne materiałykształt twarzy wycięty z brystolu (dla każdego ucznia), pastele, flamastry, brokat, cekiny, kolorowy papier sa-moprzylepny, karteczki z rodzajem emocji w woreczku

Tajemniczy świat Ariettyreż. H. Yonebayashi, Japonia 2010, 94’

temat i opisPrzepis na opowieśćMimo że każda opowieść jest jedyna w swoim rodza-ju, można znaleźć kilka cech, które je łączy. Warto zastanowić się, kim najczęściej są ich bohaterowie, jakie mają cechy i jakie spotykają ich przygody.wybrane wątki z prelekcji • po co opowiadamy sobie historie? • w jaki sposób rozwija się akcję opowiadanej historii, aby zaciekawić odbiorcę? • dobry i zły bohater – potrzeba konfliktumateriały dydaktyczne Temat: Skąd wziąć pomysł na film? pojęcia kluczowe opowieść, historia, punkty zwrotne, dobry i zły bohaterpraca plastycznaPrzepis na opowieśćcelZapoznanie z powtarzalnymi i uniwersalnymi ce-chami dobrej opowieści, doskonalenie umiejętności tworzenia historii.potrzebne materiałyksiążeczka (zszyte białe kartki), woreczek z karteczkami i nazwami produktów spożywczych i przyborów kuchen-nych, flamastry, pastele, nożyczki, klej, kartka z możliwymi początkami, rozwinięciami, zakończeniami opowieści

Podniebna poczta Kikireż. H. Miyazaki, Japonia 1989, 103’

temat i opisMuzyka w filmieMuzyka jest bardzo ważnym uzupełnieniem filmo-wego obrazu. Dawno temu, kiedy kino było nieme, melodia grana na żywo przez tapera ilustrowała to, co działo się na ekranie. Do dziś rolą muzyki jest podkreślanie nastroju scen filmowych. wybrane wątki z prelekcji • rodzaje dźwięków w filmie • różnica między dźwiękiem a muzyką • rola dźwięków i muzyki w filmie dziś i kiedyśmateriały dydaktyczne Temat: Samodzielność i niezależność to nie tylko cechy małej czarownicy. Rozmawiamy o filmie „Podniebna poczta Kiki”.pojęcia kluczowesamodzielność, niezależność, umiejętność przyjmo-wania pomocy, muzyka, dźwięk, taperpraca plastycznaGrzechotkacelUwrażliwianie słuchowe.potrzebne materiałypo 2 kubki jednorazowe na osobę, ryż, kasze, groch lub inne sypkie materiały, taśma klejąca, papier kolorowy samoprzylepny, nożyczki

Łowcy smokówreż. G. Ivernel, A. Qwak, Francja, Niemcy, Luksemburg 2008, 80’

temat i opisEfekty specjalne Reżyserzy, którzy chcą wykreować dla widza światy niemożliwie, wywiedzione wprost z wyobraźni, sięgają po różne techniki, by osiągnąć upragniony efekt. Kino jest fascynującym miejscem, które pozwala wierzyć w to, co nierealne. Czy efekty specjalne narodziły się wraz z rozwojem technologii komputerowej? wybrane wątki z prelekcji • początki kina i filmy trickowe G. Mélièsa • co to są efekty specjalne i jak się je tworzy? • komputer w służbie wyobraźnimateriały dydaktyczne Temat: Kim jest bohater?pojęcia kluczowe efekty specjalne, wyobraźnia, Georges Méliès praca plastycznaPrzyszłośćcelZwrócenie uwagi na związek między działaniami człowieka a kształtem naszej przyszłości.potrzebne materiałykartki A4, pastele, folia przezroczysta A4, markery permanentne, taśma klejąca

Mia i Migusiereż. J.-R. Girerd, Francja, Włochy 2008, 91’

temat i opisCo to jest animacja? Animacja jest jedną z najstarszych form filmowych i obejmuje swoim zasięgiem wiele technik. Proces powstawania filmu animowanego nie jest łatwy. Czasem mija wiele lat od pierwszego pomysłu i wy-obrażenia do jego realizacji. Jakie możliwości daje film animowany i jakie są metody jego realizacji?wybrane wątki z prelekcji • techniki filmu animowanego • proste sposoby animowania rysunku • jak zrobić własną animację lalkową?materiały dydaktyczne Temat: Jak samemu zrobić film animowany?pojęcia kluczowe techniki animacji (rysunkowa, lalkowa, wycinanko-wa, plastelinowa, 3D, materiałów sypkich, kompute-rowa), własny film animowanypraca plastycznaMoja animacjacelZapoznanie z techniką prostej animacji rysunkowej.potrzebne materiałypraxinoskop lub flamastry, ok. 10 małych kartek dla każdej osoby

7 8 9

4 5 6

Nocturnareż. A. Garcia, V. Maldonado

szkołapodstawowa 4–6

Krokodyle z przedmiesciareż. Ch. Ditter

5150

kino współczesne

Adresatami cyklu Kino współczesne są uczniowie klas IV–VI szkół podstawowych. Prezentowane filmy są wymagające, ale ze względu na ich walory edukacyjne warto obejrzeć je z ucznia-mi. Młodzi widzowie obserwują na ekranie zachowania bohate-rów filmowych w różnych, często trudnych, sytuacjach. Poszuki-wanie własnej tożsamości, rozwijanie pasji, funkcjonowanie w rodzinie, niepełnosprawność czy przyjaźń to tematy uniwer-salne, dlatego nurtują uczniów i skłaniają do zadawania pytań. Dodatkowo filmy odpowiadają na treści zawarte w podstawie programowej z języka polskiego – „II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i re-

fleksyjnie; kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamo-ści i postawę patriotyczną”.Dodatkowo film Orps stanowić może pretekst do dyskusji podczas zajęć muzyki (podstawa programowa z muzyki – „III. Uczeń słu-cha muzyki, rozpoznaje, rozróżnia i omawia jej cechy, przedstawia własny stosunek do słuchanego i wykonywanego repertuaru”), a filmy Indianin, Święta Karli czy Lodowy smok na lekcji wycho-wania do życia w rodzinie (cel w podstawie programowej z tego przedmiotu – Ukazywanie wartości rodziny w życiu osobistym człowieka).


okiem nauczycielaIwona Brzózka-Złotnicka polonistka w Szkole Podstawowej nr 220 w Warszawie

Cykl Kino współczesne prezentuje najciekawsze europejskie filmy dziecięce ostatnich lat, które nie znalazły się w repertuarze polskich kin. Tytuły te były prezentowane i nagradzane na festi-walach dla dzieci i młodzieży. Z pewnością są to obrazy trudniej-sze niż te znane z billboardów i gadżetów promocyjnych, lecz nie mniej atrakcyjne i ciekawe. Prezentują dużo wyższy poziom i opowiadają o bohaterach, z którymi młodzi widzowie z różnych krajów świata identyfikują się, odnajdując wspólne emocje i prze-

życia. Cykl skierowany do dojrzalszych uczniów, którzy są ciekawi świata i otwarci na rozmowę.

Filmy Święta Karli oraz Karla i Jonas zostały włączone do programu dzięki uprzejmości Duńskiego Instytutu Filmowego, Duńskiego Instytutu Kultury oraz Duńskiej Agencji Kultury.

o cyklu

W Europie współczesna kinematografia dziecięca nie jest marginalizowana. Jednak filmy te rzadko trafiają na ekrany polskich kin, ponieważ są wypierane przez komercyjne, szeroko reklamowane superprodukcje.

Orpsreż. A. Knudsen, Norwegia 2009, 86’

temat i opisNigdy się nie poddawajSzalona dyrygentka tuż przed konkursem krajowym wyrzuca z orkiestry dziecięcej najzdolniejszych muzyków. Mali artyści postanawiają jednak nie rezygnować z występu i za wszelką cenę próbują wziąć w nim udział.CiekawostkaOrps to nazwa zespołu założonego przez bohaterów filmu. W 2009 roku film uzyskał nominację do norweskiej nagrody filmowej Amanda w kategorii najlepszy film dla dzieci i młodzieży. wybrane wątki z prelekcji • dążenie do celu • radzenie sobie z trudnymi sytuacjami • wiara we własne możliwości • sztuka jako pasjamateriały dydaktyczne Temat: Ikko i przyjaciele, czyli jak się nie poddać nawet gdy wszystko sprzysięga się przeciwko nam.pojęcia kluczowe uczciwość, zasady fair play, rywalizacja, wytrwałość

Indianinreż. I. Houtman, Holandia 2009, 66’

temat i opisCzy dom to tylko miejsce, w którym mieszkasz?Mały chłopiec indiańskiego pochodzenia czuje się coraz bardziej zagubiony w europejskim domu. Po-stanawia dowiedzieć się czegoś o swoich przodkach, w czym pomagają mu Indianie muzykujący na ulicy.ciekawostkaFilm zdobył wiele nagród na międzynarodowych festiwalach, między innymi na festiwalu BUFF w Malmö (najlepszy film dla dzieci) i Zlinie (Nagroda Jury Ekumenicznego).wybrane wątki z prelekcji • analiza pierwszych słów wypowiedzianych przez tytułowego bohatera: „Większość dzieci wychodzi z brzucha swojej mamy. Ja wyszedłem z samo-lotu” – rozmowa o odmienności adoptowanego Koosa, urodzonego w innej części świata • poczucie odmienności • niepokój związany z narodzinami młodszego rodzeństwa • poszukiwanie tożsamościmateriały dydaktyczne Temat: Nie każdy Steggerda musi mieć długie nogi. pojęcia kluczowe adopcja, pochodzenie, korzenie, drzewo genealogicz-ne, dom, tożsamość

Święta Karlireż. Ch. Sachs Bostrup, Dania 2007, 90’

temat i opisRozmawiaj z opiekunami o problemachRodzice Karli rozwiedli się i mieszkają osobno. Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. Dziewczynka zazdrości swojej koleżance, że jej rodzina spędzi je wspólnie i postanawia uciec z domu.ciekawostkaFilm Święta Karli okazał się ogromnym sukcesem w Danii. Po jego premierze zapadła decyzja o na-kręceniu kontynuacji przygód tytułowej bohaterki. Wkrótce powstały filmy Karla i Katharine oraz Karla i Jonas. wybrane wątki z prelekcji • dlaczego warto rozmawiać o problemach z opie-kunami/rodzicami? • dlaczego nie powinno się ukry-wać planów przed opiekunami/rodzicami? • radzenie sobie z problemami takimi jak np. rozstanie rodziców • jak szukać porozumienia, kiedy jesteśmy z kimś skonfliktowani?materiały dydaktyczne Temat: Od czego zależą udane święta?pojęcia kluczowe rozmowa, konflikt, wymiana argumentów, szukanie porozumienia

1 2 3

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo:• informacje o poziomie trudności• opinie psychologów o filmach• listę miast, w których realizowany jest ten cykl• daty spotkań w Twoim kinie

5352

młodzi w obiektywie

Cykl Młodzi w obiektywie skierowany jest do uczniów klas IV–VI szkół podstawowych. Doskonale wpisuje się w wiele treści zawartych w pod-stawie programowej z języka polskiego (m.in. „II. Analiza i interpre-tacja tekstów kultury. Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hie-rarchię wartości, swoją wrażliwość”), ale także z innych przedmiotów. Igor i podróż żurawia może być pretekstem do rozmów na lekcjach przyrody (podstawa programowa z przyrody – „IV. Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody”), a film Milionerzy można omówić na etyce (pod-stawa programowa z etyki – „I. Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych”).

Filmy prezentowane w ramach cyklu dotykają spraw, z którymi młodzi uczniowie spotykają się na co dzień – relacje z dorosłymi (rodzicami, nauczycielami), nowe technologie, funkcjonowanie w grupie rówie-śniczej, ochrona przyrody, dylematy moralne (podstawa programowa z języka polskiego – „II. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość – nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada)”.Prelekcje przed seansami przygotowują uczniów do świadomego odbioru filmów, zwracając uwagę na najważniejsze treści, zachęcają do dyskusji (podstawa programowa z języka polskiego – „III. Uczeń uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je”). Nauczyciel w szkole może kontynuować rozmowę z uczniami na temat obejrza-nych filmów. Pomocne w tym będą otrzymane materiały dydaktyczne.


okiem nauczycielaIwona Brzózka-Złotnicka polonistka w Szkole Podstawowej nr 220 w Warszawie

Krokodyle z przedmieściareż. Ch. Ditter, Niemcy 2009, 98’

temat i opisNiepełnosprawni są sprawniHistoria niepełnosprawnego chłopca, który wraz z rodzicami wprowadza się do domu na przed-mieściu. Nie zna nikogo w okolicy, więc próbuje zaprzyjaźnić się z paczką uprzedzonych do niego rówieśników.ciekawostkaFilm otrzymał kilkadziesiąt nagród na przeglądach i festiwalach filmów dla dzieci i młodzieży na całym świecie. Kontynuację losów gangu Krokodyli można obejrzeć w dwóch kolejnych filmach. wybrane wątki z prelekcji • co to jest niepełnosprawność? • jak żyją osoby z niepełnosprawnością – jak radzą sobie w codzien-nym życiu? • dlaczego niektórzy bywają uprzedzeni do niepełnosprawnych? • jak walczyć z uprzedze-niami?materiały dydaktyczne Temat: „Krokodyle” – między brawurą a odwagą.pojęcia kluczowe niepełnosprawność i wynikające z niej poczucie od-mienności, odwaga, lojalność wobec grupy, przyjaźń, pokonywanie barier

Pelikanreż. L. Helminen, Finlandia 2004, 84’

temat i opisZawsze bądź sobąGroteskowa opowieść o pelikanie, który postanowił zostać człowiekiem. Jednak w nowym ciele nie czuje się swobodnie. Zauważa to chłopiec z sąsiedztwa, zaprzyjaźnia się z nim i pomaga stawiać pierwsze kroki w świecie ludzi.ciekawostkaFilm gościł na wielu festiwalach, m.in. w Poznaniu (Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza Ale Kino!) i na najstarszym europejskim festiwalu filmowym dla młodej publiczności w czeskim Zlinie (Zlín International Film Festival for Children and Youth). wybrane wątki z prelekcji • co to znaczy zawsze być sobą? • umiejętność dochowywania tajemnicy • tytułowy bohater chciał należeć do świata ludzi i wiele się od nich nauczyć; odwróćmy sytuację – czego ludzie mogliby się nauczyć od niego? materiały dydaktyczne Temat: Ludzie mają kulturę, a ptaki – niebo. O tym, że warto pozostać sobą.pojęcia kluczowe kultura, zwyczaje, normy, bycie sobą, fantastyka

Wielki wyścigreż. A.F. Nebe, Irlandia, Niemcy 2009, 90’

temat i opisWbrew stereotypomJedenastoletnia dziewczynka z biednej rodziny marzy o wygraniu wielkigo wyścigu własnoręcz-nie zrobionych pojazdów. W trakcie przygotowań ma jednak wypadek. Ojciec zabrania jej dalszych ćwiczeń, chociaż wie, że samochody i wyścigi to jej pasja. Jego zdaniem wyścigi nie są odpowiednim zajęciem dla dziewczynki.ciekawostkaWielki wyścig otrzymał nagrodę na festiwalu filmów dla dzieci w Magdeburgu. Znalazł się również w programach międzynarodowych festiwali, między innymi największego międzynarodowego festiwalu kinematografii dla dzieci Giffoni.wybrane wątki z prelekcji • upór w realizowaniu marzeń i wytrwałość w dążeniu do celu • wiara we własne możliwości i siłę • konsekwencja w rozwijaniu pasji • walka ze stereotypami materiały dydaktyczne Temat: Wielki wyścig po marzenia. pojęcia kluczowe stereotyp, tożsamość, marzenia, pasja, hobby

Lodowy smok reż. M. Hogdahl, Szwecja 2012, 77’

temat i opisJak reagować na zmiany? Ojciec 11-letniego Mika ma problemy z alkoholem i zaniedbuje rodzicielskie obowiązki, dlatego chłop-cem zajmuje się ciocia. Z czasem opieka społeczna decyduje o przeniesieniu go do rodziny zastępczej. Oparciem w nowej sytuacji stają się dla Mika nowo poznani przyjaciele. ciekawostkaW 2012 roku film znalazł się w programie przezna-czonej dla młodych widzów sekcji Generation na Berlinale. Był również wyświetlany na Międzynaro-dowym Festiwali Filmów Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu.wybrane wątki z prelekcji • sytuacja rodzinna głównego bohatera – nieporad-ność ojca, zaniedbywanie rodzicielskich obowiązków • szukanie wsparcia • stres związany ze zmianami w naszym życiu materiały dydaktyczne Temat: „Lodowy smok”, czyli o tym, jak poradzić sobie w zupełnie nowych okolicznościach. pojęcia kluczowe odpowiedzialność, odnalezienie się w nowej sytuacji, stres, metafora

Karla i Jonasreż. Ch. Sachs Bostrup, Dania 2010, 85’

temat i opisPomagaj przyjaciołomKarla zaprzyjaźnia się z poznanym na wakacjach, mieszkającym w domu dziecka Jonasem. Bohate-rowie wspólnie udają się w niebezpieczna podróż, w poszukiwaniu biologicznej matki chłopca.ciekawostkaReżyserka oraz producent trzeciej części przygód tytułowej Karli zostali wyróżnieni na kopenhaskim festiwalu filmów dla młodych widzów. wybrane wątki z prelekcji • cechy prawdziwego przyjaciela • wsparcie, lojal-ność, jak być godnym zaufania • odpowiedzialność w podejmowaniu wyzwań i decyzji materiały dydaktyczne Temat: Kolejne przygody Karli, czyli o tym, że warto pomagać przyjaciołom. pojęcia kluczowe przyjaźń, pomoc, wparcie, empatia

Max Minski i jareż. A. Justice, Niemcy 2007, 94’

temat i opisSpełniaj marzeniaDziewczynka, która o wiele bardziej woli książki niż sport, postanawia zrobić wszystko, by dostać się do szkolnej drużyny koszykowej i wyjechać na zawody. Okazuje się, że odbędą się one pod patronatem księcia Luksemburga, który jest jej idolem.ciekawostkaW 2007 roku Max Minski i ja otrzymał nagrodę Cine-kid Lion Prize na amsterdamskim festiwalu filmów dla dzieci oraz nagrodę publiczności na festiwalu w Sarajewie. wybrane wątki z prelekcji • co to jest pasja/hobby? • czy każdy może mieć pasję, zainteresowania? • posiadanie własnej pasji niepodzielanej przez innych • dążenie do spełnienia marzeń, czasem wbrew opiniom innych materiały dydaktyczne Temat: Przez koszykówkę do gwiazd.pojęcia kluczowe pasja, hobby, walka z przeciwnościami, wytrwałość w dążeniu do celu

7 8 9

4 5 6


54 55

Bohaterowie filmów prezentowanych w tym cyklu są rówie-śnikami widzów. Dzięki temu zagadnienia omawiane przy okazji każdego spotkania będą o wiele bardziej zrozumiałe dla odwiedzających kino uczniów. Film jest doskonałym narzędziem służącym do uwrażliwiania i poszerzania wiedzy poprzez zaba-wę. Jest to możliwe szczególnie wtedy, gdy tytuły proponowane dzieciom są wyjątkowe nie tylko ze względu na zastosowane w nich najnowsze efekty specjalne czy wielkość budżetu kam-

panii reklamowej, lecz przede wszystkim – na walory artystycz-ne i zawartość merytoryczną. Tytuły tu zaproponowane łączą w sobie atrakcyjną i interesującą dla młodych widzów formę z niebanalną i wartościową pod względem edukacyjnym treścią. Traktują ich poważnie i starają się dotknąć tego wszystkiego, co składa się na rzeczywistość młodszych nastolatków. Cykl skierowany jest głównie do młodszych uczniów, jednak i starsi nie będą się na nim nudzić.

o cyklu

Dzieci niezwykle łatwo utożsamiają się z bohaterami filmów, które oglądają w kinie. Zwłaszcza wtedy, gdy są w podobnym wieku. Ich przygody oglądane na ekranie zagwarantują im świetną zabawę i naukę.

Latająca klasareż. T. Wigand, Niemcy 2003, 110’

temat i opisKonkurencjaUczniowie męskiej szkoły muzycznej zachowują się wzorowo i są niezwykle uzdolnieni. Po lekcjach jednak spotykają się i bawią tak samo jak inne dzieci. Dodatkowo muszą walczyć z ulicznymi chuliganami o honor swojej paczki.ciekawostkaLatająca klasa jest ekranizacją powieści Ericha Kast-nera z 1933 roku (popularnego do dziś w Niemczech autora powieści dla dzieci). Film w udany sposób przenosi akcję w czasy współczesne. wybrane wątki z prelekcji • w jakich dziedzinach możemy ze sobą rywalizo-wać? • co to są zasady fair play? • co to znaczy „niezdrowa konkurencja”? • dlaczego warto rywali-zować? • co może być ważniejsze od wygranej? materiały dydaktyczne Temat: My albo oni! My i oni. Tomaszowców i ze-wnętrznych walka o dominację.pojęcia kluczowe rywalizacja, konkurencja, przestrzeganie zasad

Igor i podróż żurawi reż. E. Ruman, Polska, Niemcy, Izrael 2012, 90’

temat i opisW nowej sytuacjiJedenastoletni Igor obserwuje wykluwającego się żurawia. Pisklę traci jednak rodziców i istnieje obawa, że nie podoła czekającej go podróży do ciepłych krajów. Chłopiec wraz z nowo poznany-mi przyjaciółmi postanawia zbudować dla niego zimowy dom. ciekawostkaW narrację wplecione zostały animowane sceny, które uzupełniają akcję oraz stanowią rodzaj podsu-mowania poszczególnych wątków filmu. wybrane wątki z prelekcji • jak to jest, kiedy coś się zmienia w naszym życiu (szko-ła, sytuacja rodzinna, miejsce zamieszkania) • czego się obawiamy, kiedy nadchodzą zmiany • co możemy zrobić, żeby odnaleźć się w nowej sytuacji materiały dydaktyczne Temat: Jak się odnaleźć w nowej sytuacji? pojęcia kluczowe nowa sytuacja (rodzina, szkoła, przyjaciele, przepro-wadzka), oswojenie ze zmianą, nowe okoliczności

Milionerzy reż. D. Boyle, W. Brytania 2004, 98’

temat i opisRóżnice poglądówDwaj bracia znajdują torbę pełną pieniędzy. Jeden z nich chce je zainwestować, drugi – rozdać bied-nym. Sytuację komplikują nagle przestępcy, którzy chcą odzyskać utraconą gotówkę.ciekawostkaFilm Milionerzy został wyróżniony nagrodą BIFA (British Independent Film Award) za najlepszy scenariusz. Reżyserem filmu jest Danny Boyle, zdo-bywca Oscara i Złotego Globu za nakręcony cztery lata później film Slumdog. Milioner z ulicy. wybrane wątki z prelekcji • co to jest różnica poglądów? • jak staramy się przekonać kogoś do tego, że mamy rację? • co to znaczy „argument” • jak odróżnić dyskusję od kłótni? materiały dydaktyczne Temat: Co zrobić z torbą pełną pieniędzy? Rozma-wiamy o filmie „Milionerzy”.pojęcia kluczowe kłótnia, różnica poglądów, konflikt, argument

List reż. D. Hasanović, Bośnia i Hercegowina, Polska 2001, 49’

Magiczne drzewo (odc. Berło)reż. A. Maleszka, Polska 2005, 25’

temat i opisPrzyjaźńList: Mały chłopiec wyrusza w podróż swojego życia, by wysłać list do ONZ z prośbą o nowe kule dla swojego niepełnosprawnego przyjaciela.Berło: Adam w nagrodę za dobre wyniki w nauce dostaje stypendium oraz drewniane berło, które okazuje się magicznym przedmiotem spełniającym wszystkie zachcianki. wybrane wątki z prelekcji • co to znaczy, że ktoś jest naszym przyjacielem? • co robimy, aby stać się dla kogoś dobrym przyjacielem? • cechy przyjaciela (prośba o zwrócenie uwagi na zachowanie bohaterów obydwu filmów i zastanowienie się, na ich przykładzie, nad tematem)materiały dydaktyczne Temat: Jak może boleć coś, czego nie ma? – w po-szukiwaniu poczty, w poszukiwaniu odpowiedzi.pojęcia kluczowe przyjaźń, poświęcenie, współczucie, wytrwałość

Akeelah i jej nauczyciel reż. D. Atchison, USA 2006, 112’

temat i opisWytrwałośćKilkunastoletnia dziewczynka przygotowuje się do krajowego konkursu w literowaniu trudnych słów. W chwilach słabości pomaga jej stary nauczyciel, który podnosi ją na duchu i zachęca do ćwiczeń. ciekawostkaPierwowzorem postaci dra Joshuy Larabeego (Laurence Fishburne) jest nauczyciel reżysera filmu –Doug Atchison.wybrane wątki z prelekcji • jak rozumiemy powiedzenie „trening czyni mistrza”? • jakie przeciwności mogą czekać kogoś, kto trenuje daną dyscyplinę lub uczy się grać na jakimś instrumencie? (brak czasu na inne rozrywki, zmęczenie, znudzenie, czasem zdenerwowanie, że coś nie wychodzi od razu) • co to znaczy wytrwa-łość? • kto lub co może nam pomóc w osiągnięciu upragnionego celu?materiały dydaktyczne Temat: Jak nie bać się własnej siły? pojęcia kluczowe wytrwałość, dążenie do celu, pokonywanie prze-ciwności

Dzieciaki z podwórka reż. Y. Gustafsson, C. Edfeldt, Szwecja 2006, 96’

temat i opisW poszukiwaniu domuMała dziewczynka i jej dziadek są uchodźcami z Afryki. Po śmierci staruszka Amina zostaje bez opieki. Zajmuje się nią sąsiad, który jest muzykiem rockowym i przez wiele lat nawet nie myślał o tym, że mógłby zostać ojcem. ciekawostkaŚwiatowy Dzień Uchodźcy (ang. World Refugee Day) to coroczne święto obchodzone 20 czerwca, ustano-wione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w roku 2000. wybrane wątki z prelekcji • z jakich powodów ludzie muszą uciekać z własne-go kraju? • jak czuje się przybysz w obcym kraju? • co może stanowić dla niego trudność? • jaka jest sytuacja uchodźców w Polsce? • jak możemy pomagać uchodźcom?materiały dydaktyczne Temat: Kolega – opiekun – tata: rozmawiamy o historii Aminy i Johana, bohaterów filmu „Dzieciaki z podwórka”.pojęcia kluczowe uchodźca, emigrant, prawa człowieka

Brak zasięgu reż. A. Kristinsson, Islandia 2007, 83’

temat i opisNowoczesnośćChłopiec uzależniony od Internetu i telefonu komór-kowego musi wyjechać z miasta na wieś, którą burza niespodziewanie odcina od prądu. Technika staje się nagle bezużyteczna, zaś sytuacja coraz groźniejsza.ciekawostkaZ raportu Diagnoza Społeczna 2009 wynika, że z Internetu korzysta 94% uczniów i studentów, a z telefonów komórkowych – 91,7%. wybrane wątki z prelekcji • wynalazki, które zmieniają świat • jak wyglądało życie bez telefonów komórkowych i Internetu? • codzienny zjadacz czasu, czyli czy można się uza-leżnić od komputera i Internetu • czy są na świecie miejsca, do których nie dotarła „nowoczesność”?materiały dydaktyczne Temat: Gdybym znalazł się poza zasięgiem…pojęcia kluczowe nowoczesność, wynalazek, technologia, zagrożenia cywizlizacyjne

Sto minut wakacji reż. A. Maleszka, Polska, Niemcy 1998, 89’

temat i opisRodzice i dzieciZapracowani rodzice próbują zorganizować wakacje dla swoich dzieci, którym na co dzień nie poświęcają zbyt wiele czasu i uwagi. Okazuje się, że zobowiąza-nia zawodowe mogą im w tym przeszkodzić.ciekawostkaFilm otrzymał trzy nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! za rolę Jolanty Fraszyńskiej, za scenografię dla Witolda Pelczarskiego oraz dla najlepszego filmu w konkursie krajowym. wybrane wątki z prelekcji • jaką rolę w życiu dziecka odgrywają rodzice i opie-kunowie? • co daje wspólne spędzanie czasu? • co pomaga rozwiązać sytuację konfliktową z rodzicami?materiały dydaktyczne Temat: Ukradzione wakacje? Rozmawiamy o filmie „Sto minut wakacji” Andrzeja Maleszki.pojęcia kluczowe konflikt, odpowiedzialność, etyczne zachowanie

Most do Terabithii reż. G. Csupo, USA 2007, 95’

temat i opisWyobraźniaDwoje szkolnych przyjaciół odkrywa w pobliskim lesie tajemniczą krainę zamieszkaną przez dziwne istoty. Wkrótce zostają jej władcami, jednak oznacza to sporo kłopotów i obowiązków.ciekawostkaFilm nakręcono na podstawie książki Katharine Paterson. Autorka napisała Most do Terabithii dla swojego synka, aby pomóc mu w uporaniu się z tra-gedią, jaką była dla niego śmierć przyjaciela. wybrane wątki z prelekcji • elementy fantastyczne w literaturze i w filmie • funk-cja elementów fantastycznych w filmie pod względem formalnym (np. środki filmowego wyrazu, stosowanie efektów specjalnych w filmach) • rola wyobraźni w naszym życiu materiały dydaktyczne Temat: Tworzymy świat – siła fantazji w filmie „Most do Terabithii”.pojęcia kluczowe fantazja, wyobraźnia, fantastyka

1 2 3 7 8 9

4 5 6

5756

świat filmu

Cykl wspomaga realizację jednego z bardzo ważnych zadań współ-czesnej szkoły. W podstawie programowej zwrócono uwagę na to, że nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej. Uczeń już od pierwszego etapu kształcenia wśród dziedzin aktyw-ności twórczej człowieka powinien rozróżniać film i być przygo-towywany do jego odbioru. Specyfika filmu na tle innych form wypowiedzi artystycznej będzie przedmiotem pierwszych zajęć, dotyczących narodzin kina. Filmy prezentowane w ramach cyklu

przyczynią się także do rozwoju kompetencji w zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury. Film pt. Magiczne drzewo będzie bardzo pomocny w nauce odróżniania realizmu od fantastyki. Oscarowy Piotruś i wilk natomiast wesprze edukację polonistycz-ną, stając się świetną okazją do rozwijania umiejętności rozu-mienia znaczeń dosłownych oraz przenośnych. Film ten będzie także dobrym punktem wyjścia do zwrócenia uczniom uwagi na kontekst etyki i aksjologii w odbiorze różnych tekstów kultury.


okiem nauczyciela Paulina Krześniaknauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 32z Oddziałami Integracyjnymi im. Małego Powstańca w Warszawie

Filmy wybrane do tego cyklu mają interesującą fabułę i wprowa-dzają młodych widzów w tajniki procesu powstawania filmu. Jak to możliwe, że kamera rejestruje ruch? Jak to się dzieje, że film pojawia się na ekranie? Jaka jest rola scenografii, a jaka efektów specjalnych? Dlaczego sto lat temu projekcjom towarzyszył akompaniament tapera? Podczas spotkań uczestnicy będą po-szukiwali odpowiedzi na te i inne pytania oraz wspólnie zastana-wiali się, na czym polega magia kina. Każde ze spotkań dotyczy

innego zagadnienia filmowego. Dzięki temu uczniowie będą mogli poznać początki kina, etapy pracy nad filmem, zadania poszcze-gólnych osób zaangażowanych w proces jego powstania. Będą mieli też szansę, by przyjrzeć się różnicom między kinem i telewi-zją. Zadaniem widzów będzie odnalezienie omawianego problemu w prezentowanym filmie, co na pewno wzbogaci odbiór. Spotkania w ramach tego cyklu wstępnie przygotują ich do samodzielnej oceny i analizy filmu na podstawowym poziomie.

o cyklu

Zwieńczeniem złożonego procesu powstawania filmu jest historia, którą oglądamy na ekranie. Warto zastanowić się, jakie decyzje, działania, zjawiska wpływają na efekt finalny. Odkrywanie tajemnic kina może być fascynującą przygodą.

Zestaw filmów niemych łączny czas: 66’

temat i opisNarodziny kinaKino jest zarazem starą i młodą formą sztuki. Dziś, po ponad stu latach istnienia filmu, seanse w kinie są bardzo popularne. Jak wyglądały projekcje u zara-nia kina? Jakie były reakcje pierwszych widzów?ciekawostkaProjekcja krótkometrażowych filmów niemych zo-stanie urozmaicona wyświetleniem krótkiej animacji Kinematograf autorstwa nominowanego do Oscara Tomasza Bagińskiego. wybrane wątki z prelekcji • okoliczności wynalezienia kinematografu, pierwszy pokaz filmowy • podstawowe informacje na temat początków kinematografii: filmy, nazwiska twórców • konwencje kina niemego materiały dydaktyczne Temat: Historie opowiedziane bez słów. W kinie przed stoma laty.pojęcia kluczowe kinematograf, kino nieme, kamera, taśma filmowa, wynalazek

Nowe legendy miejskiełączny czas: 50’

temat i opisSkąd wziąć pomysł na film?Podstawą każdego filmu jest dobrze opowiedziana historia. Scenarzyści poszukują różnych inspiracji, by wpaść na interesujący pomysł. Jak wyglądałby scenariusz, gdyby jego autorami były dzieci w wieku naszych widzów? ciekawostkaProjekt Nowe legendy miejskie polegał na wspólnej pracy dzieci i dorosłych. W jego ramach uczniowie szkół podstawowych tworzyli miejskie historie, które stały się podstawą scenariuszy filmów krótkome-trażowych. wybrane wątki z prelekcji • cechy gatunkowe legendy • od pomysłu do scenariusza, czyli jak wygląda praca nad projektem filmowym • etapy powstawania filmu materiały dydaktyczne Temat: Fryzjer-dyktator i zęboludy – znajome zakąt-ki pełne opowieści. pojęcia kluczowe legenda, gatunek literacki, gatunek filmowy, scena-riusz filmowy

Święty Mikołaj. Sekretna historia

reż. J. Wuolijoki, Finlandia 2008, 80’

temat i opisJak powstaje film?Film to nie tylko efekt pracy osób, które są zatrud-nione na planie filmowym. Proces powstawania filmu zaczyna się wcześniej – na etapie tworzenia scena-riusza, a kończy się znacznie później – w pracowni montażystów. ciekawostkaWioska Świętego Mikołaja zbudowana została w La-ponii, tysiąc kilometrów od Helsinek. Na planie było czterdzieści sześć stopni Celsjusza poniżej zera. wybrane wątki z prelekcji • jak powstaje film, czyli od pomysłu do projekcji na sali kinowej • etapy powstawania filmu: scenariusz, zdjęcia, montaż • zadania twórców na poszczegól-nych etapach powstawania filmu materiały dydaktyczne Temat: Czy Święty Mikołaj musi mieć czerwone wdzianko?pojęcia kluczowe scenariusz, zdjęcia, montaż, ekipa filmowa, plan filmowy, produkcja filmowa

1 2 3


58

Piotruś i wilk + zestaw anima-cji krótkometrażowych

łączny czas: 50’

temat i opisO różnych technikach animacjiBywa że proces powstawania filmu animowanego jest długi i żmudny. Na tym spotkaniu dzieci dowie-dzą się, w jaki sposób prostymi środkami zrealizować własną animację. Inspiracją może być różnorodność technik, jakimi posługują się filmowcy.ciekawostkaFilm Piotruś i wilk w 2008 roku zdobył Oscara w ka-tegorii Najlepszy krótkometrażowy film animowany. Fabuła oparta jest na bajce muzycznej Sergiusza Prokofiewa. wybrane wątki z prelekcji • zarys historii filmu animowanego • różnorodne techniki animacji • fabuła Piotrusia i wilka, czyli historia dorastającego do samodzielności bohatera materiały dydaktyczne Temat: Kreskówka też może być dziełem sztuki. „Piotruś i wilk”.pojęcia kluczowe film animowany, techniki animacji (animacja poklat-kowa, lalkowa, rysunkowa itp.)

Magiczne drzeworeż. A. Maleszka, Polska 2009, 90’

temat i opisZadania scenografii i kostiumuSiłą każdego filmu jest jego strona wizualna i in-formacje wpisane w obraz. Jaka role pełni kostium i scenografia? Jakie informacje możemy z nich czerpać? Jak wpływają one na nasz odbiór filmu?ciekawostkaMagiczne drzewo to najczęściej nagradzany na świecie polski film dla dzieci.wybrane wątki z prelekcji • czy na podstawie scenografii i kostiumu możemy wywnioskować o czasie i miejscu akcji filmu? • informacje wpisane w kostium i scenografię • kim są scenograf i kostiumograf? • omówienie roli ko-stiumu i scenografii w odbiorze filmu – jak wpływają na odczucia widza? jak wpływają na ocenę filmu?materiały dydaktyczne Temat: Magia filmu, magia w filmie. pojęcia kluczowe kostium, scenografia, czas akcji, miejsce akcji

Mój przyjaciel lisreż. L. Jacquet, Francja 2007, 92’

temat i opisJakie zadania stoją przed aktorem?Aktor filmowy rzadko pracuje nad scenami w filmie w porządku chronologicznym, tak jak pojawiają się one na ekranie. Wymaga to od niego wiele skupienia i dobrego przygotowania. Jakie inne wyzwania cze-kają na niego podczas pracy nad filmem? Czym różni się aktorstwo filmowe od aktorstwa teatralnego?ciekawostkaMój przyjaciel lis to niezwykła opowieść o przyjaźni między 10-letnią dziewczynką a zwierzęciem. W opowieści łatwo znaleźć odwołanie do Małego Księcia Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. wybrane wątki z prelekcji • zadania aktora • różnice między aktorstwem filmowym a teatralnym • dziecięcy bohater w filmie • fabuła filmu – historia nietypowej przyjaźni materiały dydaktyczne Temat: Mój przyjaciel lis – trudna sztuka oswajania.pojęcia kluczowe aktor filmowy, aktor teatralny, rola

Brzdącreż. Ch. Chaplin, USA 1921, 45’

temat i opisRola muzyki w filmieKino u swych początków było nieme i innymi środ-kami rekompensowało brak dźwięku. Jak wyglądały wtedy projekcje? Dlaczego w pewnym momencie w kinie pojawił się dźwięk? Jaką rolę odgrywają muzyka i dźwięk w filmie?ciekawostkaFilm uznawany jest za jedną z najciekawszych produkcji Charliego Chaplina, który sam nadał jej podtytuł historia do śmiechu i być może też do łez. Projekcje Brzdąca po dziś dzień bawią i wzruszają widzów na salach kinowych na całym świecie. wybrane wątki z prelekcji • przypomnienie informacji o kinie niemym • muzyka jako ważny element dzieła filmowego • ilustracyjna i emocjonalna rola muzyki w filmie • muzyka a budo-wanie nastroju scen filmowych materiały dydaktyczne Temat: Ilustracje muzyką malowane.pojęcia kluczowe dźwięk w filmie, muzyka w filmie, kino nieme, kino dźwiękowe, taper

Żabusiu, gdzie jesteś? reż. C. Zelder, USA 2007, 99’

temat i opisTelewizyjne historie Filmy oglądamy nie tylko w kinie. Losy filmowych bohaterów śledzimy również na ekranie telewizora i komputera. Kiedy wynaleziono telewizję i jak właściwie ona działa? ciekawostkaFilm jest opowieścią o zaginięciu Żabusia – mario-netki znanej z telewizji i uwielbianej przez dzieciaki. W filmie, oprócz wielu przygód związanych z jej poszukiwaniem, ukazane są kulisy powstawania programów telewizyjnych. wybrane wątki z prelekcji • jak oglądamy filmy, czyli o małym i dużym ekranie • telewizja wczoraj i dziś • produkcje telewizyjne, czyli jak wyglądają kulisy telewizji materiały dydaktyczne Temat: „Żabusiu, gdzie jesteś?”, czyli o kulisach telewizji. pojęcia kluczowe telewizja, program telewizyjny

Podejmując ryzyko reż. N. van Kilsdonk, Holandia, Belgia 2011, 87’

temat i opisKino po stu latachKino zmieniało się bardzo szybko, wykorzystując nowe możliwości, jakie niósł rozwój techniki. Czym różni się film współczesny od tego sprzed ponad wieku? Jakie środki mogą dziś wykorzystywać filmowcy, o których nie śnili ich poprzednicy.ciekawostkaFilm, pokazywany między innymi na poznańskim Fe-stiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! w 2012 roku, w niecodzienny sposób uczy i przekonuje młodych widzów, że zaangażowanie i aktywność są lepsze niż strach i wycofanie. wybrane wątki z prelekcji • przypomnienie uczniom informacji związanych z początkami kinematografii: pierwsze techniki filmowe, filmy, nazwiska ich twórców • w jaki sposób zmieniło się kino w ciągu ponad stu lat? • techniki filmowe, efekty specjalne materiały dydaktyczne Temat: Czy dzisiejsze kino to tylko efekty specjalne? pojęcia kluczowe technika filmowa, efekty specjalne, wynalazek, innowacja

7 8 9

4 5 6

Igor i podróż żurawi

reż. E. Ruman

gimnazjum

Jak to jestreż. B. Webb

6362

Wielokulturowość w filmie to cykl przeznaczony dla uczniów szkół gimnazjalnych, który można połączyć z treściami podstawy programowej z języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, etyki i tematami realizowanymi na godzinach z wychowawcą. Dziewięć filmów, które układają się w filmową podróż po krajach o różnych kulturach, wyznaniach, systemach politycznych i poziomie go-spodarczym, to doskonałe uzupełnienie wiedzy ucznia o świecie współczesnym, pozwalające kształtować dojrzałość społeczną.Treści nowej podstawy programowej oraz zalecane warunki i sposoby jej realizacji odnoszą się do istotnych pojęć i problemów takich jak: równość (np. Slumdog. Milioner z ulicy), przeciwsta-wianie się przejawom dyskryminacji (np. Polowanie na króliki), kształtowanie relacji między ludźmi (np. Latawce), otwieranie się

na różnorodność kultur w otaczającym świecie (np. Jeździec wie-lorybów), mniejszości narodowe i etniczne oraz poszanowanie ich praw (np. Handlarz cudów), emigracja (np. Persepolis). Zapropono-wane filmy pomogą wprowadzić młodych ludzi w tematy i staną się doskonałym punktem wyjścia do dyskusji na lekcji i zajęciach pozalekcyjnych. W zaleceniach MEN, dotyczących III etapu eduka-cyjnego (gimnazjum), znajduje się fragment: „Należy wskazywać podstawy ładu w świecie, czemu ma służyć obcowanie z kulturą”. Wybór powyższego programu umożliwia realizację tego zadania w sposób wieloaspektowy i interdyscyplinarny, a co najważniej-sze, dostosowany do trudnego okresu wchodzenia w dorosłość, naznaczonego podkreślaniem własnej podmiotowości z równo-czesnym zabieganiem o akceptację grupy rówieśniczej.


okiem nauczyciela Anna Równy nauczycielka języka polskiego i WOK w I LO im. Mikołaja Kopernika w Radomiu, konsultantka metodyczna, edukatorka filmowa i medialna, autorka publikacji i scenariuszy

Slumdog. Milioner z ulicyreż. D. Boyle, W. Brytania 2008, 120’

temat i opisPokonać siebieZrealizowana z rozmachem historia osiemnastolet-niego Jamala pochodzącego ze slumsów Bombaju, który niespodziewanie wygrywa popularny teletur-niej. Czy uda mu się żyć tak, jak zapragnie?nagroda• 2008: osiem Oscarów (m.in.: najlepszy film, muzy-ka, zdjęcia, montaż)wybrane wątki z prelekcji • podziały społeczne, system kastowy a ekonomicz-na sytuacja w Indiach • kult celebrytów, jaka jest rola programów typu „Milionerzy"? • egzotyczna bajka czy prawdziwy obraz hinduskiej mentalności, jakie wrażenie wywiera film na mieszkańcach świata zachodniego?materiały dydaktyczne • język polski: Tak było zapisane, czyli o przeznacze-niu w kulturze • geografia: Kontrasty społeczne i go-spodarcze Indii • wiedza o kulturze: Kino Bollywood.pojęcia kluczowepodziały społeczne, kastowość

Persepolisreż. V. Paronnaud, M. Satrapi, Francja, USA 2007, 95’

temat i opisWierność sobieRewolucja islamska w Iranie ukazana z punktu widzenia dojrzewającej dziewczyny – czas terroru, zniewolenia, zakazy i nakazy doprowadzą główną bohaterkę do emigracji. nagroda• 2008: Cezar za debiut reżyserski i scenariusz adaptowanywybrane wątki z prelekcji • rozterki i tęsknota bohaterki, która emigruje ze zniewolonego Teheranu do dekadenckiego Wiednia • narracja kobieca (dojrzewanie, stawanie się kobietą w państwie, w którym prawa mają jedynie męż-czyźni) • animacja oparta na komiksie, czarno-biała (wymiar dokumentalny)materiały dydaktyczne • język polski: Dojrzewanie w kraju islamskim • język polski, lekcja wychowawcza, etyka: Religia miarą wartości człowieka • lekcja wychowawcza, WOS: O blaskach i cieniach życia emigranta w „Persepolis”.pojęcia kluczoweemigracja, ograniczenia kulturowe i religijne

Fighter – kochaj i walczreż. N. Arthy, Dania 2007, 100’

temat i opisPasjaAicha po lekcjach trenuje sztuki walki w szkolnej drużynie. Jej pasja nie spotka się z przychylnością konserwatywnych rodziców.nagroda• 2008: Stiges – Festival Internacional de Cinema de Catalunya: Semra Turan (nagroda dla najlepszej aktorki)wybrane wątki z prelekcji • jakie typy mniejszości wyróżniamy, czy ich prawa są respektowane, z jakimi trudnościami się boryka-ją? • historia wielokulturowości Polski • trzy światy bohaterki (tradycyjny dom, liberalna Kopenhaga, tre-ningi – miejsce, w którym kreuje swoją tożsamość)materiały dydaktyczne • język polski: Czy warto marzyć? • wiedza o społe-czeństwie: Marzenia i łzy • lekcja wychowawcza: Jak bohaterka filmu może osiągnąć swój cel i zrealizo-wać marzenia, jednocześnie pozostając w zgodzie z rodziną i tradycją?pojęcia kluczowedialog międzykulturowy, patriarchat, mniejszość

Jak nauczyć młodych ludzi, którzy doskonale odnajdują się w tej nowej rzeczywistości, umiejętnego korzystania z wielkiej mapy świata? Choć współczesna zglobalizowana kultura wydaje się bardzo jednorodna, podobieństwa są tylko pozorne. Odkrywanie różnic nie jest tak trudne w momencie, gdy środki komunikacji pozwalają nam na błyskawiczne przemieszczanie, a łatwo dostępna wiedza pomaga w przygotowaniach do tych podróży. Nawet jeśli są to tylko podróże filmowe. Filmy prze-

mawiają do widza z dużą intensywnością, co ułatwia w znacz-nym stopniu zwrócenie uwagi na nowe informacje o świecie, w tym też na różnice międzykulturowe. Zwłaszcza jeśli po-chodzą z różnych kręgów kulturowych, pokazują zjawiska wyni-kające ze spotkania na granicy takie jak: asymilacja, izolacja, tożsamość etniczna czy narodowość. Cykl jest przeznaczony dla uczniów, którzy częściowo znają poruszane tu zagadnienia i mają wyobraźnię geograficzno-historyczno-kulturową.

o cyklu

1 2 3

Internet pozwala przekraczać granice krajów szybciej niż kiedykolwiek. Warto jednak pamiętać, że różnimy się od siebie i te różnice są ogromnym bogactwem ludzkości.

wielokulturowośćw filmiena www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo:• informacje o poziomie trudności• opinie psychologów o filmach• listę miast, w których realizowany jest ten cykl• daty spotkań w Twoim kinie

6564

Jeździec wielorybówreż. N. Caro, Niemcy, Nowa Zelandia 2002, 105’

temat i opisWalka ze sterotypamiHistoria Pai, wnuczki wodza maoryskiej wioski i jej walki o akceptację, ukazana na tle pięknych trady-cyjnych obrzędów i krajobrazów Nowej Zelandii. nagroda• 2004: nominacja do Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej (Keisha Castle-Hughes)wybrane wątki z prelekcji • wdlaczego współcześnie przestrzegamy norm i obyczajów kultury tradycyjnej? • Maorysi – rdzenna ludność Nowej Zelandii • znaczenie mitu i tabu • kino poetyckiemateriały dydaktyczne • język polski: „Dawno temu...” Jak dawno? Mit a tabu w życiu społeczeństw • geografia: Kultura i obyczaje Maorysów – rdzennej ludności Nowej Zelandii • język polski, WOS: Dlaczego powinni-śmy pamiętać? O kulturze masowej i tradycyjnej w naszym życiu. pojęcia kluczowekultura tradycyjna, kultura popularna, mit, tabu

Moja Australiareż. Ami Drozd, Polska, Izrael 2011, 97’

temat i opisTożsamośćTadek i Andrzej są braćmi, wychowują się w po-wojennej Polsce. Ulegają antysemickim nastrojom i biorą udział w napaści na żydowskich uczniów. Wkrótce okazuje się, że oni również mają żydowskie korzenie i będą musieli opuścić kraj. nagroda• 2012: Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydow-skie Motywy” – Srebrny Fenikswybrane wątki z prelekcji• rozbudzenie nastrojów antysemickich w 1968 roku w Polsce • powstanie państwa Izrael po drugiej wojnie światowej • jak bohaterowie podchodzą do poznawanej na nowo kultury, której tak bardzo kiedyś nienawidzili? • co składa się na tożsamość człowieka, co i w jaki sposób ją buduje?materiały dydaktyczne • lekcja wychowawcza: Co buduje naszą tożsamość? • historia: Sytuacja Żydów w powojennej Polscepojęcia kluczowetożsamość, antysemityzm, pochodzenie

Latawcereż. B. Dzianowicz, Polska 2008, 52’

temat i opisKrajobraz po bitwieZapis życia we współczesnym Kabulu z perspek-tywy afgańskich nastolatków. Udział w filmowym projekcie zorganizowanym przez PAH dał możliwość stawiania pytań i szukania, czasami niełatwych, odpowiedzi.nagroda• 2008: MFF WATCH DOCS „Prawa Człowieka w Fil-mie” – nagroda publicznościwybrane wątki z prelekcji • różnice między kulturami • relatywizm kulturowy – nie należy porównywać i oceniać kultur, gdyż takie porównanie zawsze będzie nieobiektywne • Afga-nistan podczas rządów talibów a sytuacja młodych ludzi w stolicymateriały dydaktyczne • geografia: Współczesny Afganistan – warunki na-turalne, ludność, gospodarka • historia: Codzienność w mieście zniszczonym wojną • język polski: Trud stawiania pytań i odwaga słuchania odpowiedzi… zobaczyć Kabul waszymi oczami.pojęcia kluczowerelatywizm kulturowy, stereotyp kulturowy

Przeznaczone do burdelureż. Z. Briski, R. Kauffman, Indie, USA 2004, 85’

temat i opisSztuka dystansuPrzejmujący dokument ukazujący życie dzieci zamieszkujących dzielnicę Czerwonych Latarni w Kalkucie, które biorą udział w lekcjach fotografii zorganizowanych przez twórców filmu. Czy żyjącym w nędzy i ubóstwie bohaterom potrzebna jest sztuka? nagroda• 2004: Oscar za najlepszy film dokumentalnywybrane wątki z prelekcji • kim są dzieci z dzielnicy Czerwonych Latarni? dlaczego w niej żyją? czy mają perspektywy na zmianę? • symbolika fotografowania miasta, cele projektu przeprowadzonego przez Zanę Brisky • za-gadnienie filmu dokumentalnego jako obiektywnego zapisu rzeczywistości • czym jest przeznaczenie i w jaki sposób można je modelowaćmateriały dydaktyczne • geografia: Indie, jakich nie znamy • język polski: Interwencja w przeznaczenie. pojęcia kluczowewykluczenie, przeznaczenie, kasta, role społeczne

Cyganreż. M. Šulík, Czechy, Słowacja 2011, 100’

temat i opisWybórAdam mieszka w biednej romskiej wiosce na Sło-wacji. Przeżywa śmierć ojca i ponowne małżeństwo matki. Zafascynowany boksem i piękną dziewczyną Julką próbuje przeciwstawić się wychowaniu na „prawdziwego Roma”. nagroda• 2011: cztery nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlovych Varach (w tym Specjalną Nagrodę Jury dla reżysera filmu)wybrane wątki z prelekcji • problemy mniejszości narodowych, potrzeba tole-rancji • sytuacja społeczności romskiej na Słowacji • okres dojrzewania: trudności w podejmowaniu wyboru, samotność • „romski Hamlet” – reinterpre-tacja figury ojca materiały dydaktyczne • język polski: Trudne wybory i samotność w filmie „Cygan” i dramacie „Hamlet” W. Szekspira • wiedza o społeczeństwie: Mniejszości narodowe we współ-czesnych społeczeństwach wielokulturowych.pojęcia kluczowemniejszość narodowa, tolerancja, Romowie, Hamlet

Dziewczyna w trampkachreż. H. Al-Mansour, Niemcy, Arabia Saudyjska 2012, 100’

temat i opisDeterminacjaWadija mieszka w Rijadzie. W swojej szkole uchodzi za buntowniczkę, gdyż nosi trampki i przyjaźni się z chłopcami. Wadija chciałaby, tak jak jej koledzy, mieć swój rower, jednak w Arabii Saudyjskiej tego typu rozrywki są uznawane za niestosowne dla dziewcząt. nagrody• 2012: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji • Nagroda CinemAvvenire, Nagroda C.I.C.A.E. wybrane wątki z prelekcji• islam a wychowanie • religia, tradycja i ich wpływ na system norm i kształtowanie obyczajów • konserwatywna postawa kobiet saudyjskich – czy zasady są odzwierciedleniem prawodawstwa, czy też postaw i interpretacji? • bunt i determinacja w osiągnięciu celumateriały dydaktyczne • język polski: Człowiek wobec tradycji. • geografia: Specyfika krajów Bliskiego Wschodu.pojęcia kluczowereligia, tradycja, islam, konserwatyzm, normy i obyczaje, bunt

7 8 9

4 5 6

kino współczesne

Cykl Kino współczesne pozwala uczniom poznać filmy, które pojawiły się tylko na chwilę na ekranach polskich kin (albo w ogóle) i zginęły w gąszczu produkcji komercyjnych lub tych banalnych i nieciekawych. Cykl w pewnym sensie wypełnia lukę programową polskich kin – brakuje współczesnych filmów adresowanych bezpośrednio do widza w wieku gimnazjalnym (młodzież, nie mając innej alternatywy, często zmuszona jest do oglądania filmów dla dorosłych). Bohaterowie zapropono-wanych filmów są w wieku uczniów i zmagają się z podobnymi problemami. Jeśli w czasie lekcji porównamy ich z bohaterami czytanych lektur okaże się, że pewne tematy, takie jak przyjaźń, miłość, cierpienie, lęk przed śmiercią, samotność, inność czy

obrona własnych poglądów są ponadczasowe. Dodatkowo takie uniwersalne tematy zalecane są w nowej podstawie programo-wej. Wybrane do cyklu tytuły dają potrzebny uczniowi kontekst współczesności, przez co przekazywane w nich wartości stają się oczywiste i łatwiejsze w odbiorze. Każdy z filmów ma rów-nież ciekawą formę, dzięki czemu można ćwiczyć analizę i inter-pretację tekstów kultury, zwracając uwagę na specyfikę języka filmu (co również ujęte jest w podstawie programowej). Warto też wspomnieć o tym, że jeśli uczniom jakiś film nie przypadnie do gustu, to z pewnością będzie polem do podjęcia dyskusji, a przecież konfrontacja różnych punktów widzenia poszerza horyzonty i ucznia, i nauczyciela.


okiem nauczyciela Dorota Bąk nauczycielka j. polskiego i wiedzy o kulturze w ZS nr 61 im. T. Reytana w Warszawie i LO w Piasecznie, autorka scenariuszy, współautorka Akademia PlaneteDoc


66 67

Pan od muzykireż. Ch. Barratier, Francja, Szwajcaria 2004, 95’

temat i opisCzarodziejski świat muzykiHistoria nauczyciela muzyki, który trafia do szkoły przy zakładzie poprawczym dla chłopców. Czy resocjalizacja jest możliwa?nagroda• 2005: Cezar – Najlepsza muzyka filmowa (Bruno Coulais)wybrane wątki z prelekcji • w jaki sposób budować relacje dorosły–dziecko, czego młody człowiek oczekuje od dorosłego? • zary-sowanie sylwetki bohatera-nauczyciela • rozwój pasji i zainteresowań jako ważny czynnik rozwoju młodego człowieka • muzyka jako treść filmu • wychowanie do sztuki (jak rozumieć i wykonywać muzykę) i wycho-wanie przez sztukęmateriały dydaktyczne • język polski: Co nadaje sens życiu człowieka? Pytania filozoficzne w kinie fabularnym • lekcja wychowawcza: „Pan od muzyki”. Jesteś wiele wart! pojęcia kluczowepasja, autorytet, poczucie własnej wartości, kształ-towanie umiejętności

Tysiąc razy silniejszareż. P. Schildt, Szwecja 2010, 85’

temat i opisWpływ grupyHistoria klasy, w której chłopcy zdecydowanie domi-nują nad dziewczętami. Sytuacja zmienia się, gdy do klasy dołącza Saga. Jak wyzwolić nasz potencjał? Jak nie poddawać się grupie?nagroda• 2012: MFF dla Dzieci w Kairze: nagroda główna dla filmu pełnometrażowegowybrane wątki z prelekcji • w jaki sposób przedstawiane są dziewczęta we współczesnym kinie skierowanym do młodych ludzi? • jakie zmiany wnosi pojawienie się nowej uczennicy, Sagi? • tożsamość grupowa (identyfikacja z grupą, poczucie przynależności, prawa rządzące grupą)• pułapki nonkonformizmu materiały dydaktyczne • język polski: Uczysz, sprzątasz czy prasujesz, zasługujesz na szacunek – o feminizmie i rolach społecznych.pojęcia kluczowegrupa, tożsamość grupowa, stereotyp, płeć, indywi-dualizm, nonkonformizm

Boyreż. T. Waititi, Nowa Zelandia 2012, 87’

temat i opisDroga do dojrzałościJedenastoletni Boy wychowuje się bez ojca. Po latach rodzic powraca i chce stać się dla chłopca wzorem. Z czasem Boy odkrywa, że stracone lata nie są łatwe do nadrobienia, a drogę ku dorosłości i dojrzałości musi odnaleźć sam.nagroda• 2010: MFF Berlinale – Nagroda Specjalna dla najlepszego filmuwybrane wątki z prelekcji • kim jest człowiek dojrzały? • formalne elementy opisu rzeczywistości • świat wyobraźni (animacje oraz wstawki slapstickowe i teledyskowe) • przeni-kanie się elementów tradycyjnej kultury Maorysów i kultury popularnejmateriały dydaktyczne • język polski: O dorastaniu, marzeniach, rozczaro-waniach Boya – chłopca, który chciał być jak Micha-el Jackson • język polski: Homogeniczna papka, czyli kultura masowa.pojęcia kluczowedojrzałość, kultura, przenikanie się kultur

Kino współczesne to przegląd filmów niszowych, które gościły na polskich ekranach w ostatnich latach. Niszowych, ponieważ trudno było je odnaleźć w repertuarach większości dużych kin, gdzie musiały konkurować z komercyjnymi superprodukcjami o olbrzymich budżetach promocyjnych. Cykl przypomina kilka z tych niedocenionych tytułów i udowadnia, że kino ostatnich lat to również wartościowe propozycje, które poruszają ważne problemy i rozwijają wrażliwość młodych widzów. Oprócz

prezentacji nieznanych, często niedostępnych pozycji, cykl ma zachęcić do własnych poszukiwań. Uczy sprawniejszego i bardziej krytycznego poruszania się po repertuarze kina oraz uważniejszego śledzenia premier w poszukiwaniu filmów poruszających, mądrych i estetycznie ciekawych. Cykl może stanowić propozycję zarówno dla starszych, jak i młodszych gimnazjalistów, jednak tematyka filmów wymagać będzie od widzów dojrzałości.

o cyklu

1 2 3

Czy kino współczesne musi kojarzyć się tylko z komercją? Czy atrakcyjność filmu zawsze pokrywa się ze środkami przeznaczonymi na jego kampanię reklamową?

Zestaw dokumentówłączny czas: 70’

temat i opisŚwiat w obiektywieZestaw współczesnych polskich filmów doku-mentalnych, które przybliżają wycinek dzisiejszej rzeczywistości. Jaka jest relacja filmu dokumental-nego i rzeczywistości, którą dokumentalista stara się pokazać?ciekawostkaJacek Bławut: Podstawowa różnica między dokumentalistą a filmowcem zorientowanym na pozyskanie tzw. mięsa polega na tym, że ten ostatni włącza żarłocznie kamerę w tym momencie, gdy pierwszy z nich właśnie ją wyłącza. wybrane wątki z prelekcji • jak te same historie opowiada film fabularny i dokumentalny? • czy kino dokumentalne może manipulować emocjami widza tak samo jak fabuła? • jakie są typy filmu dokumentalnego?materiały dydaktyczne • wiedza o kulturze: Film dokumentalny – obiektyw-ny zapis rzeczywistości?pojęcia kluczowedokument, obiektywizm, rzeczywistość, emocje

Kochankowie z Księżycareż. W. Anderson, USA 2012, 94’

temat i opisŻycie po swojemuNastoletni Sam i Suzy zakochują się w sobie. Sam jest nielubiany i nierozumiany w drużynie skautów, Suzy jest uznawana za czarną owcę swojej rodziny. Postanawiają razem uciec. nagroda• 2012: nominacja do Złotej Palmywybrane wątki z prelekcji • groteskowy świat wykreowany w filmie (zabawa formą i konwencją) • Romo i Julia w hippisowskich cza-sach • bohaterowie – outsiderzy i samotnicy • dlaczego grupa potrzebuje osoby, której nie lubi? • symboliczna ucieczka Sama i Suzy – walka o pierwszą miłość i próba zerwania ze światem nieudolnych i sfrustrowanych dorosłych materiały dydaktyczne • język polski: Narracja i zabawa konwencją w filmie • godzina wychowawcza: Jednostka w grupie.pojęcia kluczowegroteska, parodia, konwencja, narracja, napiętnowanie

Paranoid Parkreż. G. Van Sant, Francja, USA 2007, 90’

temat i opisIzolacjaAlex ma kilkanaście lat i jest wielkim fanem deskorolek. Jego rodzice się rozwodzą, on zaś boryka się z typowymi problemami nastolatków. Pewnego dnia przypadek sprawia, że jego życie zmienia się diametralnie. nagroda• 2007: MFF w Cannes: Nagroda Specjalna Jurywybrane wątki z prelekcji • rodzaje izolacji i ich przyczyny (grupa postanawia odizolować jednostkę z powodu jej odmienności; jed-nostka postanawia odizolować się od grupy z powodu dużych różnic między nią a grupą) • pogłębienie cha-rakterystyki bohatera w odniesieniu do powyższych informacji • skutki izolacji (brak zaufania, dystans)materiały dydaktyczne • język polski: Obraz przestrzeni jako źródło infor-macji o bohaterach filmu „Paranoid Park” • lekcja wychowawcza: Staw czoła problemom!pojęcia kluczoweizolacja, alienacja, potrzeba akceptacji i zrozumienia, zdarzenie traumatyczne

Przytul mniereż. K. Munk, Dania 2010, 80’

temat i opisNiewinny „żart”Film oparty na prawdziwych wydarzeniach. Dziew-czyna pada ofiarą brutalnego żartu innych uczniów. Gdzie leży granica między empatią a brakiem zrozu-mienia, między wygłupem a tragedią?nagroda• 2010: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mann- heim-Heidelbergu – Nagroda Jury Ekumenicznego dla Kaspara Munkawybrane wątki z prelekcji • rozwój emocjonalny nastolatków • wpływ zewnętrznych okoliczności i obecności innych na za-chowania jednostki (psychologia tłumu) • na czym polega upokorzenie? co to jest godność?) • gdzie szukać pomocy, gdy w klasie dzieje się coś złego? jak reagować, będąc świadkiem takich sytuacji?materiały dydaktyczne • lekcja wychowawcza: Jednostka w społeczeństwie • lekcja wychowawcza: Czy jestem samotny/samot-na w tłumie?pojęcia kluczoweempatia, psychologia tłumu, agresja, etyka, moral-ność, rodzina

Terrareż. A. Tsirbas, USA 2009, 85’

temat i opisFilm animowany nie tylko dla dzieciMala zamieszkuje piękną planetę Terra – miejsce, gdzie czci się pokój i tolerancję. Niestety, życie mieszkańców zakłócają Ziemianie, którzy szukają nowego miejsca do osiedlenia, po tym jak na ich planecie wyczerpały się wszystkie surowce.nagroda• 2008: Giffoni FF – nagroda za najlepszą animację długometrażowąwybrane wątki z prelekcji • animacja – omówienie technik • animacja a rozwój techniki komputerowej i efektów specjalnych • wy-bitni twórcy animacji, festiwale filmów animowanych • animacja a awangarda filmowa • animacje dla starszych widzów, czyli tematy pełnometrażowych filmów animowanych materiały dydaktyczne • język polski: Recenzja jako jedna z form wypowiedzi. pojęcia kluczowetechniki animacji, fabuła filmu, akcja filmu, efekty specjalne

Jak to jestreż. B. Webb, Wielka Brytania 2009, 100’

temat i opisPrzyjaźń wystawiona na próbęRobbie trafia do szpitala, ponieważ jest śmiertelnie chory. Najbardziej boi się, że umrze jako prawiczek. Ziggy, czując odpowiedzialność za przyjaciela, musi znaleźć jakieś rozwiązanie jego problemu.nagroda• 2010: Złote Koziołki na MFFMW Ale kino! w Po-znaniuwybrane wątki z prelekcji • ewolucja w postrzeganiu dojrzałości • typy dojrze-wania • czy trzeba być dorosłym, by być dojrzałym? czy bycie dorosłym gwarantuje dojrzałość? • „pierwszy raz”, czyli symbol wszystkiego, od czego śmiertelnie chory bohater zostanie odciętymateriały dydaktyczne • język polski: Trudna sztuka dojrzewania na podstawie filmu „Jak to jest” • język polski: Inicjacja – jak to jest? • lekcja wychowawcza: Blaski i cienie przyjaźni.pojęcia kluczoweinicjacja, przyjaźń, choroba, śmierć, dorosłość, dojrzałość

7 8 9

4 5 6

6968

młodzi w obiektywie

Jest cykl filmów stanowiących w świetle podstawy programowej na-uczania języka polskiego niezastąpione źródło tematów do „dyskusji, uzasadniania własnego zdania, przyjmowania poglądów innych i po-lemizowania z nimi” (III.5), a tym samym do kształcenia umiejętności „tworzenia spójnych wypowiedzi ustnych oraz pisemnych” (III.1).Filmy zawarte w cyklu mogą zainteresować również nauczycieli WOS i WDŻR, każdy z nich bowiem porusza tematy nierozerwalnie zwią-zane z czasem dorastania. We wstępie do podstawy programowej czytamy: „W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej war-tości, szacunek dla innych ludzi, (…) gotowość do (…) podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej”. Wszystkie te pojęcia odnajdzie-my w tematyce filmów.

W podstawie programowej WOS (wymagania szczegółowe) czytamy, że uczeń powinien „wymieniać i stosować podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji (Rytm to jest to, Mean Creek, 4. piętro), przedstawiać i stosować podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami (Bluebird, Rytm to jest to, Mean Creek), wyjaśniać na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić” (Billy Eliot, Bluebird, Podkręć jak Beckham, Mean Creek). W odniesieniu do WDŻR uczeń powinien „znać organizm ludzki i zachodzące w nim zmiany oraz akcepto-wać własną płciowość, poznawać, analizować i wyrażać uczucia, (…) okazywać szacunek innym ludziom, doceniać ich wysiłek i pracę, (…) umieć korzystać z systemu poradnictwa dla dzieci i młodzieży” (należałoby wymienić tu wszystkie ujęte w cyklu tytuły).


okiem nauczyciela Katarzyna Michalska nauczycielka języka polskiego i wychowania do twórczości w Gimnazjum nr 1 w Bytomiu, w latach 2010-2012 doradca metodyczny z zakresu edukacji humanistycznej

Filmy wybrane do tego cyklu pozwalają spojrzeć z nowej perspektywy na tematy i zjawiska, które dotyczą młodych ludzi. Bohaterami większości z nich są rówieśnicy gimnazjalistów. Specjalnie przygotowane prelekcje pozwalają odejść od filmoznawczego punktu widzenia i skupić się na problemach ogólnokulturowych. Mamy tu do czynienia z przepięknymi historiami dotyczącymi takich spraw, jak realizowanie swojej pasji wbrew stereotypom i opinii uprzedzonych ludzi, odkry-

wanie swojej seksualności czy niepełnosprawność. Dotykamy również problemu przemocy i rozmawiamy o sposobach radzenia sobie z nią. Młodzi w obiektywie to cykl dość prostych formalnie filmów, które poruszają poważne tematy. Innymi słowy, składa się on z filmów, które uczniom „dobrze się ogląda”, natomiast do pełnego zrozumienie tematyki potrzebna jest emocjonalna dojrzałość widza, a nierzadko również pomoc nauczyciela i przede wszystkim rozmowa po seansie.

o cyklu

Problemy młodych ludzi to temat często poruszany w kinie i entuzjastycznie przyjmowany przez nastoletnich widzów. Warto zadbać o to, by obejrzeli oni filmy wartościowe i mogli zidentyfikować się z bohaterami w swoim wieku.

4. piętroreż. A. Mercero, Hiszpania 2003, 101’

temat i opisRadość i cierpienieDynamiczna i pełna energii opowieść o młodych pacjentach oddziału onkologicznego, którzy mimo choroby nie tracą optymizmu i chęci do zabawy. Skąd czerpać radość życia?nagroda• Festiwal Filmów Młodego Widza Ale Kino! – Nagro-da Międzynarodowego Centrum Filmu dla Dzieci i Młodzieżywybrane wątki z prelekcji • temat śmierci/cierpienia w kulturze popularnej • dojrzewanie z chorobą w tle • problem funkcjonowania w grupie i określanie własnej tożsamości, indywidualności • film jako kontekst do lektury Erica-Emmanuela Schmitta Oskar i pani Róża (klasa I gimnazjum)materiały dydaktyczne • język polski: „Nie jesteśmy kalekami lecz karate-kami”. Radość życia i cierpienie • język polski: Czego uczą nas bohaterowie filmu Antonia Mercero • lekcja wychowawcza: „4. piętro". Myśl pozytywnie. pojęcia kluczowekultura popularna, temat tabu, oswajanie śmierci, komediodramat

Billy Elliotreż. S. Daldry, Francja, W. Brytania 2001, 110’

temat i opisPasjaJedenastolatek zostaje zapisany przez surowego ojca na lekcje boksu, ale przez przypadek trafia na zajęcia taneczne. Wkrótce okazuje się, że balet jest jego pasją. nagroda• łącznie ponad 30 nominacji do wielu nagród, od tych najbardziej prestiżowych (Oscary, Złote Globy) po no-minację do Nagrody MTV za najlepszą scenę tanecznąwybrane wątki z prelekcji • wyjaśnienie pojęcia „stereotyp” i jego wpływu na postrzeganie rzeczywistości • prosty zarys podziału genderowego i jego problematyka • korzyści i zagro-żenia wynikające z przekraczania granic, burzenia stereotypówmateriały dydaktyczne • język polski: Taniec jest jak elektryczność… czyli czym może być taniec • lekcja wychowawcza lub WOS: „Billy Elliot”. Sięgnij po marzenia!pojęcia kluczowestereotyp, role społeczne, kultura, płeć kulturowa

Wszystko będzie dobrzereż. T. Wiszniewski, Polska 2007, 98’

temat i opisDokonać niemożliwegoŚwietnie zagrane kino drogi. Historia chłopca, który postanawia dokonać niemożliwego, by ratować ciężko chorą mamę. Film nagrodzony na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za najlepszą reżyserię, rolę męską oraz muzykę.nagroda• 2007: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – nagroda za najlepszą reżyserię (Tomasz Wiszniewski)wybrane wątki z prelekcji • „cud” w języku potocznym i znaczeniu świeckim • motyw podróży w filmie i literaturze • kino drogi – cechy gatunkowemateriały dydaktyczne • język polski: Czyli zdarzają się cuda.pojęcia kluczowecud, podróż, wiara

1 2 3


70

Podkręć jak Beckhamreż. G. Chadha, W. Brytania 2002, 107’

temat i opisWalka o siebieJess to młoda dziewczyna, która chce grać w piłkę nożną. Jednak w kulturze, w której się wychowuje, dla młodych dziewcząt przeznaczone są inne role społeczne…nagroda• 2002 – nominacja do Europejskiej Nagrody Filmo-wej za najlepszy film europejskiwybrane wątki z prelekcji • samodzielność w podejmowaniu decyzji, samo-realizacja a oczekiwania innych • rola wyobrażeń, stereotypów, światopoglądu w kształtowaniu obrazu drugiej osoby • konflikt pokoleńmateriały dydaktyczne • lekcja wychowawcza lub WOS: Wielokulturowość – co nas łączy, a co dzieli • lekcja wychowawcza: W jaki sposób bohaterka filmu może osiągnąć swój cel i zrealizować marzenia, pozostając w zgodzie z rodziną i tradycją, w której została wychowana?pojęcia kluczoweindywidualizm, samorealizacja, konflikt pokoleń, różnice kulturowe, odmienność płciowa

Junoreż. J. Retma, USA 2007, 96’

temat i opisNastoletnia miłośćCzternastolatka zachodzi w ciążę z kolegą ze szkoły. Postanawia znaleźć dla swojego dziecka rodzinę zastępczą. Okraszony humorem portret przedwcze-snego wchodzenia w dorosłość.nagroda• Oscar za najlepszy scenariusz (Diablo Cody)wybrane wątki z prelekcji • dojrzałość jako umiejętność przewidywania konse-kwencji czynów i analizy sytuacji• wpływ otoczenia, norm, zasad, najbliższych i na-szej osobowości na podejmowane decyzje • różnice między akceptacją i tolerancjąmateriały dydaktyczne • język polski: Zawsze można zacząć na nowo – o filmie „Juno” Jasona Reitmana • etyka: Wolność • lekcja wychowawcza: Ćwiczenia „odpowiedzialność i opieka” oraz „wsparcie i zaufanie”.pojęcia kluczowedojrzałość, niedojrzałość, dorosłość, odpowiedzial-ność, seksualność

Rytm to jest to!reż. T. Grube, E.S. Lansch, Niemcy 2004, 100’

temat i opisPraca w grupieDokument o młodych ludziach z Berlina, którzy wspólnie przygotowują się do inscenizacji baletu Święto wiosny. Udział w projekcie uczy ich społecz-nego współdziałania.nagroda• Niemiecka Nagroda Filmowa w kategoriach: pełno-metrażowy dokument oraz montażwybrane wątki z prelekcji • praca metodą projektu – proces czy efekt? • czy każdy projekt wymaga lidera? • skostniały świat kultury wysokiej (Filharmonia Berlińska) oraz wielokulturowego świata dzielnicy Treptow – różnice i podobieństwa w motywacji do działaniamateriały dydaktyczne • język polski: Sztuka to nie luksus lecz konieczność • język polski: Sztuka życia – pokonywanie siebie i przekraczanie granic własnych możliwości • lekcja wychowawcza: Moje życie należy do mnie.pojęcia kluczowepraca metodą projektu, zaangażowanie, pokonywa-nie słabości, autorytet

Bluebirdreż. M. de Jong, Holandia 2004, 90’

temat i opisPrzemoc wśród rówieśnikówTrzynastoletnia Merel jest bardzo pilną uczennicą. Udziela się na zajęciach artystycznych i sportowych, a po szkole troskliwie opiekuje się niepełnospraw-nym bratem. Staje się jednak ofiarą spirali przemocy.nagroda• 2005: Szklany Niedźwiedź na Berlinalewybrane wątki z prelekcji • co oznaczają terminy „wykluczenie” i „ostracyzm”? • kto może zostać wykluczony i z jakich powodów? • przemoc fizyczna i psychiczna • w jaki sposób można przeciwdziałać przemocy w szkole, w klasie? • co może zrobić osoba nękana przez rówieśników, a co obserwator takiej sytuacji? materiały dydaktyczne• język polski: Bohater wykluczony, odmieniec • lek-cja wychowawcza: Jak nie poddawać się przemocy? pojęcia kluczowewykluczenie, ostracyzm, mechanika tłumu, procesy grupowe

Mean Creekreż. J.A. Estes, USA 2004, 87’

temat i opisKonformizmNastolatek zwierza się bratu, że jest dręczony przez szkolnego kolegę. Wspólnie obmyślają zemstę, jednak perfekcyjnie przygotowany plan wymyka się spod kontroli. Poruszający dramat potwierdzający tezę, że w każdym człowieku kryje się tajemnica.nagroda• 2004 – MFF w Sztokholmie – nagroda za najlepszy debiut reżyserski dla Jacoba Aarona Estesawybrane wątki z prelekcji • co to jest agresja? jakie są jej rodzaje? kto może stać się ofiarą? • jakie są źródła przemocy? • czym jest konformizm? materiały dydaktyczne • język polski: Nigdy nam tego nie zapomną • lekcja wychowawcza: „Meen Creek”. Pokonaj gniew!pojęcia kluczoweagresja, przemoc, ofiara, konformizm

Ślepakireż. B. Sahling, Niemcy 2004, 87’

temat i opisNiepełnosprawnośćMarie i Inga mają po 13 lat i są niewidome. Pewnego dnia spotykają Herberta, który jest nielegalnym imigrantem i marzy o powrocie do Kazachstanu. Postanawiają mu pomóc.nagroda• 2004: The Golden Cairo – Nagroda UNICEF od jury dziecięcego na MFF dla Dzieci w Kairze (Egipt)wybrane wątki z prelekcji • osoby z niepełnosprawnością fizyczną i psychiczną • wciąż obecna bariera między światem ludzi zdrowych i osób niepełnosprawnych • jak wygląda życie ludzi niewidomych? w jaki sposób postrze-gają otaczającą ich rzeczywistość? jak sobie radzą w codziennych obowiązkach?materiały dydaktyczne • język polski: Jak pokazać świat „niewidziany” przez bohaterów filmu – narracja subiektywna • lekcja wychowawcza: Rozmawiamy o niepełnosprawności.pojęcia kluczowewytrwałość, przyjaźń, sytuacja ludzi niewidomych, tolerancja, pokonywanie barier

7 8 9

4 5 6

Kochankowie z Księżyca

reż. W. Anderson

szkołaponadgimnazjalna

Avéreż. K. Bojanov

7574

wielokulturowośćw filmie

Cykl Wielokulturowość w filmie doskonale wpisuje się w podstawę programową edukacji historycznej i obywatelskiej dla szkół ponad-gimnazjalnych (przedmioty takie jak: historia, WOS, historia i społe-czeństwo). Realizuje on również postulaty polityki horyzontalnej UE, czyli polityki równości i społeczeństwa masowego, informacyjnego i zrównoważonego rozwoju. Jednym z głównych celów kształcenia ogólnego na IV etapie edukacyjnym jest „kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie” (Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 roku). Zaproponowany cykl świetnie wprowadza uczniów w ten (wielokulturowy) świat. Wybrane filmy przybliżają uczniom problemy kultury współczesnej, a przy tym pomagają zapobiegać dyskrymina-cji poprzez kształtowanie wrażliwości społecznej i tolerancji (WOS podstawowy, podstawa programowa, punkty 6.5, 6.6). Uczniom po-szerzającym wiedzę na lekcjach WOS filmy te pozwolą zrozumieć pro-cesy narodowościowe i społeczne we współczesnym świecie (WOS

rozszerzony, p.p., pkt 7): uwypuklą przyczyny i skutki konfliktów społecznych w Afryce (Hotel Ruanda); stworzą podstawę do porów-nania odmiennych modeli polityki kilku państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów (Polowanie na króliki, Spotkanie); podpo-wiedzą, dlaczego integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi w Europie trudności (Klasa, Na krawędzi nieba, Combat girls. Krew i honor). Filmy te stanowić mogą również ciekawy materiał podczas realizacji bloku Swojskość i obcość, w ramach przedmiotu historia i społeczeństwo (w wytycznych (E.5.2.) czytamy: „Uczeń analizuje, na wybranych przykładach, współczesne społeczeństwa wielokulturowe”). Cykl ten kształtuje postawy nowoczesnego patrio-tyzmu i stymuluje rozwój społeczny młodego człowieka, polegający na „kształtowaniu postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji” (część wstępna podstawy programowej edukacji historycznej i obywatelskiej dla liceum).


okiem nauczyciela Łukasz Kusiak nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie w Gimnazjum i Liceum im. T. Reytana w Warszawie, autor materiałów dydaktycznych, popularyzator edukacji filmowej

Świat „zmniejsza się” z roku na rok. Coraz łatwiejsze staje się komunikowanie i odwiedzanie odległych miejsc. Granice tracą na znaczeniu. Młody człowiek jest już nie tylko Polakiem; czuje się również Europejczykiem czy mieszkańcem globalnej wioski. Może z łatwością kontaktować się z ludźmi z całego świata, uczyć się, pracować i żyć w wybranym kraju. Jednak, aby w pełni funkcjo-nować w takiej rzeczywistości, należy nauczyć się oswajania inności i międzykulturowej empatii. Cykl obejmuje zagadnienia

związane z funkcjonowaniem w wielokulturowym świecie. Tytuły poruszają pojęcia z zakresu podstawy programowej, a jednocze-śnie – ilustrują zagadnienia takie jak tożsamość, etniczność czy poszanowanie innej kultury. Filmy prezentowane w tym cyklu przeznaczone są dla uczniów, którzy są już wstępnie przygoto-wani do dyskusji o problemach odnalezienia się w obcej kulturze, funkcjonowania w globalnym świecie, tolerancji dla odmienności etnicznej czy narodowościowej.

o cyklu

Współczesna kultura i rozwój techniki zamieniły świat w globalną wioskę. Jej mieszkańcy muszą umieć odnaleźć się w tyglu narodowości, kultur i obyczajów.

Polowanie na królikireż. P. Noyce, Australia, W. Brytania 2002, 94’

temat i opisRelatywizm kulturowyJeszcze czterdzieści lat temu rząd australijski, w ramach swojej oficjalnej polityki, izolował aborygeńskie dzieci od rodziców, aby integrować je z białymi mieszkańcami kraju. Film opowiada o kolonialnym okrucieństwie, które wynika z braku relatywizmu kulturowego.nagroda• 2003: Złoty Kangur, Australijska Nagroda Filmowa: najlepszy film, najlepsza muzyka oryginalna, najlep-szy dźwiękwybrane wątki z prelekcji • kolonializm i jego skutki • teoria postkolonialna (umożliwienie społecznościom kolonizowanym opowiedzenia swojej historii z własnej perspektywy) • kultura Aborygenów • symbolika płotu • dlaczego Polowanie na króliki można zaliczyć do gatunku kina drogi?materiały dydaktyczne • język polski: Prawo, które łamie wolność • lekcja wychowawcza: W imieniu prawa zabieram Ci wol-ność! • geografia: Kolonializm w Australii.pojęcia kluczowerelatywizm kulturowy, kolonializm, Aborygeni, kino drogi

Klasareż. L. Cantet, Francja 2008, 128’

temat i opisSpołeczeństwo wielokulturoweFilm pokazuje na przykładzie uczniów paryskiej szkoły – Francuzów i imigrantów – problemy związane z wzajemną akceptacją, poszanowaniem odmienności i porozumieniem.nagroda• 2008: MFF w Cannes, Złota Palma dla najlepszego filmuwybrane wątki z prelekcji • szkoła w filmie i literaturze • szkoła jako prze-strzeń wielokulturowa (korzyści i zagrożenia) • co jest źródłem wielokulturowości w społeczeństwie i jakie to stawia przed nim wyzwania? • elementy formalne filmu: łączenie cech dokumentalnych i fabularnychmateriały dydaktyczne • język polski: Obraz szkoły w „Klasie” L. Canteta i sposób jego kreowania.pojęcia kluczowespołeczeństwo wielokulturowe, różnice kulturowe, wartości

Vasermilreż. M. Salmona, Izrael 2007, 93’

temat i opisNaród wieloetnicznyOpowieść o nastolatkach żyjących w izraelskim Beer Szewa. Łączy ich religia i obywatelstwo, dzieli nato-miast pochodzenie i związana z nim przynależność etniczna. Szansą na pokonanie różnic staje się dla nich wspólna pasja.nagroda• 2008: San Francisco – nagroda Golden Gate za najlepszy debiut reżyserski (Mushon Salmona)wybrane wątki z prelekcji • cechy grupy etnicznej (wspólny język, pocho-dzenie, historia, zwyczaje, religia etc.) i próba jej zdefiniowania • Żydzi jako przykład specyficznej grupy etnicznej • Izrael jako specyficzny naród wieloetniczny materiały dydaktyczne • język polski: Swój czy obcy? Problem asymilacji na podstawie filmu „Vasermil” i noweli „Mendel Gdański” • lekcja wychowawcza, WOS: Trudne wybory w życiu nastolatków.pojęcia kluczowegrupa etniczna, podziały, antagonizmy, naród wieloetniczny

1 2 3


7776

trudne tematy

Cykl Trudne tematy daje możliwość realizacji treści z podstaw pro-gramowych wielu przedmiotów, nie tylko ze ścisłego kręgu przed-miotów humanistycznych. Stanowi także doskonały materiał do omówienia zagadnień poruszanych na lekcjach wychowawczych i godzinach wychowania do życia w rodzinie. Przykładowo w ce-lach kształcenia w pkt II podstawy programowej z języka polskie-go odnajdujemy: „Analiza i interpretacja tekstów kultury. Wartości i wartościowanie: uczeń dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne; dostrzega w świecie konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów”. Tutaj do wykorzystania takie filmy jak: Wymyk i temat odpowiedzialności; Fanatyk i problem ksenofobii mającej swe źródła w ideologii nacjonalistycznej. W podstawie programowej

z wiedzy o kulturze w celach kształcenia pkt I czytamy: „Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedzi-ny sztuki”. Do realizacji można wykorzystać wszystkie filmy z cyklu. W podstawie z wiedzy o społeczeństwie w pkt VI mamy: „Znajomość praw człowieka i sposobów ich ochrony”. Tutaj film China blue. Film ten można odnieść do postawy z geografii, gdzie w pkt II mamy m.in. następującą treść: „uczeń podaje przykłady procesów globalizacji i ich wpływu na rozwój regionalny i lokalny”. W podstawie programowej z wychowania do życia w rodzinie w pkt IV czytamy: „Przyjęcie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych i chorych”. Tutaj takie filmy jak Ja też! czy Nietykalni.


okiem nauczyciela Sławek Domański polonista Zespołu Szkół Zawodowych w Lublińcu, animator kultury, autor scenariuszy i prelegent Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej

Ostatni Nomadzireż. R. de la Fuente, Hiszpania 2006, 87’

temat i opisWspólny językTxalaparta to baskijski instrument; aby na nim zagrać, potrzeba zawsze dwóch muzyków. To z nim bohaterowie filmu udają się w podróż śladami noma-dów, odkrywając nieznane sobie wcześniej kultury. Nawiązują kontakt z innymi dzięki muzyce, która okazuje się wspólnym językiem wszystkich ludzi.nagroda• 2007 – SILVERDOCS: najlepszy dokument mu-zycznywybrane wątki z prelekcji • różnorodność językowa świata (rodziny językowe, alfabety) • w jaki sposób się porozumiewamy (znaki werbalne i niewerbalne, słowa i mowa ciała) • funk-cje języka (informacyjna, poetycka, ekspresywna, impresywna) • dlaczego muzyka może być językiem porozumienia?materiały dydaktyczne • język polski: Akt komunikacji językowej i jego skła-dowe • geografia: Rodziny językowe i ginące języki.pojęcia kluczowejęzyk, wspólnota, porozumienie

Na krawędzi niebareż. F. Akin, Niemcy, Turcja, Włochy 2007, 122’

temat i opisIzolacja i asymilacja kulturowaWielowątkowa opowieść o tureckiej mniejszości żyjącej w jednym z niemieckich miast. Niektórzy jej przedstawiciele doskonale zasymilowali się z obcą kulturą, nie tracąc przy tym niczego ze swojej tożsa-mości. Inni muszą żyć w prawie całkowitej izolacji, walcząc o lepszy los.nagroda• 2007: MFF w Cannes – Złota Palma za najlepszy scenariusz dla Fatiha Akinawybrane wątki z prelekcji • konfrontacja mentalności tureckiej i europejskiej • społeczność turecka w Niemczech • imigranci pierwszego pokolenia i drugiego pokolenia – izolacja i asymilacja • motyw poszukiwania jako podstawowy temat filmumateriały dydaktyczne • język polski: Kilka słów o wielokulturowości • wiedza o społeczeństwie: O traceniu i odnajdowa-niu własnej tożsamości – czyli o mniejszościach (nie tylko) narodowych (nie tylko) w Polsce.pojęcia kluczoweizolacja, asymilacja, tożsamość

Combat girls. Krew i honorreż. D.F. Wnendt, Niemcy 2011, 103’

temat i opisPrzełamywanie uprzedzeńMarisa ma dwadzieścia lat i nienawidzi obcokrajow-ców. Pewnego dnia poznaje afgańskiego uchodźcę i od tego momentu jej wyobrażenia o świecie zaczynają się powoli zmieniać. nagroda• 2011 – First Steps Awards (Niemcy) – nagroda dla najlepszego fabularnego filmu pełnometrażowegowybrane wątki z prelekcji • swój – obcy – inny (definicje i przykłady) • czym był nazizm? • skąd się biorą i dlaczego zyskują na popularności ruchy neonazistowskie? • jak walczyć z uprzedzeniami i nie dopuszczać do rozwoju ruchów neonazistowskichmateriały dydaktyczne • WOS: „Combat girls. Krew i honor” – zagadnienia narodowościowe • lekcja wychowawcza: Wokół świata neonazistów. Jak rodzi się i gaśnie fascynacja tą grupą?pojęcia kluczoweuprzedzenia, ksenofobia, rasizm, szowinizm, nazizm, neonazizm

Spotkaniereż. T. McCarthy, USA 2007, 108’

temat i opisPrawa imigrantaWalter Vale, wykładowca akademicki w dość niecodziennych okolicznościach poznaje Tareka i Zainab – nielegalnych imigrantów. Przyjaźń z nimi wyrywa go z rutyny codzienności. Stanie się również powodem do walki o możliwość pozostania w kraju Tareka, aresztowanego przez urząd deportacyjny.nagroda• 2009 – nagroda Independent Spirit przyznawana przez Film Independent dla najlepszego reżyserawybrane wątki z prelekcji • Nowy Jork jako miasto wielokulturowe i wielona-rodowościowe • zestawienie postaci Waltera – czło-wieka wolnego z Tarekiem – człowiekiem walczą-cym o swoją wolność • polityka imigracyjna USA po zamachach z 11 września 2001 roku • problematyka legalizowania pobytu imigrantów w Polscemateriały dydaktyczne • wiedza o społeczeństwie: Migracja ludzi – współ-czesne wyzwanie dla ochrony praw człowieka.pojęcia kluczoweimigrant, prawo imigracyjne, azyl

Między słowamireż. S. Coppola, USA 2003, 102’

temat i opisDialog międzykulturowyTokio ukazane z perspektywy amerykańskich tury-stów; oboje z zupełnie innych powodów znaleźli się w mieście pełnym nieznanych symboli i obyczajów. Wzruszająca i jednocześnie zabawna historia o przy-jaźni dwojga ludzi chcących uporać się z poczuciem wyobcowania i szukających tego, co zagubione między słowami.nagroda• 2004 – Oscar dla Sofii Coppoli za najlepszy scena-riusz oryginalnywybrane wątki z prelekcji • komunikacja międzykulturowa • wewnętrzna podróż bohaterów • temat i forma – między Anto-nionim (samotność, kryzys uczuć, ludzka samotność w industrialnej przestrzeni) a Ozu (powolna narracja, kontemplacja gestów, obserwacja)materiały dydaktyczne • język polski: Ukryte między słowami…pojęcia kluczoweinterkulturowość, komunikacja niewerbalna, komu-nikacja werbalna, samotność

Hotel Ruandareż. T. George, Kanada, W. Brytania, Włochy, RPA 2004, 121’

temat i opisKonflikt na tle etnicznymHistoria Paula Rusesabagina, który podczas konfliktu etnicznego w Rwandzie udzielił schronienia uchodźcom. Jego pomoc ocaliła od rzezi setki ludzi, podczas gdy resz-ta świata pozostała obojętna na te tragiczne wydarzenia. ciekawostkaPremiera Hotelu Ruanda odbyła się w stolicy kraju, Kigali, w przeddzień 11. rocznicy wybuchu konfliktu. Na widowni siedzieli ludzie, których uratował przed śmiercią z rąk członków plemienia Hutu.wybrane wątki z prelekcji • historia Rwandy • mechanizmy powstawania konfliktów etnicznych (mowa nienawiści, przemoc fizyczna) • ludobójstwo • rola mediów w sytuacji konfliktumateriały dydaktyczne • język polski: Kiedy cały świat zamknął oczy... – czyli co może zrobić jeden dobry człowiek • historia, geografia, WOS: „Tyle samo problemów, ile wzgórz” – konflikt etniczny między Hutu a Tutsi w Rwandzie.pojęcia kluczowekonflikt, ludobójstwo, mowa nienawiści, przemoc

7 8 9

4 5 6


78 79

Kino współczesne coraz częściej i odważniej podejmuje tematy egzystencjalne, społeczne i cywilizacyjne. Wybrane tytuły cyklu Trudne tematy stanowią punkt wyjścia do dyskusji o tym, z czym nastolatek na co dzień spotyka się w szkole, wśród znajomych lub co dociera do niego ze świata mediów. Wybrane filmy otwierają przed młodzieżą nowe perspektywy patrzenia na rzeczywistość, kształtują wrażliwość i postawę moralną.

Cykl adresowany jest do młodych ludzi, którzy w sposób otwarty i dojrzały starają się poznawać prawdę o otaczającej ich rzeczywistości. Ma on uwrażliwić młodego człowieka na los innych, pomóc mu zrozumieć złożoność świata i ludzkiej natury, kształtować u niego postawę poznawczą i umiejętność obrony własnych przekonań, a przede wszystkim skłonić do dyskusji.

o cyklu

Problem przemocy wśród młodzieży, braku realnej tolerancji dla odmienności narodowościowej, religijnej, rasowej i seksualnej czy wyzysku najbiedniejszych to przedmiot rozważań coraz większej liczby artystów.

Fanatykreż. H. Bean, USA 2001, 98’

temat i opisKsenofobiaMłody chłopak żydowskiego pochodzenia nie akcep-tuje swojej tożsamości. Z czasem jego antysemityzm przeradza się w chorobliwą nienawiść rasową i naro-dowościową. Jak walczyć z nietolerancją?nagroda• Festiwal Filmowy Sundance – Główna Nagroda Jury – najlepszy dramat (2001)wybrane wątki z prelekcji • definicja ksenofobii • fanatyzm jako zjawisko kulturowe • potrzeba identyfikacji jednostki z grupą • przemoc wpisana w kulturę – jak kultura implikuje, a jak blokuje wyrażanie przemocy?materiały dydaktyczne • język polski: Od poszukiwania własnej tożsamości do samounicestwienia • wiedza o społeczeństwie: Człowiek w społeczeństwie – lekcja powtórzeniowa• dodatkowe materiały: Rozumienie czytanego tekstu „O stereotypach narodowych”. pojęcia kluczowedojrzewanie, poszukiwanie tożsamości, judaizm, tolerancja, tożsamość, stereotyp, społeczeństwo wielokulturowe

C.R.A.Z.Y. reż. J.M. Vallee, Kanada 2005, 125’

temat i opisHomoseksualizmChłopak wychowywany w tradycyjnej rodzinie pew-nego dnia wyznaje, że jest gejem. C.R.A.Z.Y. to film opowiadający o próbie określenia siebie w świecie pełnym stereotypów oraz o potrzebie akceptacji.nagroda• Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Toronto: najlepszy pełnometrażowy film kanadyjski (2005)wybrane wątki z prelekcji • dojrzewanie psychiczne i emocjonalne • określanie swojej tożsamości płciowej • stereotypy płci • rola kultury w kształtowaniu charakteru i postawy głównego bohatera (muzyka rockowej, idole, subkulturowa moda)materiały dydaktyczne • język polski: O bólu dorastania – problematyka filmu J.M. Vallée „C.R.A.Z.Y.” • wiedza o kulturze: Trudna młodość i trudne rodzicielstwo w filmie J.M. Vallee „C.R.A.Z.Y.” • godzina wychowawcza: „C.R.A.Z.Y.” Nie daj się zwariować.pojęcia kluczowepłeć kulturowa, tolerancja, rytuał, inicjacja

Wymykreż. G. Zgliński, Polska 2011, 85’

temat i opisWina i karaBrutalny napad, którego ofiarą jest Jerzy, a niemym świadkiem jego brat Albert, to początek historii o winie i karze, wyrzutach sumienia i konsekwen-cjach decyzji, które podejmujemy. Realistyczny obraz rodzinnych relacji, które zostają zburzone przez tragedię i wzajemne oskarżenia.nagroda• 2011: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – najlepszy scenariusz (Janusz Margański, Grzegorz Zgliński); najlepszy debiut reżyserski lub drugi film (Grzegorz Zgliński); najlepsza drugoplano-wa rola kobieca (Gabriela Muskała)wybrane wątki z prelekcji • Wymyk jako uniwersalna opowieść o wyzwaniach człowieczeństwa • kino psychologiczne • kultura współczesna – Internet a banalizacja złamateriały dydaktyczne • język polski lub godzina wychowawcza: Co można, a czego nie powinno się oceniać w kategoriach czar-ne – białe? • język polski: O „dochodzeniu do siebie”pojęcia kluczoweodpowiedzialność, zło moralne, poczucie winy

1 2 3 Bejbi bluesreż. K. Rosłaniec, Polska 2012, 98’

temat i opisOdpowiedzialnośćNatalia ma 17 lat, interesuje się modą i zostaje matką. Razem ze swoim chłopakiem, Kubą, próbują podołać nowym obowiązkom. Czy mimo młodego wieku uda się im przyjąć odpowiedzialność za nowo narodzone dziecko?ciekawostkaMagda Berus, odtwórczyni roli Natalii, wygrała casting, który producent filmu zorganizował wraz ze stacją MTV. wybrane wątki z prelekcji • jaki styl życia prowadzą bohaterowie filmu? jak postrzegają swoją sytuację życiową? • czym jest dojrzałość i odpowiedzialność? na czym polega związek uczuciowy? • aspekty formalne: czy film może być blogiem?materiały dydaktyczne • wiedza o kulturze: Filmowy blog pokolenia nasto-latków • lekcja wychowawcza: Filmowe spojrzenie na rodzinę i pokolenie nastolatków, które wkracza w dorosłe życie.pojęcia kluczowezwiązek uczuciowy, relacje międzyludzkie, rodzina, odpowiedzialność

Berlin Callingreż. H. Stohr, Niemcy 2008, 100’

temat i opisUzależnieniePopularny DJ, intensywnie pracujący nad kolejną płytą, wspomaga się narkotykami. Nałóg przejmuje kontrolę nad jego życiem zawodowym i prywatnym. Wkrótce fatalne konsekwencje uzależnienia stają się odczuwalne dla niego i jego najbliższych.ciekawostkaRolę Martina zagrał w filmie Paul Kalkbrenner, sztanda-rowa postać niemieckiej sceny electro. Swoją przygodę z muzyką zaczynał do nauki gry na trąbce. Dzisiaj jest DJ-em, który gości na największych festiwalach.wybrane wątki z prelekcji • film jako portret muzycznego Berlina, stolicy muzyki klubowej • DJ Ickarus jako „szalony artysta” wypalający się w akcie tworzenia • uzależnienie – uwarunkowania psychologiczne i społeczne materiały dydaktyczne • godzina wychowawcza: Inspiracje dla twórczości!• język polski, WOK: Bóg, ofiara, clown czy psychopa-ta? Kim jest artysta?pojęcia kluczoweuzależnienie, artysta

Nietykalni reż. O. Nakache, E. Toledano, Francja 2011, 112’

temat i opisNiepełnosprawnośćPhillipe jest bogatym arystokratą i mieszka w naj-droższej dzielnicy Paryża. Jest całkowicie sparaliżo-wany i musi zatrudnić nowego pielęgniarza. Wybór pada na Drissa, który właśnie wyszedł z więzienia i stara się o zasiłek. Czy poruszanie się na wózku musi oznaczać wykluczenie? Jak go uniknąć?nagroda• 2012: Cezar dla najlepszego aktora (Omar Sy)wybrane wątki z prelekcji • niepełnosprawność ruchowa a stwarzanie barier przez społeczeństwo • co można zrobić, by usunąć bariery z przestrzeni publicznej i ułatwić ludziom niepełno-sprawnym łatwość życia i poruszania się? • charaktery-styka porównawcza bohaterów materiały dydaktyczne• język polski: Kiedy spotykają się dwa różne światy • wiedza o społeczeństwie: Ochrona praw ludzi niepełnosprawnych • lekcja wychowawcza: Uspraw-nianie przestrzeni.pojęcia kluczoweniepełnosprawność, stereotyp, wykluczenie

Ja też! reż. A. Pastor, A. Nawarro, Hiszpania 2009, 105’

temat i opisUpośledzenieBezpretensjonalny obraz dojrzewania do samo-dzielności. Daniel to 34-latek z zespołem Downa, który usiłuje udowodnić rodzinie i przyjaciołom, że upośledzenie nie musi oznaczać braku niezależności. Jak pomagać, by nie ograniczać?nagroda• 2009: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián: Srebrna Muszla dla najlepszej aktorki (Lola Dueñas) i najlepszego aktora (Pablo Pineda) oraz Nagroda Światowego Katolickiego Stowarzysze-nia Komunikacji Społecznej (SIGNIS) wybrane wątki z prelekcji • pojęcie stereotypu oraz ocenia funkcjonujących w opi-nii społecznej stereotypów • potrzeby i uniwersalność dążeń osób z upośledzeniem umysłowym • estetyka dokumentu materiały dydaktyczne • język polski: Wszyscy jesteśmy ludźmi – refleksje wokół filmu „Ja też!” • godzina wychowawcza, WOS: Ja też! Czego potrzebują ludzie?pojęcia kluczoweupośledzenie, stereotyp, estetyka dokumentu

Zakazane owoce reż. D. Karukoski, Finlandia, Szwecja 2009, 102’

temat i opisWkraczanie w dorosłośćDwie nastolatki wychowane w zamkniętej, tradycyj-nej społeczności na skandynawskiej prowincji, mimo zakazu rodzin, postanawiają wyruszyć na podbój „wielkiego świata”. Są ciekawe wszelkich nowości, chcą spróbować „zakazanych owoców” dorosłego, wielkomiejskiego życia. Wkroczenie w dorosłość przyniesie im zarówno radość, jak i wiele rozcza-rowań.nagroda• Jussi 2010: najlepsza aktorka drugoplanowa (Amanda Pilke), najlepszy reżyser (Dome Karukoski) (nominacja)wybrane wątki z prelekcji • motyw zakazu i pokusy występujący w baśniach • młodość w kulturze współczesnej: czas swobody, beztroski, większe przyzwolenie na popełnianie błędów • młodość a świat nakazów i zakazów • wkraczanie w dorosłość a branie odpowiedzialności za swoje postępowanie materiały dydaktyczne • język polski: Jak smakują „Zakazane owoce”?pojęcia kluczowemłodość, dorosłość, bunt, zakazany owoc

China bluereż. M.X. Peled, USA 2005, 86’

temat i opisPrawa człowiekaDokument o chińskich nastolatkach, które zaczynają pracę w fabryce ubrań. Wstrząsające zestawienie młodzieńczych ideałów z brutalną rzeczywistością wyzyskiwania pracowników i łamania ich podstawo-wych praw. nagroda• 2005: Amnesty International – DOEN Awardwybrane wątki z prelekcji • globalizacja i pojęcie globalnej wioski • globalizacja a proces produkcji dóbr • społeczna odpowiedzial-ność biznesu • konsumpcjonizm materiały dydaktyczne • WOS, geografia, godzina wychowawcza: Globaliza-cja – to zniewolenie czy szansa na sukces? • język polski, WOK, WOS, historia: „Wojna to Pokój, Wolność to Niewola, Ignorancja to Siła” (G. Orwell) – propa-gandowe manipulacje językowe.pojęcia kluczoweglobalizacja, konsumpcja, gospodarka wolnorynko-wa, prawa człowieka

7 8 9

4 5 6

8180

kino współczesne

Cykl Kino współczesne daje doskonałe możliwości realizacji podstawy programowej z wielu przedmiotów. Przykładowo – w celach kształcenia w pkt II podstawy programowej z języka polskiego odnajdujemy: „uczeń prezentuje własne przeżycia wy-nikające z kontaktu z dziełem sztuki, określa problematykę utwo-ru”. Praktycznie każdy z filmów cyklu jest pomocny w realizacji tych treści, tym bardziej że daje on przekrojowe spojrzenie na kinematografię współczesną. W podstawie programowej wiedzy o kulturze w pkt I „Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji” czytamy: „analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki”. Można tu zaproponować film Bracia

Karamazow funkcjonujący na przecięciu literatury, teatru i filmu. Natomiast w pkt III „Analiza i interpretacja tekstów kultury” tejże podstawy czytamy: „posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpreto-wanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych”. Tutaj filmy: Tlen i Wyjście przez sklep z pamiątkami. Problemy współczesnego świata znajdziemy w podstawach WOS (pkt V celów kształcenia „Prawa człowieka”) i geografii (pkt II „Formułowanie i weryfiko-wanie hipotez dotyczących problemów współczesnego świata”). Tutaj punktem wyjścia są filmy W lepszym świecie i Droga na drugą stronę.


okiem nauczyciela Sławek Domański polonista Zespołu Szkół Zawodowych w Lublińcu, animator kultury, autor scenariuszy i prelegent Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej

Cykl Kino współczesne to zestaw filmów wyjątkowych pod wzglę-dem estetycznym i artystycznym. Dzięki obejrzeniu zestawu zarówno fabuł, jak i pełnometrażowych dokumentów, które zaznaczyły swoją obecność na najlepszych festiwalach filmowych w ostatnich latach, młody widz może zapoznać się z ambitnym kinem niszowym i zyskać wiedzę o alternatywie dla wielkich su-perprodukcji. Będzie ona niezbędna do kształtowania świadomej i krytycznej postawy wobec propozycji współczesnego kina. Filmy

z tego cyklu pochodzą z różnych krajów i obszarów kulturowych, dlatego pozwalają przyjąć różnorodne perspektywy patrzenia na rzeczywistość. Cykl ten dzięki swojej przystępności adresowany jest do wszystkich uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Ma on uświadomić im, że nie muszą bezkrytycznie godzić się na oglą-danie tych filmów, które są w ofercie największych multipleksów, lecz mogą, przeszukując repertuar kina, dokonywać wyborów i w ten sposób kształtować własny gust.

o cyklu

Najlepsze i najbardziej wartościowe filmy ostatnich lat powstały przy użyciu minimalnych nakładów finansowych i maksymalnych środków wyrazu. Ich mocną stroną nie jest promocja, lecz ciekawe i niepowtarzalne ujęcie tematu oraz nowatorska realizacja.

W lepszym świeciereż. S. Bier, Dania 2010, 113’

temat i opisKonflikt wartościChristian po śmierci matki przeprowadza się z ojcem do Danii. Elias przeżywa separację rodziców i częste wyjazdy ojca do Afryki. Christian i Elias przekraczają barierę oddzielającą dziecięcą niewinność od świado-mości swoich czynów i konieczności ponoszenia konsekwencji własnych decyzji. nagroda• 2011: Oscar – nagroda w kategorii najlepszy film nieanglojęzycznywybrane wątki z prelekcji • rola rodziców i instytucji rodziny w życiu dziecka • wybory i postawy bohaterów filmowych • bariery w komunikacji między bohaterami i relacje zachodzą-ce między nimi • gatunek filmowy: dramat, dramat psychologicznymateriały dydaktyczne • język polski: W imię miłości – analiza i interpretacja filmu „W lepszym świecie” reż. Susanne Bier • wiedza o kulturze, etyka: Oko za oko czy drugi policzek?pojęcia kluczowerodzina, miłość, kara, zemsta, wybaczenie, symbol jako środek wyrazu w filmie

Jesteś Bogiemreż. L. Dawid, Polska 2012, 110’

temat i opisWyobcowanie, blokowiska i hip-hopHistoria trójki przyjaciół, którzy stworzyli zespół Pak-tofonika i których muzyka dotarła do tysięcy młodych Polaków wychowanych pośród blokowisk. Znakomity obraz czasów transformacji i pokolenia, które nie do końca potrafiło się odnaleźć w nowej rzeczywistości. nagroda• 2012: Złote Kaczki (nagrody miesięcznika Film): najlepszy film – Leszek Dawid, najlepszy aktor – Marcin Kowalczyk, najlepszy scenariusz – Maciej Pisukwybrane wątki z prelekcji • popularność hip-hopu w latach dziewięćdziesią-tych • okres transformacji w Polsce – perspektywa historyczna, polityczna i społeczna • dramat Magika – wyobcowanie, próba dostosowania się do roli ojca i męża, problemy psychiczne • przestrzeń w filmie – blokowisko i Górny Śląśkmateriały dydaktyczne • historia, wiedza o społeczeństwie: Okres trans-formacji w Polsce • język polski, wiedza o kulturze: Manifesty pokoleniowe. Obraz pokolenia lat 90. i popularności hip-hopu.pojęcia kluczowehip-hop, pokolenia, transformacja, wyobcowanie, blokowisko, przestrzeń

Pożegnania reż. Y. Takita, Japonia 2008, 130’

temat i opisPożegnanie ze światemDaigo traci posadę wiolonczelisty w tokijskiej orkie-strze i powraca w rodzinne strony. Odpowiada na ofertę pracy, lecz wkrótce dowiaduje się, że wbrew wcześniejszym oczekiwaniom, jego nowe zajęcie nie będzie etatem w biurze podróży… nagroda• 2009: Oscary – nagroda w kategorii najlepszy film nieanglojęzycznywybrane wątki z prelekcji • poszukiwanie własnej tożsamości • wpływ wydarzeń z dzieciństwa na dalsze życie • potrzeba bliskości (zarówno w obliczu śmierci ukochanej osoby, jak i w życiu codziennym) • kultura japońska – japońskie ceremonie pogrzebowe (piękne, powol-ne gesty podkreślające godność jednostki) • muzyka jako sposób wyrażania emocjimateriały dydaktyczne • język polski: Podróż w kierunku samoświadomości i akceptacji nieuchronności końca.pojęcia kluczoweśmierć – życie, ceremonia, rytuał, tabu, muzyka, samoświadomość, bliskość, godność

1 2 3


8382

historia kina

Cykl Historia kina to przede wszystkim propozycja dla klas humanistycznych, uczniów o głębszych zainteresowaniach, gotowych poszerzać swoje horyzonty, ambitnych. Polonista znajdzie tu filmy reżyserów wymienionych w podstawie progra-mowej (poziom rozszerzony), a nauczyciel wiedzy o kulturze materiał do realizowania swojego programu. Cykl pozwala uczniom poznać cechy ekspresjonizmu, wprowadza w świat filmowej awangardy, co stanowi dopełnienie programu zarówno języka polskiego (język polski, podstawa programowa II.2.1,2), jak i WOK (podstawa programowa WOK I; III.1.1-5). Obecne są tu przykłady kina autorskiego (filmy Chaplina, Truffauta czy Fel-

liniego) i dzieła kultury popularnej (tak różne, jak Sin City i Pół żartem, pół serio) (język polski p.p.II,3.4; podstawa programowa WOK I; III.2.6), co daje możliwość poznawania różnych funkcji sztuki i merytorycznej dyskusji na temat jej wartościowania (podstawa programowa WOK I; III.1.1-5). Walorem cyklu jest zróżnicowanie gatunkowe – znajdziemy tu przykłady dramatu, komedii, musicalu. Wiele filmów cyklu będzie także inspiracją do dyskusji nie tylko na temat sztuki – reprezentujące francuską Nową Falę 400 batów na temat rodziny, szkoły, dorastania; Hair – przyjaźni, odpowiedzialności, konfliktów wartości (język polski p.p.II.4.2).


okiem nauczyciela Jolanta Manthey polonistka w I LO Gdańsku, współautorka programu nauczania i podręcznika dla szkół ponadgimnazjalnych

Droga na drugą stronę reż. A. Damian, Polska, Rumunia 2011, 72’

temat i opisKafka w XXI wiekuOparta na faktach, niezwykła pod względem wizu-alnym, pełnometrażowa animacja rekonstruująca historię niesłusznie skazanego obywatela Rumunii, który w krakowskim wiezieniu rozpoczął protest gło-dowy. Film pokazuje świat, w którym role społeczne i procedury są w stanie zastąpić człowieczeństwo.nagroda• 2012: Gdańsk Doc Film Festival – nagroda główna Brama Wolnościwybrane wątki z prelekcji • film jako źródła wiedzy o współczesnym świecie • emigranci – problem współczesnego świata • problem nietolerancji wobec cudzoziem-ców i ich dyskryminacja • instytucje i organizacje stojące na straży praw człowieka materiały dydaktyczne • wiedza o społeczeństwie, godzina wychowawcza: Sprawa Crulica, czyli o cudzoziemcach w Polsce.pojęcia kluczowecudzoziemiec, ksenofobia, stereotyp, dyskryminacja

Tlen reż. I. Wyrypajew, Rosja 2009, 75’

temat i opisKażdy potrzebuje tlenuFilmowa wersja sztuki Iwana Wyrypajewa, jednego z najpopularniejszych rosyjskich dramaturgów współ-czesnych. Film bawiący się estetyką, bliższy formalnie teledyskowi niż filmowi fabularnemu, częściowo animowany, stylizowany na interaktywną stronę inter-netową, a w warstwie treściowej silnie metafizyczny.nagroda• 9. MFF T-Mobile Nowe Horyzonty – nagroda publicznościwybrane wątki z prelekcji • postmodernizm w kinie • gra z konwencją • fil-mowe i teatralne środki wyrazu • filmowa adaptacja dramatu materiały dydaktyczne • język polski: Wszystko na świecie dzieje się z powodu dwóch rzeczy: szaleńczej miłości i braku powietrza • wiedza o kulturze: Sztuka odkrywa przed ludźmi ich wewnętrzny świat – czyli jak przejrzeć reżysera. pojęcia kluczowepostomodernizm, adaptacja filmowa, gra z konwencją

Bracia Karamazowreż. P. Zelenka, Czechy, Polska 2008, 110’

temat i opisNietypowa adaptacjaAkcja filmu toczy się równolegle na dwóch płaszczy-znach: festiwalu teatralnego, na który przybywa gru-pa praskich aktorów i wewnątrz świata przedstawio-nego adaptacji Braci Karamazow. Niezwykle udane i wyważone połączenie czeskiego poczucia humoru z powagą i głębią powieści Fiodora Dostojewskiego.nagroda• 2008: Nagroda FIPRESCI dla Petra Zelenki wybrane wątki z prelekcji • adaptacja filmowa • znaczenia metaforyczne wpisa-ne w świat przedstawiony w filmie • postawy moralne bohaterów • film w kontekście filozoficznymmateriały dydaktyczne • język polski: „Chodzi o zbliżenie sztuki do normal-nego życia..”, czyli o przedstawieniu, które przestaje być li tylko fikcją... • język polski: Człowiek – widz w teatrze i aktor w życiu • etyka: Skąd pochodzi zło?pojęcia kluczoweteatr w teatrze, teatrum mundi, groteska, zło fizycz-ne, zło moralne, ateizm

Wyjście przez sklep z pamiątkamireż. Banksy, USA, W. Brytania 2010, 87’

temat i opisGranice współczesnej sztukiDokumentalna prowokacja Banksy’ego – jednej z najważniejszych postaci street artu, a jednocześnie artysty, o którym nic nie wiadomo na pewno. Film nie rozjaśni tej tajemnicy, nie ma też takich aspiracji. Jest za to ironicznym komentarzem dotyczącym współczesnej sztuki i sposobu jej promocji. nagroda• 2011: nominacja do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny wybrane wątki z prelekcji • formy ekspresji artystycznej o wymowie społecznej• pojęcie subkultury w kontekście interpretowanych dzieł street artu • elementy gry konwencjąmateriały dydaktyczne • język polski: Po co komu fałszywy dokument? O grze konwencją dokumentu w filmie „Wyjście przed sklep z pamiątkami” • wiedza o kulturze: Banksy i inni, czyli o sztuce ulicy (street art).pojęcia kluczowemockument, fałszywy dokument, film dokumen-talny, kultura niezależna, subkultura, street art, graffiti

Avéreż. K. Bojanov, Bułgaria 2011, 88’

temat i opisW drodzeKamen wyrusza w podróż autostopem z Sofii na północ. Jedzie do Ruse na pogrzeb swojego przyjaciela-samobójcy. W drodze spotyka tajemniczą Avé, która zmierza w po-dobnym kierunku. Na każdym etapie podróży dziewczyna wymyśla nową tożsamość dla siebie i swojego towarzysza. nagroda• 2011: Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu Filmo-wym w Sarajewiewybrane wątki z prelekcji • kino drogi – wyznaczniki gatunku • złamanie konwencji kina drogi – kontemplacja zamiast przygody • inicjacja bo-haterów, obrzędy przejścia • krajobraz jako bohater filmu materiały dydaktyczne • język polski, wiedza o kulturze: Droga jako metafora ludzkiego życia. Analiza motywu wędrówki na podstawie filmu „Avé” i innych tekstów kultury • wiedza o kulturze: Inicjacja bohaterów filmu „Avé” jako realizacja obrzędu przejścia. pojęcia kluczowekino drogi, konwencja, metafora, przemiana, inicja-cja, wyobcowanie

Zeroreż. P. Borowski, Polska 2009, 110’

temat i opisSamotność w metropoliiHistoria, w której przecinają się drogi wielu osób, a każda ich decyzja będzie miała konsekwencje nie tylko dla nich samych. Reżyser, wykorzystując popu-larne wzorce narracyjne, opowiada o przypadkowości ludzkiego losu i braku szczęścia. Otrzeźwiające spojrzenie z góry na zagubionych i samotnych w kilkumilionowym mieście bohaterów.nagroda• 2010: MFF Filmfest w Waszyngtonie, nagroda głównawybrane wątki z prelekcji • literatura i film – wspólne środki wyrazu • narracja subiektywna i obiektywna • konstrukcja filmu • czas i przestrzeń w filmie materiały dydaktyczne • język polski: Narracja behawioralna w literaturze i filmie – „Proszę państwa do gazu” Tadeusza Borowskiego i „Zero” w reż. Pawła Borowskiego (2009) • wiedza o kulturze: Czym jest postprodukcja w procesie pracy nad filmem? pojęcia kluczowenarracja, filmowe środki wyrazu, czas w filmie, przestrzeń w filmie

7 8 9

4 5 6


84 85

Cykl ma charakter zbliżony do praktyk akademickich. Najważniej-szym elementem spotkań są wykłady, które omawiają okoliczności narodzin kina, pokazują pierwsze próby pracy z kamerą oraz kierunki, w których rozwijała się kinematografia w późniejszych latach. Przy-bliżają również najważniejsze założenia szkół filmowych oraz wska-zują wpływ największych nurtów artystycznych na sztukę filmową. Jest to cykl wymagający od uczniów szczególnej uwagi i zaangażo-wania. Skierowany jest do tych, którzy chcą zgłębić historię X Muzy,

poszukać w kinie współczesnym odniesień do początków sztuki filmowej oraz zapoznać się z przemianami i momentami dla kina przełomowymi. Z powodu mnogości informacji zawartych w części wykładowej, prelekcje mają wymiar dwóch godzin lekcyjnych.uwagaZajęcia podzielone są na dwie części: wykład uzupełniony o bogate przykłady filmowe (około 90 minut) + projekcja filmu (czas podany w tabeli).

o cyklu

Wykłady z historii kina, ilustrowane przykładami najważniejszych filmów w dziejach kinematografii, stanowią obowiązkowy punkt programu edukacji filmowej. Teoria filmu, początki kinematografii i rozwój języka filmowego to niezbędne elementy wiedzy ogólnej.

Zestaw krótkometrażowych filmów niemych


temat i opis1895–1905: narodziny kinaData pierwszego pokazu filmowego – 28.12.1895 r. – jest zwieńczeniem wieloletnich poszukiwań zmie-rzających do stworzenia techniki, która realistycznie kopiowałaby naturę w ruchu. Wynalazek braci Lumière jest jednym z wielu podobnych urządzeń, które miały na celu uzyskanie tego efektu. ciekawostkaW wielu polskich kinach co roku odbywają się prze-glądy kina niemego. Projekcjom towarzyszą wów-czas współczesne aranżacje muzyczne wykonywane na żywo (np. Święto Kina Niemego w Warszawie i Wrocławiu, Festiwal Filmu Niemego w Krakowie). wybrane wątki z prelekcji • prehistoria kina, czyli pierwsze spotkanie człowieka ze złudzeniem ruchu • laterna magica i camera obscura jako prototypy kamery i projektora • dokonania braci Lumière • kino atrakcji i pierwsze filmy fabularne • kino braci Lumière i kino Geor-ges’a Mélièsa – między realizmem a kreacją pojęcia kluczoweprehistoria kina, kino jako wynalazek, kino atrakcji, pierwsze filmy fabularne

Gorączka złotareż. Ch. Chaplin, USA 1925, 72’

temat i opis1905–1929: kino nieme – złota era komediiRok 1898. Na Alaskę ściągają poszukiwacze złota. Wśród nich Charlie – kolejny śmiałek owładnięty tytułową gorączką złota. Niespodziewana burza śnieżna powoduje, że Charlie spotyka Czarnego Larsena i Wielkiego Jima McKaya. Kiedy Larsen, w wyniku losowania, zostaje wysłany w celu zdoby-cia żywności, w chacie pozostają Jim, Charlie oraz… przemożny głód. ciekawostkaFilm uznawany za jeden z najwybitniejszych filmów wszech czasów, a w USA ogłoszony częścią dziedzic-twa kulturowego.wybrane wątki z prelekcji • pierwsze studia filmowe i patenty filmowe Thomasa Edisona • system pięciu wielkich wytwórni – produk-cja, dystrybucja, właściciele kin • rozkwit filmowego komizmu (jego podstawę stanowiła ludowa burleska, cyrk, małe kabarety), slapstick • gwiazdy komedii amerykańskiej: Mack Sennett, Charles Chaplin, Buster Keaton pojęcia kluczowenarodziny Hollywood, slapstick, dojrzała komedia niema

Mocny człowiekreż. H. Szaro, Polska 1929

temat i opis1905–1929: kino nieme w EuropieAdaptacja dramatu Stanisława Przybyszewskiego. Henryk Bielecki, dziennikarz i początkujący pisarz, owładnięty jest obsesyjnym marzeniem o sławie i bogactwie. W umyśle pogrążonego w szaleństwie i megalomaństwie Henryka kiełkuje zbrodniczy plan. Zamorduje on swojego przyjaciela – cenionego pisarza – i ukradnie jego rękopisy. ciekawostkaWspółczesną aranżację muzyczną do filmu stworzyło Maleńczuk Tuta Rutkowski Super Trio.wybrane wątki z prelekcji • film przed I wojną światową: film d’art i włoski monumentalizm • Niemcy: ekspresjonizm (przetwa-rzanie, deformowanie rzeczywistości, maksymalnie przerysowany efekt artystyczny) i Kammerspiel (styl kameralny, realizm, język filmu w służbie interpre-tacji rzeczywistości) • kino najważniejszą ze sztuk – film w ZSRR: rola montażu • przełom dźwiękowy – szansa czy zagrożenie?pojęcia kluczoweekspresjonizm niemiecki, szkoła montażu, przełom dźwiękowy

1 2 3 Zestaw filmów krótkometra-żowych


temat i opisAwangardaO początkach filmowej awangardy mówimy w kon-tekście działań artystycznych w latach 20. XX wieku. Awangarda filmowa to głównie zabawa z montażem oraz badanie możliwości ekspresyjnych kina. ciekawostkaJednym z najwcześniejszych i najważniejszych filmów awangardowych jest Balet mechaniczny Fer-nanda Légera z 1924 roku. Otwiera go mechaniczna animacja, nawiązująca do stworzonej przez Chaplina postaci trampa, która sugeruje temat całego filmu – porównanie człowieka do maszyny.wybrane wątki z prelekcji • awangarda francuska: impresjonizm, czyste kino – dadaizm, surrealizm • awangarda radziecka – film dokumentalny i film fabularny stylizowany na komedię lub sensację • awangarda niemiecka – pla-styka filmowa (animacja) • związki kina transgresji z filmem eksperymentalnym pojęcia kluczowekino abstrakcyjne, dadaizm, surrealizm, okres klasyczny i współczesne nawiązania

Przygodareż. M. Antonioni, Francja, Włochy 1960, 143’

temat i opis1930–1960: kino klasyczne – EuropaAnna i jej przyjaciółka Claudia zostają zaproszone na przejażdżkę jachtem. Gdy statek przybija do opustoszałej wyspy, Anna znika bez śladu. Nikt nie jest w stanie wyjaśnić, gdzie kobieta przebywa ani co się z nią stało. Gdzie jest Anna? – pytali krytycy i re-cenzenci podczas festiwalu w Cannes w 1960 roku, kiedy Antonioni po raz pierwszy zaprezentował Przygodę.nagroda• 1960: Cannes – Nagroda Specjalna Jurywybrane wątki z prelekcji • rozwój szkół narodowych w trakcie II wojny światowej, odcięcie rynków europejskich od Hollywood • europejski film artystyczny i epoka wielkich autorów: Nowa Fala, Ingmar Bergman, Michelangelo Antonioni, Federico Fellini, polska szkoła filmowa • kino autorskie w refleksji teoretycznej • przeciwwaga dla schematyzmu kina gatunkowegopojęcia kluczoweformuła europejskiego filmu artystycznego, pierwsze pokolenie mistrzów, autor w filmie

Hairreż. M. Forman, USA, RFN 1979, 121’

temat i opisKino lat siedemdziesiątychClaude Bukowski, tuż przed powołaniem do służby wojskowej w Wietnamie, przybywa na dwa dni do Nowego Jorku. W Central Parku poznaje grupę hippisów. Zakochuje się w bogatej dziewczynie i za wszelką cenę stara się z nią spotkać, nim wstąpi do wojska. nagroda• 1980: nominacja do Złotego Globu i Cezarawybrane wątki z prelekcji • kino kontrkultury w USA: sprzeciw wobec politycznego konserwatyzmu, konsumpcjonizmu, kultury masowej, amerykańskiej mocarstwowo-ści, pogłębiających się różnic społecznych, wojny w Wietnamie • protesty studentów i społeczności afroamerykańskiej, ruchy feministyczne, wolność, nonkonformizm, antykonsumpcjonizm • Nowe Hollywood: F.F. Coppola, S. Spielberg, G. Lucas, M. Scorsese, B. De Palmapojęcia kluczowekontrkultura i jej dzieci, kino polityczne, Nowe Hollywood, gatunki i autorzy

400 batówreż. F. Truffaut, Francja 1959, 93’

temat i opis1960–1968: Nowa Fala zalewa kinoTrzynastoletni Antoine czuje się niezrozumiany przez otoczenie. Rodzice nie poświęcają mu uwagi i nie ro-zumieją jego problemów. Na dodatek nie znajduje też zrozumienia w szkole. Jego największym marzeniem jest ucieczka od rzeczywistości, która go otacza. nagroda• 1959: Złota Palma za reżyserię na festiwalu w Canneswybrane wątki z prelekcji • neorealizm włoski – sprzeciw wobec faszyzmu (Rzym, miasto otwarte, reż. R. Rossellini): rozliczenia wojenne i problemy społeczne • bunt przeciwko ogra-niczeniom „starego kina”: aspekt techniczny (lekkie kamery, stuprocentowa rejestracja dźwięku oraz świa-tłoczułe taśmy); aspekt psychospołeczny (estetyka łamiąca zasady kina klasycznego, nowe zmieniające się normy etyczne, tempo życia) • filmy naznaczone piętnem jednej osobowości i jej oryginalnego stylu – narodziny współczesnego kina autorskiegopojęcia kluczoweneorealizm, Nowa Fala we Francji i w Anglii, narodzi-ny kina współczesnego

Sin Cityreż. R. Rodriguez, F. Miller, Q. Tarantino, USA 2005, 124’

temat i opisKino i technologiaFilm opowiada historię pięciu mężczyzn, bohaterów cyklu komiksów Franka Millera. Akcja dzieje się w Basin City, mieście lepiej znanym jako Miasto Grzechu, będącym siedliskiem prostytutek, prze-stępców i skorumpowanych obrońców prawa. nagroda• 2005: nominacja do Złotej Palmywybrane wątki z prelekcji • rozwój telewizji i jej wpływ na zmiany w kinie • Kino Nowej Przygody – ożywienie i odnowienie filmu przygo-dowego, wysokobudżetowe widowiska, widz masowy, przyciągnięcie do kin widzów mimo rosnącej popular-ności telewizji • blockbuster dzisiaj – geneza terminu, znaczenie box office’u, duże studia filmowe i dystrybucja, strategia marketingowa • rozwój technologii: efekty specjalne, kino cyfrowe, kino 3D, 4D, 5D, VOD • widz we współczesnym kiniepojęcia kluczowewpływ telewizji, kino nowej przygody, współczesne blockbustery, efekty specjalne, kino cyfrowe, demo-kratyzacja kultury filmowej

Pół żartem, pół serioreż. B. Wilder, USA 1959, 120’

temat i opis1930–1960: kino klasyczne – HollywoodUciekając przed gangsterami, bezrobotni muzycy Jerry i Joe przebierają się za kobiety i trafiają do damskiego zespołu jazzowego. Ich zainteresowanie wzbudza piękna, grająca na ukulele, wokalistka Sugar Kane Kowalczyk. Czy mężczyźni zdołają uciec mafii i jak ich przebranie wpłynie na kontakty męsko-damskie? Doskonała komedia pomyłek. nagroda• 1960: pięć nominacji i Oscar za najlepsze kostiumy wybrane wątki z prelekcji • kryzys, New Deal i Kodeks Haysa • amerykańskie kino klasyczne: widz masowy, konwencje • rozkwit kina gatunków: western, komedia, film muzyczny, film gangsterski • styl zerowy: klasyczny model opowiadania, narracja obiektywna • Sokół maltański i Obywatel Kane – dzieła geniuszu • lata 50. – ko-niec „złotych lat Hollywood”pojęcia kluczoweamerykańskie kino klasyczne, styl zerowy, system studyjny, kino gatunków

7 8 9

4 5 6

8786

analiza filmu

Analiza filmu to cykl przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimna-zjalnych, który można połączyć z treściami podstawy programowej z języka polskiego i wiedzy o kulturze. W celach kształcenia w pkt II podstawy programowej z języka polskiego odnajdujemy: „II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawo-we pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany (...); odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównaw-czej”. Podstawa programowa z wiedzy o kulturze treści te określa w pkt I celów kształcenia: „Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń odbiera teksty kultury i wyko-rzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane” i „III: Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń posługuje się pojęciem kultury rozumianej

jako całokształt ludzkiej działalności; analizuje i interpretuje teksty kultury – potoczne praktyki kultury, a także dzieła sztuki”. Wśród dziewięciu filmów odnajdujemy różne gatunki i przykłady cennych osiągnięć kinematografii europejskiej i amerykańskiej ostatniej dekady naszego wieku.W trakcie prelekcji, które w przypadku tego cyklu wyjątkowo odbywają się po projekcjach filmu, poruszane są tematy związane z analizą filmowych środków wyrazu, wprowadzaniem pojęć z po-granicza filmu i literatury, takich jak: ikona, mit, kompozycja, kon-tekst, adaptacja. Uczeń, który zapozna się z filmami tego cyklu i ich problematyką, z pewnością stanie się świadomym odbiorcą dzieł filmowych, a wiedza i umiejętności zdobyte w trakcie rocznego pro-jektu, przełożą się również na analizowanie innych tekstów kultury, takich jak: malarstwo, fotografia, rzeźba, architektura, muzyka.


okiem nauczyciela Anna Równy nauczycielka języka polskiego i WOK w I LO im. Mikołaja Kopernika w Radomiu, konsultantka metodyczna, edukatorka filmowa i medialna, autorka publikacji i scenariuszy

Zajęcia zaczynają się – odmiennie niż w przypadku pozostałych cykli – od projekcji. Po niej widzowie biorą udział w wykładzie, ilu-strowanym prezentacją multimedialną, dzięki któremu dowiadują się, w jaki sposób można interpretować obejrzany przed chwilą film oraz jakich narzędzi warto używać do analizy tekstów kultury. Zaproponowane tematy z powodzeniem znajdą zastosowanie podczas omawiania innych filmów, ale również dzieł literackich, malarskich czy sztuk teatralnych. Cykl wymaga od uczniów uwagi

i zaangażowania. Prezentowane filmy są bardzo atrakcyjne dla młodych widzów, jednak tylko uważne ich oglądanie gwarantuje późniejsze odczytanie treści zawartych zarówno w fabule, jak i w formie. Wiedza zdobyta na tych zajęciach pozwala w sposób bardziej świadomy uczestniczyć w kolejnych seansach filmowych.uwagaAnaliza filmów odbywać się będzie po projekcjach filmowych! Kolejność filmów w cyklu może ulec zmianie.

o cyklu

Analityczny i krytyczny odbiór filmów jest umiejętnością, która służy nie tylko edukacji filmowej. Jest również podstawą świadomego istnienia w kulturze. Zdolność odczytywania jej elementów pozwala bowiem na pełniejsze zrozumienie otaczającej nas rzeczywistości.

Powrótreż. A. Zwiagincew, Rosja 2003, 105’

temat i opisSymbolPrzypowieść o rodzinie, trudnym dojrzewaniu do ojcostwa i synostwa oraz o wchodzeniu w dorosłość. Bogata symbolika biblijna i antyczna obecna na poziomie treści i formy. nagroda• 2003: Europejska Nagroda Filmowa – europejskie odkrycie rokuwybrane wątki z prelekcji • na czym polega analizowanie i interpretowanie fil-mu? • konwencja filmu drogi • kolorystyka, znacze-nie koloru w filmie • symbolika Wielkiego Tygodnia, symbolika liczb, symbole biblijne • współczesna postkomunistyczna Rosja • odwołania do malarstwa • rites de passages • znaczenie zakończenia filmu: rola fotografii • skrzynka jako McGuffinpojęcia kluczoweanaliza, interpretacja, symbol, Biblia, rites de passages, McGuffin

Labirynt Faunareż. G. del Toro, Hiszpania, Meksyk, USA 2006, 112’

temat i opisMitRok 1944, po zakończeniu wojny domowej Hiszpania pozostaje pod autorytarnymi rządami frankistów. Mała Ofelia przenosi się wraz z ciężarną matką i sadystycznym ojczymem, kapitanem Vidalem, do ukrytego w lesie wojskowego posterunku. Pewnego dnia osamotniona Ofelia odkrywa tajemniczy labi-rynt, w którym spotyka Fauna. nagroda• 2007: Oscar (najlepsza charakteryzacja, najlepsza scenografia, najlepsze zdjęcia)wybrane wątki z prelekcji • symbolika: spojrzenie, wzrok, percepcja • ustalenie perspektywy narracyjnej • bajka o róży: motyw matczynego łona, narodzin, nowego życia, klucz ko-lorystyczny, relacja między dwoma światami, montaż roletkowy, dążenie do nieśmiertelności • labirynt jako figura rytuału przejścia, inicjacji, dorastania, wyboru • interpretacja historycznapojęcia kluczowemit, symbol, narracja, baśń, labirynt, inicjacja, faszyzm

Motyl i skafanderreż. J. Schnabel, Francja, USA 2007, 112’

temat i opisPerspektywa widzeniaFilm przedstawia życie francuskiego dziennikarza, redaktora naczelnego Elle, Jeana-Dominique’a Bau-by’ego po udarze mózgu. Choroba powoduje u mężczyzny paraliż niemal wszystkich mięśni i niezdolność poruszania się. Jedynym sposobem, w jaki może kontaktować się z otoczeniem, jest mruganie powieką. nagroda• 2007: Złota Palma (najlepsza reżyseria)wybrane wątki z prelekcji • analiza czołówki: zdjęcia rentgenowskie w kontek-ście całego filmu • kamera oddająca punkt widzenia bohatera, zaburzenia optyki • mit artysty • znaczenie pracy operatora – świat z perspektywy sparaliżowa-nego bohatera • czy widzimy tylko to, co wiemy? czy wiemy tylko to, co potrafimy dostrzec? • punkt widzenia – identyfikacja z bohaterem • figura hrabiego Monte Christopojęcia kluczoweperspektywa widzenia, operator, optyka, identyfika-cja z bohaterem, Monte Christo

1 2 3


8988

filmowe arcydzieła

Cykl Filmowe arcydzieła jest idealnym uzupełnieniem planu dydaktycznego w klasach humanistycznych. Wśród proponowa-nych tu filmów są dzieła twórców wymienionych w podstawie programowej, która zakłada wprowadzanie ucznia w świat kultury współczesnej, przygotowanie go do jej świadomego odbioru (język polski, podstawa programowa II.1,2.). Trudno wskazać naj-ciekawsze filmy tego cyklu – Obywatel Kane to nie tylko kamień milowy w rozwoju sztuki filmowej, ale również świetny punkt wyjścia do rozważań na temat roli mediów i ich wpływu także na współczesną rzeczywistość, ceny kariery, tajemnic ludzkiej natury (język polski II.4.2,3); Powiększenie i Amadeusz mogą być zarówno materiałem pomagającym dostrzegać aluzje i symbole

kulturowe oraz odczytywać ich funkcje, jak i inspiracją do dyskusji na temat postaw i wartości (język polski p.p. II.2.1,2,3). Grek Zorba to dzieło, które można wykorzystać nie tylko na języku polskim, ale i na zajęciach z filozofii (filozofia, podstawa programowa I; III.I.4; czy etyki (etyka, podstawa programowa I, II, IV.1,4,5); Człowiek z marmuru może stanowić pretekst do rozmowy na temat historii, roli artystów, szczególnie w polskiej rzeczywistości społeczno-historycznej, kwestii szeroko rozumianej wolności (język polski p.p. II.4.2,3). Z tych powodów cykl można zapropo-nować też ambitnej klasie realizującej program języka polskiego w zakresie podstawowym, zwłaszcza że wpisuje się on także w program wiedzy o kulturze (podstawa programowa WOK I; III.1).


okiem nauczyciela Jolanta Manthey polonistka w I LO Gdańsku, współautorka programu nauczania i podręcznika dla szkół ponadgimnazjalnych

Erratumreż. M. Lechki, Polska 2010, 90’

temat i opisTerapia w kinieMichał przy okazji służbowych obowiązków jedzie do rodzinnego miasta. Niefortunny splot wypadków sprawia, że musi pozostać tu dłużej. Czy w zapo-mnianych miejscach i ludziach odnajdzie smak dzie-ciństwa i młodości? Czy odbuduje relacje z ojcem? nagroda• 2010: Złote Lwy na festiwalu w Gdyni – najlepszy debiut reżyserskiwybrane wątki z prelekcji • film psychologiczny • relacje z bliskimi – wykorzy-stanie języka filmu • świadome znaczeniotwórcze stosowanie głębi ostrości • świadome kadrowanie wbrew powszechnie przyjętym zasadom • fotogra-ficzna fragmentaryzacja świata – jako znak rozpadu • przestrzeń jako nośnik informacji na temat relacji między bliskimi • wzburzona woda – leitmotivpojęcia kluczowefilm psychologiczny, język filmu, głębia ostrości, kadrowanie, fragmentaryzacja, przestrzeń, leitmotiv

Controlreż. A. Corbijn, USA, Japonia, W. Brytania, Australia 2007, 121’

temat i opisDemitologizacja ikonyFilm opowiada o życiu Iana Curtisa, wokalisty legendarnej grupy post punk rockowej Joy Division. Wokalista rozdarty między życiem rodzinnym, ka-rierą muzyczną, a miłością do innej kobiety popełnił samobójstwo w wieku 23 lat, w przeddzień pierwszej trasy koncertowej po Stanach Zjednoczonych. Joy Division zmieniło oblicze muzyki rockowej.nagroda• 2007: Złota Kamera (wyróżnienie specjalne) na festiwalu w Canneswybrane wątki z prelekcji • filmy biograficzne o muzykach • sylwetka twórcza reżysera • punk rock w latach siedemdziesiątych • teledysk: emocje, historia, estetyka • format szerokoekranowy, powierzchnia kadru, kompozycja, przestrzeń, symetria • relacje przestrzenne, relacje między bohaterami • kompozycja – podziały • sym-bolika, światło, montażpojęcia kluczoweteledysk, format, kadr, kompozycja, przestrzeń, symetria, symbolika, światło, montaż

Poważny człowiekreż. E. i J. Coen, USA, W. Brytania, Francja 2009, 105’

temat i opisW poszukiwaniu znaczeńCzarna komedia opowiadająca o losach zwykłego człowieka, który usiłuje odzyskać równowagę w życiu. Larry stara się podchodzić do rzeczywistości w sposób racjonalny, jednak wszystko, co go spo-tyka, przywołuje na myśl historię biblijnego Hioba. Czy Larry’emu uda się zrozumieć i wyjaśnić sytuacje, w które został uwikłany?nagroda• 2010: Oscar – nominacja (najlepszy film i najlepszy scenariusz oryginalny)wybrane wątki z prelekcji • analiza prologu: historia dybuka – fundamentalny brak pewności • niepewność: paradoks kota Schrö-dingera, szantaż z łapówką, rozmowa z Clive’em o konsekwencji działań, rozwód, anonimowe donosy, granica posesji, puste konto bankowe, „zaakceptuj tajemnicę” • racjonalizm, nauka • nawiązania do bi-blijnego motywu Hiobapojęcia kluczoweracjonalizm, nauka, niepewność, dybuk, Hiob, kot Schrödingera

Walc z Basziremreż. A. Folman, Australia, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Szwajcaria, USA, Izrael 2008, 90’

temat i opisInnowacja formyPołączenie animacji i formuły dokumentalnej. Bo-hater filmu – Arie próbuje przypomnieć sobie swoje traumatyczne przeżycia związane z wojną w Libanie. Opowiada je staremu przyjacielowi z jednostki. Czym jest tytułowy walc z Baszirem? Czy bohaterowi uda się usystematyzować wspomnienia? nagroda• 2009 Cezar: najlepszy film zagraniczny wybrane wątki z prelekcji • śledztwo i amnezja • historia wojny libańskiej i historia prywatna reżysera • film dokumentalny a film animowany • charakter komiksowy • forma telewizyjna • jak działa nasza pamięć? – próba zro-zumienia siebie (halucynacje, dynamika, wybiórczość pamięci) • czy poetyka obrazu wojennego ma swoje ikony? • nierealność wojny – gra komputerowa, zabawa w destrukcję • interpretacja tytułupojęcia kluczoweanimacja, dokument, Liban, komiks, ikona

Tulpanreż. S. Dworcewoj, Niemcy, Kazachstan, Polska, Rosja, Szwajcaria 2008, 100’

temat i opisObserwacja codziennościBaczna obserwacja pozornie prostego świata kazach-skich stepów odkrywająca jego sens i piękno. Asa po zakończeniu służby wojskowej wraca na swoje ojczyste stepy. Marzy o stabilizacji – pracy pasterza i własnej jurcie. Do pełni szczęścia brakuje mu tylko żony.nagroda• 2008: Cannes (MFF) – Nagroda Główna sekcji „Un Certain Regard”wybrane wątki z prelekcji • sylwetka twórcza reżysera oraz autorki zdjęć – Jolanty Dylewskiej • treść: bohater (identyfikacja), historia, miej-sce i czas akcji, bohaterowie – cele i konflikty, motywacje, punkty inicjujące, punkty zwrotne • forma: wielkość planu i praca kamery, kadrowanie, wykorzystanie przestrzeni pozakadrowej, kostium, scenografia, przestrzeń otwarta, przestrzeń zamknięta, format, czas – długość ujęciapojęcia kluczoweoperator, treść, forma, identyfikacja, miejsce i czas akcji, plan filmowy, praca kamery, kadrowanie, kostium, scenografia

Gran Torinoreż. C. Eastwood, Australia, USA 2008, 116’

temat i opisBohater-ikonaWalt Kowalski nie lubi obcych i otwarcie wyraża się z pogardą o innych. Pod maską tetryka kryje się jed-nak uczciwy i porządny człowiek, kierujący się wła-snym sumieniem i zasadami pozornie niepasującymi do współczesnej mentalności Amerykanów. Jak Walt odnajdzie się w relacji z Thao – młodym chłopakiem pochodzącym z imigranckiej rodziny?nagroda• 2010: Cezar dla najlepszego filmu zagranicznegowybrane wątki z prelekcji • konstrukcja ekranowego bohatera • Bezimienny – Harry Callahan – Walt Kowalski • spaghetti western, dramat policyjny • patriarchat • analiza postaci Walta Kowalskiego: weteran wojny w Korei, relacja z rodziną, ksenofobia, Gran Torino, symbolika męskiej tożsamości, asymilacja i alienacja, przemia-na Walterapojęcia kluczowebohater, konstrukcja, patriarchat, ksenofobia, tożsa-mość, asymilacja i alienacja

7 8 9

4 5 6


90 91

Cykl Filmowe arcydzieła jest subiektywnym przeglądem kina artystycznego (autorskiego). Prezentowane filmy pochodzą nie tylko z różnych okresów w historii kinematografii, lecz także z różnych części świata. Ich złożoność i bogata meta-foryka pozwalają na różnorodność w odczytywaniu znaczeń i sensów ukrytych w mniej lub bardziej skomplikowanej fabule. Pojawiają się w nich, ujęte z możliwie największą subtelnością, motywy śmierci i miłości. Najważniejszy staje się tu bohater,

postawiony nierzadko w sytuacji bez wyjścia, targany emocja-mi, często zmuszony do dokonania wyboru między uczuciami a powinnościami. Ten cykl skierowany jest przede wszyst-kim do uczniów, którzy są już przygotowani na odbiór kina artystycznego. Raczej nie dla tych, którzy zaczynają swoją przygodę z kinem. Widzowie Filmowych arcydzieł będą mieli niepowtarzalną okazję, by zapoznać się z ważnymi tytułami w historii kina.

o cyklu

W historii kina nie brakuje filmów ponadczasowych, które zostały określone przez krytyków mianem arcydzieł. Obrazy te opierają się próbie czasu i przemawiają do niezliczonej liczby odbiorców, bez względu na różnice kulturowe i społeczne.

Dyktator reż. Ch. Chaplin, USA 1940, 126’

temat i opisFilm a ideologiaPrześmiewcza, a zarazem tragiczna satyra na nazistowskie Niemcy. Charlie Chaplin kreuje w filmie dwie role: autorytarnego władcy i prześladowanego Żyda. Dyktator, mimo komediowej formy i serii gagów, jest głosem sprzeciwu wobec okropieństw wojny i dyktatury.nagroda• Nagroda Nowojorskich Krytyków Filmowych: najlepszy aktor – Charles Chaplin wybrane wątki z prelekcji • satyra polityczna a komedia filmowa • filmowa sztuka komediowa Charliego Chaplina • znaczenie przełomu dźwiękowego w kiniemateriały dydaktyczne • język polski: „Dyktator” Charlesa Chaplina, czyli rzecz o skuteczności satyry politycznej • język polski: Słowniczek pojęć związanych z totalitary-zmem • historia: Obraz państwa totalitarnego na przykładzie III Rzeszy Niemieckiej. pojęcia kluczoweparodia, pastisz, kino propagandowe, kino nieme, kino dźwiękowe, totalitaryzm

Obywatel Kane reż. O. Welles, USA 1941, 119’

temat i opisNowatorstwo formyHistoria życia bogatego magnata prasowego. Nowatorstwo formy i rozwiązania, z których po dziś dzień korzystają filmowcy, świadczą o tym, że Orson Welles stworzył jeden z najważniejszych filmów w historii kinematografii.nagroda• 2007: I miejsce na liście 100 najlepszych amery-kańskich filmów wszech czasów – edycja z okazji 10-lecia wybrane wątki z prelekcji • przełom w sposobie opowiadania • polifoniczny charakter obrazu filmowego • głębia ostrości obrazu, głębia przestrzeni dźwiękowej • operowanie czernią i bielą, polem widzenia kamerymateriały dydaktyczne • język polski: Bogactwo środków wyrazu wyko-rzystanych do kreacji postaci na przykładzie filmu „Obywatel Kane” Orsona Wellesa • język polski (rozumienie czytanego tekstu): Zagubieni w nowym roku. pojęcia kluczoweretrospekcja, głębia ostrości, przenikanie, ściemnie-nie, kreacja, kronika filmowa

Człowiek z marmuru reż. A. Wajda, Polska 1976, 156’

temat i opisPoszukiwanie prawdyAgnieszka, początkująca reżyserka, postanawia na-kręcić film o dawnym przodowniku pracy, Mateuszu Birkucie, którego sława skończyła się nagle w latach 50. Rozpoczyna prywatne śledztwo mające wyjaśnić upadek jego mitu. nagroda• 1978: MFF w Cannes – nagroda FIPRESCI wybrane wątki z prelekcji • film w kontekście historycznym • przemiany społeczne lat 50. do 70. w PRL • realia życia i działal-ności twórczej w PRL • założenia ideologiczne socre-alizmu i podstawowe cechy tej metody twórczejmateriały dydaktyczne • język polski, wiedza o społeczeństwie: Zniewolone umysły. O wpływie mediów na świadomość społecz-ną • język polski: „Człowiek z marmuru” Andrzeja Wajdy – jako metafora zmagań jednostek z różnymi formami politycznego i artystycznego zniewolenia • historia: Od Bieruta do Gierka – obraz zmian w PRL.pojęcia kluczowestalinizm, totalitaryzm, socrealizm, propaganda, manipulacja

1 2 3 Butch Cassidy i Sundance Kidreż. G.R. Hill, USA 1969, 110’

temat i opisArtystyczne kino gatunkówTragikomedia rozgrywająca się w scenerii Dzikiego Zachodu. Film przeszedł do historii kina dzięki feno-menalnym rolom Roberta Redforda i Paula Newmana oraz piosence Burta Bacharacha Raindrops Keep fallin’ on My Head.nagroda• 1970: Oscar – najlepsza muzyka, piosenka, zdjęciawybrane wątki z prelekcji • współczesne westerny – przetworzenia, zabawa konwencją • historia westernu • czym jest western dla Ameryki? • Butch Cassidy i Sundance Kid – film oparty na faktach, retro, odwołania do tradycji kina niemego, film drogi, humor • wątki kontestacyjne i filmowy autotematyzmmateriały dydaktyczne • język polski, wiedza o kulturze: Dziki Zachód dla Amerykanów – konstrukcja mitu założycielskiego na przykładzie westernu • język polski, wiedza o kul-turze: Bohater kontestujący i kino kontestacji. pojęcia kluczowewestern, Dziki Zachód, konwencja, przetworzenie, stylizacja

Pies andaluzyjski reż. L. Buñuel Francja 1929, 13’

Dyskretny urok burżuazji reż. L. Buñuel Francja 1972, 100’

temat i opisSurrealizm w filmieOdrzucenie wszystkiego, co racjonalne i konwen-cjonalne na rzecz absurdu i poetyki onirycznej. Jak przełożyć na język filmowy surrealistyczne wizje?nagroda• 1973: Oscar: najlepszy film nieanglojęzyczny dla Dyskretnego uroku burżuazjiwybrane wątki z prelekcji • podstawowe cechy twórczości Luisa Buñuela • ekspe-ryment i prowokacja artystyczna • awangarda filmowa • cechy charakterystyczne surrealizmu materiały dydaktyczne • język polski, wiedza o kulturze: Film jako sztuka eksperymentu i prowokacji. Awangarda filmowa – surrealizm w twórczości Luisa Buñuela • historia sztuki, wiedza o kulturze: O czym śnią surrealiści? O surrealizmie i snach w malarstwie i w filmie (Luis Buñuel „Pies andaluzyjski”).pojęcia kluczowesurrealizm, awangarda, eksperyment artystyczny

Grek Zorba reż. M. Kakogiannis, Grecja, USA, W. Brytania1964, 142’

temat i opisGrecki sposób na życiePrzebywający na Krecie Anglik poznaje leciwego Zorbę. Co wyniknie ze spotkania dwóch osób, których sposób życia i postrzeganie świata różnią się diametralnie?nagroda• 1965: Oscary: najlepsza aktorka drugoplanowa (Lila Kedrova), najlepsza scenografia (Vassilis Photo-poulos), najlepsze zdjęcia (Walter Lassally)wybrane wątki z prelekcji • bohaterowie filmu – ich postawy i prezentowane przez nich wartości • współczesne konteksty dawnej kultury • tradycja antyczna jako źródło wzorców estetycznych i moralnych • adaptacja filmowa dzieła literackiego materiały dydaktyczne • język polski: W szkole Greka Zorby – filmowa wizja Grecji i jej mieszkańców w dziele Michaela Cacoyannisa, „Grek Zorba” • język polski: Karta obserwacji filmu. pojęcia kluczoweadaptacja filmowa, postawa apollińska, postawa dionizyjska, taniec i muzyka w filmie

Amadeusz reż. M. Forman, USA 1984, 160’

temat i opisMozart w punkowej peruceMiloš Forman demitologizuje postać genialnego kompozytora, pozwalając mu zejść z piedestału. Mądry i dowcipny obraz konfliktu między artystą a rzemieślnikiem. Zderzenie miłości, nienawiści, podziwu, zazdrości i pogardy.nagroda• 1985: osiem Oscarów, m.in.: najlepszy film (Saul Zaentz), najlepszy aktor pierwszoplanowy (F. Murray Abraham), najlepszy reżyser (Milos Forman), najlepsza scenografia (Karel Černý, Patrizia von Brandenstein), najlepsze kostiumy (Theodor Pištěk)wybrane wątki z prelekcji • sylwetki twórcze Miloša Formana i Wolfganga Amadeusza Mozarta • zasada kontrastu w filmie • postawy głównych, kontrastowych, bohaterówmateriały dydaktyczne • języka polski: Geniusz i miernota, czyli o tajemni-cach artyzmu – na podstawie filmu Miloša Formana „Amadeusz”.pojęcia kluczoweartyzm, geniusz

Jak zostać królemreż. T. Hooper, Australia, USA, W. Brytania 2010, 118’

temat i opisCzy istnieje przepis na filmowe arcydzieło?Na przykładzie filmu Toma Hoopera, który zdobył wiele nagród, w tym cztery Oscary, uczniowie zasta-nowią się nad definicją arcydzieła. Czy nagrody i wy-niki frekwencyjne są wyznacznikami arcydzielności? nagroda• 2011: Oscary: najlepszy film, najlepszy aktor pierwszoplanowy (Colin Firth), najlepszy reżyser (Tom Hooper), najlepszy scenariusz oryginalny (David Seidler)wybrane wątki z projekcji • czy istnieje definicja arcydzieła? • co decyduje o ponadczasowości dzieł kultury? • współczesne su-perprodukcje i kino artystyczne • czy dziś powstają jeszcze arcydzieła? materiały dydaktyczne • język polski: Logopedyczne myślenie o sztuce • hi-storia: System polityczny Wielkiej Brytanii • wiedza o społeczeństwie: Informacja jako źródło władzy • godzina wychowawcza: Uczeń i mistrz. pojęcia kluczowearcydzieło, kino artystyczne

Powiększenie reż. M. Antonioni, W. Brytania, Włochy 1966, 110’

temat i opisZagadnienie prawdyNiezadowolony z życia i zblazowany fotograf przy-padkiem rejestruje na zdjęciu scenę morderstwa. Czy kamera może uchwycić obiektywną prawdę?nagroda• 1967: Złota Palma w Canneswybrane wątki z prelekcji • kontestacja i kontrkultura • kultura lat 60. (foto-grafia, pop-art, muzyka, moda) • powiązania dzieł sztuki i zjawisk artystycznych z uwarunkowaniami historyczno-kulturowymi (funkcje sztuki i środowi-sko powstania dzieła) materiały dydaktyczne • język polski: „Powiększenie” jako filmowy moralitet o nieuchwytności prawdy o rzeczywistości i za-wodności współczesnej sztuki i artysty w tropieniu sensów świata • wiedza o kulturze, historia sztuki: Sztuka otwiera oczy. O fotografii, filmie i sztuce współczesnej.pojęcia kluczowekontestacja, kontrkultura, pop-art, fotografia i foto-graficzny obraz świata

7 8 9

4 5 6

9392

Trzyletni cykl Między tekstami kultury, dostosowany do nowej podstawy programowej języka polskiego, ale także przydatny w nauczaniu historii, WOK-u, WOS-u, religii, etyki czy języ-ków obcych, otwiera przed nauczycielami i młodzieżą nowe perspektywy szkolnej dydaktyki, włączając film do programu realizowanego na lekcjach. Starannie dobrane przez doświadczo-nego nauczyciela pozycje klasyki filmowej oraz dzieła reprezen-tatywne dla nurtów współczesnego kina, nie tylko dostarczą młodym ludziom wielu wrażeń estetycznych, ale wzbogacą ich wiedzę o obszarach szeroko pojętej kultury dawnej i obecnej, zapoznają ze zjawiskiem intertekstualności, pomogą zrozumieć literaturę, a więc w konsekwencji – lepiej poznać samego siebie. Odwiecznym bowiem tematem sztuki jest i pozostanie człowiek i jego natura.

Cykl Między tekstami kultury realizuje dwa podstawowe cele kształcenia humanistycznego, jakimi są: przygotowanie do świa-domego i krytycznego odbioru tekstów kultury oraz doskonalenie sprawności ich analizy i interpretacji. Zawiera w swoim programie wartościowe pozycje kinematografii polskiej i światowej, zgodnie z zaleceniem MEN o wpisaniu do zestawu lektur wybranych filmów z twórczości polskich reżyserów (np. Krzysztofa Kieślow-skiego, Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego – poziom podstawowy oraz wybranych pozycji z klasyki kinema-tografii światowej – poziom rozszerzony). Uczestnictwo w cyklu pomoże nauczycielom w: stymulowaniu i rozwijaniu humani-stycznych zainteresowań uczniów; wprowadzaniu ucznia w świat różnych kręgów tradycji – polskiej, europejskiej, światowej; zapo-znaniu z najważniejszymi tendencjami w kulturze współczesnej.


okiem nauczyciela Małgorzata Wiśniewskanauczycielka języka polskiego i wiedzy o kulturze w IX LO im. K. Hoffmanowej w Warszawie, prelegentka NHEF, autorka scenariuszy lekcji i cyklu Między tekstami kultury

W klasie I naszą wędrówkę rozpoczynamy od świata starożytnego, a kończymy w wieku XVIII, obrazujemy więc czasy nieutrwalone na fotografii czy taśmie filmowej, jednak dostępne widzom dzięki wyobraźni twórców i technice kinowego medium. Wskrzeszonym na ekranie epokom i problemom: średniowiecznych mnichów-ry-

cerzy (Templariusze. Miłość i krew – nowa propozycja filmowa), niderlandzkich malarzy (Dziewczyna z perłą) czy XVIII-wiecznych genialnych jednostek (Pachnidło, Amadeusz) towarzyszą dzieła komentujące przeszłość i jej uniwersalne wartości z perspektywy XX wieku (Grek Zorba, Dekalog, Jabłka Adama, Powrót, H.).

o cyklu dla klasy I

Cykl jest adresowany do wszystkich uczniów klas pierwszych, którzy zaczynają swoją przygodę z ambitnym kinem i chcą poszerzyć swe kulturowe horyzonty, wzbogacając siebie, a przy okazji także swoją szkolną wiedzę i kompetencje o konteksty filmowe.

Grek Zorbareż. M. Kakogiannis, Grecja, USA, W. Brytania 1964, 142’

temat i opisStarożytnośćKonfrontacja dionizyjskiego króla życia i analfabety – Greka Zorby z apollińskim racjonalistą i pisarzem – Basilem żyjącym w kręgu Biblioteki. Wyraziste por-trety kobiece: tragizm czarnej wdowy i starzejącej się kurtyzany. Poszukiwanie sensu i celu życia, wolności oraz harmonii duszy i ciała. Obrazy archaicznej Grecji.nagrody• Nominowany aż w siedmiu kategoriach do Oscara, do Złotego Globu – w pięciu wybrane wątki z prelekcji • film jako udana adaptacja powieści Nikosa Kazantzakisa • konfrontacja dwóch różnych postaw życiowych – pochwała przyjaźni • jednostka w sy-tuacji tragicznego wyboru (czarna wdowa) • dramat starości i samotności (madame Hortensja) • rola tań-ca i muzyki jako form wyrazu osobowości człowiekapojęcia kluczoweapollińskość, dionizyjskość, tragizm

Dekalog Ireż. K. Kieślowski, Polska 1989, 53’

temat i opisStarożytność Film otwierający znany telewizyjny cykl, nawiązu-jący do treści pierwszego przykazania biblijnego, ale skupiony raczej na „duchu”, a nie na „literze” Dekalogu, otwarty na różne interpretacje, inspirujący do dyskusji zarówno wierzących, jak i niewierzących. Współczesny moralitet, pokazujący starcie skrajnego racjonalizmu i scjentyzmu z metafizyką i wiarą. Pro-blem zawodności Nauki jako XX-wiecznego boga.nagroda• 1989: Wenecja (MFF) – nagroda FIPRESCIwybrane wątki z prelekcji • geneza filmowego cyklu – o potrzebie refleksji nad tym, w co wierzy współczesny człowiek • jak pogodzić wiarę z zasadami rozumu? • człowiek wobec tajemnicy życia i śmierci • między sacrum a profanum: dwie przestrzenie filmu • etyczne kanony zachodniej Europypojęcia kluczoweDekalog, sacrum, profanum, kanon

Jabłka Adamareż. A.T. Jensen, Dania 2005, 96’

temat i opisStarożytnośćUtrzymana w postmodernistycznej konwencji walka dobra ze złem, upostaciowanych w osobach prowa-dzącego ośrodek pastora (współczesnego Hioba) i poddawanego resocjalizacji neonazisty, Adama. Atrakcyjnie i przystępnie ukazana problematyka teodycei i reinterpretacji Księgi Hioba.ciekawostkaZwycięzca 21. Warszawskiego Festiwalu Filmowe-go i duński kandydat do Oscara, nominowany do Europejskiej Nagrody Filmowej, przebój kasowy (obejrzało go ponad 300 tys. widzów).wybrane wątki z prelekcji • gra znaczeń w tytule filmu (czy jabłko oznacza zawsze zło?) • plebania jako miejsce resocjalizacji • pastor-idealista jako współczesny Hiob • jak wal-czyć ze złem w człowieku? • reinterpretacja Księgi Hioba • postmodernistyczna poetyka filmupojęcia kluczoweteodycea, reinterpretacja, postmodernizm

1 2 3


między tekstamikultury

94 95

Dziewczyna z perłąreż. P. Webber, Luksemburg, W. Brytania 2003, 100’

temat i opisBarokTajemnica słynnego obrazu Vermeera Dziewczyna z perłą jako punkt wyjścia do refleksji nad istotą sztuki, jej społecznym odbiorem i ekonomicznym uwikłaniem. Artysta i jego modelka – subtelna gra życia i sztuki. Granice wolności i niezależności artysty. Sztuka wobec mieszczańskiego świata wartości (fragm. eseju Z. Her-berta Martwa natura z wędzidłem). Przykład udanego dialogu malarstwa ze sztuką filmową.nagroda• Europejska Nagroda Filmowa 2004 – wygrana w kategorii najlepszy europejski operator roku Eduardo Serrawybrane wątki z prelekcji • historia słynnego obrazu • filmowa i malarska wizja XVII-wiecznych Niderlandów (w kontekście malarstwa Vermeera) – intertekstualność • artysta wobec rodziny i swego mecenasa • mieszczańska kamienica jako mikrokosmos • w pracowni malarzapojęcia kluczoweintertekstualność, mikrokosmos, esej

Templariusze. Miłość i krewreż. P. Flinth, Dania, Finlandia, Niemcy, Norwegia, Szwecja, W. Brytania, Maroko 2007, 139’

temat i opisŚredniowieczeSkandynawska saga o mnichu-rycerzu, odbywającemu pokutę za grzeszną i zakazaną miłość. Losy Arna Magnus-sona zostały wpisane w kontekst średniowiecznych walk o tron w Gotalandii, a także obrony Jerozolimy przez tem-plariuszy przed wojskami Saladyna. Film o wewnętrznej, duchowej krucjacie bohatera i sile wielkiej miłości, która przetrwa wojenne zawieruchy i polityczne rozgrywki.ciekawostkaJeden z najdroższych filmów w historii europej-skiej kinematografii (budżet wyniósł 30 milionów dolarów).wybrane wątki z prelekcji • prezentacja bohaterów filmowej sagi: Arna i Cecilii • dramat zakazanej miłości, skazanej na pokutę • ob-raz epoki i kultury średniowiecza: edukacja w romań-skich klasztorach, polityczne rozgrywki o tron, walki z niewiernymi w Ziemi Świętej • zakon templariuszypojęcia kluczoweetos rycerski, sztuka romańska, templariusze

Pachnidłoreż. T. Tykwer, Francja, Hiszpania, Niemcy, USA 2006, 147’

temat i opisOświeceniePoruszające studium genialnej jednostki, która w pogoni za idealnym zapachem miłości przekracza wszelkie moralne normy, dopuszczając się serii potwornych morderstw. Interesujący obraz epoki głoszącej wielkość Człowieka i Natury oraz redefiniu-jącej społeczno-etyczne pojęcia i zasady.ciekawostkaPachnidło jest jedną z najdroższych produkcji w hi-storii kina europejskiego, film otrzymał Europejską Nagrodę Filmową dla operatora i scenografa.wybrane wątki z prelekcji • powieściowy bestseller i jego adaptacja • rekon-strukcja XVIII-wiecznych realiów za pomocą obra-zów, dźwięków i zapachów (inspiracje malarstwem Caravaggia i Rembrandta) • historia genialnego potwora, poszukującego własnej tożsamości • mo-tyw mistrza i jego ucznia • filmowy dyskurs o epoce – polemika z oświeceniowymi ideamipojęcia kluczowebestseller, thriller, demiurg

H. (zarejestrowany spektakl Teatru Wybrzeże)reż. J. Klata, Polska 2004, 100’

temat i opisRenesansProwokacyjna, twórczo zaadaptowana i zaktu-alizowana historia duńskiego księcia, osadzona w przestrzeni Stoczni Gdańskiej i skonfrontowana ze współczesną Polską. Hamlet Klaty to wyraziciel tęsknot i pragnień młodej generacji, pragnącej zrobić coś, co nada rzeczywistości ciężar i sens, szukającej wartości w świecie pozorów, kłamstwa i nieprawości.ciekawostkaZa ten spektakl Jan Klata został uhonorowany nagrodą indywidualną w konkursie na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Williama Szekspira w sezonie artystycznym 2004/2005.wybrane wątki z prelekcji • przedstawienie awangardowego twórcy teatru, Jana Klaty – „konstruktora katastrof międzyludz-kich” • zasady twórczej adaptacji teatralnej – zabiegi adaptatorskie • symbolika Stoczni Gdańskiej jako miejsca akcji H. • groteskowa wizja świata – Polski po transformacji • spektakl jako zaproszenie do dyskursu o wolnej Polscepojęcia kluczoweawangarda, twórcza adaptacja teatralna, sceniczny dyskurs

Amadeuszreż. M. Forman, USA 1984, 160’

temat i opisOświeceniePeter Shaffer, autor sztuki, i Miloš Forman – re-żyser nazywają swój film „fantazją zainspirowaną życiem i tajemniczą śmiercią Mozarta”. Sylwetkę XVIII-wiecznego kompozytora – „ukochanego przez Boga” – przedstawia nam jego śmiertelny wróg, Antonio Salieri, który w swej spowiedzi, tworzącej klamrę dzieła, próbuje przeniknąć źródła jego geniu-szu. Podziwia talent i muzykę Mozarta, nienawidzi go jako człowieka. Przejmujące studium miernoty, marzącej o wielkości…nagroda• 1985: osiem Oscarów: m.in. najlepszy film, najlep-szy reżyser i scenariusz adaptowanywybrane wątki z prelekcji • prezentacja sylwetki twórczej Miloša Formana • barw-ny obraz epoki klasycyzmu i rokoka • filmowy dyskurs o źródłach sztuki i psychologii twórczości • Mozart – „ge-nialny kabotyn” i „boski twórca” • Salieri – dystyngowany rzemieślnik i bluźniercapojęcia kluczowegeniusz, arcydzieło, artyzm

Powrótreż. A. Zwiagincew, Rosja 2003, 105’

temat i opisStarożytnośćPrzypowieść o rodzinie, o trudnym dojrzewaniu do ojcostwa (powrót ojca marnotrawnego) i synostwa (dwóch synów – dwie drogi do ojca). Bolesna inicjacja w dorosłość. Bogata symbolika biblijna i antyczna, obecna na poziomie treści i formy.nagrodaZłoty Lew w Wenecji za najlepszy film, Nagroda Katolickiej Organizacji Kinematografii i Sztuki Audiowizualnej (SIGNIS), Europejska Nagroda Filmowa 2003wybrane wątki z prelekcji • powrót ojca marnotrawnego • nauka ojcostwa i synostwa • symbolika biblijna: ojciec – Bóg, Chry-stus (konteksty malarskie), matka – Mater Dolorosa • symbolika wyprawy na wyspę • ofiara ojca i jej znaczeniepojęcia kluczoweprzypowieść-parabola, inicjacja, tropy biblijne

7 8 9

4 5 6

Kontynuacja cyklu z klasy I, ukazująca XIX wiek w sposób pogłębiony i wieloaspektowy. Romantyczna jednostka, poszukująca wielkości w re-wolucyjnym teatrze dziejów (Danton) albo zmagająca się z wewnętrz-nym, twórczym niepokojem, wyrażanym poprzez muzykę (Fortepian) znajdzie swe odbicie w wariantowych biografiach współczesnych bohaterów (Przypadek, Podwójne życie Weroniki), potwierdzając tym samym tezę o funkcjonowaniu „romantycznego paradygmatu człowieka w kulturze” (M. Janion). Z kolei zainteresowanie pokrytym patyną czasu

pozytywizmem pobudzą z pewnością trzy wybitne produkcje – Dług (o kapitalizmie po polsku), Bracia Karamazow (współczesne odczytanie „przeklętych problemów” Dostojewskiego) i nowość w cyklu – Po-lin. Okruchy pamięci (poruszająca emocje dokumentalna opowieść o lu-dziach, których już nie ma). W XX wiek wkroczymy pod rękę z „niegrzecz-nymi” artystami awangardy (Pies andaluzyjski spółki Dali-Buñuel), by poprzez Wajdowską Ziemię obiecaną i Dyskretny urok burżuazji lepiej zrozumieć fenomen europejskiego i polskiego bourgeois.

o cyklu dla klasy II

Cykl skierowany do wiernych fanów cyklu, którzy zarażeni bakcylem kina są ciekawi, „co będzie w następnym odcinku”. Adresowany jest do uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych.

Dantonreż. A. Wajda, Francja, Polska, RFN 1982, 136’

temat i opisRomantyzmUdana adaptacja pięcioaktowej sztuki S. Przyby-szewskiej z 1929 roku pod tytułem Sprawa Dantona. Dramat francuskiej rewolucji 1789 ujęty w filmie w aspekcie politycznej i ideowej rywalizacji dwóch wielkich oponentów: jakobina Robespierre’a i try-buna ludu Dantona, został przefiltrowany przez doświadczenia polskiego zrywu solidarnościowego. Trafnie obrazując sylwetki wodzów i mechanizmy rewolucji, film Wajdy stanowi ciekawy kontekst romantycznego dramatu Z. Krasińskiego Nie-Boska komedia.nagroda• 1982: Nagroda Cezara dla najlepszego reżyserawybrane wątki z prelekcji • twórcza adaptacja sztuki córki Przybyszewskiego • kulisy rewolucji, polityczne rozgrywki i gabinetowe intrygi • Danton historyczny i filmowy • Robespierre historyczny i filmowy • konteksty współczesne – rewolucja Solidarności • konteksty romantyczne – rewolucja w Nie-Boskiej komedii.pojęcia kluczowerewolucja, terror jakobiński, Deklaracja Praw Czło-wieka i Obywatela

Fortepianreż. J. Campion, Australia, Nowa Zelandia 1993, 121’

temat i opisRomantyzmUnikający ograniczeń wiktoriańskiego romansu oraz podejmujący polemikę z przypisanymi kobiecie tradycyjnymi rolami społecznymi i kulturowymi film Jane Campion subtelnie, a jednocześnie przejmująco obrazuje świat wrażliwości i uczuć głównej bohaterki. Ada, jako niemowa, szuka w muzyce formy autoeks-presji i komunikacji ze światem. Dzięki niej znajduje też miłość…nagroda• 1993: Złota Palma w Cannes dla najlepszego filmu (po raz pierwszy to wyróżnienie otrzymała kobieta)wybrane wątki z prelekcji • prezentacja sylwetki Jane Campion jako przedsta-wicielki „kina kobiet” • portret niemej artystki i jej życiowej pasji • portret dziecka w filmie • konfrontacja surowej nowozelandzkiej przyrody z wiktoriańską skonwencjonalizowaną kulturą • rola muzyki i sce-nografii, inspirowanej romantycznym malarstwem C.D. Friedrichapojęcia kluczowekino kobiet, funkcje muzyki, romantyzm w filmie

Przypadekreż. K. Kieślowski, Polska 1981, 122’

temat i opisRomantyzmZrealizowana w formule oświeceniowej powiastki filo-zoficznej historia Witka Długosza ukazuje trzy wersje życiorysu silnie zakotwiczonego w powojennej historii lat 1956–1980. Przypomina też wariantowość biografii romantycznej (choćby Kordiana), ewokuje wreszcie tragizm polskiego losu. Kieślowski stawia pytania o zależność życia człowieka od przypadku, o sens aktywności i możliwość kształtowania rzeczywistości.ciekawostkaFilm miał premierę na Festiwalu Filmowym w Cannes, jednak nie został dopuszczony do udziału w konkursie głównym. Dyrektor festiwalu uznał film za zbyt skomplikowany dla szerszej widowni.wybrane wątki z prelekcji • przedstawienie sylwetki reżysera • wyjaśnienie terminów: „kino moralnego niepokoju” i „półkow-nik” • granice wolności i konieczności w życiu bo-hatera • rola przypadku • paraboliczna konstrukcja filmu • bohater filmu a Kordianpojęcia kluczowekino moralnego niepokoju, półkownik, parabola

1 2 3

96 97

Po-lin. Okruchy pamięcireż. J. Dylewska, Polska 2008, 82’

temat i opisPozytywizmPo-lin – czyli „tu się zatrzymamy” w języku jidysz – obrazuje w formie dokumentalnej przedwojenny świat kresowych miasteczek i polsko-żydowskich związków sąsiedzko-przyjacielskich, choć nie zaprzecza też bolesnym zaszłościom. Z głębi unikal-nych niemych kadrów filmowych wychodzą nam na spotkanie ludzie, których już nie ma. Przyglądamy się sobie nawzajem… i staramy się ich zrozumieć dzięki komentarzom żyjących jeszcze świadków tamtej epoki.nagroda• 2009: Złoty Warszawski Feniks na MFF „Żydowskie Motywy”wybrane wątki z prelekcji • geneza i kompozycja dokumentu • obrazy przed-wojennego życia w „sztetlach” • Żydzi w krajobrazie kulturowym Rzeczpospolitejpojęcia kluczowePo-lin, sztetl

Bracia Karamazowreż. P. Zelenka, Czechy, Polska 2008, 110’

temat i opisPozytywizmGrupa praskich aktorów przygotowuje w Nowej Hucie spektakl oparty na motywach powieści Dostojew-skiego. „Przeklęte problemy” winy i kary, miłości, zazdrości i nienawiści, wolności i konieczności przenikają się ze współczesnymi dylematami ludzi teatru. Wielka sztuka inspiruje i komentuje życie, a czasem pełni rolę swoistego katharsis dla ludzi poszukujących swego miejsca w rzeczywistości.ciekawostkaCzeska Akademia Filmowa i Telewizyjna wytypowała film jako kandydata do Oscara 2009.wybrane wątki z prelekcji • dlaczego Dostojewski w Nowej Hucie? • sylwetka reżysera • tematyka Braci Karamazow i wywiad z Zelenką • polifoniczna adaptacja filmowa • granice życia i sztuki • etyczny wymiar sztukipojęcia kluczowetopos theatrum mundi, autotematyzm

Pies andaluzyjskireż. L. Buñuel, Francja 1929, 13’

Dyskretny urok burżuazjireż. L. Buñuel, Francja 1972, 100’

temat i opisModernizmPies andaluzyjski to filmowy manifest surrealizmu spółki Buñuel-Dali, którzy próbują odtworzyć na ekranie mechanizmy działania podświadomości, uchwycone w serii luźnych metafor i skojarzeń. Drugie dzieło przynosi ironiczno-groteskowy portret burżuazji, której specyficzny urok jest w istocie mie-szanką snobizmu, konformizmu i obłudy moralnej.ciekawostkaScenariusz Psa andaluzyjskiego został napisany w sześć dni przez Salvadora Dali i Luisa Buñuela według metody automatycznego zapisywania. Podczas tworzenia scena-riusza Buñuel i Dali czerpali pomysły ze swoich snów.wybrane wątki z prelekcji • awangarda w sztuce (rola Duchampa) • surrealizm i jego założenia (obrazy Salvadora Dali) • Dali a psycho-analiza • rewolucyjność Psa andaluzyjskiego • satyrycz-ny obraz burżuazji w Dyskretnym uroku burżuazjipojęcia kluczoweawangarda, readymade, surrealizm, psychoanaliza

Długreż. K. Krauze, Polska 1999, 107’

temat i opisPozytywizmParadokumentalny zapis autentycznej podwójnej zbrodni, popełnionej w 1994 roku przez młodych warszawskich biz-nesmenów wywodzących się z porządnych inteligenckich domów. Etyczne koszty transformacji ustrojowej i ekono-micznej, darwinizm społeczny oraz narodziny moralności ponowoczesnej budują kontekst tego makabrycznego zdarzenia. Reżyser poddaje gradacji zmienne stany bohate-rów: od euforii, poprzez zdumienie, rosnący lęk, desperację, ulgę i wyrzuty sumienia. Studium zbrodni i kary.ciekawostkaW 2005 roku prezydent A. Kwaśniewski ułaskawił Sławomira Sikorę, który stał się pierwowzorem postaci Stefana.wybrane wątki z prelekcji • postać twórcy Długu • poetyka paradokumentu • filmowy obraz ustrojowej i moralnej transformacji • kon-teksty literackie: Ojciec Goriot, Zbrodnia i karapojęcia kluczoweparadokument, transformacja, ponowoczesna moralność

Ziemia obiecanareż. A. Wajda, Polska 1975, 140’

temat i opisModernizmNominowana do Oscara adaptacja powieści Władysława St. Reymonta z 1899 roku. Epicki obraz narodzin kapitalizmu w Łodzi końca XIX stulecia, czyli ówczesnej „ziemi obiecanej”, ukazany przez pryzmat kariery trzech przyjaciół, początkujących fa-brykantów: Polaka, Żyda i Niemca. Konfrontacja praw i mechanizmów brutalnej industrialnej rzeczywisto-ści z młodzieńczymi marzeniami i ideałami, które, niestety, przegrywają w walce o pieniądze i pozycję.nagrody• Nominacja do Oscara, Złoty Medal na MFF w Mo-skwiewybrane wątki z prelekcji • tematyka powieści Reymonta • interpretacja tytułu • prezentacja trójki bohaterów • antyurbanizm • walory adaptacjipojęcia kluczowenaturalizm, antyurbanizm

Podwójne życie Weronikireż. K. Kieślowski, Francja, Norwegia, Polska 1991, 98’

temat i opisRomantyzmRomantyczna historia miłosna spleciona z metafi-zyczną zagadką podwójnego bytu tytułowej boha-terki. Opowieść o życiu, które kończy się, by znaleźć kontynuację w innym ciele i duszy. Filmowy wariant romantycznego motywu przemiany.nagrodyNa festiwalu w Cannes w 1991 r. Irene Jacob, odtwórczyni głównej roli, otrzymała nagrodę za naj-lepszą rolę żeńską, a film – typowany przez dłuższy czas do Złotej Palmy – uhonorowano ostatecznie nagrodami FIPRESCI oraz jury ekumenicznegowybrane wątki z prelekcji • znaczenie tytułu • romantyczny portret kobiety • tajemnice życia, sztuki, miłości i śmierci • rola muzyki i obrazupojęcia kluczowewariantowość ludzkiego losu, artyzm, Eros i Tanatos

7 8 9

4 5 6

Proponując w zestawie tylko cztery pozycje, przedstawiamy je jako przykła-dowe teksty kultury, wpisane do literatury podmiotu, a następnie argumentu-jące przyjętą w pracy tezę.W trakcie prelekcji zaprezentujemy unikalne konspekty i zreferujemy etapy ich powstawania. Dogłębna refleksja nad mechanizmami totalitaryzmu (Biała wstążka – nowość w cyklu! i Przesłuchanie) i tragizmem „polskiego losu” (Popiół i diament), a na koniec cyklu – błyskotliwy portret współczesnego artysty fotografa mody w Powiększeniu.

o cyklu dla klasy III

Atrakcyjna formuła spotkań, pomocna w zredagowaniu konspektu ustnej prezentacji maturalnej i innych form publicznych wystąpień (także na studiach).

Popiół i diamentreż. A. Wajda, Polska 1958, 95’

temat i opisWiek XXAutorska adaptacja powieści Jerzego Andrzejewskie-go. Arcydzieło „polskiej szkoły filmowej”, obrazujące tragizm „polskiego losu” i dramat pokolenia Kolum-bów, ujęte w perspektywie conradowskiej. Wybitna kreacja Zbyszka Cybulskiego w roli Maćka Chełmic-kiego, bogata symbolika romantyczna, inspiracje literackie i malarskie.nagroda• Nagroda Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmo-wej (FIPRESCI) na MFF w Wenecjiwybrane wątki z prelekcji • znaczenie powieści Andrzejewskiego – wymowa ty-tułu • recepcja powieści i walory filmu Wajdy • funkcja motywu tańca • „polska szkoła filmowa”: jej geneza, założenia, twórcy • Cybulski jako Maciek Chełmicki: mit postaci • tragizm jednostki i pokolenia • wojna czasem „odwróconego Dekalogu"pojęcia kluczowepolska szkoła filmowa, tragizm, odwrócony Dekalog

Biała wstążkareż. M. Haneke, Austria, Francja, Niemcy, Włochy 2009, 144’

temat i opisWiek XXBohaterami filmu są dzieci, uformowane przez rygory-styczne protestanckie wychowanie w duchu ślepej wiary, poczucia winy i konieczności posłuszeństwa chroniącego przed grzechem. Ich mentalność i czyny przerażają bezwzględnością i okrucieństwem. Haneke, podążając za Frommem i jego Ucieczką od wolności, wywodzi nazizm z „osobowości autorytarnej”, ukształtowanej przez dyscyplinę, emocjonalny chłód i brak empatii oraz absolutne podporządkowanie autorytetowi.nagroda• 2009: Złota Palma w Cannes dla najlepszego filmu i Nagroda Francuskiego Systemu Edukacji Narodowejwybrane wątki z prelekcji • przedstawienie sylwetki Michaela Hanekego • wyjaśnie-nie tytułu – rytuału „białej wstążki” • poetyka kryminału i bildungsroman • diagnoza źródeł społecznego i indywi-dualnego zła • Haneke i Frommpojęcia kluczoweosobowość autorytarna, wina i kara, nazizm

Przesłuchanie reż. R. Bugajski, Polska 1982, 111’

temat i opisWiek XXPrzejmujące studium kata (bezwzględnego ubec-kiego oficera śledczego) i jego ofiary (niewinnej, przypadkowo zaplątanej w polityczne gry, tandetnej piosenkarki Antoniny Dziwisz). Wstrząsający obraz mechanizmów działania stalinowskiego terroru i przemocy, którym główna bohaterka rzuca wyzwa-nie, podejmując dramatyczną walkę o swoją godność i człowieczeństwo.nagroda• Złota Palma w Cannes dla Krystyny Jandywybrane wątki z prelekcji • okoliczności powstania filmu • bunt jednostki wobec systemu totalitarnego • portrety ludzi syste-mu: ich motywacje i postawy • wyznaczniki władzy totalitarnejpojęcia kluczowetotalitaryzm, stalinizm

Powiększeniereż. M. Antonioni, W. Brytania, Włochy 1966, 110’

temat i opisWiek XXLondyn lat 60. – środowisko fotografów mody, popar-towskie eksperymenty obok masowej produkcji, rockowe subkultury młodzieżowe, seksualna wolność i narkotyki, klimat dekadencji… W takiej scenerii Antonioni wypo-wiada się na temat sztuki, jej zdolności do pokazywania prawdy. Jednocześnie snuje refleksje nad posłannictwem i odpowiedzialnością artysty. Bohater odbiera życie naskórkowo, goniąc nieustannie za nowymi wrażeniami.nagrody• Arcydzieło, nagrodzone w 1967 roku Złotą Palmą na festiwalu w Cannes, a w 1968 roku – Francuską Nagrodą Krytyki za najlepszy film zagranicznywybrane wątki z prelekcji • sylwetka Antonioniego, twórcy niepowtarzalnego, swoistego stylu • współczesny artysta (fotograf) w świecie popkultury Londynu lat 60. • sztuka cza-sów kontrkultury • paraboliczna konstrukcja filmupojęcia kluczowepopkultura, kontrkultura, autotematyzm

2

1

3 4

98 99

notatkinotatki

Za użyczenie zdjęć dziękujemy firmom:

Against Gravity, Best Film, Gutek Film, Monolith Films, Solopan, Vivarto, Yeti Films

oraz panu Tomaszowi Pietrzykowi, autorowi zdjęcia Rzecznika Praw Dziecka, Marka Michalaka

i panu Bartłomiejowi Ryżemu, autorowi zdjęcia Andrzeja Wajdy

© Copyright do zdjęć z filmów Slumdog. Milioner z ulicy i Ponyo – Monolith Films

© Copyright do zdjęć z filmu Igor i podróż żurawi – Yeti Films

© Copyright do zdjęć z filmów Kochankowie z Księżyca i Na krawędzi nieba – Kino Świat

© Copyright do zdjęć z filmu Avé – Vivarto

Stowarzyszenie Nowe Horyzonty wspiera i promuje ideę certyfikacji FSC®, której celem jest dążenie do odpowiedzialnego korzystania

z zasobów leśnych, przy jednoczesnym poszanowaniu wartości społecznych, przyrodniczych i ekonomicznych

orga

niza

tor

part

nerz

y

stowarzyszenie nowe horyzontyzamenhofa 1, 00-153 warszawawww.nhef.pl

nowe horyzonty edukacji filmowej to szereg projektów realizowanych w blisko 40 miastach w Polsce ich lista znajduje się na www.nhef.pl

ISBN 978-83-934651-3-2

mec

enas

patr

oni

Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej - katalog 2013/2014

Documents

Transcript of Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej - katalog 2013/2014