Notatki Płockie 2011 nr 2

NOTATKI PŁOCKIE • 2011 • 2/227 1

NOTATKINOTATKINOTATKINOTATKINOTATKIPŁOCKIEPŁOCKIEPŁOCKIEPŁOCKIEPŁOCKIE

KWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWANAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGO

(ukazuje się od lipca 1956)

2/2272/2272/2272/2272/227KWIECIEŃ – CZERWIECKWIECIEŃ – CZERWIECKWIECIEŃ – CZERWIECKWIECIEŃ – CZERWIECKWIECIEŃ – CZERWIEC

20112011201120112011

KOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNE

WIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKI(REDAKTOR NACZELNY)

ADAM WRÓBELADAM WRÓBELADAM WRÓBELADAM WRÓBELADAM WRÓBEL(SEKRETARZ REDAKCJI)

MAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI

ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKI

RADA NAUKOWARADA NAUKOWARADA NAUKOWARADA NAUKOWARADA NAUKOWA

PROF. NPROF. NPROF. NPROF. NPROF. NAAAAADZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKI(PRZEWODNICZĄCY)

DR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKI

PROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUK

ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8

09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock

tel. (0-24) 262-26-04, 366-99-50e-mail: [email protected]

PŁOCKPŁOCKPŁOCKPŁOCKPŁOCKNOTESNOTESNOTESNOTESNOTES

PŁOCK SCIENTIFIC ASSOCIATIONPŁOCK SCIENTIFIC ASSOCIATIONPŁOCK SCIENTIFIC ASSOCIATIONPŁOCK SCIENTIFIC ASSOCIATIONPŁOCK SCIENTIFIC ASSOCIATIONQUARTERLYQUARTERLYQUARTERLYQUARTERLYQUARTERLY

(published since July 1956)

2/2272/2272/2272/2272/227APRIL – JUNEAPRIL – JUNEAPRIL – JUNEAPRIL – JUNEAPRIL – JUNE

20112011201120112011

EDITORIAL MEETINGEDITORIAL MEETINGEDITORIAL MEETINGEDITORIAL MEETINGEDITORIAL MEETING

WIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKI(EDITOR-IN-CHIEF)

ADAM WRÓBELADAM WRÓBELADAM WRÓBELADAM WRÓBELADAM WRÓBEL(EDITORIAL SECRETARY)

MAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI

ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKI

SCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCIL

PPPPPROFESSOR EXTRAORDINARYROFESSOR EXTRAORDINARYROFESSOR EXTRAORDINARYROFESSOR EXTRAORDINARYROFESSOR EXTRAORDINARYDR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKI

(CHAIRMAN)

DR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKI

PROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUK

EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8

09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock

tel. (0-24) 262-26-04, 366-99-50e-mail: [email protected]

NOTATKI PŁOCKIE • 2011 • 2/2272

SPIS TREŚCILIST OF CONTENTS

MARIAN CHUDZYŃSKISŁAWNI MIESZKAŃCY KIERNOZIZ PRZEŁOMU XVIII I XIX W. ............................ 3 3 3 3 3

HENRYK J. GORYSZEWSKIFUNKCJE PAŃSTWA WEDŁUG ANTONIEGOOKOLSKIEGO, PREKURSORA NAUKADMINISTRACYJNYCH W POLSCE ............ 1111111111

ANDRZEJ J. PAPIEROWSKIENDECJA I JEJ ROLA W PŁOCKUI POWIECIE PŁOCKIM W LATACH 1918–1919.WALKA O WŁADZĘ ................................. 1616161616

GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKISIERPC W CZASIE WOJNY POLSKO–ROSYJSKIEJ1920 r. – ZAPOMNIANA RELACJA ............. 3232323232

KS. JANUSZ CEGŁOWSKI,KS. ANDRZEJ GRETKOWSKIDZIAŁALNOŚĆ KATOLICKIEGOSTOWARZYSZENIA MŁODZIEŻYW DIECEZJI PŁOCKIEJ (1919–2006) ........... 3535353535

BOGDAN POPŁAWSKIHISTORYCZNY ZESPÓŁ PRZEMYSŁOWYW ŻYCHLINIE ......................................... 4242424242

RECENZJASIERPC W FOTOGRAFII,SIERPC – BYDGOSZCZ 2010(Rec. Grzegorz Gołębiewski)(Rec. Grzegorz Gołębiewski)(Rec. Grzegorz Gołębiewski)(Rec. Grzegorz Gołębiewski)(Rec. Grzegorz Gołębiewski) ..................... 5050505050

KRONIKAPROFESOR JANUSZ ZIELIŃSKIODZNACZONY PRZEZ PREZYDENTA RP ...... 53 53 53 53 53

BIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOZA OKRES 1 IV –30 VI 2010 r. ................. 55 55 55 55 55

MARIAN CHUDZYŃSKIFAMOUS RESIDENTS OF KIERNOZIA AT THETURN OF THE 18TH AND 19TH CENTURIES. 33333

HENRYK J. GORYSZEWSKIFUNCTIONS OF THE STATE ACCORDINGTO ANTONI OKOLSKI, PRECURSOR OFADMINISTRATIVE SCIENCE IN POLAND ..... 1111111111

ANDRZEJ J. PAPIEROWSKITHE NATIONAL DEMOCRATIC PARTYAND ITS POLITICAL ROLE IN PŁOCKAND THE DISTRICT OF PŁOCK IN YEARS1918–1919. THE FIGHT FOR POWER ......... 1616161616

GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKISIERPC DURING THE POLISH-RUSSIAN WARIN 1920 – THE FURGOT COVEREGE .......... 3232323232

KS. JANUSZ CEGŁOWSKI,KS. ANDRZEJ GRETKOWSKITHE ACTIVITY OF „CATHOLICYOUTH SOCIETY” IN PLOCK'SDIOCESE (1919–2006) ............................. 3535353535

BOGDAN POPŁAWSKITHE HISTORIC INDUSTRIAL COMPLEXIN ŻYCHLIN .......................................... 4242424242

EDITORIAL REVIEWSIERPC IN PHOTOGRAPHY,SIERPC – BYDGOSZCZ 2010(Rev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz Gołębiewski) .................... 5050505050

CHRONICLEPROFESSOR JANUSZ ZIELIŃSKIDECORATED WITH A MEDAL BY PRESIDENTOF THE REPUBLIC OF POLAND ................. 5353535353

BIBLIOGRAPHY OF THE REGIONOF MAZOVIA, LAND OF PŁOCK,FOR THE PERIOD FROM APRIL 1, 2010,TILL JUNE 30, 2010 ................................ 55 55 55 55 55


MARIAN CHUDZYŃSKI

SŁAWNI MIESZKAŃCY KIERNOZIZ PRZEŁOMU XVIII I XIX W.

W Kiernozi przed każdym domemstoi kościół murowanyx

AbstraktAbstraktAbstraktAbstraktAbstrakt

Najbardziej znaną mieszkanką Kiernozi była Maria Walewska z domu Łączyńska. Urodziła się 7grudnia 1786 r. w miejscowości Brodne koło Kiernozi. Jej nauczycielem języka francuskiego byłojciec Fryderyka Chopina Mikołaj. Była żoną Anastazego Walewskiego, szambelana z Walewickoło Łowicza. Miała z nim syna Antoniego Bazylego Rudolfa.

W 1807 r. podczas balu w Warszawie poznała cesarza Francji Napoleona Bonaparte. Z jejzwiązku z Napoleonem I narodził się w 1810 r. drugi jej syn Aleksander Walewski Colonna,późniejszy, minister spraw zagranicznych Francji (1855–1860). 1 września 1814 r. odwiedziła Na-poleona na wyspie Elba. W 1816 r. poślubiła generała hrabiego P.A. d`Ornano. Zmarła 11grudnia 1817 r. w wieku zaledwie 31 lat. Pochowana została na Cmentarzu Wschodnim w Paryżu.27 września 1818 r. jej szczątki zostały złożone w krypcie kościoła parafialnego w Kiernozi. MariaWalewska miała też dwóch sławnych braci: Benedykta Józefa, generała brygady Wojsk Polskichoraz Teodora Józefa Marcina Łączyńskiego. Obaj bracia brali udział w licznych bitwach LegionówPolskich.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Kiernozia, Maria Walewska, Napoleon Bonaparte, epoka napoleońska, Be-nedykt Łączyński, Teodor Łączyński.

W Kiernozi w dawnej ziemi gostynińskiejmamy dwie sławne budowle – kościół parafial-ny pod wezwaniem św. Małgorzaty z XVI wiekuoraz pałac klasycystyczny z pierwszej połowy XIXw. zbudowany przez właścicieli dóbr kiernoskichŁączyńskich. Pierwsza wiadomość o Kiernozi po-chodzi z roku 1303, kiedy to biskup poznańskiAndrzej miał poświęcić tu pierwszy kościół.

Ale w Kiernozi stało też w tym czasie dwo-rzyszcze należące do właścicieli ówczesnej wsi.Na przestrzeni wieków było ich co najmniej kil-ku. Jako pierwszy występuje ród Junoszów z Zyc-ka, potem Kiernoskich, Sierpskich, Piwów, Łączyń-skich i Lasockich. Znany badacz dziejów ziemigostynińskiej Kazimierz Pacuski uważa, że Kier-nozia znacznie wcześniej otrzymała prawa miej-skie niż dotąd podawano w różnych opracowa-niach. Stało się to nie w XVI w., ale już wkrótcepo 1440 r. W tym czasie właścicielami dóbr kier-noskich byli Junosze z Zycka, Jeden z nich Adam

z Zycka pełnił w tym czasie funkcję kasztelanagostynińskiego. Na pewno Kiernozia miała pra-wa miejskie już w 1477 r., gdyż w tym to rokuw źródłach występuje Stanisław Jelonek, miesz-czanin z Kiernozi. Wiadomo też, że w 1495 r.podkomorzy gostyniński Jan z Kiernozi poszuki-wał zbiegłego poddanego mieszczanina Stani-sława z Kiernozi. Kolejny raz Kiernozia jako mia-sto występuje w źródłach w 1523 r.1 Warto rów-nież nadmienić, że wspomniany właściciel Kier-nozi Adam z Zycka wzniósł tu gotycki kościół pa-rafialny. Jak podaje K. Pacuski, parafia kierno-ska w XVI w. obejmowała miasteczko Kiernozięoraz 5 wsi: Brodne, Czerniew, Kiernozia Wieś,Osiny oraz Sokołowo. Wspomniane dobra znaj-dowały się w rękach Kiernoskich, Czerniewskichoraz Osińskich z rodu Junoszów. W pierwszej po-łowie XVI w. został wzniesiony nowy kościół mu-rowany pod wezwaniem św. Małgorzaty.W tymże kościele ufundowano w 1546 r. nagro-bek na cześć Pawła Kiernoskiego, kasztelana go-stynińskiego. W XVI w. w latach 1564–1565 doKiernoskich należała również wieś Brzezie. War-to również nadmienić, że właściciel części Sierp-ca Feliks Sierpski ok. 1520 r. zawarł związek mał-żeński z Anną Kiernoską, właścicielką obszernychdóbr ziemskich Kiernozia na terenie ziemi gosty-

x Tradycja podaje, że przy obszernym rynku w Kiernozi każdy dommiał wyniosły murowany fronton (inne części budynku miały byćzbudowane z drewna – M. Ch.), dlatego, przyznano przeto miej-scu temu w żartobliwym sposobie, jedyny w całym kraju za-szczyt: że w Kiernozi przed każdym domem stoi kościół muro-wany. Zob. Starożytna Polska pod względem historycznym, je-ograficznym i statystycznym opisana przez Michała Balińskiegoi Tymoteusza Lipińskiego, t. I, Warszawa 1843, s. 594.


nińskiej. Anna w posagu wniosła mu część dóbrKiernozia wraz z okolicznymi wsiami. W ten spo-sób Kiernozia stała się własnością Sierpskich. Po-zostawała w ich rękach przez kilkanaście lat. Zewspomnianego małżeństwa urodziło się dwóchsynów i dwie córki. Jedna z nich – Anna wyszłaza mąż za Jana Dunin Wolskiego, a po jegośmierci za Jana z Opolska Piwo, wnosząc mu wwianie, połowę Sierpca wraz z dobrami Okale-wo i Kiernozia. Później ta część Sierpca przeszłatytułem spadku na Andrzeja Piwo, starostę szczy-cińskiego, a następnie na Stanisława Piwo, pod-czaszego płockiego2.

Kolejni właściciele Kiernozi Piwowie byli w jejposiadaniu przez wiele lat. Dopiero na przeło-mie XVIII i XIX w., Kiernozia stała się własnościąkolejnej rodziny Łączyńskich, herbu Nałęcz. Jakpisze Jan Gzula „Rodzina ta rozsławiła Kierno-zię na całą Europę, a to za sprawą Marii Wa-lewskiej, z domu Łączyńskiej, znanej jako „pol-ska żona Napoleona” oraz jej braci: BenedyktaJózefa i Teodora Józefa Marcina, będących ofi-cerami w armii napoleońskiej”3.

Łączyńscy przez długie lata pełnili ważne funk-cje w administracji ziemi gostynińskiej. Tak np.Maciej Łączyński pełnił pod koniec XVIII w. funk-cję starosty gostynińskiego. Łączyńscy byli zalicza-ni do najbardziej zamożnych rodów szlacheckichziemi gostynińskiej. W skład majątku w Kiernoziwchodziły również pobliskie folwarki: Czerniewi Sokołów. Łączyńscy byli dobrymi gospodarzami,ich majątek był wolny od długów, dawał dużedochody. Zamożność Łączyńskich pozwalała nabywanie w salonach warszawskich, a także nabranie udziału w zagranicznych wojażach. Poddachem kiernoskiego pałacu zbudowanegow pierwszej połowie XIX w. odbywały się liczneprzyjęcia i bale. Na prośbę Macieja Łączyńskiegokról Stanisław August nadał ponownie prawa miej-skie osadzie kiernoskiej przed 1784 rokiem (poraz pierwszy jak piszemy wyżej Kiernozia otrzy-mała prawa miejskie przed rokiem 1477, po razdrugi w 1567 roku za króla Zygmunta Augustai wkrótce bo w roku 1579 je utraciła). Na prośbęwspomnianego Macieja Łączyńskiego miał odwie-dzić Kiernozię Tadeusz Kościuszko. Kiernozianiesą zakochani w tej postaci. Już w setną rocznicęśmierci Kościuszki w 1917 r. podczas niewoli nie-mieckiej usypano w miejscowym parku kopiec,a także niedawno w pobliżu kopca położono głazz piękną sentencją: Rozum – Ojczyźnie, serce –Bliźniemu, całego siebie – Kiernozi4.

Istnieją dwie wersje mówiące o czasie zbu-dowania pałacu w Kiernozi. Pierwsza wersjapodaje, że pałac wzniósł Maciej Łączyński z żonąEwą z Zaborowskich pod koniec XVIII w. Nieste-ty nie znamy nazwiska budowniczego tego pa-łacu. W tymże pałacu miała przyjść na światpóźniejsza słynna Maria z Łączyńskich Walew-

ska5. Natomiast wiele opracowań historycznychi źródłowych podaje, że obecny pałac w Kier-nozi został zbudowany dopiero w drugiej ćwier-ci XIX w., a więc już w kilka lub kilkanaście latpo śmierci Marii Łączyńskiej Walewskiej.

Dlatego według niektórych autorów mylącymjest zdanie Mariana Brandysa zamieszczone wjego „Kłopotach z panną Walewską”, że w Kier-nozi „stoi jeszcze dom, w którym mieszkała bez-pośrednio przed małżeństwem z Walewskim”6.W innym miejscu Brandys pisze, że we wspo-mnianej miejscowości znajduje się „biały klasy-cystyczny pałacyk, w którym mieszkała z matkąi rodzeństwem Marysia Łączyńska”7.

Przy pałacu kiernoskim pod koniec XVIII w.założono piękny park, ciągle powiększany i prze-kształcany. W parku znajduje się kilka połączo-nych ze sobą stawów. Dzisiaj powierzchnia parkusięga 7 hektarów, w tym około półtora hektarapowierzchni wodnych.

Rodzice Marii dbali o jej dobre wychowaniei wykształcenie. Pierwsze nauki miała pobieraćw pałacyku Łączyńskich w Czerniewie. Jej gu-wernerem miał być Mikołaj Chopin, ojciec wiel-kiego kompozytora Fryderyka Chopina8. Mariapo ukończeniu szkół powróciła ponownie doKiernozi. W pałacu miała przeżywać swojąpierwszą miłość, tu wreszcie przyjeżdżał do niejw konkury stary 70–letni szambelan AnastazyWalewski z Walewic, właściciel wielkich włościw okolicach Łowicza.

W kiernoskim parku stała stara lipa, pod którąpodobno „gorzko płakała panna Łączyńska (mia-ła wówczas niespełna 18 lat – przyp. M. Ch.), pozdecydowaniu jej ślubu z szambelanem”9. Płaczten mógł być autentyczny, ponieważ po latach„Wyrok warszawskiego sądu konsystorskiego”z 24 sierpnia 1812 roku, unieważniający mał-żeństwo Walewskich, podaje jako przyczynę unie-ważnienia: „brak nieprzymuszonej woli ze stronyWalewskiej i gwałt zadany jej uczuciom”10.

Zeznający na rozprawie rozwodowej głównyświadek generał brygady, brat Marii Józef Łączyń-ski, przyznał się, że wraz z matką zmusił siostrę do

Fot. 1. Pałac Łączyńskich, rodziców Marii Walewskiejw Kiernozi, zbudowany w stylu klasycystycznym w początkachXIX stulecia. Foto: Małgorzata Chudzyńska


zawarcia małżeństwa z Walewskim. W swoich ze-znaniach w sądzie przedstawił też rozpacz Marii,kiedy ją prowadził do ślubu: „nadzwyczajnie pła-kała, była płaczem tak osłabiona, że ją ledwie doołtarza doprowadzić mogłem, zdawało mi się, żemi w rękach drętwieje” … A podczas samego ob-rządku zaślubin „tak była uciśniona udręczeniemi łkaniem, że nawet zrozumieć nie można było,co za księdzem wymawiała”11. Walewscy – no-wożeńcy – odbyli podróż poślubną do Włoch.W zaledwie w sześć miesięcy po ślubie, 13 czerw-ca 1805 r. Maria urodziła synka Antoniego Bazy-lego Rudolfa, syna starego szambelana Walew-skiego. Jak przypuszcza autor ostatnio wydanejksiążki o Kiernozi Jan Gzula: „Z dużym prawdo-podobieństwem można jednak przyjąć, że ojcemdziecka nie był, będący w podeszłym wieku szam-belan, dlatego małżeństwo mogło być posunię-ciem mającym ratować reputację Marii”12.

Prawdopodobnie 1 stycznia 1807 r. MariaWalewska poznaje na Zamku Królewskim w War-szawie Napoleona Bonaparte – cesarza Francji.Wkrótce stała się cesarską kochanką. Miłość tazaowocowała urodzeniem 4 maja 1810 r. synaNapoleona – Aleksandra Floriana Józefa, póź-niejszego ministra spraw zagranicznych Drugie-go Cesarstwa we Francji13. Spotkanie na Zamkuopisuje Anna Nakwaska rodem z Nakwasina kołoBodzanowa. Napoleon podczas oficjalnej pre-zentacji dam zgromadzonych na Zamku w dniu7 stycznia miał powiedzieć: „O, jakież to mnó-stwo pięknych kobiet w Warszawie. Wtedy wła-śnie przed panną Walewską się zatrzymał, ja zaś,stojąc obok niej, wyraźnie te słowa jego słysza-łam…”14. Cesarz z Marią ponownie się spotkaliw dziesięć dni później na wielkim balu w War-szawie, jak pisze tym razem Anna Potocka: „Ce-sarz tańczył wtedy kontredansa, który posłużył zapretekst do nawiązania jego stosunku z paniąWalewską… Niektórzy utrzymywali, że widzieli,jak po kontredansie cesarz uścisnął jej rękę, cojak powiadano, równało się schadzce”15.

Na wiosnę 1807 r. Napoleon zajęty był wojnąz Prusami. Miał wówczas pisać w liście z Iławy doMarii Walewskiej: „Moja słodka przyjaciółko!...Moje serce jest z Tobą, gdyby od niego zależało,byłabyś obywatelką wolnego kraju. Czy cierpisztak samo jak ja z powodu naszej rozłąki? Mamprawo w to wierzyć. Jestem tego tak pewny, żezamierzam Cię prosić, abyś wróciła do Warsza-wy albo do Twojej posiadłości. Nie mogę znieśćtak wielkiego oddalenia. Kochaj mnie moja słod-ka Mario, i ufaj Twemu N.”16.

Po opuszczeniu Ostródy z początkiem kwiet-nia 1807 r. Napoleon przeniósł swoją siedzibęna zamek Finckenstein (obecnie Kamieniec Su-ski koło Iławy).

Na zaproszenie Napoleona w drugiej poło-wie kwietnia przybyła na zamek Walewska. Ma-

rian Brandys zanotował w swojej książce: „Wspól-ny pobyt w Finckenteinie wprowadził nowy ton wstosunki Walewskiej z cesarzem. To już nie byłysekretne, pośpieszne schadzki na Zamku Królew-skim w Warszawie. Przerywane burzami gniewu

Fot. 2. Maria Walewska

Fot. 3. Józef Florian Aleksander hr. Colonna Walewski (1810–1868)


Napoleona, oblewane łzami Marii. W mazurskiejgłównej kwaterze – w ciszy dwóch przyległychpokojów, w odosobnieniu od reszty świata – burz-liwy romans warszawski nabiera cech małżeń-skiej solidności”17. Ciekawy komentarz do trzytygodniowego pobytu Walewskiej w Finckenste-inie daje redaktor Jan Bolesław Nycek. Pisze on:„Cesarz, na życzenie Walewskiej, dołożył wszel-kich starań, by pobyt kochanki w swojej kwate-rze otoczyć ścisłą tajemnicą. Była to jednak przy-słowiowa tajemnica poliszynela, zbyt wiele osóbprzewijało się przez zamek, zbyt wiele osób zna-ło Marię, aby zachowała incognito. Warszawahuczała wprost od plotek. Prym wiodły panie Po-tocka, Nakwaska i Trembicka, które nie mogłyznieść, że bóg wojny zignorował warszawiankii wybrał prowincjuszkę, na dodatek z Kiernozi,o której nikt przedtem nie słyszał". Maria rozstałasię z Napoleonem w początkach maja. Była za-kochana w Napoleonie, ale miała też do niegożal, że cesarz tak długo zwleka z przywróceniemniepodległości jej ukochanej Ojczyźnie”18.

Walewska jeszcze kilka razy spotykała sięz Napoleonem, między innymi w Paryżu,w Schonnbrunn pod Wiedniem, a także w Fon-tainebleau. Do Schonnbrunn Walewska przybyłapod koniec lipca 1809 r. Jak pisze cytowany jużJ.B. Nycek „Romans szybko odzyskał dawny blaski zaowocował … ciążą Marii”19. Walewska uro-dziła chłopca w Walewicach. W księdze para-fialnej urodzin Bielawy czytamy: „Wieś Walewi-ce. Roku tysięcznego osiemset dziewiątego dniasiódmego miesiąca maja. Przed nami Probosz-czem Bielawskim Urzędnikiem Stanu Cywilnegogminy Bielawskiej powiatu Brzezińskiego w De-partamencie Warszawskim. Stawił się Jaśnie Wiel-możny Pan Anastazy Walewski Starosta Wareckiw Walewicach zamieszkały liczący lat siedem-dziesiąt trzy y okazał nam dziecię płci męskiej,które się urodziło w Pałacu jego pod NomeremPierwszym na dniu czwartym miesiąca maja Rokubieżącego o godzinie czwartej po południu.Oświadczając, iż jest z niego spłodzone y JaśnieWielmożnej Maryanny Łączyńskiej StarościankiGostynińskiej mającej lat dwadzieścia trzy iegomałżonki y że życzeniem iego iset nadać mu imio-na trzy Floryan, Alexander y Józef”20.

Nie wiemy dokładnie, jaka atmosfera pano-wała w tym czasie w pałacu walewickim międzymałżonkami. Wiemy tylko, że była napięta i dra-matyczna, skoro Maria późną jesienią 1810 r.zdecydowała się opuścić Walewice, posiadłośćswojego męża Anastazego i wyjechała do Pary-ża. Zabrała ze sobą swoich synów.

Maria mieszkając w Paryżu utrzymywała kon-takty z rodakami. Jej dom był otwarty dla wszyst-kich Polaków. Złożył jej podobno wizytę sławnyKościuszko. Przyjaźniła się też z Krasińskimi. Trzy-mała do chrztu późniejszego trzeciego Wieszcza

– Zygmunta Krasińskiego21. Niestety coraz rza-dziej odwiedzał ją Napoleon. Rozmowy ze sław-nym kochankiem dotyczyły głównie spraw zwią-zanych z wychowaniem syna Aleksandra. W maju1812 r. Napoleon podpisał hojny akt dotacyjny,który miał zabezpieczyć przyszłość AleksandrowiWalewskiemu. Warto w tym miejscu nadmienić,że Aleksander, łudząco podobny do Napoleona,później jako dorosły zawsze podkreślał, że jegoojcem był szambelan Anastazy Colonna Walew-ski22. Walewska ponownie odwiedziła kraj w dru-giej połowie 1812 r. Uczestniczyła w sprawie roz-wodowej. Otrzymała go na podstawie wyrokuwarszawskiego sądu konsystorskiego z 24 sierp-nia 1812 r. Historycy nie mogą dokładnie stwier-dzić, gdzie w tym czasie mieszkała Walewska –w Walewicach, czy też w Kiernozi. Niektórzy hi-storycy twierdzą, że Walewicach. Miał ją tu na-wet odwiedzić Napoleon, wracając z nieudanejwyprawy na Moskwę23. W styczniu 1813 r. udałasię ponownie do Paryża. W kwietniu 1813 r. zwy-cięzcy osadzili Napoleona na wyspie Elba, naMorzu Tyreńskim. Tu Napoleona 1 września 1814r., odwiedziła Maria Walewska24. 18 stycznia1815 r. w Walewicach zmarł stary szambelanAnastazy Walewski.

Po klęsce Napoleona pod Waterloo 18 czerw-ca 1815 r. Maria spotkała się z Napoleonemjeszcze raz 28 czerwca 1815 w Malmaison. Byłoto ostatnie spotkanie kochanków przed udaniemsię eks–cesarza na wygnanie – na Wyspę św.Heleny. Spotkanie to było zamknięciem jedne-go z najbardziej znanych romansów świata.Znany historyk francuski Andre Castelot poda-je, że podczas spotkania „Maria płacząc w ra-mionach zdeterminowanego cesarza chce to-warzyszyć mu na wygnaniu. Ofiara ta nie zosta-je jednak przyjęta. Na Wyspę św. Heleny, miej-sce swej śmierci Bonaparte udaje się sam”25.

Romans z Napoleonem nie był ostatni. Okołoroku 1815 nawiązała Maria Walewska kolejnyromans, tym razem z hrabią Filipem AntonimAugustem Ornano. 7 kwietnia 1816 r. wzięła znim ślub w Brukseli i w ten sposób została II votohrabiną d`Ornano. Ich miejscem zamieszkaniabyło Lie`g, w Belgii. W czerwcu 1817 r. urodziłatrzeciego syna Rudolfa Augusta Ornano26.

Wkrótce Maria ciężko zachorowała prawdo-podobnie na kamicę nerkową. Zmarła w Paryżu11 grudnia 1817 r. w wieku zaledwie 31 lat.Podczas choroby odwiedziła w styczniu 1817 r.swoją ukochaną Kiernozię. Była przerażona swojąchorobą. „Modliła się często i żarliwie o lekkąśmierć – i zmuszała do głośnych modlitw całeotoczenie”27.

W dwa dni po śmierci Maria Walewska spo-częła w grobowcu rodzinnym d`Ornano na Cmen-tarzu Wschodnim w Paryżu, dziś znanym jakoCmentarz Pere–Lachaise, na którym spoczywa


między innymi nasz wielki kompozytor FryderykChopin. Wkrótce po pogrzebie rodzeństwo MariiWalewskiej wystąpiło do władz paryskich o wyra-żenie zgody na przewiezienie zwłok Marii w jejrodzinne strony – do Kiernozi. Mimo sprzeciwuwdowca hr. Ornano władze wydały zgodę na prze-wiezienie doczesnych szczątków Marii Walewskiejdo Polski. Na paryskim cmentarzu pozostawionotylko serce Marii. Prawdopodobnie kondukt żałob-ny opuścił Paryż 22 marca 1818 r., a 27 wrześniaszczątki zmarłej złożone zostały w Kiernozi w kryp-cie kaplicy wzniesionej przez jej brata „ku pamię-ci pobożnej duszy zmarłej…”. Aktu pochówkudokonał ówczesny proboszcz parafii kiernoskiej,ks. Józef Demetriusz Budny28.

Od lat toczy się spór o to, czy szczątki kostneznajdujące się we wspomnianej krypcie kościo-ła kiernoskiego należą do Marii Walewskiej. Pra-cownicy naukowi Zakładu Antropologii Uniwer-sytetu Łódzkiego w grudniu 1968 r. przebadalicztery trumny znajdujące się we wspomnianejkrypcie kościoła kiernoskiego. Po zakończeniubadań dr Zdzisław Kapica znany antropolog,stwierdził, że „szczątki kostne pobrane do ba-dania z najbardziej zniszczonej trumny należa-ły do kobiety, która zmarła w wieku około 30.lat”29. Jak pisze wspomniany Jan Gzula: „Napodstawie kości udowej można wnioskować, żezmarła była osobą niewysoką, drobnej budowyciała. Porównując te wyniki z danymi historycz-nymi, opisującymi postać Marii Walewskiej, orazaktem zgonu, z dużym prawdopodobieństwemstwierdzić można, że badane szczątki kostnenależały do osoby odpowiadającej charaktery-styce Marii Walewskiej. Jednak żadne badaniaspecjalistyczne, jak i źródła historyczne, nie po-twierdzają faktu, że w krypcie znaleziono wła-śnie szczątki hrabiny d`Ornano”30.

Natomiast Przemysław Pilich w artykule pt.„Ślady romansu Walewice – włości pani Walew-skiej” („Życie Warszawy” z 27 grudnia 1994 r.)jest przekonany, że w Kiernozi Maria Walewskaspoczywa tam na pewno, mimo że w paździer-

niku 1968 r., gdy otworzono zamurowane wej-ście do podziemi kościoła, nie znaleziono jejtrumny. Mogła ulec zniszczeniu, może zostałapochowana obok kościoła. Nie wiadomo”.

Jak już wspomnieliśmy, Maria Łączyńska Wa-lewska miała sławnego brata Benedykta Józefa,generała brygady Wojsk Polskich. Urodził sięw Kiernozi w 1779 r., mając zaledwie 15 lat zdo-był szlify podporucznika podczas insurekcji ko-ściuszkowskiej w 1794 r. Po upadku powstaniamógł, jak pisze Artur Styrna, wieść spokojne życieziemianina, gdyż odziedziczył majątek w Kier-nozi po swym ojcu. Wolał jednak wojaczkę. Zgło-sił się do Legionów Polskich Jana Henryka Dą-browskiego we Włoszech. Podczas służby w Le-gionach awansował na porucznika. Potem zgło-sił się do służby w utworzonej przez NapoleonaRepublice Rzymskiej. Miał niespokojny charak-ter. Wciąż zmieniał swe plany życiowe. Był nie-zwykle ambitny, ale także wciąż wszczynał awan-tury. Między innymi przystąpił do spisku wymie-rzonego przeciwko generałowi Henrykowi Dą-

Fot. 4. Grób Marii Walewskiej hrabiny d`Ornano w krypcie kaplicykościoła parafialnego w Kiernozi. Foto: Małgorzata Chudzyńska

Fot. 5. Grób brata Marii Walewskiej – Benedykta Józefa Łączyńskiego– herbu Nałęcz na cmentarzu w Szczawinie Zdroju (tu został pocho-wany 20 sierpnia 1820 roku). Źródło: Artur Styrna, Bywali u Szcza-wińskich wód, „Gazeta Wyborcza” 2003 z 26–27 VII


browskiemu. Po zawarciu pokoju w Lunevill (1801r.) powrócił do kraju. Zajął się odziedziczonympo ojcu gospodarstwem w Kiernozi, opiekowałsię też siostrą Marią. Po wkroczeniu wojsk napo-leońskich na ziemie polskie w 1806 r. niemalnatychmiast Łączyński zorganizował batalion pie-choty do walki u boku „boga wojny” NapoleonaBonaparte. Namawiał też swoją młodszą siostręMarię do romansu z Napoleonem31.

Wdał się w intrygę wymierzoną w księcia Jó-zefa Poniatowskiego, „niedawnego towarzyszahucznych biesiad”, chciał go pozbawić stanowi-ska dyrektora wojny. Zasłynął w bitwie z Au-striakami pod Raszynem 19 kwietnia 1809 r., zaco uzyskał Krzyż Virtuti Militari32. Ze względu nazły stan zdrowia wystąpił o dymisję, którą otrzy-mał wraz z awansem na generała brygady. Wkrót-ce jednakże powrócił w szeregi wojska, gdziepełnił różne funkcje, między innymi dowódcy 8.pułku jazdy, a także członka Rady Administracyj-nej 17. dywizji gen. Dąbrowskiego. Zafascyno-wał go rozwijający się w zachodniej Europie ruchmasoński. Stał się członkiem loży masońskiej. Brałudział w bitwie pod Lützen (2 maja 1813 r.), gdziezostał ranny. Otrzymał wówczas Legię Honorową,a konkretnie jej krzyż oficerski. Służąc w wojskufrancuskim, dostał się do niewoli pruskiej pod-czas bitwy pod Fëre Championoise. Jak piszeArtur Styrna, udało mu się wydostać z tej niewolina prośbę samego … cara Aleksandra I. Po klę-sce Napoleona pod Waterloo w 1815 r. i jegoabdykacji Łączyński został w Paryżu dowódcąPolaków, którzy pragnęli powrócić do kraju i słu-żyć w armii Królestwa Polskiego. Łączyńskiemuudało się wypełnić zobowiązanie. Z grupą roda-ków chcących służyć w armii Królestwa Polskiegopowrócił do kraju, ale już w 1816 r. podał się dodymisji ze względu na ciężką chorobę, która godotknęła. Najpierw szukał ratunku w szpitaluw Warszawie, a następnie wyjechał się leczyć wo-dami z Salzbrunn, dzisiejszego Szczawina Zdro-ju, gdzie zmarł 20 sierpnia 1820 r. Został po-chowany na miejscowym cmentarzu. Warto jesz-cze nadmienić, że Benedykt był żonaty z EwąZabokszycką, z którą miał córkę. Niestety mał-żonkowie nie mogli się ze sobą porozumieć i ichmałżeństwo szybko się rozpadło33.

Maria miała też drugiego brata – Teodora Jó-zefa Marcina Łączyńskiego, urodzonego w 1786r. Podobnie jak jego sławny brat Benedykt Józefbrał udział w licznych bitwach Legionów Polskichi był kilkakrotnie ranny. Był kawalerem Legii Ho-norowej. Dosłużył się stopnia pułkownika armiifrancuskiej. Stosunkowo krótko zajmował się go-spodarstwem w Kiernozi. W 1834 r. sprzedał swedobra kiernoskie Bernardowi Enbrichtowi, puł-kownikowi Korpusu Inżynierii Wojsk Cesarsko –Rosyjskich. Zmarł w 1842 r. i został pochowanyna cmentarzu kiernoskim. To o nim prawdopo-

dobnie pisał Aleksander Walewski, syn pobocz-ny Napoleona I „Mój Wuj, Łączyńskix, człowiekmiły dla równych mu urodzeniem, był niezwyklesurowy dla swych poddanych. Nie tylko skazy-wał na kary, najchętniej bił własnoręcznie”34. Pokilku latach Enbricht sprzedał swe dobra kierno-skie spowinowaconemu z nim Józefowi Lasoc-kiemu, herbu Dołęga za ogromną sumę ponad400 tys. zł. Nie była to ostatnia zmiana właści-ciela dóbr w Kiernozi. Pod koniec XIX w. JózefLasocki odsprzedał majątek niejakiemu Wiesz-czyckiemu. Nowy właściciel wprowadził w swoimfolwarku wiele zmian w sposobie prowadzeniagospodarstwa. Między innymi przeprowadziłw latach 20. ubiegłego wieku meliorację grun-tów, zwiększył uprawę buraków cukrowych i psze-nicy. Wszystko to wymagało dużych środków pie-niężnych co doprowadziło do zadłużenia mająt-ku. Dlatego Wieszczycki około 1930 r. zdecydo-wał się sprzedać swój majątek o wielkości 30włók ziemi Karolowi Hetlingerowi, znanemu no-tariuszowi z Warszawy. Niektórzy z rodziny Wiesz-czyńskich pochowani są na miejscowym cmen-tarzu35.

Za czasów nowego włodarza Hetlingera fol-wark w Kiernozi należał do przodujących go-spodarstw w regionie gostynińsko–łowickim.Właściciel gospodarstwa dużą uwagę przywią-zywał do mechanizacji upraw rolnych. Gospo-darstwo znane było też z hodowli bydła, konii owiec. Właściciel zakupił nowe modele mło-carni, także siewników oraz pierwszy traktorw regionie, „który wzbudzał duże zainteresowa-

Fot. 6. Teodor Józef Marcin Łączyński (1786–1842)


nie wśród okolicznych mieszkańców”. Powięk-szono też znacznie areał uprawy buraków cu-krowych do czego przyczyniła się zbudowanaw latach 1923–1924 przez cukrownię w Dobrze-linie kolejka wąskotorowa. Pałac w Kiernoziw okresie przedwojennym był zadbany, otoczo-ny malowniczym parkiem36.

Do tradycji przedwojennych należała organi-zacja dożynek, przez właściciela folwarku kier-noskiego. Dożynki odbywały się na zakończenieżniw, przeważnie w sobotę, kiedy to „dwie wy-brane, młode pracownice składały dziedzicowiprzed pałacem wianki ze zbóż i kwiatów, śpie-wając jednocześnie stosowne pieśni i przyśpiew-ki. Następnie każdy z pracowników otrzymywałprzewidziany upominek. Częstowano wódkąi wyrobami wędliniarskimi. Grali zaproszeni mu-zykanci, zabawa przeciągała się do rana. Zwy-kle sam dziedzic, jak i członkowie jego rodziny,brali udział w tańcach”37.

Pałac w Kiernozi był świadkiem wielu wyda-rzeń historycznych. W pobliżu pałacu w czasie po-wstania listopadowego przechodzili żołnierze ro-syjscy w drodze na Łowicz 1 sierpnia 1831 r.W samym pałacu mieściło się dowództwo rosyj-skie feldmarszałka Paskiewicza38. Tu w nocy z 1na 2 listopada 1863 r. podczas powstania stycz-niowego zatrzymała się na postój słynna jazdagostynińska Emeryka Syrewicza39. Podczas I woj-ny światowej 19 listopada 1914 r. niemiecki i kor-pus rezerwowy został zaatakowany przez armięrosyjską w okolicach Kiernozi. Stoczono tu ciężkiewalki. Setki zabitych żołnierzy obu armii chowanow wielkich zbiorowych mogiłach w pobliskich la-sach40.

We wrześniu 1939 r. Kiernozia znalazła sięw zasięgu bitwy nad Bzurą. Luftwaffe z furią bom-bardowało w połowie września zgrupowaniewojsk polskich skupione w okolicach Żychlina,Kiernozi, Lwówka i Trębek. W tym czasie głów-ne siły armii polskiej były skoncentrowane w trój-kącie miast Płock–Łęczyca–Sochaczew, duże siłynaszego wojska dalej broniły się na obszarzepowiatu gostynińskiego. Niemcy wciąż atako-wali ten teren. Zniszczenia były tak wielkie, że„Biblijny obraz zniszczonej Sodomy i Gomory

z pewnością nie mógł być straszniejszy”. Dnia16 września zacięte walki trwały w okolicachKiernozi i Czerniewa. W czasie walk zostały za-dane duże straty mieszkańcom Kiernozi. W po-bliżu pałacu przed parkową fasadą dworu spa-dły hitlerowskie bomby. Jak podaje B. St., w „ŻyciuWarszawy” w tutejszym pałacu miał nocowaćdowódca Armii Poznań gen. Tadeusz Kutrzeba.W parku dworskim bronili się żołnierze polscy,niestety wielu z nich tu poległo i tu też ich pocho-wano41.

W początkach okupacji hitlerowskiej Kierno-zia znalazła się w tzw. Generalnym Guberna-torstwie z siedzibą w Kiernozi. Tuż za Kiernoziąw kierunku Osmolina w miejscowości Wituszaprzebiegała granica między Rzeszą a Guber-nią. W dawnym pałacu Łączyńskich mieściła siężandarmeria niemiecka42.

Po wyzwoleniu w 1945 r. dawny majątekŁączyńskich w Kiernozi na podstawie ustawy o re-formie rolniczej został rozparcelowany. Jak piszeJ. Gzula w pierwszej kolejności ziemię z reformyrolnej otrzymali pracownicy dworscy, a następniechłopi małorolni z pobliskich wiosek. Natomiastpałac początkowo był wykorzystywany jako poro-dówka, ośrodek zdrowia, przedszkole, a następ-nie Gminny Ośrodek Kultury. Obecnie pałac wrazz parkiem dzierżawi Andrzej Bogucki. Pałac zo-stał starannie wyremontowany. W pałacu urzą-dzono piękną salę balową, w której odbywają sięróżne uroczystości, głównie wesela43.

Z Kiernozią związane są podania i legendy.Jedna z nich mówi, że odbywając podróż ze swymwujem biskupem warmińskim Łukaszem do Kra-kowa lub z Krakowa trafił nasz wielki astronom –Mikołaj Kopernik do Kiernozi. Jak pisze wielo-krotnie cytowany autor pięknej książki o KiernoziJan Gzula „Pijąc wodę ze studni stojącej pośrod-ku rynku (jednego z największych w Polsce –przyp. M. Ch.), stracił bezpośrednie swoje gęsiepióro, które wypadło mu z sakwy podróżnej dostudni. Zamyślony i zapatrzony w gwiazdy astro-nom doznał wtedy odkrywczego olśnienia – „po-ruszył” bezwładną Ziemię i kazał jej krążyć wokółSłońca. Rynek nazwano Rynkiem Kopernika”44.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 K. Pacuski, Możnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej w XIV

i XV wieku. Studium z dziejów osadnictwa i elity władzy na Ma-zowszu średniowiecznym, Warszawa 2009, s. 139–140.

2 M. Chudzyński, Sierpc siedemnastowieczny, [w:] Dzieje Sierpcai ziemi sierpeckie. Praca zbiorowa pod red. M. Chudzyńskiego,Sierpc 2003, s. 155–156.

3 Dzieje Mazowsza do 1526 roku. Praca zbiorowa pod red. A. Gieysztora i H. Samsonowicza, Warszawa 1994, s. 358; J. Gzula,Kiernozia dawniej i dziś, Kiernozia 2008, s. 91.

4 J. Gzula, tamże, s. 91.5 B. St., Przypomnijmy Walewską, „Życie Warszawy” 1973, nr 79

z 3 IV.6 M. Brandys, Kłopoty z Panią Walewską, Kraków 1995, s. 7;

T.S. Jaroszewski, W. Baraniewski, Po pałacach i dworach Ma-zowsza, Warszawa 1995, s. 55; Mazowsze, t. I pod red. J. Bana-szek, Płock 1998, s. 377.

7 M. Brandys, tamże, s. 17.8 J.B. Nycek, Biografie niepospolite. Maria Walewska, „Tygodnik

Płocki” 1981, nr 16/17 z 19–26 IV; Z audycji B. Kaczyńskiego,O Chopinie (Polskie Radio, I program, 13 X 2010 r. wynika, żeojciec Fryderyka Chopina Mikołaj „Nauczył pięknie języka fran-cuskiego córkę pani Łączyńskiej, przyszłą Panią Walewską”.

9 B. St. Przypomnijmy Walewską, „Życie Warszawy” 1973, nr 79.10 Tamże.11 Tamże.12 J. Gzula, tamże, s. 19.


13 Tamże.14 M. Brandys, tamże, s. 52–53.15 Tamże, s. 53.16 Cytuję za J.B. Nyckiem, Biografie niepospolite, Maria Walewska,

jak wyżej.17 M. Brandys, tamże, s. 102; J.B. Nycek, Miłość nie zna granic. Raz

jeszcze o Marysi i Napoleonie, „Nowe Mazowsze” 2000, nr 4.18 J.B. Nycek, Mazurska idylla, „Tygodnik Płocki” 1989, nr 52/53

z 24–31 XII19 Tamże.20 Cytuję za M. Brandysem, Kłopoty z Panią Walewską, s. 119–120.21 Zygmunt S. Wasylewski, Życie Polskie w XIX wieku, Warszawa

2008, s. 6022 B. Wernichowska i M. Kozłowski, Almanach piękności, Warsza-

wa 1988, s. 53. Zob. też Przedmowę A. Jasińskiego do powieściWacława Gąsiorowskiego, Pani Walewska z 1904 r.

23 Zob. M. Brandys, Kłopoty z Panią Walewską, s. 141–142.24 Tamże, s. 152–156.25 J.B. Nycek, tamże, s. 11.26 Tamże.27 M. Brandys, tamże, s. 167.28 J. Gzula, tamże, s. 20.29 Tamże.30 Tamże.31 B. St., Przypomnijmy Walewską, jak wyżej; A. Styrna, Bywali

u szczawińskich wód, „Gazeta Wyborcza” 2003, nr z 26–27 VII.32 A. Styrna, tamże.33 Tamże.x Brat Marii Walewskiej.34 J. Gzula, tamże, s. 22; Stanisław Wasylewski. Życie Polskie

w XIX wieku, Warszawa 2008, s. 35.35 Tamże, s. 27–28; T. S. Jaroszewski, W. Baraniewski, Po pała-

cach i dworach Mazowsza, Warszawa 1995, s. 55.36 Tamże, s. 28.37 Tamże, s. 28.38 J. Szczepański, Od zaboru pruskiego do powstania listopadowe-

go (1793–1831), [w:] Dzieje Gostynina i ziemi gostynińskiej, s. 268.39 M. Chudzyński, Powstanie styczniowe, (w:) Dzieje Gostynina ...

s. 333; J. Gzula, tamże, s. 17, 42; K. Zadrożny, Powstaniestyczniowe na ziemi gąbińskiej i gostynińskiej, Płock 2010,s. 33–35

40 M. Chudzyński, Między rewolucją 1905–1907 a odzyskaniemniepodległości w 1818 r., (w:) Dzieje Gostynina ... s. 461;J. Gzula, tamże, s. 18.

41 M. Chudzyński, Powiat gostyniński we wrześniu 1939 roku, „Rocz-nik Gostyniński” 2007, t. I, s. 114–115; B. St., PrzypomnijmyWalewską, „Życie Warszawy” 1973, nr 79 z 3 IV.

42 J. Gzula, tamże, s. 32.43 Tamże, s. 30.44 Tamże, s. 114.

SummarySummarySummarySummarySummary

The best–known citizen of Kiernozia is Maria Walewska (née Łączyńska), who was born on the7th of December 1786, in Brodne near Kiernozia, as a daughter of Maciej Łączyński and EwaZaborowska. She grew up in her ancestral home, Kiernozia, where she also received her educa-tion. Nicholas Chopin, Frederic Chopin's father, was one of her first tutors.

In 1805 she married Count Anastazy Colonna–Walewski, chamberlain of Walewice near Łowicz.They had one son, Antoni Rudolf Bazyli Colonna–Walewski, although it is believed by somehistorians that he was an illegitimate child of Maria.

Maria Walewska was a mistress of Emperor Napoleon I Bonaparte, whom she met for the firsttime in January 1807 in Warsaw at a ball. Their son Alexandre, born 1810, was legitimised byCount Anastazy and thus bore the name of the counts of Colonna-Walewski. Alexandre was theForeign Affairs Minister of France in 1855–1860. On the 1st of September 1814 Maria Walewskavisited Napoleon on the Isle of Elba.

In 1816 she married Count Philippe Antoine d'Ornano. On the 11th of December 1817 Mariadied at the age of 31. She was buried at Pere Lachaise Cemetery in Paris. On the 27th ofSeptember 1818 her body was exhumed and moved to her family crypt in Kiernozia parishchurch.

Maria had two famous brothers: Benedykt Józef, general of the Polish Army, and Teodor JózefMarcin Łączyński, both took part in the battles of the Polish Legions.

FAMOUS RESIDENTS OF KIERNOZIA AT THE TURN OF THE 18TH AND 19TH CENTURIES


HENRYK J. GORYSZEWSKI

FUNKCJE PAŃSTWAWEDŁUG ANTONIEGO OKOLSKIEGO,

PREKURSORA NAUK ADMINISTRACYJNYCH W POLSCE


Antoni Okolski był profesorem prawa administracyjnego, w Szkole Głównej Warszawskiej, a po-tem w rosyjskojęzycznym Uniwersytecie. Jest autorem pierwszego polskiego podręcznika prawa admi-nistracyjnego zawierającego obszerne i gruntowne informacje o stanie prawnym w Królestwie Pol-skim.

Podkreślał znaczenie socjalnych i gospodarczych funkcji państwa krytycznie oceniając minimalizmprezentowany w tym przedmiocie przez doktrynę liberalną.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Królestwo Polskie, Antoni Okolski, państwo prawne, funkcje państwa

1. Postać uczonego1. Postać uczonego1. Postać uczonego1. Postać uczonego1. Postać uczonegoAntoni Okolski jest autorem pierwszego pol-

skiego akademickiego podręcznika prawa ad-ministracyjnego1. Przybliżenie postaci Antonie-go Okolskiego w organie Towarzystwa Nauko-wego Płockiego jest wskazane ze względu najego związki z Mazowszem i z ówczesną ziemiąpłocką.

Urodził się 1 maja 1838 roku w Małachowi-cach na Ziemi Łęczyckiej wówczas należącej doGuberni Płockiej. Zapewne w tamtych okolicachspędził też dzieciństwo, gdyż uczęszczał do płoc-kiego Męskiego Gimnazjum imienia StanisławaMałachowskiego. Tam też, w 1856 roku uzy-skał świadectwo dojrzałości. Dojrzałe życie spę-dził w Warszawie, a więc również na Mazow-szu, z wyjątkiem studiów prawniczych odbywa-nych w Rosji oraz naukowych podróży zagra-nicznych.

Jako nauczyciel akademicki zaczynał pracę jesz-cze w Szkole Głównej Warszawskiej w 1865 r.,zrządzeniem losu, jako wykładowca prawa ad-ministracyjnego i prawa publicznego2. Po prze-kształceniu szkoły w rosyjskojęzyczny Uniwersy-tet Okolskiemu pozwolono kontynuować zaję-cia dydaktyczne, które prowadził do końca życia.Zdobył powszechny szacunek rodaków skorow 1893 roku został wybrany trzecim z kolei – poTytusie Chałubińskim i Ignacym Baronowskim –prezesem Kasy Pomocy Naukowej im. JózefaMianowskiego, rektora Szkoły Głównej War-szawskiej. W zaborze rosyjskim była to instytu-cja funkcją odpowiadająca krakowskiej Akade-mii Umiejętności.

W Królestwie u schyłku XIX wieku publiczne uży-wanie języka ojczystego było karalne, administra-cja dostępna wyłącznie dla przybyszów z Cesar-stwa, a katolicy mieszkańcami drugiej kategorii.W takich warunkach, w porządku honorowymfunkcja Prezesa Kasy była najwyższym niezależ-nym polskim stanowiskiem. Nic dziwnego, żeśmierć Okolskiego komentowano w gazetachwszystkich trzech zaborów, pogrzeb zaś przero-dził się w manifestację. Uniwersytet Warszawskiniewielu może wskazać swoich profesorów, któ-rych docześnie szczątki, niemal przez całe miastoniesiono na barkach kolegów i studentów, aż namiejsce wiecznego spoczynku.

Bibliografia znanych prac naukowych Okolskie-go obejmuje 76 pozycji z dziedziny prawa admi-nistracyjnego i publicznego, cywilnego i karnegoprocesowego, które miało być jego pierwszą spe-cjalnością uniwersytecką.

W niniejszym eseju koncentrujemy uwagą nadorobku uczonego jako administratywisty obej-mującego zainteresowaniami również kwestieustrojowe.

2. Doktryna państwa prawnego2. Doktryna państwa prawnego2. Doktryna państwa prawnego2. Doktryna państwa prawnego2. Doktryna państwa prawnegoDruga połowa XIX wieku w europejskich na-

ukach politycznych – nie tylko prawnych – za-znaczyła się głęboką kontestacją – ideowych pod-staw liberalizmu. W Niemczech rozprzestrzeniaalternatywna doktryna państwa prawnego teore-tycznie opracowana przez Roberta von Mohla.Miało ono ściśle przestrzegać powszechnie uzna-wanych „zasad organizacji życia zbiorowego”.Było związane prawami przez siebie stanowio-


nymi, a zarazem powinno aktywnie popieraćuznawane za dozwolone dążenia jednosteki grup społecznych. W państwie postrzegano or-ganizm dynamiczny, którego zadania „wzrastająw miarę postępu cywilizacyjnego danego społe-czeństwa, a władza musi być dostatecznie silna,by im sprostać”. Wobec tego, i „granice jej kom-petencji muszą się rozrastać odpowiednio dopotrzeb i w miarę komplikowania się stosunkówspołecznych”3.

Antoni Okolski w pełni zaakceptował ideowezałożenia szkoły państwa prawnego. W publi-kacjach poddawał gruntownej krytyce nie tylkopostulat ekonomicznej i socjalnej neutralnościrządu, ale też zdecydowanie odrzucał inne ka-nony liberalizmu politycznego: postulat skrajnegotrójpodziału władz domagający się ostrego prze-ciwstawiania się ich sobie, jak i – szczególnie –koncepcję umowy społecznej. Ta ostatnia wy-maga bowiem uznania suwerenności jednostkiwzględem państwa. Tymczasem, niejako z sa-mej natury nie można jej przyznać takiego sta-nowiska, a za tym i prawa swobodnego nawią-zywania lub unicestwiania związków łączącychją z ojczystym państwem. „Człowiek bowiem niejest ziarnkiem piasku lecz łączą go z innymiczłonkami społeczności więzy obiektywne. Niejednostka wybiera społeczeństwo, w którym żyje,lecz miejsce w nim jest jej dane, wskutek czegopołączona jest z rodzina, czy narodem więza-mi, którym nie może się przeciwstawić”.

3. Funkcje państwa3. Funkcje państwa3. Funkcje państwa3. Funkcje państwa3. Funkcje państwaNaturalnym następstwem doktryny państwa

prawnego jest obciążenie go zadaniem wszech-stronnego popierania działań podejmowanychprzez jednostki i grupy społeczne. „Zasada la-isez–faire – wykłada Antoni Okolski – w gruncierzeczy znaczy tyle co abdykacja ze strony rzą-dzących, przyznanie się, że są niezdolni do rzą-dzenia i że nie chcą się do tego mieszać. W rze-czywistości bowiem aparat państwowy wykonujewiele różnorodnych zadań i to tego rodzaju, żeich zaniechanie odbiłoby się niekorzystnie za-równo na interesach jednostek, jak i ogólnospo-łecznym”4. Nie można więc odpowiedzialnie po-stulować ograniczenia naturalnych funkcji pań-stwa do utrzymania porządku prawnego. „Prze-ciwnie, powinno ono zabiegać o możliwie naj-pełniejsze zaspokojenie potrzeb człowieka, sze-rzenie dobrobytu i najogólniej pojmowanej cy-wilizacji”5.

Należy jednakże podkreślić, iż Antoni Okol-ski nie postulował przyznania państwu wszech-obejmującego pierwszeństwa kompetencji. Ta-kie stanowisko deprecjonuje inicjatywę jedno-stek, nieuchronnie prowadzi do kosztownej na-dopiekuńczości, a w ostatecznym rezultacie i dozniewolenia czlowieka–obywatela. Wyraźnie

podkreśla, iż „państwo powinno tylko wspoma-gać działania podejmowane przez jednostki luborganizacje stanowczo powstrzymując się przedograniczaniem i zastępowaniem ich inicjatywy”.Za słusznością takiego postulatu przemawiająnie tylko wnioski wysnuwane z przesłanek teo-retycznych, ale również ważne względy prak-tyczne. „Zastępowanie jednostek, w ostatecznymskutku sprowadziłoby się do pozbawienia ichmożliwości swobodnego działania i przejawia-nia inicjatywy. Pozostałaby tylko możliwość za-akceptowania poczynań państwa i ewentualne-go włączania się do jego przedsięwzięć. Łatwomogłoby dojść wtedy do sytuacji, w której samopaństwo wyłącznie, a właściwie elita władzyi aparat biurokratyczny działający w jego imie-niu, uzurpowałby sobie wyłączne prawo do oce-ny sytuacji, wyboru celów i środków działaniana wszystkich płaszczyznach życia”6.

Nie bez znaczenia były też argumenty eko-nomiczne i względy na skuteczność działania.Jednostki i społeczeństwo przejawiają różnorod-ne potrzeby i dążą do różnych celów. Ich bez-pośrednie realizowanie przez państwo wyma-gałoby rozbudowania aparatu administracyjne-go, co uczyniłoby organizm państwowy drogimi ociężałym. XX–wieczna historia dostarczyła namaż nadto kosztownych doświadczeń potwierdza-jących słuszność takich obaw. Okolski konse-kwentnie przyznawał pierwszeństwo inicjatywomindywidualnym dla których ramy dopuszczalno-ści wyznaczał jedynie porządek moralny i praw-ny. Państwo powinno udzielać pomocy, usuwaćprzeszkody, samodzielnie zaś realizować tylkoprzedsięwzięcia konieczne dla dobra ogólne-go, a przekraczające możliwości inicjatywy pry-watnej lub nie budzące jej zainteresowania.

Antoni Okolski wyróżniał dwa zasadnicze ze-społy żądań realizowanych przez państwo. W sen-sie przyczynowym pierwszeństwo przysługuje zda-niom bezpośrednim; utrzymaniu istnieniu państwa,przemnożeniu jego sił oraz stwarzaniu warunkówkorzystnych dla dalszego rozwoju. Zadania temają szczególne znaczenie, gdyż tylko państwopolitycznie niezagrożone i rozwijające swoje siłytwórcze może realizować wszelkie inne zadaniai cele. Mówiąc lapidarnie, by cokolwiek robić trze-ba najpierw zaistnieć.

Zadania pośrednie, obejmują wszelkie przed-sięwzięcia służące wsparciu działań jednostek i grupspołecznych oraz zapewniające im warunkiwszechstronnego i nieskrępowanego rozwoju.Obowiązki w tej sferze nie wynikają bynajmniej„z organicznej natury państwa, ale z istoty relacjizachodzących między nim a społeczeństwem. Po-wołane ono bowiem zostało na pewnym etapiehistorycznego bytowania grupy ludzkiej, nie po toażeby było dodatkowa przeszkodą, źródłem skrę-powania jednostki i zawadą na drodze postępu,


ale przeciwnie, dlatego aby w nim znaleźć po-parcie dla dalszego rozwoju”7 cywilizacyjnego.Działając na tym polu, państwo między innymiwspółuczestniczy w rozwiązywaniu problemów go-spodarczych, szerzy oświatę, sprawuje pieczę nadstanem zdrowotnym społeczeństwa, a także speł-nia inne zadania, których kodyfikacja mijałabysię z celem. Zadania państwa zależą bowiem odpoziomu rozwoju cywilizacyjnego i stanu potrzebspołecznych.

4. Państwo podmiotem polityki społecznej4. Państwo podmiotem polityki społecznej4. Państwo podmiotem polityki społecznej4. Państwo podmiotem polityki społecznej4. Państwo podmiotem polityki społecznejZainteresowane utrwaleniem i umocnieniem

swego bytu politycznego, państwo nie może po-mijać szeroko pojmowanej "polityki ludnościo-wej" jako jednego z koniecznych zadań. Siłai potęga państwa, a za tym i jego bezpieczeń-stwo, zależą nie tylko od jakości, ale i od ilościludności zamieszkującej jego terytorium. Okol-ski aprobuje więc elementy ilościowe w polityceludnościowej takie, jak choćby określenie wiekuprawnej zdolności matrymonialnej, sprzyjającejdzietności rodzin, dbałości o stan zdrowotny,a także, co warte podkreślenia, upowszechnie-nie dobrobytu, a za tym przeciwdziałające emi-gracji zarobkowej. W tej ostatniej kwestii Okol-ski zdecydowanie krytykował zakazy policyjne,również dlatego, iż sprzeciwiają się wolnościz natury przysługującej człowiekowi.

Dzisiaj, niektóre z tych poglądów, zwłaszczadomaganie się polityki pronatalistycznej, równieżw Polsce wywoływały odruchowe protesty, częstotraktowane za probierz „postępowości”. Zanikdzietności wprawdzie nieuchronnie pojawia sięna pewnym stopniu rozwoju cywilizacyjnegoi związanego z nim dobrobytu, nie mniej, zjawi-sko to jest być może najpoważniejszym współ-czesnym wyzwaniem dla narodów Europy. Kultu-ra i obyczajowość zdominowana treściami orien-talnymi i zaimportowanymi z kontynentu afrykań-skiego pozostanie wprawdzie nadal europejską,ale będzie to już inna Europa i inna europejskacywilizacja. To stwierdzenie, na poły gorzkie, napoły nostalgiczne, w istocie rejestrujące tylko rze-czywistość, tak często wywołuje odruchy agresji.O rzeczach przykrych i zarazem nieuchronnychnajprzyjemniej jest zapomnieć, a przypominają-cych darzyć wrogością.

Ważnym obowiązkiem państwa jest ochronastanu zdrowotnego ludności. Zdaniem Okolskie-go winno ono zabiegać o zapewnienie „ogól-nych warunków zdrowia”, zapobiegać i przeciw-działać epidemiom, kontrolować żywność wpro-wadzaną do obrotu handlowego, współdziałaćz przedsięwzięciami jednostek, czy z inicjatywa-mi społecznymi, podejmowanymi dla poprawywarunków mieszkaniowych. To ostatnie zadaniew tamtych czasach było, nie tyle pożądane, conieodzowne.

Wprawdzie samo leczenie należałoby pozo-stawić inicjatywie jednostek, ale państwo winno– działając substytucyjnie – powinno wziąć nasiebie organizowanie i utrzymywanie sieci szpi-tali. Rozmiar nakładów koniecznych dla zreali-zowania takich przedsięwzięć i brak perspekty-wy uzyskania pożądanego zysku odstręcza odnich prywatny kapitał. Ekskluzywne zaś prywat-ne lecznice, wprawdzie przynoszą dochody, alenie są dostępne dla znakomitej większości miesz-kańców. Godne podkreślenia, iż Okolski po-stulował też wsparcie studiów medycznych środ-kami publicznymi. Jest bowiem większa nadzie-ja argumentował, iż absolwenci pochodzący zwarstw ludowych zechcą dla tych właśnie sferpracować.

Warto byłoby tę część dorobku AntoniegoOkolskiego zadedykować niektórym współcze-snym reformatorom lecznictwa i ubezpieczeń spo-łecznych. Pozwoliłoby to być może zauważyć, iżmodne dzisiaj choć intelektualnie płaskie po-stawy skrajnie liberalne, są równie odległe odnowojorskiej deklaracji programowej socjalistów,jak i od kanonów katolickiej nauki społecznej.

Na uwagę zasługuje podejście Okolskiego dopolityki mieszkaniowej państwa. Nie ograniczasię on do stanowiska właściwego dla tradycyjne-go pojmowania zadań policji budowlanej. Za-dania państwa są o wiele szersze. Stan mieszkańw znacznym stopniu wpływa na zdrowie społe-czeństwa. Władza publiczna powinna więc za-biegać o stworzenie należytych warunków miesz-kaniowych najbiedniejszym klasom społecznym,gdyż domy budowane z inicjatywy prywatnej sądla nich niedostępne. Administracja winna „zwra-cać uwagę – pisał – na pomieszczenia klas ro-boczych, które znajdują się w ogóle w złych wa-runkach, tym bardziej, iż klasy te nie są w staniezaradzić sobie same pod tym względem i stająsię ofiara egoistycznego interesu właścicieli do-mów”8.

Co więcej, zdaniem Okolskiego, jest nie tylkodopuszczalna, ale konieczna ingerencja w sferębudownictwa przemysłowego określająca wymogibezpieczeństwa. Zakład fabryczny jest źródłemzagrożenia dla robotników i dla otoczenia.

Dostrzegając dramatyczne skutki przemianspołecznych wywołanych uprzemysłowieniemi urbanizacją Okolski podkreślał potrzebę roz-wijania ustawodawstwa robotniczego. To bo-wiem robotnicy są ofiarami wolnej walki kon-kurencyjnej. Będąc stroną niepomiernie słabsząekonomicznie przegrywają rywalizację niejakojuż na starcie. W jednej ze swych ostatnich pracostro krytykował kanony klasycznej ekonomii li-beralnej, wychodzącej z fałszywego założenia,że wszystkie jednostki w społeczeństwie są rów-ne sobie pod względem ekonomicznym, w zdol-nościach i innych warunkach, że wskutek tego


istniejąca między nimi konkurencja będzie mo-gła doprowadzić do harmonii ich sprzeczne nie-raz interesy. Zwolennicy tego poglądu nie do-strzegają, iż „takiej równości między jednostka-mi nie ma, że w społeczeństwie są jednostki (....)z których jedne korzystniej, drugie mniej korzyst-nie uposażone są w zdolności, zasoby, środki,wskutek czego nie może być mowy między nimio równości w walce konkurencyjnej. Nie wszyst-kie też jednostki jednakowo dobrze pojmują sweinteresy”9.

Nowatorskie, na polskim gruncie były poglą-dy Okolskiego dotyczące problematyki ubezpie-czeń społecznych i chorobowych. Są one nie-odzownym elementem bezpieczeństwa socjalne-go wszystkich utrzymujących się z pracy najem-nej. Przy tym, ubezpieczenia chorobowe mogąbyć – jego zdaniem – w zasadzie pozostawioneaktywności prywatnej. Natomiast ubezpieczeniaemerytalne i rentowe wymagają szczególnegonadzoru ze strony państwa. Wprawdzie i onemogą być organizowane na warunkach rynko-wych przez prywatne spółki, nie mniej należyuwzględnić wysokie ryzyko niewypłacalności ta-kich przedsięwzięć. „Z tego powodu – pisał –wydawałoby się korzystniejszym, gdyby instytucjetakie pozostawały pod zarządem i gwarancjąpaństwa, jako przedstawiającego większą war-tość”. Po stu z góra latach jego argumenty mogąbyć wykorzystane również w dzisiejszej dyskusjio kierunkach nieodzownej reformy systemu eme-rytalnego nazbyt pochopnie adaptującego chilij-skie doświadczenia.

Okolski podkreślał też znaczenie ustanowie-nia obligatoryjnych ubezpieczeń od klęsk żywio-łowych niszczących dorobek jednostek i społe-czeństwa, a których skutkom jednostka samaprzeciwstawić się nie może.

5. Ekonomiczne funkcje państwa5. Ekonomiczne funkcje państwa5. Ekonomiczne funkcje państwa5. Ekonomiczne funkcje państwa5. Ekonomiczne funkcje państwaNa uwagę zasługuje sposób pojmowania go-

spodarczych zadań państwa. Powinno ono wy-strzegać się tamowania aktywności ekonomicz-nej usuwając przeszkody prawne, ale też – cowarte podkreślenia – „utworzyć takie warunkimaterialnego rozwoju społeczeństwa, wskutek któ-rych obywatele nie tylko nie spotkaliby trudnościw swej ekonomicznej działalności, ale nawet zna-leźliby poparcie, zachętę, ułatwienie ze stronypaństwa”.

W kwestiach szczegółowych Okolski zwracauwagę, iż wymiar podatków winien być utrzyma-ny w granicach uzasadnionych rzeczywistymi po-trzebami państwa. Pozbawienie mieszkańcównadmiernej części ich dorobku nieuchronnie znie-

chęca do podejmowania i prowadzenia działal-ności gospodarczej.

Okolski był konsekwentnym zwolennikiemwolności inicjatywy gospodarcze. Nie mniej do-magał się ustanowienia skutecznego publiczne-go nadzoru nad działalnością wielkich korpora-cji finansowych i przemysłowych, chroniącegoprzed działaniami szkodliwymi dla osób trzecichi dla ogółu. Podobnie wypowiadał się za do-puszczalnością ingerencji państwa w obszarzedziałalności kredytowej. Ustanowienie stóp mak-symalnych, chroniących przed lichwiarskim wy-zyskiem jest uzasadnione, zarówno względamimoralnymi, jak i ekonomicznymi. „Wolność eko-nomiczna – jak pisał – w zasadzie jest dobrai najzbawniejsze może przynieść owoce, ale nad-użycia jej nie mogą być tolerowane. Z tego po-wodu, jesteśmy przekonani, że państwo nie tylkomoże, ale zobowiązane jest przedsięwziąć od-powiednie środki w celu zapobieżenia naduży-ciom ekonomicznym lub ukrócenia ich”10.

Zwracał wreszcie uwagę na konieczność wzię-cia przez państwo ciężaru inwestycji infrastruk-turalnych: budowy i utrzymania dróg, obiektówirygacyjnych i tym podobnych zadań. Zarównowzględy militarne, jak i ekonomiczne, wyma-gają równomiernej rozbudowy sieci drogowej,również na terenach gospodarczo podupadłych,gdzie zysku oczekiwać nie sposób, za to inwe-stycje te stanowią jedyną szansę ich gospodar-czego rozbudzenia.

Uderza trafne zarysowanie podstaw politykiprzemysłowej. Domagał się wspierania dostęp-nymi środkami przemysłu przetwórczego, wytwa-rzającego dobra zawierające w sobie większyładunek pracy. Wprawdzie bowiem, jak za-uważą, narody rozwijające „tylko przemysł do-bywczy mogą zapewnić sobie pewien stopieńzamożności i dobrobytu, te jednak tylko mogądojść do bogactwa, potęgi i siły, w których prze-mysł wytwórczy odpowiednio się rozwinął”11.

* * *

Na zakończenie, przywołuję refleksję Wincen-tego Kadłubka, pierwszego polskiego intelektu-alistę europejskiego, na ówczesne czasy, świa-towego formatu. Prawo, a za tym i państwo zewzględu na jego prawną strukturę, sprawiedli-wym jest wtedy tylko, uważał Mistrz Wincenty,gdy ma odwagę wzięcia w obronę słabszych.

Akceptacja tej prawdy jest miarą wrażliwościsumienia. W tym względzie Antoni Okolski, jestgodnym naśladowania.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 Wykład prawa administracyjnego oraz prawa administracyjnego

obowiązującego w Królestwie Polskim, Warszawa; t. I – 1880,t. II – 1882, t. III – 1884.

2 Nastąpiło to wskutek rezygnacji Konstantego Górskiego począt-kowo przewidzianego do obsadzenia tych katedr.

3 Cytaty pozbawione odnośników pochodzą z mojej pracy doktor-


skiej: Biografia i działalność naukowa Antoniego Okolskiego, pro-fesora Szkoły Głównej Warszawskiej, ze szczególnym uwzględ-nieniem doktryny państwa prawnego i nauk administracyjnychw jego dorobku, obronionej w 1980 r. w Instytucie Historyczno–Prawnym Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszaw-skiego.

4 A. Okolski, Wpływ Tomasza Carlyle'a na rozwój społeczeństwaangielskiego pod względem socjalno–politycznym w XIX wieku,„Przegląd Prawa i Administracji” 1894, nr 2 i 3.

5 Por. B. Leśnodorski, Historia i współczesność, Warszawa 1967,s. 265.

6 Por. recenzję publikacji A. Moldenhawera, O przeprowadzeniuodosobnienia w zakładach karnych, opublikowaną przez A. Okol-skiego w „Bibliotece Warszawskiej” t. IV z 1866 r.

7 Por. A. Okolski, Wykład prawa administracyjnego oraz prawaadministracyjnego obwiązującego w Królestwie Polskim, t. I War-szawa 1880, s. 16.

8 A. Okolski, Wykład…, op. cit., t. II, s. 93–94.9 A. Okolski, Wpływ Tomasza Carlyle'a …, op. cit., s. 24.10 A. Okolski, Kwestia lichwy w obecnym prawodawstwie, Bibliote-

ka Warszawska, 1889 r., t. III, s. 6811 A. Okolski, Wykład…, op. cit., t. III, s. 280–281.

FUNCTIONS OF THE STATE ACCORDING TO ANTONI OKOLSKI,PRECURSOR OF ADMINISTRATIVE SCIENCE IN POLAND


Antoni Okolski (1838–1897) was a professor of administrative law at the Warsaw SuperiorSchool, and after it was closed by the tsarist authorities, at the University of Warsaw with Russianas the language of instruction. His scientific accomplishments include numerous publications onadministrative law, public and civil law. He is the author of the first textbook of administrative law.

He was critical of liberal doctrine. He believed that the state should perform important socialand economic functions and furthermore organise a system of education, health protection andprotection of employees against widespread exploitation.


ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKI

ENDECJA I JEJ ROLA W PŁOCKU I POWIECIE PŁOCKIMW LATACH 1918–1919. WALKA O WŁADZĘ

Abstrakt

W chwili odzyskania niepodległości przez Polskę doszło do konfrontacji w Płocku między naj-ważniejszymi obozami politycznymi, to jest obozem endeckim, a Polską Partię Socjalistyczną.

Dotyczyła ona przede wszystkim sprawy wyborów do Sejmu Ustawodawczego i do Rady Miej-skiej. Dokonywało się to w atmosferze protestów, licznych manifestacji i strajków, a nawet krwa-wej konfrontacji strajkujących z Wojskiem Polskim, jak to miało miejsce w Drobinie. Endecja,której w tym czasie przewodzili: Tadeusz Świecki, ks. Stanisław Figielski, Aleksander Macieszai inni, w ferworze walki politycznej, nie cofali się nawet przed obrażaniem reformistycznego rząduRP, któremu przewodził Jędrzej Moraczewski, przed celowym poniżaniem w propagandzie osobyNaczelnika Państwa J. Piłsudskiego, a nawet groźbami o zaprzestaniu zaopatrywania miastw żywność, o ile nie dojdzie do zmiany rządu. Z tego okresu, odnotowujemy możliwe związkipłockich endeków w spisku płk. Januszajtisa i księcia Eustachego Sapiehy skierowanego przeciw-ko rządowi i J. Piłsudskiemu, choć z braku dokumentów, nie możemy ich do końca potwierdzić.Dzięki talentowi przywódczemu T. Świeckiego endecja płocka w płockim okręgu wyborczym od-niosła spektakularne zwycięstwo do Sejmu Ustawodawczego. W wyborach do Rady Miejskiejw Płocku z kolei tryumfowali socjaliści, którym przewodzili: Antoni Michalski, Władysław Sztroma-jer i inni.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Płock, Narodowa Demokracja, Polska Partia Socjalistyczna, wybory

1.1.1.1.1. Zarzewia konfliktuZarzewia konfliktuZarzewia konfliktuZarzewia konfliktuZarzewia konfliktuW chwili odzyskania niepodległości państwo-

wej przez Polskę, działacze narodowo–demo-kratyczni obsadzali dosłownie wszystkie ważniej-sze stanowiska w Płocku i regionie, w tym sta-nowiska administracyjne. Tak więc sejmikowiokręgowemu przewodniczył Kazimierz Dziewa-nowski, Radzie Miejskiej w Płocku Stefan Baliń-ski, zaś Magistratowi Aleksander Maciesza, któ-ry od 1918 r używał tytułu prezydenta miasta.

Pierwszy poważny niepokój wśród działaczyendeckich wzbudziło powstanie Rady Robotni-czo-Żołnierskiej w Płocku, która na wniosek le-wicy1, ukonstytuowała się jeszcze nocą w dniu11 listopada 1918 r. oraz jej organu zbrojnegoMilicji Ludowej. Apel Rady do społeczeństwaPłocka, w którym domagała się bezwzględnegowobec swoich zarządzeń posłuchu, zapowiedźbudowy wraz z rządem – „Republiki LudowejPolski” oraz zapowiedź zniesienia wszelkichkrzywd społecznych, w odczuciu endeków bu-dziły skojarzenia z wydarzeniami, jakie doko-nywały się w Rosji bolszewickiej2.

12 listopada doszło do zdemokratyzowaniaskładu Rady Miejskiej. Postanowiono w drodzekooptacji powiększyć jej skład z 24 członków,a wraz z zastępcami do 50–ciu. Zadaniem tychprzekształceń było sprowadzenie reprezentacjikonserwatywnej w Radzie do jednej czwartej jej

stanu, na korzyść przedstawicieli robotniczych.Niebawem okazało się, iż były to działania po-spieszne. 1 grudnia 1918 r. wyszło rozporzą-dzenie ministra spraw wewnętrznych stanowią-ce, że w celu demokratyzacji rad miejskich, ichskład ma być powiększony o 50%3. Powstał za-tem w Płocku pewien problem, ponieważ składRady został już powiększony o 100%.

Problem ten został pozytywnie rozwiązany naposiedzeniu Rady w dniu 5 grudnia 1918 r. Wów-czas, do pierwotnego składu Rady postanowio-no dokooptować ogółem 12 nowych członków4.

Wspomniana kooptacja budziła sprzeciw zestrony przedstawicieli PPS, w których imieniu wy-stąpił naczelnik Milicji Ludowej Stefan Wasilew-ski. W odczytanej deklaracji, domagał się prze-prowadzenia nowych wyborów do Rady Miej-skiej w Płocku w drodze pięcioprzymiotnikowe-go głosowania, a nadto zgłosił postulat rychłe-go zlikwidowania w Płocku bezrobocia, zaopa-trzenia proletariatu w opał i odzież, itp. oraz„umiastowienia” elektrowni.

Natomiast ostentacyjnie ustąpili z Rady człon-kowie skrajnej lewicy. Występujący w ich imie-niu Franciszek Piltz uzasadnił to, iż dążeniemjego stronnictwa było objęcie przez robotnikówcałokształtu spraw związanych z gospodarkąmiejską, czego Rada w obecnym składzie niegwarantuje5.


Sprzeciw w związku z nieproporcjonalnymprzeprowadzeniem kooptacji do Rady, zgłosiłorównież Żydowskie Stowarzyszenie Kulturalno–Ro-botnicze „Przyszłość”. Stowarzyszenie otrzymało1 mandat pomimo, że w tym czasie liczyło po-nad 500 członków. Działacze stowarzyszenia pro-testowali, że "Przyszłość" została zrównana z ta-kimi efemerydami, jak Zjednoczenie Narodowe,"[...] lub do śmieszności nikłymi organizacjamijak Stronnictwo Niezawisłości Narodowej". W pro-teście skierowanym do przewodniczącego RadyMiejskiej w dniu 16 grudnia 1918 r. „Przyszłość”w następujący sposób uzasadniała swoje stano-wisko: „[...] Protestując niniejszym przeciw przed-łużaniu istnienia antydemokratycznych Rad i ostropiętnując hańbiący gwałt i obskurantyzm tych,jacy matackim podziałem mandatów śmią bliź-nić żydowskiej klasie robotniczej – Stowarzysze-nie Robotnicze „Przyszłość” oświadcza, iż man-dat zaproponowany w tak poniżający godnośćklasy robotniczej okolicznościach, z całą bez-względnością i oburzeniem odrzuca”6. Z dalsze-go przebiegu sprawy wiadomo, że pod wpływemRady Robotniczej w Płocku, kierownictwo „Przy-szłości” zgodziło się na kompromis i zadowoliło1 mandatem.

Poza Radą został również zdemokratyzowa-ny Sejmik Powiatowy. Z Rady Miejskiej weszlidoń S. Baliński, K. Mayzner, J. Gierłowski, B.Przybyszewski, K.J. Mierzejewski, A. Michalski,A. Dąbrowski, A. Rudziński, W. Lenkiewicz, drWładysław Podczaski, B. Skupiński, K. Pełkow-ski, I. Sarna, Szczepański i Porębski

Największy niepokój endecji budziła MilicjaLudowa7, która dzięki zdobytemu uzbrojeniu, sta-ła się po POW najliczniejszą formacją zbrojnąw Płocku. Endecy złośliwie nazywali Milicję –„Czerwoną Gwardią”, czyniąc w ten sposób alu-zje do urządzeń sowieckich. Niepokój budziłyorganizowane przez Milicję na terenie powiatuwybory do rad gminnych, podczas których po-woływano nowych wójtów i sekretarzy. Docho-dziło jednak do lokalnych sprzeciwów, jako żewielu dotychczasowych urzędników gminnych,miało za sobą społeczne poparcie. W ten spo-sób, w wielu gminach funkcjonowało jednocze-śnie po dwóch wójtów i dwie rady gminne. Tenstan dowolności trwał do wydania przez mini-stra Stanisława Augusta Thugutta (1873–1941)w dniu 30 listopada cyrkularza wyjaśniającego,że wszystkie rozporządzenia i zarządzenia w za-kresie samorządu lokalnego wydane dawniej,zachowują moc wiążącą, aż do czasu ich od-wołania lub zmiany8.

Niepokój endecji budziły jeszcze inne zagad-nienia, które uważano za znacznie poważniej-sze, od wymienionych.

Otóż objęcie przez socjalistę Jędrzeja Mora-czewskiego (1870–1944) funkcji prezydenta Rady

Ministrów, czyli premiera, zostało przyjętez ogromnym rozczarowaniem przez obóz naro-dowo–demokratyczny. Dla tego obozu nie miałowiększego znaczenia, że jego rząd, będący kon-tynuacją Rządu Ludowego Ignacego Daszyńskie-go (1886–1936) podjętymi przez siebie reforma-mi w dziedzinie socjalnej, bezpowrotnie oddaliłwidmo rewolucji, jakie stwarzało zagrożenie zestrony bolszewickiej Rosji, zresztą fizyczne już zimą1918 r. Rząd ten, wprowadzając w drodze de-kretów unormowania prawne w postaci ośmio-godzinnego dnia pracy, w dziedzinie ubezpie-czeń społecznych, a także dotyczące: obowiązkuszkolnego, warunków najmu mieszkań i związa-nych z tym opłatach czynszowych, działalnościzwiązków zawodowych i w innych dziedzinach,a obok tego, już w 17–tym dniu niepodległości,tj. 28 listopada rozpisanie wyborów do SejmuUstawodawczego, tym samym przekreślił możli-wość konfliktu między postulatami walki klasi postulatem niepodległości w środowisku robot-niczym i wiejskim. Oceniając te działania zewspółczesnej perspektywy historycznej, było toogromne i zarazem bezkrwawe osiągnięcie. Nie-podległość stawała się wspólną wartością dlawszystkich Polaków i to bez względu na istnieją-ce wśród nich podziały klasowe i polityczne.Z oczywistych względów, poza nawiasem pozo-stawali jedynie komuniści.

Według P. Zaremby, który poddał wnikliwejanalizie ten okres, nie całe jednak społeczeń-stwo właściwie oceniało doniosłość wzmianko-wanych reform. Względnie znaczące jego odła-my oceniały je po prostu fałszywie. Przyczyn tegostanu rzeczy Zaremba dopatrywał się w okresieanimozji politycznych i ideologicznych, poprze-dzających jeszcze listopad 1918 r. Na odmien-ność ocen niewątpliwy wpływ miały partykula-ryzmy dzielnicowe, założenia programowe stron-nictw politycznych, a także odmienna ocena po-trzeb młodego państwa.

Nie bez znaczenia był również wpływ demo-kracji zachodnich, które miały znakomite zna-czenie dla kształtowania się programów polskiejprawicy. Opór przeciwko socjalizmowi, nieoznaczał bynajmniej rezygnacji z przeprowadze-nia jakichkolwiek reform. Oznaczał jednak krań-cowo odmienne sposoby działania9.

Zapewne te polityczne w gruncie rzeczy prze-słanki przesądziły o tym, że w Płocku został de-cyzją ministra S. Thugutta odwołany z funkcji ko-misarza rządowego Ignacy Kazimierz Dziewanow-ski (1879–1942), który został powołany na to sta-nowisko jeszcze przez Radę Regencyjną. Na jegomiejsce wyznaczono znanego działacza socjali-stycznego i niepodległościowego Antoniego Mi-chalskiego (1867–1940), który zgodnie z ustawąo samorządzie ziemskim, miał pełnić urząd doczasu powołania nowego starosty10.


Wspominany powyżej Zaremba, nie do koń-ca jednak miał rację. Wrogie stanowisko płoc-kiej endecji wobec rządu Moraczewskiego, któ-rego działalność przewrotnie określano mianem„moraczewszczyzna” i który to termin celowoutożsamiano z „bolszewizmem”, bynajmniej niewynikała z różnic programowych, lecz było dzia-łaniem wręcz anarchizującym. Celowały w tymmiejscowe pisma, tj. katolicki „Mazur” i zwłasz-cza proendecki „Kurier Płocki”, który był reda-gowany przez Ludwika Rosińskiego przy współ-udziale ks. Stanisława Aleksandra Figielskiego(1875–1958). To właśnie w działalności rząduMoraczewskiego „Kurier Płocki” upatrywał przy-czynę wszelkich niedostatków i to w dziedziniegospodarczej, społecznej, a nawet i politycznej,bez podejmowania jakichkolwiek analiz, czy po-sunięcia rządu istotnie służą interesom społecz-nym. Nieuczciwość i zarazem przewrotność "Ku-riera" widać najlepiej, kiedy wymieniając prze-ciwników rządu Moraczewskiego, obok ende-cji, NZR, Chrześcijańskich Związków Robotni-czych i Zjednoczenia Narodowego, w tym sa-mym szeregu plasował SDKPiL oraz PPS–L, niedostrzegając w tych partiach naturalnego wro-ga własnego obozu, a co więcej – państwa pol-skiego11.

Aby pozyskać dla swych celów przeciętnegoczytelnika, „Kurier Płocki” następująco uzasad-niał swą niechęć do rządu: „[...] wszystkie stron-nictwa polskie, wyrosłe z narodu polskiego, popolsku i katolicku czujące, opowiadają się prze-ciwko temu rządowi. Nie chcą z nim trzymać,nie chcą uważać go za swój polski rząd, ale zarząd socjalizmu międzynarodowego.[.. ] Każdy,kto należy do narodu polskiego [..,] wie, co otakim rządzie trzymać i jakie jest stanowiskoPolaków–katolików względem socjalizmu”12.

W tym okresie, pod wpływem pepesowskie-go Związku Zawodowego Robotników Rolnychoraz Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskichw Płocku, doszło do gwałtownego zradykalizo-wania stosunków społecznych na wsi. Zapewnewpływ na to miały strajki służby folwarcznej, ja-kie już wcześniej wystąpiły powiatach zamojskimi krasnostawskim. Na terenie powiatu płockie-go został ogłoszony strajk służby folwarcznejo charakterze ściśle ekonomicznym, który objąłszereg folwarków ziemiańskich. Według. MariiMacieszyny, to właśnie z inspiracji PPS służbafolwarczna zgłosiła postulat podniesienia ordy-narii do 28 korcy i do 1200 mk pensji rocznej,względnie samej pensji do 5000 mk. Żądanieto miało stać się przyczyną, iż wielu właścicieliziemskich postanowiło zmienić profil produkcjina hodowlany, zaś grunty rolne zamienić napastwiska. Miało to zdaniem autorki, przyczynićsię do zmniejszenia zatrudnienia na wsi, a tymsamym do ograniczenia żądań13.

Zapewne Macieszyna przytoczyła obiegowąopinię na ten temat, którą najprawdopodob-niej zaczerpnęła od znajomych sobie ziemian.Nie koresponduje ona jednak zupełnie ze zło-żonym na ten temat oświadczeniem działaczazwiązkowego i socjalistycznego zarazem, Romu-alda Litewskiego, które przedłożył na posiedze-niu Rady Miejskiej w Płocku w dniu 8 stycznia1919 r. Według Litewskiego, służba folwarcznanie domagała się podniesienia ordynarii, leczodszkodowania za czas wojny, które wspólnieze związkami zawodowymi ustalono na 200 mk,5 funtów mąki, oraz 2 funty mięsa na rodzinę.Żądanie to miało bezpośredni związek ze zbli-żającymi się świętami Bożego Narodzenia i mia-ło mieć charakter jednorazowej zapłaty. Litew-ski wyjaśniał następnie, że zrewoltowana służ-ba nie pozwalała ziemianom jedynie wywozićzboża na szmugiel, a nie zboża kontyngento-wego. Sytuację strajkową we własnym interesiewykorzystują właśnie ziemianie, którzy przy okazjiuprawiają bojkot rządu, nie płacąc podatków.Dotychczas powiat otrzymał zaledwie 3000 mkpodatku i to głównie z terenu Płocka14.

Przez cały okres trwania strajku, nadzór nadjego przebiegiem sprawował Wydział Wykonaw-czy Rady Robotniczej m. Płocka. Należy pod-nieść, że jednocześnie Wydział usiłował pośred-niczyć w sporze między właścicielami majątkówi strajkującymi, w celu jak najszybszego jegozakończenia15.

Tymczasem to w gruncie rzeczy małe żąda-nie, stało się przedmiotem się przetargów, któ-remu od początku usiłowano nadać charakterpolityczny. W znamiennym oświadczeniu skie-rowanym na adres Naczelnika Państwa jeszcze3 grudnia 1918 r. przez miejscowy oddziałZwiązku Ziemian, tenże oświadczył, że nie bie-rze na siebie odpowiedzialności za skutki wyni-kające ze strajków służby folwarcznej, które podwpływem propagandy stronnictw lewicowych,trwają już 3 tygodnie. Zdaniem Związku, służbafolwarczna terroryzuje właścicieli, a działając podnamową Bundu i SDKPiL, skupuje broń i amuni-cję oraz dopuszcza się grabieży i gwałtów orazniszczenia gospodarstw. W katalogu skarg zna-lazły się jeszcze zarzuty o samowolny wyręb la-sów państwowych, majorackich i prywatnychoraz o podejmowanych próbach dzielenia ma-jątków ziemskich. Dalej Związek zagroził, żew przypadku braku stanowczej interwencji zestrony Naczelnika Państwa, stanie się niemoż-liwą dalsza aprowizacja kraju i wojska, oraz żeodczuje to również i sam proletariat16.

Ponieważ ziemianie płoccy nie zamierzaliustępować, dlatego próby mediacji podjął siękomisarz Michalski. 10 stycznia 1919 r. z jegoinicjatywy, odbyło się w teatrze płockim zebra-nie przedstawicieli służby folwarcznej z terenu


powiatu płockiego oraz ziemian. Obecny byłrównież przedstawiciel Ministerstwa Pracy me-cenas Pełka. Zebrani, zgodnie z sugestią przed-stawiciela Ministerstwa postanowili wybrać ko-misję mieszaną złożoną z 9. delegatów służbyfolwarcznej i 9. przedstawicieli ziemian. Zada-niem komisji było ostateczne ustalenie warun-ków pracy i płacy. Z dalszego przebiegu wyda-rzeń wiadomo, że osiągnięto porozumienie17.

Z zeznań Tadeusza Świeckiego (1880–1946),które złożył przed Sądem Okręgu GeneralnegoWarszawskiego wynika, że Związek był gotównawet do siłowego rozstrzygnięcia sporu. W tymcelu on sam, wraz z Józefem Machcińskim i nie-znanym z imienia Karskim, działając w imieniupłockiego oddziału Związku Ziemian, zwrócilisię do komendanta placu w Płocku majora Jó-zefa Wimmera (1890–1952) z prośbą o inter-wencję. Z zeznania Świeckiego wynika również,iż otrzymali oni od Wimmera zgodę na użyciewojska, w celu siłowego stłumienia strajków.

Z kolei z zeznań komisarza Michalskiego wy-nika, że decyzja Wimmera, z mocy prawa byłanieważną. Major powziął ją bowiem bez wiedzyi aprobaty ze strony władz cywilnych; dodajmyod siebie, że wojskowych również. Do wykona-nia zadania Wimmer wyznaczył 3–ci szwadron4–go Pułku Ułanów. Nie wchodząc w omawia-nie szczegółów, w pewnym momencie sytuacjawymknęła się wojsku spod kontroli. Żołnierze naterenie folwarku Kozłowo k. Drobina k. Płockaotworzyli ogień. W następstwie zginęło na miej-scu 5 robotników, a trzech dalszych zostało ran-nych18. W wielu też miejscowościach żołnierzedopuścili się aktów brutalnego pobicia robotni-ków, w tej .liczbie i trzech delegatów do RadyRobotniczo–Żołnierskiej w Płocku19.

Z zeznań ówczesnego b. prezesa OTR w Płoc-ku Pawła Nieniewskiego wynika, że w wydarze-niach prowokującą rolę odegrali żołnierze i towłaśnie było przyczyną tragedii. Działacz tenpowątpiewał również, czy faktycznie użycie woj-ska było celowe20.

Wydarzenia w Kozłowie stały się przyczynąogromnego wzburzenia społecznego. 30 grud-nia tłum złożony z ok. 1500 robotników fol-warcznych, uzbrojony w kosy, widły, cepy, kijei broń palną przybył do Płocka, z zamiarem wy-mierzenia kary Wimmerowi, którego zamierza-no powiesić oraz pozostałym plutonom 3 szwa-dronu. Tylko z najwyższym trudem udało się ko-misarzowi Michalskiemu oraz członkom MilicjiLudowej wytłumaczyć rozżalonemu tłumowi nie-właściwość żądań. Tłum udobruchano przyrze-czeniem, że major zostanie odwołany ze stano-wiska, zaś ułani pójdą na front21. Dodajmyw tym miejscu, że sprawa jakkolwiek była ba-dana przez Sąd Okręgu Generalnego Warszaw-skiego, nigdy nie zakończyła się wyrokiem są-

dowym. Sam Wimmer został odwołany ze sta-nowiska i przeniesiony do garnizonu w Toruniu.Na jego miejsce został czasowo wyznaczony do-tychczasowy dowódca 3. szwadronu 4. PułkuUłanów w Płocku rtm. Barylski22.

Wydarzenia te, jak i podobne, które w tymczasie zachodziły w kraju, zapewnie przesądziłyo tym, że sprawami uposażeń oraz warunkamipracy i bytowymi robotników folwarcznych zająłsię Zjazd prezesów Towarzystw Rolniczych i Od-działów Związku Ziemian, jaki odbył się w War-szawie 20 stycznia 1919 r. Na Zjeździe uchwa-lono tzw. Warunki służbowe dla niższej służbyfolwarcznej, które miały być zapewnione przezziemian, zawierających ze służbą umowy o pra-cę23. Warto zauważyć, że „Warunki” były okre-ślone jednostronnie, bez rozmów z jakimkol-wiek partnerem społecznym. T. Świecki i F. Wy-bult podają, że pod wpływem propagandy PPS,a także i komunistycznej, do zakończenia straj-ków było jeszcze daleko. W tym czasie, Zwią-zek Zawodowy Robotników Rolnych (ZZRR)znacznie rozszerzył dotychczasowe żądania,domagając się dodatkowo nowych uregulowańnatury społeczno–politycznej. Żądania te doty-czyły następujących spraw:

1. Przyjęcie jako obowiązującej zasady, żewszelkie umowy o pracę zawierane międzywłaścicielami folwarków i służbą folwarczną,dla ważności muszą być akceptowane przezZZRR;

2. Przyjęcia jako zasady, że osoby wydalonez pracy na mocy wyroków sądowych lub orze-czeń komisji rozjemczych, po odbyciu kary,zostaną z powrotem przywrócone do pracy;

3. W sporach o pracę, uznanie Związku zaforum wystarczające do podejmowania wią-żących decyzji, bez konieczności odwoływa-nia się do władz państwowych lub admini-stracyjnych;

4. Uznanie przez rząd postulatów agrarnychZwiązku, które dotyczą: przeprowadzenie re-formy rolnej bez odszkodowania dotychcza-sowym właścicielom, umożliwienie nabywa-nia ziemi bez wykupu przez osoby fizycznelub organizowane przez związek kooperaty-wy fornali oraz umożliwienie po przeprowa-dzeniu reformy wolnego obrotu ziemią.

Jak wiemy, pomimo uchwalenia przez Sejmustawy o reformie agrarnej w 1919 r., nigdy nieweszła ona w życie. Ostatecznie, na wskutek zde-cydowanych posunięć rządu, do dnia 20 paź-dziernika 1919 r. zostały zlikwidowane wszystkiestrajki rolne i to nie tylko w powiecie płockim,ale i w całym kraju24.

Z uwagi na ścisłe powiązania endecji ze sferąziemiańską, a zwłaszcza ze względu na wzra-


stającą pozycję Związku Ziemian, strajki rolnebardzo niepokoiły również i działaczy endec-kich, zważywszy na ich zasięg i czas trwania.W okręgu płockim owa symbioza działaczy en-deckich z działaczami Związku Ziemian zaist-niała w sposób szczególny. Doszło też do wspól-nych przedsięwzięć skierowanych przeciwko straj-kom, jak również i popierającemu je obozowisocjalistycznemu. Przedmiotem szczególnychnapaści stał się komisarz ludowy inż. A. Michal-ski, któremu formalnie nie tyle wytykano jegoprzynależność partyjną, ile raczej brak zdolno-ści i przygotowania do zarządzania na pełnio-nym przezeń stanowisku, chwiejność charakte-ru, nadmierną uległość, brak decyzji, itp. Komi-sarza oskarżano, że swoją niezaradnością,mimo woli przyczynił się osobiście do eskalacjistrajków.

W sposób bardziej zdecydowany atakowanoMilicję Ludową, zamiennie nazywając ją obraź-liwie „bojówką” i imputując tej formacji partyjnejPPS, wszelkie możliwe przestępstwa, z terrory-zmem włącznie, co absolutnie nie było zgodnez prawdą. Rozpowszechniano też informację, ja-koby celem Milicji była ochrona działaczy i człon-ków PPS przed służbą wojskową na froncie.

Oszczerczy na ten temat memoriał przedło-żył w styczniu 1919 r. ministrowi spraw wewnętrz-nych S. Thuguttowi b. komisarz ludowy IgnacyKazimierz. Dziewanowski, który w tym czasie,pełnił funkcję członka Zarządu Związku Ziemianw Płocku. Podobnej treści memoriał złożył naręce Naczelnika Państwa w dniu 14 stycznia byłyprezes Towarzystwa Rolniczego Władysław Pło-ski (1861–1946). Dodajmy, że Płoski, któryz uwagi na swą dawniejszą w przeszłości pracę„z ludem i dla ludu” i który w opinii niektórychendeków uchodził nieomal za socjalistę, obec-nie sam w swoim majątku w Nagórkach k. Płoc-ka, osobiście doświadczył skutków strajku. Wy-mienieni, domagali się w sposób niezwykle sta-nowczy usunięcia Michalskiego z urzędu, a tak-że zlikwidowania Milicji Ludowej, jako że nieposiadała jakiegokolwiek usytuowania w struk-turach władzy państwowej25.

Upadek rządu Moraczewskiego oraz przeję-cie urzędu premiera przez Ignacego Paderew-skiego (1860–1941), uwieńczyło te starania po-myślnym skutkiem. Pod koniec kwietnia 1919 r.dymisję z funkcji komisarza ludowego otrzymałA. Michalski. Fakt ten wywołał ogromne prote-sty robotnicze w Płocku.

Dziewanowski, nie poprzestał jednak na tymfakcie. 8 maja przy poparciu zastępcy komisa-rza ludowego Biskupskiego oraz kilku członkówWydziału Powiatowego Sejmiku w Płocku wy-stosował w imieniu tegoż Wydziału kolejny me-moriał, tym razem skierowany do MSW, w któ-rym domagał się:

1. bezwarunkowego zlikwidowania Milicji Ludo-wej;

2. oddania do dyspozycji komisarza ludowegostraży bezpieczeństwa oraz umiejscowienie nastałe w Płocku w dostatecznej ilości sił woj-skowych;

3. ukaranie w drodze postępowania sądowegoosób protestujących w związku z odwołaniemz funkcji komisarza Michalskiego, w tym rów-nież członków Milicji.

Autorzy memoriału jednocześnie zagrozili, żeo ile Ministerstwo nie podejmie postulowanychprzez nich działań, to w tej sytuacji, cały Sejmikzłoży swe mandaty26. Ta ostatnia groźba byłaoczywistym nadużyciem ze strony Dziewanow-skiego i spółki, którzy bez konsultacji, wypo-wiadali się za cały skład Sejmiku. Autorzy me-moriału w swej nadgorliwości zapomnieli, iżczłonkami Sejmiku Płockiego byli również dzia-łacze PPS.

Wreszcie przedmiotem ataków ze strony Dzie-wanowskiego stała się sama Rada Robotnicza.W piśmie do MSW oskarżył Radę Robotniczą,którą traktował jako związek zawodowy, o pró-bę przejęcia przez nią atrybutów sądowych. Dzie-wanowski egzemplifikował powyższe tym, żeRada, korzystając z obecności proboszcza płoc-kiego prałata Adolfa Modzelewskiego (1862–1941), miała domagać się od świadków w jegoobecności składania religijnej przysięgi, a na-stępnie ferowała wyroki. Oskarżał również Radę,że z uwagi na zbliżające się wybory do Sejmu,dla zyskania popularności w społeczeństwie, ce-lowo doprowadziła do eskalacji akcji strajko-wej robotników folwarcznych. Zdaniem Dziewa-nowskiego, ci ostatni, dzięki uchwałom OTRw Płocku z października 1918 r., otrzymali pod-wyżkę uposażeń, która była na takim samympoziomie, co w województwie poznańskim27.

Endecja płocka równie milcząco potraktowa-ła nieudany zamach na Naczelnika Państwa,który został przygotowany przez płk. M. Janu-szajtisa i E. Sapiehę. „Kurier Płocki” w relacji z 8stycznia sucho przedstawił okoliczności zama-chu28. Opublikowaną w tymże numerze 5. in-formację o wprowadzeniu stanu wyjątkowegoi sądów doraźnych na terenie Warszawy i po-wiatu warszawskiego, redakcja kąśliwie i zara-zem przewrotnie nazwała to ograniczeniem prawobywatelskich.

Czy zamach miał faktycznie szerszy zasięg?Ta sprawa w historiografii płockiej jest do dniadzisiejszego pominięta. Powszechnie przyjmujesię, że był to odosobniony incydent, który wła-ściwie został przez J. Piłsudskiego zbagatelizo-wany. Odmiennego jednak zdania był I. Pade-rewski, który oficjalnie nie wahał się stwierdzić,iż „[...] była to zbrodnia, wykonana jednak


w sposób komediowy z rezultatem dramatycz-nym, dalsze jednak jej skutki mogą być tragicz-ne”29. Były to słowa zaiste prorocze, jeśli odnie-sie się je do najbliższej przyszłości, kiedy to nawskutek bezkarności, została przelana krewpierwszego prezydenta Rzeczypospolitej GabrielaNarutowicza 1865–1922).

W rzeczywistości, skutki zamachu okazały sięjednak dalekosiężne. W jego następstwie od-szedł od władzy J. Moraczewski wraz z rządem,który poprzez swój reformatorski program, bu-dził tyle nadziei społecznych. Fakt ten spowo-dował szczery protest, czego wyrazem były burz-liwe manifestacje organizowane w całym krajuprzez PPS oraz inne partie lewicy społecznej.

W Płocku, takie manifestacje solidarnościz rządem premiera Moraczewskiego, połączo-ne wraz z zarządzonym przez PPS strajkiem po-wszechnym, odbyły się 21 stycznia 1919 r. Strajk,zresztą bezskutecznie, próbowało zbojkotowaćw Płocku jedynie proendeckie StowarzyszenieKupców Chrześcijańskich w Płocku. W wydanejz tej okazji ulotce, której autorem był honorowyczłonek stowarzyszenia ks. Józef Strojnowski(1872–1941) i której fragment przytoczyli T.Świecki i F. Wybult, m.in. czytamy: „[...] ustą-pienie przywłaszczycielskiego i partyjnego rzą-du p. Moraczewskiego witają [...] jako fakt, odktórego dopiero wolna Polska naprawdę pełnąpiersią żyć zaczyna.[…] Jeśli sklepy nasze byłyzamknięte, to tylko pod brutalnym naciskiem wy-wrotowców (tj. PPS – przyp. A.J.P.). Osobnikinieznane wpadały do nas, grożąc w ordynarnysposób wybijaniem szyb i innymi represjami, je-śli sklepów nie zamkniemy. Zgadzamy się nawolność strajków, ale i powinna być wolnośćpracy dla tych, którzy chcą pracować. Preczz terrorem socjalistycznym”.

W innej, opublikowanej z tej okazji przeztegoż kapłana ulotce, zostały zawarte słowauznania wobec chrześcijańskiego kupiectwaw Płocku za zajęte stanowisko. Według Stroj-nowskiego „[...] Prawy Polak, a tym bardziej -Polak–katolik, nie tyranizował wolnej woli swo-jego współobywatela. Pod tym względem Pol-ska nie czuła się winna wobec innych narodów.Ukochana nasza Macierz–Ojczyzna śmiało dziśstanąć może w swoich przedstawicielach na kon-gresie pokojowym i wskazać z historią w ręku,że jasna jej szata – niesplamiona"30.

Te twarde słowa oznaczały tyle, że podczasrozmów pokojowych w Wersalu, rząd Moraczew-skiego nie miał nawet moralnego prawa repre-zentować Polski. Z przytoczonej treści jedno-znacznie wynika, że zdaniem ks. Strojnowskie-go, nie był to rząd, ani katolicki, ani tym bar-dziej polski. Jednocześnie sami kupcy płoccyw związku ze strajkiem proklamowanym przezPPS, złożyli pisemny przeciwko niemu protest,

który został skierowany do Naczelnika Państwa.Tym razem, rząd J. Moraczewskiego został na-zwany „[...] rządem przywłaszczycielskim i par-tyjnym”, co moim zdaniem, było działaniemwybitnie samowolnym i nieodpowiedzialnym,zaś z uwagi na towarzyszące okoliczności poli-tyczne i wojenne, uderzającym wprost w żywot-ne interesy państwa polskiego31.

Z zamachem płk. Mariana Januszajtisa (1889–1973) i Eustachego księcia Sapiehy wiąże siępewien „ślad” płocki, który jest zupełnie niezna-ny w historiografii. Sprawa ta znajduje pewnenaświetlenie w obszernym liście działacza endec-kiego Ludomira Czerniewskiego z 23 stycznia1919 r., jaki skierował do T. Świeckiego. Jakkol-wiek losy tego zresztą znanego działacza cha-deckiego nie miały wiele wspólnego z Płockiemto z treści wynika, że na jego prośbę, to właśnieŚwiecki postanowił wystawić kandydaturę Czer-niewskiego na posła do Sejmu Ustawodawczegow okręgu płockim. Czerniewski potwierdził chęćkandydowania z Płocka nie dla własnej, jak tosię wyraził, satysfakcji, ani też na stanowisko, alejak to ujął „[...] ze względów na to, żeby przy-najmniej jeden z „zamachowców” znalazł sięw Sejmie”. Dalej pytał Świeckiego, czy w wypad-ku uzyskania mandatu poselskiego, uchroni goprzed aresztowaniem immunitet poselski.

Ciekawą sprawę stanowią zawarte w liścieCzerniewskiego naświetlenia dotyczące okolicz-ności zamachu. Według niego „[...] Przed kilkudniami Piłsudski oświadczył, że zmiana gabine-tu [...] jest wynikiem zamachu. Gdyby zamachudał się w inny sposób, moglibyśmy się znaleźćw nader trudnej sytuacji zawikłanych stosunków”.

Autor wyjaśnia również rolę E. Sapiehy wśródspiskowców. „[...] Wbrew wieściom prasy lewi-cowej, a nawet częściowo narodowej, Sapiehaw zamachu odgrywał całkiem drugorzędną rolę.Zawiadomiony o nim i wzięty do udziału w ostat-niej chwili nieomal, był dlatego tylko międzynami, że ceniliśmy jego nieposzlakowany cha-rakter obywatelski oraz stanowczość jego woli.Z tytułu więc jego udziału w zamachu nie możebyć mowy o jakimś konserwatywnym, czy teżniedemokratycznym jego charakterze. Sapiehaurósł na pierwszorzędną osobistość w spisku je-dynie ze względu na jego uwięzienie oraz najego osobisty stosunek do Piłsudskiego. Z tegonaturalnie lewica chce skorzystać i okrzyknąćnas jako reakcjonistów. Prosimy więc o rozpro-szenie tych fałszywych pogłosek. Działam terazw Wielkopolsce, która przyjęła nas z otwartymiramionami i od razu oceniła, że zamach będziemiał mimo swojego "nieudania" dodatnie rezul-taty”.

Dalej Czerniewski prosił Świeckiego, aby ten,z uwagi na możliwość inwigilowania jego ro-dziny przez policję, powiadomił ją o tym, że


przebywa w ukryciu na terenie Wielkopolski iczuje się zdrowy32.

Wyrażane w liście przez Czerniewskiego oba-wy, w rzeczywistości okazały się bez pokrycia.Niebawem on sam osobiście wziął udział w kam-panii wyborczej.

Opisywanemu zamachowi, ze względu nazbieżność czasową towarzyszyły jednak dziwnewydarzenia w Płocku. Otóż "Kurier Płocki" podałsensacyjną wiadomość, że 2 stycznia 1919 r.został aresztowany przez podwładnych komen-dant Policji Państwowej Miejskiej w Płocku Ka-rol Bauer, który został przez nich rozbrojonyi następnie umieszczony w areszcie domowym.Na jego miejsce został tymczasowo wyznaczo-ny przez komisarza ludowego Michalskiego na-czelnik policji powiatowej Brzozowski. Docho-dzenie w tej sprawie powierzono delegatowiMSW Wędrskiemu, który wyniki śledztwa już 7stycznia przekazał do władz w Warszawie.W relacji tej, która wybitnie faworyzowała Bau-era, została także podana informacja, że Bauerzaprzeczał, jakoby kiedykolwiek był aresztowa-ny, zaś swoje ustąpienie wiązał nie tyle z żąda-niami funkcjonariuszy, ile z decyzją komisarzaludowego w Płocku33.

Z kolei w numerze 10 z 13 stycznia 1919 r.pojawiło się w „Kurierze Płockim” oświadczeniepolicjantów, którzy zarzucali Bauerowi kłamstwow związku z jego twierdzeniami, jakoby ten ni-gdy nie został rozbrojony i aresztowany. Poli-cjanci prostowali, że aresztowania Bauera do-konali osobiście funkcjonariusze Antoni Świeckii Zygmunt Domiński. Dalej podkomendni wyja-śniali, że co prawda Bauer został na wskutekinterwencji komisarza z aresztu uwolniony, jed-nakże właśnie pod naciskiem podwładnych,musiał ustąpić ze stanowiska34.

Najciekawszą w całej tej sprawie okolicznośćstanowi brak motywu buntu ze strony funkcjo-nariuszy, którego „Kurier Płocki” świadomie nieujawnił. Wydaje się też, że insynuacje o popeł-nieniu przez niego defraudacji, względnie o uzy-skaniu nienależnych korzyści materialnych, codelikatnie usiłowała imputować na łamach „Pa-miętnika” M. Macieszyna, są również zupełniebezpodstawne35.

Z kolei T. Świecki i F. Wybult podają, że toRada Robotnicza powołując Milicję Ludową, jużw dniu 4 stycznia zaleciła usunięcie Bauera z zaj-mowanej funkcji. Jako uzasadnienie Rada miałapodać, iż K. Bauer, który uprzednio pełnił funkcjękomendanta Milicji Miejskiej, w nowej rzeczywi-stości politycznej Polski zupełnie nie nadawał sięna stanowisko komendanta Policji Państwowejw Płocku. Rada też miała rekomendować do ob-jęcia tej funkcji Kazimierza Jezierskiego36. Wydajesię, że i w tym wypadku został celowo pominiętywłaściwy motyw odsunięcia Bauera, jak również

i to, że wspomniana spółka autorska, ani jednymsłowem nie wspomniała o zaistniałym w tym cza-sie spisku Januszajtis–Sapieha.

Najdziwniejsze wypadki związane z tą sprawądopiero miały się rozegrać. Już 21 stycznia 1919r. MSW zadecydowało, że zostali usunięci ze służ-by Jezierski oraz trzech niższych funkcjonariu-szy. Pozostali policjanci, zostali zdegradowanio jeden stopień, zaś Bauer i jego zastępca St.Evert, przeniesieni na analogiczne placówki doinnych miejscowości37. Te działania zostały pod-jęte przez resort spraw wewnętrznych w rządzie,którym kierował już nowy premier i któremu prze-cież z wielu racji zależało, ażeby sprawę spiskuoddalić jak najszybciej w niepamięć. Odwróce-niu uwagi społeczeństwa od opisywanych wy-darzeń, z pewnością m.in. służyły masowe aresz-towania w kraju komunistów, które dotknęły ok.1000 osób. Wśród nich znalazło się również kilkupłocczan38.

Reasumując, zaprezentowany materiał niepozwala na udzielenie jednoznacznej odpowie-dzi, czy zamach na osobę Naczelnika Państwaoraz rząd, był inicjatywą jedynie wąskiego gro-na osób, znajdujących się na szczeblach wła-dzy, czy też miał charakter szerszy i zasięgiemswoim ogarniał teren. Zebrany w przedmiociemateriał, jakkolwiek nie potwierdza zaistnieniatakiego stanu rzeczy w Płocku, to jednocześniego nie wyklucza.

Endecja płocka z ogromną ulgą przyjęła no-minację I. Paderewskiego na prezydenta RadyMinistrów. Nieco wcześniej, „Kurier Płocki”, dośćobszernie relacjonował przebieg różnych spo-tkań, jakie Paderewski odbywał po przybyciu doWarszawy. Sporo miejsca poświęcił również kon-sultacjom, jakie Naczelnik Państwa prowadziłz Paderewskim, zanim powierzył mu misję utwo-rzenia rządu. Dodajmy, że nawet po nieuda-nym zamachu na Piłsudskiego, nie zmieniło sięwrogie osobiście wobec niego nastawienie re-dakcji płockiej. Niejako przy okazji, nie omiesz-kała również zamieścić artykułu napisanegoprzez autora, kryjącego się pod pseudonimem„Bezpartyjny”, w którym nie zabrakło jakże ką-śliwej w jednym ze zdań uwagi: „[...] A i otopiszę, że Naczelnik Państwa konferował z Pierw-szym Obywatelem”(tj. I. Paderewskim - przyp.A.J.P)39. Takie ujęcie, dość wiernie oddawało sto-sunek endecji tak do osoby J, Piłsudskiego, jaki do związanej z nim legendy legionowej. Nieulega wątpliwości, że redakcja za wszelką cenęusiłowała zdeprecjonować u swoich czytelnikówznaczenie osoby Naczelnika Państwa. Dopierona wieść o objęciu przez Paderewskiego funkcjiszefa rządu, „Kurier Płocki” wezwał społeczeń-stwo do wykupywania pożyczki państwowej, któ-ra była przeznaczona na tworzenie w kraju odpodstaw armii polskie40.


2. Wybory do Sejmu2. Wybory do Sejmu2. Wybory do Sejmu2. Wybory do Sejmu2. Wybory do SejmuW tym czasie, najważniejszą dla endecji

sprawą były wybory do Sejmu Ustawodawczego.W wyborach tych endecja wystąpiła pod nowąjuż nazwą, jako „Związek Ludowo Narodowy”.Na zebraniu przedwyborczym, które odbyło sięjeszcze 26 grudnia 1918 r. T. Świecki oznajmił,że w Warszawie zawiązał się Centralny KomitetNarodowy, który utworzył filię w Płocku.

Z inicjatywy Związku Ludowo Narodowegozostała w Płocku powołana Okręgowa KomisjaWyborcza. Jej przewodniczącym został prezesSądu Okręgowego w Płocku Jan Święcicki (1848–1923), który był jednym z głównych liderów opcjinarodowo–demokratycznej. Wiceprzewodniczą-cym został Stanisław Zaleski, sekretarzem – Sta-nisław Betley, zastępcą sekretarza – Ksawery Cy-gański oraz jako członkowie: Antoni Zaleski –wójt gminy Rogozino, Stanisław Rościszewski –wójt gminy Drobin oraz w charakterze zastęp-ców – Ignacy Pawlak – wójt gminy Bielino i Teo-dor Starczewski – wójt gminy Brudzeń. Jedno-cześnie powołano obwody wyborcze, którychw samym Płocku było 15.

26 grudnia 1918 r. z inicjatywy ZarządówZwiązku Ludowo–Narodowego, NarodowegoZwiązku Robotniczego i Związku Katolickiego Die-cezji Płockiej, które to gremia reprezentowali ks.Stanisław Figielski, Antoni Gościcki, Bolesław Sku-piński i Antoni Tyc, w sali Towarzystwa Rolnicze-go w Płocku odbyło się zebranie przedwyborczez udziałem przedstawicieli 105 stowarzyszeńi związków, głównie z terenu Płocka. Rolę go-spodarza pełnili Świecki i ks. Figielski. Na spo-tkanie to zostali zaproszeni również przedstawi-ciele PPS. Zabrakło natomiast przedstawicieli spo-łeczności żydowskiej.

Z zachowanego protokołu zebrania, którywłasnoręcznie sporządził ks. Figielski wynika,że chodziło o „zagospodarowanie” 4. miejsc po-selskich w zbliżających się wyborach do Sejmu.Z wypowiedzi Świeckiego, która w stosunku doPPS miała charakter wręcz kurtuazyjny wynika,iż uznając jej program jako alternatywny w sto-sunku do programu opcji narodowej, uznawałże podobnie służy on dobru Polski. Przechodzącdo omawiania ordynacji wyborczej mówca stwier-dził, że umożliwia ona utworzenie jednej listywyborczej, która byłaby wspólna do wszystkichorientacji reprezentowanych na zebraniu. Połą-czenie takich list było łatwiejsze w mieście, niżna wsi, gdzie ludzie nie umieją czytać. Chodzi-ło zatem o utworzenie jednej listy, którą nazwał„listą narodową”. Zaznaczył również, że zie-miaństwo zrzekło się wystawiania osobnego kan-dydata pod warunkiem, że kandydat taki bę-dzie wspólny od miasta i wsi.

Stanowisko Świeckiego poparł Bolesław Sku-piński z Narodowego Związku Robotniczego

optując za przyjęciem tej propozycji. Zwrócił teżuwagę, że „Kurier Płocki” pisząc na temat wy-borów podaje nieprawdę, jakoby elektorat ro-botniczy w Płocku był stosunkowo nielicznyi praktycznie w wyborach nie odgrywał istotniej-szej roli.

Z kolei ks. Figielski, który zabrał głos nie wia-domo w imieniu której partii, po ogólnikowympodkreśleniu konieczności konsolidacji społecz-nej, jako wspólnego kandydata przedstawił Alek-sandra Macieszę (1875 –1945). Ponieważ ten od-mówił, Figielski kolejno zgłosił jako kandydatówWacława Wojtulanisa (1882–1919) ze Zjedno-czenia Ludowego, które dodajmy, że w praktycepozostawało w niezwykle ścisłych związkachz endecją i Ludomira Czerniewskiego o którymwiadomo, że był działaczem bratniej Chrześci-jańskiej Demokracji. Kandydatura Czerniewskie-go budziła sprzeciw ze strony NZR, jako że i samkandydat nie był w Płocku zupełnie znany. Oka-zało się, że mocnego poparcia udzielił mu repre-zentujący miejską endecję Stefan Baliński (1870–1934), co wskazuje na to, że wcześniej kandy-daturę tą uzgadniał ze Świeckim. Poparcie Ba-lińskiego okazało się wystarczającym argumen-tem dla uczestników, którzy w większości byliczłonkami ugrupowania narodowego. Natomiastsprzeciw wobec Czerniewskiego w imieniu NZRzgłosił Kazimierz Mayzner (1883–1951). Wresz-cie ks. Figielski, jako ostatnią, kompromisowąkandydaturę, możliwą do przyjęcia również przezPPS zarekomendował w osobie Adama Grabow-skiego. Fakt ten o tyle zadziwia, że Grabowskinie był w tym czasie w najlepszych układachz endecją, a już w szczególności z duchowień-stwem katolickim. Dodajmy, że w międzyczasie,z rekomendacją zwróciła się do Świeckiego jesz-cze „Gazeta Warszawska”, która zgłosiła kandy-daturę Jerzego Gościckiego (1879–1946), któryw przeszłości uzyskał w Płocku mandat do DumyPaństwowej Rosji. Świecki, najprawdopodobniejz obawy przed negatywną reakcję ze strony so-cjalistów, nawet o niej nie wspomniał na niniej-szym zebraniu41.

Przeciwko przedłożonym kandydaturom moc-no jednak zaoponował biorący udział w spotka-niu przedstawiciel Związku Zawodowego Meta-lowców w Płocku Leon Przybylski (1887–?)Oświadczył mianowicie, że reprezentowany przezniego Związek liczy ok. 1800 członków; dlategonie można mówić o robotnikach, jako nic nieznaczącej garstce. Dalej skrytykował pomysł two-rzenia wspólnej listy uzasadniając, że nikt z ze-branych nie typował ani jednego kandydata ro-botniczego. Dlatego w tej sytuacji uznał, że Zwią-zek Metalowców, w porozumieniu z OKR PPSw Płocku, sam wystawi własną listę, co zapewnirobotnikom własną reprezentację w Sejmie. Po-dobne stanowisko w imieniu Zrzeszenia Nauczy-


cielstwa Polskiego zajął nauczyciel, NemezjuszBrzuski, który z kolei wytknął zebranym pominię-cie działaczy ludowych.

Ostatecznie, z uwagi na znaczne różnicezdań, zebranie przybrało charakter sondażowyi zakończyło się bez dalszych ustaleń42.

Związek Ludowo-Narodowy powołał własnyKomitet Wyborczy. Na jego czele stanął T. Świec-ki. Wcześniej, Zarząd Główny Związku Ziemianzarekomendował właśnie jego kandydaturę naposła z okręgu płockiego. Świecki jednak od-mówił uzasadniając, że tym razem ważniejszymdla niego jest rozwiniecie pracy politycznejw terenie43. Obok T. Świeckiego, w skład Komi-tetu Wyborczego Związku Narodowo-Ludowe-go jeszcze weszli: Karol Mierzejewski, Paweł Nie-niewski, Stefan Baliński, Antoni Gościcki, Wa-cław Żochowski, ks. Henryk Lipka, ks. Stani-sław Figielski, Klemens Jędrzejewski i Józef Ra-dzimiński44.

Tuż po zebraniu, doszło do pewnego sporupersonalnego. Dla Komitetu Wyborczego z tere-nu Płońska nie do przyjęcia była kandydaturaW. Wojtulanisa, o czym w liście z 28 grudnia1918 r. poinformował Świeckiego jego przewod-niczący Bronisław Szymański. W zamian, zapro-ponował kandydaturę działacza kółkowego, nie-jakiego Ławnickiego. Dodajmy, że w tym czasie,pod wpływem PSL „Wyzwolenie”, zaczęło docho-dzić do radykalizacji ruchu kółkowego zjedno-czonego w ramach CTR45. Z zachowanego ma-teriału wynika, że podobnie i sam Świecki, po-dzielał ten pogląd46.

Nie zabrakło również protestu ze strony du-chowieństwa katolickiego z terenu Płocka. Zgłosiłgo ks. M. Kaczorowski, który przedstawił się jakodelegat dekanatu płockiego na Zjazd delega-tów dekanalnych okręgu wyborczego Płocku.Kapłan miał za złe Świeckiemu i w związkuz tym protestował, że wśród kandydatów na po-słów, nie były brane pod uwagę kandydaturyosób duchownych. Sam ze swojej strony wysunąłkandydaturę ks. Klimkiewicza, jako osoby speł-niającej wszelkie kryteria47.

Z kolei pomoc w przeprowadzeniu wyborówzaoferował Związkowi Ludowo–NarodowemuZwiązek Katolicki Diecezji Płockiej. Z jego ini-cjatywy zostały zorganizowane zebrania wybor-cze w Sierpcu i Bożewie (7 stycznia 1919), zaśw tymże dniu przeprowadzono kursy instruktor-skie dla agitatorów wiecowych48. Jednocześnieprezes Związku J. Rościszewski upoważnił imien-nie ks. S. Figielskiego i Wacława Żochowskiegodo podejmowania wszelkich decyzji związanychz wyborami49. Wyjaśnijmy też, że czynne opo-wiedzenie się Związku Katolickiego po stronieendecji było dla prowadzonej przez nią akcjiwyborczej zdarzeniem bardzo doniosłym.W praktyce oznaczało to, że do prowadzenia

kampanii wyborczej w imieniu Związku Ludo-wo–Narodowego zostali włączeni wszyscy pro-boszczowie parafii, istniejących na obszarzeokręgu płockiego. Oznaczało to również, że takąwolę wyrażał sam ordynariusz płocki.

Swoją pomoc płockim działaczom endeckimzaoferował także Narodowy Komitet WyborczyStronnictw Demokratycznych w Warszawie, któ-ry wydelegował trzech, szczególnie utalentowa-nych agitatorów i mówców w osobach instruk-tora Józefata Dyzerta i mówców wiecowych JanaPakułę i Franciszka Burdajewicza. Z materiałuźródłowego wynika, że wymienieni niezbędnedoświadczenie zdobyli na terenie Wielkopolski50.

W czasie prowadzonej kampanii, bardzo istotnąrolę w propagandzie założeń ideowych ruchu na-rodowo–demokratycznego odegrał Klemens Jędrze-jewski (1891–1981), późniejszy profesor Uniwer-sytetu w New Jersey w USA, czego zasadniczo niedostrzegają historiografowie tego okresu. Działaczten, uprzednio pracował w katolickim środowiskupolonijnym w Petersburgu, gdzie m.in. swoją pra-cowitością, a także talentami organizacyjnymi,zwrócił na siebie uwagę abpa Jana Cieplaka(1957–1926). Zaopatrzony w jego referencje, poprzybyciu pod koniec 1918 r. do Płocka, zostałniezwykle ciepło przyjęty przez ordynariusza płoc-kiego bpa A.J. Nowowiejskiego, który wprowa-dzając go w środowisko Płocka, zapewne poleciłgo jako młodego i obiecującego człowieka wła-śnie T. Świeckiemu. Ten z kolei powierzył mu re-dagowanie wydawanego przez endecję periody-ku „Głos Ojczyzny”. Pismo to, choć o zabarwie-niu wybitnie klerykalnym i antysocjalistycznym za-razem, adresowane zresztą do odbiorcy wiejskie-go, było redagowane niezwykle inteligentnie i po-ziomem swoim daleko przewyższało takie pismapłockie, jak „Kurier Płocki”, „Mazur”, czy też wy-dawany przez socjalistę Jana Mariańskiego „Młoti Pług”51.

Zbliżające się wybory do Sejmu Ustawodaw-czego, który przecież miał charakter konstytuan-ty, napawał zrozumiałymi obawami Związek Zie-mian. Z uwagi na dość powszechnie obserwo-waną radykalizację w Polsce oraz niechęć oka-zywaną tej warstwie społecznej ze strony wieluśrodowisk, całkiem uzasadnioną była obawa, czyw najbliższej przyszłości ziemiaństwo polskieutrzyma się jeszcze w swych odwiecznych siedzi-bach. Taki nastrój panował wśród delegatówZwiązku, którzy m.in. w tej sprawie uczestniczyliw zebraniu w siedzibie Towarzystwa Rolniczegow Płocku jeszcze 1 grudnia 1918 r. Delegaci,działając według znanej zasady „nic o nas beznas” uznali, że najlepszą obroną będzie posia-danie własnej reprezentacji w Sejmie. Do roli tejnajbardziej predestynowanym był Związek Ludo-wo Narodowy, z uwagi na wielorakie powiąza-nia z ziemiaństwem. Dlatego nie bagatelizując


sprawy, postanowiono zebrać poważny funduszna cele wyborcze. Norma opodatkowania w po-wiecie płockim na ten cel wynosiła: 4 mk odmorga ornego i w tej samej wysokości od morgałąki. Dzierżawców zobowiązano do opłaceniapołowy normy, zaś właścicieli gruntów do uzu-pełnienia drugiej połowy do wysokości normy.

T. Świecki, który jednocześnie był skarbni-kiem Związku Ziemian na powiaty płocki, płoń-ski, sierpecki i lipnowski, został upoważnionydo obniżania wysokości składek o 50% tym zie-mianom, którzy ponieśli straty podczas wojny.Jedynie w wyjątkowych wypadkach, składkamogła ulec zmniejszeniu o dalsze 25%. Gotów-ka miała zostać zebraną niezwłocznie. Delega-ci ustalili też, że „[...] zbieranie i wydatkowaniepieniędzy pozostaje sprawą wybitnie poufną”.Zgodnie też z wytycznymi Zarządu GłównegoZwiązku Ziemian, podpisanymi przez prezesaSt. Godlewskiego, składki zebrane na cele wy-borcze, mogły być jedynie do 50% zużytkowanew okręgach. Pozostała kwota miała być prze-kazana do Warszawy na adres Organizacji Wy-borczej Związku Ziemian, co też nastąpiło już19 grudnia 1918 r. Ogółem na konto ZwiązkuZiemian wpłynęło 85.841,04 mk. Z kwoty tejpokryto następujące wydatki: koszty sekretaria-tu – 14.000 mk, odezwy, ulotki, broszury –17.000 mk, koszty agitacji - 17.441 mk 04 f.Pozostałą kwotę w wysokości 50.000 mk wpła-cono do kasy Organizacji Wyborczej Związkuw Warszawie52.

Pomijam omawianie atmosfery, jaka towa-rzyszyła wyborom. Na podkreślenie zasługuje wi-doczne zdyscyplinowanie obozu narodowego.W Płocku, szczególną rolę w mobilizacji miesz-kańców odgrywały stowarzyszenia społeczno-kościelne, a także takie kobiece organizacje,jak: Służba Narodowa Kobiet Polskich, Towa-rzystwo Równouprawnienia Kobiet i TowarzystwoOchrony Kobiet, którego liderkami były HalinaRutska i Maria Detrówna53. Członkinie tych or-ganizacji chodziły po domach i przypominały,zwłaszcza kobietom, o obowiązku uczestnicze-nia w głosowaniu.

Zgodnie z Instrukcją Wyborczą nr 2 wydanąprzez Centralę Narodowego Komitetu Wybor-czego Stronnictw Demokratycznych, które zostaływdrożone przez okręgowe komitety wyborczeZwiązku Ludowo–Demokratycznego, na terenieposzczególnych gmin, parafii i obwodów wy-borczych zostały zorganizowane tzw. KomitetyNarodowe. Ich zadaniem było kolportowaniedruków, odezw, urządzanie wieców przedwybor-czych itp. Instrukcja zakładała też powoływaniemężów zaufania, których zadaniem było oddzia-ływanie na sąsiadów, aby wszyscy głosowali nalisty Narodowego Komitetu. Zalecano też „[...]doręczanie kartek do głosowania z oznaczo-

nym już numerem listy Narodowego Komitetuosobiście wyborcom w domu na kilka dni przedgłosowaniem [...] Niezmiernie pożądany jestudział kobiet wiejskich w tych pracach, na coduchowieństwo i miejscowe organizacje kobie-ce winny zwrócić szczególną uwagę”54.

Samo głosowanie, odbyło się w dniu 26 stycz-nia 1919 r., przy czym frekwencja wyborczaw samym Płocku, wyniosła 61%55. Z analizy wy-ników wynika, że obóz narodowy cechowałoduże zdyscyplinowanie, zwłaszcza w terenie, cze-go nie można powiedzieć o obozie niepodległo-ściowym. W samym Płocku bezsprzecznie prymwiodły partie robotnicze, tj, PPS i NZR, które jed-nak dzieliła przepaść ideologiczna. Wpływy en-decji, acz duże, bez poparcia z zewnątrz byłystanowczo niewystarczające do uzyskania man-datów. Najprawdopodobniej zadawał sobie spra-wę z tego stanu rzeczy już znacznie wcześniej T.Świecki. Chcąc zapewnić swemu ugrupowaniusukces wyborczy, doprowadził do zawiązaniakoalicji wyborczej z praktycznie identycznymi pro-gramowo ugrupowaniami chadeckimi, które pozaterenem powiatu płockiego, cieszyły się dużympoparciem w pozostałych powiatach okręgu.

Podobnie swoją szansę stracili Żydzi, choćtrzeba przyznać, że niewiele brakowało im douzyskania mandatu. Jest natomiast wielce rzeczącharakterystyczną, że wśród samych Żydów,w tym czasie jeszcze nikłymi wpływami wśródludności zaznaczał się syjonizm oraz partia reli-gijnych ortodoksów, co dobitnie wykazały wy-niki wyborów.

Ostatecznie do Sejmu Ustawodawczego RPmandaty poselskie uzyskały następujące osoby:ks. Stanisław Suliński z Baboszewa i Karol Mie-rzejewski z Płocka (obydwaj ZChN), SzczepanSawicki z Płońska (PZL), Wojciech Wojtulanis(NZR) i Mieczysław Niedziałkowski z Warszawy(PPS). Należy jednocześnie nadmienić, że man-dat poselski do Sejmu z ramienia Klubu Żydow-skiego w Warszawie uzyskał jeszcze jeden płoc-czanin. Był nim Icchak Grünbaum, który w la-tach następnych, był niekwestionowanym przy-wódcą żydowskim w znaczeniu krajowym56.

W atmosferze tryumfu, którego jak podkreśli-ła M. Macieszyna, nikt się nie spodziewał, ob-chodziła endecja, a także NZR i organizacjespołeczno-kościelne uroczystości ku uczczeniubohatera z czasów insurekcji kościuszkowskiejJ. Kilińskiego. Miało to podkreślić jedność tychugrupowań z klasą robotniczą i ludem. Uroczy-stościom nadano charakter podniosły i religijnyzarazem. W uroczystościach wzięła równieżudział i cała Rada Robotnicza, chociaż wystąpi-ła bez emblematów partyjnych, tj. czerwonegosztandaru i czerwonych kokard. Zabrakło nato-miast przedstawicieli partii obozu niepodległo-ściowego, a także i stowarzyszeń z tym obozem


związanych. Powodem zapewne było rozczaro-wanie, które wniosła ewidentna klęska wyborczą.Kulminację uroczystości stanowiło nadanie jed-nej z ulic w Płocku miana „Alei Kilińskiego”57.

W tym newralgicznym dla odradzającej sięRzeczypospolitej okresie, do najważniejszych za-gadnień należała sprawa tworzenia Wojska Pol-skiego, a także, co z tym zagadnieniem było bez-pośrednio związane – sprawa wywalczenia moż-liwie najkorzystniejszych granic. Od początku od-radzające się państwo polskie musiało toczyćkrwawe boje z Ukraińcami o Lwów i z wojskamibolszewickimi o Małopolskę Wschodnią. NaMazowszu niebawem przystąpiono do formowa-nia dwóch pułków, tj. piechoty i ułanów, którewkrótce wyruszyły na front. Do formowania 4.Pułku Ułanów został wyznaczony płk. StanisławRawicz–Dziewulski, którego wspomagał komen-dant placu w Płocku mjr Józef Wimmer. W Płoc-ku odbywało się formowanie 3. szwadronu tegopułku już od 7 listopada 1918 r. Ogromną w tymrolę odegrał T. Sułowski i miejscowy Związek Zie-mian, którzy wezwali młodzież, zwłaszcza zie-miańską do wstępowania w szeregi szwadronu.Zresztą piękny przykład dał sam Sułowski, któryjako ochotnik zaciągnął się w jego szeregi. T.Świecki i Wybult podają, że do szwadronu zgło-siło się ok. 200 ochotników, wśród których 70%stanowili synowie ziemian, 20% inteligencji i 10%synowie drobnych rolników i robotników. Moimzdaniem, rola ziemian przy formowaniu tegopułku, z całą pewnością musiała zaowocowaćw postaci korzystnego wyniku wyborczego.

W celu spełnienia obowiązku kronikarskiegododajmy, że pozostałe szwadrony tego pułkubyły formowane w Mławie, Włocławku i Łomży,gdzie z kolei zaznaczył się w szczególny sposóbnapływ młodzieży włościańskiej. Już 4 stycznia1919 r. pułk wyruszył na odsiecz do Lwowa;później uczestniczył na różnych frontach aż do1920 r. włącznie. Niejednokrotnie dziesiątko-wany, odznaczył się szczególnie w bojach podRaduniem, Kojdanowem, ,Olkiennikami, Rako-wem, Szackiem, Słuckiem, Berezyną58.

Z kolei do tworzonego na Mazowszu 32. Puł-ku piechoty, zamiennie nazywanego również 32.Pułkiem Ciechanowskim, formowanego przezukrywającego się przed Niemcami komendantaPOW Okręgu Ciechanów Stefana Dąb–Biernac-kiego59, wstąpiły po 11 listopada oddziały POWz Grupy B, tj. z okręgów włocławskiego (1a)i płockiego (II), a także liczni ochotnicy. Pułk tenniebawem został wysłany na front, gdzie poddowództwem ppłk Sandeckiego, wyróżnił sięwalcząc w ramach grupy armijnej gen. E. RydzaŚmigłego60.

Akcja tworzenia wojska, zbiegła się z różny-mi, towarzyszącymi doraźnymi działaniami, w tymi manifestacjami, organizowanymi przez ende-

cję i inne ugrupowania polityczne. Miały one nacelu podkreślenie łączności z Polską Gdańska,Śląska, Warmii i Mazur. Podczas pobytu w Płoc-ku w dniu 9 marca 1919 r. członka misji koali-cyjnej, nieznanego z nazwiska Anglika, TNP urzą-dziło okolicznościową wystawę, dokumentującąodwieczne związki Gdańska z Polską, podobniezresztą jak i Orawy i Spisza. W sprawie Gdańskaodbyło się w dniu 23 marca 1919 r. specjalneposiedzenie Rady Miejskiej Płocka oraz wszyst-kich rad gminnych w powiecie płockim.

Powstawały też samorzutnie różne komitety.Tak np. w lutym 1919 r. powstał Komitet ObronyWarmii i Mazur. Z kolei z inicjatywy OKR PPSpowstał Komitet Niesienia Pomocy dla GórnegoŚląska. Ten ostatni Komitet jest tym charaktery-styczny, że po raz pierwszy w historii wzajem-nych relacji obydwu głównych i w gruncie rzeczyzantagonizowanych partii, w gremiach kierow-niczych Komitetu nie było żadnych podziałówpartyjnych. Na czele Komitetu stanął socjalistaWincenty Majewski, jednakże pozostałe funkcjeobjęli działacze narodowi. Tak więc wiceprze-wodniczącym został dr Aleksander Zaleski, skarb-nikiem Józef Rokitnicki, zaś sekretarzem – JózefMachciński.

Do współpracy włączyła się również SłużbaNarodowa Kobiet Polskich, która utworzyła sek-cję aprowizacyjną. Z kolei w lokalu PPS otwo-rzono biuro werbunkowe, na czele którego stanąłdziałacz socjalistyczny Edward Zieliński. Do czyn-nego wystąpienia w walce o polskość Śląskawzywała społeczeństwo Rada Robotnicza, a takżeKoło Legionistów. W rezultacie na Górny Śląskzostały wysłane 3 partie ochotników liczące kil-kadziesięąt osób. Na akcje związane z obronąŚląska, Warmii i Mazur w okresie od 14 lutegodo 29 kwietnia 1919 r. w drodze dobrowolnychskładek, zebrano w Płocku łączną kwotę w wy-sokości 1,051.565 mk, która to cyfra mówi samaza siebie.

Wspólną inicjatywą obydwu partii było rów-nież powołanie Komitetu Obrony Warmii i Ma-zur. Komitet ten działał od 14 lutego do 20 lip-ca 1920 r. Wiadomo o nim tylko, że funkcjęskarbnika pełnił Józef Rokitnicki.

Przypomnijmy, że te patriotyczne i w istocie spo-łeczne działania obydwu partii zbiegły się w cza-sie, kiedy to Polska podczas obrad w Wersalu,pozostawiona w istocie samej sobie, w rzeczywi-stości musiała dosłownie wyrąbywać w niezwyklekrwawy sposób swoje granice na Wschodzie.

Były też i ofiary. Na polu chwały zginął jedenz najczynniejszych bojowców pepesowskich Lu-cjan Romanowski W okresie plebiscytu na Ślą-sku, ofiarę z życia złożyła bestialsko zamordo-wana w Bytomiu przez siepaczy niemieckich, dzia-łaczka socjalistyczna Pola Maciejowska. Zostałatam wysłana przez Akademicki Komitet Obrony


Ziem Plebiscytowych. Wreszcie ostatnią ofiarą,złożoną o polskość Śląska w 1920 r. był dobrzezapowiadający się młodziutki działacz endeckiZdzisław Zdziarski. Przez pewien czas był bliskimwspółpracownikiem ks. Antoniego Ludwiczaka,przywódcy Narodowego Stronnictwa Ludowegow zaborze pruskim i z ramienia tegoż Stronnic-twa, brał udział w akcji plebiscytowej na Śląsku.Jak podaje jego ojciec Bolesław Zdziarski, tra-giczna jego śmierć nastąpiła w okolicznościach,które nigdy nie zostały wyjaśnione do końca61.Ilu jeszcze padło bezimiennych bohaterów – nie-stety źródła milczą.

3. Konfrontacja wyborcza o mandaty w Ra-3. Konfrontacja wyborcza o mandaty w Ra-3. Konfrontacja wyborcza o mandaty w Ra-3. Konfrontacja wyborcza o mandaty w Ra-3. Konfrontacja wyborcza o mandaty w Ra-dzie Miastadzie Miastadzie Miastadzie Miastadzie MiastaDo kolejnej konfrontacji obozu prawicowego

z obozem niepodległościowym doszło podczaswyborów do Rady Miejskiej w Płocku, które od-były się 31 sierpnia 1919 r. Wybory miały sięodbyć na podstawie pięcioprzymiotnikowego pra-wa wyborczego, które stanowił Dekret Naczelni-ka Państwa z 13 grudnia 1918 r. z późniejszymiuzupełnieniami62.

Przewodniczącym Głównego Komitetu Wybor-czego został wyznaczony przez prezesa SąduOkręgowego w Płocku sędzia Stanisław Zale-ski. Komitet podzielił miasto na 15 obwodówwyborczych, wyznaczając te same siedziby ko-misji wyborczych, co przy wyborach do Sejmu.Zgodnie z ordynacją miejską ilościowy składRady ustalono na 28 radnych. Według Biuraewidencji kart chlebowych Płock na dzień 1 sierp-nia 1918 r. liczył 30.210 mieszkańców, w tym9.750 Żydów. Na dzień 31 grudnia 1919 r.uprawnionych do głosowania było 16.950 miesz-kańców.

Zrozumiałe, że wybory w silnie dotychczaszantagonizowanym Płocku wywołały wzmożonądziałalność organizacyjną i polityczną. Bardzoszybko doszło do organizacji komitetów wybor-czych, które ze względów taktycznych, nie tylezgłaszały określone programy wyborcze, ile ra-czej apelowały do tej części elektoratu, którywprawdzie nie popierając PPS–u, nie poddawałsię również wpływom orientacji narodowo–de-mokratycznej, czy też chadeckiej.

Podobna sytuacja panowała wśród wyborcówżydowskich, którzy zostali poddani silnemu od-działywaniu propagandowemu ze strony zasad-niczo różniących się ideologicznie między sobąsyjonistów i religijnych ortodoksów. W rezulta-cie, w środowisku żydowskim powstały trzy ko-mitety wyborcze. Pierwszy z nich, Żydowski Mię-dzypartyjny Komitet Wyborczy, jak sama nazwawskazuje, głosił program będący kompromisemdla tych dość fanatycznych opcji występującychw Płocku. Komitet ten cieszył się bardzo dużympoparciem ze strony inteligencji i zwłaszcza za-

możnego kupiectwa płockiego63. Drugi Komitetpowołała „Poalej–Syjon” i występował podnazwą Żydowskiego Socjaldemokratycznego Ro-botniczego Komitetu Wyborczego64. JedynieBund, powołując jeszcze w sierpniu 1919 r. swójwłasny komitet wyborczy, przedstawił hasłowoprogram w którym ogłosił, że obecne wybory.„[…] przesądzą o kasie gospodarki wielkich po-siadaczy w Płocku. W wyborach każdy obywatelpowyżej 21 roku życia bez różnicy płci będziedecydował, komu powierzy się gospodarkęw dziedzinach aprowizacji, mieszkalnictwa,zdrowotności i szkolnictwa”65.

Najwcześniej, bo już 1 sierpnia 1919 r. do-szło do utworzenia przy Domu Ludowym Polskie-go Demokratycznego Komitetu Wyborczego. Naczele jego stanął Roman Lutyński z PSL „Wyzwo-lenie”, który o tyle swoją postawą zadziwiał, żeprzy nikłych wpływach swej partii w Płocku, zde-cydował się na alians wyborczy z działaczamiz Narodowego Związku Robotniczego i innychstowarzyszeń społeczno–kościelnych i proendec-kich, aniżeli z naturalnym sojusznikiem, jakąw jego sytuacji była PPS. Prawdopodobnie najego postawie zaważyły wybory do Sejmu i dlate-go zdecydował się na pewniejszego w swoim od-czuciu koalicjanta. Dodajmy, że propozycję współ-pracy w imieniu PPS przedłożył, zresztą jak sięokazało bezskutecznie Władysław Sztromajer.Obok Lutyńskiego głównymi postaciami tego Ko-mitetu byli Franciszek Szczepański, Zygmunt Ma-ciejowski, Amelia Starzyńska i Ignacy Szygendow-ski ze Stowarzyszenia Kupców Chrześcijańskich66.M. Macieszyna podaje, że na wiecu zwołanymw dniu 10 sierpnia w teatrze miejskim w Płocku,ogłoszony przez Lutyńskiego w imieniu Komitetuprogram, został ograniczony do następującychpostulatów:1. radnymi miejskimi mogą zostać jedynie Po-

lacy, którzy odznaczają się uczciwością;2. mający dużą znajomość zagadnień związa-

nych z gospodarką miejską;3. osoby, które prezentują w codziennym życiu

postawy prawdziwie demokratyczne67.Obecni na tym spotkaniu działacze socjali-

styczni oświadczyli, że wystawią własną, konku-rencyjną listę kandydacką.

W łonie Komitetu nie obeszło się jednak bezkonfliktów. Doszło mianowicie do mocnego star-cia między Lutyńskim z jednej strony i ks. Józe-fem Umińskim i Józefem Machcińskim z drugiej.Przyczynę konfliktu była osoba K. Jędrzejewskie-go, którego zdaniem księdza nazwisko należałoumieścić na samym początku ustalanej listy wy-borczej. Ks. J. Umiński (1888–1954) rekomen-dował Jędrzejewskiego, jako człowieka godne-go zaufania, którego związki z endecją wynikająjedynie ze stosunku pracy, a nie z innych wzglę-dów. Dodajmy, że w tym czasie K. Jędrzejewski


został zatrudnionym przez T. Świeckiego w Związ-ku Ludowo–Narodowym, w charakterze instruk-tora oświatowego i organizatora kółek rolniczych.Było to świadome wprowadzenie w błąd człon-ków Komitetu przez Umińskiego, co do właści-wej roli, jaką Jędrzejewski odgrywał w ruchu na-rodowo–demokratycznym, a zwłaszcza jego wkła-du włożonego na rzecz endecji podczas niedaw-nej kampanii wyborczej do Sejmu. Dodajmy, żei sam ks. Umiński należał do zdecydowanychzwolenników endecji.

Stanowisku księdza i mocno popierającego goJ. Machcińskiego, ostro przeciwstawił się R. Lu-tyński. Uznał on mianowicie Jędrzejewskiego zazwykłego demagoga endeckiego, utrzymywane-go przez partię wyłącznie dla walki z socjalizmem.Swój sprzeciw Lutyński uzasadniał następująco:„[...] człowiek partyjny nie może należeć do RadyMiejskiej, gdyż będzie wciąż utarczki toczył z so-cjalistami i uniemożliwi wszelką pracę”68. Osta-tecznie w wyniku przetargów, nazwisko Jędrze-jewskiego umieszczono na 10 miejscu listy69.

Powstał jeszcze jeden konflikt, znacznie groź-niejszy od poprzedniego. Wywołał go lider Na-rodowego Związku Robotniczego KazimierzMayzner (1883–1951), który od Lutyńskiego za-żądał trzech czołowych miejsc na tworzonej li-ście dla członków swej partii, w tym równieżi dla siebie. Ponieważ nie chciano uwzględnićwszystkich jego żądań, dlatego wycofał się z Ko-mitetu70. Utworzył Komitet pn. Pracownicy Urzę-dów Państwowych, Instytucji Społecznych i BiurPrywatnych71.

Drugim Komitetem był Chrześcijańsko-Naro-dowy Komitet Wyborczy, który niebawem prze-mianował się na Komitet Centralny. W jego składweszli: ks. J. Umiński, rejent A. Tyc, J. Machciń-ski, St. Gierzyński, A. Supniewska, H. Rutska,Porębski, St. Zombirt, K. Jędrzejewski i sędziaWitosław Cichocki. Komitet ten bazował głów-nie na organizacjach społeczno-kościelnych,katolickich, i narodowo–demokratycznych orga-nizacjach kobiecych, które przejściowo utworzyłynawet własny komitet pn. Zjednoczenie Związ-ków Kobiecych72 oraz na tradycyjnych stowarzy-szeniach rzemieślniczych i kupieckich. W prak-tyce, nie było też większych różnic programo-wych z Komitetem Demokratycznym73.

Doświadczenia nabyte podczas wyborów doSejmu spowodowały, że endecja postanowiłaprzełożyć termin wyborów do Rady, jako że wy-padały w okresie urlopowym, co przesądzałoo niższej frekwencji. Dlatego liderzy narodowo-demokratyczni zwrócili się do ministra spraw we-wnętrznych o przesuniecie wyborów na wrze-sień, a nawet na październik. Szczególnie na-legał o to Związek Katolicki, który uzyskany czas,postanowił wykorzystać na skonsolidowanie ru-chu narodowego74.

Pod wpływem Związku, Centralny KomitetWyborczy zwrócił się do Komitetu Demokratycz-nego z propozycją utworzenia wspólnej listy kan-dydatów, co zapobiec mogło nadmiernemu roz-proszeniu głosów. Do spotkania przedstawicieliobydwu Komitetów doszło w dniu 19 sierpnia1919 r. w sali Towarzystwa Rolniczego w Płoc-ku. Na rozmowy zaproszono również K. May-znera, w nadziei pozyskania go dla tej koncep-cji. W spotkaniu tym doszło do prawnego kom-promisu, który polegał na ustaleniu kryteriów przytypowaniu wspólnej listy. Kandydat musiał za-tem spełniać następujące warunki:

1. znać się na zarządzaniu gospodarkąmiejską;2. być znanym członkiem (działaczem) płoc-kich organizacji społecznych;3. dysponującym odpowiednia ilością czasuwolnego;4. być szczerym demokratą;5. być bezpartyjnym.

Ostatecznie w dniu 20 sierpnia 1920 r. nawskutek różnych nacisków, z wielu zresztą stron,doszło do utworzenia wspólnego Komitetu, któ-ry przyjął nazwę Polskiego Zjednoczonego Ko-mitetu Wyborczego. Komitet nie wnosił jakich-kolwiek innowacji programowych. Ograniczył sięjedynie do ustalenia listy wyborczej75.

Równolegle powstał Centralny Robotniczy Ko-mitet Wyborczy Polskiej Partii Socjalistycznej. Najego czele stanęli wypróbowani w różnych bo-jach przywódcy związkowi i partyjni, tacy, jak:Wincenty Kępczyński, Romuald Litewski, ZygmuntPekrul, Aleksander Klonowski, czy też cieszącysię ogromnym autorytetem działacze niepodle-głościowi, jak b. komisarz ludowy Antoni Michal-ski, czy Władysław Sztromajer, jeśli idzie o naj-ważniejszych76. Jakkolwiek program Centralne-go Robotniczego Komitetu Wyborczego PPS wy-nikał z założeń ogólnych partii, to w przeciwień-stwie do poprzednio wymienionych komitetów,zostały zgłoszone także postulaty miejskie, głów-nie natury gospodarczej. Należały do nich m.in.:konieczność komunalizacji wszystkich przedsię-biorstw związanych z funkcjonowaniem miasta,tj. elektrowni, przedsiębiorstwa wodociągówi kanalizacji, rzeźni, itp. Postulowano również bu-dowę domów robotniczych poprzez upowszech-nienie robotniczej spółdzielczości mieszkaniowej,rozwój świeckiego modelu szkolnictwa, już naszczeblu podstawowym, organizację uniwersyte-tów ludowych, prowadzenie kursów doskonale-nia zawodowego, rozwijanie placówek kultural-no–oświatowych, w tym czytelni, bibliotek i te-atru. Wreszcie postulowano wydanie bezwzględ-nej walki z takimi plagami społecznymi, jak pi-jaństwem, żebractwem, włóczęgostwem, paskar-stwem i spekulacją.


Ostatnią propozycją było żądanie wprowa-dzenia progresywnego podatku od dochodówi zlikwidowanie podatków konsumpcyjnych77.

Same wybory odbyły się w dniu 31 sierpnia1919 r. przy frekwencji, która wyniosła 55% na16.950 osób uprawnionych go głosowania.W rozbiciu na poszczególne obwody, ilość gło-sów oddanych na poszczególne Komitety wy-borcze przedstawia tabela 1.

Według oddanych na poszczególne listy gło-sów Centralny Robotniczy Komitet Wyborczy PPS,który zgromadził 41% wszystkich głosów łącznieuzyskał 12 mandatów radnych oraz 7 zastęp-ców. Kolejne miejsce zajęła lista nr 5 PolskiegoZjednoczonego Komitetu Wyborczego uzyskując28% głosów, co dało 12 mandatów radnych i 4zastępców. Trzecie miejsce zajęła lista nr 6 Mię-dzypartyjnego Komitetu Wyborczego, która uzy-skała 17% głosów. Dało to łącznie 6 radnychi 2 zastępców. Lista nr 4 Bundu uzyskała łącznie8% głosów, co oznaczało uzyskanie 2 radnychoraz 1 zastępcy. Wreszcie lista nr 3 Pracowni-ków Urzędów Państwowych uzyskała 3% gło-sów, co dało 1 mandat radnego. Imienny składnowo wybranej Rady Miejskiej w Płocku, przed-stawia załączona tabela 2.

Wygrana socjalistów w wyborach miejskichstanowiła ogromne zaskoczenie dla płockiej en-decji. 8 września 1919 r. odbyło się nieformal-ne zebranie w mieszkaniu seniora dotychczaso-

wej Rady dr A. Zaleskiego, na którym poważnierozważano sprawę nawet zrzeczenia się man-datów. Ostatecznie postanowiono, że najważ-niejszą obecnie dla endecji kwestią będzie prze-jęcie w Radzie spraw szkolnych i finansów.

2 września odbyło się zebranie Rady Miej-skiej, w celu dokonania wyboru Zarządu miastai wyłonienia Prezydium Rady Miejskiej. Rozwa-żane były trzy kandydatury na prezydenta, tj.Antoniego Michalskiego, Władysława Sztroma-jera i jako kandydata kompromisowego A. Ma-cieszy. Do prezydentury pretendowali równieżRoman Lutyński i Kazimierz Mayzner. Ostatecz-nie na stanowisko prezydenta Płocka został wy-brany Antoni Michalski, wiceprezydentem zo-stał Emil Dudziński, zaś ławnikami miejskimi –Alfred Blay, Ludwik Gałkowski i Wincenty Ma-jewski.

Z kolei przewodniczącym Rady Miejskiej zo-stał zgodnie z oczekiwaniami Władysław Sztro-majer. Wiceprezesami – I. Sarna i R. Lutyński.Sekretarzami – Leonard Jakobsohn i NemezjuszBrzuski. Powołana w tych wyborach Rada Miej-ska Płocka funkcjonowała do 27 października

Obw

ód

List

a nr

1Po

alej

- Syj

on

List

a nr

2PP

S

List

a nr

3Pr

ac. U

rzęd

.Pa

ństw

owi

List

a nr

4BU

ND

List

a nr

5Po

lski

Kom

itW

ybor

czy

List

a nr

6M

iedz

yPar

tyjn

yŻy

dow

ski K

om. W

ybor

Odd

ano

głos

ów

Upr

awni

onyc

hdo

gło

sow

ania

IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXIIXIIIXIVXV

ogół.%

głos.

Frek

wen

cja

%

2––

211623–

24131

22223050

2062062062062062,12,12,12,12,1

530351387221158195164319152213423402171 77 88

3.8413.8413.8413.8413.8414141414141

163637341335213412371813 8-

13153153153153153,43,43,43,43,4

11 4 6 57 68 21 7 4 55 30 3 451131681637737737737737738,28,28,28,28,2

138158276165271277300170141277188153 81 16 5

2.6162.6162.6162.6162.6162828282828

17 5 4204140 61 39 13178 63 4 80154316323

1.6011.6011.6011.6011.601

1717171717

714554710692666591534540562633637715549625630

9.3529.3529.3529.3529.352

100100100100100

1.078 7971.2261.2571.3501.1191.079 9241.0251.2041.2821.3491.0581.1261.07616.95016.95016.95016.95016.950

–––––

66,20

69,50

57,90

55,00

49,30

52,80

49,48

58,40

54,80

52,37

49,70

53,00

51,90

55,50

58,50

55,55,55,55,55,0000000000

-----

Tabela 1.Tabela 1.Tabela 1.Tabela 1.Tabela 1. Ilość głosów oddanych w poszczególnychobwodach w wyborach do Rady Miejskiej w Płocku 31sierpnia 1919 r.78

Tabela 2.Tabela 2.Tabela 2.Tabela 2.Tabela 2. Imienny skład Rady Miejskiej79.Nazwa listywyborczej

Nrlisty Radni Zastepcy radnych

Żydowski Socjalde-mokratyczny Robot-niczy Komitet Wybor-czy (Poalej-Syjon)Centralny RobotniczyKomitet WyborczyPPS

Pracownicy UrzędówPaństwowych, Insty-tucji Społecznych iBiur PrywatnychSocjaldemokratycz-ny Komitet WyborczyBUNDPolski ZjednoczonyKomitet Wyborczy

M i ę d z y p a r t y j n yŻydowski KomitetWyborczy

1

2

3

4

5

6

1. Antoni Michalski2. Wincenty Kępczyński3. Władysław Sztromajer4. Wincenty Majewski5. Romuald Litewski6. Emil Dudziński7. Stanisława Jaśkiewi- czowa8. Nemezjusz Brzuski9. Władysław Morawski10. Antoni Adamski11. Franciszek Orłowski12. Ludwik Wołowski1. Kazimierz Mayzner

1. Leonard Jakobson2. Abram Szafran

1. Ludwik Dzierżanowski2. Roman Lutyński3. Aleksander Maciesza4. Franciszek Szczepań-ski5. Kacper Pełkowski6. Franciszek Klimkiewicz7. Ludwik Gałkowski8. Aleksander Zaleski1. Izydor Sarna2. Alfred Blay3. Mojżesz Altberg4. Mieczysław Majde5. Chaskiel vel Henryk

1. Eustachy Górecki2. Józef Czyżewski3. Franciszek Pęski4. Leon Ostrowski5. Bolesław Dudziński6. Jan Franciszek Zaleski7. Wincenty Namiętkiewicz

1. Berek Jakub Zeligman

1. Bolesław Detrych2. Klemens Jędrzejewski3. Stanisław Zombirt4. Leon Dorobek

1. Izaak Feinberg2. Czesław Margulies


1923 r. Odbyła w tym okresie 152 posiedzenia,co ją stawiało na pierwszym miejscu w historiipłockiego samorządu80.

Omawiane wybory były też niezwykle brze-mienne w skutkach na przyszłość. Okazało się

bowiem, że zapoczątkowały rządy lewicowew Płocku, które z niewielkimi przerwami trwałyaż do 1939 r.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy

1 TNP b. sygn. Korespondencje, Opracowania, Notatki. Notatki F.Wybulta, b. p.

2 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze Płockie w czasie wojny świato-wej i powstania państwa polskiego. Toruń 1932, s. 272;M. Macieszyna, Pamiętnik płocczanki (oprac. M. A. Stogowska).Płock 1996, s. 376.

3 Taż, s. 393.4 Do Rady dokooptowano po 1 przedstawicielu ze Stowarzyszenia

Robotników Chrześcijańskich, Narodowego Związku Robotnicze-go, Zjednoczenia Narodowego, Stowarzyszenia NiezawisłościNarodowej, Żydowskiego Robotniczego Stowarzyszenia „Przy-szłość” oraz ze Związku Zawodowego Pracowników Umysłowych.3 miejsca przyznano PPS–FR i 3 następne – Związkowi Nauczy-cieli Ludowych. Taż, s. 397.

5 Posiedzenie Rady Miejskiej (z 5 grudnia 1918). „Kurier Płocki”1918, nr 280, s. 1.

6 Protest Żydowskiego Robotniczego Stowarzyszenia „Przyszłość”do przewodniczącego Rady Miejskiej w Płocku z 16 grudnia 1918 r.APP AMP sygn. 22.502, k. 456.

7 B. Dymek, W latach drugiej Rzeczypospolitej. [w:] Dzieje Płocka.Wyd. 2, s. 390–391.

8 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 392–393.9 P. Zaremba, Historia Dwudziestolecia (1918–1939). T. 1. War-

szawa 1983, s. 55-58.10 „Kurier Płocki” 1918, nr 282, s. 4.11 Przegląd prasy. "Kurier Płocki" 1918, nr 280, s. 1-2.12 N., Stanowisko Narodu Polskiego. "Kurier Płocki" 1918, nr 267, s. 1.13 M. Macieszyna, Pamiętnik płocczanki, s. 394.14 Posiedzenie Rady Miejskiej z 8 b. m. „Kurier Płocki” 1919, nr 8, s. 1.15 Zawiadomienie Rady Robotniczej m. Płocka o obowiązku uregu-

lowania należności robotnikom rolnym przez właścicieli ziem-skich (31 XII 1918), s. 106. Walki klasowe na wsi polskiej 1918–1919.(oprac. W. Kuszyk). (Warszawa) 1968, s. 106.

16 Memoriał Związku Ziemian. „Kurier Płocki”, 1918, nr 278, s. 3.17 Protokół z 10 i 11 stycznia 1919 r. w celu uregulowania warun-

ków pracy służby rolnej w roku gospodarczym 1919/1920. TNPb. sygn. Dział Gospodarczy b. p.

18 Od kul żołnierzy polegli wówczas Wiktorzewski z Kars, Sobielar-ski z Drobina, Jankowski ze Świerszczyna, Borzykowski z Ku-char, Lewandowski z Tupadeł i Mikołajewski z Kłak. Ciężko ra-niono trzy dalsze osoby, zaś wiele osób odniosło lekkie ranypostrzałowe. B. Dymek podaje, że w Kozłowie była jeszcze1 ofiara śmiertelna. Był nią delegat do Rady Robotniczej w Płockunazwiskiem Pokorski. B. Dymek, Robotnicy Płocka w latach 1918–1919. „Notatki Płockie” 1967, nr 3–4/43–44, s. 9.

19 A. J. Papierowski, J. Stefański, Posłowie do obrony Płocka w 1920 r.(cz. I.). „Notatki Płockie” 1998, nr 2/175, s. 26.

20 Zeznanie P. Nieniewskiego przed Sądem Okręgu GeneralnegoWarszawskiego w sprawie starcia Zbrojnego ludności wiejskiejz oddziałem 4 P. Ułanów w Kozłowie. 1918 r. Grudzień 29–30,Warszawa. [w:]: Walki klasowe wsi, s. 88–90.

21 A. J. Papierowski, J. Stefański, Posłowie do obrony Płocka w 1920 r.(cz. I.). „Notatki Płockie” 1998, nr 2/175, s. 26–27.

22 "Kurier Płocki" 1919, nr 4, s. 3.23 TNP b. sygn. Związek Ziemian. Warunki służbowe dla niższej

służby folwarcznej (parobcy) przyjęte przez Zjazd prezesów To-warzystw Rolniczych i prezesów Oddziałów Związków Ziemian(20 I 1919 r.).

24 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze, s. 301.25 TNP b. sygn. Korespondencje, Opracowania, Notatki. K. Dzie-

wanowski, Najazd bolszewicki, zachowanie się społeczeństwa,zachowanie się bolszewików, ważniejsze wydarzenia (rps.) b. p.

26 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze, s. 296-297.27 TNP b. sygn. Korespondencje. Opracowania. Notatki. K.. Dzie-

wanowski, Najazd bolszewicki, zachowanie się społeczeństwa, b. p.

28 Stan Wyjątkowy w Warszawie. „Kurier Płocki” 1919, nr 5, s. 1.29 Piłsudski i Paderewski. „Kurier Płocki” 1919, nr 7, s. 3.30 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze, s. 289–290.31 „Kurier Płocki” 1919, nr 17, s. 3.32 List L(udomira) Czerniewskiego do T. Świeckiego z 23 I 1919 r.

TNP b. sygn. Dział Polityczny 2/XIV b. p.33 „Kurier Płocki” 1919, nr 4, s. 3; nr 7, s. 3.34 Tamże, nr 10, s. 3.35 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 193,265,416–417.36 T. Swiecki, F. Wybult, Mazowsze, s. 288.37 „Kurier Płocki” 1919, nr 15, s. 3; nr 25, s. 3.38 Tamże, nr 17, s. 3.; M. Macieszyna, PamiętnikPamiętnikPamiętnikPamiętnikPamiętnik. s. 445.39 Bezpartyjny: Pierwszy Obywatel wielkiej i niepodległej Polski

wolnej a Naród. „Kurier Płocki” 1919, nr 6, s. 1.40 Tamże, nr 13, s. 1.41 TNP b. sygn. Dział Polityczny po uzyskaniu niepodległości. Listy

i różne papiery Związku Ludowo–Narodowego. T. 2/XIV b. p.42 TNP b. sygn. Wybory do Sejmu 1918–1919. Komitet Okręgowy

Wyborczy. Zaproszenie na dzień 26 XII 1918, b. p.; Protokołz zebrania delegatów i przedst. 105 stow. i Związków (26 XII1918) (rps), b. p.

43 TNP b. sygn. Akta (Związku) Obrony Ojczyzny. Wykaz kół ZL–Nzarejestrowanych w Sekret. Głównym Związku w Płocku. b. p.

44 TNP b. sygn. Materiały Okręgowego Komitetu Wyborczegow Płocku 1918–1919, k. 10.

45 TNP b. sygn. Protokoły Związku Ludowo–Narodowego OkręguPłockiego. Okólnik nr 20 do kół i mężów zaufania z 31 III 1920 b. p.

46 Tamże.47 Tamże.48 Pismo Zarządu Związku Katolickiego w Płocku z 20 grudnia 1918 r.

do T. Świeckiego. Materiały Okręgowego Komitetu Wyborczego1918–1919, b. p.

49 Tamże.50 Tamże.51 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 401; K. Jędrzejewski, Kopia ma-

szynowa wspomnień prof. K. Jędrzejewskiego o Arcybiskupiei jego pracy w diecezji płockiej [w:] Świadectwa. Wypowiedzio Arcybiskupie A. J. Nowowiejskim biskupie płockim 1908–1941 (zebrał i opracował M. M. Grzybowski). Płock 1991, s. 20–23.

52 TNP b. sygn. Dział Polityczny, T. 2/XIV, b. p.; Materiały KomitetuWyborczego do Sejmu 1918–1919 k. 19.

53 TNP b. sygn. Wybory do Sejmu 1918–1919. Komitet Wyborczyna okręg Płocki – pismo z 28 XII 1918, b. p.

54 TNP b. sygn. Materiały Okręgowego Komitetu Wyborczego ZLN.Instrukcja nr 2, k. 33.

55 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 426-429.56 I. Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku.

T. 2. Warszawa 1973, s. 127.57 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 430-431.58 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze, s. 313-315.59 T. Kryska–Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodle-

głej. Warszawa 1991, s. 34.60 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze...,s. 323-316.61 Tamże, s. 327–328.;(W. Sztromajer): Udział niewiast płockich

w b. zaborze rosyjskim. Płock 1922, s. 7–8; B. Zdziarski,O odrodzenie i naprawę skarbu Rzeczypospolitej Polskiej. Płock.Wyd. 2. (b.d.w.), s. 7; T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze, s. 327–328; M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 436–440; Wspomnienie po-śmiertne. „Kurier Płocki” 1920, nr 297, s. 2.

62 Dekret o wyborach do rad miejskich na terenie b. KrólestwaKongresowego z dnia 13 XII 1918 r. Dziennik Praw nr 20 poz.58; Dekret o samorządzie miejskim z dnia 4 lutego 1919 r.Dziennik Praw nr 13, poz. 140; Dekret w przedmiocie skarbo-wości gmin miejskich z dnia 7 lutego 1919 r. Dziennik Prawnr 14, poz. 150.


63 [F. Dorobek], Pierwsze w Niepodległej Polsce wybory samorzą-dowe do Rady Miejskiej Płocka [w:] 60 lat Niepodległej Polski1918–1978. Płock 1980, s. 57.

64 Tamże, s. 55.65 Tamże, s. 56; TNP b. sygn. Kwestionariusze, Opracowania, Uwa-

gi. Odezwa S.D. Komitetu Wyborczego do Rady Miejskiej w Płoc-ku „BUND” z sierpnia 1919 r. b. p.

66 „Kurier Płocki”: 1919, nr 177, s. 1.67 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 510.68 Tamże, s. 510–511.69 Tamże, s, 512–514.70 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 512.71 [F. Dorobek], Pierwsze w Niepodległej Polsce, s. 56.72 M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 509–510.73 TNP b. sygn. Kwestionariusze, Opracowania, Notatki. Wybory

24.07. T. 21/XVIII, b. p.

74 „Kurier Płocki” 1919, nr 180, s. 1; nr 181, s. 1.75 [F. Dorobek], Pierwsze w Niepodległej Polsce, s. 56–57.76 Tamże, 40–41. 55.77 Tamże.78 [F. Dorobek], Pierwsze w Niepodległej Polsce, s. 48–49.79 Tenże, s. 58–59.80 Odnośnie osoby Macieszy, który w stosunku do Michalskiego

przegrał w głosowaniu na urząd prezydenta stosunkiem głosów15:1, zamieszczona jest przez W. Sztromajera następująca uwa-ga:”[...] Wynik głosowania nie jest bynajmniej votum nieufnościdla dra Macieszy, lecz wypływa z innych względów, mianowiciejest konsekwencją innej większości. Działalność zaś dra Macie-szy jest wszystkim znana należycie, przez wszystkich ceniona.Sztromajer”. TNP b. sygn. Protokoły posiedzeń Rady Miejskiejw Płocku 31 VIII 1919–19 IV 1920. Prot. nr 1 z 31 VIII 1919, k.4–4v, 6; M. Macieszyna, Pamiętnik, s. 520–523.

THE NATIONAL DEMOCRATIC PARTY AND ITS POLITICAL ROLE IN PŁOCKAND THE DISTRICT OF PŁOCK IN YEARS 1918–1919. THE FIGHT FOR POWER


Poland was already at the moment of regaining national independence when the seriousconfrontation took place in Płock between the most important political camps. The protagonistswere first the National Democratic Party, which acted as the Popular and National Associationand was supported by numerous organizations, including landed gentry organisations and activi-sts connected with the Catholic Church, and second the Polish Socialist Party supported by part ofthe intelligentsia and the majority of labourers. It was, primarily, related to the parliamentaryelection where the issues included, system guarantees which, among others, confirmed inviolabi-lity of property ownership and to the City Council in which the working class saw, in turn, theopportunity to achieve different aspirations especially socially. It took place in the atmosphere ofprotests, numerous demonstrations and strikes and even bloody confrontation between the strikersand the Polish Army as in Drobin, in Płock district. In the heat of the political struggle the NationalDemocratic Party, which was then led by Tadeusz Świecki, the Reverend Stanisław Figielski, Alek-sander Maciesza and others, was even willing to offend the reformist government of Poland led byJędrzej Moraczewski, intentionally humiliate the Head of Government J. Piłsudski in its propagan-da, and even threaten to stop supplying towns with food until the government was changed.During this period one may notice possible connections of the National Democrats from Płockwith the plot of Colonel Januszajtis and Prince Eustachy Sapieha plot directed against the govern-ment and J. Piłsudski. This however cannot be confirmed due to lack of documents. Due to T.Świecki’s leadership talent the National Democratic Party from the district of Płock achieved aspectacular victory in the parliamentary elections. By contrast, the socialists, who were then led byAntoni Michalski, Władysław Sztromajer and others, triumphed in the election to the City Council.


GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI

SIERPC W CZASIE WOJNY POLSKO–ROSYJSKIEJ 1920 R.– ZAPOMNIANA RELACJA

W sierpniu 1922 r. na łamach „Kuriera Płockiego” ukazał siępółanonimowy artykuł, podpisany „St. G.” na temat sytuacjiw Sierpcu w sierpniu 1920 r.* W dotychczasowych opracowa-niach dotyczących tego tematu, tekst ten nie jest cytowany, pozo-staje więc chyba niezauważony. Ponieważ zawiera pewne do-tychczas nieznane fakty, warto go zaprezentować czytelnikom„Notatek Płockich”. Pozostaje do rozszyfrowania autor – „St. G.”.Biorąc pod uwagę podawane szczegóły, być może autorem jestwymieniony w artykule por. Gilowski.

G.G.


W sierpniu 1920 r. w Sierpcu pracowała komisja przyjmująca poborowych do wojska. Jej praceprzerwał atak żołnierzy rosyjskich na miasto. Zebranych w mieście poborowych w ostatniej chwiliewakuował do Płocka przewodniczący komisji por. Gilowski. Razem z żołnierzami wyjechał staro-sta Zygmunt Czaplicki.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: wojna polsko–rosyjska 1920 r., Sierpc w 1920 r., por. Gilowski, ZygmuntCzaplicki

Fot.1. Starosta sierpecki Zygmunt Czaplicki(„Mazowsze Płockie i Kujawy” 1927, nr 7–8)

Powiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiejPowiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiejPowiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiejPowiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiejPowiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiej

Kolegom broni i mieszkańcom powiatusierpeckiego w dwuletnią rocznicęoswobodzenia powiatu od hord bolszewickichpoświęcam

Mapa ziem polskich wisi na ścianie – a w niejtkwią chorągiewki – jakby straż zagrożonych czę-ści polskich. Każdy komunikat bojowy robi znacz-ne zmiany na tej mapie. Wszędzie daje się od-czuć zdenerwowanie – ale niezłomna wiaraw zwycięstwo zagłusza apatię.

Zrozumienie złożenia ofiary krwi i mienia naołtarzu Ojczyzny dosięga do najdalszych zakąt-ków powiatu i staje się wspólnością najszerszychmas. Przed stołem komisji przeglądowej1 w Sierp-cu staje w jednym szeregu ziemianin, włościa-nin i robotnik.

Rej między ochotnikami wodzi ziemianinz Mochowa Symforjan Woyszwiłło wraz ze swymszwagrem Anasiewiczem Czesławem, który teżpierwszy staje na apel z własnym koniem, pro-sząc Komisję o wysłanie go natychmiast na front.

Miasto Sierpc codziennie jest świadkiem od-jeżdżających ochotników do Płocka, entuzjastycz-nie żegnanych przez ludność.

* St. G., Powiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiej, „KurjerPłocki”, 1922, nr 185 z 18 sierpnia, s. 1.


Lecz nadchodzą dnie groźne dla Sierpca;chorągiewki na mapie z wolna otaczają Sierpc– walki toczą się w promieniu 80 klm. Władzepaństwowe otrzymują rozkaz ewakuacji. Dziękienergii i sprężystości miejscowego starosty, pana[Zygmunta] Czaplickiego ewakuacja odbywa sięw porządku.

W dalszym tylko cią-gu pozostaje i pracuje podniach i nocach Komi-sja przeglądowa w skła-dzie przewodniczącegopor. Gilowskiego, leka-rza cywilnego dr. [Fran-ciszka] Gumowskiego2

oraz zastępcy starosty p.[Wiktora] Gałkowskiego.

Lecz niestety na dzieńprzed zajęciem Sierpcaprzez bolszewików Ko-misja musi być nieczyn-na z powodu niestawie-nia się poborowych zgmin, sąsiadujących zterenem walki.

Porucznik Gilowskiwidząc groźną sytuację,zbiera pisarzy, uzbraja

ich i wyrusza do miejscowości objętych terenemwalki – stąd uprowadza poborowych, poddającich następnego dnia poborowi.

Pamiętny dzień 12 sierpnia 1920 r. zastajeKomisję przeglądową przy intensywnej pracy3.

Wszędy daje się odczuć silne napięcie nerwów,spotęgowane skwarem dnia, który wytwarza at-mosferę jakiejś zagadkowej niespodzianki.

Wieczorem tegoż dnia patrol żandarmeriiwojskowej donosi Komisji, że bolszewicy są tużpod miastem, jednak Komisja pracuje dalej.

Po chwili padają pierwsze strzały – artyleriabolszewicka już pracuje na stacji kolejki wąsko-torowej w Sierpcu.

Padają pociski armatnie, obsypując wokołobudynek Komisji – ze strony naszej żadnego od-zewu – kompletny brak załogi w Sierpcu.

Komisja kończy swe czynności pod grademkul – na chwilę milknie artyleria bolszewicka –korzysta z tego por. Gilowski, uprowadzając po-borowych do Płocka przez Włocławek.

Komisja przeglądowa opuszcza Sierpc dopie-ro w ostatnim momencie po odprawieniu trans-portu, dumna, wytrwała do końca.

Równocześnie z Komisją wyjeżdża starosta p.[Zygmunt] Czaplicki, który tegoż dnia rano przy-jechał z miejsca ewakuacji urzędu starościńskie-go do Sierpca celem zbadania sytuacji i któryniechybnie dostałby się w ręce bolszewików, gdy-by nie przechodzący koło budynku starostwa por.Gilowski, który wskazał na groźną sytuację.

Bolszewicy mimo kompletnego braku załogiw Sierpcu nie weszli nocą do miasta, dopieronad ranem, obawiając się zapewne wrogiej po-stawy ludności.

Na uznanie zasługuje patriotyzm ludności ca-łego powiatu, jak również wytrwanie do końca

Fot. 2. Doktor Franciszek Gumowski(„Mazowsze Płockie i Kujawy” 1927, nr 10)

Sytuacja militarna na północnym Mazowszu w sierpniu 1920 r. (G.D.Gaj, Na Varšavu, Moskwa 1928,fragment mapy nr 24)


na stanowisku starosty, p. [Zygmunta] Czaplic-kiego, który zostawiwszy całe swe mienie pry-watne na pastwę bolszewików, sam ratował mie-nie państwowe.

Rządy bolszewików krótko trwały w Sierpec-kiem, ale zapisały się gorzko i krwawo w całympowiecie, dlatego dzień wkroczenia Wojsk Pol-skich i wypędzenia bolszewików będzie dniempamiętnym i świętym w całym powiecie4.

* * *

Mapa Ziem Polskich wisi na ścianie, a w niejnie tkwią dziś już chorągiewki, jak za czasówinwazji bolszewickiej – ale na rubieżach granicRzeczypospolitej Polskiej tkwią w ziemi głębokowbite słupy, utrwalone orężem, krwią i znojemnaszych żołnierzy.

St. G.

1 Zapewne chodzi o Powiatową Komisję Uzupełnień.2 Dr F. Gumowski pozostał w Sierpcu po jego zajęciu przez Rosjan

i prowadził przy ul. Farnej szpital, w którym opatrywał rannychżołnierzy polskich i rosyjskich. M.in. przebywał tam Józef Kacz-marski, przywieziony przez żołnierzy Armii Czerwonej płocki har-cerz, ranny 18 sierpnia 1920 r. pod Trzepowem.

3 Różni autorzy (G.D. Gaj, W. Sikorski, Z. Bohusz–Szyszko, T. Świeckii F. Wybult, ks. M.M. Grzybowski, R. Juszkiewicz, J. Szczepański),podają różne daty zajęcia Sierpca przez oddziały III Korpusu Kon-nego Gaja Bżyszkiana: od 11 do 13 sierpnia. Właściwą wydajesię data 12 sierpnia 1920 r., podana m.in. w szczegółowym


artykule w „Kurierze Płockim” (1920, nr 208 z 3 września, s.2)z zaznaczeniem, że atak nastąpił 11 sierpnia wieczorem, a wła-ściwe zajęcie miasta – 12 sierpnia 1920 r. około godziny 400 rano.

4 Na temat sytuacji w Sierpcu i powiecie sierpeckim pod rządamibolszewickimi zob: ks. M.M. Grzybowski, Wojna polsko–rosyj-ska 1920 r. w Płocku i na Mazowszu, Płock 1990, s.114 – 120;J. Szczepański, Ziemia sierpecka w latach II Rzeczypospolitej1918–1939, [w:] Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, praca zbio-rowa pod redakcją M. Chudzyńskiego, Sierpc 2003, s. 371–374.

* St. G., Powiat sierpecki w czasie inwazji bolszewickiej, „KurjerPłocki” 1922, nr 185 z 18 sierpnia, s. 1.

SIERPC DURING THE POLISH–RUSSIAN WAR IN 1920 – THE FURGOT COVEREGE


In August 1920 in Sierpc was working a committee, which was accepting recruits into the army.Committee's work was interrupted by an attack of Russian soldiers on the city. Recruits gathered inthe city in the very last minute were evacuated to Płock by lieutenant Gilowski. Governor ZygmuntCzaplicki went with them.


KS. JANUSZ CEGŁOWSKI, KS. ANDRZEJ GRETKOWSKI

DZIAŁALNOŚĆ KATOLICKIEGO STOWARZYSZENIAMŁODZIEŻY W DIECEZJI PŁOCKIEJ (1919–2006)


Jedną z pierwszych diecezji, która podejmowała energiczne działania, by po okresie niewoliodrodzić duszpasterstwo młodzieży, tak bardzo zaniedbanej w dziedzinie wiary i moralności byładiecezja płocka. Na jej terenie od początku prężnie działało Katolickie Stowarzyszenie MłodzieżyPolskiej (KSMP), które organizowało zjazdy i zloty oraz „Jednodniowe kursy społeczne dla Mło-dzieży, Członków Patronatów i Działaczy Społecznych”. Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży (KSM),którego Patronem został św. Stanisław Kostka nakreśliło sobie bardzo bogaty program realizowa-ny w czterech grupach tematycznych: działalność religijna, kulturalno–oświatowa, charytatywnaoraz społeczno–patriotyczna.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: młodzież, stowarzyszenie katolickie, zlot, zjazd, działalność

Po rozbiorach Polski katolicki ruch młodzieżymusiał walczyć z wielkimi trudnościami. W za-borze rosyjskim nie miał w ogóle warunków roz-woju. Dopiero od 1905 roku rozpoczęła się jaw-na praca wśród młodzieży i to z ogromnymi prze-szkodami. Lepsza sytuacja była w zaborze au-striackim, gdzie już w połowie XIX wieku istniałytowarzystwa młodzieży rzemieślniczej, jak To-warzystwo „Opieka nad Terminatorami” podwezwaniem św. Stanisława Kostki.

W Krakowie, w roku 1897 istniało zrzeszenieterminatorów pod nazwą „Opieka św. Stanisła-wa Kostki”. W roku 1906 zostało przekształco-ne na „Polski Związek Katolickich Uczniów Rę-kodzielniczych pod wezwaniem św. StanisławaKostki”. Rozwinął się on najbardziej pod zabo-rem pruskim1.

Te różnorodne towarzystwa nie miały wspól-nej organizacji, stąd były nietrwałe. Odzyska-nie niepodległości rozpoczęło nowy okres w ru-chu polskiej młodzieży katolickiej. Dzięki przy-chylności kard. Edmunda Dalbora, prymasa Pol-ski, odbyły się w 1919 roku w Warszawie i wPoznaniu zjazdy, dzięki którym 20 maja 1919roku powstało „Zjednoczenie Stowarzyszeń Mło-dzieży Polskiej” (ZSMP), później „ZjednoczenieMłodzieży Polskiej” (ZMP), obejmujące całą Pol-skę. Troska o młodzież przyświecała kolejnemuprymasowi Polski kard. Augustowi Hlondowi.

W dniach 25–31 maja 1918 roku zorganizo-wano w Poznaniu pierwszy „Kurs Społeczny dlaKsięży Sekretarzy Generalnych Związku Młodzie-ży. Z płockiej diecezji uczestniczył ks. Józef Stroj-nowski2. Celem kursu było przygotowanie księ-ży do pracy z młodzieżą. Podczas kursu zbudo-wano plan, jak całą naszą Rzeczypospolitą oto-czyć opieką, aby młodzież nasza – ta przyszłośćNarodu stała się odpowiednią do budowania

katolickiej Polski3.Aby zrealizować plan należało:� zakładać, popierać i jednoczyć „Stowarzy-szenie Młodzieży Polskiej”,� ułatwiać stowarzyszeniom skuteczną pra-cę poprzez pomoc w ich działalności,� badać sprawę młodzieży i pouczać o po-trzebach, jakie posiada młodzież4.

Kiedy w roku 1921 organizacje młodzieżoweprzekształciły się w „Stowarzyszenie MłodzieżyPolskiej”, szybko rozszerzały swoją działalność ibudowały struktury ogólnopolskie. Zostało onopowierzone wstawiennictwu św. Stanisława Kost-ki. Prymas A. Hlond w swym liście do młodzieżynapisał: Organizacja Stowarzyszeń MłodzieżyPolskiej, jak żadna inna, zbiorowym a zorgani-zowanym czynem swoim rozszerzyła niebywaleramy kultu Świętego Młodziana z Rostkowa. Kultten ujęła w formy organizacyjne. Wcieliła go wprogram swojej działalności, jako walny środekwychowawczy młodych pokoleń. Organizacja tauczyniła uroczystość św. Stanisława Kostki świę-tem dorocznym zorganizowanej młodzieży podnazwą „Święto Młodzieży”. (…) Dobrze się dzie-je, że w Odrodzonej politycznie Polsce wokółpostaci tegoż właśnie Świętego gromadzi się iskupia młodzież polska5.

Kilka lat później, w 1933 roku, kard. Hlondw swym liście pasterskim przed Uroczystością św.Stanisława Kostki wezwał młodzież do naślado-wania cnót swego Patrona, gdyż trzeba podjąćwalkę z nowoczesnym pogaństwem. Dodawałducha młodym słowami: Młodzieży Stowarzy-szeń Młodzieży Polskiej, niech św. Stanisławbędzie dla was przykładem męstwa i orędowni-kiem błogosławieństwa w serdecznych trudachdla Wiary i Państwa6.


Jedną z pierwszych diecezji, która podejmo-wała energiczne działania, by po okresie nie-woli odrodzić duszpasterstwo młodzieży, takbardzo zaniedbanej w dziedzinie wiary i moral-ności była diecezja płocka. Już w 1918 rokuzostał przygotowany „Projekt Ustawy Katolickie-go Towarzystwa Młodzieży Męskiej św. Stani-sława Kostki” dla diecezji płockiej i zatwierdzo-ny przez ks. abpa A.J. Nowowiejskiego w dniu10 lipca 1918 roku7. Celem Towarzystwa byłołączenie młodzieży parafialnej, aby ją ukształ-tować na dobrych katolików, dzielnych obywa-teli kraju i zdrowych fizycznie członków społe-czeństwa. Towarzystwo oddano pod opiekę św.Stanisława Kostki8.

Kolejnym owocem działalności Kościoła wśródmłodzieży w diecezji płockiej było powstanie wdniu 1 czerwca 1919 roku „Stowarzyszenia Mło-dzieży Polskiej”. Z czasem zostało ono przekształ-cone w „Związek Młodzieży Polskiej”9.

Do roku 1924, na terenie diecezji płockiejpowstały 52 stowarzyszenia męskie, 65 stowa-rzyszeń żeńskich oraz 7 mieszanych. Ogółempowstały 124 stowarzyszenia. Powolny rozwójzwiązku spowodowany był wieloma czynnika-mi, choćby: trudnymi warunkami politycznymi,ustawicznymi zmianami w polskim rządzie, ostry-mi walkami różnych stronnictw politycznych, kłót-niami partyjnymi, obniżeniem przez długą woj-nę poczucia obowiązków obywatelskich, ogól-ny upadek materialny i moralny, lękiem przezzrzeszaniem się, brakiem środków finansowychi dobrej komunikacji oraz słabym zrozumieniem,że budować Polskę ma nie tylko Rząd z Sej-mem, ale całe społeczeństwo10.

„Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej”organizowało corocznie zjazdy i zloty, którychgłównym celem było przybliżenie stowarzyszeńdo siebie, wyrobienie wśród młodzieży spraw-ności organizacyjnej i pouczenie lepszej pracy.Wszystko to miało prowadzić do przygotowaniaodpowiedniej kadry kierowniczej, a szczególniedo wyrobienia wśród młodzieży zdolności dospołecznego czynu11.

Zloty i zjazdy odbywały się w różnych miej-scach diecezji płockiej, np. w: Gójsku (1922 r.),Bielsku Płockim (1923 r.), Raciążu (1924 r.), Za-grobie (1924 r.). Uczestnicząca w zlotach i zjaz-dach młodzież miała okazję do wysłuchania re-feratów na różnorodne tematy, np.: Bóg i Oj-czyzna – nasze naczelne hasło, Stowarzyszenie– szkołą życia, Rola kobiety w społeczeństwie,O potrzebie nauki gospodarstwa domowego,Jakich ludzi potrzebuje Polska? Ideały Stowa-rzyszeń Młodzieży Polskiej, O potrzebie naukirolnictwa w szkołach rolniczych12. Bardzo czę-sto mówcami były znane osobistości spoza die-cezji, jak np. ks. I. Charaszewski, W. Ziółkow-ski czy też St. Gołąb z Warszawy.

Zjazdy i zloty nie były jedną formą spotkań iformacji członków stowarzyszeń. Znane i orga-nizowane były „Jednodniowe kursy społecznedla Młodzieży, Członków Patronatów i Działa-czy Społecznych”. Warto tu wspomnieć kurs zor-ganizowany przez ośrodek młodzieży w Zakro-czymiu, jaki odbył się 28 września 1924 roku.Do wzięcia udziału w kursie, oprócz młodzieży zZakroczymia, została zaproszona młodzież zczterech sąsiednich parafii oraz młodzież nie-stowarzyszona z parafii Kroczewo. Kurs ten za-kończył się referatem o Zakroczymiu oraz wie-czornicą literacką, przygotowaną przez zakro-czymską młodzież.

Dla członków Zarządu Młodzieży Polskiej or-ganizowane były specjalne, oddzielne kursy.Najczęściej odbywały się w większym mieście(dekanalnym) i obejmowały swym zasięgiem kil-ka parafii. Trwały najczęściej dwa dni. Głów-nym organizatorem był Związek Młodzieży wPłocku. Do jednych z najbardziej takich uda-nych kursów zaliczyć należy m.in. kurs przepro-wadzony w dniach 3–4 września 1929 roku wŻurominie. Był on przeznaczony dla ZarządówStowarzyszeń Młodzieży Żeńskiej z: Zielunia n.Wkrą, Żuromina, Sarnowa, Lipowca, Kuczbor-ka, Olszewka, Poniatowa, Bieżunia, Rościsze-wa, Skępego i Radzanowa n. Wkrą.

Na czele komitetu organizacyjnego stanąłmiejscowy proboszcz Żuromina, ks. kan. IgnacyStaniaszko, dziekan dekanatu żuromińskiego.On to zapewnił wszystkim uczestnikom bezpłat-ne noclegi, sale na wykłady oraz obiad. Posiłkibyły przygotowane przez dział gospodarczy pa-rafii Żuromin z p. Brodecką na czele. Czyn tenświadczył o zaangażowaniu się całej wspólnotyparafialnej w przeprowadzenie kursu. Zaintere-sowanie kursem okazali także księża z dekana-tu, o czym świadczyła obecność ks. kan. Mar-chewki ze Skrwilna, ks. Machcińskiego ze Skę-pego, ks. Skupieńskiego z Poniatowa, ks. Ro-jewskiego z Zielunia i ks. Szymańskiego z Bie-żunia.

W kursie uczestniczyło ok. 200 osób. Na pro-gram kursu złożyła się: Msza św., wykłady, wie-czornica oraz obrady. W wykładach poruszanotematy: Zarząd wobec Stowarzyszenia, Obowiąz-ki prezeski i sekretarki jako przedstawicielek Sto-warzyszenia, Obowiązki skarbniczki i bibliote-karki, Obowiązki gospodyń, naczelniczki orazzastępczyń członkiń Zarządu, Jak rozumieć wy-stawę książek i wszelkiej pomocy? Plan pracy wStowarzyszeniu, Zastępy i ich działalność, Jakprowadzić zebrania Zarządu? Jak prowadzić ze-brania ogólne i uwagi o walnym, zebraniu, Te-atrzyki i wieczornice w naszych Stowarzysze-niach, Pomoce w pracy Zarządu i Stowarzysze-niu.

Po każdym referacie przewidziana była dys-


kusja13. W wieczornicy wziął udział SekretarzGeneralny Związku Młodzieży Polskiej Żeńskiejw Płocku, który wygłosił 20–minutowy referat nt.Czym są Stowarzyszenia? oraz Związek i zjed-noczenie Młodzieży Polskiej w Poznaniu. Kurszakończył się nabożeństwem w kościele oraz od-czytaniem i przyjęciem „Rezolucji”, z której wy-nika, że uczestniczki kursu zobowiązały się m.in.do:

� Planowej, systematycznej pracy, która bę-dzie najlepszą formą agitacji i nowych kan-dydatek do stowarzyszenia.� Zwrócenia uwagi na dziewczęta w swoimśrodowisku, szczególnie na najuboższe, któ-re potrzebują dokształcenia.� Cenić godność młodej Polki katoliczki orazzachęcać do świecenia przykładem życiadziewczętom niestowarzyszonym nawet przezswój dziewczęcy ubiór, owiany wstydliwo-

ścią. Przede wszystkim dbać o wprowadzeniedo Stowarzyszenia kapelusika i mundurka or-ganizacyjnego14.

� Wykonywać sumiennie swoją codziennąpracę, a ten sposób stać się pobudką do rozwo-ju życia społecznego w poszczególnych rodzi-nach, wioskach, parafii, aby w Ojczyźnie na-szej rozrastała się cześć dla Boga, wzmacniałasię potęga naszej Ojczyzny15.

Celem osiągnięcia coraz to lepszych rezulta-tów w swojej pracy, „Katolickie StowarzyszenieMłodzieży” wydawało specjalne czasopisma,m.in.: „Przyjaciel Młodzieży”, „Młoda Polka”,„Kierownik Stowarzyszeń”. Głównym ich celembyło podtrzymywanie i rozwijanie katolickiegoducha społecznego. We wszystkich stowarzysze-niach młodzież miała okazję i obowiązek po-znawania zagadnień:

� Jak ma żyć według zasad wiary święteji praktykować religię?� Jak miłować Ojczyznę, dla niej pracowaći jak wyrabiać w sobie cnoty obywatelskie?� Jak szanować każdą pracę i jak być obo-wiązkowym?� Jak uczyć się karności, by w przyszłości rzą-dzić innymi?� Jak łączyć w sobie samodzielność z posłu-szeństwem do władzy?� Jak pielęgnować niewinność i miłość bliź-niego?� Jak pielęgnować w sobie cnoty, a strzecsię wykroczeń?Ponieważ nauka i znajomość życia, wynie-

sione z domu i szkoły nie zawsze wystarczają,dlatego też to, czego nie dał dom rodzicielski,w czem poskąpiła szkoła lub w czem usłużyć niemogła, to powinno dać stowarzyszenie. Nic więcdziwnego, że przy takich postulatach, stowarzy-szenie pragnęło stać się „Szkołą Życia”, którejgłównym zadaniem było m.in.: uzupełniać i po-

głębiać naukę poprzez zebrania, wykłady, pi-sma, bibliotekę naukową, rozwijać życie towa-rzyskie wśród młodzieży, przygotować się dożycia społecznego oraz dawać podniety do roz-woju życia narodowego i religijnego16.

W 1934 roku Episkopat Polski nadał formystatutowe dla całej Akcji Katolickiej. Dotychcza-sowy „Związek Młodzieży Polskiej” zmienił sięw „Katolicki Związek Młodzieży Męskiej” i „Ka-tolicki Związek Młodzieży Żeńskiej”, tworzącdwie kolumny Akcji Katolickiej17.

W poszczególnych diecezjach powstały Od-działy przybierając nazwę: „Katolickie Stowa-rzyszenie Młodzieży Męskiej” (KSMM) i „Katolic-kie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej” (KSMŻ).Również i w Płocku, w 1934 roku powstało die-cezjalne KSMM i KSMŻ, prowadzone pod ha-słem „Budujmy Polskę Chrystusową”. KSM na-kreśliło sobie bardzo bogaty program, którymożna podzielić na 4 grupy:1. Działalność religijna. Udział w sakramentach

świętych, częsta spowiedź i szczególny kultEucharystii przejawiający się w adoracjach,procesjach i przede wszystkim częstym uczest-nictwem we Mszy św. i przyjmowaniem Ko-munii św. Udział w rekolekcjach, dniach sku-pienia, spotkaniach formacyjnych.

2. Działalność kulturalno–oświatowa. Stanowi-ło ją przede wszystkim ciągłe kształcenieczłonków KSMM i KSMŻ. Kierownictwa sto-warzyszeń kształcono na kursach, zjazdach,zlotach, wizytacjach oddziałów. Szerokie rze-sze członkowskie kształcono przez akcję od-czytową. Największym powodzeniem u mło-dzieży cieszyły się imprezy sportowe, wycieczki,obozy, przedstawienia, akademie, wieczor-nice oraz szkolenia zawodowe (przysposobie-nie rolnicze, kursy higieny, prowadzenia go-spodarstwa domowego itd.).

3. Działalność charytatywna. Rozwijano wolon-tariat wśród młodzieży. Powstawały sierociń-ce, domy dziecka. Pomagano młodzieży bez-robotnej w szukaniu pracy, zaopatrywanow podstawowe narzędzia itd.

4. Działalność społeczno–patriotyczna. Młodzieżchciała wpływać na losy i kształt Ojczyzny.Stąd wielkie znaczenie miało budzenie po-staw patriotycznych. Obchodzono uroczyścierocznice ważnych wydarzeń, święta narodo-we, szczególnie rocznice odzyskania niepod-ległości i powstań narodowych. KSMM i KSMŻprzeciwstawiały się skutecznie wpływom ma-sonerii i komunizmu na życie społeczne Pol-ski, szczególnie przenikaniu laicyzmu na wieś.W tym celu przy parafiach powstawały kluby,świetlice, biblioteki, czytelnie czasopism. Mło-dzież znajdowała tam duchowe oparcie, zdo-bywała wiedzę, mogła pożytecznie spędzić


czas. Wielu próbowało własnych sił w wyda-waniu czasopism i gazetek parafialnych18.Z inicjatywy ks. abpa A.J. Nowowiejskiego,

od grudnia 1930 roku ukazywał się w diecezjipłockiej tygodnik katolicki „Hasło Katolickie”.Zamieszczane były tam liczne informacje doty-czące rozwoju i działań najpierw SMP, a następ-nie KSMM na terenie diecezji. Analizując artyku-ły tego czasopisma dostrzegamy szybki rozwójKSMM w diecezji, obejmujący swym zasięgiemzdecydowaną większość parafii. W procesie for-macyjnym i wychowawczym młodzieży św. Sta-nisław Kostka był stawiany jako wzór do naśla-dowania i powód do dumy.

W jednej z relacji liderów KSM czytamy: Naterenie diecezji płockiej jest katolickiej młodzie-ży pozaszkolnej kilkadziesiąt tysięcy, z tego wszeregach SMPM około pięciu tysięcy chłopców.Czy to wystarczy, aby urwać potworny łeb hy-drze nowoczesnego pogaństwa, która jademnienawiści śmie kalać Chrystusa ołtarze? Potrze-ba dziś przykładu. Wzniosłe słowa nie czyniączłowieka świętym i sprawiedliwym, ale żywotcnotliwy czyni nas miłymi Bogu i ludzi do nasprzyciąga. Na próżno cnotę czystości uwielbiaten, kogo zgnilizna rozpusty przeziera. SMP tonie klub towarzyski, sam w sobie zaskorupiony,to nie tajna organizacja, kryjąca się przed okiemciekawych, lecz SMP – to organizacja wchodzą-ca w skład Akcji Katolickiej, a więc podstawo-wym jej celem jest wpływać na życie w duchuzasad Chrystusowych. Niech w was wstąpi mło-dzieńczy duch św. Stanisława i w sercach pło-mień miłości roznieci, abyśmy mocarni siłą cha-rakteru, zdobyli dla Chrystusa wszystką polskąmłodzież i razem na zew Episkopatu do walki znowoczesnym pogaństwem poszli w bój, jak strażprzednia19.

Często zagrzewano młodzież do intensywnejpracy nad sobą i na rzecz Kościoła odwołującsię do cnót św. Stanisława Kostki, Patrona Mło-dzieży i prosząc o jego przywództwo. Świadczyo tym, choćby jeden z wierszy „Ty nas prowadź,Stanisławie”20.

Gdy wyszydzano wiarę młodzieży zrzeszonejw KSM, odpowiadała ona słowami Autora tek-stu wiersza. Ów młody człowiek pod pseudoni-mem „Kierownik” powiedział: My chcemy byćtakimi „dziwakami” jak Staś Kostka! Do wyższychrzeczy jesteśmy stworzeni. Niech sobie ludziemówią, co chcą. My wiemy, jak wielkie zadaniemają spełnić SMP. Dlatego naszej idei będzie-my służyli z cały zaparciem się siebie, z poświę-ceniem do ostatka! SMP chcą pogłębić wśródmłodzieży ducha katolickiego. Chcą młodzieżpolska oddać Chrystusowi. Chcą naród polski,państwo polskie ugruntować na zasadach chrze-ścijańskich i tak najlepiej przysłużyć się wielkiejsprawie budowania silnej, potężnej, nieznisz-

czalnej Ojczyzny. Tego nie dokona pokoleniesłabe, wygodne, goniące za przyjemnościami!Tu trzeba zacisnąć zęby i jąć się pracy. Nazwąmnie dziwakiem? Owszem, chcę być takim „dzi-wakiem” jak Staś Kostka. Mimo przeszkód – zwy-cięstwo pewne21.

Młodzież KSMM obchodziła Uroczystości kuczci św. Stanisława Kostki w dniu 13 listopada.„Hasło Katolickie” informowało, że nie jest wstanie publikować wszystkie relacje nadchodzą-ce z diecezji płockiej, gdyż jest ich tak dużo.Czyniła więc to wybiórczo. We wszystkich bo-wiem Stowarzyszeniach Młodzieży Katolickiejurządzono oprócz religijnych spotkań modlitew-nych, wieczornice z okazji św. Stanisława Kost-ki22.

Podczas uroczystości, wiele parafialnych KSMMwnosiło nowe elementy, np. w 1932 roku zeSzczutowa napłynęła relacja, że „StowarzyszenieMłodzieży Polskiej Męskiej” zorganizowało or-kiestrę dętą i razem ze „Stowarzyszeniem Mło-dzieży Żeńskiej” urządziło akademię ku czci św.Stanisława Kostki23.

Z kolei w innej parafii, w Świedziebni, mło-dzież katolicka zorganizowana w KSM, 13 li-stopada 1935 roku obchodząc swoje święto nauroczystej Mszy stanęła licznie wraz ze swymisztandarami. Po nabożeństwie poszli oni podpomnik św. Stanisława Kostki i tam swemu „Het-manowi” złożyła wieniec. Młodzież męska przy-rzekła iść śladami swego Patrona – św. Stani-sława Kostki „do wyższych rzeczy”. Podczas wie-czornicy referat wygłosił druh Borowski oraz ode-grano sztukę „Lipa św. Stanisława”. Wystąpiłajeszcze orkiestra i chór parafialny24.

Nie można pominąć także aspektu świadec-twa, jakie KSMM swoją postawą dawało mło-dzieży spoza ich szeregów. Jedną z relacji opi-sał Z. Zaleski: Aż raz zobaczyłem obchód Kato-lickiego Stowarzyszenia Młodzieży urządzony kuczci św. Stanisława Kostki. Nabożeństwo poran-ne, do Komunii św. przystąpiło kilkuset starszychchłopców i dziewcząt, rewia pod własnymi sztan-darami – mocna i radosna – i wreszcie akade-mia przed ubranym w białe chryzantemy i czer-wono–białe sztandary obrazem św. Stanisława.Gdy po jakiejś pieśni padły pierwsze słowa mło-dych katolików, serce mi podeszło do gardła.W tym dniu cała zorganizowana katolicka mło-dzież staje na start, gdy na linii zrywu staje we-spół z innymi – ramię w ramię – ten, który wswoim czasie wziął na bieżni Chrystusowej re-kord światowy, dotychczas nie pobity. Jakże bijąserca, jak promienieją oczy, jak prężą się mię-śnie pod tym jasnym chłopięcym wzrokiem, któryz wysoka ogarnia dzielnych swoich następców.Nie zawiedziemy Twoich oczekiwań, nasz świę-ty wodzu! – padają w całej Polsce mocne słowaślubowań. Pójdziemy w życie czyści a miłujący,


pokorni, a niezłomni. Na wieki wytrwamy w służ-bie Prawdy i Dobra. Wchłoniemy w siebie wszyst-kich ludzi dobrej woli. Runiemy w życie Polski,jako burza wiosenna. Rozniesiemy w pył te wra-że moce, czyhające na naszą czystość, wiarę iwolność. W życie narodu wniesiemy wiosnę od-rodzenia. Prowadź nas, wodzu!25

Listopadowe uroczystości ku czci Patrona mło-dzieży były jednocześnie ukazaniem owocówcałorocznej pracy w zakresie wychowania du-chowego, jak też fizycznego i kulturalnego. Mło-dzież objawiała swoje przywiązanie do Kościo-ła26.

W wielu tych uroczystościach młodzieżowychbrał udział Rządca Płockiej Diecezji, ks. abp A.J.Nowowiejski. Często obecność jego wiązała sięz dodatkowym wydarzeniem diecezjalnym, np.w parafii Bożewo, 25 czerwca 1933 roku doko-nano tam poświęcenia Domu Katolickiego isztandaru „Stowarzyszenia Młodzieży PolskiejMęskiej”. Aktu poświęcenia dokonał abp A.J.Nowowiejski. W pięknych słowach wyjaśniałzebranym znaczenie symboli zawartych na sztan-darze: Masz, młodzieży, na sztandarze swymdwa symbole. Po jednej stronie wizerunek św.Stanisława Kostki – Patrona młodzieży, symbolnieskazitelnego życia młodzieńczego, symbolpotęgi ducha; po drugiej stronie – Orzeł Biały –godło naszej Ojczyzny. Przed chwilą złożyliścieprzysięgę, że sztandaru swego nie splamicie, żesymbole, wyryte na sztandarze, wysoko nosićbędziecie. Zaszczyt to dla was nielada. Wiedz-cie, że im więcej zbliżycie się do wzoru, jakimjest świetlana postać św. Stanisława – tym wyżejwlecieć potrafi Orzeł Biały, bo Jego górny lotuzależniony jest nie od błyskotek, lecz od potę-gi ducha obywateli27.

Wraz z rozwojem kultu św. Stanisława Kostki,wzrok młodzieży kierował się w stronę miejscajego urodzenia, czyli Rostkowa. W dniu 13 li-stopada 1935 roku w Rostkowie odbył się rejo-nowy zlot KSM w celu złożenia hołdu Patrono-wi. Zlot poprzedziły w parafiach rekolekcje pół-zamknięte oraz spowiedź dla młodzieży. Mło-dzież w Rostkowie stanęła wraz ze sztandaramii orkiestrami. Reprezentowała ona następująceoddziały KSM: Przasnysz, Zielona Ciechanow-ska, Pawłowo, Węgra, Jednorożec, Drążdżewo,Święte Miejsce, Czernice oraz 200 osób ze SzkołyRolniczej w Rudzie k/Przasnysza ze swymi wy-chowawcami28.

Po uroczystej Mszy św. celebrowanej przez ks.J. Piekuta, w której brało udział ponad 1000młodych osób odbyła się akademia pod gołymniebem w parku właścicieli Rostkowa p. Czar-nowskich. Głoszono referaty i deklamacje, za-prezentowały również swoje umiejętności orkie-stry. Podniosły nastrój wpływał na składanie de-klaracji. Jedna z nich dotyczyła potrzeby zbu-

dowania w Rostkowie domu rekolekcyjnego dlamłodzieży. Niejednokrotnie przedtem i potempragnienie rozwoju Sanktuarium przyświecałowielu młodym ludziom i czcicielom StanisławaKostki29.

Ks. abp A.J. Nowowiejski w 1935 roku radu-jąc się rozwojem KSM przesłał na ręce ZarząduKatolickiego Stowarzyszenia Młodzieży w Płoc-ku Orędzie do młodzieży Katolickiego Stowa-rzyszenia Młodzieży Męskiej30. Zachęcał, abymłodzież z wielkim zapałem i dumą stawała przyśw. Stanisławie, swoim Rodaku, który powinienbyć dla wszystkich młodych ludzi przewodnikiempo drogach życia. Jak stwierdził biskup, Wodzanaśladować trzeba! On świętym był – i wy bądź-cie świętymi w życiu codziennym. On kochałBoga nade wszystko – nad matkę, nad ojca,nad rodzinę i Ojczyznę. I Wy umiejcie ofiarniepoświęcać młodość Bożej sprawie. Nie dajciesię zepchnąć w dół występków31.

Biskup wzywał też młodzież diecezji płockiejdo naśladowania św. Stanisława Kostki w za-chowaniu czystości, która dla każdego jest skar-bem niezastąpionym. Natomiast zmysłowość,której łatwo ulega człowiek, ks. bp A.J. Nowo-wiejski nazwał tchnieniem szatana. Ona bowiemniszczy i burzy radość życia. Omawiając cnotyśw. Stanisława najbardziej podkreślał jego wielkiżar miłości do Boga. I choć wielkich rzeczy poludzku nie dokonał, to przez codzienny trud ipracę służył Zbawcy, a bohaterską moc czerpałz Eucharystii. Młodzieży polska, ty jesteś jakosiew Chrystusowy na ziemi naszej. Twojej duszypotrzeba Boga, by wzrastać wzwyż – przema-wiał biskup32.

W ramach podtrzymywania kultu św. Stani-sława Kostki, który nadal jest Patronem KSM,odbyły się w Płocku dwie Ogólnopolskie SesjeZarządów Diecezjalnych. I Sesja odbyła się wdniach 1–3 marca 1996 roku w Płocku pod ha-słem: „Budujemy Polskę Chrystusową”. Pierwszympunktem programu była Msza św. w kaplicy naStarym Rynku u Sióstr Miłosierdzia. Mszy św. prze-wodniczył ks. bp Roman Marcinkowski33. Prze-widziano również wyjazd członków Zarządu doRostkowa, miejsca urodzenia św. StanisławaKostki. Pielgrzymka ta odbyła się w sobotę 2marca. Nawiedzono Sanktuarium Patrona Mło-dzieży i wzięto udział we Mszy św. odprawionejw miejscowym Rostkowskim kościele w intencji„Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży”. W sesjibrało udział 35 księży diecezjalnych asystentówKSM, 120 przedstawicieli Zarządów Diecezjal-nych „Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży”oraz dyrektor Wydziału Duszpasterskiego KuriiPłockiej, ks. Marek Smogorzewski34.

Po raz drugi Sesję Ogólnopolską ZarządówKSM zorganizowała diecezja płocka w dniach25–27 lutego 2000 roku. Wówczas Prezesem


Zarządu Płockiego był Sławomir Lebioda, a asy-stentem był ks. Jacek Dudkiewicz. 26 lutego uda-no się do Rostkowa do Jubileuszowej Świątyni –Sanktuarium św. Stanisława Kostki35. Została tamodprawiona uroczysta Msza św. dziękczynna wzwiązku z 10–tą rocznicą reaktywowania Sto-warzyszenia. Mszy św. przewodniczył ks. bpHenryk Tomasik z Siedlec, przewodniczący Ko-misji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Mło-dzieży.

W miejscu urodzenia i dziecięcych lat św. Sta-nisława Kostki, biskup podkreślając dynamicz-ny wymiar pielgrzymowania do Boga, wezwałmłodych do naśladowania Patrona Stowarzy-szenia. Biskup podkreślał, że w Polsce wciąż bra-kuje odwagi i apostolstwa wspólnotowego, dla-tego dziesięcioletnia działalność KSM–u dobrzerokuje na przyszłość36. W jednym z wezwań mo-dlitwy wiernych proszono za wszystkich młodych,

stojących w miejscu urodzenia św. StanisławaKostki, by uczyli się od swego patrona rozpo-znawać wolę Bożą i realizować ją w swoimżyciu37.

Po Eucharystii, kustosz Sanktuarium, ks. Sta-nisław Mariański udzielił wszystkim zgromadzo-nym odpustu zupełnego oraz udostępnił do uca-łowania relikwie Świętego. Podczas Mszy św. wy-stępował zespół „Łazarz” z Parafii św. Tekli wCiechanowie38.

W roku 2006 KSM diecezji płockiej posiada-ło zaledwie 11 oddziałów parafialnych. Nieste-ty, stowarzyszenie nie podejmowało znaczącychinicjatyw związanych z kultem św. StanisławaKostki. KSM współpracuje jedynie w organizo-waniu i przeprowadzeniu jesiennych pielgrzy-mek młodzieży z Przasnysza do Rostkowa naUroczystość ku czci św. Stanisława Kostki.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 NN., Krótka historia Katolickiego Związku Młodzieży Męskiej

(KZMM.), „Hasło Katolickie” 1938, nr 24, s. 361.2 A. Gretkowski, Katolicyzm społeczny na przykładzie działalności

charytatywno–społecznej w diecezji płockiej w I połowie XX wie-ku, Płock 2001, s. 131.

3 Sprawozdanie z Pięciolecia Płockiego Związku StowarzyszeniaMłodzieży Polskiej, mps, Archiwum Diecezjalne Płockie (ADP),Płock 1918, s. 9–10.

4 Tamże.5 A. Hlond, List pasterski „Przed świętem młodzieży”, „Przegląd

Katolicki” 1928, nr 41, s. 641.6 A. Hlond, List pasterski „Bez Boga, bez religji nie będzie silnej

młodzieży i świeżych sił dla Państwa i Narodu”, „Przegląd Kato-licki” 1933, nr 46, s. 726.

7 Abp A.J. Nowowiejski, Projekt Ustawy Katolickiego TowarzystwaMłodzieży Męskiej Św. Stanisława Kostki z dnia 10 VII 1918„MPP” 1918, nr 7, s. 137–145.

8 Tamże, s. 137.9 R. Bender, Z życia diecezji płockiej w latach 1914–1939, „Studia

Płockie” 1975, t. 3, s. 363.10 Sprawozdanie z Pięciolecia Płockiego Związku Stowarzyszenia

Młodzieży Polskiej, mps, Archiwum Diecezjalne Płockie (ADP),Płock 1918, s. 9–10 oraz A. Gretkowski, Katolicyzm społecznyna przykładzie działalności charytatywno–społecznej w diecezjipłockiej w I połowie XX wieku…, dz. cyt., s. 132.

11 Tamże.12 Tamże.13 A. Gretkowski, Katolicyzm społeczny na przykładzie działalno-

ści charytatywno–społecznej w diecezji płockiej w I połowie XXwieku…, dz. cyt., s. 131.

14 Tamże, s. 347.15 Tamże, s. 348.16 Sprawozdanie z Pięciolecia Płockiego Związku Stowarzyszenia

Młodzieży Polskiej…, dz. cyt., s. 40.17 L. Dyczewski, Apostolstwo zbiorowe Kościoła Katolickiego w Pol-

sce międzywojennej, „ Zeszyty Naukowe KUL” (1972) 15 z. 3, s. 50.18 J. Strojnowski, Sprawozdanie z Pięciolecia Płockiego Związku

Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej, mps, Archiwum Diecezji Płoc-kiej, s. 9–27.

19 S. Choromański, Powiększajmy nasze szeregi!, „Hasło Katolic-kie” 1933, nr 47, s. 560.

20 Tamże.21 Kierownik, Dziwak, „Hasło Katolickie” 1933, nr 47, s. 561.22 W Seminarium duchownym, „Miesięcznik Pasterski Płocki” da-

lej „MPP”MPP 1937, nr 11, s. 547.23 Parafianin, Z naszej diecezji. Szczutowo, „Hasło Katolickie” 1932,

nr 52, s. 632.24 Widz, Święto młodzieży, „Hasło Katolickie” 1935, nr 49, s. 591.25 Z. Zaleski, Młodzi, na start!, „Młodzież Misyjna” 1937, nr 11,

s. 249–250.26 Święto Młodzieży w Polsce. Wieści z kraju, „Hasło Katolickie”

1932, nr 48, s. 580.27 Es, Z naszej diecezji. Z Bożewa, „Hasło Katolickie” 1933, nr 27,

s. 325.28 Z diecezji. W miejscu urodzenia św. St. Kostki, „Hasło Katolic-

kie” 1935, nr 48, s. 2.29 Tamże.30 A.J. Nowowiejski, Nasz Arcypasterz do młodzieży w dniu jej świę-

ta, „Hasło Katolickie” 1935, nr 46, s. 552–553.31 Tamże.32 Tamże.33 Kronika. Marzec 1996 r., „MPP” 1996, nr 5, s. 296.34 Tamże, s. 297.35 NN., Tęcza wspomnień, tęcza marzeń, Archiwum KSM Płock

1993–2003 , s. 54–55.36 Program Sesji Zarządów Diecezjalnych KSM 25–27 II 2000 r.

– Katolickie Centrum Formacji w Sikorzu k/Płocka w dniach25–27 II 2000 r., teczka: Ogólnopolskie Sesje Zarządów KSM,rok 2000, Archiwum KSM Płock 2000.

37 Tekst modlitwy wiernych znajduje się w gromadzonych materia-łach KSM; zob. Teczka: Ogólnopolskie Sesje Zarządów KSM, rok2000, bez numeru , Archiwum KSM Płock.

38 K. Dziubińska, Relacja z przebiegu Ogólnopolskiej Sesji Zarzą-dów Diecezjalnych KSM w Katolickim Centrum Formacji w Siko-rzu k/Płocka w dniach 25–27 II 2000 r., teczka: OgólnopolskieSesje Zarządów KSM, rok 2000, s. 3–6, Archiwum KSM Płock.


THE ACTIVITY OF „CATHOLIC YOUTH SOCIETY” IN PLOCK'S DIOCESE (1919–2006)

Summary

Plock' diocese is one of the first diocese, that has taken vigorous action, after years of captivityto revive priesthood of youth people, that was strongly neglected in the field of faith and morality.On its teritory „Catholic Society of Polish Youth” was acting actively since the beginning, organi-zing „One–Day Social Courses for Youth People, the Members of Patronage and Social Activists”.Their main purpose was to sustain and develop catholic-social spirit. „Catholic Youth Society”,whose patron was Saint Stanislaw Kostka outlined very diversified program that was realised infour thematic groups: religious, cultural and educational, charitable and social-patriotic activity.


BOGDAN POPŁAWSKI

HISTORYCZNY ZESPÓŁ PRZEMYSŁOWYW ŻYCHLINIE


Historyczny zespół przemysłowy w dawnym Walentynowie we wsi Budzyń, części dóbr Prusza-ków – obecnie w Żychlinie przy ul. Narutowicza 72 w województwie łódzkim jest interesującymprzykładem przekształceń urbanistycznych polskiej przestrzeni industrialnej i sąsiadującej z niąprzestrzeni mieszkalnej. Przyjęty w XIX wieku schemat struktury urbanistycznej zespołu d. cukrowni,przebudowanej w latach późniejszych dla potrzeb Zakładów Elektrycznych Brown–Boveri i obec-nych zakładów „EMIT” oraz przyfabrycznego osiedla mieszkaniowego, przetrwał do chwili obec-nej. Zrealizowane wówczas budynki fabryczne, z bogato rozrzeźbionym detalem elewacji wyko-nanych w surowej cegle, są unikalne i pozostają świadectwem wysokiego kunsztu rzemieślników ibudowniczych.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Żychlin, Walentynów d. cukrownia, zespół przemysłowy

HistoriaHistoriaHistoriaHistoriaHistoriaDobra Budzyń, stanowiące własność Żychliń-

skich a później rodziny Pruszaków, wymieniane

były w dokumentach już w XVI wieku. FolwarkBudzyń utworzony został przez właściciela tychziem najprawdopodobniej na przełomie XVI i XVIIwieku1. W dobrach tych istniał w drugiej połowieXVIII wieku pałac właścicieli, w którym to TomaszPruszak (ok. 1724–1808) urządził w 1782 r. przy-jęcie dla duchowieństwa i szlachty z okazji kon-sekracji nowego kościoła pod wezwaniem św.Piotra i Pawła w Żychlinie, którego był fundato-rem2. Usytuowanie folwarku pokazuje plan mia-sta i okolicznych wsi oraz folwarków sporządzo-ny około 1850 r.3 (mapa 1). Widoczne są nanim główne trakty komunikacyjne oraz graniceterenów zabudowy i upraw. Folwark Budzyń od-dzielony był od miasta rzeką Słudwią, przez którąprzerzucony był drewniany most długości 17 łokci(ok. 9,8 m)4. Słudwia miała wówczas szerokość6 łokci (3,5 m) i głębokość 2 łokci (1,15 m), a wokresach wiosennych wylewała na szerokość 154łokci (ok. 89 m) i głębokość 4 łokci (2,3 m). Tazasobność rzeki w wodę oraz okoliczne urodzaj-ne gleby, przydatne do uprawy buraka cukro-wego, stanowiły w owym czasie podstawę bu-dowy fabryk cukru, tak w Budzyniu (cukrowniaWalentynów) jak i okolicy w Dobrzelinie i Opo-rowie (cukrownia Tomczyce)5.

Pierwsza cukrownia w dobrach Budzyń powsta-ła najprawdopodobniej w latach 30. XIX wieku ibyła małym zakładem, w skali zbliżonym doówczesnych gorzelni i browarów6. W księdze wie-czystej występuje wzmianka, że w 1837 r. osadai fabryka znajduje się we współwłasności Toma-sza Aleksandra Pruszaka (1806–1856), RobertaBotha, D. Rynkiewicza i Szymona Toeplitza7. W1838 r. część folwarku Budzyń ulega likwidacji,a w jego miejsce powstała Fabryka Cukru „Wa-

Mapa 1Mapa 1Mapa 1Mapa 1Mapa 1

Plan miasta Żychlina i dóbr z folwarkiem Budzyń oraz cukrownią„Walentynów” (A) ok. 1850 r. Opracowanie autora według frag-mentu planu miasta Żychlina i okolicznych wsi oraz folwarków z ok.1850 r. znajdującego się w zbiorach Muzeum Ziemi Kutnowskiejw Kutnie; [w:] B. Sadurska, Studium.. op .cit., cz. III, t. I, foto 6.

123456789012345678901234567890123456781234567812345678

123456781234567812345678123456123456

DROGI I PLACETEREN ZABUDOWY MIASTA ŻYCHLINATEREN ZABUDOWY CUKROWNI WALENTYNÓW (A)I POZOSTAŁEJ CZĘŚCI FOLWARKU BUDZYŃTEREN DWORU PRUSZAKÓWGRUNTY MIASTA i FOLWARKU ROZPARCELOWANE LUBPRZEZNACZONE DO PARCELACJIRZEKA SŁUDWIA

LEGENDA:LEGENDA:LEGENDA:LEGENDA:LEGENDA:


lentynów”8. W 1852 r. Tomasz Pruszak, wedługinformacji z księgi wieczystej, zaciągnął pożycz-kę na potrzeby „[…] fabryki cukru przez siebieprowadzonej”9. – prawdopodobnie od bankierawarszawskiego Henryka Toeplitza. Natomiastinne źródła podają10, że: cukrownię i rafinerięcukru w osadzie Walentynów założył w 1853 r.Leopold Kronenberg11 – najbogatszy finansista wkraju. W księdze wieczystej cukrowni to jego pod-pis pojawia się na planie posiadłości z dnia 13(25) czerwca 1867 r. Kronenberg występował tamjako współwłaściciel, obok Henryka Toeplitza,Teofila Brzozowskiego i osoby o nieczytelnympodpisie, oraz jako właściciel dóbr Pruszaka Wa-lenty Garczyński (mapa 2).

W 1870 r. L. Kronenberg utworzył Towarzy-stwo Akcyjne, które przejęło jego cukrownię „Wa-lentynów”. W skład Towarzystwa wchodzili opróczKronenberga: Henryk Toeplitz, Juliusz Wertheimoraz Dom Handlowy „Reichman i Wolff end co.”

z Gdańska12. W tym samym roku pojawił się jakowspółwłaściciel także Jan Gottlieb Bloch – finan-sista i przemysłowiec warszawski, budowniczy li-nii kolejowych w Królestwie Polskim i CesarstwieRosyjskim (powinowaty Kronenberga). W 1873 r.wspólnicy sprzedali cukrownię „Walentynów”Warszawskiemu Towarzystwu Fabryk Cukru, w za-rządzie którego najważniejszymi byli baron Bro-nisław Lesser oraz Piotr i Wiktor Wertheimowie.Ci ostatni, rodzinnie blisko byli związani z Kro-nenbergami, z którymi posiadali największy port-fel akcji Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cu-kru.

W tych latach usprawnieniu uległ także trans-port i sprzedaż wyprodukowanego cukru, dziękipoprowadzeniu w odległości około 3 km od osa-dy kolei żelaznej Warszawa – Bydgoszcz. Dlacukrowni i osady fabrycznej „Walentynów” na-stały wówczas lata prosperity, która trwała ażdo I wojny światowej. W początkowym okresiewojny, w 1914 r. cukrownia została unierucho-miona. Jednak w czasie okupacji niemieckiejjuż 20 lutego 1915 r. została ponownie otwartai działała prawdopodobnie do zakończenia woj-ny tj. do 1918 r.

W 1921 r. właściciele Cukrowni Walentynówrozpoczęli pertraktacje w sprawie sprzedaży po-siadłości (mapa 3). Nabywcą została szwajcar-ska firma Brown–Boveri, działająca w Polsce pod

nazwą „Polskie Zakłady Elektryczne Brown–Bo-veri Sp. Akc.” W 1921 r. pod tą nazwą powstałyzakłady w Żychlinie. Firmę reprezentował inż.Zygmunt Okoniewski (1877–1936) i jej pierwszydyrektor ze współpracownikami. Adaptowano bu-dynki dawnej fabryki cukru do celów nowej pro-dukcji silników elektrycznych i transformatoróworaz znacznie je rozbudowano. Przebudowę i roz-


Plan posiadłości fabryki cukru „Walentynów” z 1867 r.; ze zbiorówMuzeum Ziemi Kutnowskiej w Kutnie. Repr. M. Furmaniuk PKZ To-ruń; [w:] B. Sadurska, Studium…op. cit., cz. III, t. I, foto 8; nr neg.8617/42/1982 r. Z prawej strony podpisy właścicieli przy kontrak-cie zawartym w księdze dóbr Żychlin dnia 13/25 czerwca 1867 r.:L(eopolda) Kronenberga, Henryka Toeplitza, Teofila Brzozowskiegoi trzeci podpis nieczytelny oraz ze strony właściciela dóbr W(alente-go) Garczyńskiego.


Plan sytuacyjny osady fabrycznej b. cukrowni „Walentynów” z 1921 r.;ze zbiorów Muzeum Ziemi Kutnowskiej w Kutnie. Repr. M. Furma-niuk PKZ Toruń; [w:] B. Sadurska, Studium..op .cit., cz. III, t. I, foto34; nr neg. 8617/34/1982 r.


budowę budynków fabrycznych oraz sąsiednichmieszkalnych wykonał w latach 1922–1923 inż.Karol Fabian (1869–1945)13, który zaprojektowałi wykonał dla tych budynków także konstrukcjeżelbetowe i stalowe.

W grudniu 1923 r. Żychlin odzyskał prawamiejskie utracone w 1870 r., a teren osady Wa-lentynów włączono do miasta.

W nowych Zakładach Elektrycznych produk-cję rozpoczęto w 1923 r. Kilka lat później fir-ma ta nabyła również fabrykę w Cieszynie.Dzięki dobrej koniunkturze gospodarczej oby-dwie fabryki w latach późniejszych zostały roz-budowane. W zakładach żychlińskich w 1928r. zbudowano drugą halę produkcyjną oraz spa-walnię acetylenową. Produkowano maszynyprądu stałego i przemiennego – silniki elek-tryczne, stacje rozdzielcze, transformatory, pom-py wodne itp. urządzenia. Z Żychlina pocho-dziło wyposażenie elektryczne, łącznie z silni-kami, słynnej łodzi podwodnej „Sęp” oraz dlawielu tramwajów warszawskich. W latach 1928–1931 Zakłady zajmowały się elektryfikacją mia-sta Żychlina. Założona została nowa sieć elek-tryczna, a w centrum przy rynku wybudowanybudynek transformatorowy z zegarem (1929r.)14. W następstwie kryzysu gospodarczego za-kłady od 1928 r. ponosiły straty i w 1931 r.zostały zamknięte.

Ponowne uruchomienie fabryki nastąpiło w1932 r. W tym samym roku miała miejsce fuzjaSpółki Brown–Boveri z Zakładami Mechanicz-nymi i Odlewnią Rohn–Zieliński w Warszawie.W jej następstwie, w 1933 r. powstała nowafirma pod nazwą „Zakłady ElektromechaniczneRohn–Zieliński, Sp. Akc. Licencja Brown–Bove-ri” o kapitale zakładowym 4 milionów zł. Spół-ka posiadała fabryki w Żychlinie i Cieszynie.Pierwsze z nich uległy dalszej rozbudowie i pro-dukowały głównie silniki elektryczne oraz do-starczały prąd dla miasta15. Rozbudowa zakła-du obejmuje budowę nowego dwukondygnacyj-nego budynku administracyjno–biurowego orazbudowę trzykondygnacyjnego domu mieszkal-nego w osiedlu przyfabrycznym, przeznaczone-go dla kadry inżynieryjnej fabryki. W 1936 r. zewzględu na bardzo złe warunki pracy w zakła-dach, wybuchł strajk okupacyjny.

Początek II wojny światowej nie spowodowalstrat w zabudowie fabryki. Niemcy zrzucają bom-by na obiekty w centrum miasta, niszcząc tylkonieliczne budynki mieszkalne. W okresie oku-pacji niemieckiej zakłady były czynne i podpo-rządkowane niemieckiej fabryce Brown–Boveriw Mannheim; produkowały maszyny głównie dlapotrzeb wojska.

W 1945 r. fabryka szczęśliwie uniknęła ewa-kuacji planowanej przez Niemców. W niedłu-gim czasie po wyzwoleniu miasta przez Armię

Radziecką, tj. po 18 stycznia 1945 r., ponow-nie uruchomiono zakłady i wznowiono w nichprodukcję16. W 1948 r. nadano im nazwę „Pań-stwowe Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycz-nych i Transformatorów M–1 im. Wilhelma Piec-ka”. W 1967 r. przekształcono je w ZakładyWytwórcze Maszyn Elektrycznych i Transforma-torów „EMIT” (przedsiębiorstwo państwowe), aw 1991 r. w Spółkę Akcyjną o tej samej na-zwie. Po 2000 r. nastąpił dalszy podział Za-kładów „EMIT”. Wyodrębniono wówczas spół-ki z ograniczoną odpowiedzialnością „NA-RMOD” i „ENERGETYK”, E–V ŻYCHLIŃSKIETRANSFORMATORY oraz INTERELECTRA PO-LAND 1, a ostatnio powstała grupa kapitało-wa CANTONI, największy w Polsce producentsilników i napędów elektrycznych.

W Polsce Ludowej zakłady zostały poważnierozbudowane, szczególnie w latach 50. i 70.XX wieku, kiedy to wybudowano cztery ogrom-ne hale produkcyjne o łącznej powierzchni po-nad 40 tys. m2 oraz wiele obiektów pomocni-czo-magazynowych, które wyposażono w no-woczesne urządzenia i instalacje oraz dodat-kową bocznicę kolejową. Zakłady były najpo-ważniejszym w kraju producentem silnikówelektrycznych i transformatorów. W tych latachwybudowano także w sąsiedztwie zakładu: tech-nikum elektryczne i wiele budynków mieszkal-nych w przyległym osiedlu przyfabrycznym(Osiedlu Wyzwolenia) oraz stadion sportowy, aw latach 90. ośrodek zdrowia i szkołę podsta-wową. Na przełomie XX i XXI wieku na terenieod strony północnej i południowej zakładu wy-budowano także dużą halę magazynową inowe budynki dla powstałych spółek handlo-wych.

Zabudowa zespołu przemysłowegoZabudowa zespołu przemysłowegoZabudowa zespołu przemysłowegoZabudowa zespołu przemysłowegoZabudowa zespołu przemysłowego

Pierwsza cukrownia i jej przebudowaw latach 60–70. XIX wieku

Nieznany jest kształt przestrzenny zabudowypierwszej cukrowni, jaka powstała w dobrachTomasza Pruszaka w latach 30. XIX wieku. We-dług źródeł i planów możemy jedynie odtwo-rzyć układ zabudowy tej fabryki, istniejący w la-tach 60-70. XIX wieku, tj. po wykupieniu jej przezL. Kronenberga i współwłaścicieli. Z planu cu-krowni wykonanego w 1867 r. wynika, że za-budowania obejmowały (mapa 4): główną halęprodukcyjną, murowaną, prawdopodobnie czę-ściowo dwu kondygnacyjną; wydłużony najpew-niej parterowy budynek mieszczący urządzeniaprodukcyjne; budynek kotłowni parowej orazkilka niewielkich budynków gospodarczo–ma-gazynowych i pomocniczych. Od strony północ-nej zabudowań, w sąsiedztwie rzeki Słudwi wy-


stępują stawy i zbiorniki wody niezbędnej w pro-cesie oczyszczania buraków i produkcji cukru.Na południe od terenu cukrowni, przy drodze zPniewa do Żychlina znajduje się teren ogrodo-wy rezydencji właściciela z prawdopodobniepierwszym pałacem, rozebranym w latach póź-niejszych. Po zachodniej stronie terenu rezydencjiistnieją pozostałości d. folwarku Budzyń, z drogąprowadzącą do wsi Pasieka. Na wschód od te-renu cukrowni, po przeciwnej stronie drogi zPniewa do Żychlina, właściciel wyznaczył gruntpod zabudowę mieszkaniową dla pracownikówfabryki. Znajdują się na nim dwa budynki mu-rowane, trzykondygnacyjne, ogrody i budynkigospodarcze.

Rozbudowa i przebudowa cukrowniw okresie od lat 70. XIX wieku do 1918 r.

Rozbudowa i przebudowa Cukrowni „Walen-tynów” dokonana w latach 70. XIX w. i później,tj. w okresie prosperity fabryki prowadzona byłaz dużym rozmachem. Nowi właściciele Cukrow-ni „Walentynów” kupili tereny przewidując

przyszłą rozbudowę tak samej fabryki, jak i osie-dla dla jej pracowników. Teren po lewej stroniedrogi z Żychlina do Pniewa przeznaczyli poddalszy rozwój cukrowni, a obszar po przeciwnejstronie, pod przyszłe osiedle mieszkaniowe(mapa 3). Plan pomiarowy gruntów cukrowni iosady wykonany w 1921 r., po rozbudowie, uka-zuje nam skalę zmian jaka nastąpiła w stosun-ku do pierwotnej – przebudowanej pierwszej Cu-krowni „Walentynów”. Wyburzeniu uległ parte-rowy wydłużony budynek produkcyjny usytuowanywzdłuż drogi z Pniewa do Żychlina oraz kilkabudynków magazynowo–pomocniczych. Przebu-dowano i rozbudowano (mapa 5): główną halę

produkcyjną, dostosowaną do unowocześnione-go wyposażenia technologicznego – postawio-

123456712345671234512345

123456712345671234567

TEREN FABRYKI CUKRUTEREN OSADYTEREN REZYDENCJI WŁAŚCICIELASTAWY I RZEKA SŁUDWIABUDYNKI PRODUKCYJNEBUDYNKI MIESZKALNE I INNEDROGI



Plan zabudowy pierwszej fabryki cukru „Walentynów” i sąsiedniejzabudowy mieszkalnej z 1867 r. (przed przebudową). Opracowanieautora wg mapy 2.1 – hala produkcyjna prawdopodobnie wysoka, dwu kondygnacyj-na; 2 – parterowa hala produkcyjna; 3 – kotłownia parowa;4 – parterowe budynki pomocnicze; 5 – inne budynki magazynowe;6 – teren składowania buraków; 7 – stawy fabryczne gromadzeniawody produkcyjnej; 8 – dwór Tomasza Pruszaka; 9 – drewnianymost na rzece Słudwi; 10 – murowane trzy kondygnacyjne budynkimieszkalne; 11– inne budynki mieszkalne i gospodarcze.

1234567123456712345671234512345

1234567890123456789012345678901234567890

TEREN CUKROWNI WALENTYNÓWTEREN OSADYTEREN PARKU DWORU WŁAŚCICIELASTAWY I RZEKA SŁUDWIABUDYNKI PRODUKCYJNE FABRYKIBUDYNKI MIESZKALNE I INNEDROGI



Plan zabudowy osady fabrycznej byłej cukrowni „Walentynów”z 1921 r. (po rozbudowie dokonanej w latach prosperity cukrowni tj.1873–1915).Opracowanie autora wg mapy 3.1 – główna hala produkcyjna cukrowni, wysoka dwu kondygnacyj-na; 2 – kotłownia; 3 – magazyny i stajnie; 4 – budynki gospodar-cze; 5 – portiernia; 6 – dwór właściciela (Dom Pruszaków);7 – stawy fabryczne; 8 – drewniany most na rzece Słudwi; 9 –budynki mieszkalne pracowników cukrowni; 10 – budynki gospo-darcze. A) budynek mieszczący Zarząd miasta i dóbr w końcu XIX w.i Urząd Gminy ok. 1900 r.; B) budynek mieszczący szkołę elemen-tarną; C) szpital fabryczny; D) murowana stodoła dóbr dworskich.


no budynek murowany na rzucie krzyża, czę-ściowo dwukondygnacyjny; wybudowano nowąmurowaną kotłownię; magazyny i stajnie z murupruskiego oraz kilka niewielkich budynków go-spodarczych, w tym murowaną portiernię. Ure-gulowano i zwiększono powierzchnię stawów izbiorników wodnych17, a teren cukrowni od stro-ny osady ogrodzono wysokim murem, który zbu-rzono dopiero w latach 80. XX wieku.

Dla pracowników fabryki wybudowano,oprócz istniejących dwóch budynków mieszkal-nych, kolejnych pięć obiektów dwu i trzykondy-gnacyjnych, murowanych i częściowo podpiw-niczonych, a także kilka małych budynków go-spodarczych. W niektórych z tych budynkówfunkcjonowały przez wiele lat: szkoła elemen-tarna utrzymywana przez właściciela fabryki,szpital fabryczny, a także urząd gminy (około1900 r.). W okresie prosperity cukrowni, praw-dopodobnie pod koniec XIX w., wzniesiono takżenowy pałacyk – dom mieszkalny właścicielazwany Domem Pruszaków, oraz zmniejszono po-wierzchnię jego ogrodów.

Rozbudowane przez Warszawskie Towarzy-stwo Akcyjne Fabryk Cukru budynki produkcyj-ne cukrowni „Walentynów” mieściły bardzo no-woczesne na owe czasy wyposażenie. Składałosię ono z 7 kotłów parowych, 14 maszyn paro-wych o łącznej sile 116 KM, 6 tłocznic hydrau-licznych i 5 tłocznic filtrowych, 8 kotłów defeka-cyjnych, 10 filtrów, 12 wirówek, 3 warników; wrafinerii funkcjonowały 2 kotły do klarowania,2 przyrządy Taylora i 8 kotłów defekacyjnych.Cukrownia w 1876 r. zatrudniała 460 robotni-ków, a w 1880 r. – 757 robotników. Jej wartośćprodukcji rocznej oceniana była odpowiedniona 664 i 550 tys. rubli18.

Należy podkreślić istotną rolę działań pro-społecznych właścicieli cukrowni. W latach 70.XIX w. świadomość problemu mieszkaniowego iwystąpień rewindykacyjnych klasy robotniczej wdużych miastach była znana L. Kronenbergowii jego wspólnikom. Stąd pomysł przeznaczeniadużego terenu pod osiedle przyfabryczne i bu-dowy domów dla pracowników, a także w póź-niejszych latach, organizacja i utrzymanie szko-ły elementarnej oraz szpitala przyfabrycznego.

Adaptacja i przebudowa zabudowydla potrzeb Zakładów ElektrycznychBrown–Boveri w latach 1921–1938

Adaptacja i przebudowa zabudowań byłejcukrowni dla potrzeb Zakładów Elektrycznych,dokonana w latach 20. XX w. jest osobliwymprzykładem ekonomicznego i racjonalnego wy-korzystania istniejącej substancji budowlanej. Ze-spół dyrektora inż. Zygmunta Okoniewskiegooraz wykonawcy i projektanta konstrukcji stalo-

wo–żelbetowych inż. Karola Fabiana przebudo-wali i rozbudowali budynki zakładów w rekor-dowo krótkim czasie – około 2 lat (1921–1923).W 1928 r. dokonano dalszej rozbudowy: wznie-siono drugą halę produkcyjną i spawalnię ace-tylenową.

Plan części wschodniej Zakładów „EMIT”,opracowany współcześnie z początku XXI w., znaniesioną zabudową w układzie historycznym,ukazuje skalę dokonanych zmian. Zabudowazakładu w swej części zabytkowej obejmowałanastępujące budynki (mapa 6):

1. Główną halę produkcyjną dawnej cukrowniz lat 70. XIX wieku, przebudowaną i adapto-waną w 1922 r. dla potrzeb Zakładów Elek-trycznych Brown–Boveri. Budynek murowanyz cegły, tynkowany wewnątrz, usytuowanyw centrum części produkcyjnej zespołu. Bu-dynek zbudowany na planie krzyża jest naj-większym obiektem zespołu historycznego(mapa 7, fot. 1; 2; 3; 4). Od strony wschod-

123456789123456789123456789123456789123456789123456789123456789123456123456123456

LEGENDA:LEGENDA:LEGENDA:LEGENDA:LEGENDA:BUDYNKI Z LAT 70–90.XIX w.BUDYNKI Z 1928 r.BUDYNKI Z 1936–1937 r.BUDYNKI Z LAT 60 –70 –90 XX w.BUDYNKI NIEISTNIEJĄCETEREN FABRYKI EMITGŁÓWNE ULICERZEKA SŁUDWIA


Współczesna zabudowa części zabytkowej Zakładów WytwórczychMaszyn Elektrycznych i Transformatorów EMIT w Żychlinie.Opracowanie autora.1 – główna hala produkcyjna (A) dawnej cukrowni „Walentynów”,przebudowana w 1922 r.; 2 – dobudowana hala produkcyjnaw 1923 r., nieistniejąca; 3 – elektrownia, pierwotnie kotłownia cu-krowni, później hala pomiarowa silników i sprężarkownia; 4 – halaprodukcyjna (B) z 1928 r.; 5 – spawalnia z 1928 r., nieistniejąca;6 – budynek administracyjno–biurowy z 1936–1937 r. 7 – innebudynki produkcyjne i hale współczesne; 8 – portiernia z lat 70. XIXwieku; 9 – dwór właścicieli z końca XIX wieku (Dom Pruszaków);10 – budynki mieszkalne pracowników fabryki; 11 – park, ogródrezydencji; 12 – zabytkowa aleja około 100. letnich kasztanowców.


niej hali istniała do niedawna parterowa, pro-stokątna i podpiwniczona dobudówka, wznie-siona w latach 1922–1923, zburzona w 1996 r.

Główna środkowa hala jednokondygna-cyjna, wysoka, ze skrzydłami trzykondygna-cyjnymi od strony północnej i południowej

oraz poddaszami użytkowymi. Część północ-na podpiwniczona. Budynki z dachami dwu-spadowymi i więźbami z kratownic metalo-wych oraz drewnianych, kryte papą. Skrzy-dła boczne z facjatami w dachu. Oknai drzwi metalowe, wielokwaterowe i drewnia-ne. Wnętrze hali głównej jednoprzestrzenne,

przekryte stropem, z antresolą obiegającą odstrony północnej, południowej i zachodniejoraz suwnicą z lat 20. XX w. wykonanąz metalowych nitowanych prętów. Skrzydłaboczne w parterach jednoprzestrzenne z 2.rzędami słupów. Elewacje nietynkowanez gzymsem kordonowym, w szczytach schod-kowym, z pilastrami skrajny i pomiędzy osia-mi okien. Nadproża okien ceglane odcinko-we i płaskie, a w hali głównej w oknach pię-tra łukowe.

Budynki zespołu głównej hali produkcyj-nej, obecnie niewykorzystywane, wymagajągeneralnego remontu, rewitalizacji i oczysz-czenia z późniejszych bezstylowych dobudó-wek, a przede wszystkim zabezpieczenia przedpostępującą dewastacją (przeciekające dachy).


Rzut parteru głównej hali produkcyjnej d. cukrowni z lat 70. XIXwieku, przebudowanej w 1922 r. dla potrzeb Zakładów Elektrycz-nych Brown–Boveri.Opracowanie autora wg rys. mgr D. Zaremby w karcie ewidencyjnejzabytków architektury i budownictwa z 1995 r., Ośrodka Dokumen-tacji Zabytków w Warszawie.1 – hala główna z antresolą, wysokości około 13,0 m, jedno kondy-gnacyjna; 2 – skrzydło północne hali, trzy kondygnacyjne z użytko-wym poddaszem, podpiwniczone; 3 – skrzydło południowe haliz użytkowym poddaszem; 4 – metalowe schody zewnętrzne;5 – dobudowa z lat 70. XX wieku (istniejąca); 6 – dobudowana halaprodukcyjna z 1923 r., wyburzona.

Fot. 1. Główna hala produkcyjna d. cukrowni z lat 70. XIX wieku,przebudowana w 1922 r. – widok od strony zachodniej.Foto autora 2010 r.

Fot. 2. Główna hala produkcyjna d. cukrowni z lat 70. XIX wieku,przebudowana w 1922 r. – widok fragmentu elewacji zachodniejskrzydła środkowego. Foto autora 2010 r.

Fot. 3. Główna hala produkcyjna d. cukrowni z lat 70. XIX wieku,przebudowana w 1922 r. – widok skrzydła południowego. Foto au-tora 2010 r.


2. Elektrownię – pierwotnie prawdopodobnie ko-tłownię cukrowni z lat 70. XIX wieku, przebu-dowaną i adaptowaną w latach 20. XX w.najpierw na elektrownię Zakładów Elektrycz-nych Brown–Boveri, później dla Zakładów„EMIT” na halę pomiarową silników elektrycz-nych i sprężarkownię. Budynek murowanywolnostojący, niepodpiwniczony, częściowodwukondygnacyjny, wielotraktowy, przekry-ty dachem dwuspadowym krytym papą. Ele-wacje nietynkowane z gzymsem kordonowym,w szczytach schodkowym, z wyodrębnionymipilastrami skrajnymi. Nadproża okien odcin-kowe. Okna metalowe, wielokwaterowe, drzwiwspółczesne. Budynek obecnie niewykorzysty-wany.

3. Drugą halę produkcyjną zbudowaną w 1928 r.dla potrzeb Zakładów Elektrycznych wg pro-jektu arch. Juliusza Dzierżanowskiego (1873–1943)19. Budynek murowany, niepodpiwniczo-ny, częściowo otynkowany, jednokondygna-cyjny, wysoki. Obudowany w latach 60. XX w.z czterech stron współczesnymi budynkami pro-dukcyjnymi. Wnętrze jednoprzestrzenne, do-świetlone świetlikami, podparte rzędem słu-pów wspierających metalową konstrukcję da-chu. Przekryty dachem spłaszczonym dwuspa-dowym krytym papą. Okna i drzwi metalowez płaskimi nadprożami. Elewacje widoczne wefragmentach.

4. Spawalnię acetylenową zbudowaną w 1928 r.dla potrzeb Zakładów Elektrycznych, późniejmagazyn. Obecnie nieistniejąca. W jej miejscuwybudowana współczesna hala magazynowa.

5. Portiernię zbudowaną prawdopodobnie w la-tach 70. XIX w. Budynek murowany, otynko-wany, jednokondygnacyjny, niepodpiwniczo-ny z użytkowym poddaszem. Przekryty wyso-kim dachem dwuspadowym krytym blachą.Narożnik południowo–zachodni budynkuotwarty z arkadowymi prześwitami i murowa-nym filarem, przesklepiony sklepieniem krzy-żowym. Okna i drzwi drewniane. Obiekt współ-cześnie częściowo użytkowany.

6. Budynek administracyjno–biurowy zbudowa-ny prawdopodobnie w latach 1936–1937 we-dług projektu arch. Juliusza Dzierżanowskie-go i Romana Szymborskiego20: dwukondy-gnacyjny z wyodrębnioną klatką schodową,modernistyczny, otynkowany, przekryty da-chem płaskim krytym papą. Obecnie użytko-wany, jako lokale biurowe, bank, apteka itp.

7. Park wraz z dworem właścicieli zwany Do-mem Pruszaków, zbudowany w końcu XIX w.(mapa 8, fot. 5). Budynek murowany, otyn-kowany, dwukondygnacyjny, podpiwniczo-ny z poddaszem nieużytkowym i dachemdwuspadowym krytym papą. Ostatnio budy-nek funkcjonował jako przedszkole, obecnienieużytkowany.

Fot. 4. Główna hala produkcyjna d. cukrowni z lat 70. XIX wieku,przebudowana w 1922 r. – nie użytkowane i zdewastowane wnę-trze. Foto autora 2010 r.

Mapa 8.Mapa 8.Mapa 8.Mapa 8.Mapa 8.

Rzut parteru „Domu Pruszaków” z końca XIX wieku.Opracowanie autora wg rys. mgr D. Zaremby w karcie ewidencyjnejzabytków architektury i budownictwa z 1995 r., Ośrodka Dokumen-tacji Zabytków w Warszawie. 1 – przedsionek głównego wejścia;2 – dobudowany ryzalit z przedsionkiem (współczesny); 3 – klatkaschodowa; 4 – korytarz; 5 – dobudowana drewniana weranda.

Fot. 5. Dwór właścicieli – „Dom Pruszaków” z końca XIX wieku– widok od strony południowo–wschodniej. Foto autora 2010 r.


THE HISTORIC INDUSTRIAL COMPLEX IN ŻYCHLIN


The historic industrial complex in the former Walentynów, the village of Budzyń, belonging tothe Pruszak family, and presently in Żychlin at 72 Narutowicza Street in the Łódzkie province, is aninteresting example of urbanistic developments of Polish industrial space with an adjacent resi-dential area. A 19th century urbanistic scheme of former sugar refineries, later reconstructed forthe Brown–Boveri Electrical Company and now the EMIT Company with the company-ownedresidential area, has retained its original form to date. The factory buildings erected in the past,with the richly detailed façade made of brick, are unique and provide evidence of the supremeartistry of the builders and craftsmen.

PodsumowaniePodsumowaniePodsumowaniePodsumowaniePodsumowaniePrzedstawione dzieje historycznego zespołu

przemysłowego w Żychlinie przy ul. Narutowi-cza 72 (dawniej Budzyniu – własności Prusza-ków) oraz opisany kształt przestrzenny, doko-nane zmiany jego zabudowy i funkcji są intere-sującym i osobliwym przykładem przekształceńurbanistycznych polskiej przestrzeni industrialneji sąsiadującej z nią przestrzeni mieszkalnej. Przy-jęty w XIX w. schemat struktury urbanistycznej

zespołu, czytelny w swych podziałach, przetrwałdo chwili obecnej. A zrealizowane wówczas bu-dynki fabryczne, z bogato rozrzeźbionym deta-lem elewacji wykonanych w surowej cegle, sąnie tylko unikalne i piękne, ale pozostają świa-dectwem wysokiego kunsztu rzemieślników i bu-downiczych. Z tego względu warto dołożyć wszel-kich starań, aby poddać je rewitalizacji i zacho-wać dla lat przyszłych.


1 J. Józefecki, Żychlin, Urząd Gminy i Miasta w Żychlinie, Żychlin1997, s. 46

2 Dane biograficzne wg najnowszych opracowań źródłowych: T.A.Pruszak, Relacje rodzin Pruszaków i Chopinów od końca XVIII dolat 60. XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem losów Prusza-ków, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2010 oraz Korespon-dencja Fryderyka Chopina, t.1 1816–1831. Wydawnictwa Uni-wersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 612–617. To-masz Pruszak nie miał żony i zmarł bezdzietnie. AleksanderPruszak (1777–1847), którego Tomasz Pruszak uczynił formal-nie w 1808 r. spadkobiercą fortuny, był synem przyrodniegobrata Józefa, odziedziczył dobra Żychlin, Śleszyn, Sanniki i pałacw Warszawie. Po Aleksandrze Pruszaku spadkobiercą został jegosyn Tomasz Aleksander Pruszak (1806–1856). Według innychstarszych źródeł: F. Góreczny, Kronika Żychlina, 1966, mps,s. 15–17 (zbiory MG Biblioteki Publicznej w Żychlinie); J. Józe-fecki, Żychlin op. cit.; s. 54, 76 i B. Sadurska, Studium Urbani-styczno–konserwatorskie miasta Żychlina, woj. płockie, PP PKZOddz. w Toruniu, Toruń 1984, mps, cz. II, s. 21–22 – podawanobłędnie, że dobra żychlińskie dziedziczył po Tomaszu Pruszaku(ok. 1750–1826) żonatym z Marią Skarżyńską, jego syn Alek-sander Pruszak (1777–1847).

3 B. Sadurska, Studium op. cit., cz.III, t.I, rys. 6 i 7 (zbiory WUKZSkierniewice)

4 Wszystkie dane wg opisu miasta z 1860 r. J. Józefecki, Żychlin.op cit. s.142.

5 Cukrownia w Dobrzelinie powstała w 1848 r., a Tomczycew Oporowie w 1843 r. (założona przez L. Kronenberga)

6 Według kart ewid. zab.; F. Góreczny w swojej Kronice na s.16pisze, że T. Pruszak pierwotnie wybudował gorzelnię, a na Pasie-ce browar.

7 Wszystkie dane wg kart ewidencyjnych zabytków architekturyi budownictwa: Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych i Trans-formatorów "EMIT" w Żychlinie, ul. Narutowicza 72. Zbiory Kra-jowego Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie

8 Nieznane jest pochodzenie nazwy Walentynów – możliwym jest,że nazwa wywodzi się od imienia właściciela Walentego Konra-da Garczyńskiego, który poślubił córkę Tomasza Aleksandra Pru-

szaka – Jadwigę Mariannę, mającą w posagu folwark Budzyń.Małżonkowie po 1860 r. stali się spadkobiercami całości dóbrżychlińskich, gdyż żona Aleksandra Pruszaka – Seweryna, żyjącaw separacji, po jego śmierci wyjechała do Paryża i tam powtórniewyszła za mąż.

9 Na którą otrzymał w lutym tego roku „konsens” do jej urządze-nia – wg T.A. Pruszak, Relacje rodzin.., op. cit., s. 158.

10 W. Baranowski, Katalog zabytków budownictwa przemysłowegow Polsce, t. 4, z.7, s.33.

11 L. Kronenberg (1812–1878) założyciel m.in. drogi żelaznej war-szawsko–wiedeńskiej i instytucji finansowo–handlowych, wśródnich Banku Handlowego w Warszawie; kolekcjoner malarstwa.

12 Według kart ew. zab., op. cit.13 W. Puget, Urok tradycji ziemiańskiej, [w:] Dwór polski zjawisko

historyczne i kulturowe. Mat. V seminarium SHS, Warszawa 2000,s. 175. Inż. K. Fabian wzniósł także budynki cukrowni Żytyń,Tomczyn, Włostów, przebudował cukrownię w Strzelcach, wybu-dował remizę strażacką z salą teatralną oraz dom własny i bu-dynki fabryczne zwane „Fabianówką” w Żychlinie, a także prze-prowadził gruntowny remont Mirkowskiej Fabryki Papieróww Konstancinie k. Warszawy

14 Według B. Sadurska, Studium..,op. cit., cz. II, aneks 8, s. 62.Miasto od 1918 r. było zaopatrywane w energię elektryczną dooświetlenia przez elektrownię w „Fabianówce”, której właścicie-lem był inż. Karol Fabian

15 W styczniu 1933 r podpisano nową umowę na dostawę prądudla Miejskiego Rozdzielczego Zakładu Elektrycznego, [w:] B. Sa-durska, Studium , op. cit., cz. II, aneks 10, s. 66.

16 Fabrykę uruchomiono 15 marca 1945 r.17 M. in. w 1873 r. od folwarku Budzyń nabyto grunt w celu sprowa-

dzenia wody do fabryki, a w 1879 r. grunt w sąsiedztwie podstawy, [w:] B. Sadurska, Studium, ,op. cit.,cz. III, t. I, rys.13, 14.

18 W. Baranowski, Katalog ..op. cit., s. 3319 S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Budownictwo

i architektura, Warszawa 1954, s. 6920 S. Łoza, Architekci, ,op. cit. i informacji uzyskanej od współautora

w 1976 r.


Sierpc w fotografii. Sierpc in photography,Sierpc w fotografii. Sierpc in photography,Sierpc w fotografii. Sierpc in photography,Sierpc w fotografii. Sierpc in photography,Sierpc w fotografii. Sierpc in photography, kolegium redakcyjne Tadeusz kolegium redakcyjne Tadeusz kolegium redakcyjne Tadeusz kolegium redakcyjne Tadeusz kolegium redakcyjne TadeuszKrukowski, Magdalena Staniszewska, Maria Wiśniewska, koordynator pracKrukowski, Magdalena Staniszewska, Maria Wiśniewska, koordynator pracKrukowski, Magdalena Staniszewska, Maria Wiśniewska, koordynator pracKrukowski, Magdalena Staniszewska, Maria Wiśniewska, koordynator pracKrukowski, Magdalena Staniszewska, Maria Wiśniewska, koordynator pracZbigniew Leszczyński, wyd. Urząd Miejski w Sierpcu i Pomorska OficynaZbigniew Leszczyński, wyd. Urząd Miejski w Sierpcu i Pomorska OficynaZbigniew Leszczyński, wyd. Urząd Miejski w Sierpcu i Pomorska OficynaZbigniew Leszczyński, wyd. Urząd Miejski w Sierpcu i Pomorska OficynaZbigniew Leszczyński, wyd. Urząd Miejski w Sierpcu i Pomorska OficynaWydawniczo–Reklamowa w Bydgoszczy, Sierpc – Bydgoszcz 2010, ss. 152.Wydawniczo–Reklamowa w Bydgoszczy, Sierpc – Bydgoszcz 2010, ss. 152.Wydawniczo–Reklamowa w Bydgoszczy, Sierpc – Bydgoszcz 2010, ss. 152.Wydawniczo–Reklamowa w Bydgoszczy, Sierpc – Bydgoszcz 2010, ss. 152.Wydawniczo–Reklamowa w Bydgoszczy, Sierpc – Bydgoszcz 2010, ss. 152.

RECENZJA

Jesienią 2010 r. Sierpc doczekał się swojegopierwszego albumu fotograficznego. Jak napisałw przedmowie burmistrz miasta Marek Kośmiderpomysł wydania opracowania pojawił się w cza-sie obchodów 20–lecia samorządu w Sierpcu.Wkrótce wyłoniono kolegium redakcyjne w skła-dzie: Tomasz Krukowski, Magdalena Staniszew-ska i Maria Wiśniewska. Koordynatorem praczostał Zbigniew Leszczyński.

W rezultacie prac tego gremium otrzymali-śmy piękny album, w dużym formacie C4, pre-zentujący miasto na przestrzeni ostatnich 100lat, choć oczywiście najwięcej jest zdjęć współ-czesnych. Uwagę zwraca już sztywna okładkaz wyeksponowanym sierpeckim ratuszem orazmniejszymi zdjęciami, także na ostatniej stronieokładki. Album jest dwujęzyczny - wszystkie tek-sty mają swoją wersję angielską, aczkolwiek bra-kuje nazwiska tłumacza.

Na początku mamy krótki – dwustronicowyrys historyczny miasta autorstwa M. Staniszew-skiej, a po nim cztery rozdziały z setkami zdjęćmiasta autorstwa 14 sierpeckich fotografów. Roz-dział 1 – „Spacer po Sierpcu” – z krótkim wpro-wadzeniem M. Wiśniewskiej jest swoistym por-tretem miasta. Prezentuje obiekty zabytkowe:drewniane i murowane domy z XIX w. i okresumiędzywojennego, sierpeckie kościoły, miejscapamięci narodowej, współczesne obiekty uży-teczności publicznej, domy i bloki mieszkalne,placówki oświatowe, obiekty sportowe, skansen,parki i skwery, rzekę Sierpienicę.

Rozdział 2 – „Sierpc wczoraj i dziś” – z wpro-wadzeniem T. Krukowskiego pokazuje znanew mieście budynki i ulice na archiwalnych foto-grafiach sprzed lat i współcześnie. Na starychzdjęciach często widnieją drewniane domy, któ-rych już nie ma i pamiętają je tylko najstarsimieszkańcy miasta. Fotografie archiwalne po-chodzą ze zbiorów Miejskiej Biblioteki Publicz-nej im. Z. Nałkowskiej i Pracowni Dokumenta-cji Dziejów Miasta Sierpca.

Rozdział 3 – „Inny Sierpc” – ze wstępem T.Krukowskiego prezentuje zabytkowe obiektySierpca: drewniane domy, dworzec kolejowyi parowozownię, Jeziórka wczoraj i dziś. Roz-dział 4 ze słowem wprowadzającym StanisławaMajchrzaka – zgodnie z tytułem – przedstawiaważniejsze inwestycje samorządowego Sierpca

w latach 1990–2010. Są to: zmodernizowanaoczyszczalnia ścieków, rozbudowane i unowo-cześnione placówki oświatowe i towarzysząceim obiekty sportowe. Na końcu album zawiera– sporządzony przez M. Wiśniewską – wykazpublikacji zwartych o Sierpcu oraz autorstwasierpczan.

Trzeba przyznać, że album sprawia bardzopozytywne wrażenie. Praktycznie pokazuje wszyst-ko to, co jest w mieście najważniejsze: zabytki,parki, ciekawsze budynki i zaułki, skansen, po-mniki i obeliski. Każde zdjęcie opatrzone jestdwujęzycznym podpisem. Często są to rozbudo-wane informacje historyczne o dawnym przezna-czeniu budynku i jego mieszkańcach. Zdarzająsię też interesujące ciekawostki, jak te o mate-rialnych pozostałościach po okupacji niemiec-kiej, Otóż, w domu kultury w czasie remontu,na ścianie natrafiono na ślady swastyki orazwielką sentencję z A. Hitlera. W zbudowanych


przez Niemców domach do dzisiaj są piwnicez ciężkimi żelaznymi drzwiami do pomieszczeń,które miały służyć jako schrony. Absolutną re-welacją jest odkrycie pozostałości po czasachhitlerowskich na balkonowej barierce Sądu Re-jonowego, w czasach okupacji – siedziby lan-dratury. Do dzisiaj jest tam wykonana z żela-znych prętów hitlerowska „gapa”, tyle, że po-zbawiona głowy i swastyki w ogonie.

Album w bardzo ciekawy sposób przybliżamiasto i pokazuje, jak się zmieniało na prze-strzeni ostatnich dziesięcioleci. Autorom udałosię zamieścić chyba prawie wszystkie najważ-niejsze obiekty w mieście, część - na dawnychzdjęciach i współcześnie, co pozwala na cieka-we porównania. Fotografie wykonane przez 14sierpeckich fotografów są nienaganne technicz-nie i kompozycyjnie.

Choć album wydaje się perfekcyjny, pozo-stawia pewien niedosyt. Pokazuje miasto bezludzi, szkoły bez uczniów, kościoły bez wiernych,ulice bez mieszkańców. Tylko na nielicznychzdjęciach są ludzie, co od razu je ociepla i oży-wia. Przepisy o ochronie wizerunku są dosyć ry-gorystyczne, należało więc zaangażować choć-by rodzinę. Niektóre obiekty się powtarzają, choćw różnych sekwencjach. Zabrakło natomiastchoćby kilku zabytkowych nagrobków z cmen-tarza.

Wydaje się, że temat nie został wyeksploato-wany. Można było np. dodać rozdział – Sierpcfilmowy – i zaprezentować zdjęcia z filmów, wy-korzystujących sierpeckie plenery: skansenw „Panu Tadeuszu” i „Ogniem i mieczem”, czydworzec kolejowy i ul. Benedyktyńską w „Ge-nerale „Nilu”. Jest tylko zdjęcie parowozu z czer-woną gwiazdą i ogólną informacją o kręceniufilmów.

Można było dodać też rozdział – „Wydarze-nia” – pokazujący obchody ważnych świąt pań-stwowych i kościelnych. Byłyby to 3 Maja i 11Listopada w okresie międzywojennym, 1 Majai 22 Lipca w czasach PRL–u, znowu – 3 Maja i 11Listopada po 1989 r., procesje Bożego Ciała,odpust 15 sierpnia, pogrzeby ks. WacławaAbramczyka, ks. Bronisława Gostomskiego, czyfestiwale folklorystyczne. Włączenie takich roz-działów miałoby spore znaczenie dla promocjimiasta i uatrakcyjniłoby album. Skoro Urząd Mia-sta sfinansował album, należało tę okazję wyko-rzystać maksymalnie, bo następna może się zda-rzyć nieprędko. Chyba, że uda się doprowadzićdo drugiego wydania, uzupełnionego o nowewątki.

W albumie zdarzają się też drobne potknię-cia. Do tekstu M. Staniszewskiej syntetyzującegohistorię miasta trudno mieć większe zastrzeże-nia. Zmieścić kilkusetletnie dzieje miasta nadwóch stronach jest nie lada sztuką. Zostało nie-

co miejsca, aby dodać choćby po jednym zda-niu o aktywności sierpczan z Polskiej Organiza-cji Wojskowej w listopadzie 1918 r. i o tym, żew sierpniu 1920 r. miasto na tydzień zajęły od-działy bolszewickie.

Dyskusyjne jest określenie „wyzwolenie”, do-tyczące stycznia 1945 r. W literaturze historycz-nej wychodzi ono z użycia na rzecz np. zajęciaprzez oddziały sowieckie. Najbardziej niefortun-ne jest określenie czasów po 1945 r.: „Wtedyrozpoczęła się dla miasta nowa era rozwoju”.To coś nowego, bo jak dotychczas nową eręliczy się od narodzin Chrystusa. Dodatkowo –ta „nowa era” trwała zaledwie 45 lat. Wystar-czyłoby napisać – rozdział lub etap. Era – naokreślenie czasów powojennych – jest ewidentnąprzesadą. Są to oczywiście detale, które nie wszy-scy zauważą.

Podobnie nie wszyscy wychwycą błędy przyopisie pomnika katyńskiego (s. 46), który – jakczytamy – „Upamiętnia sierpczan poległychw sowieckich obozach: Katyniu, Starobielskui Ostaszkowie. Nic się nie zgadza. Jedno zda-nie, a kilka błędów. Katyń nie był obozem, a wStarobielsku i Ostaszkowie, które obozami były,jeńcy nie byli mordowani, lecz jedynie więzieni.Jeńcy byli trzymani w trzech obozach: Koziel-sku, Starobielsku i Ostaszkowie. Ich nazwy i na-zwiska sierpczan tam więzionych występują natablicach na obelisku. Natomiast jeńcy byli mor-dowani z reguły w siedzibach NKWD i zakopy-wani w innych miejscach: jeńcy z Kozielska –zamordowani i zakopani w Katyniu, ze Staro-bielska zostali zamordowani w Charkowie i za-kopani w podmiejskim lesie Piatichatki, z Ostasz-kowa – zamordowani w Twerze (Kalininie) i za-kopani w Miednoje.

Inną kwestią jest, że autorzy koncepcji po-mnika nie wykorzystali okazji do wyedukowa-nia mieszkańców Sierpca i na pomniku widnie-je nazwa tylko jednego miejsca zbrodni, czyliKatynia. Możnaby nad każdą tablicą z nazwąobozu i nazwiskami sierpczan tam więzionych,umieścić nazwę miejsca rozstrzelania. Być możewtedy nie byłoby pomyłek. Ale tymczasem ko-nieczne jest sprawdzanie faktów.

W zamieszczonym na końcu wykazie publi-kacji, dotyczących Sierpca można było zrezy-gnować z książek sierpczan na tematy nie zwią-zane z Sierpcem. Na pewno nie ma tam wszyst-kich (choćby niżej podpisanego), a do zesta-wienia zupełnie nie pasują i są niepotrzebne.

Podsumowując – album prezentuje się wspa-niale i ogląda się go z wielką przyjemnością.Dla sierpczan jest to sympatyczny obraz miasta,utrwalony obiektywem aparatu fotograficznego,pobudzający do refleksji nad zmianami wyglą-du miasta. Dla innych, do których trafi album –miłą pamiątką z mało znanego miasta na pół-


nocno–zachodnich krańcach Mazowsza. A dlawszystkich może to być odkrycie, że nawet takniepozorne miasto ma zabytki warte uwagi i swójklimat, coraz rzadziej obecny w mazowieckichmiasteczkach.

Podziękowania należą się wszystkim zaan-gażowanym w powstanie albumu. Jednak głów-nymi autorami sukcesu jest 14 sierpeckich foto-grafów, których trudno w tym miejscu wymie-niać. To dzięki ich pracy, pasji w dokumento-waniu zmian przestrzeni publicznej, sierpeckichzabytków, ulic, parków, malowniczych miejsc

nad Sierpienicą i w skansenie mógł powstać tenalbum. Oglądając zamieszczone w albumie fo-tografie wielu sierpczan może być zaskoczonychi dumnych, jak atrakcyjnie wygląda ich miasto,utrwalone w kadrze aparatu fotograficznego.Sierpeccy fotografowie nawet z najbardziej za-niedbanego budynku potrafili wydobyć piękno,którego nie dostrzegamy na co dzień. Teraz czasna podobne wydawnictwo powiatu sierpeckie-go. Może starostwo i Rada Powiatu podjęłybyanalogiczną inicjatywę?

Grzegorz GołębiewskiGrzegorz GołębiewskiGrzegorz GołębiewskiGrzegorz GołębiewskiGrzegorz Gołębiewski


KRONIKA

PROFESOR JANUSZ ZIELIŃSKIODZNACZONY PRZEZ PREZYDENTA RP

W dniu 8 kwietnia 2011 r. członek Towarzy-stwa Naukowego Płockiego prof. dr hab. inż.Janusz Zieliński został odznaczony przez Prezy-denta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odro-dzenia Polski za wybitne osiągnięcia na rzecznauki, wynalazczości i innowacyjności. Uroczy-stość miała miejsce w Pałacu Prezydenckim. Tenzaszczytny order prof. Janusz Zieliński otrzymałza całokształt pracy naukowej i związanej z Jegopracą działalnością wynalazczą i innowacyjną.Całą swoją karierę studencką i naukową prof.Janusz Zieliński zrealizował w Politechnice War-szawskiej w Płocku. Warto zatem ukazać Jegosylwetkę naukową i osiągnięcia.

Prof. dr hab. inż. Janusz Zieliński jest absol-wentem kierunku chemia (obecnie technologiachemiczna) Filii Politechniki Warszawskiej w Płoc-ku, gdzie w 1976 r. uzyskał tytuł zawodowy in-żyniera chemika a w 1977 r. magistra inżynierachemika. Od ukończenia studiów do chwili obec-nej, jest pracownikiem naukowo–dydaktycznymPolitechniki Warszawskiej. Wszystkie szczeblekariery akademickiej, od stanowiska specjalistydo profesora zwyczajnego, przeszedł pracującw Politechnice Warszawskiej w Płocku (dawnejFilii PW obecnie Szkoła Nauk Technicznych iSpołecznych PW). Stopień doktora nauk tech-nicznych uzyskał w 1983 r., stopień doktorahabilitowanego w 1993 r., a tytuł profesora w2001 r. W 2005 roku został mianowany na sta-nowisko profesora zwyczajnego w PolitechniceWarszawskiej. Prof. Janusz Zieliński jest uzna-nym w kraju i za granicą specjalistą w zakresiemodyfikacji właściwości i zastosowania ciężkichfrakcji pochodzących z przerobu ropy naftowej iwęgla kamiennego, kompozycji bitumiczno-po-limerowych, polimerów termoplastycznych orazpłynów chłodzących. Ponadto zajmuje się pro-blematyką unieszkodliwiania i utylizacji odpa-dów przemysłowych. O uznaniu naukowej i spo-łecznej pozycji Profesora świadczy fakt jego wy-boru na dwie kolejne kadencje (od 1995 do2003 r.) na Przewodniczącego Rady NaukowejOśrodka Badawczo–Rozwojowego Przemysłu Ra-fineryjnego w Płocku, a także przewodniczenielicznym sesjom na konferencjach naukowych wkraju i zagranicą, aktywne członkostwo w ko-mitetach naukowych wielu międzynarodowych ikrajowych sympozjów i konferencji, a także wpolskich, amerykańskich i niemieckich towarzy-

stwach naukowych chemicznych. Od 1999 r. jestczłonkiem Towarzystwa Naukowego Płockiegoa od 2007 r. członkiem Rady Naukowej kwar-talnika TNP „Notatki Płockie”. Jest także człon-kiem rad programowych specjalistycznych cza-sopism jak „Polimery”, „Przemysł Chemiczny”,oraz komitetów sterujących w projektach celo-wych rządowych i konsorcjach badawczych.

Prof. Janusz Zieliński ma obszerny i znaczącydorobek naukowy, na który łącznie składa sięautorstwo i współautorstwo w 479 opracowa-niach, w tym: 6 monografiach, 2 skryptach, 126publikacjach, 209 referatach i komunikatach nakonferencjach międzynarodowych i krajowych,19 patentach, 110 opracowaniach naukowo-badawczych, 7 wdrożeniach przemysłowychoraz ponad 70 recenzji: wydawniczych książek,publikacji, prac naukowych.

Na szczególne podkreślenie zasługuje dzia-łalność innowacyjno–wdrożeniowo–wynalazczaProfesora, za którą uzyskał liczne wyróżnienia,medale i odznaki. Za wybitne zasługi dla świa-towej wynazczości w 2004 r. został uhonorowa-ny Krzyżem Oficerskim „Merite de L`Invention”przez Króla Belgii, a 8 kwietnia 2011 r. w Pała-cu Prezydenckim odebrał Krzyż Kawalerski Od-


rodzenia Polski za wybitne osiągnięcia na rzecznauki, wynalazczości i innowacyjności. Ponad-to za propagowanie tej działalności m.in. naMazowszu został uhonorowany w 2005 r. przezMarszałka Województwa, dyplomem za „Zasłu-gi na rzecz Województwa Mazowieckiego”. Jestrównież członkiem Komitetu Monitorującego Pro-gram Operacyjny Województwa Mazowieckie-go z ramienia środowiska akademicko-nauko-wego (2007–2013).

W ramach Stowarzyszenia Polskich Wynalaz-ców i Racjonalizatorów pełnił i pełni szereg funk-cji, tj. wiceprezesa, członka Krajowej Rady Sto-warzyszenia, rzeczoznawcy.

Spośród licznych patentów profesora na szcze-gólne wyróżnienie zasługuje problematyka pły-nów chłodzących. Opracowane wraz z zespo-łem płyny Petrygo Q i Qal, wdrożone do pro-dukcji w PKN Orlen S.A., uzyskały wiele medalii nagród na wystawach światowych i krajowych– Warszawa, Poznań, Lwów, Genewa, Kijów,Bruksela.

Jest twórcą interdyscyplinarnej szkoły badaw-czej zajmującej się problematyką bezpiecznychi nowoczesnych materiałów kompozytowychopartych na układach bitum–polimer.

Od początku swej pracy na Politechnice War-szawskiej prowadzi różne wykłady, ćwiczenia,seminaria i projekty z dziedzin technologii che-micznej i był promotorem ponad 80 prac dy-plomowych inżynierskich i magisterskich. Wy-różniony za działalność naukową i badawczą18 nagrodami Rektora Politechniki Warszaw-skiej. Pełnił i pełni wiele funkcji w PolitechniceWarszawskiej. Był wybierany dwukrotnie prorek-torem Politechniki Warszawskiej ds. Szkoły NaukTechnicznych i Społecznych w Płocku i jedno-cześnie dziekanem Wydziału Budownictwa, Me-chaniki i Petrochemii (w latach 1999–2005). Wokresie pełnienia tych funkcji w znaczącym stop-

niu przyczynił się do dynamicznego rozwoju wieluobszarów funkcjonowania Szkoły, w tym w za-kresie: zmian organizacyjnych obejmującychprzekształcenia strukturalne Instytutów i Zakła-dów Wydziału, wprowadzenia nowego systemustudiów elastycznych i punktowych na Wydzialei w Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecz-nych, znaczącego wzrostu liczby studentóww Szkole, uruchomienia nowych form i studióww ramach kształcenia ustawicznego, systema-tycznego zwiększania dorobku publikatorskie-go Wydziału oraz kategorii naukowej w KBN(uzyskano I kategorię), podpisania wielu umówo współpracy naukowo–badawczej z instytucja-mi krajowymi i zagranicznymi, uruchomienia pro-cesu uzyskania przez Wydział kolejnych upraw-nień do nadawania stopnia doktora nauk tech-nicznych z technologii chemicznej oraz doktorahabilitowanego z budowy i eksploatacji maszyn.Prof. Janusz Zieliński podjął szerokie działaniainwestycyjno–remontowe, m.in. uruchamiającbudowę auli, sal seminaryjnych i laboratoryj-nych oraz kompleksową modernizację domu stu-denta i hali sportowej. Z jego inicjatywy uru-chomiono program stażów i praktyk studenc-kich w przemyśle. Zaangażowanie prof. Janu-sza Zielińskiego w proces rozwoju Szkoły umoż-liwiło sfinalizowanie szeregu inicjatyw o znacze-niu ogólnomiejskim. Jest inicjatorem porozumieńo współpracy, m.in. z Urzędem Miasta, PKNOrlen S.A., Basell Orlen Polyolefins, ParkiemPrzemysłowo–Technologicznym i innymi insty-tucjami.

Jest nieprzerwanie członkiem Senatu PW od1999 r. a ponadto obecnie członkiem Uczel-nianej Rady Nauki, Rady Programowej RozwojuUczelni, Kapituły Medalu Młodego Uczonego,kilku komisji Senackich i Rektorskich i kierowni-kiem Zakładu Tworzyw Sztucznych.

Mariusz PortalskiMariusz PortalskiMariusz PortalskiMariusz PortalskiMariusz Portalski


BIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOza okres 1 IV – 30 VI 2010 r.za okres 1 IV – 30 VI 2010 r.za okres 1 IV – 30 VI 2010 r.za okres 1 IV – 30 VI 2010 r.za okres 1 IV – 30 VI 2010 r.

I. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNY

BibliografieBibliografieBibliografieBibliografieBibliografie1. Bibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 IV – 30 VI1. Bibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 IV – 30 VI1. Bibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 IV – 30 VI1. Bibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 IV – 30 VI1. Bibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 IV – 30 VI

2009 r. 2009 r. 2009 r. 2009 r. 2009 r. oprac. Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesła-wa Mazurska, Iwona Typiak–Kowalska. // Notatki Płockie.– 2010, nr 2/223, s. 59–72

Czasopisma ukazujące się na terenie regionuCzasopisma ukazujące się na terenie regionuCzasopisma ukazujące się na terenie regionuCzasopisma ukazujące się na terenie regionuCzasopisma ukazujące się na terenie regionu2. Aktualności Teatru Płockiego2. Aktualności Teatru Płockiego2. Aktualności Teatru Płockiego2. Aktualności Teatru Płockiego2. Aktualności Teatru Płockiego / red. M[arek] M[okrowiecki],

Leszek Skierski. – 2010, [R. 3], nr 2, 3. – Płock: Teatr Drama-tyczny im. Jerzego Szaniawskiego, 2010. – Niereg.

3. Auto–Kurier–Giełdowy3. Auto–Kurier–Giełdowy3. Auto–Kurier–Giełdowy3. Auto–Kurier–Giełdowy3. Auto–Kurier–Giełdowy – 2010, [R. 10], nr 7(327)–12(332).– Płock: Art. Studio, 2010. – Dwutyg.

4. Bibliotekarz Płocki:4. Bibliotekarz Płocki:4. Bibliotekarz Płocki:4. Bibliotekarz Płocki:4. Bibliotekarz Płocki: biuletyn informacyjno–metodyczny / red.zespół. – 2010, [R. 16], nr 1. – Płock: Książnica Płocka im.Wł. Broniewskiego, 2010. – Półrocz. – ISBN 1234-1215

5. Biuletyn Akcji Katolickiej Diecezji Płockiej:5. Biuletyn Akcji Katolickiej Diecezji Płockiej:5. Biuletyn Akcji Katolickiej Diecezji Płockiej:5. Biuletyn Akcji Katolickiej Diecezji Płockiej:5. Biuletyn Akcji Katolickiej Diecezji Płockiej: wydany z okazjiIII Płockiego Maratonu Biblijnego / [zespół red. biuletynu:ks. Piotr Marzec, Danuta Janicka, Barbara Wątkowska].– 2010, nr 1. – Płock: AKDP, 2010. – Niereg.

6. Biuletyn Gminy Bulkowo6. Biuletyn Gminy Bulkowo6. Biuletyn Gminy Bulkowo6. Biuletyn Gminy Bulkowo6. Biuletyn Gminy Bulkowo / red. zespół. – 2010 nr 4–6.– Worowice: Gminne Centrum Informacji w Bulkowie, 2010.– Niereg.

7. Biuletyn:7. Biuletyn:7. Biuletyn:7. Biuletyn:7. Biuletyn: kwartalnik Okręgowej Izby Lekarskiej w Płocku /red. nacz. Joanna Sokołowska. – 2010, [R. 20], nr 2(106).– Płock: OIL, 2010. – Kwart. – ISSN 1509-0051

8. Biuletyn Muzealny:8. Biuletyn Muzealny:8. Biuletyn Muzealny:8. Biuletyn Muzealny:8. Biuletyn Muzealny: kwartalnik Muzeum Mazowieckiegow Płocku / red. nacz. Leonard Sobieraj. – 2010, [R. 6], nr 1/18.– Płock: Muzeum Mazowieckie, 2010. – Kwart. – ISSN 1734-6935

9. Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego9. Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego9. Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego9. Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego9. Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego / UrządStatystyczny w Warszawie; pod kierunkiem: Agnieszki Ajdyn,Grzegorza Stępnia. – 2010, nr 1(2010). – Warszawa: US,2010 – Kwart. – ISSN 1508-1389Statistical Bulletin of Mazowieckie Voivodship

10. Echo Gąbina10. Echo Gąbina10. Echo Gąbina10. Echo Gąbina10. Echo Gąbina: kwartalnik miasta i gminy Gąbin / red. ze-spół. – 2010, nr 2–3. - Gąbin: UMiG, 2010. Kwart.

11. Edukacja Otwarta11. Edukacja Otwarta11. Edukacja Otwarta11. Edukacja Otwarta11. Edukacja Otwarta / Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowi-ca; [red. nacz. Anna Frąckowiak]. – 2010, [R. 10], nr 1.– Płock: SWPW, 2010. – Półrocz. – ISSN 1642-5227

12. Express Płocki12. Express Płocki12. Express Płocki12. Express Płocki12. Express Płocki / red. nacz. Rafał Wereszczaka. – 2010,nr 14–26.– Płock: Milenium Media, 2010.– Tyg. –ISSN 2080-3850

13. Express Sochaczewski13. Express Sochaczewski13. Express Sochaczewski13. Express Sochaczewski13. Express Sochaczewski / red. nacz. Jerzy Szostak. – 2010,nr 14–26. –Sochaczew: Milenium Media, 2010. – Tyg. –ISSN1643-532X

14. Express Tumski 14. Express Tumski 14. Express Tumski 14. Express Tumski 14. Express Tumski / red. zespół. – 2010, R. 1, nr 1–3.– Płock: Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Mazowieckiego,2010. – Wyd. z okazji Jarmarku Tumskiego.

15. Extra Płock 15. Extra Płock 15. Extra Płock 15. Extra Płock 15. Extra Płock / red. nacz. Michał Chorzewski. – 2010, nr 25–29.– Płock: Milenium Media, 2010. –Niereg. – ISSN 2080-7635

16. FanFary: Czasopismo Parafii św. Bartłomieja w Płocku16. FanFary: Czasopismo Parafii św. Bartłomieja w Płocku16. FanFary: Czasopismo Parafii św. Bartłomieja w Płocku16. FanFary: Czasopismo Parafii św. Bartłomieja w Płocku16. FanFary: Czasopismo Parafii św. Bartłomieja w Płocku /Red. zespół, opiekun ks. Janusz Zakrzewski. – 2010, [R. 6],nr 1(31), 2(32), przewodnik parafialny 2010. – Płock: Para-fia św. Bartłomieja, 2010. – Niereg.

17. Fundusze Europejskie dla Mazowsza:17. Fundusze Europejskie dla Mazowsza:17. Fundusze Europejskie dla Mazowsza:17. Fundusze Europejskie dla Mazowsza:17. Fundusze Europejskie dla Mazowsza: Program Operacyj-ny Kapitał Ludzki 2007–2013 / red. Eliza Iwańska, Anna Kar-pińska, Krzysztof Miszewski, Ilona Soja–Kozłowska. – 2010,[R. 1], nr 1. – Warszawa: Mazowiecka Jednostka WdrażaniaProgramów Unijnych, 2010. – Mies. – ISSN 2082-3436

18. Gazeta Niedzieli Sannickiej18. Gazeta Niedzieli Sannickiej18. Gazeta Niedzieli Sannickiej18. Gazeta Niedzieli Sannickiej18. Gazeta Niedzieli Sannickiej /red. zespół. – Sanniki: Wójti Rada Gminy, Gminny Ośrodek Kultury, Towarzystwo Wspie-rania Rozwoju Ziemi Sannickiej, Koło Towarzystwa im. Fryde-ryka Chopina, 2010.

Nr 42 Gazety Niedzieli Sannickiej ukazał się jako dodatek doWiadomości Sannickich 2010, czerwiec.

19. Gazeta Wyborcza19. Gazeta Wyborcza19. Gazeta Wyborcza19. Gazeta Wyborcza19. Gazeta Wyborcza /red. nacz. Adam Michnik. – 2010,nr 77–150. – Warszawa: Agora SA, 2010. – Dz. – ISSN 0860--908XZawiera dod. „Gazeta Wyborcza Płock”; red. nacz. Arka-diusz Adamkowski.

20. Gazetka Akowska:20. Gazetka Akowska:20. Gazetka Akowska:20. Gazetka Akowska:20. Gazetka Akowska: pismo Związku Żołnierzy Armii Krajo-wej „Mazowsze” w Płocku / red. Lesław Wojno, Zenon Klu-czyński. – 2010, [R. 10], nr 4(104)–6(106). – Płock: ZwiązekŻołnierzy AK „Mazowsze”, 2010. – Mies.

21. Głos Słupna:21. Głos Słupna:21. Głos Słupna:21. Głos Słupna:21. Głos Słupna: Gminny Biuletyn Informacyjny / red. EmiliaAdamkowska. – 2010, nr 19 (kwiecień). – Słupno: UG, 2010.Kwart.

22. Gościniec Sztuki: magazyn artystyczno–literacki22. Gościniec Sztuki: magazyn artystyczno–literacki22. Gościniec Sztuki: magazyn artystyczno–literacki22. Gościniec Sztuki: magazyn artystyczno–literacki22. Gościniec Sztuki: magazyn artystyczno–literacki /red. nacz.Andrzej Dorobek. – Nr 1/14, R. 13 (2010). – Płock: PłockiOśrodek Kultury i Sztuki, 2010. – Rocz. – ISSN 1505-5299

23. Gość Niedzielny: tygodnik katolicki23. Gość Niedzielny: tygodnik katolicki23. Gość Niedzielny: tygodnik katolicki23. Gość Niedzielny: tygodnik katolicki23. Gość Niedzielny: tygodnik katolicki / red. nacz. ks. MarekGancarczyk. – 2010, R.87, nr 13–25. – Katowice: Wydaw-nictwo Kurii Metropolitalnej w Katowicach, 2010. – Tyg.– ISSN 0137-7604Zawiera dod. „Gość Płocki”.

24. Humanizacja Pracy24. Humanizacja Pracy24. Humanizacja Pracy24. Humanizacja Pracy24. Humanizacja Pracy / Fundacja Humanizacja Pracy, Szko-ła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; [red. nacz. Da-nuta Walczak–Duraj]. – 2010, nr 1–2(253–254), 3(255).– [S.l.]: FHP; Płock : SWPW, 2010. – Dwumies. – ISSN 1643-7446

25. Kontakt:25. Kontakt:25. Kontakt:25. Kontakt:25. Kontakt: Biuletyn Informacyjny Burmistrza i Rady Miejskiejw Drobinie / red. nacz. Sławomir Wiśniewski. – 2010,nr 76(kwiecień) – 77 (czerwiec). – Drobin: UMiG, 2010. Kwart.

26. Kronika Mazowiecka:26. Kronika Mazowiecka:26. Kronika Mazowiecka:26. Kronika Mazowiecka:26. Kronika Mazowiecka: Pismo Samorządu Województwa /red. nacz. Magdalena Lewandowska. – 2010, R. 8, nr 4(86)– 6(88). – Warszawa: Urząd Marszałkowski Województwa Ma-zowieckiego, 2010. – Mies. – ISSN 1730-749X

27. Kurier Sierpecki 27. Kurier Sierpecki 27. Kurier Sierpecki 27. Kurier Sierpecki 27. Kurier Sierpecki / red. nacz. Szymon Wyrostek [od nr 25red. nacz. Klaudiusz Kwieciński]. – 2010, nr 13–26. – Sierpc:Mazowiecka Agencja Prasowa, Klaudiusz Kwieciński 2010.– Tyg. – ISSN 2080-1556.

28. Lokalna Gazeta Kutna i Regionu:28. Lokalna Gazeta Kutna i Regionu:28. Lokalna Gazeta Kutna i Regionu:28. Lokalna Gazeta Kutna i Regionu:28. Lokalna Gazeta Kutna i Regionu: plus Łęczyca, Gostynin/ red. nacz. Patryk Ślęzak. – 2010, nr 47-59. – Kutno: „IME-DIA”, 2010. – Tyg. – ISSN 2080-2269.

29. M jak Miszewko29. M jak Miszewko29. M jak Miszewko29. M jak Miszewko29. M jak Miszewko /red. zespół. – 2010, nr 4(42)–6(44).– Miszewko Strzałkowskie: Parafia św. Mikołaja, 2010. – Mies.

30. Małachowiak:30. Małachowiak:30. Małachowiak:30. Małachowiak:30. Małachowiak: Biuletyn Towarzystwa Wychowanków, Wy-chowawców i Przyjaciół Gimnazjum i Liceum im. MarszałkaStanisława Małachowskiego w Płocku / red. Kolegium.– 2010, [R. 4], czerwiec. – Płock: TWWiPGiLMSM , 2010.– Rocz. – ISBN 978-83-62201-01-3

31. Mazowsze:31. Mazowsze:31. Mazowsze:31. Mazowsze:31. Mazowsze: Studia Regionalne / red. nacz. Zbigniew Strze-lecki. – 2010, nr 5. – Warszawa: Mazowieckie Biuro Plano-wania Regionalnego, 2010. – Niereg. – ISSN 1689-4774

32. Meritum:32. Meritum:32. Meritum:32. Meritum:32. Meritum: Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny / red. nacz.Janina Ziętek. – [R.5](2010), nr 2(17). – Warszawa: Mazo-wieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli;Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Kompute-rów, 2010. – Kwart. – ISSN 1896-2521

33. Miasto Płock i okolice:33. Miasto Płock i okolice:33. Miasto Płock i okolice:33. Miasto Płock i okolice:33. Miasto Płock i okolice: bezpłatne pismo informacyjno–pro-mocyjne / red. nacz. Tomasz Krajewski. – 2010, [R. 4],nr 18–20. – Płock: Wydawnictwo TOM–PRESS, 2010. – Mies.

34. Miesięcznik Pasterski Płocki:34. Miesięcznik Pasterski Płocki:34. Miesięcznik Pasterski Płocki:34. Miesięcznik Pasterski Płocki:34. Miesięcznik Pasterski Płocki: organ urzędowy Diecezji Płoc-kiej / red. ks. Dariusz Majewski. – 2010, R. 95(105), nr 4–6.– Płock: Kuria Diecezjalna Płocka, 2010. – Mies. – ISSN 0209-3642


35. Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Pismo Społecz-35. Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Pismo Społecz-35. Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Pismo Społecz-35. Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Pismo Społecz-35. Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Pismo Społecz-ności Akademickiej PWności Akademickiej PWności Akademickiej PWności Akademickiej PWności Akademickiej PW / red. nacz. Iwona Kolińska.– R.13(2010), nr 4(148)–6(150). – Warszawa: PolitechnikaWarszawska, 2010. – Mies. – ISSN 1640-8411

36. Na Szlaku Książąt Mazowieckich36. Na Szlaku Książąt Mazowieckich36. Na Szlaku Książąt Mazowieckich36. Na Szlaku Książąt Mazowieckich36. Na Szlaku Książąt Mazowieckich /red. Daniel Suknie-wicz, Robert Sypek. – 2010, [R. 2], nr 1(marzec–kwiecień)–2(maj-czerwiec). – Warszawa: Wydawnictwo Polish Geo-graphic; Wydawnictwo AiR, 2010. – Niereg. – ISBN 978-83-925516-5-2

37. Nafciarz:37. Nafciarz:37. Nafciarz:37. Nafciarz:37. Nafciarz: oficjalna gazeta Wisły Płock / red. Jarosław Ku-daj, Joanna Nycz–Kowalska. – 2010, [R. 4], nr 66–68.– Płock: Wisła Płock S.A., 2010. – Niereg.

38. Nasz Gostynin:38. Nasz Gostynin:38. Nasz Gostynin:38. Nasz Gostynin:38. Nasz Gostynin: biuletyn miejski / red. nacz. Barbara Ko-narska–Pabiniak. – 2010, nr 2–3. – Gostynin: Gmina MiastaGostynina. Wydział Promocji Miasta, 2010. – Mies. – ISSN2081-4364.

39. Nasz Płock:39. Nasz Płock:39. Nasz Płock:39. Nasz Płock:39. Nasz Płock: bezpłatny magazyn mieszkańców Płocka i Ma-zowsza Płockiego / red. nacz. Jan Bolesław Nycek. – 2010,[R. 7], nr 3/4, 5/6. – Płock: Wydawnictwo MAROW – JanBolesław Nycek, 2010. – Mies. – ISSN 1713-5484

40. Notatki Płockie:40. Notatki Płockie:40. Notatki Płockie:40. Notatki Płockie:40. Notatki Płockie: kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płoc-kiego / [red. nacz. Wiesław Koński]. – 2010, [R. 54], nr 2/223. – Płock: TNP, 2010. – Kwart. – ISSN 0029-398X

41. Orlen Ekspres:41. Orlen Ekspres:41. Orlen Ekspres:41. Orlen Ekspres:41. Orlen Ekspres: magazyn wewnętrzny Polskiego KoncernuNaftowego ORLEN Spółka Akcyjna / red. nacz. Renata Kraw-czyńska. – 2010, R. [11], nr 7–13. Płock: PKN ORLEN SA,2010. – Dwutyg. – ISSN 1641-0629

42. Oświata Mazowiecka:42. Oświata Mazowiecka:42. Oświata Mazowiecka:42. Oświata Mazowiecka:42. Oświata Mazowiecka: Biuletyn Informacyjny KuratoriumOświaty w Warszawie / red. nacz. Mariusz Dobijański. – 2010,[R. 2], nr 01(02), 02(03). – Warszawa: Mazowieckie Samo-rządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli; Ośrodek Edu-kacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów; SPG Kreathor-nia, 2010. – Kwart. – ISSN 1896-2521

43. Per Contra:43. Per Contra:43. Per Contra:43. Per Contra:43. Per Contra: pismo studentów Szkoły Wyższej im. PawłaWłodkowica w Płocku / red. nacz. Magdalena Nagórka.– 2009/2010, nr 14–15(29-30). – Płock: SWPW, 2010.– Półrocz.

44. Płockie Studia Dydaktyczne 44. Płockie Studia Dydaktyczne 44. Płockie Studia Dydaktyczne 44. Płockie Studia Dydaktyczne 44. Płockie Studia Dydaktyczne / Szkoła Wyższa im. PawłaWłodkowica w Płocku - Wydział Pedagogiczny; [red. nacz.Józef Półturzycki]. – T. 21 (2009). – Płock: SWPW, 2009.– Półrocz. – ISSN 1230-1760

45. Sierpecka Fara:45. Sierpecka Fara:45. Sierpecka Fara:45. Sierpecka Fara:45. Sierpecka Fara: pismo Parafii p.w. Św. Wita, Modesta,Krescencji. Na prawach maszynopisu / red. zespół. – 2010,nr 4–6. – Sierpc: Parafia p.w. Św. Wita, Modesta, Krescencji,2010. – Mies.

46. Sierpeckie Rozmaitości: gazeta–magazyn społeczny i hi-46. Sierpeckie Rozmaitości: gazeta–magazyn społeczny i hi-46. Sierpeckie Rozmaitości: gazeta–magazyn społeczny i hi-46. Sierpeckie Rozmaitości: gazeta–magazyn społeczny i hi-46. Sierpeckie Rozmaitości: gazeta–magazyn społeczny i hi-storyczno–literackistoryczno–literackistoryczno–literackistoryczno–literackistoryczno–literacki / red. nacz. Ryszard Suty. – 2010, nr 2(80).– Sierpc: „Budexpol” Sp. z o.o. 2010. – Mies.

47. Słowo Gozdowa:47. Słowo Gozdowa:47. Słowo Gozdowa:47. Słowo Gozdowa:47. Słowo Gozdowa: biuletyn Wójta i Rady Gminy / red. ze-spół. – 2010, drugi kwartał. – Gozdowo: Urząd Gminy, 2010.– Kwart.

48. Sygnały Płockie:48. Sygnały Płockie:48. Sygnały Płockie:48. Sygnały Płockie:48. Sygnały Płockie: pismo Urzędu Miasta Płocka / red. nacz.Alina Boczkowska. – 2010, [R. 16], nr 7–12. – Płock: UM,2010. – Dwutyg. – ISSN 1425-5235

49. Twoja Nowa Gazeta:49. Twoja Nowa Gazeta:49. Twoja Nowa Gazeta:49. Twoja Nowa Gazeta:49. Twoja Nowa Gazeta: miesięcznik publicystyczno–społecz-ny / red. Zespół. – 2010, [b.n.]. – Płock: PHU GLOBAL S.A.,2010. – Niereg.

50. Tygodnik Płocki50. Tygodnik Płocki50. Tygodnik Płocki50. Tygodnik Płocki50. Tygodnik Płocki / red. nacz. Tomasz Szatkowski. – 2010,[R. 38], nr 14–26. – Płock: Dziennikarsko–Wydawnicza Spół-dzielnia Pracy „AKAPIT”, 2010. – Tyg. – ISSN 0208-6992

51. W Duchu i Prawdzie:51. W Duchu i Prawdzie:51. W Duchu i Prawdzie:51. W Duchu i Prawdzie:51. W Duchu i Prawdzie: katolicka gazeta gostynińska / red.nacz. Janina Przygocka. – 2010, nr 4–6. – Gostynin: Parafiaśw. Marcina, 2010. – Mies.

52. Wiadomości Sannickie:52. Wiadomości Sannickie:52. Wiadomości Sannickie:52. Wiadomości Sannickie:52. Wiadomości Sannickie: gazeta samorządowa /red. Agniesz-ka Lewandowska. – 2010, 1(4). – Sanniki: Urząd Gminy,2010. – Półrocz.

53. Wieś Mazowiecka:53. Wieś Mazowiecka:53. Wieś Mazowiecka:53. Wieś Mazowiecka:53. Wieś Mazowiecka: Miesięcznik Mazowieckiego Ośrodka

Doradztwa Rolniczego w Warszawie / red nacz. Ewa Gregor-czyk. – [R. 12](2010), nr 4(123)–6(125). – Warszawa: Mazo-wiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, 2010 – Mies. – ISSN1507-4714

54. Wieści Gminne (Bielsk):54. Wieści Gminne (Bielsk):54. Wieści Gminne (Bielsk):54. Wieści Gminne (Bielsk):54. Wieści Gminne (Bielsk): pismo Urzędu Gminy Bielsk.– 2010, nr 2(12)–3(13). – Bielsk: Urząd Gminy, 2010. – Niereg.

55. Wieści z Ziemi Sochaczewskiej:55. Wieści z Ziemi Sochaczewskiej:55. Wieści z Ziemi Sochaczewskiej:55. Wieści z Ziemi Sochaczewskiej:55. Wieści z Ziemi Sochaczewskiej: Magazyn InformacyjnyStarostwa Powiatowego w Sochaczewie / red. prow. AnnaSyperek. – R. 3(2010), nr 4(21)–5(22). – Sochaczew: Staro-stwo Powiatowe, 2010. – Niereg. – ISSN 1898-9756

56. Wieści znad Wisły56. Wieści znad Wisły56. Wieści znad Wisły56. Wieści znad Wisły56. Wieści znad Wisły /red. Ewa Smuk–Stratenwerth, RenataMaślanka. – 2010, nr 77 (kwiecień). – Grzybów: Stowarzy-szenie „Ziarno”, 2010. – Niereg.

57. Zeszyty Jagiellońskie:57. Zeszyty Jagiellońskie:57. Zeszyty Jagiellońskie:57. Zeszyty Jagiellońskie:57. Zeszyty Jagiellońskie: Pismo Uczniów, Nauczycieli i Przy-jaciół LO im. Króla Władysława Jagiełły w Płocku / opiekunzespołu Wiesław Kopeć. – 2010, [R. 10], nr 44, 45. – Płock:LO im. Wł. Jagiełły, 2010. – Niereg.

58. Zeszyty Naukowe 58. Zeszyty Naukowe 58. Zeszyty Naukowe 58. Zeszyty Naukowe 58. Zeszyty Naukowe – Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowicaw Płocku Filia w Wyszkowie. – Vol. 45. – Płock–Wyszków:SWPW, 2010. – ISBN 978-83-60662-36-6

59. Zeszyty Naukowe59. Zeszyty Naukowe59. Zeszyty Naukowe59. Zeszyty Naukowe59. Zeszyty Naukowe – Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowicaw Płocku Filia w Wyszkowie. – Vol. 46. – Płock–Wyszków:SWPW, 2010. – ISBN 978-83-60662-37-3

60. Znaj:60. Znaj:60. Znaj:60. Znaj:60. Znaj: kwartalnik artystyczno–naukowy / red. nacz. Krzysz-tof Bieńkowski. – Nr 6 (kwiecień–czerwiec). – Płock: Stowa-rzyszenie Autorów Polskich – Oddział w Płocku, 2010. – Kwart.– ISSN 1899-8976

Poszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościSłubice (gmina)Słubice (gmina)Słubice (gmina)Słubice (gmina)Słubice (gmina)

— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI, Marcin.: Gmina Słubice = poz. 102

Pamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. Wspomnienia— KOWALSKI,— KOWALSKI,— KOWALSKI,— KOWALSKI,— KOWALSKI, Rafał.: Ta wiedza gniewała i ciążyła = poz. 81— TK.— TK.— TK.— TK.— TK.: „Budowlanka” we wspomnieniach = poz. 231, 232

BiografieBiografieBiografieBiografieBiografie— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: 14 prawdziwych bohaterów = poz. 11261. GRZYBOWSKI61. GRZYBOWSKI61. GRZYBOWSKI61. GRZYBOWSKI61. GRZYBOWSKI, Michał Marian (1937– ).: Duchowieństwo

diecezji płockiej: wiek XIX. T. 2 / Michał Marian Grzybowski;[fot. Halina Płuciennik, Jan Waćkowski]. – Płock: Przedsię-biorstwo Produkcyjno–Handlowe „Drukarnia”, 2010. – 457 s.,[6] k. tabl.: il.; 25 cm. – Bibliogr. s. 445 i przy biogramach.– ISBN 978-83-62081-09-7

— GSZ.— GSZ.— GSZ.— GSZ.— GSZ.: Mazowsze w żałobie = poz. 149— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Zumbach, Stański – płoccy piloci

= poz. 278Achmatowicz, IskanderAchmatowicz, IskanderAchmatowicz, IskanderAchmatowicz, IskanderAchmatowicz, Iskander

62. ŁABARZEWSKI62. ŁABARZEWSKI62. ŁABARZEWSKI62. ŁABARZEWSKI62. ŁABARZEWSKI, Radosław.: Achmatowicze dla Rzeczypo-spolitej: 90. rocznica obrony Płocka / Radosław Łabarzew-ski, Bogusław Osiecki. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 11 s. 13, il.Losy słynnej rodziny tatarskiej. Iskander Achmatowicz brałudział w obronie Płocka w 1920 r.

Babiński, JózefBabiński, JózefBabiński, JózefBabiński, JózefBabiński, Józef63. Patron Szpitala Powiatowego w Sierpcu.63. Patron Szpitala Powiatowego w Sierpcu.63. Patron Szpitala Powiatowego w Sierpcu.63. Patron Szpitala Powiatowego w Sierpcu.63. Patron Szpitala Powiatowego w Sierpcu. // Słowo Goz-

dowa. – 2010, nr 2, s. 9–11, 13, 14, il.Doktor Józef Babiński.

Bógdał, DariuszBógdał, DariuszBógdał, DariuszBógdał, DariuszBógdał, Dariusz— MO.:— MO.:— MO.:— MO.:— MO.: Z nieba śmieci wyglądają naprawdę pięknie = poz. 327

Broniewski, WładysławBroniewski, WładysławBroniewski, WładysławBroniewski, WładysławBroniewski, Władysław— DUMOWSKA,— DUMOWSKA,— DUMOWSKA,— DUMOWSKA,— DUMOWSKA, Bogumiła.: Niech nas miłość ogromna po-

targa... = poz. 279— KONIUSZ,— KONIUSZ,— KONIUSZ,— KONIUSZ,— KONIUSZ, Janusz.: Słowo o Władysławie Broniewskim

= poz. 280— MOKROWIECKI,— MOKROWIECKI,— MOKROWIECKI,— MOKROWIECKI,— MOKROWIECKI, Marek.: „...I znów jestem w Płocku”

= poz. 308— SMASZCZ,— SMASZCZ,— SMASZCZ,— SMASZCZ,— SMASZCZ, Waldemar: Ja po prostu chcę wrócić do Polski...


= poz. 28164. URBANKOWSKI,64. URBANKOWSKI,64. URBANKOWSKI,64. URBANKOWSKI,64. URBANKOWSKI, Bohdan (1943– ).: Wielokrotnie podej-

rzany...: Stanisław Nawrocki (1947–2004) / Bohdan Urban-kowski. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 76–80

— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI, Bohdan: (Moje) spotkania z PrawdziwymPoetą = poz. 282

65. ZALEWSKA–MIKULSKA,65. ZALEWSKA–MIKULSKA,65. ZALEWSKA–MIKULSKA,65. ZALEWSKA–MIKULSKA,65. ZALEWSKA–MIKULSKA, Maria.: Śladami Władysława Bro-niewskiego. Spacer po Płocku / Maria Zalewska-Mikulska.// Znaj. – 2010, nr 6, s. 25–28

— ŻULIŃSKI,— ŻULIŃSKI,— ŻULIŃSKI,— ŻULIŃSKI,— ŻULIŃSKI, Leszek: Mój Broniewski = poz. 283Chopin, FryderykChopin, FryderykChopin, FryderykChopin, FryderykChopin, Fryderyk

— CZAPLIŃSKI,— CZAPLIŃSKI,— CZAPLIŃSKI,— CZAPLIŃSKI,— CZAPLIŃSKI, Czesław: Śladami Chopina w Warszawie i naMazowszu = poz. 314

Chudzyński, MarianChudzyński, MarianChudzyński, MarianChudzyński, MarianChudzyński, Marian— (lesz).— (lesz).— (lesz).— (lesz).— (lesz).: Dr Marian Chudzyński Honorowym Członkiem TNP

= poz. 216Chyba, Zygmunt StanisławChyba, Zygmunt StanisławChyba, Zygmunt StanisławChyba, Zygmunt StanisławChyba, Zygmunt Stanisław

— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI, Radosław.: Katyńskie ślady = poz. 115Dąbrowska, Eugenia JuliaDąbrowska, Eugenia JuliaDąbrowska, Eugenia JuliaDąbrowska, Eugenia JuliaDąbrowska, Eugenia Julia

— DYLEWSKI,— DYLEWSKI,— DYLEWSKI,— DYLEWSKI,— DYLEWSKI, Zenon.: Tajemnica śmierci Eugenii Dąbrowskiejsiostry gen. Wł[adysława] Sikorskiego = poz. 113

Gapiński, WacławGapiński, WacławGapiński, WacławGapiński, WacławGapiński, Wacław66. KOWALSKI,66. KOWALSKI,66. KOWALSKI,66. KOWALSKI,66. KOWALSKI, Rafał.: Ks. Wacław Gapiński nie żyje: do końca

na posterunku / Rafał Kowalski. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 114, s. 1, 3, il.Gapiński, Wacław – (1932–2010) proboszcz parafii kate-dralnej w Płocku.

Gołębiowski, StanisławGołębiowski, StanisławGołębiowski, StanisławGołębiowski, StanisławGołębiowski, Stanisław— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI,— ŁABARZEWSKI, Radosław.: Katyńskie ślady = poz. 115

Gostomski, Bronisław (ks.)Gostomski, Bronisław (ks.)Gostomski, Bronisław (ks.)Gostomski, Bronisław (ks.)Gostomski, Bronisław (ks.)67. BEES.:67. BEES.:67. BEES.:67. BEES.:67. BEES.: Na zawsze powrócił do Sierpca: pogrzeb ks. Broni-

sława Gostomskiego / BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010,nr 17, s. 13Katastrofa samolotu rządowego pod Smoleńskiem.

Gruberski, WładysławGruberski, WładysławGruberski, WładysławGruberski, WładysławGruberski, Władysław68. WOŹNIAK, 68. WOŹNIAK, 68. WOŹNIAK, 68. WOŹNIAK, 68. WOŹNIAK, Hubert.: Tej gapy z zielonym wieńcem zazdro-

ściła nam Europa / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza– Płock. – 2010, nr 84, s. 4–5, il. – (Z płockiego strychu.)Twórczość rzeźbiarska i medalierska płocczanina Władysła-wa Gruberskiego.

Guterman, JakubGuterman, JakubGuterman, JakubGuterman, JakubGuterman, Jakub69. KOWALSKI,69. KOWALSKI,69. KOWALSKI,69. KOWALSKI,69. KOWALSKI, Rafał.: Płocczanin Jakub Guterman / Rafał

Kowalski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 106, s. 1,5, il. – (Z płockiego strychu.)

70. (LESZ).:70. (LESZ).:70. (LESZ).:70. (LESZ).:70. (LESZ).: Budujemy mosty pojednania: Jakub Gutermanw TNP / (lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 20, s. 9, il.

Jankowski, ZenonJankowski, ZenonJankowski, ZenonJankowski, ZenonJankowski, Zenon71. WYROSTEK,71. WYROSTEK,71. WYROSTEK,71. WYROSTEK,71. WYROSTEK, Szymon.: Wielki i zasłużony patriota: Sierpc:

śp. Zenon Jankowski poznał znane osobistości, otrzymał wieleodznaczeń / Szymon Wyrostek. // Kurier Sierpecki. – 2010,nr 16, s. 7, il.

Kamiński, Zygmunt (abp)Kamiński, Zygmunt (abp)Kamiński, Zygmunt (abp)Kamiński, Zygmunt (abp)Kamiński, Zygmunt (abp)72. (EG).:72. (EG).:72. (EG).:72. (EG).:72. (EG).: Czcił Boże Miłosierdzie: zmarł abp Zygmunt Kamiń-

ski (1933–2010) / (eg). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 19,s. 8, il.W diecezji płockiej w latach 1984–1999.

Kiriuszyn, AleksyKiriuszyn, AleksyKiriuszyn, AleksyKiriuszyn, AleksyKiriuszyn, Aleksy73. KORGUL–WYSZATYCKA,73. KORGUL–WYSZATYCKA,73. KORGUL–WYSZATYCKA,73. KORGUL–WYSZATYCKA,73. KORGUL–WYSZATYCKA, Iwona.: Aleksy Kiriuszyn. Arty-

sta prawdziwy / Iwona Korgul-Wyszatycka. // Gościniec Sztuki.– Nr 1/14 (2010), s. 133–137, il.

— TARASIEWICZ,— TARASIEWICZ,— TARASIEWICZ,— TARASIEWICZ,— TARASIEWICZ, Anita.: Aleksy Kiriuszyn i ikonostas = poz. 346Kopczyńscy, Jerzy i MariaKopczyńscy, Jerzy i MariaKopczyńscy, Jerzy i MariaKopczyńscy, Jerzy i MariaKopczyńscy, Jerzy i Maria

— KOPCZYŃSKI, — KOPCZYŃSKI, — KOPCZYŃSKI, — KOPCZYŃSKI, — KOPCZYŃSKI, Jerzy.: Jedni z najlepszych = poz. 119Maciesza, AleksanderMaciesza, AleksanderMaciesza, AleksanderMaciesza, AleksanderMaciesza, Aleksander

74. STOŁOSKA–FUZ,74. STOŁOSKA–FUZ,74. STOŁOSKA–FUZ,74. STOŁOSKA–FUZ,74. STOŁOSKA–FUZ, Katarzyna.: Aleksander Maciesza: syl-wetki / Katarzyna Stołoska–Fuz. // Biuletyn Muzealny. – 2010,nr 1/18, s. 11, il.

Malewicz, Stanisław AugustMalewicz, Stanisław AugustMalewicz, Stanisław AugustMalewicz, Stanisław AugustMalewicz, Stanisław August75. OGRODNICZAK N.:75. OGRODNICZAK N.:75. OGRODNICZAK N.:75. OGRODNICZAK N.:75. OGRODNICZAK N.: Uroczyste odsłonięcie tablicy poświę-

conej pamięci doktora Stanisława Malewicza. / N. Ogrodni-czak, R. Suty. // Sierpeckie Rozmaitości.– 2010, nr 2, s. 30––31, il.Szpital Powiatowy im. Juliusza Babińskiego w Sierpcu.

Marcinkowski, Roman (bp)Marcinkowski, Roman (bp)Marcinkowski, Roman (bp)Marcinkowski, Roman (bp)Marcinkowski, Roman (bp)— RUTKOWSKA,— RUTKOWSKA,— RUTKOWSKA,— RUTKOWSKA,— RUTKOWSKA, Jolanta.: Ćwierć wieku biskupiej posługi

= poz. 344Maria Faustyna Kowalska, św.Maria Faustyna Kowalska, św.Maria Faustyna Kowalska, św.Maria Faustyna Kowalska, św.Maria Faustyna Kowalska, św.

76. SKOWROŃSKA,76. SKOWROŃSKA,76. SKOWROŃSKA,76. SKOWROŃSKA,76. SKOWROŃSKA, Małgorzata.: Indyjski film o Faustynie /Małgorzata Skowrońska, Rafał Kowalski. // Gazeta Wybor-cza – Płock. – 2010, nr 100, s. 4, il.

Michalski, AntoniMichalski, AntoniMichalski, AntoniMichalski, AntoniMichalski, Antoni77. SERAFIŃSKA,77. SERAFIŃSKA,77. SERAFIŃSKA,77. SERAFIŃSKA,77. SERAFIŃSKA, Jurata Bogna.: Płock – Polska – Patriotyzm /

Jurata Bogna Serafińska. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 103–104, il.Michalski Antoni – pierwszy prezydent Płocka w niepodległejPolsce.

Nawarra, HenrykNawarra, HenrykNawarra, HenrykNawarra, HenrykNawarra, Henryk78. M.:78. M.:78. M.:78. M.:78. M.: Henryk Nawarra: wspomnienie / M. // Gazeta Wybor-

cza – Płock. – 2010, nr 103, s. 6, il.Henryk Nawarra – lekarz francuskiego pochodzenia z Gąbina.

Olewnik, KrzysztofOlewnik, KrzysztofOlewnik, KrzysztofOlewnik, KrzysztofOlewnik, Krzysztof79. SOCHA,79. SOCHA,79. SOCHA,79. SOCHA,79. SOCHA, Robert.: Nie chodziło o okup: kulisy porwania

Krzysztofa Olewnika / Robert Socha. – Warszawa: Wydaw-nictwo Nowy Świat, 2010. – 222, [2] s.; 20 cm. – ISBN 978-83-7386-399-6

Piniarowicz (rodzina)Piniarowicz (rodzina)Piniarowicz (rodzina)Piniarowicz (rodzina)Piniarowicz (rodzina)80. GĄSIOROWSKI,80. GĄSIOROWSKI,80. GĄSIOROWSKI,80. GĄSIOROWSKI,80. GĄSIOROWSKI, Paweł Bogdan.: Piniarowiczowie: opo-

wieści genealogiczne / Paweł Bogdan Gąsiorowski. // Sier-peckie Rozmaitości. – 2010, nr 2, s. 36–38, il.Historia sierpeckiej rodziny.

Proniewski, MarianProniewski, MarianProniewski, MarianProniewski, MarianProniewski, Marian81. KOWALSKI,81. KOWALSKI,81. KOWALSKI,81. KOWALSKI,81. KOWALSKI, Rafał.: Ta wiedza gniewała i ciążyła / Rafał

Kowalski. // Gazeta Wyborcza–Płock. – 2010, nr 90, s. 5, il.Wspomnienia Mariana Proniewskiego z Proboszczewic o lo-sie jego rodziny w czasie II wojny i o fotoreportażu z Katyniaw czasopiśmie niemieckim „Signal” z 1943 r.

Skierkowski, Władysław (ks.)Skierkowski, Władysław (ks.)Skierkowski, Władysław (ks.)Skierkowski, Władysław (ks.)Skierkowski, Władysław (ks.)82. (LESZ).82. (LESZ).82. (LESZ).82. (LESZ).82. (LESZ).: Koncert w hołdzie ks. Skierkowskiemu: druga od-

słona Płockich Dni Muzyki Chóralnej / (lesz). // TygodnikPłocki. – 2010, nr 21, s. 8, il.

Szmelczyński, JerzySzmelczyński, JerzySzmelczyński, JerzySzmelczyński, JerzySzmelczyński, Jerzy— KOCZNUR,— KOCZNUR,— KOCZNUR,— KOCZNUR,— KOCZNUR, Agnieszka.: Ocalić pamięć = poz. 114

Walczak, MarekWalczak, MarekWalczak, MarekWalczak, MarekWalczak, Marek— WALCZAK,— WALCZAK,— WALCZAK,— WALCZAK,— WALCZAK, Marek.: Lubię krwiste postacie = poz. 310

II. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEI. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEI. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEI. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEI. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE

Hydrologia. MeteorologiaHydrologia. MeteorologiaHydrologia. MeteorologiaHydrologia. MeteorologiaHydrologia. Meteorologia83. AD.83. AD.83. AD.83. AD.83. AD.: Zniszczone drogi, mosty / AD. // Gazeta Wyborcza

– Płock. – 2010, nr 150, s. 3, il.Powódź w powiecie płockim – podsumowanie w liczbach.

84. DANIELUK,84. DANIELUK,84. DANIELUK,84. DANIELUK,84. DANIELUK, Jacek.: Świniary uratowały Włocławek?: po-wódź: poszkodowanych pod Płockiem jest kilka tysięcy ludzi / Jacek Danieluk. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 21, s. 1, 4, il.

85. DANIELUK,85. DANIELUK,85. DANIELUK,85. DANIELUK,85. DANIELUK, Małgorzata.: Heroiczna walka z żywiołem /Małgorzata Danieluk. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 11, s. 1, 3, il.Walka o utrzymanie wałów przeciwpowodziowych w Płocku.

86. (EG).86. (EG).86. (EG).86. (EG).86. (EG).: Kościół w Troszynie pod wodą: powódź nie oszczę-dziła zabytku / (eg). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 22, s. 4, il.

87. (M.D.).87. (M.D.).87. (M.D.).87. (M.D.).87. (M.D.).: Nie daliśmy się!: walka z żywiołem / (m.d., ab).// Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 4–5, il.Powódź w 2010 r.

88. ORŁOWSKA,88. ORŁOWSKA,88. ORŁOWSKA,88. ORŁOWSKA,88. ORŁOWSKA, Milena.: Utopione pieniądze / Milena Or-łowska. // Gazeta Wyborcza – Płock. - 2010, nr 125, s. 1Straty popowodziowe w gminach Gąbin i Słubice.


89. Sytuacja powodziowa w powiecie płockim:89. Sytuacja powodziowa w powiecie płockim:89. Sytuacja powodziowa w powiecie płockim:89. Sytuacja powodziowa w powiecie płockim:89. Sytuacja powodziowa w powiecie płockim: konferencjaprasowa Starosty Płockiego Michała Boszko. // Miasto Płocki Okolice. – 2010, nr 19, s. 3, il.

90. ŚMIGIELSKI, 90. ŚMIGIELSKI, 90. ŚMIGIELSKI, 90. ŚMIGIELSKI, 90. ŚMIGIELSKI, Marcin.: Krajobraz po powodzi: próbują wra-cać do zalanych domów / Marcin Śmigielski. // TygodnikPłocki. – 2010, nr 26, s. 18, il.Mieszkańcy gmin: Gąbin i Słubice (pow. Płock)

— ŚMIGIELSKI,— ŚMIGIELSKI,— ŚMIGIELSKI,— ŚMIGIELSKI,— ŚMIGIELSKI, Marcin.: Powiat płocki w walce z żywiołem =poz. 189

Roślinność. ZwierzętaRoślinność. ZwierzętaRoślinność. ZwierzętaRoślinność. ZwierzętaRoślinność. Zwierzęta91. LENART91. LENART91. LENART91. LENART91. LENART, Witold.: [Ptaki Ziemi Płockiej – recenzja] / Witold

Lenart. // Notatki Płockie. – 2010, nr 2/223, s. 57–58, il.Zawiera rec. książki: Ptaki Ziemi Płockiej / Bogdan Kaźmier-czak, Krzysztof Olejnicki, Norbert Gajewski. – Płock, 2009.

92. MŚ92. MŚ92. MŚ92. MŚ92. MŚ.: Parki odzyskają blask: w Nowym Duninowie i So-czewce / mś. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 18, s. 16, il.Zabytkowy zespół pałacowo–parkowy w Nowym Duninowie.

Ochrona środowiska. EkologiaOchrona środowiska. EkologiaOchrona środowiska. EkologiaOchrona środowiska. EkologiaOchrona środowiska. Ekologia— KRAWCZYŃSKA— KRAWCZYŃSKA— KRAWCZYŃSKA— KRAWCZYŃSKA— KRAWCZYŃSKA, Renata.: Jesteśmy blisko środowiska

= poz. 125— M.D.— M.D.— M.D.— M.D.— M.D.: Raport o środowisku = poz. 187— Podsumowanie działań ochrony środowiska— Podsumowanie działań ochrony środowiska— Podsumowanie działań ochrony środowiska— Podsumowanie działań ochrony środowiska— Podsumowanie działań ochrony środowiska = poz. 12993. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 200993. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 200993. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 200993. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 200993. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2009

rokurokurokurokuroku / [oprac. pod kier. Adama Ludwikowskiego]; Woje-wódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. – War-szawa: WIOŚ. Inspekcja Ochrony Środowiska, 2010. – 48 s.:il. (gł. kolor.), fot., mapki, rys., wykr.; 29 cm.

94. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA94. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA94. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA94. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA94. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: Złot małychornitologów: wielki finał akcji Tygodnika Płockiego i Woje-wódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod-nej / Blanka Stanuszkiewicz–Cegłowska. // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 19, s. 11, il.Specjalny Ośrodek Szkolno–Wychowawczy nr 2 w Płocku: 9.impreza z cyklu „Zostań przyjacielem ptaków”.

95. SZANSER95. SZANSER95. SZANSER95. SZANSER95. SZANSER, Mariusz.: Na ratunek miastu / Mariusz Szanser.// Express Płocki. – 2010, nr 22, s. 6Główne zagrożenia ekologiczne Płocka.

Geografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. Turystyka— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: Podróż za jeden slajd = poz. 24596. BĘDZIKOWSKA96. BĘDZIKOWSKA96. BĘDZIKOWSKA96. BĘDZIKOWSKA96. BĘDZIKOWSKA, Ludmiła.: Agroturystyka w powiecie płoc-

kim / Ludmiła Będzikowska. // Notatki Płockie. – 2010, nr 2/23, s. 51–56, il. – Streszcz. w jęz. ang.

97. KUNICKI97. KUNICKI97. KUNICKI97. KUNICKI97. KUNICKI, Kazimierz.: Mazowsze: przewodnik / KazimierzKunicki, Tomasz Ławecki, Liliana Olchowiak–Adamowska [!].– Olszanica: Wydawnictwo Bosz, cop. 2010. – 369, [3] s.: il.kolor.; 23 cm. – U góry okł.: Informacje praktyczne, [...],ponad 330 barwnych zdjęć. – Indeks. - ISBN 978-83-7576-099-6

IV. HISTORIAV. HISTORIAV. HISTORIAV. HISTORIAV. HISTORIA

Nauki pomocnicze: numizmatykaNauki pomocnicze: numizmatykaNauki pomocnicze: numizmatykaNauki pomocnicze: numizmatykaNauki pomocnicze: numizmatyka98. Gostyniński dukat / Urząd Miasta Gostynina. // LokalnaGazeta Kutna i Regionu. – 2010, nr 51, s. 6, il.Dukat upamiętniający księcia Siemowita Mazowieckiego IV.

— WOŹNIAK, Hubert.: Tej gapy z zielonym wieńcem zazdrości-ła nam Europa = poz. 68

Historia–opracowania ogólne. HistoriografiaHistoria–opracowania ogólne. HistoriografiaHistoria–opracowania ogólne. HistoriografiaHistoria–opracowania ogólne. HistoriografiaHistoria–opracowania ogólne. HistoriografiaMazowszeMazowszeMazowszeMazowszeMazowsze

— Dzieje Mazowsza— Dzieje Mazowsza— Dzieje Mazowsza— Dzieje Mazowsza— Dzieje Mazowsza = poz. 110— Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-— Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-— Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-— Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-— Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-

nych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wieku = poz. 106

PłockPłockPłockPłockPłock99. GROCHOWSKA99. GROCHOWSKA99. GROCHOWSKA99. GROCHOWSKA99. GROCHOWSKA, Krystyna.: Władze gubernialnego mia-

sta Płocka w latach 1866–1914 (4)–(9): z zasobów płockiegoarchiwum / Krystyna Grochowska. // Sygnały Płockie. – 2010,nr 7, s. 12; nr 8, s. 14; nr 9, s. 16; nr 10, s. 12, il.; nr 11, s.12, il.; nr 12, s. 14, il.

— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI, Rafał.: Płocczanin Jakub Guterman = poz. 69— ŁABARZEWSKI— ŁABARZEWSKI— ŁABARZEWSKI— ŁABARZEWSKI— ŁABARZEWSKI, Radosław.: Achmatowicze dla Rzeczypo-

spolitej = poz. 62— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI, Andrzej Jerzy.: Polska Partia Socjalistyczna

w Płocku w czasie I wojny światowej = poz. 109— SERAFIŃSKA— SERAFIŃSKA— SERAFIŃSKA— SERAFIŃSKA— SERAFIŃSKA, Jurata Bogna.: Płock – Polska – Patriotyzm

= poz. 77

SierpcSierpcSierpcSierpcSierpc100. NAWROCKA–NOWAK100. NAWROCKA–NOWAK100. NAWROCKA–NOWAK100. NAWROCKA–NOWAK100. NAWROCKA–NOWAK, Danuta.: Sierpc przed wiekami

– głód / Danuta Nawrocka–Nowak. // Sierpeckie Rozmaito-ści. – 2010, nr 2, s. 22–23, il.

101. NAWROCKA–NOWAK101. NAWROCKA–NOWAK101. NAWROCKA–NOWAK101. NAWROCKA–NOWAK101. NAWROCKA–NOWAK, Danuta.: Sierpc przed wiekami– morowe powietrze / Danuta Nawrocka–Nowak. // Sier-peckie Rozmaitości. – 2010, nr 1, s. 24–25, il.Sierpc w okresie zarazy w XV wieku.

Słubice (gmina)Słubice (gmina)Słubice (gmina)Słubice (gmina)Słubice (gmina)102. SZYMAŃSKI102. SZYMAŃSKI102. SZYMAŃSKI102. SZYMAŃSKI102. SZYMAŃSKI, Marcin.: Gmina Słubice: zarys monogra-

ficzny / Marcin Szymański; [red. Jan Bolesław Nycek; fot.Tomasz J. Gałązka i in.]. – Płock: Atu Press, 2010. – 343,[1]s., [16] tabl.: il. [w tym kolor.]; 24 cm. – ISBN 978-83-88387-23-4

WyszogródWyszogródWyszogródWyszogródWyszogród103. HIŃC103. HIŃC103. HIŃC103. HIŃC103. HIŃC, Waldemar.: Wyszogród: smuga pamięci / Walde-

mar Hińc. – Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksan-dra Gieysztora, 2010. – 243, [1] s.: fot.; 24 cm. – ISBN 978-83-7549-096-1

Opracowania według okresówOpracowania według okresówOpracowania według okresówOpracowania według okresówOpracowania według okresówHistoria do 1795 r.Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.

104. JOL.104. JOL.104. JOL.104. JOL.104. JOL.: Kopiec w Żochowie: na pamiątkę pobytu króla Wła-dysława Jagiełły / Jol. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 26, s. 6, il.Bitwa 1410 r. pod Grunwaldem

105. MALECZYŃSKI105. MALECZYŃSKI105. MALECZYŃSKI105. MALECZYŃSKI105. MALECZYŃSKI, Karol (1897–1968).: Bolesław III Krzy-wousty / Karol Maleczyński. – Kraków: Towarzystwo Autorówi Wydawców Prac Naukowych Universitas, cop. 2010. – 457,[6] s.; 21 cm. – (Władcy Polscy) – Na s. red. i okł. błędnyzapis SBN. – Na podstawie wyd.: Zakład Narodowy im.Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1975. – Bibliogr.s. 415–[444]. Indeks. – ISBN 978-83-242-1235-4

106. Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-106. Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-106. Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-106. Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-106. Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyj-nych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wiekunych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wieku: studia i szkice /pod red. Jana Dzięgielewskiego. – Warszawa: Oficyna Wy-dawnicza ASPRA–JR, 2010. – 246, [1] s.: il.; 21 cm. – Bi-bliogr. s. 233–[247]. – ISBN 978-83-7545-174-0

Historia 1795–1918 rHistoria 1795–1918 rHistoria 1795–1918 rHistoria 1795–1918 rHistoria 1795–1918 r.— BARAŃSKI— BARAŃSKI— BARAŃSKI— BARAŃSKI— BARAŃSKI, Józef: Szkolnictwo elementarne na Mazowszu

Północnym w latach 1815–1864 = poz. 220107. DUMOWSKI107. DUMOWSKI107. DUMOWSKI107. DUMOWSKI107. DUMOWSKI, Zdzisław.: Niemieckie (nie tylko) ślady I

wojny na ziemi sierpeckiej / Zdzisław Dumowski. // Sierpec-kie Rozmaitości. – 2010, nr 2, s. 24–27, il.

108. PAPIEROWSKI,108. PAPIEROWSKI,108. PAPIEROWSKI,108. PAPIEROWSKI,108. PAPIEROWSKI, Andrzej Jerzy.: Organizacje i instytucjespołeczne i polityczne w Płocku w latach 1905–1914: stu-dium monograficzne / Andrzej Jerzy Papierowski; Politechni-ka Warszawska, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecz-nych. – Płock: P.P.–H „Drukarnia”, 2010. – 492 s.; 21 cm.– Indeks. – ISBN 978-83-62081-76-9

109. PAPIEROWSKI,109. PAPIEROWSKI,109. PAPIEROWSKI,109. PAPIEROWSKI,109. PAPIEROWSKI, Andrzej Jerzy.: Polska Partia Socjalistycz-


na w Płocku w czasie I wojny światowej / Andrzej Jerzy Papie-rowski. // Notatki Płockie. – 2010, nr 2/223, s. 3–14. – Streszcz.w jęz. ang.

Historia 1918–1939 r.Historia 1918–1939 r.Historia 1918–1939 r.Historia 1918–1939 r.Historia 1918–1939 r.110. Dzieje Mazowsza110. Dzieje Mazowsza110. Dzieje Mazowsza110. Dzieje Mazowsza110. Dzieje Mazowsza: praca zbiorowa. T. 4, Lata 1918–

1939 / pod red. Janusza Szczepańskiego; [kom. red.: JanDzięgielewski et al.] ; Akademia Humanistyczna im. A. Gieysz-tora. – Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora,2010. – 677 s., [2] k. map złoż. luz.: il.; 24 cm. – Indeksy.– ISBN 978-83-7549-120-3 - ISBN 83-89709-96-1

111. SZATKOWSKA111. SZATKOWSKA111. SZATKOWSKA111. SZATKOWSKA111. SZATKOWSKA, Lena.: Szara legenda / Lena Szatkow-ska. – Wyd. 2. popr. i rozsz. – Płock: Książnica Płocka, 2010.– 293, [1] s.: il.; 21 cm. – Na książce wyłącznie błędny ISBN.– Bibliogr. s. 292–293. – ISBN 978-83-88028-57-1Legiony Polskie (1914–1917) – I Brygada

Historia 1939–1945 r.Historia 1939–1945 r.Historia 1939–1945 r.Historia 1939–1945 r.Historia 1939–1945 r.112. BEES.:112. BEES.:112. BEES.:112. BEES.:112. BEES.: 14 prawdziwych bohaterów: tablica poświęcona

żołnierzom AK zamordowanym w Pomiechówku / BeeS. //Tygodnik Płocki. – 2010, nr 14, s. 8, il.M.in. Kulczycki Kazimierz, Laszkiewicz Jan, Wojno Sergiusz– tablica pamiątkowa w Stanisławówce.

113. DYLEWSKI113. DYLEWSKI113. DYLEWSKI113. DYLEWSKI113. DYLEWSKI, Zenon.: Tajemnica śmierci Eugenii Dąbrow-skiej siostry gen. Wł[adysława] Sikorskiego / Zenon Dylewski.– Wyd. 3. – Płock: [b.w.], 2010. – 14 s.: il.; 30 cm. – Naprawach maszynopisu. – Bibliogr. s. 14.Grób na płockim cmentarzu.

— JAM.— JAM.— JAM.— JAM.— JAM.: Dąb pamięci dla Makarego Przybyszewskiego = poz. 333114. KOCZNUR114. KOCZNUR114. KOCZNUR114. KOCZNUR114. KOCZNUR, Agnieszka.: Ocalić pamięć / Agnieszka Kocz-

nur. // Gość Niedzielny. – 2010, nr 14, dod. Gość Płocki,nr 14/60, s. IV–V, il.Ślady zbrodni katyńskiej w diecezji płockiej.

— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI, Rafał.: Płocczanin Jakub Guterman = poz. 69— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI, Rafał.: Ta wiedza gniewała i ciążyła = poz. 81115. ŁABARZEWSKI115. ŁABARZEWSKI115. ŁABARZEWSKI115. ŁABARZEWSKI115. ŁABARZEWSKI, Radosław.: Katyńskie ślady /Radosław

Łabarzewski, Bogusław Osiecki. // Sygnały Płockie. – 2010,nr 9, s. 17, il.Chyba Zygmunt Stanisław – (1900–1940), Gołębiowski, Sta-nisław – (1902–1940) – egzekucja polskich oficerów w Char-kowie.

— MO.— MO.— MO.— MO.— MO.: Katyńska wystawa w sądzie okręgowym = poz. 199— MO.— MO.— MO.— MO.— MO.: Oni zginęli w Katyniu = poz. 200116. WĄSIEWSKI16. WĄSIEWSKI16. WĄSIEWSKI16. WĄSIEWSKI16. WĄSIEWSKI, Grzegorz.: Lotnisko Lipniak – dlaczego wła-

śnie tam?: sierpeckie epizody II wojny światowej [cz. 1] / Grze-gorz Wąsiewski. // Sierpeckie Rozmaitości. – 2010, nr 2,s. 28–29, il.Budowa lotniska, jego funkcjonowanie, zakończenie działal-ności.

117. WRZESIŃSKA117. WRZESIŃSKA117. WRZESIŃSKA117. WRZESIŃSKA117. WRZESIŃSKA, Anna Maria.: Ruch oporu ZWZ–AK w Ob-wodzie Gąbin / Anna Maria Wrzesińska. – Sierpc:PP–H „Dru-karnia”, 2010. – 327 s.: il.; 22 cm. – Bibliogr. s. 299–310.– ISBN 978-83-62081-05-9

Historia 1944–1989 r.Historia 1944–1989 r.Historia 1944–1989 r.Historia 1944–1989 r.Historia 1944–1989 r.— ŁYKOWSKI— ŁYKOWSKI— ŁYKOWSKI— ŁYKOWSKI— ŁYKOWSKI, Konrad.: Jak powstała płocka Solidarność

= poz. 172

V. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIA

Sztuka ludowaSztuka ludowaSztuka ludowaSztuka ludowaSztuka ludowa118. AL.118. AL.118. AL.118. AL.118. AL.: Sztuka ludowa regionu sannickiego w rękach twór-

czyń ludowych / al. // Wiadomości Sannickie. – 2010,nr 1(4), s. 20–21, il.

119. KOPCZYŃSKI119. KOPCZYŃSKI119. KOPCZYŃSKI119. KOPCZYŃSKI119. KOPCZYŃSKI, Jerzy.: Jedni z najlepszych / Jerzy Kop-czyński, Maria Kopczyńska; rozm. przepr. Barbara Snopek,Lucyna Kornas–Frankie. // Wieś Mazowiecka. – 2010, nr 6,

s. 7, il.Maria i Jerzy Kopczyńscy – rzeźbiarze ze Zdziara Wielkiego(gm. Staroźreby).

— RUTECKA— RUTECKA— RUTECKA— RUTECKA— RUTECKA, Jolanta.: Sanniki uczciły pamięć Chopina = poz. 249

Obyczaje. ObrzędyObyczaje. ObrzędyObyczaje. ObrzędyObyczaje. ObrzędyObyczaje. Obrzędy— IP— IP— IP— IP— IP.: Jubileuszowa Niedziela Palmowa = poz. 266120. JEZIERSKA–CHALICKA120. JEZIERSKA–CHALICKA120. JEZIERSKA–CHALICKA120. JEZIERSKA–CHALICKA120. JEZIERSKA–CHALICKA, Agnieszka.: Wielkanocne trady-

cje / Agnieszka Jezierska-Chalicka. // Nasz Płock. – 2010,nr 3/4, s. 1, 6, il.Zwyczaje wielkanocne na Mazowszu – impreza w MuzeumWsi Mazowieckiej.

VI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZE

Prace ogólne. PlanowaniePrace ogólne. PlanowaniePrace ogólne. PlanowaniePrace ogólne. PlanowaniePrace ogólne. Planowanie121. SKOWRONEK–MIELCZAREK121. SKOWRONEK–MIELCZAREK121. SKOWRONEK–MIELCZAREK121. SKOWRONEK–MIELCZAREK121. SKOWRONEK–MIELCZAREK, Anna.: Wspieranie inno-

wacyjności przedsiębiorstw w Polsce – wybrane aspekty / AnnaSkowronek–Mielczarek. // Zeszyty Naukowe Państwowej Wy-ższej Szkoły Zawodowej w Płocku. Nauki Ekonomiczne.– T. 12 (2010), s. 5–19. – Streszcz. w jęz. ang.Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza 2007–2015.

StatystykaStatystykaStatystykaStatystykaStatystyka— Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego Biuletyn Statystyczny Województwa Mazowieckiego

= poz. 9

Budownictwo. InwestycjeBudownictwo. InwestycjeBudownictwo. InwestycjeBudownictwo. InwestycjeBudownictwo. Inwestycje— Inwestycje 1990–2010 r— Inwestycje 1990–2010 r— Inwestycje 1990–2010 r— Inwestycje 1990–2010 r— Inwestycje 1990–2010 r = poz. 184122. PRZEDPEŁSKA122. PRZEDPEŁSKA122. PRZEDPEŁSKA122. PRZEDPEŁSKA122. PRZEDPEŁSKA, Jadwiga.: Gmina Mochowo podsumo-

wanie roku 2009 / Jadwiga Przedpełska. // Kurier Sierpecki.– 2010, nr 16, s. 13, il.Inwestycje zrealizowane w gminie Mochowo w 2009 roku.

123. WOŹNIAK123. WOŹNIAK123. WOŹNIAK123. WOŹNIAK123. WOŹNIAK, Hubert.: Orlen Arena. Na 99 proc. / HubertWoźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 111, s. 1, il.Propozycja nazwy dla budowanego Centrum Widowiskowo–Sportowego w Płocku.

Przemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SA

124. DUSZCZYK124. DUSZCZYK124. DUSZCZYK124. DUSZCZYK124. DUSZCZYK, Michał.: Orlen do Litwinów: uspokójcie sięalbo sprzedamy Możejki / Michał Duszczyk. // Dziennik Ga-zeta Prawna. – 2010, nr 66, s. A1, A3, il.Spekulacje nt. sprzedaży rafinerii w Możejkach przez PKN OR-LEN SA.

125. KRAWCZYŃSKA125. KRAWCZYŃSKA125. KRAWCZYŃSKA125. KRAWCZYŃSKA125. KRAWCZYŃSKA, Renata.: Jesteśmy blisko środowiska:koncern nagrodzony / Renata Krawczyńska. // Orlen Eks-pres. – 2010, nr 7, s. 3, il.Certyfikat dla ORLENU w konkursie ekologicznym „Firma Bli-ska Środowisku”.

126. KRAWIEC126. KRAWIEC126. KRAWIEC126. KRAWIEC126. KRAWIEC, Jacek.: Przed nami kolejny trudny rok: budu-jemy pozycję Koncernu / Jacek Krawiec; rozm. przepr. Grze-gorz Szałkowski. // Orlen Ekspres. – 2010, nr 8, s. 3, il.Krawiec Jacek prezes PKN ORLEN SA.

127. MIODUSKI127. MIODUSKI127. MIODUSKI127. MIODUSKI127. MIODUSKI, Dariusz.: ABC marki ORLEN: początki na-szej tożsamości / Dariusz Mioduski. // Orlen Ekspres. – 2010,nr 7, s. 5, il.

128. MIODUSKI128. MIODUSKI128. MIODUSKI128. MIODUSKI128. MIODUSKI, Dariusz.: Ciekawostki o marce: ABC markiORLEN / Dariusz Mioduski. // Orlen Ekspres. – 2010, nr 8,s. 4, il.

129. Podsumowanie działań ochrony środowiska. Dział129. Podsumowanie działań ochrony środowiska. Dział129. Podsumowanie działań ochrony środowiska. Dział129. Podsumowanie działań ochrony środowiska. Dział129. Podsumowanie działań ochrony środowiska. DziałOchrony Środowiska.Ochrony Środowiska.Ochrony Środowiska.Ochrony Środowiska.Ochrony Środowiska. // Orlen Ekspres. – 2010, nr 11, s. 6, il.Działania podjęte na rzecz ochrony środowiska w PKN ORLEN.

130. STODOLAK130. STODOLAK130. STODOLAK130. STODOLAK130. STODOLAK, Sebastian.: Prezes do zadań specjalnych:Jacek Krawiec / Sebastian Stodolak. // Wprost. – 2010,nr 21, s. 42–43, il.


Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów NaftowychPrzedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów NaftowychPrzedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów NaftowychPrzedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów NaftowychPrzedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych„Przyjaźń” SA„Przyjaźń” SA„Przyjaźń” SA„Przyjaźń” SA„Przyjaźń” SA

131. SZAT131. SZAT131. SZAT131. SZAT131. SZAT.: 1,8 mld zł na inwestycje: Strategia Rozwoju GrupyKapitałowej PERN / szat. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 26,s. 8, il.Naftoport (Gdańsk)

Przemysł rolno-spożywczyPrzemysł rolno-spożywczyPrzemysł rolno-spożywczyPrzemysł rolno-spożywczyPrzemysł rolno-spożywczy132. WOŹNIAK132. WOŹNIAK132. WOŹNIAK132. WOŹNIAK132. WOŹNIAK, Hubert.: Zakłady Mięsne i PKS mają nowych

właścicieli / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 148, s. 1, il.BUDMAT (Płock) – Zakłady Mięsne i Mobilis (Polska–Izrael)– Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Płocku.

Spółdzielczość. RzemiosłoSpółdzielczość. RzemiosłoSpółdzielczość. RzemiosłoSpółdzielczość. RzemiosłoSpółdzielczość. Rzemiosło— CHOJNACKI— CHOJNACKI— CHOJNACKI— CHOJNACKI— CHOJNACKI, Krzysztof.: 140 lat płockiej historii = poz. 137133. DWOJNYCH133. DWOJNYCH133. DWOJNYCH133. DWOJNYCH133. DWOJNYCH, Andrzej.: „Zgoda” buduje..: jeden „Oże-

nek” i 25 małżeństw / Andrzej Dwojnych. // Gazeta Wybor-cza - Płock. – 2010, nr 112, s. 4–5, il. – (Z płockiego strychu.)Historia płockiej PSS „Zgoda”.

— (RŁ).— (RŁ).— (RŁ).— (RŁ).— (RŁ).: Pod szczęśliwą nazwą: = poz. 138

RolnictwoRolnictwoRolnictwoRolnictwoRolnictwoZagadnienia ogólneZagadnienia ogólneZagadnienia ogólneZagadnienia ogólneZagadnienia ogólne

134. MAJEWSKI134. MAJEWSKI134. MAJEWSKI134. MAJEWSKI134. MAJEWSKI, Piotr.: Powrót gołębia daje mu wiele szczę-ścia: Sierpc: Marek Telesiewicz – hodowca z pasją / PiotrMajewski. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 22, s. 6, il.

135. ŚMIGIELSKI135. ŚMIGIELSKI135. ŚMIGIELSKI135. ŚMIGIELSKI135. ŚMIGIELSKI, Marcin.: Giełda Rolnicza w Łącku / mś. //Tygodnik Płocki. – 2010, nr 22, s. 17, il.Impreza w Stadzie Ogierów w Łącku – 2010 r.

Gospodarstwo rolneGospodarstwo rolneGospodarstwo rolneGospodarstwo rolneGospodarstwo rolne— BĘDZIKOWSKA— BĘDZIKOWSKA— BĘDZIKOWSKA— BĘDZIKOWSKA— BĘDZIKOWSKA, Ludmiła.: Agroturystyka w powiecie płoc-

kim = poz. 96

RybołówstwoRybołówstwoRybołówstwoRybołówstwoRybołówstwo136. SZANSER,136. SZANSER,136. SZANSER,136. SZANSER,136. SZANSER, Mariusz.: Kłusownik z siekierą / Mariusz Szan-

ser. // Express Płocki. – 2010, nr 16, s. 8, il.Kłusownictwo na wodach powiatu płockiego, gostynińskiegoi sierpeckiego

Handel. UsługiHandel. UsługiHandel. UsługiHandel. UsługiHandel. Usługi137. CHOJNACKI37. CHOJNACKI37. CHOJNACKI37. CHOJNACKI37. CHOJNACKI, Krzysztof.: 140 lat płockiej historii / Krzysz-

tof Chojnacki; rozm. przepr. Tomasz Szatkowski. // TygodnikPłocki. – 2010, nr 21, s. 7, il.Rozmowa z prezesem Powszechnej Spółdzielni Spożywców„Zgoda”.

— DWOJNYCH— DWOJNYCH— DWOJNYCH— DWOJNYCH— DWOJNYCH, Andrzej.: „Zgoda” buduje...: jeden „Ożenek”i 25 małżeństw = poz. 133

138. (RŁ).138. (RŁ).138. (RŁ).138. (RŁ).138. (RŁ).: Pod szczęśliwą nazwą: jubileusz PSS „Zgoda” / (rł).// Sygnały Płockie. – 2010, nr 8, s. 10, il.140 lat PSS „Zgoda” w Płocku.

139. WALUŚ139. WALUŚ139. WALUŚ139. WALUŚ139. WALUŚ, Jan.: Bony towarowe PSS „Zgoda” w Płocku /Jan Waluś, Konrad J. Waluś. // Express Tumski. – 2010,nr 2, s. 3, il.

Żywienie zbioroweŻywienie zbioroweŻywienie zbioroweŻywienie zbioroweŻywienie zbiorowe— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA, Agnieszka.: Sierpc: „Gotowanie na

polanie” = poz. 268

Banki. Finanse. BudżetBanki. Finanse. BudżetBanki. Finanse. BudżetBanki. Finanse. BudżetBanki. Finanse. Budżet— Budżet zrealizowany— Budżet zrealizowany— Budżet zrealizowany— Budżet zrealizowany— Budżet zrealizowany = poz. 181

Komunikacja. Transport. ŁącznośćKomunikacja. Transport. ŁącznośćKomunikacja. Transport. ŁącznośćKomunikacja. Transport. ŁącznośćKomunikacja. Transport. Łączność140. SOBCZAK140. SOBCZAK140. SOBCZAK140. SOBCZAK140. SOBCZAK, Mariusz.: Ostro schodzą z ceny / Mariusz

Sobczak. // Express Płocki. – 2010, nr 15, s. 10, il.Dotacje na budowę dróg lokalnych w powiecie płockim

w 2010 r.— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Zakłady Mięsne i PKS mają nowych

właścicieli = poz. 132

Gospodarka komunalnaGospodarka komunalnaGospodarka komunalnaGospodarka komunalnaGospodarka komunalna141. AMBROZIAK–BERESZCZYŃSKA141. AMBROZIAK–BERESZCZYŃSKA141. AMBROZIAK–BERESZCZYŃSKA141. AMBROZIAK–BERESZCZYŃSKA141. AMBROZIAK–BERESZCZYŃSKA, Urszula.: Barwy lokal-

nego patriotyzmu: 100 lat Straży Pożarnej w Bielsku / UrszulaAmbroziak–Bereszczyńska. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 116–117, il.

142. DANIELUK142. DANIELUK142. DANIELUK142. DANIELUK142. DANIELUK, Małgorzata.: Sposób na śmieci / MałgorzataDanieluk. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 8, s. 6, il.Plany inwestycyjne Zakładu Utylizacji Odpadów Komunal-nych w Kobiernikach.

— DYLEWSKI— DYLEWSKI— DYLEWSKI— DYLEWSKI— DYLEWSKI, Zenon.: Tajemnica śmierci Eugenii Dąbrowskiejsiostry gen. Wł[adysława] Sikorskiego = poz. 113

143. (EG).143. (EG).143. (EG).143. (EG).143. (EG).: Rycerze świętego Floriana: 90 lat OSP w Białotar-sku / (eg). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 19, s. 14, il.Ochotnicza Straż Pożarna (Białotarsk)

144. Informacja Zarządu Remondis Drobin Komunalna Spół-144. Informacja Zarządu Remondis Drobin Komunalna Spół-144. Informacja Zarządu Remondis Drobin Komunalna Spół-144. Informacja Zarządu Remondis Drobin Komunalna Spół-144. Informacja Zarządu Remondis Drobin Komunalna Spół-ka z o.o. z działalności za lata 2007–2009ka z o.o. z działalności za lata 2007–2009ka z o.o. z działalności za lata 2007–2009ka z o.o. z działalności za lata 2007–2009ka z o.o. z działalności za lata 2007–2009 // Kontakt.– 2010, nr 77, s. 7–11, il.

145. KAWAŁCZEWSKA145. KAWAŁCZEWSKA145. KAWAŁCZEWSKA145. KAWAŁCZEWSKA145. KAWAŁCZEWSKA, Janina.: Racjonalna gospodarka od-padami w regionie płockim, włocławskim i kutnowskim / Ja-nina Kawałczewska // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 16, s. 18, il.Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej (Płock) – szkolenie.

146. KOWALSKI146. KOWALSKI146. KOWALSKI146. KOWALSKI146. KOWALSKI, Tomasz.: Cmentarz w Osówce – migawkiz renowacji [cz.2] / spisał Tomasz Kowalski // Sierpeckie Roz-maitości. – 2010, nr 2, s. 54-57.Renowacja cmentarza niemieckich kolonistów wyznaniaewangelicko–augsburskiego w Osówce.

147. MARCINIAK147. MARCINIAK147. MARCINIAK147. MARCINIAK147. MARCINIAK, Jola.: 13 tysięcy ludzi bez kanalizacji: Płock,byłe miasto wojewódzkie, 130 tys. mieszkańców, a tymcza-sem... / // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 16, s. 11, il.

— MP.— MP.— MP.— MP.— MP.: Przegląd orkiestr z udziałem Adama Struzika = poz. 317148. TARKA148. TARKA148. TARKA148. TARKA148. TARKA, Henryka.: Tak niewiele... [–a jednak tak wiele] /

Henryka Tarka. // Oświata Mazowiecka. – 2010, nr 02(03),s. 7, il.Renowacja cmentarza niemieckich kolonistów wyznaniaewangelicko–augsburskiego w Osówce k. Sierpca przez mło-dzież z Liceum Ogólnokształcącego im. mjr. Henryka Su-charskiego w Sierpcu.

VII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNE

PolitykaPolitykaPolitykaPolitykaPolityka149. GSZ.149. GSZ.149. GSZ.149. GSZ.149. GSZ.: Mazowsze w żałobie: w smoleńskiej katastrofie zgi-

nęły płockie parlamentarzystki / GSZ. // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 15, s. 1, il.Senator Janina Fetlińska, poseł Jolanta Szymanek–Deresz orazks. Bronisław Gostomski – kapłan diecezji płockiej.

150. GSZ.150. GSZ.150. GSZ.150. GSZ.150. GSZ.: Pierwsze starcie dla Kaczyńskiego: wybory prezy-denckie na północnym Mazowszu / GSZ. // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 25, s. 3, il.

151. JAM151. JAM151. JAM151. JAM151. JAM.: Jarosław Kaczyński bezapelacyjnym zwycięzcą: Po-wiat sierpecki: wybory prezydenckie 2010 / JAM. // KurierSierpecki. – 2010, nr 25 s. 2, il.

152. PIK.152. PIK.152. PIK.152. PIK.152. PIK.: Walka Martynowski–Boszko? / PIK. // Express Płoc-ki. – 2010, nr 19, s. 5Obsadzanie mandatów po posłach i senatorach zmarłychtragicznie w katastrofie pod Smoleńskiem.

153. WOŹNIAK153. WOŹNIAK153. WOŹNIAK153. WOŹNIAK153. WOŹNIAK, Hubert.: Michał Boszko będzie nowym płoc-kim senatorem / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 143, s. 1, il.Wynik wyborów uzupełniających do Senatu RP po katastrofielotniczej pod Smoleńskiem.

Unia EuropejskaUnia EuropejskaUnia EuropejskaUnia EuropejskaUnia Europejska— Fundusze Europejskie dla Mazowsza — Fundusze Europejskie dla Mazowsza — Fundusze Europejskie dla Mazowsza — Fundusze Europejskie dla Mazowsza — Fundusze Europejskie dla Mazowsza = poz. 17


— GAWŁOWSKA— GAWŁOWSKA— GAWŁOWSKA— GAWŁOWSKA— GAWŁOWSKA, Katarzyna.: Aktywniej przez życie = poz. 246— (jac).— (jac).— (jac).— (jac).— (jac).: Unia dofinansuje remont = poz. 301— MARCINIAK, Jola.— MARCINIAK, Jola.— MARCINIAK, Jola.— MARCINIAK, Jola.— MARCINIAK, Jola.: 13 tysięcy ludzi bez kanalizacji = poz. 147— Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego— Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego— Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego— Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego— Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego

w Płockuw Płockuw Płockuw Płockuw Płocku = poz. 205

Partie politycznePartie politycznePartie politycznePartie politycznePartie polityczne154. KRUSZEWSKI154. KRUSZEWSKI154. KRUSZEWSKI154. KRUSZEWSKI154. KRUSZEWSKI, Zbigniew.: Kolejnej kadencji nie będzie? /

Zbigniew Kruszewski; rozm. przepr. Tomasz Szatkowski. //Tygodnik Płocki. – 2010, nr 21, s. 5, il.Rozmowa z posłem na Sejm RP z ramienia SLD.

— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI, Andrzej Jerzy.: Organizacje i instytucje spo-łeczne i polityczne w Płocku w latach 1905–1914 = poz. 108

155. SZANSER155. SZANSER155. SZANSER155. SZANSER155. SZANSER, Mariusz.: Wielka pustka i żal / Mariusz Szan-ser. // Express Płocki. – 2010, nr 15, s. 3, il.Fetlińska Janina (1952–2010), Szymanek–Deresz, Jolanta (1954–2010). Katastrofa lotnicza w Smoleńsku w 2010 r.

— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Ludowcy w kontrnatarciu = poz. 197

Organizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżowe156. BEES.156. BEES.156. BEES.156. BEES.156. BEES.: Korowód 1000 harcerzy: Rajd „Wisła” wyjątkowo

w Płocku / BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 21, s. 23, il.33. Ogólnopolski Harcerski Rajd Wisła

Organizacje społeczneOrganizacje społeczneOrganizacje społeczneOrganizacje społeczneOrganizacje społeczne— BeeS— BeeS— BeeS— BeeS— BeeS.: Sceniczny dreszcz emocji dla każdego = poz. 304157. Działalność Towarzystwa Wychowanków157. Działalność Towarzystwa Wychowanków157. Działalność Towarzystwa Wychowanków157. Działalność Towarzystwa Wychowanków157. Działalność Towarzystwa Wychowanków, Wychowaw-

ców i Przyjaciół Gimnazjum i Liceum im. Marszałka Stanisła-wa Małachowskiego w Płocku w okresie pomiędzy XVI a XVIIzjazdem 2005–2010 r. / oprac. Marek Chojnacki. // Mała-chowiak. – 2010, czerwiec, s. 6–7, il.

— GŁOWACKA— GŁOWACKA— GŁOWACKA— GŁOWACKA— GŁOWACKA, Aleksandra.: Członkowie Koła Chopinow-skiego w Sannikach o 30. latach związków z Chopinem= poz. 315

158. Inspiracje: spotkania z kobietami sukcesu158. Inspiracje: spotkania z kobietami sukcesu158. Inspiracje: spotkania z kobietami sukcesu158. Inspiracje: spotkania z kobietami sukcesu158. Inspiracje: spotkania z kobietami sukcesu / oprac. Ur-szula Ambroziak-Bereszczyńska. – Płock: Stowarzyszenie CzasKobiety, 2010. – [4] s.: il. kolor.; 30 cm.Płockie Stowarzyszenie „Czas Kobiety”

159. Jarmark Tumski159. Jarmark Tumski159. Jarmark Tumski159. Jarmark Tumski159. Jarmark Tumski: z secesją pod rękę: dwa wieki ulicyTumskiej / Stowarzyszenie Tumska, Stowarzyszenie Czas Ko-biety. – Płock: Stowarzyszenie Czas Kobiety, 2010. – [4] s.: il.kolor.; 30 cm.

— KOCZNUR— KOCZNUR— KOCZNUR— KOCZNUR— KOCZNUR, Agnieszka.: Fabryka dobrych pomysłów = poz. 336— MUSIAŁ— MUSIAŁ— MUSIAŁ— MUSIAŁ— MUSIAŁ, Bożena.: [Towarzystwo Wiedzy Powszechnej Od-

dział Regionalny w Płocku] = poz. 238160. ORŁOWSKA160. ORŁOWSKA160. ORŁOWSKA160. ORŁOWSKA160. ORŁOWSKA, Milena.: Drugie życie towarzystwa / Milena

Orłowska. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 128, s. 6, il.Nowy statut, zarząd i numer Krajowego Rejestru SądowegoPłockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru.

— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI— PAPIEROWSKI, Andrzej Jerzy.: Organizacje i instytucje spo-łeczne i polityczne w Płocku w latach 1905–1914 = poz. 108

— PATROWICZ— PATROWICZ— PATROWICZ— PATROWICZ— PATROWICZ, Monika.: Pałac w Sannikach = poz. 318161. WIERZBICKA161. WIERZBICKA161. WIERZBICKA161. WIERZBICKA161. WIERZBICKA, Iwona.: Czas Kobiety / Iwona Wierzbicka.

// Express Tumski. – 2010, nr 1, s. 2, il.Płockie Stowarzyszenie Czas Kobiety

Praca. BezrobociePraca. BezrobociePraca. BezrobociePraca. BezrobociePraca. Bezrobocie162. BEES.162. BEES.162. BEES.162. BEES.162. BEES.: Niepełnosprawnym wciąż trudno o pracę / Bees. /

Tygodnik Płocki. – 2010, nr 21, s. 17, il.IV edycja Płockich Targów Pracy Osób Niepełnosprawnych.

163. DYBIEC163. DYBIEC163. DYBIEC163. DYBIEC163. DYBIEC, Aleksandra.: Dramat w Gostyninie / AleksandraDybiec, Adam Małachowski. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 116, s. 1, il.Zwolnienia grupowe w gostynińskich zakładach.

— KALINOWSKI— KALINOWSKI— KALINOWSKI— KALINOWSKI— KALINOWSKI, Jan Ryszard: Kadry = poz. 208164. SZATKOWSKI164. SZATKOWSKI164. SZATKOWSKI164. SZATKOWSKI164. SZATKOWSKI, Tomasz.: Konkretny fach najlepszym ar-

gumentem : jak znaleźć pracę, kiedy lokalny rynek oferuje jej

stosunkowo niewiele / Tomasz Szatkowski. // Tygodnik Płoc-ki. – 2010, nr 17, s. 1, 4, il.Oferta Miejskiego Urzędu Pracy w Płocku.

Opieka społecznaOpieka społecznaOpieka społecznaOpieka społecznaOpieka społeczna165. GSZ.165. GSZ.165. GSZ.165. GSZ.165. GSZ.: Kontrowersyjna instytucja: jubileusz Miejskiego

Ośrodka Pomocy Społecznej / GSZ. // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 19, s. 8Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Płocku

166. GSZ.166. GSZ.166. GSZ.166. GSZ.166. GSZ.: Terapia po nowemu: zmiany w Domu Pomocy Spo-łecznej „Przyjaznych Serc” / GSZ. // Sygnały Płockie. – 2010,nr 9, s. 6Dom Pomocy Społecznej „Przyjaznych Serc” w Płocku

167. KOCZNUR167. KOCZNUR167. KOCZNUR167. KOCZNUR167. KOCZNUR, Agnieszka.: Ich drugi dom: WTZ w Płocku /Agnieszka Kocznur. // Gość Niedzielny. – 2010, nr 17, dod.Gość Płocki, nr 17/63, s. VIII, il. – (Dobre miejsca)Warsztaty Terapii Zajęciowej przy parafii św. Jakuba w Płocku.

168. MAŁECKA168. MAŁECKA168. MAŁECKA168. MAŁECKA168. MAŁECKA, Agnieszka.: Po prostu pomagać: Koło Miło-sierdzia w Gostyninie / Agnieszka Małecka. // Gość Nie-dzielny. – 2010, nr 14, dod. Gość Płocki, nr 14/60, s. 4, il.– (Dobre miejsca)Parafia św. Marcina w Gostyninie – Koło Miłosierdzia im. św.Brata Alberta

169. MAŁECKA169. MAŁECKA169. MAŁECKA169. MAŁECKA169. MAŁECKA, Agnieszka.: Powrót do normalności: Dom Sa-motnej Matki w Białej / Agnieszka Małecka. // Gość Nie-dzielny. – 2010, nr 22, dod. Gość Płocki, nr 22/68, s. VIII, il.Dom Samotnej Matki w Białej (gm. Stara Biała)

170. (RŁ).170. (RŁ).170. (RŁ).170. (RŁ).170. (RŁ).: Z ludźmi dla ludzi / (rł). // Sygnały Płockie. – 2010,nr 11, s. 4, il.20 lat Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Płocku.

171. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA171. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA171. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA171. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA171. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: W kwiet-niu 11 tys. obiadów w stołówce Caritasu: pogłębia się pro-blem biedy w Płocku i na Mazowszu / Blanka Stanuszkie-wicz–Cegłowska. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 19, s. 1, 4, il.

— ŚMIGIELSKI— ŚMIGIELSKI— ŚMIGIELSKI— ŚMIGIELSKI— ŚMIGIELSKI, Marcin.: Krajobraz po powodzi = poz. 90

Związki zawodoweZwiązki zawodoweZwiązki zawodoweZwiązki zawodoweZwiązki zawodowe172. ŁYKOWSKI172. ŁYKOWSKI172. ŁYKOWSKI172. ŁYKOWSKI172. ŁYKOWSKI, Konrad.: Jak powstała płocka Solidarność /

Konrad Łykowski, Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza– Płock. – 2010, nr 147, s. 5, il. - (Z płockiego strychu.)NSZZ „Solidarność” Regionu Płockiego.

173. MŚ.173. MŚ.173. MŚ.173. MŚ.173. MŚ.: Dzień odznaczeń: XXX lat „Solidarności” / mś. //Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24, s. 11, il.Obchody w NSZZ „Solidarność” Regionu Płockiego.

174. WOŹNIAK174. WOŹNIAK174. WOŹNIAK174. WOŹNIAK174. WOŹNIAK, Hubert.: Płocka „S” jest po trzydziestce / Hu-bert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 129,s. 5, il.NSZZ „Solidarność” Regionu Płockiego.

Uroczystości i obchodyUroczystości i obchodyUroczystości i obchodyUroczystości i obchodyUroczystości i obchody175. BEES.175. BEES.175. BEES.175. BEES.175. BEES.: Jagiełło znów w Czerwińsku: powstał nawet most

łyżwowy na Wiśle / BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 26,s. 16, il.Obchody 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem.

— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: 14 prawdziwych bohaterów = poz. 112— BOCZKOWSKA,— BOCZKOWSKA,— BOCZKOWSKA,— BOCZKOWSKA,— BOCZKOWSKA, Alina.: Dni pełne wrażeń = poz. 250— CHRZANOWSKA,— CHRZANOWSKA,— CHRZANOWSKA,— CHRZANOWSKA,— CHRZANOWSKA, Barbara.: Średniowieczny jarmark = poz. 251176. Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk.176. Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk.176. Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk.176. Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk.176. Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk. // Na

Szlaku Książąt Mazowieckich. – 2010, nr 2(05), s. 4–5, il.Obchody bitwy pod Grunwaldem.

177. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA177. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA177. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA177. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA177. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: Płock ru-sza na Grunwald: dla tych, którym za daleko, proponujemywycieczkę do Czerwińska / Blanka Stanuszkiewicz–Cegłow-ska. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 25, s. 1, 4, il.Obchody bitwy pod Grunwaldem

— SZANSER— SZANSER— SZANSER— SZANSER— SZANSER, Mariusz.: Jarmark ożywił Tumską = poz. 254178. WOŹNIAK,178. WOŹNIAK,178. WOŹNIAK,178. WOŹNIAK,178. WOŹNIAK, Hubert.: Święto Płocka, Tumskiej i Małacho-


wianki / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 135, s. 4–5, il.Dni Historii Płocka.

— ZALEWSKA–OPASIŃSKA,— ZALEWSKA–OPASIŃSKA,— ZALEWSKA–OPASIŃSKA,— ZALEWSKA–OPASIŃSKA,— ZALEWSKA–OPASIŃSKA, Bogumiła.: Gloria Victis – chwałazwyciężonym! = poz. 298

VIII. ZAGADNIENIA PRAWNO–ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO–ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO–ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO–ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO–ADMINISTRACYJNE

Terenowe organy administracji rządowejTerenowe organy administracji rządowejTerenowe organy administracji rządowejTerenowe organy administracji rządowejTerenowe organy administracji rządowej179. JAM.179. JAM.179. JAM.179. JAM.179. JAM.: Podium dla sierpeckich urzędników: Bydgoszcz:

X Mistrzostwa Polski Skarbowców o puchar Ministra Finan-sów / JAM. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 25, s. 16, il.Drugie miejsce w klasyfikacji generalnej dla Urzędu Skarbo-wego w Sierpcu.

Samorząd terytorialnySamorząd terytorialnySamorząd terytorialnySamorząd terytorialnySamorząd terytorialny— AD.— AD.— AD.— AD.— AD.: Zniszczone drogi, mosty = poz. 83— ADAMKOWSKI— ADAMKOWSKI— ADAMKOWSKI— ADAMKOWSKI— ADAMKOWSKI, Arkadiusz.: Rozliczenie z planu 5–letniego

= poz. 194— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: Autorzy kulturalnych wydarzeń miasta = poz. 241180. BOCZKOWSKA180. BOCZKOWSKA180. BOCZKOWSKA180. BOCZKOWSKA180. BOCZKOWSKA, Alina.: Dwadzieścia lat minęło / Alina

Boczkowska. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 9, il.Uroczysta sesja Rady Miasta Płocka z okazji 20–lecia reakty-wowania samorządu terytorialnego.

181. Budżet zrealizowany181. Budżet zrealizowany181. Budżet zrealizowany181. Budżet zrealizowany181. Budżet zrealizowany /opr. (m.d.). // Sygnały Płockie.– 2010, nr 10, s. 3Udzielenie absolutorium Prezydentowi Płocka za wykonaniebudżetu 2009 r.

182. DOROBEK,182. DOROBEK,182. DOROBEK,182. DOROBEK,182. DOROBEK, Jarosław.: Ponadlokalne działania rozwią-zaniem lokalnych problemów / Jarosław Dorobek; rozm.przepr. Jolanta Rutecka. // Nasz Płock. – 2010, nr 3/4, dod.samorządowy nr 3(24)/2010, s. 8, il. – (Prezentacje miasti gmin Północnego Mazowsza.)Rozmowa z Wójtem Gminy Bodzanów.

183. „Dwudzieste absolutorium dla Wójta Gminy Szczuto-183. „Dwudzieste absolutorium dla Wójta Gminy Szczuto-183. „Dwudzieste absolutorium dla Wójta Gminy Szczuto-183. „Dwudzieste absolutorium dla Wójta Gminy Szczuto-183. „Dwudzieste absolutorium dla Wójta Gminy Szczuto-wo”.wo”.wo”.wo”.wo”. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 26, s. 13, il.Sprawozdanie z wykonania budżetu Gminy Szczutowo za 2009rok.

— GROCHOWSKA— GROCHOWSKA— GROCHOWSKA— GROCHOWSKA— GROCHOWSKA, Krystyna.: Władze gubernialnego miastaPłocka w latach 1866–1914 (4)–(9) = poz. 99

184. Inwestycje 1990–2010 r184. Inwestycje 1990–2010 r184. Inwestycje 1990–2010 r184. Inwestycje 1990–2010 r184. Inwestycje 1990–2010 r. // Kontakt. – 2010, nr 77,s. 12–17, il.Samorząd miejski w Drobinie (pow. Płock)

185. JAM.185. JAM.185. JAM.185. JAM.185. JAM.: Wspomnienia i teraźniejszość, czyli samorządoweświęto: Sierpc: 20 lat samorządu miasta Sierpca / JAM. //Kurier Sierpecki. – 2010, nr 26, s. 2, il.

186. KACZMARCZYK186. KACZMARCZYK186. KACZMARCZYK186. KACZMARCZYK186. KACZMARCZYK, Elżbieta.: [Wywiady z radnymi] / Elżbie-ta Kaczmarczyk, [et. al.], rozm. przepr. Lena Rowicka. //Wieści Gminne (Bielsk). – 2010, nr 13(3), s. 5–6, il.Rada Gminy w Bielsku.

187. M.D187. M.D187. M.D187. M.D187. M.D.: Raport o środowisku: na majowej sesji radni zapo-znali się z informacjami na temat ochrony środowiska / M.D.// Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 4, il.Rada Miasta Płocka

— MATUSZEWSKA— MATUSZEWSKA— MATUSZEWSKA— MATUSZEWSKA— MATUSZEWSKA, Anna.: Dyrektor szpitala zostaje = poz. 204188. MATUSZEWSKA188. MATUSZEWSKA188. MATUSZEWSKA188. MATUSZEWSKA188. MATUSZEWSKA, Anna.: Marek Gąsiorowski nowym sta-

rostą sierpeckim: Sierpc: nadzwyczajna Sesja Rady Powiatu /Anna Matuszewska. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 25, s. 7, il.

— Stanowisko Rady Miasta Płocka— Stanowisko Rady Miasta Płocka— Stanowisko Rady Miasta Płocka— Stanowisko Rady Miasta Płocka— Stanowisko Rady Miasta Płocka = poz. 201189. ŚMIGIELSKI189. ŚMIGIELSKI189. ŚMIGIELSKI189. ŚMIGIELSKI189. ŚMIGIELSKI, Marcin.: Powiat płocki w walce z żywiołem:

podsumowanie na sesji / Marcin Śmigielski. // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 25, s. 7, il.Sesja Rady Powiatu Płockiego nt. skutków powodzi w 2010 r.

190. ŚNIECIKOWSKI190. ŚNIECIKOWSKI190. ŚNIECIKOWSKI190. ŚNIECIKOWSKI190. ŚNIECIKOWSKI, Włodzimierz.: Realizowane są liczne in-westycje: rozmowa z Burmistrzem Miasta Gostynina / Włodzi-mierz Śniecikowski, rozm. przepr. Maria Ziętek. // Nasz Go-stynin. – 2010, nr 3, s. 3, il.

191. TOMASZEWSKI191. TOMASZEWSKI191. TOMASZEWSKI191. TOMASZEWSKI191. TOMASZEWSKI, Andrzej.: Wywiady z radnymi / AndrzejTomaszewski, Jacek Nowakowski, rozm. przepr. Lena Ro-wicka. // Wieści Gminne (Bielsk). – 2010, nr 12(2), s. 2–3, il.Nowakowski Jacek i Tomaszewski Andrzej radni gminny Bielsk.

— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Muzeum w bożnicy: za tydzień ruszabudowa = poz. 303

— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Najlepiej zachowana dzielnica pruska= poz. 297

192. WOŹNIAK192. WOŹNIAK192. WOŹNIAK192. WOŹNIAK192. WOŹNIAK, Krzysztof.: Zasada równości sprzyja rozwojo-wi naszej gminy / Krzysztof Woźniak; rozm. przepr. JolantaRutecka, Jan Bolesław Nycek. // Nasz Płock. – 2010, nr 5/6,dod. samorządowy nr 4(25)/2010, s. 7–8, il. – (Prezentacjemiast i gmin Północnego Mazowsza.)Rozmowa z Wójtem Gminy Pacyna.

193. 20 lat samorządu miasta Sierpca:193. 20 lat samorządu miasta Sierpca:193. 20 lat samorządu miasta Sierpca:193. 20 lat samorządu miasta Sierpca:193. 20 lat samorządu miasta Sierpca: 1990–2010 / [oprac.Stanisław Majchrzak; zdjęcia Wojciech Wiśniewski i in.].– Sierpc: PP–H „Drukarnia”, 2010. – 128 s.: il. kolor.; 24 cm.– ISBN 978-83-62081-92-9

Wybory samorządoweWybory samorządoweWybory samorządoweWybory samorządoweWybory samorządowe194. ADAMKOWSKI194. ADAMKOWSKI194. ADAMKOWSKI194. ADAMKOWSKI194. ADAMKOWSKI, Arkadiusz.: Rozliczenie z planu 5–let-

niego: kontrowersyjna kampania prezydenta Płocka / Arka-diusz Adamkowski, Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza– Płock. – 2010, nr 130, s. 2, il.Kampania wyborcza Mirosława Milewskiego.

195. GIERULA195. GIERULA195. GIERULA195. GIERULA195. GIERULA, Barbara.: Z kart historii najnowszej: o korze-niach lokalnej samorządności w Gostyninie / Barbara Gie-rula; rozm. przepr. Lena Szatkowska. // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 23, s. 10, il.

196. WOŹNIAK196. WOŹNIAK196. WOŹNIAK196. WOŹNIAK196. WOŹNIAK, Hubert.: Co dla Płocka oznacza wygranaKomorowskiego: wybory prezydenckie i samorządowe / Hu-bert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 143,s. 2, il.

197. WOŹNIAK197. WOŹNIAK197. WOŹNIAK197. WOŹNIAK197. WOŹNIAK, Hubert.: Ludowcy w kontrnatarciu: PSL przedi po wyborach / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza– Płock. – 2010, nr 147, s. 2, il.Kandydaci z PSL na stanowisko prezydenta i starosty płockiego.

Sądownictwo. ProkuraturaSądownictwo. ProkuraturaSądownictwo. ProkuraturaSądownictwo. ProkuraturaSądownictwo. Prokuratura198. KOWALSKI198. KOWALSKI198. KOWALSKI198. KOWALSKI198. KOWALSKI, Rafał.: Kościół odzyskiwał majątek: z rapor-

tu MSWiA / Rafał Kowalski. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 141, s. 2, il.Siedziba obecnego Muzeum Diecezjalnego w Płocku.

199. MO199. MO199. MO199. MO199. MO.: Katyńska wystawa w sądzie okręgowym/ MO.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 81, s. 1, 5, il.Wystawa w płockim Sądzie Okręgowym poświęcona rozstrze-anym w 1940 r. w Katyniu prawnikom z Płocka i okręgupłockiego. – Czes ławowi Łuńskiemu i Antoniemu Noiszew-skiemu.

200. MO.200. MO.200. MO.200. MO.200. MO.: Oni zginęli w Katyniu / MO. // Gazeta Wyborcza– Płock. – 2010, nr 89, s. 7, il.Łuński Czesław (1882–1940) i Noiszewski Antoni (1898–1940) – wystawa w płockim Sądzie Okręgowym poświęconarozstrzelanym w 1940 r. w Katyniu prawnikom.

201. Stanowisko Rady Miasta Płocka:201. Stanowisko Rady Miasta Płocka:201. Stanowisko Rady Miasta Płocka:201. Stanowisko Rady Miasta Płocka:201. Stanowisko Rady Miasta Płocka: w sprawie stanowiskaZgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Okręgowego w Płoc-ku oraz prawniczych samorządów zawodowych w przedmio-cie negatywnej oceny projektu rozporządzenia Ministra Spra-wiedliwości zakładającego przyłączenie płockiego okręgu są-dowego do apelacji łódzkiej. // Sygnały Płockie. – 2010,nr 10, s. 4, il.

Bezpieczeństwo publiczne. PolicjaBezpieczeństwo publiczne. PolicjaBezpieczeństwo publiczne. PolicjaBezpieczeństwo publiczne. PolicjaBezpieczeństwo publiczne. Policja202. Służyć w ochronie i obronie wartości:202. Służyć w ochronie i obronie wartości:202. Służyć w ochronie i obronie wartości:202. Służyć w ochronie i obronie wartości:202. Służyć w ochronie i obronie wartości: aksjologiczne

fundamenty służb mundurowych / red. naukowa Andrzej Sze-rauc. – Płock: Oficyna Wydawnicza Szkoły Wyższej im. PawłaWłodkowica w Płocku – Wydawnictwo Naukowe Novum,


2010. – 262 s.: il.; 21 cm. – Bibliogr. przy mater. – ISBN 978-83-60662-24-3

— SOCHA— SOCHA— SOCHA— SOCHA— SOCHA, Robert.: Nie chodziło o okup = poz. 79— SZANSER— SZANSER— SZANSER— SZANSER— SZANSER, Mariusz.: Kłusownik z siekierą = poz. 136

IX. WOJSKOX. WOJSKOX. WOJSKOX. WOJSKOX. WOJSKO

— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA, Lena.: Szara legenda = poz. 111

X. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIA

Służba zdrowia. SzpitaleSłużba zdrowia. SzpitaleSłużba zdrowia. SzpitaleSłużba zdrowia. SzpitaleSłużba zdrowia. Szpitale203. ŁABARZEWSKI203. ŁABARZEWSKI203. ŁABARZEWSKI203. ŁABARZEWSKI203. ŁABARZEWSKI, Radosław.: Banan na twarzy: Ortopedia

w Świętej Trójcy / Radosław Łabarzewski. // Sygnały Płockie.– 2010, nr 7, s. 8, il.

— M.— M.— M.— M.— M.: Henryk Nawarra= poz. 78204. MATUSZEWSKA,204. MATUSZEWSKA,204. MATUSZEWSKA,204. MATUSZEWSKA,204. MATUSZEWSKA, Anna.: Dyrektor szpitala zostaje: Sierpc:

dokończenie XXVI Sesji Rady Powiatu / Anna Matuszewska. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 24, s. 7, il.Wotum nieufności związków zawodowych wobec dyrekcji Szpi-tala Powiatowego w Sierpcu.

205. Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego205. Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego205. Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego205. Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego205. Nowy pawilon Wojewódzkiego Szpitala Zespolonegow Płocku w Płocku w Płocku w Płocku w Płocku / Oprac. Biuro Prasowe. // Kronika Mazowiecka.– 2010, nr 6, s. 34, il.

— Ogrodniczak N.— Ogrodniczak N.— Ogrodniczak N.— Ogrodniczak N.— Ogrodniczak N.: Uroczyste odsłonięcie tablicy poświęconejpamięci doktora Stanisława Malewicza = poz. 75

— Patron Szpitala Powiatowego w Sierpcu = poz. 63206. Z medycyną pracy206. Z medycyną pracy206. Z medycyną pracy206. Z medycyną pracy206. Z medycyną pracy / Oprac. Redakcja. // Kronika Mazo-

wiecka. – 2010, nr 5, s. 37, il.Certyfikat ISO 9001 dla Mazowieckiego WojewódzkiegoOśrodka Medycyny Pracy w Płocku.

XI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURA

Szkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższe207. BEES.207. BEES.207. BEES.207. BEES.207. BEES.: Już po Katorgaliach: wspólna zabawa studentów

PWSZ i SWPW / BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 17,s. 17, il.

Państwowa Wyższa Szkoła ZawodowaPaństwowa Wyższa Szkoła ZawodowaPaństwowa Wyższa Szkoła ZawodowaPaństwowa Wyższa Szkoła ZawodowaPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa— CZARNECKI— CZARNECKI— CZARNECKI— CZARNECKI— CZARNECKI, Edward.: Teoria i praktyka tworzenia tekstów

= poz. 359208. KALINOWSKI208. KALINOWSKI208. KALINOWSKI208. KALINOWSKI208. KALINOWSKI, Jan Ryszard (1957– ).: Kadry: rola i zna-

czenie w organizacji / Jan Ryszard Kalinowski; PaństwowaWyższa Szkoła Zawodowa. – Płock: Wydawnictwo Państwo-wej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku, 2010. – 91, [1] s.;24 cm.– Bibliogr. s. 74–75.- ISBN 978-83-61601-48-7

209. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku:209. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku:209. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku:209. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku:209. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku: infor-mator dla kandydatów na studia w Państwowej Wyższej SzkoleZawodowej w Płocku w roku akademickim 2010/2011.– Płock: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodo-wej w Płocku, 2010. – 51 s.: il.; 24 cm.

— Szkoła dla rodziców – rodzice dla szkoły— Szkoła dla rodziców – rodzice dla szkoły— Szkoła dla rodziców – rodzice dla szkoły— Szkoła dla rodziców – rodzice dla szkoły— Szkoła dla rodziców – rodzice dla szkoły = poz. 219

Politechnika WarszawskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika Warszawska— Miesięcznik Politechniki Warszawskiej— Miesięcznik Politechniki Warszawskiej— Miesięcznik Politechniki Warszawskiej— Miesięcznik Politechniki Warszawskiej— Miesięcznik Politechniki Warszawskiej = poz. 35

Szkoła Wyższa im. Pawła WłodkowicaSzkoła Wyższa im. Pawła WłodkowicaSzkoła Wyższa im. Pawła WłodkowicaSzkoła Wyższa im. Pawła WłodkowicaSzkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica210. GAŁKOWSKI210. GAŁKOWSKI210. GAŁKOWSKI210. GAŁKOWSKI210. GAŁKOWSKI, Andrzej.: Spotkanie przy kawie... czyli tro-

chę bliżej nas / Andrzej Gałkowski; rozm. przepr. KrzysztofRygier. // Per Contra. – 2009/2010, nr 14–15(29-30), s. 3–5, il.Rozmowa z Prorektorem ds. ogólnych SWPW – AndrzejemGałkowskim.

211. Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku211. Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku211. Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku211. Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku211. Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku: Płock,Iława, Wyszków. – Płock : Szkoła Wyższa im. Pawła Włodko-wica, [2010]. – 35 s.: il. kolor.; 15 x 21 cm.

212. SZTEJNBERG212. SZTEJNBERG212. SZTEJNBERG212. SZTEJNBERG212. SZTEJNBERG, Aleksander.: Jakość emocjonalna środo-

wiska hali sportowej w percepcji studentów / AleksanderSztejnberg, Tadeusz Jasiński. // Humanizacja Pracy. – 2010,nr 1–2 (253-254), s. 101-117, il. - Streszcz. w jęz. ang.Badania opinii studentów Wydziału Wychowania FizycznegoSWPW w Płocku.

Wyższe Seminarium DuchowneWyższe Seminarium DuchowneWyższe Seminarium DuchowneWyższe Seminarium DuchowneWyższe Seminarium Duchowne213. KOWALSKI213. KOWALSKI213. KOWALSKI213. KOWALSKI213. KOWALSKI, Rafał.: Nieszpory z kompletą i jutrznia z lau-

desami / Rafał Kowalski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010,nr 118, s. 4, il.Trzysta lat płockiego Wyższego Seminarium Duchownego.

214. PIĘTKA214. PIĘTKA214. PIĘTKA214. PIĘTKA214. PIĘTKA, Włodzimierz.: Trzy wieki siewu / Włodzimierz Pięt-ka. // Gość Niedzielny. – 2010, nr 20, dod. Gość Płocki,nr 20/66, s. IV–V, il.Jubileusz 300–lecia Wyższego Seminarium Duchownegow Płocku.

215. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA215. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA215. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA215. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA215. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: Za furtą przyul. Nowowiejskiego: dzień z życia kleryka / Wojciech Kućko.// Tygodnik Płocki. – 2010, nr 23, s. 20, il.Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku.

Organizacje naukoweOrganizacje naukoweOrganizacje naukoweOrganizacje naukoweOrganizacje naukoweTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe Płockie

— (lesz).— (lesz).— (lesz).— (lesz).— (lesz).: Budujemy mosty pojednania = poz. 70216. (LESZ).216. (LESZ).216. (LESZ).216. (LESZ).216. (LESZ).: Dr Marian Chudzyński Honorowym Członkiem

TNP / (lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24, s. 8, il.

Oświata. SzkolnictwoOświata. SzkolnictwoOświata. SzkolnictwoOświata. SzkolnictwoOświata. SzkolnictwoZagadnienia ogólneZagadnienia ogólneZagadnienia ogólneZagadnienia ogólneZagadnienia ogólne

— JANCEWICZ,— JANCEWICZ,— JANCEWICZ,— JANCEWICZ,— JANCEWICZ, Ewa.: Formacja katechetów w Diecezji Płoc-kiej po 1990 roku = poz. 334

217. LEMAŃSKA217. LEMAŃSKA217. LEMAŃSKA217. LEMAŃSKA217. LEMAŃSKA, Elżbieta.: Dostrzeganie zdolności /ElżbietaLemańska; rozm. przepr. Radosław Łabarzewski. // SygnałyPłockie. – 2010, nr 10, s. 8, il.Rozmowa z konsultantem Mazowieckiego SamorządowegoCentrum Doskonalenia Nauczycieli Wydział w Płocku i koor-dynatorem projektu „Mazowieckie Talenty – Szkoła Wspiera-jąca Uzdolnienia”.

218. ŁABARZEWSKI218. ŁABARZEWSKI218. ŁABARZEWSKI218. ŁABARZEWSKI218. ŁABARZEWSKI, Radosław.: Mafia twórcza w Płocku /Radosław Łabarzewski. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 12, il.III Międzyszkolny Festiwal Twórczości, podsumowanie pięciulat projektu „Szkoła Wspomagająca Uzdolnienia”.

219. Szkoła dla rodziców219. Szkoła dla rodziców219. Szkoła dla rodziców219. Szkoła dla rodziców219. Szkoła dla rodziców – rodzice dla szkoły: praca zbioro-wa / pod red. Doroty Dądzik i Dariusza J. Szadkowskiego.– Płock: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, 2010. –s. 222: wykr.; 22 cm.– Bibliogr. przy rozdz. i na s. 213–222.– ISBN 978-83-61601-64-7Konferencje w 2008 i 2009 r. w Zespole Szkół ZawodowychNr 2 w Płocku.

Szkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawowe220. BARAŃSKI220. BARAŃSKI220. BARAŃSKI220. BARAŃSKI220. BARAŃSKI, Józef (1941– ).: Szkolnictwo elementarne na

Mazowszu Północnym w latach 1815–1864 /Józef Barański;Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora. – Puł-tusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora,2010. – 583, [1] s.: il.; 24 cm. – Bibliogr. s. 493–516. Indek-sy. – ISBN 978-83-7549-099-2

221. GAWLIK221. GAWLIK221. GAWLIK221. GAWLIK221. GAWLIK, Danuta.: Rozmowa z panią dyrektor Szkoły Pod-stawowej w Ostrowach mgr Danutą Gawlik / Danuta Gaw-lik. // Słowo Gozdowa. – 2010, nr 2, s. 14–15, il.Szkoła Podstawowa w Ostrowach (gm. Gozdowo)

— HIŃC— HIŃC— HIŃC— HIŃC— HIŃC, Waldemar.: Wyszogród = poz. 103222. KOPKA222. KOPKA222. KOPKA222. KOPKA222. KOPKA, Mariola.: Gminne podsumowanie roku szkolne-

go [2009/2010]: Mariola Kopka. // Słowo Gozdowa. – 2010,nr 2, s. 20–22, il.Gmina Gozdowo.

223. MAJEWSKI223. MAJEWSKI223. MAJEWSKI223. MAJEWSKI223. MAJEWSKI, Piotr.: Pamiętają o podporuczniku Kazimie-


rzu Pstrągowskim / Rościszewo: uroczystości związane z 70.rocznicą mordu w Katyniu / Piotr Majewski. // Kurier Sierpec-ki. – 2010, nr 16, s. 15, il.Zespół Szkół Samorządowych w Rościszewie.

224. MARCINIAK224. MARCINIAK224. MARCINIAK224. MARCINIAK224. MARCINIAK, Jola.: Z wizytą u patronki: w MatecznikuMazowsze / Jola Marciniak. // Tygodnik Płocki. – 2010,nr 23, s. 22, il.Uczniowie Szkoły Podstawowej nr 12 im. Miry Zimińskiej–Sy-gietyńskiej w Karolinie.

225. W naszej szkole – Łęgu Probostwie225. W naszej szkole – Łęgu Probostwie225. W naszej szkole – Łęgu Probostwie225. W naszej szkole – Łęgu Probostwie225. W naszej szkole – Łęgu Probostwie // Kontakt. – 2010nr 77, s. 29–32, il.Zespół Szkół (Łęg Probostwo, gm. Drobin)

226. Z życia Szkoły Podstawowej w Rogotwórsku.226. Z życia Szkoły Podstawowej w Rogotwórsku.226. Z życia Szkoły Podstawowej w Rogotwórsku.226. Z życia Szkoły Podstawowej w Rogotwórsku.226. Z życia Szkoły Podstawowej w Rogotwórsku. // Kontakt.– 2010, nr 76, s. 14–16Szkoła Podstawowa (Rogotwórsk, gm. Drobin)

227. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie.227. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie.227. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie.227. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie.227. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie. // Kontakt. – 2010,nr 77, s. 26–29, il.

228. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie. 228. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie. 228. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie. 228. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie. 228. Z życia Zespołu Szkół w Drobinie. // Kontakt. – 2010,nr 76, s. 10–13, il.Publiczne Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego i Szko-ła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Drobinie.

— ZARĘBSKI,— ZARĘBSKI,— ZARĘBSKI,— ZARĘBSKI,— ZARĘBSKI, Andrzej.: Kierunek: multiszkoła = poz. 233229. ŻUCHNIEWICZ229. ŻUCHNIEWICZ229. ŻUCHNIEWICZ229. ŻUCHNIEWICZ229. ŻUCHNIEWICZ, Marian.: Bez licencji na wychowanie /

Marian Żuchniewicz. // Oświata Mazowiecka. – 2010,nr 02(03), s. 22–24, il.Wychowywanie do wartości w szczawińskich szkołach w cza-sach III RP.

Szkolnictwo średnieSzkolnictwo średnieSzkolnictwo średnieSzkolnictwo średnieSzkolnictwo średnie— Działalność Towarzystwa Wychowanków— Działalność Towarzystwa Wychowanków— Działalność Towarzystwa Wychowanków— Działalność Towarzystwa Wychowanków— Działalność Towarzystwa Wychowanków, Wychowawców

i Przyjaciół Gimnazjum i Liceum im. Marszałka StanisławaMałachowskiego w Płocku w okresie pomiędzy XVI a XVIIzjazdem 2005-2010 r. = poz. 157

— (lesz)— (lesz)— (lesz)— (lesz)— (lesz).: Wybitni absolwenci „Małachowianki” = poz. 355230. SZKOPEK230. SZKOPEK230. SZKOPEK230. SZKOPEK230. SZKOPEK, Grzegorz.: Do Płocka z Białegostoku i... Ka-

nady: zjazd absolwentów Małachowianki i 830. rocznica po-wstania szkoły / Grzegorz Szkopek. // Tygodnik Płocki. – 2010,nr 24, s. 26, il.

231. TK.231. TK.231. TK.231. TK.231. TK.: „Budowlanka"”we wspomnieniach: przed jubileuszem50-lecia (2)-(5) / TK. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 1, s. 6;nr 2, s. 6; nr 3, s. 11; nr 5, s. 10Zespół Szkół Budowlanych nr 1 w Płocku. Wspominają na-uczyciele: Roman Balcerski, Walenty Cywiński, Franciszek Jasz-czak, Stefan Piotrowski.

232. TK.232. TK.232. TK.232. TK.232. TK.: „Budowlanka” we wspomnieniach: przed jubileuszem50–lecia (6)–(9) / TK. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 7, s. 8;nr 8, s. 12; nr 9, s. 14; nr 11, s. 8; nr 12, s. 10Wspominają nauczyciele: Ryszard Skulimowski, Tadeusz Wojt-kowski, Jan Szumański, Zbigniew Wiśniewski, Bożena Sie-mienik.

— W naszej szkole – Łęgu Probostwie— W naszej szkole – Łęgu Probostwie— W naszej szkole – Łęgu Probostwie— W naszej szkole – Łęgu Probostwie— W naszej szkole – Łęgu Probostwie = poz. 225— Z życia Zespołu Szkół w Drobinie— Z życia Zespołu Szkół w Drobinie— Z życia Zespołu Szkół w Drobinie— Z życia Zespołu Szkół w Drobinie— Z życia Zespołu Szkół w Drobinie = poz. 227, 228233. ZARĘBSKI233. ZARĘBSKI233. ZARĘBSKI233. ZARĘBSKI233. ZARĘBSKI, Andrzej.: Kierunek: multiszkoła: WWWirtual-

ne pokolenie rządzi / Andrzej Zarębski. // Gazeta Wyborcza– Płock. – 2010, nr 113, s. 1, 4-5, il.Komputer i internet w nauczaniu młodzieży szkolnej w SzkolePodstawowej w Cieślach i Technikum Elektrycznym w Płocku.

234. ZIELIŃSKI234. ZIELIŃSKI234. ZIELIŃSKI234. ZIELIŃSKI234. ZIELIŃSKI, Zdzisław.: Sieć stała się wyrocznią: szkoła2.0 w Płocku / Zdzisław Zieliński; rozm. przepr. Andrzej Za-rębski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 114, s. 2, il.Rozmowa z nauczycielem informatyki z Technikum Elektrycz-nego w Płocku – Z. Zielińskim o roli internetu w nauczaniumłodzieży szkolnej.

— ŻUCHNIEWICZ— ŻUCHNIEWICZ— ŻUCHNIEWICZ— ŻUCHNIEWICZ— ŻUCHNIEWICZ, Marian.: Bez licencji na wychowanie= poz. 229

Szkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalne

235. BOCZKOWSKA,235. BOCZKOWSKA,235. BOCZKOWSKA,235. BOCZKOWSKA,235. BOCZKOWSKA, Alina.: Odkrywanie mocnych stron /Alina Boczkowska. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 11, il.60–lecie Specjalnego Ośrodka Szkolno–Wychowawczegonr 1 im. ks. Jana Twardowskiego w Płocku.

236. Szkoła równych szans.236. Szkoła równych szans.236. Szkoła równych szans.236. Szkoła równych szans.236. Szkoła równych szans. // Oświata Mazowiecka. – 2010,nr 02(03), s. 15Inicjatywy wychowawcze i metody edukacyjne w SpecjalnymOśrodku Szkolno–Wychowawczym nr 2 w Płocku.

Szkolnictwo artystyczneSzkolnictwo artystyczneSzkolnictwo artystyczneSzkolnictwo artystyczneSzkolnictwo artystyczne237. BURAKOWSKI237. BURAKOWSKI237. BURAKOWSKI237. BURAKOWSKI237. BURAKOWSKI, Mikołaj.: Na kopanie piłki też musi się

znaleźć czas / Mikołaj Burakowski; rozm. przepr. Rafał Ko-walski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 128, s. 6, il.Rozmowa z dyrektorem Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st.w Płocku – Mikołajem Burakowskim o utalentowanychuczniach i sukcesach szkoły.

Oświata dorosłychOświata dorosłychOświata dorosłychOświata dorosłychOświata dorosłych238. MUSIAŁ238. MUSIAŁ238. MUSIAŁ238. MUSIAŁ238. MUSIAŁ, Bożena.: [Towarzystwo Wiedzy Powszechnej Od-

dział Regionalny w Płocku] / Bożena Musiał; rozm. // Tygo-dnik Płocki. – 2010, nr 23, s. 23, il.Rozmowa z dyrektorem Towarzystwa, opiekunem kursu w ra-mach projektu „Certyfikat doradcy ds. funduszy unijnych– szansą na sukces zawodowy” współfinansowanego z EFS.

Przedszkola. Opieka nad dzieckiemPrzedszkola. Opieka nad dzieckiemPrzedszkola. Opieka nad dzieckiemPrzedszkola. Opieka nad dzieckiemPrzedszkola. Opieka nad dzieckiem239. BOSZKO239. BOSZKO239. BOSZKO239. BOSZKO239. BOSZKO, Michał.: Chcemy skupić się na tym, co w dziecku

twórcze, aktywne, optymistyczne... / Michał Boszko. // ExpressPłocki. – 2010, nr 14, s. 11, il.Powiatowa Poradnia Psychologiczno–Pedagogiczna w Płocku.

240. MILEWSKA240. MILEWSKA240. MILEWSKA240. MILEWSKA240. MILEWSKA, Grażyna.: Przedszkole Samorządowe w San-nikach / Grażyna Milewska. // Wiadomości Sannickie. – 2010,nr 1(4), s. 32–33, il.

KulturaKulturaKulturaKulturaKultura241. BEES.241. BEES.241. BEES.241. BEES.241. BEES.: Autorzy kulturalnych wydarzeń miasta: nagroda

dla dziennikarki, dyrektora i kierownika / BeeS. // TygodnikPłocki. – 2010, nr 25, s. 10, il.Laureaci nagrody: Lena Szatkowska, Roman Kusy, PiotrOnyszko.

— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: W życiu trzeba być romantykiem i biznesmenem= poz. 313

Organizacje kulturalneOrganizacje kulturalneOrganizacje kulturalneOrganizacje kulturalneOrganizacje kulturalne242. ŁUKASZEWSKI242. ŁUKASZEWSKI242. ŁUKASZEWSKI242. ŁUKASZEWSKI242. ŁUKASZEWSKI, Lech.: 35 lat TMZG / Lech Łukaszewski.

// Echo Gąbina. – 2010, nr 2–3, s. 10–12, il.Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskiej.

Domy kulturyDomy kulturyDomy kulturyDomy kulturyDomy kultury243. ANDRZEJCZYK43. ANDRZEJCZYK43. ANDRZEJCZYK43. ANDRZEJCZYK43. ANDRZEJCZYK, Marzena.: Rok w sannickiej kulturze /

Marzena Andrzejczyk, Aleksandra Głowacka. // Wiadomo-ści Sannickie. – 2010, nr 1(4), dod. Gazeta Niedzieli Sannic-kiej s. 47–51, il.Imprezy organizowane przez GOK w Sannikach od czerwca2009 do czerwca 2010 r.

244. BEES.244. BEES.244. BEES.244. BEES.244. BEES.: Jedyny taki festiwal w Polsce / BeeS. // TygodnikPłocki. – 2010, nr 24 s. 6, il.XXI Płocki Kramik Teatrzyków Dziecięcych i MłodzieżowychHECA 2010.

245. BEES.245. BEES.245. BEES.245. BEES.245. BEES.: Podróż za jeden slajd: jubileusz w Domu Darm-stadt / BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 15, s. 6, il.Sześciolecie Klubu „Podróże” im. Ton'ego Halika.

246. GAWŁOWSKA,246. GAWŁOWSKA,246. GAWŁOWSKA,246. GAWŁOWSKA,246. GAWŁOWSKA, Katarzyna.: Aktywniej przez życie: pod-sumowanie projektu systemowego realizowanego w 2009 roku/ tekst Katarzyna Gawłowska, fot. Hubert Krześniak. // GłosSłupna. – 2010, nr 19, s. 16–18, il.Projekt realizowany przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecz-


nej w Słupnie a współfinansowany prze UE w ramach EFS.247. Gościmy dzisiaj w Sannikach.247. Gościmy dzisiaj w Sannikach.247. Gościmy dzisiaj w Sannikach.247. Gościmy dzisiaj w Sannikach.247. Gościmy dzisiaj w Sannikach. // Wiadomości Sannickie.

– 2010, nr 1(4), dod. Gazeta Niedzieli Sannickiej s. 45–47, il.Imprezy organizowane przez GOK w Sannikach od czerwca2009 do czerwca 2010.

248. ORŁOWSKA248. ORŁOWSKA248. ORŁOWSKA248. ORŁOWSKA248. ORŁOWSKA, Milena.: Wygraliśmy w San Remo / MilenaOrłowska. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 99, s. 1, il.Główna nagroda za musical „Drogi życia” na Międzynaro-dowym Festiwalu Twórczości Szkolnej w San Remo.

249. RUTECKA249. RUTECKA249. RUTECKA249. RUTECKA249. RUTECKA, Jolanta.: Sanniki uczciły pamięć Chopina: 42.Niedziela Sannicka / Jolanta Rutecka. // Nasz Płock. – 2010,nr 5/6, s. 11, il.

Imprezy kulturalneImprezy kulturalneImprezy kulturalneImprezy kulturalneImprezy kulturalne— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: Jagiełło znów w Czerwińsku = poz. 175— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: Już po Katorgaliach = poz. 207250. BOCZKOWSKA250. BOCZKOWSKA250. BOCZKOWSKA250. BOCZKOWSKA250. BOCZKOWSKA, Alina.: Dni pełne wrażeń / Alina Bocz-

kowska. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 1, 20, il.Dni Historii Płocka i Dzień Chemika.

251. CHRZANOWSKA251. CHRZANOWSKA251. CHRZANOWSKA251. CHRZANOWSKA251. CHRZANOWSKA, Barbara.: Średniowieczny jarmark /Barbara Chrzanowska. // Kronika Mazowiecka. – 2010,nr 6, s. 38, il.Drugi Jarmark Tumski w Płocku.

— Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk— Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk— Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk— Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk— Droga do zwycięstwa wiodła przez Czerwińsk = poz. 176— Inspiracje— Inspiracje— Inspiracje— Inspiracje— Inspiracje = poz. 158— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski = poz. 159— KOLCZYŃSKI— KOLCZYŃSKI— KOLCZYŃSKI— KOLCZYŃSKI— KOLCZYŃSKI, Tomasz.: Piąte urodziny Festiwalu w Płocku

= poz. 323— KOTUS— KOTUS— KOTUS— KOTUS— KOTUS, Andrzej.: Z Chopinem w roli głównej = poz. 324252. RUTECKA252. RUTECKA252. RUTECKA252. RUTECKA252. RUTECKA, Jolanta.: Piknik Rycerski w Drobinie: XXII Dni

Drobina z rycerzami króla Jagiełły / Jolanta Rutecka. // NaszPłock. – 2010, nr 5/6, s. 14, il.

253. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA253. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA253. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA253. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA253. STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: Gwiazdor-skie dziadki wciąż na topie: po płockim Zlocie ZabytkowychMercedesów zostały zdjęcia i wspomnienia / Blanka Stanusz-kiewicz-Cegłowska. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 26, s. 6, il.

— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA,— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA,— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA,— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA,— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: Płock rusza naGrunwald = poz. 177

254. SZANSER254. SZANSER254. SZANSER254. SZANSER254. SZANSER, Mariusz.: Jarmark ożywił Tumską / MariuszSzanser. // Express Płocki. – 2010, nr 24, s. 8, il.Jarmark Tumski.

255. ŚMIGIELSKI255. ŚMIGIELSKI255. ŚMIGIELSKI255. ŚMIGIELSKI255. ŚMIGIELSKI, Marcin.: Powiatowy Dzień Ziemi w Słubi-cach / Marcin Śmigielski. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 17,s. 16, il.

— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Święto Płocka, Tumskiej i Małacho-wianki = poz. 178

Amatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystyczny— mś.— mś.— mś.— mś.— mś.: Pomnik druha Milke = poz. 296256. SEPIOŁO256. SEPIOŁO256. SEPIOŁO256. SEPIOŁO256. SEPIOŁO, Mariusz.: Płocki ślad cesarza reportażu / Ma-

riusz Sepioło. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 124,s. 6, il.Artykuł Ryszarda Kapuścińskiego o III Światowym Zlocie Mło-dych Bojowników o Pokój w Berlinie w 1951 r. i uczestniczą-cym w nim zespole „Dzieci Płocka”.

257. SZKOPEK257. SZKOPEK257. SZKOPEK257. SZKOPEK257. SZKOPEK, Grzegorz.: Amerykański sen: „Dzieci Płocka”na koncertach w Stanach Zjednoczonych / Grzegorz Szko-pek. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 14, s. 5, il.Harcerski Zespół Pieśni i Tańca „Dzieci Płocka” im. DruhaWacława Milke

Muzea i wystawyMuzea i wystawyMuzea i wystawyMuzea i wystawyMuzea i wystawyMuzeum DiecezjalneMuzeum DiecezjalneMuzeum DiecezjalneMuzeum DiecezjalneMuzeum Diecezjalne

258. (LESZ).258. (LESZ).258. (LESZ).258. (LESZ).258. (LESZ).: Od symbolu do symbolu – Chrystus w sztuce:kolejne zbiory w nowej siedzibie Muzeum Diecezjalnego /(lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 22, s. 8, il.

259. PIĘTKA259. PIĘTKA259. PIĘTKA259. PIĘTKA259. PIĘTKA, Włodzimierz.: Biblijne perły / Włodzimierz Piętka.

// Gość Niedzielny. – 2010, nr 15, dod. Gość Płocki, nr 15/61, s. IV–V, il.Cenne egzemplarze Pisma Świętego przechowywane w Płocku.

Muzeum MazowieckieMuzeum MazowieckieMuzeum MazowieckieMuzeum MazowieckieMuzeum Mazowieckie— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski— Jarmark Tumski = poz. 159260. KORDALA260. KORDALA260. KORDALA260. KORDALA260. KORDALA, Tomasz.: Dawny Płock w miniaturze: nowa

ekspozycja / Tomasz Kordala, Krzysztof Matusiak. // BiuletynMuzealny. – 2010, nr 1/18, s. 10, il.Przygotowywana makieta Płocka z końca XVIII wieku.

261. (LESZ).261. (LESZ).261. (LESZ).261. (LESZ).261. (LESZ).: Fotograficzna podróż śladami Fryderyka Chopi-na: Muzeum Mazowieckie zaprasza / (lesz). // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 23, s. 9, il.Wystawa fotografii Czesława Czaplińskiego. „Śladami Cho-pina w Warszawie i na Mazowszu”.

262. LICA–KACZAN262. LICA–KACZAN262. LICA–KACZAN262. LICA–KACZAN262. LICA–KACZAN, Magdalena.: Kobiety w świecie Bogda-na Ziętka: wystawa w spichlerzu / Magdalena Lica–Kaczan.// Biuletyn Muzealny. – 2010, nr 1/18, s. 6-7, il.

263. ŁOŚ263. ŁOŚ263. ŁOŚ263. ŁOŚ263. ŁOŚ, Zofia.: Malarstwo pejzażowe nosi cechy roman-tyczne: Mazowsze Alojzego Balcerzaka / Zofia Łoś. // Biule-tyn Muzealny. – 2010, nr 1/18, s. 3, il.

264. SOBIERAJ264. SOBIERAJ264. SOBIERAJ264. SOBIERAJ264. SOBIERAJ, Leonard.: Dziś i jutro Muzeum Mazowieckie-go w Płocku. Dalsze plany rozwoju / Leonard Sobieraj. //Express Tumski. – 2010, nr 1, s. 2Leonard Sobieraj – dyrektor Muzeum Mazowieckiego

265. SZATKOWSKA265. SZATKOWSKA265. SZATKOWSKA265. SZATKOWSKA265. SZATKOWSKA, Lena.: Wiosenna wystawa z letnich ple-nerów: w Muzeum Mazowieckim / Lena Szatkowska. // Ty-godnik Płocki. – 2010, nr 15, s. 18, il.Wystawa prac z plenerów i warsztatów plastycznych odbywa-jących się w Lucieniu w latach 2008–2009.


Muzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi Mazowieckiej266. IP266. IP266. IP266. IP266. IP.: Jubileuszowa Niedziela Palmowa: Sierpc: tradycyjna

palma wielkanocna / IP. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 13,s. 8–9, il.

267. IP.267. IP.267. IP.267. IP.267. IP.: Skansen w Wiosennym Słońcu: Sierpc: ogólnopolskiplener malarski / IP, simi. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 13,s. 6, il.

268. JEZIERSKA–CHALICKA268. JEZIERSKA–CHALICKA268. JEZIERSKA–CHALICKA268. JEZIERSKA–CHALICKA268. JEZIERSKA–CHALICKA, Agnieszka.: Sierpc: „Gotowaniena polanie” / Agnieszka Jezierska–Chalicka. // Kurier Sier-pecki. – 2010, nr 18, s. 9, il.

— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA— JEZIERSKA–CHALICKA, Agnieszka.: Wielkanocne tradycje= poz. 120

269. MADEJ269. MADEJ269. MADEJ269. MADEJ269. MADEJ, Marek.: Skansen w wiosennym słońcu / MarekMadej. // Kronika Mazowiecka. – 2010, nr 4, s. 39, il.Ogólnopolski plener malarski z cyklu „Cztery Pory Roku– Sierpc – Lato 2010”.

Kultura fizyczna. SportKultura fizyczna. SportKultura fizyczna. SportKultura fizyczna. SportKultura fizyczna. Sport270. CHRZANOWSKA270. CHRZANOWSKA270. CHRZANOWSKA270. CHRZANOWSKA270. CHRZANOWSKA, Barbara.: Olimpijskie iskierki / Bar-

bara Chrzanowska. // Kronika Mazowiecka. – 2010, nr 5,s. 36, il.Dziewiąty Mazowiecki Mityng Pływacki Olimpiad SpecjalnychPłock` 2010.

271. CHRZANOWSKA271. CHRZANOWSKA271. CHRZANOWSKA271. CHRZANOWSKA271. CHRZANOWSKA, Barbara.: Pojedynek w słusznej spra-wie / Barbara Chrzanowska. // Kronika Mazowiecka. – 2010,nr 6, s. 33, il.Siódma gala kick–boxingu „Angels of Fire – Support for Ha-iti” w Płocku.

272. JAM.272. JAM.272. JAM.272. JAM.272. JAM.: Kamil Poczwardowski – drugim Polakiem w MŚ:Bydgoszcz: 38 Mistrzostwa Świata w Biegach Przełajowych /JAM. // Kurier Sierpecki. – 2010, nr 14, s. 14, il.

273. MARCINIAK273. MARCINIAK273. MARCINIAK273. MARCINIAK273. MARCINIAK, Jola.: Wisła się dzieli...!: koniec 63–letniejhistorii sekcji piłki nożnej i sekcji piłki ręcznej? / Jola Marci-niak. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 16, s. 1, 4, il.


— MO.— MO.— MO.— MO.— MO.: Z nieba śmieci wyglądają naprawdę pięknie = poz. 327274. NOWICKI274. NOWICKI274. NOWICKI274. NOWICKI274. NOWICKI, Piotr Marek.: Brąz na pocieszenie: piłka ręcz-

na / Piotr Marek Nowicki. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 11,s. 17, il.Brązowy medal Mistrzostw Polski dla Wisły Płock.

275. PIK:275. PIK:275. PIK:275. PIK:275. PIK: Kasa na rekreację / PIK. // Express Płocki. – 2010,nr 16, s. 10, il.Dofinansowanie projektów sportowych i rekreacyjnych w po-wiatach płockim, gostynińskim i sierpeckim.

276. STRZEŚNIEWSKI276. STRZEŚNIEWSKI276. STRZEŚNIEWSKI276. STRZEŚNIEWSKI276. STRZEŚNIEWSKI, Bogusław.: Lotnisko to wielki atut dlamiasta / Bogusław Strześniewski; rozm. przepr. Jan B. Nycek,współpr. Jolanta Rutecka. // Nasz Płock. - 2010, nr 5/6,s. 6, il.Rozmowa z prezesem zarządu Aeroklubu Ziemi Mazowieckiejw Płocku.

— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Orlen Arena. Na 99 proc. = poz. 123277. WOŹNIAK277. WOŹNIAK277. WOŹNIAK277. WOŹNIAK277. WOŹNIAK, Hubert.: Samoloty w slalomie: piknik lotniczy

/ Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010,nr 134, dod. Piknik Lotniczy s. 2, il.Atrakcje IV Pikniku Lotniczego w Płocku.

278. WOŹNIAK278. WOŹNIAK278. WOŹNIAK278. WOŹNIAK278. WOŹNIAK, Hubert.: Zumbach, Stański – płoccy piloci:piknik lotniczy / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 134, dod. Piknik Lotniczy s. 3, il.Wspomnienie znakomitych płockich pilotów: Jana Zumba-cha, Wacława Stańskiego, Stanisława Zielińskiego i Fran-ciszka Tomczaka w czasie IV Pikniku Lotniczego w Płocku.

XIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAHistoria literatury. Krytyka literackaHistoria literatury. Krytyka literackaHistoria literatury. Krytyka literackaHistoria literatury. Krytyka literackaHistoria literatury. Krytyka literacka

279. DUMOWSKA,279. DUMOWSKA,279. DUMOWSKA,279. DUMOWSKA,279. DUMOWSKA, Bogumiła.: Niech nas miłość ogromnapotarga... / Bogumiła Dumowska. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 29Dot. twórczości Władysława Broniewskiego.

280. KONIUSZ,280. KONIUSZ,280. KONIUSZ,280. KONIUSZ,280. KONIUSZ, Janusz.: Słowo o Władysławie Broniewskim /Janusz Koniusz. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 28

— MOKROWIECKI— MOKROWIECKI— MOKROWIECKI— MOKROWIECKI— MOKROWIECKI, Marek.: „...I znów jestem w Płocku”= poz. 308

281. SMASZCZ281. SMASZCZ281. SMASZCZ281. SMASZCZ281. SMASZCZ, Waldemar (1951– ).: Ja po prostu chcę wró-cić do Polski...: (Ojczyzna Władysława Broniewskiego) / Wal-demar Smaszcz. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 39-51

282. URBANKOWSKI282. URBANKOWSKI282. URBANKOWSKI282. URBANKOWSKI282. URBANKOWSKI, Bohdan (1943 – ).: (Moje) spotkaniaz Prawdziwym Poetą / Bohdan Urbankowski. // Znaj. – 2010,nr 6, s. 6–12Władysław Broniewski (1897–1962)

— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI— URBANKOWSKI, Bohdan: Wielokrotnie podejrzany... = poz. 64— ZALEWSKA–MIKULSKA— ZALEWSKA–MIKULSKA— ZALEWSKA–MIKULSKA— ZALEWSKA–MIKULSKA— ZALEWSKA–MIKULSKA, Maria.: Śladami Władysława Bro-

niewskiego. Spacer po Płocku = poz. 65283. ŻULIŃSKI283. ŻULIŃSKI283. ŻULIŃSKI283. ŻULIŃSKI283. ŻULIŃSKI, Leszek: Mój Broniewski / Leszek Żuliński. //

Znaj. – 2010, nr 6, s. 38-39Dot. twórczości Władysława Broniewskiego.

Życie literackieŻycie literackieŻycie literackieŻycie literackieŻycie literackie284. Stowarzyszenie Autorów Polskich284. Stowarzyszenie Autorów Polskich284. Stowarzyszenie Autorów Polskich284. Stowarzyszenie Autorów Polskich284. Stowarzyszenie Autorów Polskich – Oddział w Płocku. /

Znaj. – 2010, nr 6, s. 141–151, il.Noty biograficzne członków Stowarzyszenia.

PoezjaPoezjaPoezjaPoezjaPoezja285. DEJNECKI285. DEJNECKI285. DEJNECKI285. DEJNECKI285. DEJNECKI, Tadeusz (1954 – ).: Żarty z notatnika poli-

cjanta / Tadeusz Dejnecki. – Płock: Płockie StowarzyszenieTwórców Kultury, 2010. – 87 ,[1] s.: il.; 21 cm. – ISBN 978-83-930178-2–9

286. KARPOWICZ286. KARPOWICZ286. KARPOWICZ286. KARPOWICZ286. KARPOWICZ, Emilia Ryszarda (1934 –).: Wiersze / Emi-lia Ryszarda Karpowicz. – Płock: „Policor”, 2010. – 188, [15]s.: il.; 21 cm.

287. KRUK–SIECZKOWSKA,287. KRUK–SIECZKOWSKA,287. KRUK–SIECZKOWSKA,287. KRUK–SIECZKOWSKA,287. KRUK–SIECZKOWSKA, Maria (1941 – ).: Cienie Żela-zowej Woli / Maria Kruk-Sieczkowska; red. i oprac. graf. MariaKruk–Sieczkowska. – Płock: Wydawnictwo Korepetytor, 2010.– 43, [1] s.: il. kolor.; 16 x 23 cm. – ISBN 978-83-61117-30-8

288. (LESZ).288. (LESZ).288. (LESZ).288. (LESZ).288. (LESZ).: Chopin graficzno–literacki: płockie premiery wy-dawnicze / (lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 15, s. 8, il.Zawiera rec. książki: Cienie Żelazowej Woli / Maria Kruk–Sieczkowska. – Płock, 2010.

289. (LESZ).289. (LESZ).289. (LESZ).289. (LESZ).289. (LESZ).: Jacek Mieszkowicz opowiada o zapachu róż:debiuty / (lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 14, s. 8, il.Zawiera rec. książki: Łąka szczęśliwa /Jacek Mieszkowicz.– Płock, 2010.

290. LEWANDOWSKI,290. LEWANDOWSKI,290. LEWANDOWSKI,290. LEWANDOWSKI,290. LEWANDOWSKI, Waldemar.: Refleksy z witryn / [red.Waldemar Lewandowski, Anna Kühn–Cichocka]. – Płock:Płockie Stowarzyszenie Twórców Kultury, 2010. – 69, [6] s.:il.; 17 cm. – ISBN 978-83-93178-4-3

291. MIERZYŃSKI291. MIERZYŃSKI291. MIERZYŃSKI291. MIERZYŃSKI291. MIERZYŃSKI, Witold Jan (1932– ).: Na rozdrożach cza-su i miłości [Dokument elektroniczny] / Witold Jan Mierzyń-ski. – Płock: „Antrakt”: K–of–M, 2010. – 1 dysk optyczny (CD–ROM): dźw.; 12 cm.

292. WIECHNO292. WIECHNO292. WIECHNO292. WIECHNO292. WIECHNO, Włodzimierz (1945– ).: Za pięćdziesiątymdrugim równoleżnikiem / Włodzimierz Wiechno. – Płock: Płoc-kie Stowarzyszenie Twórców Kultury, 2010. – 61, [3] s.; 21 cm.– ISBN 978-83-930178-3-6

ProzaProzaProzaProzaProza293. BURAKOWSKI293. BURAKOWSKI293. BURAKOWSKI293. BURAKOWSKI293. BURAKOWSKI, Jan (1934- ).: Świt i zmierzch: powieść /

Jan Burakowski. – Sierpc: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Sier-peckiej, 2010. – 161, [6] s.: il.; 20 cm. – ISBN 978-83-62177-02-8

294. SKIERSKI294. SKIERSKI294. SKIERSKI294. SKIERSKI294. SKIERSKI, Leszek.: Usłyszeć Amerykę / Leszek Skierski; tł.Monika Fronczak; proofreading Murdo MacLeod. – Płock:Stowarzyszenie Autorów Polskich - –łock division 2010, 2010.– 107, [1] s.: fot.; 21 cm. – (Znaj ISSN 1899-8976 publika-cja 1). – Tekst równol. w dwóch jęz.: pol. i eng.– [Wyd. 1]:South Amboy (New Jersey, USA) 2008

295. ŚWIERKOWSKA295. ŚWIERKOWSKA295. ŚWIERKOWSKA295. ŚWIERKOWSKA295. ŚWIERKOWSKA, Marta.: Mężczyzna kupiony na Allegro/ Marta Świerkowska. – Płock: Stowarzyszenie Autorów Pol-skich Oddział Płock, 2010. – 64 s.: il.; 21 cm. – (Znaj , ISSN1899-8976 ; 3)

XIV. SZTUKAXIV. SZTUKAXIV. SZTUKAXIV. SZTUKAXIV. SZTUKA Architektura. Urbanistyka. Planowanie przestrzenneArchitektura. Urbanistyka. Planowanie przestrzenneArchitektura. Urbanistyka. Planowanie przestrzenneArchitektura. Urbanistyka. Planowanie przestrzenneArchitektura. Urbanistyka. Planowanie przestrzenne

— Jol.— Jol.— Jol.— Jol.— Jol.: Kopiec w Żochowie = poz. 104296. MŚ.296. MŚ.296. MŚ.296. MŚ.296. MŚ.: Pomnik druha Milke / mś. // Tygodnik Płocki.

– 2010, nr 25, s. 5, il.Wacław Milke (1914–2008), założyciel Harcerskiego Zespo-łu Pieśni i Tańca „Dzieci Płocka”.

297. WOŹNIAK297. WOŹNIAK297. WOŹNIAK297. WOŹNIAK297. WOŹNIAK, Hubert.: Najlepiej zachowana dzielnica pru-ska / Hubert Woźniak, Aleksandra Mossakowska. // GazetaWyborcza – Płock. – 2010, nr 141, s. 5, il. – (Z płockiegostrychu.)Planowanie przebudowy placu Obrońców Warszawy w Płocku.

298. ZALEWSKA–OPASIŃSKA,298. ZALEWSKA–OPASIŃSKA,298. ZALEWSKA–OPASIŃSKA,298. ZALEWSKA–OPASIŃSKA,298. ZALEWSKA–OPASIŃSKA, Bogumiła.: Gloria Victis– chwała zwyciężonym! / Bogumiła Zalewska–Opasińska. //Echo Gąbina. – 2010, nr 2–3, s. 14–15, il.Odsłonięcie pomnika uczestników niepodległościowego zry-wu 1863 r. w Gąbinie – bohaterów bitwy pod Kunkami i podCiechomicami.

Malarstwo. Rzeźba. GalerieMalarstwo. Rzeźba. GalerieMalarstwo. Rzeźba. GalerieMalarstwo. Rzeźba. GalerieMalarstwo. Rzeźba. Galerie— IP.— IP.— IP.— IP.— IP.: Skansen w Wiosennym Słońcu = poz. 267— KORGUL–WYSZATYCKA— KORGUL–WYSZATYCKA— KORGUL–WYSZATYCKA— KORGUL–WYSZATYCKA— KORGUL–WYSZATYCKA, Iwona.: Aleksy Kiriuszyn. Artysta

prawdziwy = poz. 73299. (LESZ).299. (LESZ).299. (LESZ).299. (LESZ).299. (LESZ).: Wystawa Środowiska Płockiego: po konkursie /

(lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24, s. 9, il. Płocka Galeria Sztuki - wystawa malarstwa— ŁOŚ— ŁOŚ— ŁOŚ— ŁOŚ— ŁOŚ, Zofia.: Malarstwo pejzażowe nosi cechy romantyczne

= poz. 263300. SZATKOWSKA300. SZATKOWSKA300. SZATKOWSKA300. SZATKOWSKA300. SZATKOWSKA, Lena.: Rysunki Starowieyskiego: w gale-


rii / Lena Szatkowska. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 19, s. 9, il.Wystawa dwóch prac Franciszka Starowieyskiego w PłockiejGalerii Sztuki.

— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA— SZATKOWSKA, Lena.: Wiosenna wystawa z letnich plene-rów = poz. 265

— TARASIEWICZ— TARASIEWICZ— TARASIEWICZ— TARASIEWICZ— TARASIEWICZ, Anita.: Aleksy Kiriuszyn i ikonostas = poz. 346— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Tej gapy z zielonym wieńcem zazdro-

ściła nam Europa = poz. 68

Zabytki. Ochrona i konserwacja zabytkówZabytki. Ochrona i konserwacja zabytkówZabytki. Ochrona i konserwacja zabytkówZabytki. Ochrona i konserwacja zabytkówZabytki. Ochrona i konserwacja zabytków— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.— BeeS.: W życiu trzeba być romantykiem i biznesmenem

= poz. 313— (eg).— (eg).— (eg).— (eg).— (eg).: Kościół w Troszynie pod wodą = poz. 86301. (JAC).301. (JAC).301. (JAC).301. (JAC).301. (JAC).: Unia dofinansuje remont: Muzeum Żydów Mazo-

wieckich w styczniu 2012 roku / (jac). // Tygodnik Płocki.– 2010, nr 26, s. 8, il.Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku

— mś.— mś.— mś.— mś.— mś.: Parki odzyskają blask = poz. 92302. ŚMIGIELSKI302. ŚMIGIELSKI302. ŚMIGIELSKI302. ŚMIGIELSKI302. ŚMIGIELSKI, Marcin.: Pałac w Studzieńcu odzyska daw-

ny blask: bywali tutaj Charles de Gaulle, Napoleon i Chopin/ Marcin Śmigielski. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24, s. 18, il.Pałac w Studzieńcu (gm. Słubice)

303. WOŹNIAK303. WOŹNIAK303. WOŹNIAK303. WOŹNIAK303. WOŹNIAK, Hubert.: Muzeum w bożnicy: za tydzień ruszabudowa / Hubert Woźniak. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 145, s. 1, il.Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku.

— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK— WOŹNIAK, Hubert.: Najlepiej zachowana dzielnica pruska= poz. 297

TeatrTeatrTeatrTeatrTeatr304. BEES.304. BEES.304. BEES.304. BEES.304. BEES.: Sceniczny dreszcz emocji dla każdego: Teatr Letni

już w wakacje w Płocku / BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010,nr 21, s. 6Projekt Stowarzyszenia Teatr Per Se.

305. KOWALSKI305. KOWALSKI305. KOWALSKI305. KOWALSKI305. KOWALSKI, Rafał.: Niegłupia ta zabawa w teatr: waka-cyjne spektakle w Płocku / Rafał Kowalski. // Gazeta Wybor-cza – Płock. – 2010, nr 148, s. 2, il.Teatr Letni z udziałem płockiej młodzieży – projekt Stowarzy-szenia Teatr Per Se.

306. (M.A.).306. (M.A.).306. (M.A.).306. (M.A.).306. (M.A.).: Święto z Chopinem i Iwaszkiewiczem: Międzyna-rodowy Dzień Teatru / (m.a.). // Tygodnik Płocki. – 2010,nr 13, s. 9, il.Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku

307. Międzynarodowy Dzień Teatru307. Międzynarodowy Dzień Teatru307. Międzynarodowy Dzień Teatru307. Międzynarodowy Dzień Teatru307. Międzynarodowy Dzień Teatru. Jubileusz 35–lecia płoc-kiej sceny. // Aktualności Teatru Płockiego. – 2010, nr 3,s. [7–10], il.

308. MOKROWIECKI308. MOKROWIECKI308. MOKROWIECKI308. MOKROWIECKI308. MOKROWIECKI, Marek.: „...I znów jestem w Płocku” /Marek Mokrowiecki. // Znaj. – 2010, nr 6, s. 34–37, il.Spektakl z 1997 r. przygotowany z okazji setnej rocznicy uro-dzin Władysława Broniewskiego. Coroczne spotkania przy po-mniku poety w dniu 17 grudnia.

— ORŁOWSKA— ORŁOWSKA— ORŁOWSKA— ORŁOWSKA— ORŁOWSKA, Milena.: Drugie życie towarzystwa = poz. 160309. SKOTNICKI309. SKOTNICKI309. SKOTNICKI309. SKOTNICKI309. SKOTNICKI, Jan.: Nasz dom... / Jan Skotnicki; rozm.

przepr. Leszek Skierski. // Aktualności Teatru Płockiego.– 2010, nr 2, s. 15, il.Rozmowa z założycielem i pierwszym dyrektorem płockiegoteatru.

310. WALCZAK310. WALCZAK310. WALCZAK310. WALCZAK310. WALCZAK, Marek.: Lubię krwiste postacie / Marek Wal-czak; rozm. przepr. Radosław Łabarzewski. // Sygnały Płoc-kie. – 2010, nr 8, s. 15, il.Rozmowa z płocczaninem, aktorem Teatru Dramatycznego,zdobywcą tegorocznej „Srebrnej Maski”.

Recenzje teatralneRecenzje teatralneRecenzje teatralneRecenzje teatralneRecenzje teatralne311. ŁABARZEWSKI311. ŁABARZEWSKI311. ŁABARZEWSKI311. ŁABARZEWSKI311. ŁABARZEWSKI, Radosław.: Ukryte pragnienia / Rado-

sław Łabarzewski. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 7, s. 15, il.Zawiera rec. przedstawienia: Lato w Nohant / Jarosław Iwasz-

kiewicz; reż. Jan Skotnicki; Teatr Dramatyczny, Płock.

MuzykaMuzykaMuzykaMuzykaMuzyka312. BEES312. BEES312. BEES312. BEES312. BEES.: Gitarzyści wchodzą schodami do nieba: konfron-

tacje na struny i dźwięki w Młodzieżowym Domu Kultury /BeeS. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 21, s. 6, il.II Płockie Konfrontacje Gitarowe.

313. BEES.313. BEES.313. BEES.313. BEES.313. BEES.: W życiu trzeba być romantykiem i biznesmenem:Rościszewo słynne w kraju dzięki Chopinowi / BeeS. // Tygo-dnik Płocki. – 2010, nr 21, s. 13, il.Rościszewskie Spotkania z Muzyką Fryderyka Chopina.

— BURAKOWSKI— BURAKOWSKI— BURAKOWSKI— BURAKOWSKI— BURAKOWSKI, Mikołaj.: Na kopanie piłki też musi się zna-leźć czas = poz. 237

314. CZAPLIŃSKI314. CZAPLIŃSKI314. CZAPLIŃSKI314. CZAPLIŃSKI314. CZAPLIŃSKI, Czesław (1953– ).: Śladami Chopinaw Warszawie i na Mazowszu: Chopin's Steps in Warsaw andthe Mazovia / Czesław Czapliński; oprac. graf. MagdalenaŁawrow. – Płock: Muzeum Mazowieckie, 2010. – [31] s.: il.,portr.; 19 cm. – ISBN 978-83-89034-70-0

315. GŁOWACKA315. GŁOWACKA315. GŁOWACKA315. GŁOWACKA315. GŁOWACKA, Aleksandra.: Członkowie Koła Chopinow-kiego w Sannikach o 30. latach związków z Chopinem– refleksje, wspomnienia / Aleksandra Głowacka. // Wiado-mości Sannickie. – 2010, nr 1(4), s. 41–45, il.Trzydziestolecie koncertów chopinowskich i działalności san-nickiego Koła Towarzystwa im. Fryderyka Chopina.

316. KOMOSIŃSKI316. KOMOSIŃSKI316. KOMOSIŃSKI316. KOMOSIŃSKI316. KOMOSIŃSKI, Radosław.: Niegrzeczny Kumos: z Ku-mosem, czyli Radkiem Komosińskim, raperem z Sierpca / Ra-dosław Komosiński; rozm. przepr. Justyna Gabrychowicz. //Express Płocki. – 2010, nr 17, s. 10, il.

— (lesz).— (lesz).— (lesz).— (lesz).— (lesz).: Koncert w hołdzie ks. Skierkowskiemu = poz. 82— MIERZYŃSKI— MIERZYŃSKI— MIERZYŃSKI— MIERZYŃSKI— MIERZYŃSKI, Witold Jan: Na rozdrożach czasu i miłości

= poz. 291 317. MP317. MP317. MP317. MP317. MP.: Przegląd orkiestr z udziałem Adama Struzika: Goz-

dowo: V Międzypowiatowy Przegląd Orkiestr OSP / MP, simi.// Kurier Sierpecki. – 2010, nr 19, s. 12, il.

318. PATROWICZ318. PATROWICZ318. PATROWICZ318. PATROWICZ318. PATROWICZ, Monika.: Pałac w Sannikach / Monika Pa-trowicz. // Wiadomości Sannickie. – 2010, nr 1(4), s. 28–29, il.Obchody Roku Chopina 2010 i jubileusz powstania sannic-kiego Koła Towarzystwa im. Fryderyka Chopina.

— RUTECKA— RUTECKA— RUTECKA— RUTECKA— RUTECKA, Jolanta.: Sanniki uczciły pamięć Chopina = poz. 249319. SZATKOWSKA319. SZATKOWSKA319. SZATKOWSKA319. SZATKOWSKA319. SZATKOWSKA, Lena.: Sezon zakończony. Festiwal czas

zacząć: Płocka Orkiestra Symfoniczna / Lena Szatkowska. //Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24, s. 9, il.

FilmFilmFilmFilmFilm320. BOCZKOWSKA320. BOCZKOWSKA320. BOCZKOWSKA320. BOCZKOWSKA320. BOCZKOWSKA, Alina.: Filmowo o Chopinie i świecie /

Alina Boczkowska. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 12, s. 7, il.V Międzynarodowy Festiwal Filmów Turystycznych w Płocku.

321. DYBIEC321. DYBIEC321. DYBIEC321. DYBIEC321. DYBIEC, Aleksandra.: Hans Kloss – płocki ślad / Alek-sandra Dybiec. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 96,s. 4–5, il.Zwiedzanie miejsc realizacji filmu Janusza Morgensterna„Stawka większa niż życie” w Płocku przez członków KlubuMiłośników Stawki.

322. JEZIERSKA–CHALICKA322. JEZIERSKA–CHALICKA322. JEZIERSKA–CHALICKA322. JEZIERSKA–CHALICKA322. JEZIERSKA–CHALICKA, Agnieszka.: „Historia Roja”w sierpeckim skansenie / Agnieszka Jezierska–Chalicka. //Kronika Mazowiecka. – 2010, nr 4, s. 40, il.Nagrywanie scen do filmu „Historia Roja, czyli w ziemi lepiejsłychać” w sierpeckim skansenie.

323. KOLCZYŃSKI323. KOLCZYŃSKI323. KOLCZYŃSKI323. KOLCZYŃSKI323. KOLCZYŃSKI, Tomasz.: Piąte urodziny Festiwalu w Płoc-ku / Tomasz Kolczyński; rozm. przepr. Ewa Kotus. // Film, Art& Tourism. – 2010, nr 2(11), s. 6–10, fot.Tyt. równol.: Fifth Birthday of Festival in Płock – Tekst równo-legły w jęz ang.Rozmowa z wiceprezydentem Płocka nt. piątego festiwalu fil-mów turystycznych w Płocku.

324. KOTUS324. KOTUS324. KOTUS324. KOTUS324. KOTUS, Andrzej.: Z Chopinem w roli głównej / Andrzej


Kotus. // Film, Art & Tourism. – 2010, nr 2(11), s. 12–22, fot.Tyt. równol.: Chopin in film – Tekst równoległy w jęz ang.Piąty festiwal filmów turystycznych w Płocku.

325. KOWALSKI325. KOWALSKI325. KOWALSKI325. KOWALSKI325. KOWALSKI, Rafał.: Był Skrzetuski, teraz Rój / Rafał Ko-walski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 81, s. 5, il.Nagrywanie scen do filmu „Historia Roja, czyli w ziemi lepiejsłychać” w sierpeckim skansenie.

— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA, Małgorzata.: Indyjski film o Faustynie= poz. 76

326. SZATKOWSKA,326. SZATKOWSKA,326. SZATKOWSKA,326. SZATKOWSKA,326. SZATKOWSKA, Lena.: V Międzynarodowy FestiwalATzakończony / Lena Szatkowska // Tygodnik Płocki. – 2010,nr 22, s. 9, il.V Międzynarodowy Festiwal Filmów Turystycznych w Płocku.

FotografikaFotografikaFotografikaFotografikaFotografika327. MO.327. MO.327. MO.327. MO.327. MO.: Z nieba śmieci wyglądają naprawdę pięknie / MO.

// Gazeta Wyborcza – Płock. - 2010, nr 115, s. 3, il.Dariusz Bógdał laureat konkursu fotograficznego „GrandPress Foto 2010” za fotoreportaż w kategorii „Przyroda” wy-konany z paralotni.

XV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWE

328. ADAMKOWSKI328. ADAMKOWSKI328. ADAMKOWSKI328. ADAMKOWSKI328. ADAMKOWSKI, Arkadiusz.: Płock – jego ziemia święta /Arkadiusz Adamkowski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010,nr 102, s. 3, il.Metropolita szczecińsko–kamieński – abp. Zygmunt Kamiń-ski, w latach 1988–1999 biskup płocki.

329. AUGUSTYNOWICZ329. AUGUSTYNOWICZ329. AUGUSTYNOWICZ329. AUGUSTYNOWICZ329. AUGUSTYNOWICZ, Jan.: Powołanie / Jan Augustyno-wicz. – Rębowo: Parafia pod wezwaniem św. Jana Chrzci-ciela w Rębowie, 2010. – 50, [2] s.: 21 cm. – ISBN 978-83-925201-0-8

— BeeS— BeeS— BeeS— BeeS— BeeS.: Na zawsze powrócił do Sierpca = poz. 67330. DUMOWSKI330. DUMOWSKI330. DUMOWSKI330. DUMOWSKI330. DUMOWSKI, Zdzisław.: Sierpeckie miejsca mocy (Część

trzecia) / Zdzisław Dumowski. // Sierpeckie Rozmaitości.– 2010, nr 2, s. 15–18, il.Kult maryjny w Sierpcu związany z Górą Loret.

— (eg)— (eg)— (eg)— (eg)— (eg).: Czcił Boże Miłosierdzie = poz. 72— (eg).— (eg).— (eg).— (eg).— (eg).: Kościół w Troszynie pod wodą = poz. 86 331. GRZYBOWSKI331. GRZYBOWSKI331. GRZYBOWSKI331. GRZYBOWSKI331. GRZYBOWSKI, Michał Marian (1937– ).: Ks. Maksymi-

lian Joniak emerytowany proboszcz w Szczawinie: 1935–2009/ Michał Marian Grzybowski. // Miesięcznik Pasterski Płocki.– 2010, nr 5, s. 276–277

332. GRZYBOWSKI332. GRZYBOWSKI332. GRZYBOWSKI332. GRZYBOWSKI332. GRZYBOWSKI, Michał Marian (1937– ).: Ks. prałat Cze-sław Chojecki emerytowany proboszcz i dziekan w Rypinie:1916-2008 / Michał Marian Grzybowski. // Miesięcznik Pa-sterski Płocki. – 2010, nr 6, s. 330-333

— GRZYBOWSKI— GRZYBOWSKI— GRZYBOWSKI— GRZYBOWSKI— GRZYBOWSKI, Michał Marian: Duchowieństwo diecezji płoc-kiej = poz. 61

333. JAM.333. JAM.333. JAM.333. JAM.333. JAM.: Dąb pamięci dla Makarego Przybyszewskiego: Ra-chocin: Katyń... ocalić od zapomnienia / JAM. // Kurier Sier-pecki. – 2010, nr 16, s. 9, il.Msza polowa w Rachocinie (gm. Sierpc).

334. JANCEWICZ334. JANCEWICZ334. JANCEWICZ334. JANCEWICZ334. JANCEWICZ, Ewa.: Formacja katechetów w Diecezji Płoc-kiej po 1990 roku / Ewa Jancewicz. – Płock: Płocki InstytutWydawniczy, 2010. – 330 s.: il. kolor.; 25 cm. – Bibliogr.s. 281–316. Indeks. – Streszcz. ang. – ISBN 978-83-61193-43-2

335. KAMIŃSKI335. KAMIŃSKI335. KAMIŃSKI335. KAMIŃSKI335. KAMIŃSKI, Zygmunt.: Proponowałem Mazowieckiego,przekonałem Millera: wywiad rzeka z arcybiskupem Zygmun-tem Kamińskim / Zygmunt Kamiński; rozm. przepr. MarcinGórka. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 103, s. 2, il.Arcybiskup Zygmunt Kamiński – metropolita szczecińsko–ka-mieński, w latach 1988–1999 biskup płocki.

336. KOCZNUR336. KOCZNUR336. KOCZNUR336. KOCZNUR336. KOCZNUR, Agnieszka.: Fabryka dobrych pomysłów: Sto-warzyszenie Nasza Fara / Agnieszka Kocznur. // Gość Nie-dzielny. – 2010, nr 18, dod. Gość Płocki, nr 18/64, s. VIII, il.– (Dobre miejsca)

— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI, Rafał.: Kościół odzyskiwał majątek = poz. 198— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI, Rafał.: Ks. Wacław Gapiński nie żyje = poz. 66337. KOWALSKI337. KOWALSKI337. KOWALSKI337. KOWALSKI337. KOWALSKI, Rafał.: Płock czuwał, Płock pamięta / Rafał

Kowalski, PCG. // Gazeta Wyborcza – Płock. - 2010, nr 78,s. 1, 6–7, il.Obchody 5–rocznicy śmierci Jana Pawła II.

338. KOWALSKI338. KOWALSKI338. KOWALSKI338. KOWALSKI338. KOWALSKI, Rafał.: Wystawa w dobie beatyfikacji / RafałKowalski. // Gazeta Wyborcza – Płock. – 2010, nr 130, s. 5, il.Wędrująca wystawa „Pomnażanie dobra” poświęcona ks. Je-rzemu Popiełuszce w kościele św. Benedykta w Płocku naRadziwiu.

339. KOZŁOWSKI339. KOZŁOWSKI339. KOZŁOWSKI339. KOZŁOWSKI339. KOZŁOWSKI, Krzysztof.: Świadectwo Kapłana: homiliawygłoszona podczas Mszy św. pogrzebowej ś.p. ks. Kazimie-rza Dawidczyka... / Krzysztof Kozłowski. // Miesięcznik Pa-sterski Płocki. – 2010, nr 6, s. 317–321

— MAŁECKA— MAŁECKA— MAŁECKA— MAŁECKA— MAŁECKA, Agnieszka.: Powrót do normalności = poz. 169340. PIĘTKA340. PIĘTKA340. PIĘTKA340. PIĘTKA340. PIĘTKA, Włodzimierz.: Jak wierzymy, jak żyjemy? / Wło-

dzimierz Piętka. // Gość Niedzielny. – 2010, nr 25, dod. GośćPłocki, nr 25/71, s. IV–V, il.Wyniki badań nt. postaw religijnych wiernych w diecezji płoc-kiej c.d.

341. PIĘTKA341. PIĘTKA341. PIĘTKA341. PIĘTKA341. PIĘTKA, Włodzimierz.: Raport o wierze / Włodzimierz Pięt-ka. // Gość Niedzielny. – 2010, nr 23, dod. Gość Płocki,nr 23/68[69], s. IV–V, il.Wyniki badań nt. postaw religijnych wiernych w diecezji płoc-kiej.

342. Powołani do winnicy Pańskiej w roku 1984342. Powołani do winnicy Pańskiej w roku 1984342. Powołani do winnicy Pańskiej w roku 1984342. Powołani do winnicy Pańskiej w roku 1984342. Powołani do winnicy Pańskiej w roku 1984: książkaupamiętniająca 25-le–ie kapłaństwa Włodzimierza Dzieńkow-skiego, Krzysztofa Jaroszewskiego, Jana Jóźwiaka, TomaszaKadzińskiego, Zbigniewa Kanieckiego, Krzysztofa Kowalskie-go, Tadeusza Kuśnierza, Zbigniewa Kurkiewicza, CzesławaStolarczyka, Krzysztofa Szwejkowskiego, Andrzeja Śmiegiel-skiego i Andrzeja Świderskiego / z jubilatami rozmawiał i ichwspomnienia w formie reportażowej przedstawił Tadeusz Pul-cyn. – Płock: [s.n.], 2010. – 128 s., 28 s. tabl.: fot. kolor.; 21 cm.

343. PRUSIŃSKI343. PRUSIŃSKI343. PRUSIŃSKI343. PRUSIŃSKI343. PRUSIŃSKI, Stefan.: Kapliczki i krzyże borkowskie / ks.Stefan Prusiński. – Borkowo: P.P-H. „Drukarnia”, 2010. – 40s.: il. (w tym kolor.); 21 cm. – ISBN 978-83-62081-72-1Borkowo Kościelne (gm. Sierpc)

344. RUTKOWSKA344. RUTKOWSKA344. RUTKOWSKA344. RUTKOWSKA344. RUTKOWSKA, Jolanta.: Ćwierć wieku biskupiej posługi:uroczysty jubileusz biskupa Romana Marcinkowskiego – ho-norowego obywatela Szczutowa / Jolanta Rutkowska. // NaszPłock. – 2010, nr 5/6, s. 5, il.

— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA— SKOWROŃSKA, Małgorzata.: Indyjski film o Faustynie= poz. 76

— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: W kwietniu 11 tys.obiadów w stołówce Caritasu = poz. 171

— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA— STANUSZKIEWICZ–CEGŁOWSKA, Blanka.: Za furtą przyul. Nowowiejskiego = poz. 215

345. SZATKOWSKI345. SZATKOWSKI345. SZATKOWSKI345. SZATKOWSKI345. SZATKOWSKI, Tomasz.: Diecezja zbadała wiernych: Płock– określamy się jako wierzący, ale do kościoła chodzimy rza-dziej / Tomasz Szatkowski. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24,s. 1, 4, il.

— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI— SZYMAŃSKI, Marcin.: Gmina Słubice = poz. 102346. TARASIEWICZ346. TARASIEWICZ346. TARASIEWICZ346. TARASIEWICZ346. TARASIEWICZ, Anita.: Aleksy Kiriuszyn i ikonostas / Ani-

ta Tarasiewicz. // Gościniec Sztuki. – Nr 1/14 (2010), s. 128–132, il.Malarstwo A. Kiriuszyna (1886–1972) w cerkwi Przemienie-nia Pańskiego w Płocku.

347. TARASIEWICZ347. TARASIEWICZ347. TARASIEWICZ347. TARASIEWICZ347. TARASIEWICZ, Eliasz.: Parafia prawosławna w Płocku /Eliasz Tarasiewicz. // Gościniec Sztuki. – Nr 1/14 (2010),s. 118–127, il.

348. WIŚNIEWSKI348. WIŚNIEWSKI348. WIŚNIEWSKI348. WIŚNIEWSKI348. WIŚNIEWSKI, Sławomir.: Peregrynacja relikwii bł. Karo-liny w Gostyninie : miejska droga krzyżowa / Sławomir Wi-śniewski. // W Duchu i Prawdzie. – 2010, nr 4, s. 9–11, il.


XVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWO. BIBLIOTEKIXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWO. BIBLIOTEKIXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWO. BIBLIOTEKIXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWO. BIBLIOTEKIXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWO. BIBLIOTEKI

Biblioteki naukoweBiblioteki naukoweBiblioteki naukoweBiblioteki naukoweBiblioteki naukowe349. GRACZYK349. GRACZYK349. GRACZYK349. GRACZYK349. GRACZYK, Waldemar (1964– ).: Księgi rękopiśmienne

i stare druki w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Du-chownego w Płocku: z dziejów kultury polskich bibliotek ko-ścielnych w dawnych wiekach / Waldemar Graczyk, JolantaM. Marszalska. – Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicz-nego Księży Misjonarzy, 2010. – 320 s., [8] s. tabl. kolor.;25 cm. – Bibliogr. s. 283–307. Indeks. – Streszcz. fr. – ISBN978-83-7216-850-4

— PIĘTKA— PIĘTKA— PIĘTKA— PIĘTKA— PIĘTKA, Włodzimierz.: Biblijne perły = poz. 259

Biblioteki publiczneBiblioteki publiczneBiblioteki publiczneBiblioteki publiczneBiblioteki publiczne350. BEDYK350. BEDYK350. BEDYK350. BEDYK350. BEDYK, Artur.: Gminna Biblioteka Publiczna w Słubicach

/ Artur Bedyk. // Wieści znad Wisły. – 2010, nr 77, s. 11–13, il.351. Biblioteki publiczne powiatu płockiego w 2009 r.351. Biblioteki publiczne powiatu płockiego w 2009 r.351. Biblioteki publiczne powiatu płockiego w 2009 r.351. Biblioteki publiczne powiatu płockiego w 2009 r.351. Biblioteki publiczne powiatu płockiego w 2009 r. //

Bibliotekarz Płocki. – 2010, nr 1, s. 25–45352. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych352. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych352. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych352. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych352. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych

organizowanych w bibliotekach samorządowych powiatuorganizowanych w bibliotekach samorządowych powiatuorganizowanych w bibliotekach samorządowych powiatuorganizowanych w bibliotekach samorządowych powiatuorganizowanych w bibliotekach samorządowych powiatupłockiego w 2009 r.płockiego w 2009 r.płockiego w 2009 r.płockiego w 2009 r.płockiego w 2009 r. // Bibliotekarz Płocki. – 2010, nr 1,s. 71–78, il.

353. WAŚNIEWSKA353. WAŚNIEWSKA353. WAŚNIEWSKA353. WAŚNIEWSKA353. WAŚNIEWSKA, Wiesława.: Działalność Gminnej Biblio-teki Publicznej w nowym lokalu / Wiesława Waśniewska. //Wiadomości Sannickie. – 2010, nr 1(4), s. 31–32, il.Gminna Biblioteka Publiczna w Sannikach.

Książnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława Broniewskiego— BOCZKOWSKA— BOCZKOWSKA— BOCZKOWSKA— BOCZKOWSKA— BOCZKOWSKA, Alina.: Patriotyzm niejedno ma imię = poz. 361354. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych354. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych354. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych354. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych354. Kronika ważniejszych wydarzeń kulturalno–oświatowych

organizowanych przez Książnicę Płocką w 2009 r.organizowanych przez Książnicę Płocką w 2009 r.organizowanych przez Książnicę Płocką w 2009 r.organizowanych przez Książnicę Płocką w 2009 r.organizowanych przez Książnicę Płocką w 2009 r. // Bi-bliotekarz Płocki. – 2010, nr 1, s. 47–70, il.

355. (LESZ).355. (LESZ).355. (LESZ).355. (LESZ).355. (LESZ).: Wybitni absolwenci „Małachowianki”: „Pamięćmusi trwać...” / (lesz). // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 24,s. 6, il.Wystawa w Książnicy Płockiej z okazji 830–lecia Małacho-wianki.

356. (RŁ).356. (RŁ).356. (RŁ).356. (RŁ).356. (RŁ).: Żołnierz niezłomny: rotmistrz Witold Pilecki / (rł). //Sygnały Płockie. – 2010, nr 10, s. 11, il.

Promocja książki Jacka Pawłowicza pt. „Rotmistrz Witold Pi-lecki 1901–1948”.

357. Sprawozdanie z działalności Książnicy Płockiej im. Wł.357. Sprawozdanie z działalności Książnicy Płockiej im. Wł.357. Sprawozdanie z działalności Książnicy Płockiej im. Wł.357. Sprawozdanie z działalności Książnicy Płockiej im. Wł.357. Sprawozdanie z działalności Książnicy Płockiej im. Wł.Broniewskiego za 2009 rok. Broniewskiego za 2009 rok. Broniewskiego za 2009 rok. Broniewskiego za 2009 rok. Broniewskiego za 2009 rok. // Bibliotekarz Płocki. – 2010,nr 1, s. 5–24

358. SZATKOWSKA358. SZATKOWSKA358. SZATKOWSKA358. SZATKOWSKA358. SZATKOWSKA, Lena.: Pilecki – żołnierz niezłomny: je-den z sześciu najodważniejszych ludzi europejskiego ruchuoporu / Lena Szatkowska. // Tygodnik Płocki. – 2010, nr 18,s. 9, il.Promocja książki Jacka Pawłowicza pt. „Rotmistrz Witold Pi-lecki 1901–1948”.


Drukarstwo. EdytorstwoDrukarstwo. EdytorstwoDrukarstwo. EdytorstwoDrukarstwo. EdytorstwoDrukarstwo. Edytorstwo359. CZARNECKI359. CZARNECKI359. CZARNECKI359. CZARNECKI359. CZARNECKI, Edward.: Teoria i praktyka tworzenia tek-stów / Edward Czarnecki, Jan Ryszard Kalinowski. – Płock: Pań-stwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, 2010. – 167, [1] s.; 22 cm.– Bibliogr. s. 166–167. – ISBN 978-83-67601-56-2Dysertacja naukowa

360. STANISZEWSKA, Magdalena.: Podsumowanie działalno-ści wydawniczej w Sierpcu i okolicy w 2009 roku / MagdalenaStaniszewska. // Sierpeckie Rozmaitości. – 2010, nr 2, s. 59–61, il.

Czasopiśmiennictwo. DziennikarstwoCzasopiśmiennictwo. DziennikarstwoCzasopiśmiennictwo. DziennikarstwoCzasopiśmiennictwo. DziennikarstwoCzasopiśmiennictwo. Dziennikarstwo361. BOCZKOWSKA,361. BOCZKOWSKA,361. BOCZKOWSKA,361. BOCZKOWSKA,361. BOCZKOWSKA, Alina.: Patriotyzm niejedno ma imię /

Alina Boczkowska. // Sygnały Płockie. – 2010, nr 10, s. 13, il.Promocja szóstego numeru czasopisma poświęconego Wła-dysławowi Broniewskiemu.

— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI— KOWALSKI, Rafał.: Ta wiedza gniewała i ciążyła = poz. 81

362. Mamy 20 lat 362. Mamy 20 lat 362. Mamy 20 lat 362. Mamy 20 lat 362. Mamy 20 lat / Redakcja. // Gazeta Wyborcza – Płock.– 2010, nr 102, s. 1, 2, il.Dwudziestolecie płockiego dodatku Gazety Wyborczej.

— SEPIOŁO— SEPIOŁO— SEPIOŁO— SEPIOŁO— SEPIOŁO, Mariusz.: Płocki ślad cesarza reportażu = poz. 256


AD 83Adamkowska, Emilia 21Adamkowski, Arkadiusz 19, 194, 328Adamowska, Liliana zob. Olchowik–Adamowska, LilianaAjdyn, Agnieszka 9al. 118Ambroziak–Bereszczyńska, Urszula 141, 158, 161Andrzejczyk, Marzena 243Augustynowicz, Jan 329Barański, Józef 220Bedyk, Artur 350BeeS 67, 112, 156, 162, 175, 207, 241, 244–5, 304, 312–3Bereszczyńska, Urszula zob. Ambroziak–Bereszczyńska, UrszulaBędzikowska, Ludmiła 96Bielak, Małgorzata 1Bieńkowski, Krzysztof 60Boczkowska, Alina 48, 180, 235, 250, 320, 361Boszko, Michał 239Burakowski, Jan 293Burakowski, Mikołaj 237Cegłowska, Blanka zob. Stanuszkiewicz–Cegłowska, BlankaChalicka, Agnieszka zob. Jezierska–Chalicka, AgnieszkaChojnacki, Krzysztof 137Chojnacki, Marek 157Chorzewski, Michał 15Chrzanowska, Barbara 251, 270–1Chyliński, Mariusz 186Cichocka, Anna zob. Kühn–Cichocka, AnnaCzapliński, Czesław 314Czarnecki, Edward 359Danieluk, Jacek 84Danieluk, Małgorzata 85, 142Dądzik, Dorota 219Dejnecki, Tadeusz 285Dobijański, Mariusz 42Dobroń, Elżbieta 1Dorobek, Andrzej 22Dorobek, Jarosław 182Dumowska, Bogumiła 279Dumowski, Zdzisław 107, 330Duraj, Danuta zob. Walczak–Duraj, DanutaDuszczyk, Michał 124Dwojnych, Andrzej 133Dybiec, Aleksandra 163, 321Dylewski, Zenon 113Dzięgielewski, Jan 106, 110(eg) 72, 86, 143Frankie, Lucyna zob. Kornas–Frankie, LucynaFrąckowiak, Anna 11Fronczak, Monika 294Fuz, Katarzyna zob. Stołoska–Fuz, KatarzynaGabrychowicz, Justyna 316Gałązka, Tomasz Jacek 102Gałkowski, Andrzej 210Gancarczyk, Marek 23Gawlik, Danuta 221Gawłowska, Katarzyna 246Gąsiorowski, Paweł Bogdan 80Gierula, Barbara 195Głowacka, Aleksandra 243Głowacka, Aleksandra 315Górka, Marcin 335Graczyk, Waldemar 349Gregorczyk, Ewa 53Grochowska, Krystyna 99Grzybowski, Michał Marian 61, 331–2GSZ 149–50, 165–6Hińc, Waldemar 103

INDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWY

IP 266–7Iwańska, Eliza 17(jac) 301JAM 151, 179, 185, 272, 333Jancewicz, Ewa 334Janicka, Danuta 5Jasiński, Tadeusz 212Jezierska–Chalicka, Agnieszka 120, 268, 322Jol. 104Kaczan, Magdalena zob. Lica–Kaczan, MagdalenaKaczmarczyk, Elżbieta 186Kalinowski, Jan Ryszard 208, 359Kalinowski, Józef 186Kamiński, Zygmunt 335Karpińska, Anna 17Karpowicz, Emilia Ryszarda 286Kawałczewska, Janina 145Kluczyński, Zenon 20Kocznur, Agnieszka 114, 167, 336Kolczyński, Tomasz 323Kolińska, Iwona 35Komosiński, Radosław 316Konarska–Pabiniak, Barbara 38Koniusz, Janusz 280Koński, Wiesław 40Kopczyńska, Maria 119Kopczyński, Jerzy 119Kopeć, Wiesław 57Kopka, Mariola 222Kordala, Tomasz. 260Korgul–Wyszatycka, Iwona 73Kornas–Frankie, Lucyna 119Kotus, Andrzej 324Kotus, Ewa 323Kowalska, Iwona zob. Typiak–Kowalska, IwonaKowalska, Joanna. zob. Nycz–Kowalska, Joanna.Kowalski, Rafał 66, 69, 76, 81, 198, 213, 237, 305, 325, 337–8Kowalski, Tomasz 146Kozłowska, Ilona zob. Soja–Kozłowska, IlonaKozłowski, Krzysztof 339Krajewski, Tomasz 33Krawczyńska, Renata 41, 125Krawiec, Jacek 126Kruk–Sieczkowska, Maria 287Kruszewski, Zbigniew 154Kudaj, Jarosław 37Kühn–Cichocka, Anna 290Kunicki, Kazimierz. 97Kwieciński, Klaudiusz 27Lemańska, Elżbieta 217Lenart, Witold. 91(lesz) 70, 82, 216, 258, 261, 288–9, 299, 355Lewandowska, Agnieszka 52Lewandowska, Magdalena 26Lewandowski, Waldemar 290Lica–Kaczan, Magdalena 262Ludwikowski, Adam 93Łabarzewski, Radosław 62, 115, 203, 217, 218, 310, 311Ławecki, Tomasz 97Ławrow, Magdalena 314Łoś, Zofia 263Łukaszewski, Lech 242Łykowski, Konrad 172M 78(m.a.) 306(m.d.). 87M.D. 187MacLeod, Murdo 294


Madej, Marek 269Majchrzak, Stanisław 193Majewski, Dariusz 34Majewski, Piotr 134, 223Maleczyński, Karol 105Małecka, Agnieszka 168–9Marciniak, Jola 147, 224, 273Marszalska, Jolanta Małgorzata 349Marzec, Piotr 5Maślanka, Renata 56Matusiak, Krzysztof 260Matuszewska, Anna 188, 204Mazurska, Wiesława 1Michnik, Adam 19Mielczarek, Anna zob. Skowronek–Mielczarek, AnnaMierzyński, Witold Jan 291Mikulska, Maria zob. Zalewska–Mikulska, MariaMilewska, Grażyna 240Mioduski, Dariusz 127–8Miszewski, Krzysztof 17MO 199–200, 327Mokrowiecki, Marek 2, 308Mossakowska, Aleksandra 297MP 317mś. 92, 173, 296Musiał, Bożena 238Nagórka, Magdalena 43Nawrocka–Nowak, Danuta 100–1Nowak, Danuta. zob Nawrocka–Nowak, DanutaNowakowski, Jacek 191Nowicki, Piotr Marek 274Nycek, Jan Bolesław 39, 102, 192, 276Nycz–Kowalska, Joanna 37Ogrodniczak N. 75Olchowik–Adamowska, Liliana 97Opasińska, Bogumiła zob. Zalewska–Opasińska, BogumiłaOrłowska, Milena 88, 160, 248Osiecki, Bogusław 62, 115Pabiniak, Barbara zob. Konarska–Pabiniak, BarbaraPapierowski, Andrzej Jerzy 108–9Patrowicz, Monika 318PCG 337Piętka, Włodzimierz 214, 259, 340–1PIK 152, 275Płuciennik, Halina 61Półturzycki, Józef 44Prusiński, Stefan 343Przedpełska, Jadwiga 122Przygocka, Janina 51Pulcyn, Tadeusz 342(rł) 138, 170, 356Rowicka, Lena 186, 191Rutecka, Jolanta 182, 192, 249, 252, 276Rutkowska, Jolanta 344Rygier, Krzysztof 210Sepioło, Mariusz 256Serafińska, Jurata Bogna 77Sędzicki, Kazimierz 186Sieczkowska, Maria zob. Kruk–Sieczkowska, Maria simi 317Skierski, Leszek 2, 294, 309Skotnicki, Jan 309Skowronek–Mielczarek, Anna 121Skowrońska, Małgorzata 76Smaszcz, Waldemar 281Smuk–Stratenwerth, Ewa 56Snopek, Barbara 119Sobczak, Mariusz 140Sobieraj, Leonard 8, 264Socha, Robert. 79Soja–Kozłowska, Ilona 17Sokołowska, Joanna 7

Staniszewska, Magdalena 360Stanuszkiewicz–Cegłowska, Blanka 94, 171, 177, 215, 253Stępień, Grzegorz 9Stodolak, Sebastian 130Stołoska–Fuz, Katarzyna 74Stratenwerth, Ewa zob. Smuk–Stratenwerth, EwaStrzelecki, Zbigniew 31Strześniewski, Bogusław 276Sukniewicz, Daniel 36Suty, R. 75Sypek, Robert 36Syperek, Anna 55Szadkowski, Dariusz J 219Szałkowski, Grzegorz 126Szanser, Mariusz 95, 136, 155, 254szat. 131Szatkowska, Lena. 111, 195, 265, 300, 319, 326, 358Szatkowski, Tomasz 50, 154, 164, 345Szczepański, Janusz 110Szerauc, Andrzej 202Szkopek, Grzegorz 230, 257Szostak, Jerzy 13Sztejnberg, Aleksander 212Szymański, Marcin 102Ślęzak, Patryk 28Śmigielski, Marcin 90, 135, 189, 255, 302Śniecikowski, Włodzimierz 190Świerkowska, Marta 295Tarasiewicz, Anita 346Tarasiewicz, Eliasz 347Tarka, Henryka 148TK 231–2Tomaszewski, Andrzej 191Typiak–Kowalska, Iwona 1Urbankowski, Bohdan 64, 282Waćkowski, Jan 61Walczak–Duraj, Danuta 24Walczak, Marek 310Waluś, Jan 139Waśniewska, Wiesława 353Wąsiewski, Grzegorz 116Wątkowska, Barbara 5Wereszczaka, Rafał 12Wiechno, Włodzimierz 292Wierzbicka, Iwona 161Wiśniewski, Sławomir 25, 348Wiśniewski, Wojciech 193Wojno, Lesław 20Woźniak, Hubert 68, 123, 132, 153, 172, 174, 178, 194, 196–7,277–8, 297, 303Woźniak, Krzysztof 192Wrzesińska, Anna Maria 117Wyrostek, Szymon 27, 71Wyszatycka, Iwona zob. Korgul–Wyszatycka, IwonaZakrzewski, Janusz 16Zalewska–Mikulska, Maria 65Zalewska–Opasińska, Bogumiła 298Zarębski, Andrzej 233, 234Zieliński, Zdzisław 234Ziętek, Janina 32Ziętek, Maria 190Żuchniewicz, Marian 229Żuliński, Leszek 283

Opracowanie:Opracowanie:Opracowanie:Opracowanie:Opracowanie:Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaKsiążnica Płocka im. Wł. Broniewskiego09–400 Płock, ul. Kościuszki 6Tel. (024) 268 00 21 lub (024) 268 00 25e-mail: [email protected]


NASI AUTORZYNASI AUTORZYNASI AUTORZYNASI AUTORZYNASI AUTORZY

JANUSZ CEGŁOWSKIJANUSZ CEGŁOWSKIJANUSZ CEGŁOWSKIJANUSZ CEGŁOWSKIJANUSZ CEGŁOWSKI – ks. dr nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, proboszczparafii św. Jana Kantego w Mławie

MARIAN CHUDZYŃSKIMARIAN CHUDZYŃSKIMARIAN CHUDZYŃSKIMARIAN CHUDZYŃSKIMARIAN CHUDZYŃSKI – dr nauk humanistycznych, Wiceprezes TNP

GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI – dr nauk humanistycznych, nauczyciel historii w II LO w Płocku,wykładowca w Szkole Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku,członek Zarządu TNP

HENRYK J. GORYSZEWSKIHENRYK J. GORYSZEWSKIHENRYK J. GORYSZEWSKIHENRYK J. GORYSZEWSKIHENRYK J. GORYSZEWSKI – dr nauk prawnych, Dziekan Wydziału Administracji SzkołyWyższej im. Pawła Włodkowica – Filia w Wyszkowie,Wicepremier w latach 1992–1993, Szef Biura BezpieczeństwaNarodowego w latach 1994–1995

ANDREJ GERTKOWSKIANDREJ GERTKOWSKIANDREJ GERTKOWSKIANDREJ GERTKOWSKIANDREJ GERTKOWSKI – ks. prof. dr hab., Prorektor ds. rozwoju Szkoły Wyższej im.Pawła Włodkowica w Płocku, psychoonkolog w WojewódzkimSzpitalu Zespolonym w Płocku, członek Polskiego TowarzystwaPsychoonkologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Psychoge-riatrycznego

ANDRZEJ J. PAPIEROWSKIANDRZEJ J. PAPIEROWSKIANDRZEJ J. PAPIEROWSKIANDRZEJ J. PAPIEROWSKIANDRZEJ J. PAPIEROWSKI – dr nauk politycznych z Płocka, członek Kolegium Redakcyjnego„Notatek Płockich”, członek TNP

BOGDAN POPŁAWSKIBOGDAN POPŁAWSKIBOGDAN POPŁAWSKIBOGDAN POPŁAWSKIBOGDAN POPŁAWSKI – dr inż. architekt, Pracownia Architektoniczna w Szymanowie,gm. Góra Kalwaria

MARIUSZ PORTALSKIMARIUSZ PORTALSKIMARIUSZ PORTALSKIMARIUSZ PORTALSKIMARIUSZ PORTALSKI – mgr inż., Politechnika Warszawska Szkoła Nauk Technicznychi Społecznych w Płocku, sekretarz Seminarium Doktoranckiegow TNP, członek TNP

Autorki Bibliografii:Autorki Bibliografii:Autorki Bibliografii:Autorki Bibliografii:Autorki Bibliografii:Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaMałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaMałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaMałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaMałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–Kowalska

Notatki Płockie 2011 nr 2

Documents

Transcript of Notatki Płockie 2011 nr 2