Historia Gospodarcza - Notatki!

7/21/2019 Historia Gospodarcza - Notatki!

1/49

HISTORIA GOSPODARCZA

1.

Historia gospodarcza rozwj

Pocztek XVIII, XIX w., rozwj zwizany z ekonomi polityczn w szczeglnoci z odkryciami

geograficznymi

Przyspieszenie bada zwizane z rozwojem marksizmu

II po. XIX w. powstaje szkoa historyczna w ekonomii

Okres midzywojenny usamodzielnienie historii gospodarczej jako odrbnej dyscypliny

Weber, Sombart historycy

historia ilociowa pokazywanie zjawisk na tzw. Dugiej fali

II po. XX w. 2 szkoy:

Annales (Francja) interdyscyplinarne podejcie: badanie historii z naukami spoecznymi,

ale branie pod uwag rwnie innych nauk

nowa historia gospodarcza (kriometria) USA

Robert FogelPocztek w Polsce: okres midzywojenny (F. Bujak, J. Rutkowski)

2. Przedmiot historii gospodarczej

Historia gospodarcza zajmuje si badaniem zjawisk i procesw gospodarczych w rnych

spoeczestwach w ich rozwoju

3. Nauki historyczne i historia gospodarcza (cechy wsplne)

Czynnik czasu w badaniach

Metoda badawcza (krytyka rde)

Historia gospodarcza i nauki ekonomiczne (cechy wsplne)

Przedmiot badawczy

Elementy metody badawczej (metody statystyczne, teoria ekonomii)

4. Zakres bada- Ujcie bada: terytorialne , chronologiczne

5. rda historii gospodarczej

Bezporednie (wytwory materialne i intelektualne dziaalnoci czowieka)

Porednie (rda pisane: piktogramy, hieroglify, pergamin, papirus, druk, DVD)

6.

Periodyzacja historii

Periodyzacja podzia okresu dziejowego na mniejsze okresy czasowe

Ery historyczne:

ydowska (od stworzenia czowieka 3760 r.p.n.e.)

Bizantyjska

Grecka (od 1. Olimpiady 776 r.p.n.e.)

Rzymska (od 753 r.p.n.e. zaoenie Rzymu)

Dionizyjska (chrzecijaska)

Mahometaska (od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny [hidra] 622 r.n.e.)


2/49

Periodyzacja praktyczna (Halle Celarius)

Staroytna ( - 306 r.n.e.)

redniowiecze (306 1453)

Nowoytna (1453 -)

Staroytno ( - 476)

redniowiecze (476 1453/1492) Czasy nowoytne (1453/1492 1914)

Dzieje najnowsze (1914 - )

Periodyzacja marksistowska (1859)

Wsplnota pierwotna

Niewolnictwo

Feudalizm

Kapitalizm

Socjalizm

Periodyzacja stadiw rozwoju gospodarczego

Stadia rozwoju Walta Rostowa (1960)

Spoeczestwo i gospodarka tradycyjna

Spoeczestwo przejciowe

Start wzrostu gospodarczego (rewolucja, postp techniczny)

Spoeczestwo dojrzaoci (60 lat po starcie)

Spoeczestwo masowej konsumpcji

Fale rozwoju Alvina Toflera (1980)

I faza cywilizacja rolnicza (18 tys. P.n.e.): owiectwo, zbieractwo; koczowniczy =>

osiady tryb ycia

II faza cywilizacja przemysowa

III faza - Cywilizacja informatyczna (wiedza i informacja)

Geneza i istota feudalizmu

1. Istota feudalizmu. Pojcie ma 2 znaczenia:

Jako ustrj prawno-polityczny i militarny

Oparty na wizi osobistej pomidzy szlacht a chopem (relacja senior-wasal)

Oparty na instytucji lenna (np. ziemia)

Penia wadzy politycznej i sdowej naley do szlachty (przywileje, immunitety)

Oparta na osobie wadcy (senior wszystkich seniorw)

Jako ustrj spoeczno-gospodarczy (Europa VII-XIII w. , kraje pozaeuropejskie rwnie)

Nadwyki produkcyjne spowodowane przez zmiany uprawy zb itp.

Pojawienie si nowych narzdzi (np. pug elazny), wykorzystanie siy pocigowej

zwierzt, energii wiatrowej, uprzy, podkucie konia Pojawienie si nowego systemu uprawy roli trjpolwki (podzia ziemi na 3 czci:

zboe jare, ozime, ugr; zmiana czci co rok) =>wymusio to osiady tryb ycia =>

wi terytorialna => utworzenie spoeczestwa klasowego (feudalnego)


3/49

Cechy modelowe feudalizmu:

Spoeczestwo agrarne

Stagnacyjny (brak postpu technicznego, ekonomicznego), ekstensywny (zwikszenie

produkcji spowodowane zwikszeniem areau ziemi) i naturalny (produkcja na potrzeby

wasne i pana feudalnego; brak wymiany towarowej) charakter gospodarki

Wielka wasno ziemska podstaw ustroju gospodarczegoHod lenny ceremonia uroczystego przekazania lenna przez seniora swojemu wasalowi np. hod

pruski (Albrecht Hohenzollern przekaza Prusy Zakonne Zygmuntowi Staremu jako lenno Polski)

Posiadacze ziemi: feudaowie wieccy, duchowni i pastwo

Woci skaday si z ziem paskich (dwr), gospodarstw chopskich i terenw wsplnoty (lasy,

nieuytki, pastwiska, wody)

Monopol wasnoci ziemi w rku feudaw

Zwizek wasnoci z wadztwem (sprawowanie wadzy nad wasnoci i poddanymi)

Wasno zwierzchnia (feudaw), uytkowa (chopw)

Powszechny system zalenoci czowieka od czowieka (chop zaleny od feudaa)

Rodzaje poddastwa:

Osobiste (chop nalea do pana, uiszcza opaty pogwne [od gowy], podlega

monopolom [banalitet - obowizek korzystania z urzdze paskich przez chopa])

Gruntowe renta feudalna (wiadczenie poddanych chopw na rzecz feudaa w

zamian za prawo uytkowania ziemi) naturalna posta odrobkowa: paszczyzna

(robocizna wiadczona na rzecz feudaa) Sdowe (jurysdykcja patrymonialna) panowie feudalni mieli prawo rozstrzyga

wszelkie spory dotyczce relacji feuda-chop, wic chop nie mia szans na wygranie

jakiegokolwiek sporu z panami feudalnymi

Hierarchiczna struktura spoeczestwa

Czynniki rnicujce spoeczestwo feudalne: majtek (spoeczestwo dzieli si na

klasy, ktre dziel si na warstwy np. chopi rolni, bezrolni), miejsce zajmowane na

drabinie feudalnej (ktre decydowao o prawach, przywilejach, obowizkach, stylu

ycia, obyczajach)

Stany spoeczne:

Duchowiestwo: edukacja, reformy, budownictwo, aktywizowanie spoeczne

(krucjaty, pielgrzymki), handel; stan otwarty (eby si do niego dosta

naleao uzyska wicenie i wyksztacenie)

Rycerstwo: tylko suba wojskowa, administracyjna

Mieszczastwo, ktre dzielio si na: patrycjat (wysi duchowni, bogaci kupcy,

bankierzy, zotnicy, posiadali prawa miejskie i sprawowali wadz),

posplstwo (drobni kupcy, rzemielnicy, nisi duchowni, posiadali prawa

miejskie ale nie sprawowali wadzy), plebs (wczdzy, ebracy, brak praw

miejskich)

Chopi podlegali feudaom, uprawiali ziemi


4/49

rda hierarchizacji feudalnej: czynniki funkcjonalne (Ci co si modl, pracuj,),

religijne, przywilej lub pitno urodzenia

Korporacyjny charakter spoeczestwa

Powstaway korporacje np. cechy (rzemielnicy), gildie (kupcy) w celu obrony praw stanu; kahay

ydowskie korporacja religijna w celu obrony swojej religii

Powszechna skonno klas i warstw panujcych do luksusu

2. Periodyzacja feudalizmu

wczesny feudalizm (VII-XII w.)

rozkwit feudalizmu (XII-XV w.)

rozwj gospodarki folwarczno-paszczynianej

kryzys gospodarki folwarczno-paszczynianej

3. Odmiany systemu feudalnego

Feudalizm wschodni (tzw. Azjatycki sposb produkcji)

Nie wystpowao prywatne wadanie ziemi; wadz zwierzchni posiadao pastwo, natomiast

wadz uytkow chopskie wsplnoty gminne. Odpowiednikami feudaw byli funkcjonariusze

pastwowi, ktrzy byli odpowiedzialni za ciganie danin. Miasta peniy funkcj orodkw

wadzy, religijn, brak zjawiska wymiany towarowej

Feudalizm afrykaski (poza dorzeczem Nilu)

Koncentracja na produkcji zwierzcej oraz pielgnacji drzew i krzeww. Przedmiotami nada

byy: sady, krzewy, wielbdy, bydo Posiado ziemska bya majtkiem wadcw, tereny byy

uprawiane przez niewolnikw

4. Charakter i organizacja gospodarki feudalnej

Feudalne wadanie ziemi (w tamtym okresie miay miejsce najazdy barbarzycw, konflikt

ludw germaskich ze sowiaskimi)

Ksztatowanie si stanu rycerskiego (pocztkowo stan otwarty, od XI wieku stan zamknity,

naleao si do niego dziedzicznie)

Szerzenie religii chrzecijaskiej i powstawanie instytucji kocielnych

Uzalenienie ludnoci rolniczej (jecy wojenni)

Przyznawanie immunitetw ekonomicznych (oznaczajcy zwolnienie ludnoci zamieszkujcej

tereny nim objte od wiadcze na rzecz pastwa i panujcego)i sdowych (wyczajcy

ludno objtego nim obszaru spod jurysdykcji urzdnikw ksicych)

Wielka wasno Kocioa (otrzymywanie podatkw dziesiciny, wyczenie z pacenia

podatkw na wojsko)

Rodzaje wasnoci ziemskiej: krlewska, rycerska, kocielna

Rolnictwo (ziemie miay nawet po 1000-1500 ha)

Pooenie chopw (ryzyko natury niesprzyjajcej, nieurodzaju) musieli odda: 40%

produkcji jako renta feudalna +10% podatku + dziesicina dla Kocioa Osadnictwo

Ewolucja renty feudalnej


5/49

Postaci renty feudalnej: naturalna (daninowa), paszczyzna, czynszowa

Wpyw na ewolucj renty feudalnej:

Dobra luksusowe

Wyprawy krzyowe

Duma

Utrzymywanie wojska z danin

Rozwj miast

Lokacje miast opieray si na aktach lokacji miast, w ktrych nastpowao nadanie praw,

utworzenie samorzdw.

Denie do autonomii miast utworzenie przymierza miast; korporacyjno miast

Przywileje handlowe dla miast (celne, targi, jarmarki, podatki, prawo skadu kupcy

przejedajc przez miasto musieli si zatrzyma w tym miecie i handlowa przez okrelony czas,

dopiero potem mogli wyruszy dalej)

Najwiksze miasta w Europie: Rzym, Florencja, Londyn; najwiksze w Polsce (XII, XIII w.): Krakw,

Gdask, Wrocaw

Rozwj handlu

Handel wdrowny (obwony, obnony): niebezpieczny, brak sieci drg

Instytucjonalna ochrona handlu (przywileje handlowe, ochrona kupcw gildie)

Predyspozycje do sprzeday

Handel dalekosiny (z Bliskiego Wschodu m.in.: przyprawy, oliwa, tkanina, pieprz)

Dualizm gospodarczy (agrarny) Europy (XV, XVI w.)

Dualizm gospodarczy dwutorowo rozwoju spoeczno-gospodarczego od poowy XV w., w XVI w.

najbardziej widoczny (umown granic stanowi rzeka aba)

Dualizm agrarny rnice jakociowe w rozwoju wsi i rolnictwa zachodnio- i

wschodnioeuropejskiego

Europa Zachodnia rozpad systemu feudalnego, pocztek kapitalizmu (w rolnictwie); Europa

Wschodnia proces refeudalizacji (zaostrzenie systemu feudalnego), gospodarka folwarczno-

paszczyniana

Paszczyzny zrnicowania:

Inna ewolucja ustroju rolnego

Odmienna struktura spoeczno-gospodarcza (dominacja przemysu na Zachodzie, rolnictwa

na Wschodzie)

Odmienna rola obu stref w midzynarodowej wymianie handlowej (dobra przemysowe z

Zachodu na Wschd, w odwrotnym kierunku produkty rolnicze)


6/49

Ustrj rolny - rnice

Europa zachodnia Europa rodkowo-wschodnia

- odchodzenie od poddastwa osobistego i

sdowego

- dominacja renty pieninej- praca najemna w rolnictwie

- osabienie (zmniejszenie) wielkiej wasnoci

feudalnej poprzez sekularyzacj

(zewiecczenie) dbr kocielnych w dobie

reformacji oraz odchodzenie czci szlachty

do sfery pozarolniczej

- zanik tzw. wasnoci podzielonej na rzecz

wasnoci indywidualnej i systemu dzieraw

- zaostrzenie poddastwa osobistego, tzw.

wtrne poddastwo

- dominacja renty odrobkowej- bazowanie na bezpatnej pracy chopw

paszczynianych

- umocnienie wielkiej wasnoci feudalnej i

powikszanie rnymi sposobami folwarkw

- umocnienie wasnoci podzielonej (folwark i

gospodarstwa chopskie)

Przejawy dualizmu agrarnego (Europa Zachodnia)

Rozszerzenie si gospodarki czynszowej

Skutki czynszu pieninego

Zwikszenie si towarowoci gospodarstw

Wiksza swoboda gospodarowania chopw (specjalizacja, metody, co zrobi z

nadwykami produkcyjnymi?)

Kontakt z rynkiem (nowoci, nowe maszyny, metody)

Rozpad naturalnego/samowystarczalnego gospodarstwa

Rozwarstwienie wsi

Likwidacja paszczyzny => wykorzystanie pracownikw najemnych

Pojawienie si ziem dzierawnych

Pseudo-wasno ziem

ogradzanie ziem wsplnych utrudniony dostp do ziem (rozwj hodowli owiec)

Przejawy dualizmu agrarnego (kraje na wschd od aby):

Denie feudaw do powikszania gospodarstw i wasnej produkcji (gospodarowanie

terenw wolnych, ziem wsplnych)

Zaostrzenie kontroli i sankcji prawnych w stosunku do chopw (co przyczynio si do

zjawiska zbiegostwa chopw)

wtrne poddastwo (niewola) chopi korzystali z wasnych maszyn, odrabiali wiksz

paszczyzn

Teorie (pogldy) wyjaniajce przyczyny dualizmu

Odkrycia geograficzne i ich wpyw na rozwj gospodarczy Hiszpania/ Portugalia (Vasco da

Gama, Henryk eglarz)

Przewrt w dziedzinie handlu (przeniesieniu handlu drog morsk z basenu Morza

rdziemnego nad Atlantyk, Morze Pnocne)Najwiksze porty europejskie: Lizbona, Sevilla, Antwerpia, Amsterdam

Wzrost przywozu towarw wschodnich (herbata, kawa, ziemniaki, fasola, tyto)


7/49

Moliwo migracji ludnoci europejskiej (przeniesienie ludnoci zdeklasowanej,

innowiercw do pracy w koloniach)

Wzrost konsumpcji zamoniejszej ludnoci

rewolucja cen

XVI-wieczna rewolucja cen

Napyw do Europy amerykaskiego srebra i zota

Wzrost iloci rodkw pieninych (ktra spowodowaa inflacj; rozwarcie noyc

cenowych gwatowny wzrost ceny produktw rolnych i przemysowych)

Oywienie w produkcji i handlu (gwnie produkty rolne)

Szerzenie spekulacji

Rewaloryzacja dochodw i wydatkw

Malejca warto czynszu, powrt do daniny i paszczyzny

Dewaluacja renty pieninej

Wzrost liczby ludnoci i zatrudnienia poza rolnictwem

Przejcie od pospolitego ruszenia do wojsk najemnych (szlachta musiaa si czym zaj) Istnienie w Europie Wschodniej sporej iloci wolnych gruntw

Inny ukad si politycznych w obu strefach (Wschd szlachta, Zachd mieszczastwo)

Tzw. Duch kapitalistyczny (kojarzony z przemoc, brutalnoci)

Ksztatowanie si ukadu kapitalistycznego w Europie Zachodniej (XVI

XVIIIw.) tzw. Kapitalizm handlowy

Kapitalizm system spoeczno-gospodarczy, w ktrym gospodarka oparta jest na prywatnej

wasnoci wszystkich zasobw, a procesy gospodarcze s regulowane przez rynek.

Kapitalizm (wg historii gospodarczej) system spoeczno gospodarczy, ktry wykorzystuje rynek w

alokacji dbr i zasobw; definicja ta zwraca uwag na struktur spoeczn, czynniki

pozaekonomiczne, ktre maj wpyw na wzrost gospodarczy, czynniki kulturowe.

Cechy i wyrniki systemu kapitalistycznego

Dominacja wasnoci prywatnej

Charakter kapitau (finansowy, rzeczowy) zwizany z nim zjawisko akumulacji kapitau(nagromadzenia), problem: monitorowanie rde kapitau

Dwie wielkie grupy spoeczne: kapitalici, robotnicy (w porwnaniu do chopw nie

wykonywali swojej pracy z przymusu)

Produkcja masowa towarw

Racjonalizacja dziaa ludzkich wg rachunku ekonomicznego

Zysk (konkurencja)

Cigo wzrostu gospodarczego

Rewolucja w sferze wartoci (znaczenie jednostki, wolnoci)


8/49

Warunki powstawania kapitalizmu

Akumulacja kapitau

Uwalnianie siy roboczej

Ewolucja myli (przypisanie szczeglnej wartoci wasnoci)

Odpowiednia rola pastwa

Postp techniczny

Periodyzacja kapitalizmu

Okres Etapy w procesie

powstawania i rozwoju

kapitalizmu

Okrelenia - synonimy Nurty/doktryny

XVI po. XVIII w. kapitalizm handlowy doba merkantylizmu, doba

manufaktury, okres pierwotnej

akumulacji kapitau

merkantylizm,

protekcjonizm

1760-1870 kapitalizm przemysowy kapitalizmwolnokonkurencyjny,

kapitalizm rynkowy

liberalizm

1870-1914

(lub do lat 30-tych)

kapitalizm finansowy kapitalizm monopolistyczny,

imperializm

neoprotekcjonizm

1914

(lub od lat 30-tych)

kapitalizm pastwowy doba interwencjonizmu,

kapitalizm pastwowo-

monopolistyczny

keynsizm

Przejcie feudalizm - kapitalizm

Kraje do poowy XV w. XVI XVIII w. do 1870

Anglia, Francja peny rozkwit

feudalizmu

kapitalizm

handlowy/pierwotna

akumulacja

kapitau/merkantylizm

/ prekapitalizm

kapitalizm

wolnokonkurencyjny

Polska feudalizm

skromniejszastruktura/drabina

feudalna

refeudalizacja/system

gospodarki folwarczno-paszczynianej

pierwotna akumulacja

kapitau/narastanieelementw

kapitalizmu

Periodyzacja Immanuela Wallerstaina

1. 1450 1600 okres wzrostu, ekspansji

2.

1600 1750 okres osabienia, stagnacji

3.

1750 1917 kapitalizm przemysowy (pocztek procesw globalizacji)

4. 1917 - rozwj procesw globalizacji


9/49

Proces akumulacji pierwotnej kapitau

Akumulacja kapitau gromadzenie kapitau, permanentna cecha kapitalizmu, polegajca na

przeznaczaniu czci zyskw na inwestycje

Akumulacja pierwotna poprzedzaa uksztatowanie kapitalizmu i waciw akumulacj

kapitalistyczn; proces przyspieszonego tworzenia kapitau oraz klasy robotniczej na drodze

przymusowego oddzielenia drobnego wytwrcy od wacicieli rodkw produkcji

Podwjna natura akumulacji kapitau

Wyksztacenie wolnej siy roboczej (proletariatu) z rolnictwa w wyniku np. procesu

ogradzania, zniesienie poddastwa osobistego

Wyksztacenie i umacnianie si nowej klasy spoecznej (buruazji) posiadaczy rodkw

produkcji

Klasyfikacja rde i form pierwotnej akumulacji

rda zewntrzne (Zachd, z kolonii) rda wewntrzne (Wschd)

W rolnictwie

Poza rolnictwem

Przykady form (narzdzi) akumulacji kapitau

Wywaszczenie chopw z ziemi (np. poprzez ogradzanie)

Bogacenie si mieszczan (opacalne stao si grnictwo)

Eksploatacja kolonii (handel zamorski, przemyt, korsarstwo, handel niewolnikami)

Wojny handlowe (pomidzy kompaniami handlowymi)

Poyczanie pienidzy (kredyty, obligacje pastwo; poyczki, zastawy pozostali)

Spekulacje na giedach (towarowych wykorzystanie jedynie prbek towarw due ryzyko;

papierw wartociowych akcje, udziay - czsto faszywe)

Rozwj bankw: przeksztacenie kantonw wymiany handlowej (pierwsze: Londyn,

Lombardia) w banki (pierwsze: Mediolan, Genua; najsynniejsze: Amsterdamski, Angielski

umoliwi rewolucj przemysow)

Merkantylizm (Mercari handlowa) kierunek myli i polityki ekonomicznej, ktry utosamia

zamono kraju z osigniciem dodatniego bilansu handlowego w wyniku wzrostu si wytwrczych.

Przedstawiciele: Colbert, Petty, Defoe

Etapy merkantylizmu:

Pierwszy pytki, zw. Bulionizmem bogactwo kraju zwizane z napywem kruszcw

(Hiszpania, Portugalia)

Drugi szerszy bogactwo kraju zwizane z osigniciem dodatniego bilansu handlowego,

nawouje do usuwania barier wymiany handlowej (np. ce)

Merkantylizm handlowy (Anglia) tak jak w definicji

Merkantylizm przemysowy (Francja) handel jest istotny, ale naley pamita rwnie o

produkcji krajowej; nawoywa do eksportowania wyrobw gotowych i importowania tylko

niezbdnych surowcw; popieranie manufaktur rzdowych


10/49

rodki do osignicia dodatniego bilansu w handlu zagranicznym

Protekcjonizm celny (wysokie ca na importowanie wyroby gotowe; niskie ca, opaty

wywozowe na eksportowane produkty krajowe)

Popieranie rozwoju produkcji handlowej (poprzez subwencje, dotacje)

Denie do autarchii (samowystarczalnoci) gospodarczej wytwarzanie dbr na potrzeby

wojska, wytwarzanie dbr ywnociowych (uprawy zboa) Popieranie polityki kolonialnej (kolonie jako rda surowcw, rynek zbytu, presti)

Pene wykorzystanie siy roboczej pracoway kobiety, dzieci, bezdomni, wczdzy,

ciganie specjalistw z zagranicy

Aktywne ksztatowanie gustw promowanie danego dobra by zwikszy na niego popyt

Merkantylizm zauwaalny na pocztku w Hiszpanii, Portugalii, nastpnie w Holandii, Anglii, Francji,

Rosji; bariery handlowe doprowadzay do konfliktw

Kameralizm forma merkantylizmu w Rosji. Charakterystyka:

Polityka podatkowa (naoenie podatkw na wiele produktw)

Pastwo monopolista

ciganie fachowcw z zagranicy

Nowe formy organizacji produkcji

Nakad alternatywa dla cechu (z powodu coraz liczniejszych konfliktw na linii czeladnik

majster)

Nakadca (przedsibiorca, czsto wczeniej byli majstrami w cechu) ) zajmowa si skupowaniem

surowcw, dostarczeniem ich i maszyn (organizacja produkcji), kalkulacj produkcji, kosztw.

Nakad wymaga podziau na fazy produkcji, kady rzemielnik wykonywa u siebie w domu jak

cz pracy (bd jej cao)

Manufaktura (rkodzieo, chocia czasami korzystano z pomocy koa wodnego)

Kooperacja robotnikw w jednym zakadzie, wymaga technologicznego podziau pracy, co

doprowadzio do zwikszenia wydajnoci pracy, specjalizacji, umoliwiao atw nauk

pracownikw (kady z nich mia wpraw w robieniu czego innego)

Manufaktury wytwarzay przedmioty zbytu (dobra luksusowe) np. porcelan, tkaniny, lustra

wiele z nich zbankrutowao ze wzgldu na wysokie koszty produkcji. Byy rwnie zakadane napotrzeby wojska (po raz pierwszy w historii mielimy do czynienia ze standaryzacj wyrobw), ale

take zakadane przez kupcw (wytwarzano tam noe, mydo, garnki, )

Pocztki tzw. Nowego rolnictwa.W Anglii doszo do rozpadu trjpolwki ze wzgldu na potrzeb

zwikszania posiadoci przez landlordw. W tym celu wykorzystywano ziemie wsplne.

Skutki ogradzania ziem wsplnych (gminnych):

Pozbawienie czci chopw ziemi

Wiksza swoboda gospodarowania dla pozostaych

Tworzenie gospodarstw towarowych (zwikszenie renty gruntowej)

Wdraanie innowacji agronomicznych (agrotechnicznych) nowe metody, rodzaje rolin

(koniczyna, lucerna)


11/49

Specjalizacja gospodarstw

Podniesienie dochodowoci gospodarstw (np. owce zamiast zboa)

Silne rozwarstwienie wsi

Zmiany w handlu:

Handel obnony (obwony) may zakres

Kantony wymiany towarowej (coraz bardziej powszechne)

Giedy towarowe (afera tulipanowagwatowny skup tulipanw,nagy i znaczcy spadek ceny)

Handel zagraniczny - gwnie Anglia, Holandia (do Chin i Japonii); utworzenie kompanii

handlowych (kanadyjskiej, rosyjskiej)

Akt nawigacyjny (Anglia, 1651 r.) - zezwala na dowz towarw do Anglii jedynie na statkach pod

bander angielsk lub bander kraju, z ktrego pochodzi towar.

System folwarczno paszczyniany w E. Wschodniej (XVIw. schyek XVIII

w.) na przykadzie Polski

Elementy ustroju E. Wschodniej (II po. XV w.)

Dominacja rolnictwa

Ziemia nie jest towarem (monopol na ziemi ma szlachta, wiksze dochody z poyczek)

Dziaalno rzemielnicza w ramach folwarkw

Luksusy zarezerwowane dla szlachty

Dyktowanie warunkw przez szlacht

Podstaw systemu jest gospodarka folwarczno-paszczyniana. Panowie feudalni mieli wadze nad

folwarkami uprawianymi przez chopw paszczynianych

XV w., I po. XVI w. dua rola pracownikw najemnych

Pniejsze lata dua rola chopw paszczynianych

wtrne poddastwo powrt do osadnictwa redniowiecznego

Skutki systemu (XV/XVIw.)

Wzrost dochodw szlachty

Wzrost dochodw pastwa

Maa paszczyzna

Wzrost dochodw kupcw sprzedajcych na rynku krajowym

Przesanki przejcia do gospodarki folwarczno-paszczynianej:

Spadek dochodw szlachty i wzrost jej potrzeb

Rewolucja cen => osabienie pienidza => osabienie rent

Zwikszenie stanu szlacheckiego

Rozwj renesansu (wzrost potrzeb szlachty)


12/49

Wzrost popytu wewntrznego i zewntrznego

Oywienie gospodarcze spowodowane odkryciami geograficznymi

Wzrost zaludnienia (gwnie: dysproporcja midzy popytem a zapotrzebowaniem na

produkty rolne)

Rozwj rynku krajowego

Rozwj miast (coraz wicej ludnoci pracowao w przemyle)

Handel krajowy Gdask, Wrocaw, Krakw, Pozna; handel regionalny wmniejszych miastach

Rewolucja cen (ceny produktw rolnych rosy najszybciej)

W XVIw. Polska miaa dodatni bilans handlowy. Zboe, drewno-eksport; zote dukaty,

srebrne talary import (przyczynio si to do osabienia pienidza, wzrostu cen)

Rewolucja cen

Korzystne dla szlachty warunki ustroju (dyktatura szlachecka XVI w.)

Rezerwy gruntw, moliwoci tworzenia folwarkw

Przejcie od pospolitego ruszenia do armii najemnej

Uzyskanie dostpu do morza na mocy pokoju toruskiego w 1466 r.

Istota folwarku paszczynianego (XVI/XVII w.) rednio miay po 60-100 ha

Sposoby powikszania gruntw folwarcznych

Zagospodarowywanie gruntw pustych (porzucone ziemie niegdy uytkowane przez

chopw)

Najmowanie chopw (pozbawienie ich czci ziem)

Wykup gospodarstw soeckich (na mocy traktatu waleckiego)

Przeznaczanie k pod uprawy

Karczowanie lasw

Gospodarowanie nieuytkw

Zaludnienie kraju (duy wzrost): Chopi 70%, mieszczanie 20%, szlachta 10%, duchowiestwo

0,5%

Kierunku dziaalnoci folwarkw:

Zboe yto, pszenica, owies

Hodowla woy, owce, konie (Wielkopolska)

Gospodarka rybna (Maopolska, Dolny lsk)

Gospodarka lena (Mazowsze)

Przetwrstwo rolne browary, sodownie, tartaki, myny

Organizacja gospodarki folwarcznej

Produkcja na zbyt

Produkcja oparta na paszczynie przymusowa, a wic sabej jakoci, le uprawiana ziemia

2 modele folwarkw:

Autonomiczny w oddaleniu od rzek spawnych, produkcja na rynek lokalny

Ekspansywny nad rzekami, lepszy transport => eksport

Gdask gwny port, handel zboem, bogacenie si kupcw gdaskich

Wprowadzenie innowacji: odwadnianie pl, pug, nowe metody upraw.


13/49

Kryzys systemu folwarczno-paszczynianego (gwnie lata 30. XVII w.)

Istota: dugotrwaa tendencja spadkowa podstawowych wskanikw ycia gospodarczego

Przyczyny wewntrzne (strukturalne) kryzysu:

Tkwice w samym ustroju folwarczno-paszczynianym (dysproporcja midzy sytuacj

szlachty a chopw)

Dezorganizacja sejmu (liberum veto)

Decentralizacja uprawniePrzyczyny zewntrzne kryzysu:

Niezalene od ustroju folwarczno-paszczynianego

Wojny (m.in. ze Szwecj), przemarsze wojsk (niszczenie upraw i miast)

Epidemie, choroby

Pogarszajca si koniunktura na zboe (postpowanie zgodnie z zasadami merkantylizmu)

[Zaogi zapomogi wacicieli ziemskich dla chopw (pienine, zwierzta, maszyny) pierwotnie

miay by zwrotne]

Skutki kryzysu systemu folwarczno-paszczynianego:

Powrt do gospodarki naturalnej w sektorze chopskim (coraz wiksza paszczyzna-6 dni)

Upadek miast (brak popytu na produkty rzemielnicze; upadek handlu)

Pogorszenie sytuacji folwarkw


14/49

Oywienie spoeczno-gospodarcze w dobie owiecenia

1. Czynniki przeobrae (wymiana towarowa, relacja midzy dochodami a potrzebami)

2. Wyraz przeobrae

a) W sensie ilociowym (wzrost gospodarczy)

b) W sensie jakociowym (wyeliminowanie zjawisk tj. poddastwa, struktur feudalnych)

a)

W rolnictwie (kolonizacja pustkowi, coraz wiksza rola pracy najemnej, rozwarstwienie

wsi; konstytucja 3 maja, uniwersa poaniecki polepszenie sytuacji chopw)

b) Poza rolnictwem (urbanizacja, ustanowienie komisji dobrego porzdku w celu utrzymania

czystoci, ustawa o miastach, nowe sposoby produkcji: nakad i manufaktura)

Gwne kierunki przeobrae w E. Zachodniej w dobie kapitalizmu

wolnokonkurencyjnego (schyek XVIIIw. 1870r.)

Charakterystyka kapitalizmu wolnokonkurencyjnego

Wasno prywatna dominujca

Wolno osobista, rwno wszystkich wobec prawa

Swoboda gospodarowania

Konkurencja

Wielka Rewolucja Francuska 1789 r.Kodeks Cywilny 1804 r. : wasno niepowtarzalnym dobrem, usankcjonowanie uywania pienidzy

na procent

Kodeks Handlowy 1807 r. : okrelenie wasnoci przedsibiorstw, okrelenie spek

komandytowych i spek z o.o.

Cykliczno rozwoju gospodarczego:

Wzrost produkcji => nadprodukcja => wstrzymanie produkcji => spadek popytu na si robocz =>

spadek obrotw handlowych => recesja w gospodarce => kryzys finansw pastwa =>

przezwycienie kopotw => wzrost zatrudnienia i obrotw => (wzrost produkcji) =>

Pooenie klasy robotniczej:

Pogorszenie sytuacji robotnikw (praca 12-16 godz. Dziennie)

Rygorystyczna dyscyplina pracy

Zatrudnianie dzieci i kobiet w przedsibiorstwach

Pocztki ustawodawstwa pracy (Anglia): pierwsze regulacje: dzieci miay pracowa midzy 6 a 21,

nie wicej ni 12 godzin, niezalenie od dugoci pracy musiay si nauczy pisa i czyta; kobiety nie

mog pracowa w kopalniach etc.; zwizki zawodowe pierwsze tworzone dla okrelonych

zawodw, przynaleno dobrowolna


15/49

Ruch socjalistyczny

Socjalizm utopijny (Robert Owen, Luis Blanc)

Poprawa sytuacji robotnikw, tworzenie spdzielnii, kas poyczkowych, zapomogowych, podzia

pracy, rwny podzia dochodw to s rodki do osignicia celw

Socjalizm naukowy (Karol Marks, Fryderyk Engels)

Rewolucja proletariacka, spoeczestwo bezklasowe, likwidacja wasnoci prywatnej,

wprowadzenie gospodarki centralnie kierowanej

Podoe teoretyczne kapitalizmu liberalnego:

Fizjokratyzm (poszanowanie natury) schyek XVIII w., przedstawiciel: Quesnay

Rolnictwo jedyne, najlepsze rdo bogactwa; przemys i handel zajcia, zawody jaowe

3 klasy w spoeczestwie: klasa wacicieli ziem, klasa jaowa (rzemielnicy, handlowcy,

kupcy), klasa produkcyjna (chopi)

Ekonomia klasyczna przedstawiciele: A. Smith, D. Riccardo

Obiektywny charakter ycia gospodarczego

Wolno dziaa gospodarczych (pastwo ma suy obronie granic, gospodarka ma by

rynkiem)

Wolna konkurencja prywatnych przedsibiorcw

rdem bogactwa spoeczestwa jest praca

Zaoenia liberalnej polityki gospodarczej:

Wolno jednostki

Wolno dziaalnoci gospodarczej (przeciwko cechom)

Wolno handlowa

Rewolucja przemysowa

To caoksztat przemian technicznych, ekonomicznych i spoecznych zwizanych z powstawaniem

wielkiego przemysu fabrycznego i nowoczesnej cywilizacji

Przeamanie barier technicznych: mechanicznej, surowcowej, energetycznej (z oywionej na

nieoywion)

Zmiany ekonomiczne:

Wprowadzenie rachunku ekonomicznego nakady efekty

Proces koncentracji

Specjalizacja

Tworzenie okrgw


16/49

Zmiany spoeczne:

Urbanizacja

Umacnianie klas spoecznych

Poprawienie warunkw ycia

Przejcie ze spoeczestwa rolniczego na przemysowe

Dlaczego w Anglii? Przesanki

Przesanki przyrodnicze:

Morski klimat, wyspiarskie pooenie prowadzenie handlu, bezpieczestwo

Obfito surowcw rudy elaza, wgiel, wena

Tani transport (rzeki, porty)

Rozwinita sie drg bitych

Przesanki demograficzne:

Wzrost demograficzny

Wczesne zawieranie maestw

Obnienie stopy zgonw (opalanie wgla kamiennego do mieszka ciepo; ywienie; rozwjmedycyny leki)

Przesanki technologiczne:

Uznanie angielskich rzemielnikw za najlepszych na wiecie (patenty)

Rozpowszechnienie manufaktur

Najwczeniejsze w Europie prawo patentowe (1633)

Przesanki naukowe i kulturowe:

Naukowe metody badania rzeczywistoci (opis, obserwacja, eksperyment)

Stowarzyszenia uczonych (Royal Society) upowszechnienie wynalazkw, odkry wrdspoeczestwa

Publikacje naukowe

Przesanki ekonomiczne:

Rozwj rolnictwa towarowego

Akumulacja rodkw => inwestowanie Uwalnianie siy roboczej => do przemysu Zaspokojone zdolnoci ywnociowe

Popyt na dobra masowe

Intensywna akumulacja kapitaw => rozwj rynkw finansowych

Likwidacja reglamentacji cechowej => swoboda

Stabilno koniunktury

Przesanki ustrojowe i instytucjonalne

Najwczeniej uregulowane stosunki agrarne

Poszerzajcy si zakres wolnoci politycznych i obywatelskich Powoanie monarchii parlamentarnej

Umacnianie praw wasnoci oraz systemu ochrony wasnoci patentowej

angielska tolerancja (wzgldem ludzi innej nacji)


17/49

3 warunki angielskiej rewolucji:

Wysoko wydajne rolnictwo

Sprawny rynek

Stabilna wadza polityczna

Zasadnicze kierunki przemian:

Mechanizacja przemysu wkienniczego

Popyt na przdz => potrzeba wydajnoci

Wynalazki: Latajce czenko (John Kay, 1733), Spinning Jenny (James Hargreaves, 1764), warsztattkacki (Cartride), tkaniny akardowe (1804)

Wzrost produkcji elaza i zmiany w jego obrbce

Wykorzystanie nowych rde

Pompa parowa (Thomas Newcomen, 1712), wgiel drzewny, maszyna parowa (James Watt, 1769)

Transport: automobil (1765), kolej elazna (1814), pierwsza linia towarowa (1825)

Skutki rewolucji przemysowej w Anglii:

Ekonomiczne:

Przechodzenie rkodzielnej produkcji manufaktur na etap zmechanizowanej produkcjifabrycznej (surowce, chonny rynek) => duy eksport

Nasilenie procesw urbanizacyjnych => rozwj miast w pobliu surowcw

Skutki makroekonomiczne (m.in. wzrost gospodarczy na pocztku powolny ze wzgldu natzw. blokad napoleosk uniemoliwienie handlu Anglii przez wojska francuskie)

Spoeczne:

Nowa klasa spoeczna proletariat fabryczny (bezmajtni)

Plaga bezrobocia (pojawia si zjawisko luddyzmu ruchu niszczenia maszyn w zakadach)

Ndzne warunki bytowania robotnikw

Rewolucja przemysowa spowodowana zostaa mechanizacj przemysu lekkiego, ktra pocigna zasob przewrt techniczny. Nastpia mechanizacja przemysu lekkiego (maszyna wytwarza dobrakonsumpcyjne) oraz mechanizacja rodkw produkcji (maszyna wytwarza maszyn wytwarzajc

dobra konsumpcyjne)

Rewolucja agrarna

Dwa sposoby zwikszenia produkcji rolnej:

Ekstensywny wzrost produkcji zwikszenie areaw upraw, siy roboczej, zwierzt

hodowlanych dominuje w E. Wschodniej

Intensyfikacja rolnictwa zwikszenie wydajnoci z powierzchni uprawnej


18/49

Rewolucja agrarna caoksztat przemian w rolnictwie w XVIII w. i I po. XIX w. prowadzcy doprzewrotu agrotechnicznego i spoeczno-ekonomicznego, ktre wzajemnie si uzupeniy i prowadziydo trwaej zmiany organizacji produkcji rolnej.

Przewrt agrotechniczny:

Podozmian (Anglia) zamiast trjpolwki

Metoda uprawy oparta na zmianowaniu okrelonej sekwencji rolin wystpujcych po sobie.Podstawowy podozmian: ozime, okopowe, jare, koniczyna (co rok inne byo zasiewane, miao tozapobiec wyjaawianiu pl. Podozmian spowodowa:

Zwikszenie powierzchni uprawnej (o 1/3 w stosunku do trjpolwki) Wzrost wydajnoci ziemi

Mechanizacja

Na pocztku: udoskonalenie istniejcych narzdzi. Nowe narzdzia: pug wieloskibowy, bronaelazna, kosa wykonane z elaza, nadaway si na upraw twardej gleby

Nowe maszyny: myn parowy, mockarnia parowa, sieczkarnia, siewnik, niwiarka (wynalazca:McCornick), koparka do ziemniakw

Nawoenie

Na pocztku: udoskonalenie nawoenia naturalnego (gnoju). Poza tym wykorzystywanie muu,szlamu, torfu. Sprowadzenie guano odchodw ptakw z Ameryki Pd.

Justus Liebig niemiecki naukowiec zajmujcy si odywianiem rolin, odkry, e roliny mogrwnie odywia si sztucznymi zwizkami

Wprowadzenie sztucznych nawozw. Pierwsze wytworzone fabrycznie to: mczki wapienno-fosforowe, sole potasowe (preparowane z wgla drzewnego), saletra (preparowana z guano)

II po. XIX w. nawozy fosforowe Anglia, Niemcy

1912 nawozy azotowe (przy uyciu amoniaku) Anglia, Niemcy

Agrochemia dzia nauki zajmujcy si m.in. problemem wytwarzania nawozw sztucznych

Melioracje nawadnianie, odwadnianie

Pozwoliy rozszerzy obszar uprawy i podnie wydajno gruntw ju wczeniej uytkowanych.

Doskonalenie upraw rolin

Ustalenie si nowej proporcji upraw tradycyjnych

Roliny zboowe stanowiy tylko max. 55% wszystkich upraw, wprowadzenie rolinmotylkowych, okopowych

Upowszechnienie si:

Upraw nawozowych i paszowych Upraw ziemniakw (p. spirytusowy; dla biedoty) i burakw cukrowych Innych upraw przemysowych (np. kukurydza USA)


19/49

Udoskonalenie odmiany rolin uytkowych

Racjonalna gospodarka surowcami rolinnymi (np. wykorzystanie lici burakw)

Intensyfikacja hodowli

Badania naukowe (Dania, Anglia, Holandia): leki (np. przeciw wcieklinie - Pasteur)

Ochrona weterynaryjna szczepionki, leki Chw nowych gatunkw zwierzt (intensyfikacja hodowli owiec m.in. merynosy) Ulepszanie i uszlachetnianie ras

Efekt kocowy: wzrost wielkoci zwierzt i mlecznoci krw => hodowla staje sisamodzielnym dziaem produkcji

Spoeczno ekonomiczne aspekty rewolucji agrarnej.

Rolnictwo i przemys:

Wsparcie przemysu maszynowego i chemicznego

Rozwj przemysu rolno-spoywczego

Nauka i owiata rolnicza:

Badania naukowe, publikacje, towarzystwa naukowe, czasopisma fachowe

Owiata rolnicza (szkoy rolnicze, kursy doszkalajce)

Rozwj kapitalizmu w rolnictwie

Francuska droga

do kapitalizmu

Pruska droga

do kapitalizmu

- rewolucyjna - ewolucyjna- oddolna (inicjatywa ludu) - odgrna (inicjatywa rzdu)

- brak obcie dla chopw - due obcienia chopw (odszkodowania

1/2 lub 1/3 uytkowanego areau)

- brak przeytkw stosunkw feudalnych

(nadano chopom ziemi przez nich

uytkowan)

- wiele przeytkw stosunkw feudalnych

(chopi otrzymali prawo do ziemi

uwaszczenie ziemi otrzymali tylko

najbogatsi, biedni rugowani)

- Francja, Belgia, Dania, Hiszpania - Prusy, Rosja, Austria, Ziemie polskie

Konsekwencje rewolucji agrarnej:

Powstanie rolnictwa kapitalistycznego (przejaw: pojawienie si wydajnych,wysokotowarowych gospodarstw o stosunkowo duej powierzchni)

Wasno indywidualna (obszarnicza i chopska)

WZROST PRODUKCJI ROLNEJ

Przeom w produkcji ywnoci

Produkcja towarowa

Poprawa pooenia ludnoci chopskiej (czci; w maym stopniu obejmowao E. Wschodni)

Mniejszy odsetek ludnoci rolniczej

Im mniejszy odsetek ludnoci utrzymujcej si z rolnictwa, tym wyszy poziom rozwojuekonomicznego i nowoczeniejsza struktura ekonomiczno-spoeczna kraju


20/49

Australia eksporter weny, USA rolnictwo plantacyjne (praca murzyskich niewolnikw), Am.Poudniowa latyfundia

Narodziny kapitalizmu na ziemiach polskich (schyek XVIII w. do 1870r.)

wiatowe tendencje: kapitalizm, industrializacja, wiksza wymiana towarowa, walka o kolonie,spoeczestwo stanowe (feudalizm) => spoeczestwo klasowe (kapitalizm), powstanie klasy

robotniczej (biedota), zjawisko marginesu spoecznego, E. Wschodnia przeytki systemu feudalnego

Czynniki rozwoju kapitalizmu:

Rolnictwo wygenerowanie najwikszej iloci kapitau

Element finansowy akumulacji

Podatki, opaty, dochd z wykupu ziemi, monopole np. monopol propinacyjny wyczno na produkty przemysu spirytusowego, chopi byli zobowizani zakupiokrelon ilo flaszek, oczynszowanie chopw, dochd z dodatkowej ziemi w wyniku

ogradzania chopw (na byych ziemiach wsplnych tworzono m.in. hodowle owiec),zmniejszanie odsetka dochodw z rolnictwa, przetwrstwa, zwikszanie dochodw zprzemysu

Element rzeczowy akumulacji- ziemia (wywaszczanie, rugowanie)

Element osobowy akumulacji (sia robocza w postaci wywaszczonych chopw)

Kapita ziemiaski (z dziaalnoci przemysowej; ziemianie zakadaj pierwsze manufaktury)

Brzostowski, Zamoyski pionierzy kapitalizmu na ziemiach polskich

Wykorzystywanie siy roboczej z folwarkw do przemysu

Kapita pastwowy (dua rola w stosunku do krajw E. Zachodniej)

Uzyskany dziki prowadzonej polityce pastwa: ciganie podatkw, ce, Utworzenie BankuPolskiego oraz Huty Bankowej (Dbrowa Grnicza)

Kapita handlowy (sabo polskich miast => maa rola w stosunku do krajw E. Zachodniej)

Kupcy manufakturowi kupcy zajmujcy si organizacj manufaktur (gwnie p. wkienniczy,wiece)

Waciwoci procesu akumulacji pierwotnej na ziemiach polskich

Nie bya procesem cigym, lecz przerywanym (skokowym)

Bazowaa prawie wycznie na rdach wewntrznych (co przekadao si na ujemny bilanshandlowy

Istotne znaczenie odegrao rolnictwo

Wielka rola przypada ziemiastwu

Akumulacja trwaa stosunkowo krtko (bya sabsza ni w Europie Zach.)

Cechy modelu pruskiego w odniesieniu do ziem polskich

Rozcignicie procesu reform w czasie i etapowo (uchwalanie edyktw) Czstkowy, wahadowy charakter reform (w sprawie paszczyzny, reformy jzefiskie [zabr

austriacki] wprowadzenie, cofnicie, wprowadzenie innych, cofnicie innych reform)


21/49

Zrnicowany przebieg i sposb realizacji reform (w zaborze pruskim wprowadzono do kocawszystkie zakadane reformy, w innych ju nie)

Reformy umocniy wielk wasno ziemsk (uwaszczenie, dochody z wykupu => inwestycje)

Ciar reform przerzucony na chopw

Ludno bezrolna poza zasigiem

Uwaszczenie chopw i nowy ustrj rolny.

Uwaszczenie (XIX w.) nadanie chopom prawa wasnoci do caoci lub czci uytkowanej przeznich ziemi w zamian za uiszczone odszkodowanie, zniesienie poddastwa osobistego i sdowego

Zabr pruski

Dekret grudniowy (21 XII 1807 r.) umoliwia odejcie chopa ze wsi; jeeli chop siumwi ze szlacht w sprawie odejcia ze wsi, to szlachta przejmowaa wszystko, cochop posiada

Edykt regulacyjny (1811) chop posiadajcy gospodarstwo sprzajne (posiadajce

par zwierzt pocigowych) jest zwolniony z paszczyzny za odszkodowaniem (1/3lub poowa ziemi), jednak feuda zachowa zwierzchni wadz

Uwaszczenie w Wielkopolsce (1823) - chop posiadajcy gospodarstwo sprzajne(posiadajce par zwierzt pocigowych) jest zwolniony z paszczyzny zaodszkodowaniem (1/3 lub poowa ziemi), jednak feuda zachowa zwierzchni wadz

dotyczy tylko gospodarstw powstaych po 1772/73 roku!

Nowela dot. Grnego lska (1827) chop posiadajcy gospodarstwo sprzajne(posiadajce par zwierzt pocigowych) jest zwolniony z paszczyzny zaodszkodowaniem (1/3 lub poowa ziemi), jednak feuda zachowa zwierzchni wadz

dotyczy tylko gospodarstw majcych co najmniej 27 morg (ok. 7 hektarw)!

Ustawa uwaszczeniowa (1850) wynik buntu chopskiego, obja rwniegospodarstwa mae, cakowicie zniosa wadz zwierzchni feudaw

Zakoczenie procesu (1858)

Galicja

Wpyw ruchw spoecznych: rabacja galicyjska zbrojne wystpienie chopw

przeciw uciskom ze strony dworw, Wiosna Ludw

Restrykt uwaszczajcy (1848) uwaszczeniu zostaj poddane wszystkie

gospodarstwa bez gospodarstw dzierawionych i gospodarstw chopw bezrolnych Patent Cesarza (1848) uregulowanie stosunkw poddaczych, odszkodowania za

dzierawy

Patent Cesarza (1849) zniesienie jurysdykcji patrymonialnej

Znoszenie wsplnot gruntowych (lata 60.)

Krlestwo Polskie

Reformy czynszowe oczynszowanie chopw

Zmiana paszczyzny w okup pieniny (1861)

Uchylenie obowizkw (22.01.1863) zniesienie czynszw, paszczyzny Ukazy uwaszczeniowe (marzec 1864) ziemia przechodzi na wasno chopw

Wykup w formie podatkw chop nie paci za uwaszczenie, ale paci wysoki podatek


22/49

Skutki uwaszczenia:

Uwaszczono ponad milion gospodarstw (najwicej: zabr austriacki, Galicja; najmniej: zab. pruski)

najdrosze uwaszczenie w zaborze pruskim

Zlikwidowanie paszczyzny okoo 100 mln dniwek

Najwiksze gospodarstwa powstay na terenie zaboru pruskiego (najmniejsze w Galicji)

Gospodarstwa chopskie utraciy cz dotychczasowej ziemi Postp w zakresie agrokultury (pruski najwikszy, galicyjski najmniejszy ze wzgldu na du

ilo taniej siy roboczej)

Postp widoczny w zakresie wprowadzenia nowych maszyn, podozmianu (z.pruski; w Galicji

trjpolwka bezugorowa i wielopolwka), melioracji, nawoenia.

Rozwj gospodarki towarowej (gospodarze staj si przedsibiorcami, zaleao im na zysku)

Gospodarstwa chopskie stay si mniej opacalne poniewa: byy bardziej opodatkowane od

folwarcznych, nastpi duy przyrost naturalny chopw (co miao wpyw na podzia gospodarstw

i ich rozdrobnienie), chopi posiadali specyficzn mentalno (przyzwyczajenie do tego, e jest si

podlegym komu; niezaradno)

Gospodarstwa folwarczne stay si bardziej opacalne poniewa: waciciele folwarkw

otrzymywali dodatkowe rodki z tytuu uwaszczenia chopw, wci istniaa paszczyzna

(chocia bya coraz mniejsza).

Zabr pruski przodowa w rolnictwie, gdy: posiada dobry rynek zbytu Niemcy, posiada

polityk protekcyjn rynku (sprzyjao to towarowoci gospodarstw), nastpowa duy napyw siy

roboczej ze wschodu (szukanie lepszych warunkw ycia). W zaborze pruskim cukrownictwo i

hodowla trzody chlewnej stao si opacalne, uprawa zboa ju nie.

Zabr austriacki gorzej si prezentowa w stosunku do pruskiego ze wzgldu na inn polityk

zaboru (mniej protekcyjna), mniejsze rodki oraz parcelacj gruntw. Najbardziej opacalny w

tym zaborze by wyrb i sprzeda drewna.

Zmiany w pooeniu chopa i waciciela folwarkw

Zrnicowanie statusu majtkowego wrd chopw doprowadzio do innego modelu

konsumpcji, stylu ycia. Mielimy do czynienia ze zjawiskiem poday godowej (mniejsza i gorsza

konsumpcja kosztem lepszej sprzeday towarw) widocznym gwnie wrd biedoty (ziemia i

kapusta)

Charakterystyka rozwoju przemysu na ziemiach polskich(powolny od po. XIX w., warunki rozwoju

gorsze ni na Zachodzie, dominacja rolnictwa, saba dostpno surowcw na pocztku, ograniczone

zasoby siy roboczej)

Oparty na rko dzielnej technice produkcji (manufaktury, pierwsza maszyna dopiero pod

koniec XVIII w.)

Nowa technika rozwijaa si obok starej(drobne zacofane przedsibiorstwa obok manufaktur)

W organizacji spoecznej produkcji dominoway manufaktury

Proces industrializacji rozpocz si od rozwoju p. cikiego (na Zachodzie od p. wkienniczego) Rozwj mia charakter skokowy (skoki te byy sabsze ni na Zachodzie)

Efekty niektrych skokw industrialnych dorane lub niewspmierne do nakadw


23/49

Przeobraenia w gospodarce wiatowej w dobie kapitalizmu

monopolistycznego (1870 1918/1914)

Dominacja Europy na wiecie; USA i Japonia szybko si rozwijaj

1870 zjednoczenie Woch

1871 zjednoczenie Niemiec, powstanie II Rzeszy

II rewolucja przemysowa

Przypada na II po. XIX w. i pocztki XX w.

Spowodowana gwatownym rozwojem nauki (silnik gazowy, dynamit, karabin maszynowy)

Upowszechnienie wynalazkw i innowacji w procesach produkcyjnych (co nie byo a tak

widoczne w czasie I rewolucji przemysowej)

II rewolucja przemysowa to:

1.

Zmiany w technice i technologii produkcji

Zastosowanie energii elektrycznej: elektrownia wodna (1882, Appleton, USA), silnik

elektryczny (Danielson, 1902), transformator (Jaboczkow, 1876), arwka (Edison,

1886)

Wydobycie i przetwrstwo ropy naftowej: destylacja (ukaszewicz, 1853),

przemysowe wydobycie, produkcja nafty i benzyny

Postp w syntezie chemicznej

barwniki syntetyczne (anilina, Perkin, 1856; alizaryna, Perkin + kumple z Niemiec, 1869;

indygo, Baeyer, 1878), leki (aspiryna, Hoffmann ; rodki antyseptyczne), nawozy

sztuczne, masy plastyczne, badania naukowe, ukad okresowy pierwiastkowy (1868),

soda amoniakalna do produkcji szka, rodkw piorcych (1863), kwas siarkowy, opona

pneumatyczna (Dunlop, 1888), guma

Silnik spalinowy (Benz, 1879; Diesel, 1893) do produkcji samochodw, motocykli,

pniej traktorw, czogw; silnik wysokoprny Diesla 1. Generacji 1906

Turbina parowa

Pocztki telekomunikacji (telefon, Bell, 1876; radio, Marconi, 1896)

Postp w hutnictwie, przemyle metalowym (piece martenowskie, piece elektryczne,

hutnictwo aluminium)

Zmiany w kinematografii (pierwsze filmy)

Budownictwo i przemys zbrojeniowy (dynamit, Nobel, 1875)

2. Zmiany w technicznej organizacji produkcji

Racjonalizacja produkcji (cicie kosztw)

Typizacja i standaryzacja wyrobw

System tamowo potokowy (by produkcja miaa jak najmniej przestojw; stosowane

w p. samochodowym; pierwszy raz w Chicago rzenia i fabryka wagonw)

Naukowa organizacja pracy fordyzm, tayloryzm


24/49

Tayloryzm(Taylor) dua organizacja, sprawno pracy, kalkulacje, praca akordowa

Fordyzm zasady Taylora wprowadzone w fabryce Forda (1903) w Detroit, usprawnienie

organizacji produkcji; ale w innych zakadach tayloryzm si nie przyj ze wzgldu na bunt

pracownikw

3. Zmiany w technice i ewidencji

Wyodrbnienie administracji gospodarczej i kadry inynieryjno-technicznej

Oddzielenie wasnoci od zarzdzania (powstanie zawodu menadera)

Fayol wprowadzi system zarzdzania dobry dla przedsibiorstw i administracji

pastwowej, oparty na: dyscyplinie, autorytecie, inicjatywie pracownikw, adzie

Nowe techniki biurowe (wykorzystanie telefonu, maszyny do pisania)

4. Zmiany w organizacji obrotu

Przedsibiorstwa hurtowe i komisowe

Hale targowe, towarowe

Giedy

Sprzeda katalogowa, promocja sprzeday

5. Nowe gazie wytwrczoci i wzrostu asortymentu wyrobw (p. samochodowy,

elektrotechniczny, chemiczny)

6. Zmiana ukadu si ekonomicznych midzy mocarstwami kapitalistycznymi(1. USA, 2.

Niemcy, 3. Anglia; pogbienie dysproporcji midzy bogatymi i biednymi krajami)

7. Koncentracja produkcji

Kryzys w latach 1873 1896, wcielanie w ycie neoprotekcjonizmu odam XVIII-wiecznegomerkantylizmu, pastwo nabiera znaczenia

Panika zwizana ze spadkiem cen produktw to jedna z przyczyn kryzysu, wprowadzenie

taryf celnych, opat wewntrznych; kryzys wymusza rozwj przedsibiorczoci

Faza rozwoju wielkiej przedsibiorczoci (od 1873): wchanianie przedsibiorstw, fuzje,

monopole, cilejsze lub luniejsze porozumienia (koncerny jeden waciciel, odrbno

prawna przedsibiorstw, wsplny zarzd; kartele trusty w USA skupienie firm z tej samej

brany, odrbno prawna przedsibiorstw; syndykaty jeden waciciel, skupienie firm z tej

samej brany, wsplne biuro sprzeday, podzia zyskw; holdingi jedna gwna firma, wielefirm podrzdnych)

Pozioma koncentracja (horyzontalna) p. spoywczy, wkienniczy wsplna dziaalno

przedsibiorstw zajmujcych si t sam faz produkcji (wytwarzanie tkaniny + wytwarzanie

tkaniny)

Pionowa koncentracja gwnie p. chemiczny wsplna dziaalno uzupeniajcych si firm,

zajmujcych si innymi fazami produkcji (wydobywanie surowcw + wytwarzanie tkaniny)

Rockefeller zaoy trust w Ohio przetwrstwo ropy naftowej i wszystko co z tym zwizane

(pionowa koncentracja: wytwrnia, przetwrstwo, dystrybucja)

Duy odsetek ludnoci pracujcej dla przedsibiorstw monopolistycznych


25/49

8. Zmiany w rolnictwie i przemyle spoywczym

Postp w mechanizacji (kombajny, traktory)

Wzrost plonw (najwikszy w Anglii i Danii)

Zrnicowanie typw rolnictwa (guma, kauczuk plantacje kauczukowe w Azji)

Konkurencja (Europa vs USA; USA nisze koszty, ceny => przyczyna kryzysu)

Postp w przygotowaniu i przechowywaniu ywnoci (mroenie misa, pasteryzacja,przyprawy kuchenne Szwajcaria, margaryna Holandia)

9. Zmiany w transporcie

Wzrost znaczenia transportu kolejowego (wzrostu dugoci linii kolejowych;

lokomotywa elektryczna, 1895; lokomotywa spalinowa, 1912; pocigi sypialne, 1864;

owietlenie w wagonach, 1889

Postp w egludze morskiej (turbina parowa, 1884; 2 stocznie, statki specjalne

chodnie, pasaerskie Titanic)

Budowa kanaw (Sueski)

Rozwj transportu drogowego (automobil, 1885; fabryki samochodw, Ford;

tramwaje najstarsze w Berlinie; metro najstarsze w Londynie)

Rozwj transportu powietrznego (statek powietrzny, Zeppelin, 1900; samolot, 1903)

10.Zmiany w handlu

Wzrost obrotw

wiatowy rynek towarw

Wywz kapitaw

Nawrt do protekcjonizmu neoprotekcjonizm (zapobieganie zalewem tanich

towarw)

11.Zmiany w finansach

Wzrost obiegu pieninego (giedy papierw wartociowych Pary, Londyn, Krakw;

pojawia si zawd maklera giedowego)

Rozwj bankowoci (kredyty, emisje obligacji, akcji, wsppraca z przedsibiorstwami

np. Deutsche Bank)

Wzrost roli kredytu

Koncentracja kapitau

Oligarchia finansowa

Wywz kapitaw (np. do kolonii)


26/49

Przeobraenie w gospodarce wiatowej w dobie kapitalizmu

monopolistycznego (1870-1918/1914)

Drugi etap ekspansji kolonialnej

Fazy kolonializmu europejskiego

1. Od XVI do po. XVIII w. znaczca kolonizacja, pastwa dyy do posiadania kolonii

2. Od XVIII w. w okresie kapitalizmu liberalnego ograniczenie kolonizacji (z wyjtkiem

Wielkiej Brytanii i Francji)

3. Po 1870 w okresie kapitalizmu monopolistycznego - podziaowi ulega Afryka i cz Azji

Imperializm denie do dominacji

Imperializm ekonomiczny ekspansja zamorska Europejczykw a gospodarka reszty wiata

Przyczyny imperializmu:

Poszukiwanie surowcw (przetwarzane w krajach macierzystych jak i w koloniach). Przywz

np. diamentw i zota (Afryka), ropy naftowej, metali kolorowych, surowcw ywnociowych

Poszukiwanie rynkw zbytu (tam lokowano nadwyki produkcji, bo by duy, chonny rynek

Uzyskiwanie korzyci ekonomicznych (zyski ze sprzeday surowcw, produkcji z kolonii,

dzierawy terenw)

Umacnianie pozycji politycznej (przewaga nad innymi krajami)

Eksponowanie wyszoci rywalizacji europejskiej

Szerzenie chrzecijastwa

Skok na Afryk pocztek 1881: atak na Tunezj, ktra zostaa podzielona pomidzy Wielk Brytani,

Francj oraz NiemcyRozwj gospodarczy dawnych mocarstw

1.

Wielka Brytania

Najwiksza potga gospodarcza po 1. Rewolucji przemysowej

Utrata pozycji potgi na rzecz USA (wiele zakadw powstaych w XVIII w. byy ju

przestarzae)

Kryzys gospodarczy trwajcy ok. 20 lat

Kryzys w przemyle i rolnictwie (konkurencja rolnictwa amerykaskiego)

Wzrost zaludnienia (import taniej ywnoci z Ameryki)

Podboje w Azji: Kuwejt, Birma, Nowa Gwinea oraz w Afryce Indie kolonia: sia robocza, surowce i due moliwoci osigania zyskw

Oywienie gospodarcze zwizane z rozwojem przemysu zbrojeniowego

2. Francja

1870 przegrana wojna z Prusami, ktry przyczynia si do utraty Alzacji i Lotaryngii i

naoenia na Francj 5 mld frankw kontrybucji

Pionierstwo w motoryzacji i lotnictwie

Rozwj przemysu samochodowego (Peugeot i Renault)

Dynamiczna produkcja opon

Rozwj przemysu lekkiego

Pary jako kolebka kultury, elegancji


27/49

3. Rosja

Wpyw przegranej wojny krymskiej (1853-56) z Francj i Wielk Brytani

Reformy finansowe, administracyjne, wojskowe

Industrializacja (zwizana z sektorem pastwowym, od lat 80.)

Dotacje dla przedsibiorcw

Powstanie Zagbia Donieckiego, Okrgu Kaukaskiego, Okrgu Petersburskiego

Sabe rolnictwo (gosp. Feudalna, zacofanie)

Zapdy zagarnicia Chin

Rozwj gospodarczy nowych mocarstw

1. Rzesza Niemiecka

1871 zjednoczenie polityczne

Przyczenie Alzacji i Lotaryngii

Grynderka proces zakadania nowych przedsibiorstw i spek

2. Miejsce po USA

Kolonie na Bliskim Wschodzie

2.

USA Po wojnie secesyjnej (1865) przyspieszony rozwj gospodarczy

Sprzyjajce rozwojowi warunki: zasoby naturalne i szlaki komunikacji morskiej

Rozwj przemysu maszynowego, wydobycie wgla, przetwrstwa ropy naftowej itp.

Niedostatek siy roboczej (pomimo duej imigracji Europejczykw)

Fordyzm i tayloryzm

Rolnictwo: na poudniu farmy, gdzie uprawa tytoniu i baweny; Zachd uprawa

kukurydzy i pszenicy

3. Japonia

1867 przewrt: obalenie szoguna

Rozwj przemysu lekkiego

Nowe pastwa rozwinitej gospodarki:

Holandia

Relacje ekonomiczne z Rzesz Niemieck

Przemys przetwrczy (trzcina cukrowa, kawa, tyto)

Rolnictwo i ogrodnictwo

Dania

Rozwj rolnictwa (dominacja produkcji zwierzcej, zwaszcza byda)

Sp dzielno wiejska

Szwecja Bogate zasoby surowcowe

Sprzeda drewna, przemys meblarski, przetwrstwo rud elaza

Biae dominia Kanada, Australia, Nowa Zelandia

Kanada

Rybowstwo, budowa statkw (prowincje wschodnie)

Rolnictwo, uprawa zb (prowincje zachodnie)

Lasy, produkcja zwierzca (prowincje centralne)

Australia

Produkcja i chw merynosw

Zoa zota

Nowa Zelandia podobnie jak w Australii

Argentyna kraj rolniczy (hodowla byda)


28/49

Gospodarka wiatowa w okresie wojny (1914-1918)

Wojny hegemoniczne w dziejach nowoytnych

1. Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) dominacja Holandii w XVII w.

2.

Wojny napoleoskie (1792 1815) dominacja Wielkiej Brytanii w XIX w.

3.

I wojna wiatowa (1914-1918) dominacja gospodarcza USA

4. II wojna wiatowa (1939-1945) umocnienie dominacji USA

Przyczyny ekonomiczne I wojny wiatowej

Denie do nowego podziau wiata

Konflikty zwizane z podbijaniem nowych terenw

Konflikt Niemiec z Wielk Brytani o poudniow Afryk

Konflikt Niemiec z Francj o Maroko

Konflikt Niemiec z Rosj o ziemie kongresowe

Bloki militarne zbrojenia

Trjprzymierze 1882 Niemcy + Austro-Wgry + Wochy Ententa Wielka Brytania + Francja + Rosja

Charakter wojny:

Pocztek: zamach na ksicia Ferdynanda w Sarajewie (28.06.1914)

Wyjtkowo:

Dugotrwao (4 lata)

Wielki zasig geograficzny dziaa militarnych (34 kraje)

olbrzymie zaangaowanie si ludzkich i zasobw materialnych

Zastosowanie nowych rodkw walki (gazy, czogi, samoloty, karabiny maszynowe,

gruba Berta (modzierz), U-Booty

Gospodarka wojenna

Wojna a gospodarka

Zakadano szybkie zakoczenie wojny i niskie koszty

Wojna si przeduya wic zaczo brakowa rodkw pieninych i surowcw

Wprowadzono system gospodarki wojennej w Niemczech

KONWERSJA przemysu i rolnictwa (przeksztacenie produkcji cywilnej na produkcj

wojskow)

Mobilizacja gospodarcza. Jej zakres zalea od: Pooenia danego kraju

Stopnia zaangaowania w wojn

Stan produkcji i posiadanych zapasw

Zasoby siy roboczej

Plan Hindenburga - 1916 Niemcy. Polega na:

Zlikwidowaniu liberalizmu gospodarczego

Kontroli produkcji, cen, pac

W peni zmilitaryzowanym przemyle

Pozyskiwaniu surowcw metod rekwirowania

Pooenie ludnoci Przymus pracy

Zakaz strajkw


29/49

Przeduenie czasu pracy, skracanie urlopw

Wprowadzenie systemu kartkowego (reglamentacja towarw)

Powysze zmiany wprowadzone w Niemczech, Rosji i Francji

Finanse wojenne

znaczne wydatki wojenne

Zaciganie kredytw zagranicznych

Poyczki wewntrzne (emisja obligacji) Podwyszenie podatkw

Dodrukowanie pienidzy

Skutki wydatkw wojennych:

Zawierano wymienialno waluty na zoto

Zmniejszenie si zasobw zota

Dugotrway proces inflacyjny

wiat i Polska po I wojnie wiatowej (do 1928)

Straty i zniszczenia wojenne: straty ludnociowe (7% ludnoci Europy) wielu zmaro przez epidemie

i gd, straty materialne (273 mld $): bezporednie, porednie

Nowy ukad sil politycznych i gospodarczych

Europa traci znaczenie

Powstanie Ligi Narodw (1919) z inicjatywy prezydenta USA. Jej celem miao by utrzymanie

pokoju. Nastpc Ligi Narodw jest ONZ powstae w 1945 r.

Zmiany wewntrz Europy (rozpad Austro-Wgier, wyniszczenie gospodarcze Niemiec)

Sytuacja pastw kolonialnych (cz uzyskao niepodlego lub autonomi) Potgi gospodarcze: USA (dostarczaa Europie ywno, udzielaa poyczek w czasie wojny) i

Japonia

Spadek globalnej produkcji przemysowej

Migracje ludnociowe (np. z Europy do USA)

Globalne skutki ekonomiczne wojny

Osabienie ekonomiczne Europy (zahamowanie wzrostu gospodarczego, wzrost zaduenia)

Dezorganizacja handlu midzynarodowego (bariery celne, blokady nakadane przez kraje

ententy w czasie wojny)

Centrum ycia gospodarczego USA

Zmiany w produkcji rolnej

Zaburzenie ycia gospodarczego Europy (na skutek inflacji, kursw walutowych)

Spadek dochodw z inwestycji zagranicznych

Umocnienie ekonomiczne Japonii i niektrych kolonii (np. Indii)

Rozwj gospodarczych pastw kapitalistycznych (do 1928 roku)

1. Lata 1918-23 okres odbudowy powojennej przestawienie gospodarki z gospodarki

wojennej na gospodark cywiln REKONWERSJA

2.

Od roku 1924 okres rozkwitu gospodarczego

a. Ustabilizowana sytuacja polityczna

b.

Wzmoony ruch kapitau na wieciec. Saby rozwj rolnictwa (najwaniejszym wiatowym towarem bya pszenica, cukier

trzcinowy, kawa, bydo rogate)


30/49

Powstanie II Rzeczpospolitej 11.11.1918 rozejm z Niemcami

Granice wyznaczone na mocy traktatu wersalskiego z roku 1919

Due zrnicowanie narodowociowe

Dominacja rolnictwa w strukturze zatrudnienia

Trudnoci w odbudowie: zniszczenia, zrnicowanie gospodarcze

Podstawowe zadania:

o

Stworzenie sprawnej administracji, armiio Przywrcenie zwizkw midzy dzielnicami kraju

o Unifikacja prawa

o Rozwizanie problemw spoecznych

Inflacja i stabilizacja waluty

Inflacja nadwyka pienidza nad mas towarow. Konsekwencje: rne dla rnych grup

spoecznych

Przed 1923 rokiem (schemat) : sporo aspektw pozytywnych. Po I wojnie wiatowej inflacja

wywoana nadmiern emisj pienidza marki polskiej.

1924 rok reforma walutowa Wadysawa Grabskiego

Po 1923 roku: 1925 r. - inflacja bilonowa wywoana zwikszon emisj bilonu i pienidzy zdawkowych

Unifikacja (ujednolicenie) nie oznacza inflacji

Inflacja w Polsce po I wojnie wiatowej (do 1927)

Inflacja do schyku 1923 roku

Inflacja od schyku 1923 roku tzw. Inflacja bilonowa (wywoana na wskutek reform

Grabskiego; trwaa do II dewaluacji w 1927 roku)

Po 1927 roku w gospodarce polskiej nie byo procesw inflacyjnych. Po 1927 roku prowadzono w

Polsce polityk deflacyjn w zamian za dewaluacj (cho byy spore wtpliwoci, ktra polityka

byaby skuteczniejsza).

Dewaluacja dolarowa wprowadzona zostaa w 1932 roku. Silny zoty utrzymywa si do 1939 roku

Inflacja nadwyka pienidza nad mas towarow. Przyczyny inflacji s zrnicowane, jednak po I

wojnie wiatowej raczej miaa wsplne rdo w obliczu odbudowy, spaty zobowiza po wojnie

inflacja bya spowodowana gwnie przez nadmiern emisj pienidza. Konsekwencje inflacji s

zalene od rnych grup spoecznych i instytucji. Koszty inflacji najwiksze dla pracownikw (spadek

pac realnych), najkorzystniejsza dla kredyto- i poyczkodawcw.

Unifikacja pienidza to inaczej ujednolicenie pienidza (nie myli z pojciem inflacji). Unifikacjanastpia wczeniej ni proces inflacji.

I inflacja (do 1924 r.) to inflacja marki polskiej

II inflacja (od 1924 r.) to inflacja polskiego zotego

Od poowy 1923 roku mamy do czynienia z hiperinflacj

1925 rok inflacja bilonowa, wywoana zwikszon emisj bilonu i pienidzy zdawkowych

Pozytywne przejawy umiarkowanej inflacji

Korzystny wpyw na koniunktur gospodarcz

Kredyty dla przedsibiorstw

Spadek obcie podatkowych Spadek kosztw transportu

Wikszy eksport (eksportowa premia inflacyjna)


31/49

1919-1920 wojna polsko bolszewicka

1. Rosnce zamwienia wojskowe

2.

rozwj przemysu zbrojeniowego

3. likwidacja bezrobocia i wzrost pac realnych

4.

wyczerpywanie zasobw

5.

nadmierne obcienia budetu

rda pokrycia wydatkw budetu

Kredyty w Polskiej Krajowej Kasie Poyczkowej (spka pastwowa)

Pomoc zagraniczna

Wydatki budetu

Wydatki wojskowe

Zobowizania wobec mocarstw rozbiorowych

Pokrycie deficytu m.in. kolei pastwowych

Wydatki > Dochody (dochody finansowane przez bank pienidzy papierowych (marek polskich) )

1923 74% wydatkw budetu pokryto z druku marek polskich.

Za 1 mark pacono nawet 10 milionw dolarw (grudzie 1923)

1919 w obiegu 5 316 mln marek polskich

Koniec 1923 w obiegu ok. 125 000 000 mln marek polskich

Przejawy inflacji

Wzrostowi iloci pienidzy nie towarzyszyo zwikszenie masy towarowej na rynku

Wzrost cen

Spadek siy nabywczej pienidza

Spadek wartoci marki polskiej Obnika pac realnych

Przejawy inflacji w innych krajach(Niemcy, Austria, )

Szybki spadek siy nabywczej pienidza

Niemcy: przed I w. Marka niemiecka bya oparta na zotym parytecie. W obiegu byy zote monety o

nominaach 5, 10 i 20 marek oraz monety srebrne. Wymienialno banknotw na zoto bya w peni

gwarantowana. Cigle drukowano banknoty o nowym nominale i wartoci. Inflacja wzrastaa w

astronomicznym tempie, nawet w cigu dnia pienidze prbowano wydawa najszybciej jak si

dao, a niektre banknoty byy nawet palone w piecach, ze wzgldu na swoj nik warto

Obnika pac realnych

Zmiana kursu marki w stosunku do dolara (listopad 1923 roku za 1 dolara 4,2 biliona marek

niemieckich)

Hiperinflacja:

Bardzo wysoka inflacja powodowana zwykle przez cakowite zaamanie systemu finansowego

kraju

Ogromny deficyt budetowy finansowany przez dodruk pienidzy

Utrzymywanie si bardzo wysokiej stopy inflacji

Umowna granica minimum 50% w cigu miesica; Niemcy miay nawet w 1923 roku 30000% w

cigu miesica


32/49

Reforma walutowa Grabskiego (1924)

1. Sprzeda na wolnym rynku walut obcych

2.

Wstrzymanie druku marek polskich (zakaz)

3. reforma walutowa

wprowadzenie polskiego zotego, 1 z = 1 800 000 marek polskich; zminimalizowanie uprawnie

rzdu do emisji pienidza (do 12 z na 1 mieszkaca); korzystanie z bilonw zdawkowych

przecite na p stare banknoty marek polskich, ktre w starej walucie miay duy nomina, a wnowej walucie wykorzystywano jako pienidze o groszowych nominaach

4. powoanie Banku Polskiego (centralna instytucja emisyjna zamiast Polskiej Krajowej Kasy

Poyczkowej)

5.

zmniejszenie luki budetowej (wykorzystanie odpowiednich instrumentw do zmniejszenia

wydatkw i wzrostu dochodw)

Stycze 1924 r.

Minister Skarbu poleci Polskiej Krajowej Kasie Poyczkowej sprzeda 2,5 mln dolarw innych

walut po ustalonym kursie

Kurs dolara zacz powoli spada Ren spadek spowodowa oczekiwan reakcj acuchow

Powoanie Banku Polskiego

Spka akcyjna z udziaem pastwa

Rzd nie mia penej swobody emisji

Mia tylko prawo emisji bilonu i pienidzy zdawkowych ( do 12 z na 1 mieszkaca)

Decyzje dot. Zwikszenia dochodw i zmniejszenia wydatkw budetowych byy decyzjami trudnymi,

ale w wikszoci akceptowanymi przez spoeczestwo: zlikwidowanie czci resortw, zmniejszenie

budetu resortw, zmniejszenie wydatkw poprzez np. komercjalizacj kolei pastwowych, sprzedakosztownoci, wprowadzenie podatkw np. majtkowego

Inflacja bilionowa od sierpnia 1925 r. jako efekt

Spadku produkcji

Innych trudnoci: klski nieurodzaju, spadku eksportu

Wojny celnej z Niemcami

Recesji gospodarczej

Inflacja bilonowa zostaa stumiona w 1927 r.

Problem agrarny

Wielki kryzys gospodarczy lat 1929 1933/1935

Koniec kryzysu w 1935 dla krajw o duym wkadzie kapitau obcego, o profilu przemysowo-

rolniczym

Istota kryzysw gospodarczych:

Wynikay z klsk ywioowych (powodzie, susze, )

Okresy waha koniunkturalnych (cykle koniunkturalne) 4 okresy: kryzys (spadek produkcji,

zatrudnienia, cen), depresja (ww. parametry maj najnisze wartoci), oywienie (wzrost

produkcji, zatrudnienia, cen), rozkwit (ww. parametry maj najwysze wartoci)


33/49

1873-1896 kryzys w USA

1920 kryzys spowodowany efektem I wojny wiatowej

Mechanizm kryzysw: wynikaj czsto z nadprodukcji. Produkcja dbr jest szybsza ni sia nabywcza

ludnoci. Konsumpcja jest wspierana kredytami. Z czasem jednak moliwoci konsumpcyjne

wyczerpuj si.

Nadprodukcja => ograniczenie produkcji => bezrobocie => malejcy popyt

Na wiecie

Kryzys w latach 30. XX wieku przesanki:

Rodziy si w latach rozkwitu

Narastay zapasy produktw przemysowych i rolnych

Popyt ograniczony wysokimi cenami (skutek dziaalnoci monopoli)

Ograniczona zdolno nabywcza wsi (nisze ceny produktw rolnych ni produktw

przemysowych)

Zmniejszenie chonnoci rynku (maleje liczba ludnoci, niewielki wzrost pac)

Oznaki osabienia aktywnoci gospodarczej w poowie 1929 r.

24.10.1929 na giedzie w Nowym Jorku gwatowny spadek kursu akcji

29.10.1929 krach na giedzie w Nowym Jorku tzw. czarny czwartek

Bankrutowanie bankw, przedsibiorstw

Zwalnianie pracownikw

Spadek obrotw handlowych (o ok. )

Kryzys w sektorze bankowym, przemysowym i wielu innych

Spadek dochodu narodowego

Kryzys dotyka prawie cay wiat kapitalistyczny

Czynniki od ktrych zaleaa sia kryzysu w innych pastwach

Stopie powizania z zagranic

Organizacja obrotu wewntrznego

Polityka gospodarcza kraju

1933 powstrzymywanie spadku produkcji przemysowej

1935 poprawa w rolnictwie

Cechy kryzysu:

Dugotrwao

Gboko oddziaywania (kryzys dotkn wszystkie sektory gospodarki)

Szeroki zasig geograficzny

Skala obnienia wskanikw ycia gospodarczego

Kryzys w przemyle:

Produkcja przemysowa (spadek do roku 1932 r. o 30 % - najwikszy w USA, Niemczech,

Polsce)

Ograniczenie inwestycji, remontw

Likwidacja zakadw Monopolizacja gospodarki (celem monopoli jest utrzymanie wysokiego poziomu cen; w wielu

krajach starano si temu zjawisku przeciwdziaa temu zjawisku)


34/49

Skutki spoeczne

Bezrobocie (48 mln w 1932r.)

Pogarszajce si pooenie bezrobotnych i ich rodzin (niewielu bezrobotnych

dostawao zasiki, korzystanie z pomocy organizacji charytatywnych)

Zmiana zachowa pracodawcw (obnienie wynagrodze)

Kryzys w rolnictwie: Wzrost zapasw jako przyczyna kryzysu (rolnicy otrzymujc niskie ceny za swe produkty

zwikszali sw produkcj, ktrej potem nie udawao si sprzeda)

Spadek cen artykuw rolnych

W 1933 r. o ponad poow

Rozwarcie noyc cen

Przeludnienie wsi (cz zwolnionych robotnikw z fabryk wrcio na wie)

Zahamowanie mechanizacji

Zuboenie wsi (wysokie obcienia finansowe podatki, skadki ubezpieczeniowe itp.)

Likwidacja zapasw (np. zatapianie, palenie upraw)

Sytuacja w handlu:

Ograniczenie obrotw handlowych (1929-1934 spadek obrotw wiatowych o 2/3)

Zapata w zocie lub dewizach (nie przyjmowano towar za towar)

Autarkia preferowano rozwj rodzinnej gospodarki (nakadanie ce na importowane

towary, powrt do protekcjonizmu neoprotekcjonizm)

Dumping sprzeda towarw po cenach nawet niszych ni koszty produkcji, aby pozby si

zapasw

Sytuacja w transporcie

Obnienie opacalnoci kolei

Spadek wykorzystania zdolnoci przewozowych

Poprawa zyskownoci przez fuzje

Kryzys walutowy

Podroenie kredytw

Deflacja

Skutki kryzysu:

Demograficzne:

Zmniejszenie liczby zawieranych maestw

Spadek przyrostu naturalnego

Nasilenie ruchw spoeczno-politycznych w wiecie np. partie faszystowskie we

Woszech (Mussollini) i Niemczech

Dobro pastwa warto nadrzdna dla partii faszystowskich, ktre rzdziy wszystkimi

sferami ycia; NSDAP Hitler na czele; Hitler jako wdz funkcja kanclerza, prezydenta i

przywdcy partii


35/49

W Polsce

W rolnictwie spadek cen produktw rolnych spowodowao rozwarcie noyc cenowych;

duo bardziej dotkliwy ni w przemyle

W przemyle: spadek produkcji => spadek cen

Kryzys w rolnictwie:

Warto produkcji

1929r. produkcja rolna ok. 69% ogu produkcji

Spadek cen artykuw rolnych

Rozwarcie noyc cenowych - przyczyny

Monopolizacja przemysu rolnictwo wolnorynkowe

Sezonowo produkcji rolnej

Trudnoci w eksporcie

Uciliwe porednictwo Degradacja gospodarstw (dugi, problemy ze spat zobowiza) konsekwencje

Spadek wartoci ziemi

Popadanie gospodarstw w dugi

Ograniczenie wydatkw gospodarstw

Sytuacja spoeczna

Pauperyzacja ludnoci wiejskiej

Przeludnienie wsi

Zaprzestanie pacenia podatkw

Sytuacja robotnikw rolnych

Pracownicy stali mieli zagwarantowan ywno i dach nad gow

Pracownicy sezonowi byli w duo gorszej sytuacji

Likwidacja ubezpiecze

Kryzys w przemyle:

Spadek produkcji przemysowej (w 1932 r. o 41%)

Mae zapotrzebowanie rynku wewntrznego

Spadek wykorzystania zdolnoci produkcyjnych

Spadek dochodowoci przemysu (1934 r. oywienie w przemyle)

Brak rodkw na inwestycje i modernizacje

Tworzenie karteli

Skutki spoeczne:

Pogarszajce si pooenie mas robotniczych

Bezrobocie

Spadek pac

Strajki (manifestacja niezadowolenia z panujcej sytuacji ekonomicznej)

Kryzys w innych dziaach gospodarki

Spadek obrotw w handlu wewntrznym i zagranicznym (spadek w latach 1929-34 do 30%) Bilans dodatni w handlu zagranicznym (dziki dumpingowi)

Niekorzystne zmiany w transporcie


36/49

Kryzys finansw publicznych

Stan budetu katastrofalny deficyt budetu za cay okres kryzysu 1349 mln z

Spadek dochodw obnienie wydatkw pastwa

Pojawiaj si zadania konieczne do finansowania przez pastwo

Walka z bezrobociem

Wsparcie bankw Polityka eksportowa

Poyczki wewntrzne (emisja obligacji): 1933 Poyczka Narodowa; 1934 - Premiowa

Poyczka Inwestycyjna

Dug wewntrzny

Polityka rzdu polskiego wobec kryzysu

Przystosowania do kryzysu do 1932 r.

Kompleksowy program walki z kryzysem koniec 1932 r.

Etatyzm tworzenie przedsibiorstw pastwowych

Nakrcanie koniunktury gospodarczej w latach 30. Wzrost roli pastwa

Historia interwencjonizmu:

Interwencjonizm pastwowy ingerencja pastwa w gospodark

Teoria Keynesa(1936 Oglna teoria zatrudnienia, procentw i pienidza zasady

regulowanego kapitalizmu

Pojcie mnonika inwestycyjnego (nakrcanie koniunktury)

Skutkiem braku popytu jest kryzys gospodarczt, Aby zintensyfikowa popyt,

spoeczestwo musi mie prac. Zapobieganie kryzysowi poprzez zwikszenie

konsumpcji. Ludzie, gdy maj wysze dochody zwikszaj konsumpcj i oszczdnoci.

Mnonik jest tym wyszy, im wiksz cz dochodw ludzie przeznacz na konsumpcj.

rodki nakrcania koniunktury:

Porednieo Kontrolowany wzrost iloci pienidza w obiegu

o Progresywne opodatkowanie wysokich dochodw

o Zwikszanie wiadcze socjalnych (w celu pobudzenia popytu kons.)

o Obnianie stp procentowych od oszczdnoci

Bezporednie:

o Roboty publiczne (aktywizacja bezrobotnych)

o Tworzenie przez pastwo przedsibiorstw czyli etatyzm

Formy interwencjonizmu:

Poredni: polityka kredytowa, polityka fiskalna

Bezporedni: etatyzm (tworzenie sektora wasnoci pastwowej i

prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w jego ramach)


37/49

New Deal w USA

1933/1934 Franklin Delano Roosevelt wprowadza program New Deal (mia suy

zaprowadzeniu nowego porzdku). Zaoenia

Zwikszenie siy nabywczej ludnoci i cen

Niewymienialno dolara na zoto

Dewaluacja dolara o 41% Zabiegi uzdrawiajce w rolnictwie (zmniejszenie produkcji rolnej, zwikszenie cen

produktw rolnych, wprowadzenie kredytw preferencyjnych dla rolnictwa,

zaprzestanie cigania dugw od farmerw)

Polityka uprawnie socjalnych (renty starcze, pace minimalne, ubezpieczenia

emerytalne)

Zmiany w przemyle (skrcenie czasu pracy do 40h/tydzie, zwikszenie uprawnie

zwizkw zawodowych, preferencja w sprawie zamwie publicznych dla

przedsibiorstw z sektora publicznego, ceny gwarantowane)

Walka z bezrobociem (roboty publiczne organizowane przez Administracj Robt

Publicznych)

1937 zaamanie tego systemu

Polityka interwencjonizmu w poszczeglnych pastwach:

1.

Wielka Brytania

Protekcjonizm celny (umowy o szczeglnych warunkach celnych z dominiami)

Przemieszczenie siy roboczej

Poyczki na inwestycje

2. Francja

Reformy spoeczne (wzrost pac, urlopy, skrcenie tygodnia pracy) Dewaluacja franka

3. Niemcy

Inwestycje przemysowe (zwizane z przygotowaniami do wojny)

Peny interwencjonizm (reglamentacja produkcji wszystkich produktw)

Likwidacja bezrobocia (zatrudnianie do budowy drg i mostw itp.)

Zmiany w rolnictwie

Zmiany w przemyle i handlu (utworzenie grup gospodarczych, na czele ktrych stali

funkcjonariusze partyjni, nadzorowali oni rozwj przemysu i handlu)

Plan czteroletni (1936-1939). Elementy:

Zdobycie niezalenoci surowcowej

Osignicie samowystarczalnoci gospodarczej (produkcja ersatzw

rodkw zastpczych)

Rozbudowa przemysu zbrojeniowego

Europa rodkowa po kryzysie (Polska):

1.

Dwa okresy wyjcia z kryzysu:

Podejmowanie dziaania agodzcego skutki kryzysu (dorane dziaanie pastwa)

okres I

Szeroka polityka interwencyjna (od roku 1936) okres II


38/49

2. Plany gospodarcze, np.:

4-letni plan inwestycyjny Eugeniusza Kwiatkowskiego (minister skarbu i wicepremier),

1936-1940

Budet: 1650-1800 mln z na inwestycje

1937 r. budowa COP (Centralny Okrg Przemysowy) w widach Wisy i

Sanu. Mia dominowa przemys ciki i zbrojeniowy

Rozbudowa portu w Gdyni (powstanie stoczni, rozwj miasta)Plan zrealizowano rok przed terminem, ale przekroczono budet wydatkw.

Inwestycje byy realizowane na terenie caego kraju.

6-letni plan rozwoju i rozbudowy polskich si zbrojnych (1936-1942), dwuetapowy:

Etap I: zwikszenie potgi armii, rozbudowa zaplecza technicznego armii,

uzupenianie zapasw amunicji

Etap II: dalszy rozwj potgi armii, powikszenie zapasw broni, rozwj

lotnictwa

15-letni plan gospodarczy E. Kwiatkowskiego (do lat 50.), picioetapowy:

I: rozbudowa przemysu zbrojeniowego

II: Komunikacja

III: Wie (inwestycje)

IV: przemys, urbanizacja kraju

V: Niwelowanie rnic midzy Polsk A (cz Zach.) a Polsk B (cz. Wsch.)

Plan uznany za utopijny. Zrealizowano tylko I etap i cz II

3.

Rolnictwo

Akcja oddueniowa (zaprzestanie egzekwowania dugw)

Interwencja rynkowa

Interwencyjny skup zb prowadzony przez pastwowe zakady przemysu

zboowegoDopaty do eksportu produktw rolnych

Kredyty

Zaliczkowe (na poczet przyszej produkcji)

Zastawne (to, co ju byo wyprodukowane)

Interwencja w stosunku do karteli

4. Przemys i handel:

Przejmowanie pakietw akcji przez pastwo (dot. Akcji przedsibiorstw, ktre byy

najbardziej zaduone)

Zaangaowanie bankw i Poczty Polskiej w przemys

1933r. nowa ustawa kartelowa (pastwo miao prawo ingerowa w dziaaniekarteli, a nawet ich likwidowania)

5. Interwencjonizm na rynku pracy

Zmniejszenie bezrobocia (w 1933r. utworzono Fundusz Pracy organizujcy roboty

publiczne: budowa drg, wodocigw itp.)

Praca dla ludnoci chopskiej (akcja wie rozwj mleczarstwa, rozwj prod. lnu itp.)

Nowoczesne regulacje prawne

11.03.1937 ustawa o ukadach zbiorowych

Skrcenie czasu pracy w grnictwie

Wzrost pac

1936 1939: modyfikacja systemu ubezpieczeniowego (czasowe zmniejszanie

skadek ubezpieczeniowych)


39/49

6. Metody finansowania polityki nakrcania koniunktury

Zwikszanie obcie podatkowych

Inne formy pokrywania wydatkw pastwa (dug wewntrzny, poyczki zagraniczne)

7. Efekty polityki interwencyjnej:

Przemys

Stan produkcji osign wielko sprzed kryzysu

Szybszy rozwj dbr przemysowych ni konsumpcyjnychRozwj bran zwizanych z przemysem zbrojeniowym

Poprawa rentownoci przedsibiorstw

Wanym wydarzeniem dla polskiego przemysu byo przyczenie lska

Cieszyskiego

Wzrost zatrudnienia

Nie udao si zlikwidowa bezrobocia w stopniu oczekiwanym

Zwikszenie iloci zasikw dla bezrobotnych

Poprawa sytuacji bytowej robotnikw

Rolnictwo

Ceny nie osigny nawet poowy poziomu cen sprzed kryzysu

Rozwj produkcji rolinnej

Postpy produkcji yta (wiksze plony, zbiory)

Nieznaczny wzrost dochodw ludnoci rolniczej

Handel

Powstanie nowego przedsibiorstwa pastwowego

Due rozdrobnienie handlu

Wzrosa wymiana towarowa z zagranic

Gospodarki budetowej

Niewielka nadwyka dochodw nad wydatkami budetowymi

Bilans gospodarczy Polski odrodzonej

1. Przezwycienie Skutkw rozbiorw: stworzenie warunkw do funkcjonowania pastwa,

wyrwnanie odmiennoci

2.

Jednolity aparat administracyjny w rnych sferach ycia gospodarczego

3. Dostosowanie cigw komunikacyjnych (poczenie portu Gdynia z GOP lini kolejow)

4. Uksztatowanie oglnopolskiego rynku wewntrznego (jednak wikszo energii i elaza

wytwarzano i przetwarzano w Polsce B

5. Zmiany w rozwoju si wytwrczych

wiat i Polska w okresie II wojny wiatowej

Przesanki ekonomiczne wybuchu wojny:

Niemcy powikszyy potencja gospodarczy o gospodark czesk i austriack

ZSRR zniszczony czystkami

ZSRR wspar surowcowo Niemcy (chciay podboju wiata oraz podziau angielskich i

francuskich kolonii); 23 sierpnia 1939r. pakt Ribbentrop-Mootow


40/49

Charakter wojny:

Masowa i najbardziej niszczca w dziejach wiata

W przeciwiestwie do I w.: wiksza rola nauki, intensywna reglamentacja i planowanie,

intensywniejsze dziaania wojenne, intensywniejsza konwersja gospodarcza

Cechy dziaa militarnych

Dugotrwao Wielki zasig geograficzny (okoo 60 pastw porednio i bezporednio

uczestniczcych w wojnie, front dugoci 2200 km)

Wojna manewrowa (I w. wojna pozycyjna)

Maksymalne zaangaowanie potencjau ludzkiego (110 mln osb), najwiksze armie:

USA (12 mln), ZSRR (11 mln) Niemcy (10 mln), Wielka Brytania, Francja

Wykorzystanie nowoczesnych rodkw walki (bomba atomowa, okrty podwodne,

samoloty)

Pierwszy raz nastawiono si na niszczenie zaplecza gospodarczego (zakadw

przemysowych, infrastruktury-mostw), wojskowego i miast

Blokada na dostaw surowcw (wojna morska wywoana przez Niemcy) Ersatz

Skutki:

Spoeczne

Ekonomiczne (np. rozwj gospodarki USA)

Konwersja gospodarki przeksztacenie gospodarki cywilnej w gospodark wojenn

rodki suce uzyskaniu przewagi militarnej

Mobilizacja gospodarki na cele wojny (maksymalizacja produkcji wojennej)

Autarkia (przede wszystkim surowcowa) => ersatz

Mobilizacja siy roboczej Wojna pochona 1/3 wiatowego dochodu narodowego

Militarne wydatki wiata finansoway gwnie: USA, Niemcy, ZSRR, Wlk. Brytania,

Japonia

Najwikszy rozwj gospodarki zbrojeniowej: 1943-44

Konwersji gospodarki towarzyszyy (przeciwnie do I w.)

Interwencjonizm pastwa

Kontrola zasobw (ludzkich i materialnych)

Planowanie produkcji

Gospodarka wojenna poszczeglnych krajw:

Niemcy 3 etapy realizacji

1939-41 zagospodarowanie zaanektowanych obszarw

Niemcy chcieli, by ich terytorium byo centrum przemysowym, a obszary

podlege zapleczem surowcowym

Do 1941r. Niemcy nie odczuli zmian w organizacji

1942-poowa 1944r.

Po klsce staliningradzkiej nasilenie zbrojenia (ogoszenie Totalkrieg wojny

totalnej)

Produkcja cywilna maksymalnie przestawiona na wojenn (przymus pracy,wyduenie czasu pracy)


41/49

Problem z zapewnieniem siy roboczej (pracowaa ludno krajw

okupowanych do 1944r. ok. 8 mln pracownikw przymusowych)

Od poowy 1944 do koca wojny

Dezorganizacja, destabilizacja

Due zniszczenie przez naloty aliantw

Wielka Brytania Maj 1940r. Churchill stworzy gabinet wojenny (do zbrojenia zmusia Angli klska

Francji

Wyspiarskie pooenie: trudna dostpno, pozyskiwanie surowcw z kolonii

(spowodowao to bitw o Atlantyk, bo Niemcy odciy Wielk Brytani od towarw

stworzyy konwoje flotylli)

Od 1941r. pomoc finansowa i materiaowa USA dla Wielkiej Brytanii

Dwukrotnie wzrosa produkcja ywnoci

Zatrudnianie kobiet, konwersja gospodarki, wyduenie dnia pracy

Znaczcy dug wewntrzny i zagraniczny (utrata rezerw zota, rynkw zbytu,

inwestycji)

USA przystpia do wojny po ataku Japonii na Hawaje

Od 1941r. poyczki i wynajem sprztu wojennego dla Chin, ZSRR i Wielkiej Brytanii

Poyczki dla 42 krajw

1940-44 produkcja zbrojeniowa wzrosa 12-krotnie

Sia robocza: kraje neutralne

ZSRR

Przemieszczanie zakadw przemysowych na Syberi i za Ural z obszarw

zagroonych Pocztkowo tragiczna sytuacja (te z ywnoci

1941r. Pastwowy Komitet Obrony (zarzdzanie centralne)

1943-44r. najwiksza produkcja, dobra jako

1943 r. przenoszenie zakadw na obszary, z ktrych wycofali si Niemcy

agry (wykorzystywano te jecw)

Poyczki od USA

Wprowadzono system kartkowy (przyznawana ywno nie wystarczaa na minimum

biologiczne) powodem bya mobilizacja wszystkich mczyzn ze wsi oraz brak

maszyn

Straty i zniszczenia wojenne

Straty ludnociowe (50 mln osb), najwicej: ZSRR, Niemcy, Polska; najwicej do ogu

ludnoci w kraju: Polska, Jugosawia

Straty materialne (1380mld USD), najwiksze na mieszkaca: Polska, Chiny

Powojenny ukad polityczny (najwikszy wpyw ZSRR [socjalizm], USA, Wlk. Brytania [demokracja]

najbardziej zasuone w wojnie)

Teheran, 28 listopada1 grudnia 1943r. spotkanie Wielkiej Trjki (Roosevelt, Churchill,

Stalin) Osabienie Niemiec i innych pastw osi

Polska granica wschodnia na linii Curzona


42/49

Jata, 4-11 lutego 1945r.

Podzia Niemiec na 4 strefy okupacyjne (USA, ZSRR, Wlk. Brytania, Francja) i

naoenie na nie reparacji wojennych

Wyznaczenie w kwietniu 1945r. konferencji w San Francisco w celu utworzenia ONZ

Poczdam, 17 lipca-2 sierpnia 1945r. (Stalin, Truman, Churchill => Attlee)

Niemcy oddadz terytoria rnym krajom Plan 4xD w stosunku do Niemiec (demilitaryzacja, denazyfikacja, dekartelizacja,

demokratyzacja)

Granica z Polsk w oddzielnym t

Historia Gospodarcza - Notatki!

Documents

Transcript of Historia Gospodarcza - Notatki!