Vademecum

Vademecum NATO

2001Office of Information and Press

NATO - 1110 Brussels - Belgium

Bureau de l’information et de la presse

OTAN - 1110 Bruxelles - Belgique

ISBN 92-845-0175-X

HB0801POL

© NATO 2001

ORGANIZACJA PAKTUPÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO

(NATO)

PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE

Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Kanada,Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska,Stany Zjednoczone,Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy

Na mocy Traktatu Północnoatlantyckiego podpisanego w Waszyngtonie,w kwietniu 1949 r. utworzono Sojusz, którego zadaniem jest obronazbiorowa, zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych. Traktatzawarto na czas nieokreślony. 4 kwietnia 1999 r. obchodzona byłapięćdziesiąta rocznica tego wydarzenia.

Zgodnie z artykułem 10 Traktatu, Sojusz pozostaje otwarty i mogą doniego przystąpić inne państwa europejskie, które będą zdolne do tego,aby wspierać jego zasady i przyczyniać się do bezpieczeństwa w obszarzepółnocnoatlantyckim. Grecja i Turcja dołączyły do pierwotnej dwunastkipaństw członkowskich Sojuszu w 1952 r. Trzy lata później do Sojuszuprzystąpiła Niemiecka Republika Federalna, a Hiszpania uczyniła to w roku1982. Na Madryckim Szczycie Sojuszu w czerwcu 1997 r. szefowie państwi rządów państw członkowskich zaprosili trzy kolejne państwa do otwarciarozmów akcesyjnych. 12 marca 1999 r. Polska, Republika Czeska i Węgryformalnie stały się członkami NATO. Obecnie Sojusz skupia siedemnaściepaństw europejskich oraz Stany Zjednoczone i Kanadę.

W odpowiedzi na wewnętrzne i zewnętrzne przemiany, jakim Sojuszpodlega od zakończenia zimnej wojny, utworzona została Rada PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC), pomyślana jako forum do konsultacji iwspółpracy z państwami partnerskimi w całym obszarze euroatlantyckim.NATO stworzyło intensywny program praktycznej współpracy i regularnychkonsultacji z 26 państwami uczestniczącymi w programie Partnerstwa dlaPokoju (PdP), zainicjowanym w 1994 r. Wypracowane zostały nowestruktury odzwierciedlające zintensyfikowaną współpracę Sojuszu z Rosjąoraz jego partnerstwo z Ukrainą, a także wzmocniono dialog zzainteresowanymi państwami w regionie Morza Śródziemnego. Sojuszprzeszedł daleko idącą reformę wewnętrzną i zewnętrzną, stając sięnarzędziem pokoju i stabilności w obszarze euroatlantyckim na początkunowego tysiąclecia.

3

W 1999 r. NATO obchodziło pięćdziesiątą rocznicę istnienia. W kwietniutego roku, w Waszyngtonie odbył się kolejny szczyt Sojuszu, co zbiegło sięz najgorętszym okresem kryzysu w Kosowie, kiedy państwa członkowskieNATO prowadziły kampanię lotniczą w celu zakończenia czystek etnicznychi łamania praw człowieka, dokonywanych przez rząd Federalnej RepublikiJugosławii. Konflikt ten zakończył się w drugiej połowie czerwca 1999 r., powycofywaniu się sił serbskich i rozmieszczaniu dowodzonych przez NATOSił Pokojowych w Kosowie (KFOR), które z upoważnienia RadyBezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych nadzorowały wdrażanieWojskowego Porozumienia Technicznego zawartego 9 czerwca 1999 r.

Głównym tematem Szczytu Waszyngtońskiego był trwający wówczaskryzys w Kosowie oraz kwestie odnoszące się do przyszłej stabilności wEuropie Południowo-Wschodniej. W Waszyngtonie zdecydowano, międzyinnymi, o zaakceptowaniu i opublikowaniu zrewidowanej KoncepcjiStrategicznej Sojuszu; o przyjęciu Planu Działań na rzecz Członkostwa(MAP); poparciu wysiłków zmierzających do dalszego wzmocnieniaprogramu Partnerstwa dla Pokoju; a także o uruchomieniu nowych inicjatywmających na celu dostosowanie zdolności obronnych państwczłonkowskich NATO do zmieniających się wymogów oraz nadaniunowego tempa wysiłkom podejmowanym w celu ograniczenia proliferacjibroni masowego rażenia.

Późniejsze posunięcia Sojuszu koncentrowały się przede wszystkimna wzmocnieniu Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa iObrony (ESDI) w ramach NATO oraz na tworzeniu struktur do współpracypomiędzy NATO a Unią Europejską, w odpowiedzi na decyzje UniiEuropejskiej o zwiększeniu jej zadań operacyjnych odnośnie dozarządzania kryzysowego i misji pokojowych.

****

Godło NATO zostało przyjęte przez Radę Północnoatlantycką jakosymbol Sojuszu Północnoatlantyckiego w październiku 1953 r. Okrągsymbolizuje jedność i współpracę, a róża wiatrów oznacza wspólną drogędo pokoju obraną przez państwa członkowskie Sojuszu Północno-atlantyckiego.

4

SPIS TREŚCI

Nota redakcyjna 10Słowo wstępne Sekretarza Generalnego 11Jak korzystać z vademecum 15Przedmowa 17

CZĘŚĆ I

ROZDZIAŁ 1: CO TO JEST NATO?

Początki Sojuszu 31Podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa 32

ROZDZIAŁ 2: PRZEKSZTAŁCANIE SOJUSZU

Nowe środowisko bezpieczeństwa europejskiego 39Nowe instytucje 44Koncepcja Strategiczna Sojuszu 47Rola Sił Sojuszniczych w przekształcaniu postawy obronnej Sojuszu 53Inicjatywa Zdolności Obronnych Sojuszu 57Nuklearne siły zbrojne Sojuszu w nowym środowisku bezpieczeństwa 60

ROZDZIAŁ 3: ZWIĘKSZENIE OTWARTOŚCI SOJUSZU

Proces rozszerzania NATO 69Partnerstwo dla Pokoju 76Współpraca między NATO i Rosją 92Partnerstwo NATO z Ukrainą 100Dialog Śródziemnomorski Sojuszu 104Inicjatywa NATO dla Europy Południowo-Wschodniej 107

ROZDZIAŁ 4: EUROPEJSKA TOŻSAMOŚĆ W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA

I OBRONY (ESDI)

Ewolucja ESDI 111Współpraca NATO-Unia Zachodnioeuropejska 115Stosunki NATO-Unia Europejska 117

5

ROZDZIAŁ 5: OPERACYJNA ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE UTRZYMYWANIA

POKOJU

Proces wprowadzania pokoju w byłej Jugosławii 123Wspomaganie procesu pokojowego w Bośni i Hercegowinie 138Rola NATO w rozwiązywaniu konfliktu w Kosowie 143Łamanie praw człowieka w Kosowie oraz pomoc KFOR w rozwiązywaniu kwestii humanitarnych 151

ROZDZIAŁ 6: ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE KONTROLI ZBROJEŃ

Broń nuklearna, biologiczna i chemiczna 160Kontrola zbrojeń konwencjonalnych i rozbrojenie 163Polityka Sojuszu wobec rozprzestrzeniania broni masowego rażenia 165

CZĘŚĆ II

ROZDZIAŁ 7: POLITYKA I PODEJMOWANIE DECYZJI

Główne instytucje Sojuszu odpowiedzialne za tworzenie polityki i podejmowanie decyzji 171Wypracowywanie konsensusu politycznego i wspólne podejmowanie decyzji 175Zarządzanie kryzysowe 178Wymiar obronny 180Polityka nuklearna 184Sfera gospodarcza 185Informowanie opinii publicznej 189

ROZDZIAŁ 8: PROGRAMY I DZIAŁANIA

Logistyka dostaw i składowania 199Kluczowe funkcje logistyczne 204Logistyka dostaw i składowania w odniesieniu do operacji wspierania pokoju 207Organizacje ds. produkcji i logistyki 208Współpraca w zakresie uzbrojenia, planowanie i standaryzacja 208Systemy łączności i informatyki 211Cywilno-wojskowa koordynacja zarządzania ruchem lotniczym 212Obrona powietrzna 214Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia 216

6

Współpraca naukowa 222Środowisko naturalne i społeczeństwo 226

ROZDZIAŁ 9: ZASOBY WSPÓLNIE FINANSOWANE: BUDŻET NATO

I ZARZĄDZANIE FINANSAMI

Zasady wspólnego finansowania 231Wspólne pokrywanie kosztów 234Budżet cywilny 235Budżet wojskowy 236Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa NATO (NSIP) 236Zarządzanie zasobami 237Zarządzanie finansami 238Kontrola finansowa 241

ROZDZIAŁ 10: ORGANIZACJE I STRUKTURY CYWILNE

Kwatera Główna NATO 251Stali przedstawiciele i przedstawicielstwa narodowe 251Sekretarz Generalny 252Sekretariat Międzynarodowy 253Gabinet Sekretarza Generalnego 253Urząd Sekretarza Generalnego 253Sekretariat Wykonawczy 254Biuro Informacji i Prasy 254Biuro Bezpieczeństwa NATO 255Pion Polityczny 256Pion Planowania Obronnego i Operacji 258Pion Wsparcia Obrony 261Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowództwa NATO (NHQC3S) 264Pion ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego 265Pion Nauki i Ochrony Środowiska 267Biuro Administracyjne 268Biuro Kontrolera Finansowego 269Biuro Przewodniczącego Wysokiego Urzędu ds. Zasobów 269Biuro Przewodniczącego Komitetów Budżetowych 269Międzynarodowa Komisja Rewidentów 269Organizacje NATO ds. Produkcji i Logistyki 269

7

ROZDZIAŁ 11: ORGANIZACJA I STRUKTURY WOJSKOWE

Komitet Wojskowy 273Dowódcy strategiczni 276Międzynarodowy Sztab Wojskowy 276Przedstawicielstwa państw partnerskich 281

ROZDZIAŁ 12: WOJSKOWA STRUKTURA DOWODZENIA

Rola zintegrowanych sił zbrojnych 285Tworzenie nowej struktury wojskowej 288Implikacje rozwoju Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony 288Koncepcja Zespołu Zadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF) 290Wewnętrzna adaptacja sił zbrojnych Sojuszu 292Nowe Koncepcje Dowodzenia i Kontroli 293Struktura wojskowa 295Rozszerzenie NATO i akcesja nowych państw członkowskich 309Działania i inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju 310Rozszerzone konsultacje i współpraca wojskowa 311

ROZDZIAŁ 13: PODSTAWOWE INFORMACJE O GŁÓWNYCH KOMITETACH NATOORAZ INSTYTUCJACH WSPÓŁPRACY, PARTNERSTWA I DIALOGU

Podstawowe informacje o głównych komitetach NATO 317Podstawowe informacje o instytucjach współpracy, partnerstwa i dialogu 341

ROZDZIAŁ 14: NAJWAŻNIEJSZE ORGANIZACJE I AGENCJE ORAZ INNE PODLEGŁE

ORGANY

Wprowadzenie 347Logistyka dostaw i składowania 349Logistyka produkcji i wyposażenie 354Standaryzacja 357Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia 360Zarządzanie ruchem lotniczym i obroną powietrzną 361Powietrzny system wczesnego ostrzegania 362Systemy łączności i informatyki 364Wojna elektroniczna 369Meteorologia 370

8

Oceanografia wojskowa 372Badania i technologie 373Edukacja i szkolenie 375

ROZDZIAŁ 15: SZERSZE RAMY INSTYTUCYJNE SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) 387Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) 390Unia Europejska (UE) 402Unia Zachodnioeuropejska (UZE) 410Rada Europy 420

ROZDZIAŁ 16: ORGANIZACJE PARLAMENTARNE I POZARZĄDOWE

Zgromadzenie Parlamentarne NATO (NATO PA) 427Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA) 431Międzysojusznicza Konfederacja Oficerów Rezerwy (CIOR) 437Międzysojusznicza Konfederacja Oficerów Rezerwy Służb Medycznych (CIOMR) 439

Załącznik 1. Powszechnie stosowane skróty 443

Załącznik 2. Źródła dodatkowych informacji 473

Załącznik 3. Chronologia wydarzeń 479

Schematy graficzne

• Cywilna i wojskowa struktura NATO 621• Najważniejsze Komitety NATO 622• Główne instytucje partnerskiej współpracy i dialogu 623• Sekretariat Międzynarodowy NATO 624• Piony Sekretariatu Międzynarodowego 625• Struktura wojskowa NATO 626• Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowództwa NATO Europa 627• Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowództwa NATO Atlantyk 628• Międzynarodowy Sztab Wojskowy 629

Traktat Północnoatlantycki 631

9

NOTA REDAKCYJNA

Od czasów wydania jubileuszowego Vademecum, to jest odpięćdziesiątej rocznicy powstania NATO, do Sojuszu przystąpiły trzy kolejnepaństwa i miało miejsce wiele innych ważnych wydarzeń. Do nich trzebazaliczyć rozpoczęcie w marcu 1999 roku kampanii powietrznej NATO, którejcelem było zniszczenie umocnień wojskowych rządu serbskiego,odpowiedzialnego za prowadzenie polityki czystek etnicznych w Kosowie;rozmieszczenie w czerwcu 1999 r. kierowanych przez NATO sił pokojowychKFOR oraz nowe inicjatywy podjęte na Szczycie Waszyngtońskim wkwietniu 1999 r. - w tym ogłoszenie nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu.

W niniejszym wydaniu przedstawiono wyżej wspomnianewydarzenia, jak również inne ważne czynniki, takie jak: zmiany odnoszącesię do wojskowej struktury dowodzenia NATO; stworzenie EuropejskiejTożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI); wdrożenieInicjatywy Zdolności Obronnych (DCI), wydarzenia związane zPartnerstwem dla Pokoju (PdP) oraz Radą Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC), wdrażanie Planu Działań na rzecz Członkostwa (MAP); ewolucjastosunków NATO-Rosja i NATO-Ukraina; poszerzenie DialoguŚródziemnomorskiego NATO; postęp w odniesieniu do Inicjatywy dlaEuropy Południowo-Wschodniej; a także przebieg prac Sojuszu w innychdziedzinach, takich jak wdrażanie środków zmierzających do kontrolizbrojeń i nieproliferacji broni masowego rażenia.

Część zatytułowana "Jak korzystać z Vademecum?" informuje o treścinajważniejszych rozdziałów, w których szczegółowo przedstawionazostała ewolucja polityki w głównych dziedzinach działalności Sojuszu wostatnich latach (Część I). Przedstawiono tu także zarys kolejnychrozdziałów, opisujących organizację i strukturę NATO (Część II).Przedmowa do niniejszego wydania w bardzo ogólnym zarysie omawiagłówne czynniki kształtujące politykę Sojuszu w ostatniej dekadzie.

Niniejsze wydanie Vademecum omawia wydarzenia, które miałymiejsce do końca marca 2001 r. Zaktualizowana wersja Vademecum orazszersze informacje o najnowszych zmianach w Sojuszu, a także oficjalneoświadczenia i komunikaty są dostępne na stronie internetowej NATO(www.nato.int).

10

SŁOWO WSTĘPNE SEKRETRZAGENERALNEGO

Nowe wydanie Vademecum NATO prezentuje wszechstronny obrazSojuszu Północnoatlantyckiego na początku nowego tysiąclecia.Przedstawia Sojusz gruntownie przekształcony pod wpływem burzliwychprzemian, jakie dokonały się w ubiegłym dziesięcioleciu, i gotowy dopodjęcia poczwórnego wyzwania, przed którym obecnie stoi.

Po pierwsze, Sojusz musi nadal wywiązywać się z fundamentalnego iniezmiennego zobowiązania wobec swoich członków, jakim jestgwarantowanie ich bezpieczeństwa i niepodległości. Po drugie, musiposzerzać obszar bezpieczeństwa poza swoje granice traktatowe,włączając doń państwa partnerskie w całej Europie, poprzez dwustronneukłady o partnerstwie oraz współpracę wielostronną. Po trzecie, Sojuszmusi być gotowy do wspierania wysiłków wspólnoty międzynarodowejzmierzających do zapobiegania kryzysom i konfliktom lub - kiedy onewystąpią - do ograniczania ich zasięgu oraz asystowania uczestnikomkonfliktów w próbach ich rozwiązania - częściej za pomocą środkówpolitycznych niż wojskowych.

Wreszcie po czwarte, aby osiągnąć wyżej wymienione cele, Sojuszmusi wypracować bardziej sprawiedliwą równowagę w obrębiepartnerstwa transatlantyckiego, które jest samą istotą SojuszuPółnocnoatlantyckiego. W związku z tym należy zwiększyć rolęeuropejskich Sojuszników w zarządzaniu kryzysowym oraz operacjachpokojowych. Celem jest wzmocnienie Sojuszu i zapewnienie zdolności wzakresie zarządzania kryzysowego, tak aby NATO mogło wspierać tewysiłki, niekoniecznie przyjmując wiodącą rolę w odniesieniu do każdegokonfliktu w Europie. Chodzi o wprowadzenie większej elastyczności orazwypracowanie lepszych sposobów zapobiegania konfliktom i ichwygaszania, a nie o zmienianie fundamentalnych zasad obrony zbiorowej- Sojusz pozostaje jej podstawowym gwarantem.

Sojusz przedstawiony w niniejszym Vademecum z pewnością nie jestpodmiotem, dla którego zabrakłoby roli po zakończeniu zimnej wojny -wbrew zapowiedziom niektórych analityków, którzy głosili, iż utraci onswoją raison d'être. Jest to raczej Sojusz, który od pewnego czasuprzeprowadza wewnętrzną modernizację i przemianę. Jednocześnie nietraci nic ze zdolności operacyjnych, niezbędnych do realizacji swojej misji,ani nie zwleka z wypracowaniem środków do wypełnienia nowych funkcjinarzucanych przez państwa członkowskie. Dylemat, przed którym stoiNATO nie brzmi: jak określić swoje nowe zadania, ale raczej jak najlepiej

11

wykorzystać szansę na wypełnianie programu działań uzgodnionegoprzez państwa członkowskie w chwili jego narodzin - Sojusz ma stać nastraży wolności, wspólnego dziedzictwa i cywilizacji zjednoczonych w nimnarodów. Wyzwaniem dla NATO zdecydowanie nie jest kreowanie własnejroli - jest nim zapewnienie, aby obecnie pełnione role nie musiały byćograniczane ze względu na zbyt liczne i zbyt wielkie obciążenia w stosunkudo posiadanych środków.

NATO nie jest światowym policjantem, ale ma ugruntowane iuwieńczone sukcesem doświadczenia w roli podmiotu ułatwiającegopowstawanie skutecznych sił międzynarodowych - takich jak SFOR w Bośnii Hercegowinie oraz KFOR w Kosowie - zdolnych do tego, aby zapewnićwdrażanie porozumień pokojowych i stworzyć podstawy przyszłejstabilizacji w regionach objętych konfliktami w obszarze euroatlantyckim.Sojusz nie jest klubem, którego członkostwo byłoby dostępne na żądanie -jest to międzyrządowy sojusz zapewniający bezpieczeństwo, który nakładana państwa członkowskie obciążenia i zobowiązania, a nie tylko przynosi imkorzyści. Nie jest monolitycznym, samookreślającym się bytem. Jestprzymierzem państw członkowskich, które może być przez niewykorzystywane we wspólnie uzgodnionych celach, z uwzględnieniem -również przez nie narzuconych - ograniczeń co do skali, środków i zdolnoścido działania. Nie jest to, na koniec, instrument służący do projekcji siłyposzczególnych państw członkowskich, ale raczej mechanizmumożliwiający każdemu z nich określanie własnych interesów narodowych,w szerszym kontekście uzgodnień pomiędzy członkami całego Sojuszu.

Państwa członkowskie udowodniły swoje przywiązanie do tychwartości, podejmując szereg decyzji mających dostosować Sojusz dozmieniających się okoliczności i nowoczesnych potrzeb. Wysiłki te sąwzmacniane osiągnięciami w zakresie różnych form partnerstwa zpaństwami nienależącymi do Sojuszu, zarówno w wymiarze dwustronnym,gdy kontakty nawiązywane są poprzez praktyczną współpracę w ramachPartnerstwa dla Pokoju, jak i wymiarze wielostronnym, gdy partnerstwopolityczne wypracowywane jest w toku konsultacji na międzynarodowymforum Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego. Wartość tej współpracy jestoczywista - wiele uczestniczących w niej państw otwarcie aspiruje doczłonkostwa w Sojuszu, ale konstruktywnie biorą w niej udział takżepaństwa, które nie mają obecnie żadnych ambicji z tym związanych.Dodatkowo, stopień współpracy osiągnięty w dwustronnych stosunkachpomiędzy NATO i Rosją, wskazuje na ogrom korzyści jakie mogą byćczerpane przez wszystkie podmioty uczestniczące w tym procesie, pomimonieuniknionych trudności napotykanych po drodze. Także w stosunkachmiędzy NATO i Ukrainą osiągnięto poziom zrozumienia i współpracy, któryma dla wszystkich pozytywne konsekwencje.

12

Decyzje Sojuszu, podejmowane w trakcie serii spotkań na szczycie iwyznaczające jego kurs od czasu zakończenia zimnej wojny, stworzyłypodstawy do dalszego rozszerzania, poza granice traktatowe NATO,kultury dialogu i współpracy w kwestiach dotyczących bezpieczeństwa,które od lat obowiązują wśród jego członków. Dzięki działaniomkierowanych przez NATO sił pokojowych, wspierających proces pokojowyw Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie, ta kultura w coraz większymstopniu wpływa na proces jednania się społeczności i kładzie podwalinypod przyszłą współpracę w ciężko doświadczonym regionie bałkańskim.Także w innych obszarach, takich jak Dialog Śródziemnomorski, tworzonesą podstawy otwartości i zrozumienia niezbędne do przyszłej współpracy.

Podstawowe przemiany w każdej z tych kluczowych dziedzindziałalności Sojuszu są opisane w niniejszej publikacji. Przedstawiono tutakże proces adaptacji, umożliwiający podjęcie znaczących kroków wkierunku nowego zrównoważenia stosunków transatlantyckich, będącychistotą współpracy w Sojuszu. To złożone zadanie realizowane jest z jednejstrony przez konsultacje i współpracę z instytucjami zaangażowanymi wkształtowanie europejskiego wkładu w obronność i bezpieczeństwo, tj. zUnią Zachodnioeuropejską, a obecnie w coraz większym stopniu z UniąEuropejską. Z drugiej strony, realizacja tego zadania wyraża się wpraktycznych posunięciach mających na celu zapewnienie zdolnościoperacyjnych niezbędnych, aby te ustalenia przyniosły zamierzonąpoprawę bezpieczeństwa europejskiego oraz ogólne wzmocnieniewspółpracy w ramach Sojuszu. Integralną częścią planu działańrealizowanego przez Sojusz jest ewolucja Europejskiej Tożsamości wdziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI) oraz wdrażanie InicjatywyZdolności Obronnych (DCI), która ma odniesienia do wszystkich aspektówdziałalności NATO, a jednocześnie wspiera realizację ESDI. Zakończonesukcesem wdrażanie tych inicjatyw to wyzwanie, które realizuję, pełniącsłużbę dla Sojuszu jako jego Sekretarz Generalny.

Jedyną miarą sukcesu wszystkich tych inicjatyw i działań jest zakres, wjakim służą one interesom mieszkańców całego obszaru euroatlantyckiego.Jedynie wtedy gdy przyniosą one większe bezpieczeństwo i zwiększonąstabilność oraz wzmocnią mechanizmy rozwiązywania konfliktów, będziemożna powiedzieć, że spełniły one swoje zadanie. Nieustannie zatem rośniepotrzeba, aby te wybory i decyzje były lepiej poznane i zrozumiane przezszerszą część opinii publicznej zarówno w państwach członkowskich, jak ipartnerskich NATO. Bez tego rządy nie będą mogły na dłuższą metę uczynićwiele. Zatem, to ich obowiązkiem jest sprawić, aby działania polityczne -podejmowane we wspólnym interesie państw - były przedstawiane doszczegółowej oceny opinii publicznej, łącznie z faktami, liczbami iwspierającym je uzasadnieniem.

13

Dlatego też z zadowoleniem polecam tę pozycję wydawniczą uwadzetych wszystkich, którzy będą mogli mieć okazję sięgnąć po nią orazzapraszam ich do uczestniczenia w profesjonalnych i prywatnychdyskusjach na tematy tu przedstawione. Nie ma prawd absolutnych, jeślichodzi o zapewnienie najlepszych i najbardziej stabilnych warunków doprzyszłego rozwoju politycznego, gospodarczego i społecznego naszychpaństw - są jedynie trudne decyzje. Podejmowanie właściwych decyzji jestzadaniem rządów, ale aktywny udział w dyskusjach i - jeśli trzeba -kwestionowanie konwencjonalnych sposobów myślenia to zadanie dlaopinii publicznej. Organizacje takie jak NATO muszą zatem być gotowe doudostępniania maksymalnego zakresu informacji. Bez tego ryzykujemy, iżdebata nad tymi poważnymi i złożonymi kwestiami nie będzie wyważona imoże prowadzić do fałszywych wniosków. Zatem z radością prezentujęVademecum i jestem przekonany, że lepsze zrozumienie zawartych w niminformacji pozytywnie wpłynie na jakość debaty publicznej oraz analiz,którym nieustannie należy poddawać kwestie związane z bezpieczeństwem.

14

JAK KORZYSTAĆ Z VADEMECUM

Część pierwsza Vademecum rozpoczyna się od krótkiego omówieniapoczątków działalności Sojuszu oraz jego fundamentalnych zadań wzakresie bezpieczeństwa (rozdział 1). Dalej przedstawione są czynniki,które od zakończenia zimnej wojny wspólnie przyczyniały się do tworzenianowego środowiska bezpieczeństwa i w rezultacie umożliwiłytransformację Sojuszu (rozdział 2).

Kolejne rozdziały części I przedstawiają otwieranie się Sojuszu,zarówno poprzez proces rozszerzania, jak i przez wielostronne i dwustronneformy współpracy ustanowionej w ramach Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego, Partnerstwa dla Pokoju, Dialogu Śródziemnomorskiego,Aktu Stanowiącego NATO-Rosja oraz Specjalnego Partnerstwa NATO-Ukraina (rozdział 3); wyłonienie się Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i obrony (ESDI) w ramach Sojuszu oraz intensyfikacjiodpowiednich form współpracy, początkowo z Unią Zachodnioeuropejską,a ostatnio z Unią Europejską (rozdział 4); a także praktyczną współpracęoperacyjną, podejmowaną przez NATO w zakresie działań pokojowych orazkontroli zbrojeń i środków zmierzających do ograniczenia proliferacji bronimasowego rażenia (rozdziały 5 i 6).

Część II Vademecum prezentuje sposób formułowania polityki ipodejmowania decyzji wewnątrz Sojuszu oraz pokrótce przedstawiarozmaite role głównych organów politycznych i decyzyjnych wewnątrzNATO (rozdział 7). Kolejne rozdziały odnoszą się do programów i działań,które decydują o efektywności Sojuszu w wielu rozmaitych dziedzinachplanowania i współpracy, które wspólnie stanowią współczesną domenędziałań w zakresie bezpieczeństwa. Czytelnik znajdzie tu informacje ologistyce, standaryzacji, systemach łączności, zbrojeniach, zarządzaniuruchem lotniczym oraz działaniach obrony lotniczej, które umożliwiająwspólne działanie sił zbrojnych państw członkowskich i partnerskichNATO. Podano tu także informacje o działaniach w zakresie planowaniacywilnego oraz akcjach pomocowych podejmowanych w przypadkukatastrof. Pozostałe tematy to współpraca naukowa oraz współpraca wzakresie ochrony środowiska i problemów społecznych (rozdział 8).

Elementem spinającym te programy i działania są rozwiązaniaorganizacyjne i struktury w ramach, których odbywa się wymianainformacji, konsultacje i podejmowanie decyzji, a także stronaadministracyjna i finansowa tych rozmaitych przedsięwzięć. Rozdziały 7 i14 Vademecum informują zatem o procedurach umożliwiającychpodejmowanie decyzji; mechanizmach, które decydują o zarządzaniu

15

środkami oraz administrowaniu wspólnie finansowanymi budżetami; atakże o cywilnej i wojskowej organizacji, strukturach i agendach, którezostały stworzone przez NATO, aby zapewnić wypełnianie zadań zgodniez decyzjami podjętymi przez państwa członkowskie.

Znaczenie działań podejmowanych w dziedzinie bezpieczeństwa przezinne organizacje międzynarodowe - niezależnie lub we współpracy zSojuszem - jak również wzajemnie stymulujący charakter ich zadań, sąodzwierciedlone w rozdziale 15, który omawia szerszą instytucjonalnąstrukturę bezpieczeństwa.

Na zakończenie, w rozdziale 16 przedstawiono trzy dotąd niewymienione podmioty wpływające na ewolucję polityki bezpieczeństwa:Zgromadzenie Parlamentarne NATO, które na poziomie międzynarodowymjest łącznikiem pomiędzy prawnymi i wykonawczymi aspektamikształtowania polityki bezpieczeństwa w poszczególnych państwachczłonkowskich i partnerskich; Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego, któreskupia wiele pozarządowych organizacji zaangażowanych w informowanieopinii publicznej o roli i działaniach politycznych NATO; a takżeMiędzysojuszniczą Konfederację Oficerów Rezerwy (CIOR), która w skalimiędzynarodowej koordynuje działania podejmowane w poszczególnychpaństwach członkowskich przez oficerów rezerwy, obecnie będącychosobami cywilnymi.

W Załącznikach 1 i 2 wymieniono powszechnie stosowane skróty ipodano źródła, skąd można czerpać pogłębione informacje.

Vademecum NATO jest publikowane przez Biuro Informacji i PrasyNATO, na mocy upoważnienia Sekretarza Generalnego, jako podstawowyzbiór informacji o Sojuszu i jego polityce. Użyte w tekście sformułowaniaw największym możliwym stopniu odzwierciedlają wspólne stanowiskopaństw członkowskich, które jest podstawą wszystkich decyzji Sojuszu.Vademecum nie jest jednak formalnie uzgodnionym dokumentem NATO,a zatem nie przedstawia oficjalnych opinii i stanowisk poszczególnychpaństw członkowskich w odniesieniu do wszystkich kwestii omawianychw niniejszej publikacji.

Dodatkowe informacje o NATO oraz oficjalne teksty komunikatów ioświadczeń wydanych przez Radę Północnoatlantycką są dostępne nastronie internetowej NATO (www.nato.int).

16

PRZEDMOWA

NATO DZISIAJ - OD RZYMU DO WASZYNGTONU

Od czasu do czasu, w decydujących momentach historii NATO,organizowane są szczyty Sojuszu, w których uczestniczą szefowie państwi rządów. Obecność premierów i prezydentów oraz ich bezpośrednieuczestnictwo w procesie podejmowania decyzji - zawszewypracowywanych w drodze konsensusu - podnosi publiczną rangę tychspotkań i nadaje im dodatkowe znaczenie historyczne.

Niezwykle ważna przebudowa międzynarodowego środowiskabezpieczeństwa, która rozpoczęła się pod koniec lat osiemdziesiątych,dyktowała trwającą do roku 1991 przemianę NATO, której pełne efektyuwidoczniły się dopiero w kolejnych latach. Pierwsze z serii czterechspotkań na szczycie, które miały wyznaczać kierunek adaptacji Sojuszu wnadchodzącej dekadzie, odbyło się w listopadzie 1991 r. w Rzymie.Gospodarzem kolejnego szczytu była Bruksela - to spotkanie odbyło się wroku 1994. Dwa dalsze decydujące szczyty zorganizowano w Madrycie - wczerwcu 1997 r. oraz w Waszyngtonie - w kwietniu 1999 r.

Tempo zmian zainicjowanych przez wymienione szczyty, byłopodtrzymywane przez częste spotkania ministrów spraw zagranicznych iministrów obrony, które odbywały się w okresach pomiędzy spotkaniamina szczycie. Spotkanie ministrów spraw zagranicznych w portugalskiejSintrze, w maju 1997 wyróżniało się jako okazja do ogłoszenia krokówzmierzających do rozszerzenia współpracy w zakresie bezpieczeństwapoza granice traktatowe Sojuszu oraz stworzenia struktur właściwych dozarządzania tym procesem.

SZCZYT RZYMSKI - LISTOPAD 1991Koncepcja Strategiczna przyjęta przez szefów państw i rządów NATO w

Rzymie w listopadzie 1991 r., wyznaczała szerokie podejście do problemubezpieczeństwa oparte na dialogu, współpracy i zachowaniu zdolności dopodjęcia obrony zbiorowej. Polityczne i wojskowe elementy politykibezpieczeństwa NATO zostały ujęte w jedną całość, a współpraca z nowymipartnerami w Europie Środkowo-Wschodniej została podniesiona do rangiintegralnej części strategii Sojuszu. Koncepcja zakładała zmniejszeniezależności od broni nuklearnej oraz gruntowne zmiany odnoszące się dozintegrowanych sił zbrojnych Sojuszu, w tym znaczne redukcje ichrozmiarów i poziomów gotowości, udoskonalenia w zakresie ich

17

mobilności, elastyczności i zdolności do przystosowywania się dorozmaitych rodzajów konfliktów, a także większe zastosowanie formacjiwielonarodowych. Podjęto także środki zmierzające do usprawnieniasojuszniczej wojskowej struktury dowodzenia oraz do przyjęcia uzgodnień iprocedur w dziedzinie planowania obronnego Sojuszu, szczególnie wświetle przyszłych wymogów związanych z zarządzaniem kryzysowym iprowadzeniem operacji pokojowych.

Na Szczycie Rzymskim przywódcy państw Sojuszu wystosowalirównież Deklarację w sprawie Pokoju i Współpracy, która określałaprzyszłe zadania i działania polityczne NATO odnośnie do wyłaniającychsię form partnerstwa i współpracy z państwami w Europie Środkowej iWschodniej. W Deklaracji podkreślono wsparcie Sojuszu dla krokówpodejmowanych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej w kierunkuprzeprowadzenia reform; zaoferowano praktyczne wsparcie, aby pomócim w udany sposób przeprowadzić te trudne przemiany; zaproszono ichdo uczestniczenia w stosownych instytucjach Sojuszu; a takżeudostępniono im doświadczenie i wiedzę ekspercką Sojuszu w obszarachpolityki, spraw wojskowych, gospodarki i nauki. W tym celu stworzonoPółnocnoatlantycką Radę Współpracy (NACC), której zadaniem byłonadzorowanie przyszłego rozwoju tego partnerstwa.

Po opublikowaniu Deklaracji Rzymskiej, dodatkowe posunięciazostały przyjęte na spotkaniach ministrów spraw zagranicznych i obronyoraz podczas stałych sesji Rady Północnoatlantyckiej. Ich celem byłowzmacnianie procesu adaptacji i transformacji Sojuszu. Trzy obszarydziałań w szczególności zasługują na wspomnienie: stworzenieinstytucjonalnej i politycznej struktury do rozwijania stosunków pomiędzyNATO i ich partnerami w Europie Środkowej i Wschodniej; rozwójwspółpracy w zakresie obrony i spraw wojskowych; a także rola NATO wodniesieniu do zarządzania kryzysowego i operacji pokojowych.

Pierwszym znaczącym wydarzeniem w wymiarze instytucjonalnymbyło spotkanie inauguracyjne Północnoatlantyckiej Rady Współpracy(NACC), które odbyło się 20 grudnia 1991 r. z udziałem ministrów sprawzagranicznych lub przedstawicieli państw NATO oraz sześciu państw zEuropy Środkowej i Wschodniej, a także z państw bałtyckich. Rolą NACCbyło usprawnianie współpracy na wszystkich szczeblach pomiędzyczłonkami Rady, w kwestiach związanych z bezpieczeństwem oraznadzorowanie rozwoju więzi instytucjonalnych i powiązań nieformalnychpomiędzy członkami Rady. 11 państw na terytorium byłego ZwiązkuRadzieckiego, tworzących Wspólnotę Niepodległych Państw, stało sięuczestnikami tego procesu w marcu 1992 r. Gruzja i Albania dołączyłyodpowiednio w kwietniu i czerwcu 1992 r., a do roku 1997 - kiedy NACC

18

została zastąpiona przez Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) -inicjatywa skupiała już 22 państwa. Współpraca w ramach NACC byłarealizowana na podstawie Planów Prac, początkowo przyjmowanychcorocznie, a począwszy od 1995 r. - obejmujących okresy dwuletnie. RadaPartnerstwa Euroatlantyckiego w praktyczny sposób udoskonaliła tęprocedurę, przyjmując Plan Działań EAPC (1998-2000) jako podstawęswych przyszłych przedsięwzięć.

1 kwietnia 1992 r. ministrowie obrony NATO spotkali się po razpierwszy z partnerami kooperacyjnymi, aby zastanowić się nadsposobami pogłębienia dialogu i promowania współpracy w zakresie ichkompetencji. Komitet Wojskowy obradował po raz pierwszy w sesjiwspólnej 10 kwietnia 1992 r. Regularne spotkania z partnerami odbywałysię zarówno na szczeblu ministrów obrony, jak i na forum KomitetuWojskowego. Równolegle do tych wielostronnych spotkań, rozwijanodwustronne kontakty i współpracę pomiędzy ministerstwami obrony orazna szczeblu wojskowym.

Po trzecie, wobec kryzysów w byłej Jugosławii i innych regionach, wcoraz większym stopniu zwracano uwagę na rolę NATO w zakresiezarządzania kryzysowego oraz operacji pokojowych, szczególnie wodniesieniu do wspierania działań ONZ zmierzających do wprowadzenia iutrzymania pokoju w byłej Jugosławii. Główne inicjatywy podejmowaneprzez NATO w tej dziedzinie są przedstawione w rozdziale 5.

Konsultacje i współpraca w ramach NACC miały szeroki zakres, ale wszczególny sposób koncentrowały się na kwestiach polityki ibezpieczeństwa, takich jak: operacje pokojowe; koncepcje dotyczącekontroli zbrojeń i rozbrojenia; kwestie planowania obronnego i sprawywojskowe; demokratyczne koncepcje stosunków cywilno-wojskowych;przestawianie produkcji obronnej na cele cywilne; wydatki na obronę isprawy finansowe; współpraca naukowa w obszarach związanych zobronnością; popularyzacja informacji o NATO w państwach z nimwspółpracujących; konsultacje w zakresie planowania polityki orazzarządzania cywilnym i wojskowym ruchem lotniczym.

SZCZYT BRUKSELSKI - STYCZEŃ 1994W styczniu 1994 roku, na Szczycie Sojuszu Północnoatlantyckiego w

Brukseli, NATO ogłosiło wielką nową inicjatywę zmierzającą dowzmocnienia stabilności i bezpieczeństwa w całej Europie. CzłonkowiePółnocnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC) oraz inne państwazaproszone zostały do włączenia się w nowy, szeroko zakrojony program

19

współpracy z NATO, który otrzymał nazwę Partnerstwo dla Pokoju (PdP). Odtego czasu, Partnerstwo awansowało do rangi niezwykle ważnegokomponentu architektury bezpieczeństwa w regionie euroatlantyckim iobecnie pełni kluczową rolę w NATO. Zaproszenie do Partnerstwa dlaPokoju było skierowane do wszystkich państw członkowskichPółnocnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC), a także do innych państwuczestniczących w Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie(KBWE), które mogły i chciały wnieść swój wkład do tego programu.Działania podejmowane przez każdego z Partnerów są oparte na wspólniewypracowanych Indywidualnych Programach Partnerstwa. Zakres i celePartnerstwa oraz jego ewolucja i dalsze udoskonalenia są przedstawione wrozdziale 3.

Na spotkaniu w Sintrze, w maju 1997 r., NACC została zastąpiona przezRadę Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), której celem byłouruchomienie nowego etapu współpracy. Zasady EAPC zostaływypracowane w wyniku bliskiej współpracy pomiędzy Sojuszem apaństwami należącymi do Partnerstwa. Przedstawiono je w DokumenciePodstawowym EAPC.

Przyjęcie Dokumentu Podstawowego EAPC wyrażało zdecydowanedążenie 44 państw, które wówczas uczestniczyły w programie, dopodniesienia wzajemnej współpracy politycznej i wojskowej na jakościowonowy poziom. Dokument potwierdzał wspólne zaangażowanie państwczłonkowskich we wzmacnianie i rozszerzanie pokoju i stabilności wregionie euroatlantyckim. Wspólne wartości i zasady leżące u podstawtego zaangażowania są wyrażone w Dokumencie Ramowym Partnerstwadla Pokoju (PdP) (zob. opublikowane oddzielnie Vademecum NATO -Dokumentacja). EAPC oferuje całościowe ramy do konsultacji w sprawachpolitycznych i bezpieczeństwa oraz do współpracy wojskowej w zakresiePartnerstwa dla Pokoju.

W grudniu 1997 EAPC przyjęła Plan Działań, który wyrażał dążeniepaństw członkowskich EAPC do nawiązania silniejszych i bardziejefektywnych więzi partnerskich. Jednym z podstawowych celów PlanuDziałań EAPC było dalsze ukierunkowanie i pogłębienie konsultacji orazwspółpracy w sprawach politycznych i bezpieczeństwa, a także zwiększenieprzejrzystości w stosunkach pomiędzy 44 uczestnikami Partnerstwa.Ministrowie spraw zagranicznych państw należących do EAPC przyjęli ideęutworzenia Euroatlantyckiego Ośrodka Koordynacji Reagowania wprzypadku Katastrof (EADRCC) oraz Euroatlantyckiej Jednostki Reagowaniaw przypadku Katastrof (EADRU).

EAPC umożliwia wszystkim swoim państwom członkowskimefektywne konsultacje wielostronne, zintensyfikowaną współpracę

20

praktyczną oraz pogłębione konsultacje i współpracę w sprawachregionalnych, a także zwiększa przejrzystość i zaufanie w kwestiachzwiązanych z bezpieczeństwem.

Sukces współpracy pomiędzy Sojusznikami i Partnerami, zarówno wramach Partnerstwa dla Pokoju jak i EAPC, jest efektem stosowania dwupodstawowych zasad. Pierwszą z nich jest otwartość - możliwościprowadzenia konsultacji politycznych i współpracy praktycznej są w równejmierze otwarte dla wszystkich Sojuszników i Partnerów. Drugim filarem sąmechanizmy umożliwiające zaakcentowanie własnej samodzielności -Partnerzy mogą indywidualnie decydować o poziomie i obszarach swojejwspółpracy z Sojuszem. Zgodnie z tymi zasadami, EAPC może odbywaćsesje plenarne, albo spotykać się w ograniczonym gronie Sojusznikóworaz dowolnych grup państw należących do Partnerstwa, abyskoncentrować się na kwestiach funkcjonalnych. Możliwe są takżezwoływane ad hoc spotkania w sprawach regionalnych. Wzrosła równieżliczba wspólnych działań podejmowanych pod auspicjami EAPC. Kierującsię zasadami otwartości i samodzielności, podjęto dalsze działania wzakresie kwestii ekonomiczno-obronnych, nauki, problemów ochronyśrodowiska związanych z obronnością, współpracy w zakresie operacjipokojowych, a także gotowości cywilnej na wypadek zagrożeń.

Wzmocnione Partnerstwo dla Pokoju pozostaje łatworozpoznawalnym elementem praktycznej współpracy w dziedzinieobronności i spraw wojskowych, w elastycznych ramach EAPC. Większośćpaństw partnerskich otworzyło także swoje misje wojskowe przy NATO, cow znacznym stopniu ułatwia komunikowanie się i kontakty we wszystkichwymienionych sferach.

SZCZYT MADRYCKI - LIPIEC 1997Szczyt Sojuszu, który odbył się w Madrycie w czerwcu 1997 roku był

przełomowym wydarzeniem podsumowującym sukces wielkich inicjatywpodejmowanych przez Sojusz w ciągu poprzednich 5 lub 6 lat. JednocześnieSzczyt znamionował przejście do nowej i pełnej wyzwań fazy rozwojuNATO, w trakcie której miano wypróbować w praktyce innowacyjnestruktury i rozwiązania polityczne, wprowadzone w odpowiedzi na noweuwarunkowania. Zadaniem przywódców Sojuszu zebranych w Madryciebyło zatem podsumowanie głównych kierunków przyszłej polityki Sojuszuoraz zapewnienie ich wszechstronnej integralności i spójności.

Na Szczycie Madryckim w pełni zademonstrowano wolę Sojuszu dopodjęcia wewnętrznej i zewnętrznej transformacji poprzez szereg

21

konkretnych i daleko idących posunięć we wszystkich kluczowychobszarach, takich jak: rozpoczęcie negocjacji członkowskich z Polską,Republiką Czeską i Węgrami oraz przyjęcie "polityki otwartych drzwi" wodniesieniu do przyszłych kandydatów do członkostwa; wzmocnieniePartnerstwa dla Pokoju oraz stworzenie w postaci EAPC nowego forum dorozszerzania współpracy; otwarcie całkiem nowego rozdziału w stosunkachmiędzy NATO i Rosją; sformalizowanie rozwijającego się partnerstwa zUkrainą; zintensyfikowanie dialogu z państwami w regionie MorzaŚródziemnego; postęp w odniesieniu do Europejskiej Tożsamości wdziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony w ramach NATO oraz wypracowanieradykalnie zreformowanej struktury zarządzania wojskowego w Sojuszu.Tak bogaty plan działania świadczył o zdolności NATO do podejmowanianowych wyzwań, bez uszczerbku dla wypełniania jego tradycyjnych zadań,a także dowodził, że przyszła rola NATO będzie wypracowywana w oparciuo jego sprawdzoną zdolność do przystosowywania się do zmieniających sięwymogów bezpieczeństwa.

SZCZYT WASZYNGTOŃSKI - KWIECIEŃ 1999W dniach od 23 do 25 kwietnia 1999 r. odbywał się piętnasty w 50-

letniej historii NATO szczyt, tym razem organizowany w Waszyngtonie,DC. Szczyt przypadał w wyjątkowym okresie dla historii Sojuszu, w trakcieobchodów pięćdziesiątej rocznicy jego istnienia - które miały szczególnycharakter ze względu na bezprecedensową kampanię powietrzną NATOpodjętą w celu wprowadzenia pokoju w Kosowie. Chociaż - z konieczności- uwaga uczestników szczytu skupiła się po części na krytyce działańpodejmowanych w Kosowie, przywódcy NATO zaakceptowalijednocześnie cały szereg programów i przedsięwzięć o daleko idącychkonsekwencjach dla Sojuszu.

Sukcesy osiągnięte w Waszyngtonie były wypełnieniem obietniczłożonych dwa lata wcześniej na Szczycie Madryckim. W Madrycie Sojuszzaprosił Polskę, Republikę Czeską i Węgry do otwarcia negocjacjiczłonkowskich oraz obiecał, że drzwi pozostaną otwarte dla kolejnychkandydatów. W Waszyngtonie przywódcy tych trzech państw po razpierwszy zajęli swoje miejsce przy stole obrad szczytu, a Sojusz ogłosiłinicjatywę, która miała pomóc innym zainteresowanym państwomprzygotować się do możliwego przyszłego członkostwa. KomunikatSzczytu Waszyngtońskiego przytaczał słowa przywódców Sojuszu, iż "citrzej nowo przyjęci członkowie nie będą ostatni."

W Madrycie przywódcy NATO zobowiązali się do wzmocnieniaprogramu Partnerstwa dla Pokoju oraz do podjęcia całego szeregu działań

22

partnerskich. W Waszyngtonie odnotowano postęp osiągnięty w tymzakresie oraz ogłoszono nowe inicjatywy zmierzające do kontynuowaniatych wysiłków. W Madrycie przywódcy Sojuszu postulowali rewizjęKoncepcji Strategicznej (w istocie będącej szczegółowym planemkierunków działania i zadań Sojuszu oraz środków dostępnych do ichrealizacji). W Waszyngtonie przyjęto nową Koncepcję Strategicznąodzwierciedlającą zmienione warunki bezpieczeństwa euroatlantyckiegopod koniec XX wieku. W Madrycie NATO i Ukraina podpisały KartęSzczególnego Partnerstwa. W trakcie Szczytu Waszyngtońskiegoprzywódcy NATO i prezydent Ukrainy odbyli swoje pierwsze spotkanie ipotwierdzili znaczenie Ukrainy dla bezpieczeństwa i stabilności w regionieeuroatlantyckim.

Wszechstronny obraz wysiłków podejmowanych w trakcie SzczytuWaszyngtońskiego jest odzwierciedlony w Komunikacie ze SzczytuWaszyngtońskiego oraz w Koncepcji Strategicznej. Komunikatprzedstawia główne tematy Szczytu oraz zadania Sojuszu w tymkluczowym momencie historii. Koncepcja Strategiczna uzdalnia Sojusz dopodjęcia wyzwań i realizacji szans związanych z bezpieczeństwem w XXIwieku oraz ukierunkowuje jego przyszły rozwój polityczny i wojskowy.

Konkretne dokonania Szczytu - w formie przyjętych decyzji iprogramów - stwarzają warunki do tego, aby Sojuszu wkroczył w XXIwiek. Uznając, iż w ciągu ostatnich dziesięciu lat klimat bezpieczeństwaeuroatlantyckiego uległ ogromnej przemianie, Koncepcja Strategicznapotwierdzała także "pojawienie się nowych złożonych zagrożeń dla pokojui stabilności w regionie euroatlantyckim, włączając w to prześladowania,konflikty etniczne, kryzysy gospodarcze oraz załamanie się porządkupolitycznego i rozprzestrzenianie broni masowego rażenia". Koncepcjaokreślała cele i zadania Sojuszu na przyszłość oraz odzwierciedlałapostanowienie państw członkowskich, aby utrzymać zdolności wojskoweniezbędne do wypełniania pełnego zakresu misji Sojuszu.

Ważną cechą zmieniającego się kształtu NATO jest rozwój w jegoramach Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony(ESDI). Na Szczycie Waszyngtońskim przywódcy Sojuszu z radościąstwierdzili postęp osiągnięty w tym zakresie i wezwali do kontynuowaniaprac, tak aby urzeczywistnione zostały cele ESDI. NATO ogłosiło takżeInicjatywę Zdolności Obronnych, która miała wspomóc siły zbrojneSojuszu, zwiększając ich mobilność, interoperacyjność, samowystarczalnośći efektywność. Jednocześnie Sojusz wprowadził zmiany w zakresiezintegrowanej struktury dowodzenia wojskowego, odzwierciedlająceprzekształcenia w środowisku obronnym. Zmiany te miały umożliwićNATO efektywniejsze działanie.

23

Komunikat Szczytu Waszyngtońskiego przedstawiał również kolejnąinicjatywę Sojuszu - tym razem w odniesieniu do broni masowego rażenia(WMD). Głównym zadaniem NATO wobec tych destrukcyjnych rodzajówuzbrojenia jest: "zapobiec przypadkom proliferacji lub - jeśli one wystąpią- odwrócić ich skutki poprzez działania dyplomatyczne." Po to aby bardziejefektywnie odpowiadać na wyzwania związane z proliferacją, NATOstworzyło Centrum BMR w ramach Sekretariatu Międzynarodowego wKwaterze Głównej NATO. Centrum stara się koordynować zintegrowanewysiłki polityczno-wojskowe poprzez promowanie debaty i zrozumieniadla kwestii związanych z BMR Wspiera istniejące programy, którychzadaniem jest zwiększenie gotowości wojskowej do działania wśrodowisku BMR oraz zwiększa wymianę informacji wśród państwczłonkowskich na temat programów wspomagających niszczenie BMR.

Nawet powitanie trzech nowych członków po raz pierwszyuczestniczących w Szczycie, stało się okazją dla przywódców NATO dopodkreślenia, że drzwi tej organizacji pozostaną otwarte dla innych. PlanDziałań na rzecz Członkostwa (MAP) - "praktyczny przejaw polityki otwartychdrzwi" - został również ogłoszony na tym szczycie. MAP jest programemdziałań, z którego zainteresowane państwa mogą dobierać odpowiednieelementy na podstawie decyzji narodowych i wolnego wyboru. Programobejmuje pięć obszarów: kwestie polityczne i ekonomiczne, sprawyobronno-wojskowe, problem środków, zagadnienia bezpieczeństwa orazaspekty prawne. Sojusz podkreślał, że ten program nie powinien byćtraktowany jako lista kryteriów członkostwa - najważniejszą rzeczą dlapaństw zainteresowanych akcesją jest aktywne uczestniczenie w PdP orazEAPC. Nie mniej jednak każda decyzja o przyznaniu członkostwa ma byćrozpatrywana indywidualnie, zgodnie z Deklaracją Szczytu Madryckiegooraz Deklaracją Szczytu Waszyngtońskiego.

Po zakończeniu szczytu Rady Północnoatlantyckiej, przywódcy lubprzedstawiciele państw członkowskich Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC) odbyli swoje spotkanie w Waszyngtonie.Przywódcy EAPC dyskutowali o sytuacji w Kosowie i wyrazili swojepoparcie dla żądań wspólnoty międzynarodowej oraz dla wyrażonegoprzez nią potępienia polityki przemocy, prześladowań i czystek etnicznychprowadzonych w Kosowie przez władze Federalnej Republiki Jugosławii.Przywódcy wyrazili swoje poparcie dla wysiłków zmierzających dotworzenia szerokich podstaw bezpieczeństwa oraz rozwoju gospodarki idemokracji w południowo-wschodnim regionie Europy. Przyjęli równieżraport zatytułowany: "W kierunku partnerstwa w XXI wieku - wzmocnionei bardziej operatywne Partnerstwo dla Pokoju". Celem raportu byłopodniesienie zdolności sił zbrojnych państw członkowskich i partnerskichNATO do przyszłego współdziałania.

24

Chociaż Rosja odmówiła uczestniczenia w Szczycie Waszyngtońskimze względu na wydarzenia w Jugosławii, przywódcy NATO ponowniewyrazili swoją wolę rozwijania partnerstwa z Rosją w ramach AktuStanowiącego NATO-Rosja oraz podkreślili, że bliskie stosunki pomiędzyNATO i Rosją służą interesom obu stron i mają ogromne znaczenie dlastabilności i bezpieczeństwa w obszarze euroatlantyckim.

Przywódcy NATO odbyli również pierwsze w historii spotkanie naszczycie z prezydentem Ukrainy. Obie strony z radością podkreśliły postępw realizacji ich Szczególnego Partnerstwa oraz podjęły dyskusję oróżnorodnych kwestiach związanych z bezpieczeństwem w obszarzeeuroatlantyckim.

Komunikat Szczytu Waszyngtońskiego podkreślił znaczenie DialoguŚródziemnomorskiego NATO, jako integralnej części polityki Sojuszuodnośnie od współpracy w sprawach bezpieczeństwa. Przywódcy NATOwyrazili wolę szybkiego wdrażania i wzmacniania współpracy polityczneji praktycznej zainicjowanej w ramach Dialogu.

Szczyt Waszyngtoński osiągnął bardzo wiele zarówno w wymiarzepraktycznym, jak i koncepcyjnym, co było owocem siedmiu lat pracy.Dorobek ten odzwierciedlał także najważniejsze priorytety państwczłonkowskich, a szczególnie pilną potrzebę zakończenia konfliktu wKosowie oraz przywrócenia miejscowej ludności należnych jej praw.

ZAKOŃCZENIE KONFLIKTU W KOSOWIE

Wieczorem 9 czerwca 1999 roku zawarte zostało WojskowePorozumienie Techniczne pomiędzy NATO i Federalną RepublikąJugosławii. Zgodnie z porozumieniem pomiędzy rządem Jugosławii aspecjalnymi wysłannikami Unii Europejskiej i Rosji - osiągniętym 3 kwietnia- Wojskowe Porozumienie Techniczne zapewniało w szczególnościnatychmiastowe wycofanie jugosłowiańskich sił bezpieczeństwa z Kosowa.

10 czerwca 1999 roku Sekretarz Generalny Javier Solana mógł ogłosićzawieszenie operacji powietrznej przeciwko Jugosławii. W tym samym dniuRada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję nr 1244, wktórej z radością powitano przyjęcie przez Jugosławię zasad politycznegorozwiązania konfliktu, w tym natychmiastowe zakończenie aktów przemocyi szybkie wycofanie jugosłowiańskich sił zbrojnych, policji i jednostekparamilitarnych. Rezolucja ogłaszała również ustanowienie "obecnościmiędzynarodowych przedstawicieli cywilnych i sił porządkowych wKosowie", którzy mieli działać w ramach upoważnienia NarodówZjednoczonych. Kierowane przez NATO Międzynarodowe Siły Pokojowe w

25

Kosowie (KFOR), stworzone do wypełniania tej części mandatu, któraodnosiła się do bezpieczeństwa, wkroczyły do Kosowa 12 czerwca i do 20czerwca zakończyły wstępną fazę rozmieszczania. Dalsze szczegóły tychwydarzeń omówiono w rozdziale 5.

W pierwszych dniach po zakończeniu konfliktu w Kosowiezdecydowanie najpilniejsze zadania Sojuszu obejmowały wdrażanieporozumienia kończącego konflikt, przywrócenie pokoju, powrótuchodźców oraz ochronę mieszkańców Kosowa, niezależnie od ichpochodzenia etnicznego. Współpraca sił zbrojnych państw NATO, Rosji,Ukrainy oraz wielu innych państw niebędących członkami Sojuszu,zmierzająca do osiągnięcia tych celów, zawdzięczała dużo doświadczeniomzdobytym podczas trwającej jeszcze obecności Sił Stabilizacyjnych (SFOR)w Bośni i Hercegowinie. Wśród państw zaangażowanych w rozwiązywaniekonfliktu w Kosowie było wielu aktywnych członków Partnerstwa dlaPokoju. Czynnik ten znacząco przyczynił się do roli, jaką międzynarodowesiły zbrojne mogły odegrać w zakresie ustanawiania podstaw przyszłejstabilizacji w regionie.

W następnych miesiącach efektem konfliktu w Kosowie było takżewdrożenie szeregu inicjatyw ogłoszonych na Szczycie Waszyngtońskim wkwietniu 1999 r., a także wiele następnych decyzji podjętych przez Sojusz.Przede wszystkim, reakcją na konflikt było nadanie nowego tempawysiłkom zmierzającym do stworzenia silniejszej Europejskiej Tożsamościw dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony oraz do wzmocnienia europejskichzdolności wojskowych współmiernie do zadań związanych z zarządzaniemkryzysowym oraz prowadzeniem operacji pokojowych w przypadkuprzyszłego konfliktu, w który Sojusz nie byłby zaangażowany jako całość.Ten proces jest przedstawiony w rozdziale 4.

NOWY SEKRETARZ GENERALNY

W marcu 2000 r., rok po interwencji Sojuszu w Kosowie, SekretarzGeneralny NATO, Lord Robertson, wydał raport podsumowującyosiągnięcia tej operacji wojskowej i rozmieszczenia sił KFOR orazprzedstawiający utrzymujące się wyzwania.

Były minister obrony Wielkiej Brytanii, Lord Robertson, objąłstanowisko Sekretarza Generalnego NATO 14 października 1999 r. Wpierwszym dniu urzędowania, przedstawiając swoją wizję priorytetów dlaSojuszu w nadchodzących miesiącach, Robertson nadał szczególneznaczenie trzem obszarom o bezpośredniej pilności i długotrwałymznaczeniu dla Sojuszu.

26

Po pierwsze, NATO musi w pełni realizować swoją rolę w zakresiestabilizowania stosunków na Bałkanach w następstwie kryzysu wKosowie. Sojusz musi sprawić, aby jego działania pokojowe, zarówno wBośni i Hercegowinie, jak i w Kosowie, tak szybko jak to możliwestworzyły warunki do bezpiecznego pokoju.

Po drugie, Sekretarz Generalny podkreślił potrzebę wzmocnienia rolieuropejskich sojuszników w NATO, charakteryzując to zadanie jako pilnywarunek zachowania sprawności NATO. Zdaniem Lorda Robertsona, Sojuszmusi stworzyć dobre, efektywne i wydajne więzi z Unią Europejską, w miaręjak ta organizacja wzmacnia swoją pozycję w obszarze bezpieczeństwa.Sekretarz Generalny stwierdził, iż "zwiększenie roli Europy w NATO nieoznacza zmniejszenia roli Ameryki Północnej" podkreślając, że stosunkitransatlantyckie pozostają kluczem do efektywności NATO, a bez silnej więzitransatlantyckiej niemożliwa jest ani prawdziwa stabilność w Europie, aniochrona jej demokratycznych zasad.

Po trzecie, Lord Robertson skoncentrował się na koniecznościnatychmiastowego ustanowienia bliższych stosunków między NATO iRosją. Sekretarz Generalny wskazał, że wznowienie spotkań Stałej WspólnejRady NATO-Rosja było bardzo pozytywnym krokiem w tym kierunku.

Niniejsze wydanie Vademecum NATO przedstawia ewolucję politykiSojuszu odnośnie do tych i innych obszarów działalności. Aby ułatwićkorzystanie z tej publikacji, została ona podzielona na dwie części. Pierwszaczęść szczegółowo przedstawia wspólne działania podejmowane wposzczególnych obszarach w związku z realizacją celów Sojuszu. Omówionotu także kontekst, w jakim rozwijała się ta polityka. Druga część przedstawianajważniejsze rozwiązania proceduralne i strukturalne, które zostałystworzone, aby ułatwić wymianę informacji, konsultacje, podejmowaniedecyzji i wypełnianie zadań operacyjnych, które mają fundamentalneznaczenie dla tego procesu.

27

CZĘŚĆ I

ROZDZIAŁ 1

CO TO JEST NATO?

Początki Sojuszu

Podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa

CO TO JEST NATO?

POCZĄTKI SOJUSZU

W latach 1945-1949, państwa Europy Zachodniej oraz ich Sojusznicy wAmeryce Północnej z niepokojem odnosili się do polityki ekspansji orazmetod stosowanych przez ZSRR. Jednocześnie, państwa zachodnie stały wobliczu naglącej potrzeby odbudowy gospodarczej. Wypełniwszy swojewłasne zobowiązania z czasów wojny dotyczące redukcji potencjałówobronnych oraz demobilizacji żołnierzy, zachodnie rządy z coraz większymniepokojem przekonywały się, że przywódcy radzieccy zamierzali zachowaćwłasne siły zbrojne w pełnym stanie. Co więcej, wobec otwarciedeklarowanych celów ideologicznych radzieckiej partii komunistycznej,oczywiste było, iż apele o respektowanie Karty Narodów Zjednoczonychoraz przestrzeganie ustaleń międzynarodowych, osiągniętych pod koniecwojny, nie będą w stanie zagwarantować suwerenności narodowej iniepodległości państw demokratycznych, zagrożonych zewnętrzną agresjąlub wewnętrznym przewrotem. Obawy te były potęgowane przeznarzucanie niedemokratycznych form rządzenia, represje stosowanewobec aktywnej opozycji, a także łamanie podstawowych praw człowiekai obywatela oraz deptanie swobód w wielu krajach Europy Środkowej iWschodniej, jak również w innych regionach świata.

W latach 1947-1949 seria dramatycznych wydarzeń politycznychpostawiła te problemy w jeszcze ostrzejszym świetle. Niektóre z tychwydarzeń stanowiły bezpośrednie zagrożenie dla suwerenności Norwegii,Grecji, Turcji i innych państw Europy Zachodniej. Do tego doszedł zamachstanu w Czechosłowacji w czerwcu 1948 roku oraz nielegalna blokadaBerlina, która rozpoczęła się w kwietniu tego samego roku. PodpisanieTraktatu Brukselskiego w marcu 1948 roku1 było dowodem determinacjipięciu państw Europy Zachodniej: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga iWielkiej Brytanii, które postanowiły stworzyć wspólny system obronnyoraz wzmocnić wzajemne powiązania w sposób, który umożliwiłby imprzeciwstawienie się ideologicznym, politycznym i wojskowymzagrożeniom własnego bezpieczeństwa.

31

1 Podpisanie Traktatu Brukselskiego z 1949 r. - znowelizowanego w 1984 r. - było wstępem dopowojennej odbudowy bezpieczeństwa w Europie Zachodniej. Traktat powołał do życia UnięZachodnią oraz Organizację Traktatu Brukselskiego. Wraz z jego podpisaniem zainicjowanyzostał proces, który w roku 1949 doprowadził do podpisania Traktatu Północnoatlantyckiego iutworzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego. Traktat Brukselski jest także dokumentemzałożycielskim istniejącej obecnie Unii Zachodnioeuropejskiej.

Następujące wkrótce potem negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi iKanadą, doprowadziły do stworzenia jednolitego Sojuszu Północnoatlan-tyckiego, którego podstawą stały się gwarancje bezpieczeństwa i wzajemnezobowiązania podjęte przez Europę i Amerykę Północną. Państwa-sygnatariusze Traktatu Brukselskiego zaprosiły Danię, Islandię, Norwegię,Portugalię i Włochy do uczestniczenia w tym procesie. Kulminacją rokowańbyło podpisanie w kwietniu 1949 roku Północnoatlantyckiego(Waszyngtońskiego), powołującego do życia wspólny systembezpieczeństwa oparty na partnerstwie pomiędzy tymi 12 państwami. W1952 roku do Traktatu przystąpiły Grecja i Turcja. Republika FederalnaNiemiec2 dołączyła w roku 1955. W 1982 roku Hiszpania stała się członkiemNATO. Polska, Republika Czeska i Węgry dołączyły do NATO w 1999 roku.

Sojusz Północnoatlantycki został utworzony na mocy Traktatu pomiędzypaństwami członkowskimi. Każde z nich przystąpiło do Sojuszudobrowolnie, po odbyciu publicznej debaty i przeprowadzeniu stosownegoprocesu ustawodawczego. Traktat podtrzymuje indywidualne prawa państwczłonkowskich oraz ich międzynarodowe zobowiązania, zgodnie z KartąNarodów Zjednoczonych. Zobowiązuje każde z państw członkowskich dowspólnego z innymi ponoszenia ciężaru ryzyka i odpowiedzialności, a takżeprzyznaje im prawo do korzystania z dobrodziejstw zbiorowegobezpieczeństwa oraz wymaga, aby każde z państw członkowskich zagwa-rantowało niepodejmowanie żadnych zobowiązań międzynarodowych,które mogłyby być sprzeczne z Traktatem.

Pomiędzy utworzeniem Sojuszu, a chwilą obecną mieści się pół wiekuhistorii. Niemal przez cały ten czas w centrum uwagi NATO byłozapewnienie natychmiastowej obrony i gwarantowanie bezpieczeństwapaństw członkowskich. To właśnie jest nadal podstawowym zadaniemSojuszu, ale jego obszar zainteresowań i priorytety uległy gruntownejzmianie. Główne cechy tych przemian są skrótowo przedstawione w odpowiednich rozdziałach Vademecum.

PODSTAWOWE ZADANIA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA

Podstawowym celem NATO jest gwarantowanie wolności i bezpieczeństwa wszystkim członkom poprzez wykorzystanie środkówpolitycznych i wojskowych, zgodnie z Traktatem Północnoatlantyckim orazzasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Od początku swego istnienia,Sojusz dążył do ustanowienia sprawiedliwego i długotrwałego pokoju

32

2 W 1990 r. - w wyniku zjednoczenia Niemiec - była Niemiecka Republika Demokratycznaotrzymała ochronę Sojuszu w zakresie bezpieczeństwa, jako integralna część zjednoczonegopaństwa.

w Europie, opartego na poszanowaniu wspólnych zasad demokracji, prawczłowieka oraz rządów prawa. Ten podstawowy cel Sojuszu nabrałnowego znaczenia po zakończeniu zimnej wojny, jako że - po raz pierwszyw powojennej historii Europy - pojawiła się szansa na jegourzeczywistnienie.

NATO jest wyrazem więzi transatlantyckiej, dzięki którejbezpieczeństwo Ameryki Północnej jest trwale związane z bezpieczeństwem w Europie. W praktyce NATO jest sumą zbiorowych,efektywnych wysiłków podejmowanych przez państwa członkowskie wcelu realizacji ich wspólnych interesów w dziedzinie bezpieczeństwa.

Podstawową zasadą spajającą Sojusz jest wspólne zobowiązanie siępaństw członkowskich do wzajemnej współpracy, wynikające z wiary wniepodzielność ich bezpieczeństwa. Solidarność i spójność wewnętrznaSojuszu gwarantują, że żadne z państw członkowskich nie musi polegaćwyłącznie na swoich wysiłkach, aby sprostać podstawowym wymogombezpieczeństwa. Nie pozbawiając państw członkowskich ich prawa iobowiązku wypełniania suwerennych zadań obronnych, Sojusz umożliwiaim osiąganie podstawowych celów bezpieczeństwa narodowego poprzezwspółdziałanie. W wielkim skrócie, Sojusz jest związkiem niezależnychpaństw powiązanych wolą utrzymania własnego bezpieczeństwa dziękiwzajemnym gwarancjom oraz zapewnieniu sobie stabilnych stosunków z innymi państwami.

Traktat Północnoatlantycki z kwietnia 1949 roku, który jest prawnym itraktatowym fundamentem Sojuszu, jest zgodny z postanowieniamiArtykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, potwierdzającymi niezbywalneprawo niepodległych państw do indywidualnej i zbiorowej obrony. Jakmówi preambuła Traktatu, celem państw członkowskich jest: "promowaćpokojowe i przyjazne stosunki w obszarze północnoatlantyckim". Jednak wczasach, gdy podpisywano Traktat, bezpośrednim celem NATO była obronapaństw członkowskich przed potencjalnym zagrożeniem wynikającym zposunięć politycznych i rosnącej potęgi wojskowej Związku Radzieckiego.

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) zapewniastrukturę, która umożliwia realizację zadań Sojuszu. Jest to organizacjamiędzyrządowa, w ramach której państwa członkowskie zachowują pełnąsuwerenność i niepodległość. NATO jest forum, na którym państwaczłonkowskie wedle uznania konsultują się ze sobą w dowolnychkwestiach oraz podejmują decyzje w sprawach politycznych i wojskowych,które wpływają na ich bezpieczeństwo. Sojusz zapewnia ramywzajemnych konsultacji i współpracy państw członkowskich w sferzepolitycznej, wojskowej i gospodarczej, jak również w obszarze naukowymi w odniesieniu do innych zagadnień pozawojskowych.

33

Gwarantowane przez Sojusz poczucie równego bezpieczeństwa,niezależnie od uwarunkowań i własnych zdolności wojskowychposzczególnych państw, przyczynia się do ogólnej stabilizacji w obszarzeeuroatlantyckim. Stwarza warunki sprzyjające wzajemnej współpracy wramach Sojuszu oraz pomiędzy członkami Sojuszu i państwami, którepozostają poza nim.

Sojusz realizuje swoją politykę bezpieczeństwa między innymipoprzez: utrzymywanie zdolności wojskowych wystarczających do tego,aby zapobiec wojnie oraz zapewnić skuteczną obronę, a także poprzezpotencjał w zakresie zarządzania kryzysami mającymi wpływ nabezpieczeństwo państw członkowskich; aktywną promocję dialogu zinnymi narodami oraz kooperatywne podejście do bezpieczeństwa wEuropie - w tym gotowość do podjęcia środków umożliwiających dalszypostęp w zakresie kontroli zbrojeń i rozbrojenia.

„Aby osiągnąć swój główny cel, jako przymierze państw działającychw oparciu o Traktat Waszyngtoński i Kartę Narodów Zjednoczonych, Sojuszrealizuje następujące podstawowe zadania w dziedzinie bezpieczeństwa:

• Bezpieczeństwo: Zapewniać trwałe podstawy stabilizacjiśrodowiska bezpieczeństwa euroatlantyckiego, oparte na rozwojuinstytucji demokratycznych, woli pokojowego rozwiązywaniasporów, w których żadne z państw nie będzie w stanie zastraszaćlub zmuszać drugiego państwa za pomocą groźby użycia siły.

• Konsultacje: Służyć, zgodnie z Artykułem 4 TraktatuWaszyngtońskiego, jako podstawowe transatlantyckie forumkonsultacji międzysojuszniczych w każdej sprawie, która dotyczyich żywotnych interesów, wliczając w to wydarzenia stwarzającezagrożenie dla bezpieczeństwa członków, jak również w celuodpowiedniej koordynacji ich działań w kwestiach będącychprzedmiotem wspólnego zainteresowania.

• Odstraszanie i obrona: Zapobiegać każdej groźbie agresjiskierowanej przeciwko państwu członkowskiemu NATO, zgodnie zArtykułami 5 i 6 Traktatu Waszyngtońskiego.

W celu wzmocnienia bezpieczeństwa i stabilności obszarueuroatlantyckiego:

• Reagowanie kryzysowe: Utrzymać gotowość, w zależności odsytuacji i na podstawie konsensusu, w zgodzie z Artykułem 7Traktatu Waszyngtońskiego, do skutecznego zapobieganiakonfliktom oraz aktywnie angażować się w zarządzaniekryzysowe.

34

• Partnerstwo: Promować szeroki zakres partnerstwa, współpracy idialogu z innymi krajami obszaru euroatlantyckiego w celuzwiększenia przejrzystości, wzajemnego zaufania i zdolności doudziału we wspólnych akcjach Sojuszu." 3

Struktury stworzone w obrębie NATO umożliwiają państwomczłonkowskim koordynowanie ich polityki w różnych sferach, tak abywypełniać te podstawowe zadania. Ułatwiają prowadzenie ciągłychkonsultacji i współpracy w pozawojskowych obszarach polityki,gospodarki i in. oraz pozwalają na formułowanie połączonych planówwspólnej obrony. Zapewniają tworzenie infrastruktury orazpodstawowych instalacji i obiektów niezbędnych do umożliwienia siłomzbrojnym podjęcia właściwych działań. Stwarzają także warunki dorealizacji wspólnych programów szkolenia i ćwiczeń. Gwarantem tychdziałań jest złożona struktura cywilna i wojskowa obejmującapracowników administracji, spraw budżetowych i planowania orazagendy ustanowione przez państwa członkowskie Sojuszu dokoordynowania pracy w specjalistycznych dziedzinach takich jak naprzykład łączność potrzebna do usprawnienia procesu konsultacji,dowodzenia i kontroli sił zbrojnych, a także wsparcie logistyczneniezbędne do utrzymania sił. Struktury te przedstawione są w części II.

35

3 Fragment Koncepcji Strategicznej Sojuszu ogłoszonej podczas Szczytu Waszyngtońskiego wkwietniu 1999 r., www.bbn.gov.pl [ przyp. tłum.]

ROZDZIAŁ 2

PRZEKSZTAŁCANIE SOJUSZU

Nowe środowisko bezpieczeństwa europejskiego

Nowe instytucje

Koncepcja Strategiczna Sojuszu

Rola Sił Sojuszniczych w przekształcaniu postawy obronnej Sojuszu

Inicjatywa Zdolności Obronnych Sojuszu

Nuklearne siły zbrojne Sojuszu w nowym środowisku bezpieczeństwa

PRZEKSZTAŁCANIE SOJUSZU

NOWE ŚRODOWISKO BEZPIECZEŃSTWA EUROPEJSKIEGO

4 kwietnia 1989 r. Sojusz obchodził czterdziestą rocznicę podpisaniaTraktatu Północnoatlantyckiego. Wydarzenie to zbiegło się w czasie zpoczątkiem głębokiej przemiany w relacjach między Wschodem i Zachodemoraz w ogólnych stosunkach międzynarodowych, a także z daleko idącątransformacją środowiska bezpieczeństwa. Sojusz Północnoatlantyckiodegrał fundamentalną rolę w stwarzaniu warunków umożliwiającychzmiany opisane na tych stronach. Zapewniając fundament obronyzbiorowej i wspólnego bezpieczeństwa swoich państw członkowskich orazzachowanie równowagi strategicznej w Europie przez cały okres zimnejwojny, Sojusz stał na straży wolności i niepodległości państwczłonkowskich. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Północnoatlantyckiego,Sojusz nadal wypełnia te podstawowe funkcje, a dodatkowo przyjął nasiebie nowe zadania. Kontynuuje swoje wysiłki i nadal promuje stabilność,której podstawą są wspólne wartości demokratyczne oraz szacunek dlapraw człowieka i rządów prawa w Europie.

Poniżej przedstawiono początki i przebieg tych wydarzeń, postęp wrealizacji wielu długofalowych celów w Sojuszu; podstawowe problemystojące przed państwami członkowskimi i Partnerami NATO w procesiedostosowywania ich polityki i kształtowania wspólnych instytucji, któremają sprostać nowym wyzwaniom.

Źródła przemian w środowisku bezpieczeństwa Źródła przemian, które przebudowały polityczną mapę Europy,

sięgają wydarzeń, które miały miejsce w latach 1960. i 1970. i przyniosłydaleko idące skutki. Chociaż wydarzenia te miały wielowymiarowycharakter, trzy z nich zasługują na szczególną uwagę: przyjęcie przezSojusz w grudniu 1967 r. doktryny Harmela, która zakładała prowadzeniepolityki zmierzającej do utrzymania wystarczających środków obrony,przy jednoczesnym dążeniu do rozluźnienia napięć w stosunkach Wschód- Zachód; wprowadzenie przez rząd Republiki Federalnej Niemiec w 1969 r."polityki wschodniej" (Ostpolitik) kanclerza Willi Brandta, mającej na celunawiązanie bardziej poprawnych stosunków z państwami EuropyWschodniej i Związkiem Radzieckim, w ramach ograniczeń narzuconychprzez politykę wewnętrzną i działania zewnętrzne ich rządów; a w końcu

39

podpisanie w sierpniu 1975 r. Aktu Końcowego KBWE1, który wprowadziłnowe standardy rozmów o zagadnieniach praw człowieka oraz stworzyłśrodki, dzięki którym możliwe było zwiększenie wzajemnego zaufaniamiędzy Wschodem i Zachodem.

Wiele równie ważnych wydarzeń wyznaczało zmiany w stosunkachWschód - Zachód w latach osiemdziesiątych. Do wydarzeń tych należałorozmieszczenie przez NATO sił nuklearnych średniego zasięgu (INF) wEuropie w następstwie dwuczęściowej decyzji o modernizacji sił jądrowychi kontroli zbrojeń, podjętej w grudniu 1979 r. Kolejnym kamieniemmilowym był Traktat Waszyngtoński podpisany w grudniu 1987 r., którydoprowadził do globalnej likwidacji amerykańskich i radzieckich lądowychrakiet średniego zasięgu. Dalsze etapy to: pierwsze oznaki przemian wEuropie Wschodniej, związane z powstaniem i uznaniem w sierpniu 1980 r.niezależnego ruchu związkowego "Solidarność" w Polsce - mimopóźniejszego załamania; konsekwencje radzieckiej inwazji w Afganistanie,w grudniu 1979 r. i ostateczne wycofanie wojsk radzieckich z tego kraju wlutym 1989 r.; a także wybór Michaiła Gorbaczowa na stanowiskoSekretarza Generalnego KC KPZR w marcu 1985 r.

W marcu 1989 r. w ramach KBWE rozpoczęto w Wiedniu obiecującerokowania w sprawie kontroli zbrojeń pomiędzy 23 państwami należącymido NATO i Układu Warszawskiego na temat redukcji konwencjonalnych siłzbrojnych w Europie (CFE). Szczególne znaczenie miał w tym kontekścieSzczyt NATO w Brukseli, który odbył się pod koniec maja 1989 r.Opublikowano wówczas dwa ważne dokumenty w sprawie politykiSojuszu: deklarację z okazji czterdziestej rocznicy powstania Sojuszu,wyznaczającą cele i założenia polityczne, którymi miały się kierowaćpaństwa członkowskie NATO w piątym dziesięcioleciu ich wzajemnejwspółpracy oraz Wszechstronną Koncepcję Kontroli Zbrojeń i Rozbrojenia.

Deklaracja Szczytu Brukselskiego z 1989 r. zawierała wiele niezwykleważnych elementów. Uznawała zmiany zachodzące w Związku Radzieckimoraz w innych państwach Europy Wschodniej, a także określiła podejścieSojuszu do problemu przezwyciężania podziału Europy oraz osiąganiadalekosiężnego celu NATO, jakim jest kształtowanie sprawiedliwego ipokojowego porządku w Europie. Deklaracja potwierdziła ciągle aktualnąpotrzebę posiadania wiarygodnych i skutecznych sił odstraszania orazwystarczającej obrony. Udzieliła poparcia trzyczęściowej inicjatywieprezydenta USA G. Busha w sprawie kontroli zbrojeń, która wzywała do:

a) przyspieszenia toczących się w Wiedniu rokowań w sprawie CFE;b) znacznej redukcji pozostałych rodzajów sił konwencjonalnych;

40

1 W styczniu 1995 r. Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) zmieniłanazwę na Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

c) poważnego ograniczenia amerykańskiego i radzieckiego personeluwojskowego stacjonującego poza granicami tych państw.

Deklaracja przedstawiała rozbudowany program poszerzonejwspółpracy między Wschodem i Zachodem w innych dziedzinach, planpodjęcia działań w odniesieniu do znaczących globalnych wyzwań owymiarze globalnym oraz katalog środków i posunięć niezbędnych dorealizacji długofalowych założeń Sojuszu.

Wydarzenia z końca lat osiemdziesiątychW kolejnych latach nadal byliśmy świadkami wydarzeń o kluczowym

znaczeniu dla całego kontynentu europejskiego i ogółu stosunkówmiędzynarodowych. Pod koniec 1989 r. i w pierwszych tygodniach roku1990 uczyniono znaczne postępy w kierunku reformowania systemówpolitycznych i gospodarczych w Polsce i na Węgrzech; a w NRD, Bułgarii,Czechosłowacji i Rumunii zainicjowano marsz ku wolności i demokracji,którego tempo przerosło wszelkie oczekiwania.

Złożona przed ponad czterdziestu laty obietnica przezwyciężeniapodziału Europy, a wraz z nim podziału Niemiec, zaczęła się urzeczywistniaćwraz z upadkiem Muru Berlińskiego, w listopadzie 1989 r. Pozasymbolicznym wymiarem tego wydarzenia, państwa członkowskiepostrzegały je jako część szerszego procesu prowadzącego do powstaniaEuropy rzeczywiście niepodzielonej i wolnej. Ten cel był jeszcze odległy, apo drodze pojawiło się wiele przeszkód i wątpliwości, jednak bezspornieodnotowano szybki i zdecydowany postęp. Tak jak zaplanowano, wwiększości państw Europy Środkowej i Wschodniej odbyły się wolnewybory; pokonywano dawne podziały; na granicach burzono instalacje,które były narzędziami represji. Nie cały rok później - 3 października 1990 r.- nastąpiło zjednoczenie dwu państw niemieckich, przy wsparciuspołeczności międzynarodowej i za przyzwoleniem rządu radzieckiego.Dokonało się to na mocy traktatu międzynarodowego i było wynikiemdemokratycznego wyboru całego narodu niemieckiego.

Zarówno ten fakt, jak i perspektywa reform, wniosły wielepozytywnego do stosunków pomiędzy państwami Europy Środkowej iWschodniej a społecznością międzynarodową. Zainicjowany został nowy,wzbogacony dialog między Wschodem i Zachodem, który oferowałprawdziwą nadzieję, zamiast lęku przed konfrontacją, a w miejsce polemiki stagnacji wnosił praktyczne propozycje współpracy.

Zmiany te nie były osiągane bez trudności, a nawet - jak pokazaływydarzenia w byłym Związku Radzieckim i innych częściach EuropyŚrodkowo-Wschodniej, mogły stać się źródłem nowych obaw o

41

stabilizację i bezpieczeństwo. Śmiały przebieg reform w ZwiązkuRadzieckim sam w sobie rodził nowe wyzwania oraz poważne problemywewnętrzne. Co więcej, ponure perspektywy gospodarcze i ogromnetrudności doświadczane przez wiele państw w Europie Środkowej iWschodniej, zmagających się z przechodzeniem od rządów autorytarnychi centralnie planowanej gospodarki do pluralistycznej demokracji iwolnego rynku, wprowadzały niepewność odnośnie do prognozpolitycznych i zmuszały do ich ciągłego rewidowania.

Przez cały ten czas NATO nadal odgrywało kluczową rolę, jako forumkonsultacji i koordynacji polityki państw członkowskich, co miałoograniczyć ryzyko kryzysów mogących naruszyć ich wspólne interesy wzakresie bezpieczeństwa. Sojusz kontynuował wysiłki zmierzające do:usunięcia nierównowagi wojskowej; wprowadzenia większej otwartości wsprawach wojskowych oraz budowy zaufania za pomocą radykalnych, alezrównoważonych i możliwych do weryfikacji porozumień o kontroli zbrojeń,weryfikacji umów i zwiększenia kontaktów na wszystkich szczeblach.

Gesty przyjaźni i współpracyNa szczycie Sojuszu w Londynie, w lipcu 1999 r. opublikowano

Deklarację, idącą najdalej od czasu utworzenia NATO. Szefowie państw irządów ogłosili podjęcie istotnych kroków zmierzających doprzekształcenia Sojuszu współmiernie do zmian w środowiskubezpieczeństwa. Równie ważnym celem tych posunięć miało byćzakończenie konfrontacji między Wschodem i Zachodem. PrzywódcySojuszu zaproponowali rządom Związku Radzieckiego oraz państw EuropyŚrodkowo-Wschodniej ustanowienie regularnych kontaktówdyplomatycznych z NATO i podjęcie wysiłków w celu stworzenia nowychrelacji opartych na współpracy. Zapowiedzią tej Deklaracji było spotkanieministrów spraw zagranicznych NATO zorganizowane miesiąc wcześniej wSzkocji. Ministrowie wystosowali wówczas "Przesłanie z Turnberry", wktórym zwrócili się z ofertą przyjaźni i współpracy do Związku Radzieckiegoi wszystkich pozostałych państw europejskich. Oświadczenie prezydentaGorbaczowa z lipca 1990 r., akceptujące członkostwo zjednoczonychNiemiec w Sojuszu Północnoatlantyckim, było w wyraźny sposób związanez pozytywnym tonem "Przesłania" oraz z ogromnym pakietem propozycji izobowiązań przedstawionym przez rządy Sojuszu w Londynie.

Deklaracja Londyńska zawierała propozycje rozwinięcia współpracyw wielu różnych wymiarach. Przywódcy i przedstawiciele państw EuropyŚrodkowej i Wschodniej zostali zaproszeni do odwiedzania KwateryGłównej NATO w Brukseli. Odbyło się wiele takich wizyt i przyjęto ustalenia

42

o nawiązaniu regularnych kontaktów na szczeblu dyplomatycznym.Natychmiast po zakończeniu Szczytu Londyńskiego, Sekretarz GeneralnyNATO odwiedził Moskwę i przekazał przywódcom propozycje zawarte wDeklaracji. Potwierdził również wolę Sojuszu konstruktywnegowykorzystania aktualnie otwierających się możliwości politycznych.

Wspólna deklaracja i zobowiązanie do nieagresji zostały podpisane w Paryżu, w listopadzie 1990 r., co zbiegło się w czasie z podpisaniemTraktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE) orazopublikowaniem przez wszystkie państwa członkowskie KBWE ParyskiejKarty Nowej Europy. Wspólna deklaracja formalnie położyła kres wrogimstosunkom i potwierdziła wolę sygnatariuszy powstrzymania się od gróźblub użycia siły przeciwko integralności terytorialnej albo niezawisłościpolitycznej jakiegokolwiek państwa, zgodnie z zasadami Karty NarodówZjednoczonych oraz Aktu Końcowego KBWE (patrz rozdział 15). Wszystkiepozostałe państwa uczestniczące w procesie KBWE zostały zaproszone dopodjęcia tego zobowiązania.

W krótkim czasie ustanowiono nowe kontakty wojskowe,zintensyfikowano dyskusje o siłach zbrojnych i doktrynach wojskowych.Osiągnięto również postęp w odniesieniu do Traktatu o OtwartychPrzestworzach, zezwalającego na dokonywanie przelotów nad terytoriumpaństwowym, na zasadzie wzajemności, w celu zwiększenia zaufania iprzejrzystości odnośnie do działań wojskowych. Na fundamencie TraktatuCFE zainicjowano dalsze rozmowy w sprawie redukcji sił konwencjonalnychod Atlantyku po Ural. Podjęto dodatkowe kroki w kierunku redukcji stanówliczebnych sił zbrojnych w Europie. Osiągnięto porozumienie ointensyfikacji procesu KBWE, w ramach którego z sukcesem wzmacnianowzajemne zaufanie. Proces ten został w jeszcze większym stopniuzinstytucjonalizowany po to, aby zapewnić warunki do szerokiego dialogupolitycznego w bardziej zjednoczonej Europie. Jeśli chodzi o działaniawewnętrzne, NATO rozpoczęło szeroko zakrojony przegląd swojej strategiiw celu dostosowania jej do nowych warunków.

Kryzys w Zatoce PerskiejPomimo pozytywnego przebiegu wielu z tych wydarzeń i procesów,

wciąż istniała groźba natychmiastowego i nieoczekiwanego pojawienia sięzagrożeń dla stabilności, co udowodniła iracka agresja na Kuwejt z 2 sierpnia 1990 r. i późniejsze wydarzenia w rejonie Zatoki Perskiej.Koalicyjne Siły Zbrojne, stworzone pod przywództwem StanówZjednoczonych w celu powstrzymania inwazji nie obejmowałybezpośrednio NATO, ale solidarna postawa Sojuszu wobec tego konfliktu

43

odgrywała znaczącą rolę. Od rozpoczęcia kryzysu państwa członkowskieintensywnie wykorzystywały forum Sojuszu do konsultacji politycznychoraz odegrały znaczącą rolę, popierając wysiłki organizacji NarodówZjednoczonych na rzecz rozwiązania kryzysu na drodze dyplomatycznej.Kiedy te wysiłki zawiodły, istotną rolę odegrał bezpośredni udział państwczłonkowskich w siłach koalicyjnych oraz ich doświadczenie w zakresiedzielenia się środkami i współpracy wewnątrz NATO. Ponadto, wypełniajączobowiązania sojusznicze, część Sił Szybkiej Dyslokacji Dowództwa SiłSojuszniczych NATO Europa (AMF) została wysłana do Turcji po to, abyzademonstrować gotowość Sojuszu do podjęcia obrony zbiorowej -zgodnie z Artykułem 5 Traktatu Północno-atlantyckiego - w przypadkuzewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa Turcji w związku z rozwojemsytuacji w Zatoce Perskiej.

Znamienne, że jedność celów i zdecydowany sprzeciw społecznościmiędzynarodowej wobec działań Iraku były pozytywnym dowodemprzekształceń, które nastąpiły w stosunkach pomiędzy ZwiązkiemRadzieckim a Zachodem. Wyraźnie widoczne stały się korzyści wynikającez ustanowienia lepszych kontaktów i pogłębionej współpracy międzynimi. To wcześnie wyrażone istnienie wspólnych interesów w odniesieniudo bezpieczeństwa i stabilności całego obszaru euroatlantyckiegoprzyczyniło się do dalszej pozytywnej ewolucji stosunków pomiędzyNATO i Rosją, których kulminacją było podpisanie w roku 1997 AktuStanowiącego NATO-Rosja.

Zagrożenia związane z kryzysem w Zatoce Perskiej wzmocniłydeterminację Sojuszu do rozwijania i wzmacniania współpracy z państwamiw Europie Środkowej i Wschodniej, a także z innymi uczestnikamispołeczności międzynarodowej, zgodnie z celami określonymi przez szefówpaństw i rządów w Deklaracji Londyńskiej. Ta wola została wzmocnionapoprzez wydarzenia 1991 r., w tym przez: represyjne kroki podjęte przez rządradziecki wobec państw bałtyckich, zanim Moskwa uznała ich prawo doniepodległości; pogarszanie się sytuacji i wybuch działań zbrojnych wJugosławii, co doprowadziło do rozpadu Federacji Jugosłowiańskiej; atakże próbę zamachu stanu podjętą w Związku Radzieckim w sierpniu 1991 r.

NOWE INSTYTUCJE

Północnoatlantycka Rada Współpracy (NACC)Jednocześnie w 1991 r. trwały intensywne wizyty i kontakty

dyplomatyczne pomiędzy NATO a państwami Europy Środkowo-Wschodniej, zgodnie z decyzjami podjętymi w Londynie przez szefów

44

państw i rządów NATO. Opublikowanie Deklaracji Rzymskiej w listopadzie1991 r. umożliwiło większe zinstytucjonalizowanie tych ewoluującychstosunków. Bezpośrednią konsekwencją tej decyzji było powołanie wgrudniu 1991 r. Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC), początkowoskupiającej państwa członkowskie NATO oraz 9 państw Europy Środkowej iWschodniej. To nowe forum konsultacyjne zostało w marcu 1992 r.poszerzone o wszystkie państwa należące do Wspólnoty NiepodległychPaństw, a w czerwcu 1992 r. dołączyły do nich Gruzja i Albania.

Inauguracyjne spotkanie NACC odbyło się 20 grudnia 1991 r., kiedynadchodził kres istnienia Związku Radzieckiego. 11 byłych republikradzieckich jednocześnie stało się członkami Wspólnoty NiepodległychPaństw. Wszystkie one weszły w okres intensywnych politycznych igospodarczych przekształceń, zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i wodniesieniu do ich stosunków zagranicznych. Na tym tle w corazwiększym stopniu zaczęły dominować problemy regionalne. W GórskimKarabachu, Mołdawii, Gruzji i w innych regionach wybuchły zamieszkioraz narastały silne wewnętrzne i zewnętrzne napięcia.

Jednak głównym powodem do niepokoju była pogarszająca sięsytuacja, przypadki użycia siły oraz rosnąca liczba ofiar śmiertelnych naterytorium byłej Jugosławii. Taki rozwój wydarzeń niweczył perspektywypokojowej ewolucji środowiska bezpieczeństwa w Europie. Na początkukryzysu Rada Północnoatlantycka oraz Północnoatlantycka RadaWspółpracy pozostawały w kontakcie z innymi instytucjami i wspierały ichwysiłki zmierzające do przywrócenia pokoju.

W tym samym okresie trwała debata o sposobach wzmocnienia roliKBWE oraz promowania stabilności i pokoju w Europie - obejmującapropozycje zgłoszone przez Sojusz w Deklaracji Rzymskiej. Jej kulminacjąbyło podpisanie na szczycie KBWE w czerwcu 1992 r. DokumentuHelsińskiego ("Wyzwania czasu przemian"). Dokument ten przedstawiałmiędzy innymi nowe inicjatywy w sprawie utworzenia forum współpracybezpieczeństwa KBWE w dziedzinie bezpieczeństwa, a także podejmowałtemat udziału KBWE w operacjach pokojowych. Wspomniane poszerzeniezakresu działalności KBWE spotkało się z pełnym poparciem RadyPółnocnoatlantyckiej oraz Północnoatlantyckiej Rady Współpracy.

Rozwój Północnoatlantyckiej Rady Współpracy oraz rola RadyPartnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), która w 1997 r. zastąpiła NACC sąprzedstawione bardziej szczegółowo w następnych rozdziałach.

45

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) została utworzona w

roku 1997, jako następczyni Północnoatlantyckiej Rady Współpracy(NACC). Skupia 19 państw członkowskich Sojuszu oraz 27 państwpartnerskich2. Jest forum służącym do regularnych konsultacji iwspółpracy. Jej członkowie spotykają się regularnie na szczebluambasadorów oraz ministrów spraw zagranicznych i obrony.

Szefowie państw i rządów 46 państw członkowskich mogą się takżespotykać ilekroć istnieje taka potrzeba, jak stało się to w Waszyngtonie wkwietniu 1999 r. Szczyt EAPC w Waszyngtonie był okazją do otwartejdyskusji na temat współpracy związanej z bezpieczeństwem w XXI wieku.Uczestnicy spotkania skoncentrowali się na kluczowych wyzwaniach dlabezpieczeństwa w obszarze EAPC, ze szczególnym uwzględnieniemsytuacji w Kosowie.

Szefowie państw i rządów przyjęli na tym spotkaniu dwa dokumentyodnoszące się do dalszego rozwoju Partnerstwa dla Pokoju. Pierwszy z nich- "polityczne i wojskowe ramy dowodzonych przez NATO operacjiPartnerstwa dla Pokoju" odnosił się do zaangażowania Państw Partnerskichw procesy politycznych konsultacji i podejmowania decyzji, a także wplanowanie operacyjne i tworzenie struktur dowodzenia dla przyszłychoperacji dowodzonych przez NATO, w których państwa te miałyuczestniczyć. Drugi dokument, zatytułowany "W kierunku partnerstwa wXXI wieku - wzmocnione i bardziej operatywne Partnerstwo dla Pokoju"zawierał główne elementy, które miały zwiększyć operacyjność Partnerstwadla Pokoju.

EAPC odegrała znaczącą rolę jako forum konsultacji podczas kryzysu wKosowie. Zorganizowano serię nadzwyczajnych spotkań, których celembyło bieżące informowanie Partnerów o stanie planów i przygotowań NATOdo możliwego podjęcia działań wojskowych w Kosowie, a także wymianapoglądów na te tematy w gronie państw należących do Partnerstwa.

Działania EAPC uzupełniają Programy Partnerstwa dla Pokoju. Są onerealizowane na podstawie dwuletniego Planu Działań, którego głównym

46

2 Albania, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Dania, Estonia,Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, była JugosłowiańskaRepublika Macedonii (a), Kanada, Kazachstan, Republika Kirgiska, Litwa, Luksemburg, Łotwa,Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rosja, Rumunia,Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Tadżykistan, Turcja, Turkmenia,Ukraina, Uzbekistan, Węgry, Wielka Brytania i Włochy.

a) Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

elementem są konsultacje i współpraca w szeregu kwestii politycznych izwiązanych z bezpieczeństwem, w tym w kwestiach regionalnych,dotyczących kontroli zbrojeń, międzynarodowego terroryzmu, misjipokojowych, w kwestiach gospodarczo-obronnych, planowania działańcywilnoratunkowych, a także w sprawach naukowych i związanych zochroną środowiska.

Niemal wszyscy członkowie EAPC niebędący członkami NATOstworzyli misje dyplomatyczne akredytowane przy NATO, co sprzyjarozwojowi kontaktów pomiędzy NATO i Partnerami oraz zwiększaskuteczność współpracy.

Ważnym osiągnięciem EAPC było stworzenie w Kwaterze GłównejNATO (Euroatlantyckiego Ośrodka Koordynacji Reagowania w przypadkuKatastrof) (EADRCC), co było odpowiedzią na propozycję zgłoszoną przezFederację Rosyjską. Działalność Centrum została zainaugurowana wczerwcu 1998 roku i natychmiast nabrała realnego wymiaru w postaciniesienia pomocy uchodźcom albańskim uciekającym z Kosowa. W tensposób Centrum wsparło wysiłki Wysokiego Komisarza ds. UchodźcówONZ. Skoordynowana pomoc humanitarna ze strony NATO i Partnerówzostała znacząco zwiększona w odpowiedzi na gwałtownie pogarszającą sięsytuację uchodźców w tym regionie od końca marca 1999 r. EADRCCodegrało także znaczącą rolę w koordynowaniu pomocy humanitarnej dladotkniętych powodzią zachodnich regionów Ukrainy.

EAPC przyczynia się także do rozwoju praktycznej współpracyregionalnej w obszarze bezpieczeństwa, organizując seminariatematyczne w ramach swojego planu działania. Pierwsze takieseminarium poświęcone współpracy regionalnej odbyło się w Gruzji wpaździerniku 1998 r. Od tego czasu podobne imprezy były organizowanena Litwie, Słowacji, w Bułgarii i Uzbekistanie.

Badane są możliwości realizacji kolejnych inicjatyw praktycznych wtym możliwe wsparcie EAPC dla globalnej akcji zwalczania min oraz udziałtej organizacji w kontrolowaniu transferów broni strzeleckiej.

KONCEPCJA STRATEGICZNA SOJUSZU

Podczas Szczytu Waszyngtońskiego w kwietniu 1999 r., Sojusznicyprzyjęli strategię, która miała przygotować Sojusz do wyzwań imożliwości związanych z bezpieczeństwem w XXI wieku, a takżeukierunkować jego przyszły rozwój polityczny i wojskowy.

47

Uaktualniona Koncepcja Strategiczna przedstawia całościowewskazania odnośnie do rozwijania bardziej szczegółowej polityki i planówwojskowych. Prezentuje cel i zadania Sojuszu oraz poddaje rewizji jegoperspektywy strategiczne w świetle przemian zachodzących wzmieniającym się strategicznym otoczeniu oraz w obliczu wyzwań izagrożeń dla bezpieczeństwa. Koncepcja wyznacza podejście Sojuszu dospraw bezpieczeństwa w XXI wieku. Potwierdza znaczenie więzitransatlantyckiej oraz akceptuję konieczność zachowania zdolnościwojskowych Sojuszu. Analizuje rolę innych istotnych elementów,uwzględnionych w szeroko rozumianej koncepcji Sojuszu w zakresiestabilności i bezpieczeństwa - takich jak Europejska Tożsamość w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony. Inne podejmowane zagadnienia to rozszerzenieSojuszu, kontrola zbrojeń, rozbrojenie i nierozprzestrzenianie bronijądrowej. Koncepcja zawiera również Wytyczne dla Sił Zbrojnych Sojuszu,uwzględniające podstawy strategii Sojuszu oraz charakterystykę potencjałunatowskich sił zbrojnych. Niektóre z części Wytycznych odnoszą się do misjisił zbrojnych Sojuszu i zawierają wskazania co do rozwoju ich potencjału, atakże charakteryzują konwencjonalne i nuklearne siły zbrojne NATO.

Koncepcja Strategiczna została po raz pierwszy opublikowana w 1991 r.Jej wersja z 1999 r. - podobnie jak poprzednia - jest miarodajną deklaracjązałożeń Sojuszu i przedstawia najwyższe rangą wytyczne odnośnie dopolitycznych i wojskowych środków, które mają być stosowane w celu ichrealizacji.

Strategia NATO została po raz pierwszy sformułowana w dokumencieznanym jako "strategiczna koncepcja obrony w obszarze północnoatlantyckim".Tekst ten był tworzony w okresie między październikiem 1949 r. a kwietniem 1950 r. i przedstawiał strategię zakreślonych na szeroką skalęoperacji związanych z obroną terytorialną. W połowie lat pięćdziesiątychopracowano strategię "masowego odwetu", w której podkreślano rolęodstraszania w oparciu o groźbę odpowiedzi NATO na jakąkolwiek formęagresji wobec jego państw członkowskich, przy czym odpowiedź ta miałaobejmować użycie wszystkich środków będących do dyspozycji Sojuszu,ze szczególnym uwzględnieniem borni nuklearnej.

Dyskusje o możliwej zmianie tych założeń strategicznych rozpoczęły sięjeszcze w latach pięćdziesiątych i trwały aż do roku 1967, kiedy to - w wynikuintensywnej debaty wewnątrz Sojuszu - "masowy odwet" został zastąpionystrategią "elastycznego reagowania". W myśl tych założeń NATO miałouzyskać przewagę wynikającą z elastycznej reakcji oraz z siania niepewnościw umyśle potencjalnego agresora odnośnie do odpowiedzi NATO wwypadku, gdyby zagrożona była suwerenność lub niepodległośćktóregokolwiek z państw członkowskich NATO. Koncepcja ta miała

48

gwarantować, że jakikolwiek rodzaj agresji będzie postrzegany jakodziałanie narażające napastnika na niemożliwe do zaakceptowaniakonsekwencje. Przedstawione powyżej strategie były w ostateczny sposóbwyrażone w tajnych dokumentach, które były wskazaniem dla rządówposzczególnych państw członkowskich oraz punktem odniesienia doplanowania działań wojskowych. Dokumenty te nie były kierowane doopinii publicznej. Pomimo, iż podstawowe założenia tych strategii byłydobrze znane, tylko w niewielkim stopniu możliwa była debata o ichszczegółach, jako że ich skuteczność w ogromnym stopniu zależała od ichtajności. Strategie te odzwierciedlały realia zimnej wojny, podział politycznyEuropy oraz konflikty ideologiczne i wojskowe, które przez wiele latcharakteryzowały stosunki między Wschodem i Zachodem.

Jednak, w miarę trwania zimnej wojny, Sojusz poszukiwał takżemożliwości ograniczenia jej zagrożeń oraz tworzył podstawy rozwojubardziej pozytywnych stosunków ze Związkiem Radzieckim i innymiczłonkami Układu Warszawskiego. Zgodnie z tym nastawieniem, RaportHarmela opublikowany w roku 1967 prezentował obronę i dialog -włączając kontrolę zbrojeń - jako dwa filary podejścia Sojuszu do sprawbezpieczeństwa.

Wraz z zakończeniem zimnej wojny, sytuacja polityczna w Europie orazogólna sytuacja wojskowa uległy przemianie. Nowa Koncepcja Strategicznaewoluowała w ciągu dwu lat od upadku Muru Berlińskiego. Debata idyskusje w ramach Sojuszu dotyczące tego dokumentu zakończyły się wlistopadzie 1991 r. Nowa Koncepcja Strategiczna tylko w niewielkim stopniuodwoływała się do poprzednich założeń. Akcentowała potrzebę współpracyz dawnymi przeciwnikami, która miała zastąpić dotychczasowąkonfrontację. Bezpieczeństwo państw członkowskich pozostałofundamentalnym celem NATO, ale połączono ten cel ze szczególnymzobowiązaniem Sojuszu do podejmowania wysiłków w celu wzmocnienia irozszerzenia bezpieczeństwa w całej Europie. Także w odniesieniu do innychaspektów, Koncepcja Strategiczna z 1991 r. w zasadniczy sposób różniła sięod swoich poprzednich wersji. Tym razem był to dokument o charakterzepublicznym, który mógł być dyskutowany i komentowany przez parlamenty,specjalistów ds. obrony, dziennikarzy i szerszą opinię publiczną.

W 1997 r. przywódcy NATO zgodzili się co do konieczności rewizji izaktualizowania koncepcji tak, aby odzwierciedlała ona zmiany, które miałymiejsce w Europie od roku 1991, a jednocześnie aby potwierdzała onazobowiązanie Sojuszu w okresie obrony zbiorowej oraz znaczenie więzitransatlantyckiej i aby zapewniała pełne dostosowanie strategii NATO dowyzwań XXI wieku. W obrębie całego Sojuszu podjęto intensywne wysiłki,aby zakończyć ten przegląd przed rozpoczęciem Szczytu Waszyngtońskiego.

49

Podobnie jak wszystkie inne przedsięwzięcia Sojuszu, przyjęcieKoncepcji wymagało zgody wszystkich państw członkowskich, zarównoco do treści merytorycznej jak i sformułowań zastosowanych w tymdokumencie. Wobec zbliżającej się akcesji trzech nowych państwczłonkowskich, przedstawiciele Polski, Republiki Czeskiej i Węgier odsamego początku byli świadkami tych dyskusji.

Koncepcja Strategiczna jest miarodajną deklaracją celów i zadańNATO oraz najwyższym wskazaniem odnośnie do politycznych iwojskowych środków jakie mają być użyte do ich realizacji. KoncepcjaStrategiczna z 1999 r. potwierdza, że zasadniczym i trwałym celem Sojuszujest zapewnianie wolności i bezpieczeństwa państw członkowskich zapomocą środków politycznych i wojskowych. Dokument ten afirmujewartości demokracji, praw człowieka oraz rządów prawa i wyrażazobowiązanie państw członkowskich - nie tylko do obrony zbiorowej, aletakże do zabiegania o pokój i stabilność w szerszym obszarzeeuroatlantyckim.

Strategia definiuje również podstawowe zadania Sojuszu w zakresiebezpieczeństwa, zarówno w kategoriach obrony zbiorowej - która znajdujesię w centrum uwagi Sojuszu od chwili jego utworzenia - jak i wkategoriach nowych działań podejmowanych przez Sojusz w obszarachzarządzania kryzysowego i partnerstwa, w celu wzmocnieniabezpieczeństwa i stabilności w obszarze euroatlantyckim.

Koncepcja opisuje nowe środowisko strategiczne i dokonuje ocenymożliwych do przewidzenia wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa.Odnotowuje fakt, że w ostatnich latach cechą charakterystyczną tegośrodowiska była ciągła i - ogólnie rzecz biorąc - pozytywna przemiana, aSojusz odgrywał i odgrywa istotną rolę we wzmacnianiu bezpieczeństwaeuroatlantyckiego po zakończeniu zimnej wojny.

Mówiąc o zagrożeniach, dokument potwierdza wnioseksformułowany w Koncepcji Strategicznej z 1991 r., iż groźba wybuchupowszechnej wojny w Europie praktycznie znikła, ale utrzymują sięzagrożenia i niepokoje nadal trapiące członków Sojuszu oraz inne państwaw regionie euroatlantyckim, takie jak konflikty etniczne, łamanie prawczłowieka, niestabilność polityczna, kruchość rozwiązań gospodarczychoraz rozprzestrzenianie broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej jak teżśrodków jej przenoszenia.

Jedną z wyróżniających cech Koncepcji Strategicznej Sojuszu jestnakreślenie szerokiego podejścia do bezpieczeństwa obejmującegouzupełniające się polityczne i wojskowe środki oraz podkreślenieznaczenia współpracy z innymi państwami, które podzielają cele Sojuszu.

50

To wszechstronne ujęcie zagadnień pozostaje główną cechą nowejKoncepcji Strategicznej i obejmuje następujące kluczowe elementy:

Utrzymanie więzi transatlantyckiej. Koncepcja Strategiczna podkreślaniepodzielność bezpieczeństwa w Europie i Ameryce Północnej orazwynikające stąd znaczenie silnego i dynamicznego partnerstwa pomiędzyEuropą i Ameryką Północną.

Zachowanie skutecznych zdolności wojskowych. Strategia apeluje orozwijanie zdolności wojskowych, które będą skuteczne w odniesieniu docałej gamy nieprzewidywalnych okoliczności oraz umożliwią realizacjęszeregu zadań, od odstraszania i obrony zbiorowej, po operacje zarządzaniakryzysowego. Koncepcja Strategiczna przedstawia również szczegółowewytyczne odnośnie do rozwijania tych niezbędnych zdolności.

Rozwój Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obronyw ramach Sojuszu. Koncepcja Strategiczna potwierdza, iż EuropejskaTożsamość w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony będzie w dalszym ciągurozwijana w ramach Sojuszu, w oparciu o decyzje podjęte na berlińskimspotkaniu ministrów spraw zagranicznych Sojuszu w 1996 r. oraz podczasich późniejszych spotkań. Koncepcja stwierdza, że ten proces będziewymagał bliskiej współpracy pomiędzy NATO, Unią Zachodnioeuropejskąoraz - w niezbędnym zakresie - Unią Europejską.3

Koncepcja zawiera zapewnienie, że ten proces umożliwi wszystkimeuropejskim członkom Sojuszu wnoszenie bardziej spójnego i skutecznegowkładu do wypełniania misji i zadań Sojuszu. Zgodnie z zamierzeniem,proces ten ma wzmocnić partnerstwo transatlantyckie, a także pomóceuropejskim Sojusznikom w podejmowaniu samodzielnych działań - Sojuszzadeklarował gotowość do udostępniania swoich środków i zdolności napotrzeby operacji prowadzonych "pod egidą UZE", które nie wymagajązaangażowania wojskowego całego Sojuszu, z uwzględnieniem możliwościpełnego uczestniczenia w takiej operacji wszystkich europejskichSojuszników, jeżeli taka będzie ich wola. Decyzja o takim praktycznymużyczaniu środków i zdolności miała być podejmowana indywidualnie wkażdym przypadku, na drodze konsensusu.

Zapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzysowe. Koncepcjaprzewiduje znaczącą rolę Sojuszu w odniesieniu do zapobieganiakonfliktom i zarządzania kryzysowego, jako że z dużymprawdopodobieństwem można przewidywać, iż operacje kryzysowe

51

3 Ewolucja polityki dotyczącej Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obronyoraz związana z tym rola NATO, Unii Zachodnioeuropejskiej i Unii Europejskiej sąprzedstawione w rozdziałach 4 i 15.

podobne do tych w Bośni i Kosowie pozostaną kluczowym aspektemwkładu NATO w zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa euroatlantyckiego.

Partnerstwo, współpraca i dialog. Koncepcja podkreśla determinacjęSojuszu w poszukiwaniu możliwości prowadzenia długoterminowejpolityki partnerstwa, współpracy i dialogu ze wszystkimi państwamidemokratycznymi w obszarze euroatlantyckim w celu ochrony pokoju,promowania demokracji i przyczyniania się do dobrobytu i postępu.Dokument ten wskazuje na fakt, że celem takiej koncepcji jestwzmacnianie bezpieczeństwa wszystkich - bez wykluczania kogokolwiek -oraz przezwyciężenie podziałów, które mogłyby doprowadzić do konfliktu.Koncepcja przedstawia także kluczowe narzędzia tej polityki - RadęPartnerstwa Euroatlantyckiego, Partnerstwo dla Pokoju, specjalnestosunki z Rosją i Ukrainą oraz Dialog Śródziemnomorski.

Rozszerzenie Sojuszu. Koncepcja potwierdza otwartość Sojuszu naprzyjęcie nowych członków, zgodnie z Artykułem 10 TraktatuWaszyngtońskiego oraz ponownie formułuje nadzieję na to, iż wnadchodzących latach Sojusz wystosuje kolejne zaproszenia.

Kontrola zbrojeń, rozbrojenie i nierozprzestrzenianie. KoncepcjaStrategiczna wyznacza także politykę Sojuszu w odniesieniu do kontrolizbrojeń, rozbrojenia i nierozprzestrzeniania. Podkreśla wolę Sojuszuutrzymania równowagi pomiędzy tym aspektem podejścia do sprawbezpieczeństwa, a obronnością. Potwierdza, także iż Sojusz poszukujesposobów wzmacniania bezpieczeństwa i stabilności przy jednoczesnymutrzymaniu możliwie najniższego poziomu sił, który jednak będzieumożliwiał realizację pełnego zakresu misji Sojuszu.

Ostatnia część Koncepcji Strategicznej przedstawia wytyczne dla siłzbrojnych Sojuszu przekładające cele i zadania opisane w poprzednichczęściach na język praktycznych - choć z konieczności ogólnych - instrukcjidla ekspertów ds. planowania sił oraz operacji. Strategia wzywa dociągłego rozwijania zdolności wojskowych niezbędnych do wypełnianiapełnego zakresu misji Sojuszu, od obrony zbiorowej do wspierania pokojui innych operacji kryzysowych.

Wśród zdolności, których znaczenie zostało w szczególny sposóbpodkreślone są: zdolność do skutecznego angażowania sił przeciwnika;zdolność do rozmieszczania i mobilność; zdolność sił i infrastruktury doprzetrwania; samowystarczalność i interoperacyjność - w tyminteroperacyjność z siłami państw partnerskich. Dodatkowo, strategia taakcentuje niezbędną rolę sił zbrojnych Sojuszu w odniesieniu do zagrożeńzwiązanych z proliferacją broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej orazśrodków jej przenoszenia.

52

Koncepcja Strategiczna zakłada także, że w przewidywalnejprzyszłości Sojusz utrzyma właściwą relację pomiędzy siłami nuklearnymii konwencjonalnymi stacjonującymi w Europie, przy czym ich poziombędzie w miarę potrzeby uaktualniany i utrzymywany na minimalnym,wystarczającym poziomie.

ROLA SIŁ SOJUSZNICZYCH W PRZEKSZTAŁCANIU POSTAWY OBRONNEJ SOJUSZU

Od momentu stworzenia NATO, Sojusznicze Siły Zbrojne sąpodstawą skutecznego odstraszania i obrony wobec groźby wybuchuwojny, która przez czterdzieści lat pozostawała głównym problememSojuszników w obszarze bezpieczeństwa. Ich głównym zadaniem jestnadal gwarantowanie bezpieczeństwa i integralności terytorialnej państwczłonkowskich.

Zadanie polegające na zapewnianiu bezpieczeństwa poprzezodstraszanie i obronę zbiorową pozostaje niezmienione. Jednak zupełnieodmienna sytuacja bezpieczeństwa w latach dziewięćdziesiątychpozwoliła siłom Sojuszu na przyjęcie nowych ról, poza wypełnianiem ichpodstawowej funkcji. Na przykład poprzez realizację wzmocnionegoprogramu Partnerstwa dla Pokoju, a także w ramach EAPC, StałejWspólnej Rady NATO - Rosja, Komisji NATO - Ukraina oraz innychinstytucji stworzonych w celu wzmacniania współpracy, siły zbrojneSojuszu odgrywają coraz ważniejszą rolę w zwiększaniu przejrzystości ibudowie środków większego zaufania między NATO i jego Partnerami.Siły te odgrywają także kluczową rolę w weryfikowaniu porozumień okontroli zbrojeń. Przede wszystkim jednak, występując w charakterzeoperacyjnych wojsk pokojowych, siły Sojuszu przyjęły na siebie niezwykleistotne zadanie w zakresie gwarantowania efektywności zarządzaniakryzysowego oraz porozumień o zapobieganiu konfliktom. Na szczególneuwzględnienie zasługuje ich rola we wdrażaniu PorozumieniaPokojowego z Dayton oraz zapewnianiu obecności międzynarodowych siłporządkowych w Kosowie - w ramach mandatu ONZ.

Rola sił zbrojnych NATO w zakresie utrzymania pokoju i zarządzaniakryzysowego rosła w miarę rozwoju roli całego Sojuszu w tej dziedzinie.W istocie spośród wszystkich wyzwań z którymi zetknął się Sojusz, żadnenie wymagało więcej determinacji i jedności celów niż umiejscowienie siłzbrojnych w centrum wielonarodowościowych wysiłków zmierzającychdo zakończenia konfliktu i stworzenia podstaw stabilnego i pokojowegorozwoju sytuacji na Bałkanach.

53

Pierwsze ważne zadanie bojowe tego typu zostało powierzone siłomzbrojnym NATO w 1995 r., kiedy zostały one wykorzystane jako instrumentzarządzania kryzysowego wspierający wysiłki ONZ zmierzające dozakończenia konfliktu w Kosowie. Ta akcja, znana pod kryptonimemOperacja Rozważna Siła (Operation Deliberate Force), była znaczącymczynnikiem w procesie zakończonym podpisaniem porozumieńpokojowych w Bośni. Następnie, pod koniec 1995 r., NATO otrzymałozadanie wdrażania wojskowych aspektów tego porozumienia poprzezdowodzenie wielonarodowymi Siłami Wdrożeniowymi (IFOR), a wpóźniejszych latach - Siłami Stabilizacyjnymi (SFOR). Obydwie operacjebyły prowadzone zgodnie z mandatem Narodów Zjednoczonych. W tensposób rola NATO ewoluowała od wypełniania stosunkowo ograniczonychzadań polegających na wspieraniu wysiłków pokojowych ONZ, doprzyjęcia pełnej kontroli nad złożonymi operacjami wspierania pokoju, wktórych uczestniczyły siły zbrojne wielu Partnerów oraz państw nienależących do NATO. To praktyczne operacyjne doświadczeniewspółpracy w obszarze wojskowym miało i ma szerokie reperkusje, np. wodniesieniu do rozwijania wzmocnionej współpracy politycznej, nie tylkopomiędzy NATO i państwami należącymi do Partnerstwa dla Pokoju, aletakże z innymi państwami. Ten proces ma dobroczynny wpływ nastabilność w całej Europie. Operacja Sojuszu w Kosowie i jego rola włagodzeniu skutków kryzysu humanitarnego w sąsiadujących państwachdalej wzmocniła znaczenie NATO w zarządzaniu kryzysowym. NATO wzdecydowany sposób - w szczególności poprzez prowadzenie kampaniipowietrznej i późniejsze rozmieszczenie sił KFOR - przyczyniło się dorealizacji zamierzeń wspólnoty międzynarodowej, tj. do stworzeniapodstaw długotrwałego pokoju i stabilności w Kosowie .

Kampania powietrzna w Kosowie, która zademonstrowała spójność ijedność Sojuszu oraz jego zdecydowaną wolę do działania w obliczuutrzymujących się aktów przemocy i łamania praw człowieka w Kosowie,wzmocniła wysiłki dyplomatyczne wspólnoty międzynarodowej idoprowadziła do realizacji kluczowych założeń państw członkowskichNATO oraz Partnerów. Położono kres katastrofie humanitarnej; ponad840 000 uchodźców powróciło do domu; dowodzone przez NATOmiędzynarodowe siły pokojowe (KFOR) zostały z sukcesem rozmieszczone;a wspólnota międzynarodowa przejęła odpowiedzialność za cywilnąadministrację w tym regionie, w ramach Misji Narodów Zjednoczonych wKosowie (UNMIK).

Zmieniająca się rola sił zbrojnych Sojuszu odzwierciedla takżezaangażowanie Sojuszu w rozwój Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony w ramach NATO. Ten proces uległ ostatnioprzyspieszeniu wobec rozwoju Europejskiej Polityki w dziedzinie

54

Bezpieczeństwa i Obrony w ramach Unii Europejskiej, co przedstawionezostało w rozdziale 4.

Kolejnym przykładem dostosowania sił zbrojnych Sojuszu do nowychokoliczności jest wprowadzanie w życie koncepcji wojskowej ZespołuZadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF). Na Szczycie NATO,który odbył się w styczniu 1994 r. szefowie państw i rządów poparli tękoncepcję, jako ważny element dostosowywania struktur Sojuszu dozmian w europejskim środowisku bezpieczeństwa. Ta koncepcja mawyposażyć NATO w elastyczne środki reagowania na nowe wyzwania dlabezpieczeństwa, w tym umożliwić mu prowadzenie operacji, w którychuczestniczyłyby państwa spoza Sojuszu. Realizacja tej koncepcji mapoprawić zdolność NATO do szybkiego rozmieszczania stosownychwielonarodowych i wielozadaniowych sił dostosowanych dospecyficznych wymogów poszczególnych operacji wojskowych. Ułatwićma również włączenie uczestników z państw nie należących do NATO dodowodzonych przez Sojusz operacji pokojowych. Wiele z cech koncepcjiCJTF - która wciąż jest tworzona – znalazło zastosowanie podczasdowodzonych przez NATO operacji pokojowych na Bałkanach.

Porozumienia o przydziale jednostek zbrojnych poszczególnychpaństw członkowskich na potrzeby CJTF podejmowane są zgodnie zstandardowymi procedurami planowania sił NATO. Nie mniej jednakelastyczność zakładana w ramach koncepcji CJTF nakłada znaczącewymagania na umowy w zakresie dowodzenia i kontroli sił zadaniowych,a w istocie są to wymagania wobec dowództwa CJTF. Kluczowe elementy("nuclei") niewielkiej liczby ośrodków dowodzenia CJTF są zatemumieszczane w wybranych kwaterach głównych, w ramach strukturydowodzenia NATO (patrz rozdziały 11 i 12). Ośrodki dowodzenia CJTFkorzystają przede wszystkim z wcześniej przydzielonych pracowników - tj.personelu podejmującego inne zadania w kraterach głównych w czasieniepoświęconym na działania w ramach CJTF. Korzystają także z wcześniejprzeszkolonego personelu uzupełniającego zapewnianego przez inneośrodki dowodzenia i państwa członkowskie NATO.

W skrócie, trwające obecnie przekształcenia potencjałukonwencjonalnych sił obronnych Sojuszu są złożonym i dalekosiężnychprocesem, który musi uwzględniać wszystkie wyżej wymienione czynniki.Ostatecznie, w przypadku kryzysu, który mógłby prowadzić do powstaniazagrożenia wojskowego dla bezpieczeństwa państw członkowskichSojuszu, siły zbrojne NATO muszą być zdolne do uzupełniania iwzmacniania wysiłków politycznych i muszą przyczynić się do zarządzaniatakim kryzysem i pokojowego uregulowania. Zatem kluczowe znaczeniema zachowanie adekwatnych zdolności oraz doskonałe przygotowanie do

55

podjęcia wspólnych działań. Struktury i uzgodnienia tworzone przez wielelat, umożliwiają państwom członkowskim wykorzystanie zalet działańzbiorowych i obrony zbiorowej w odniesieniu do aspektów politycznych,wojskowych i związanych z zasobami. Te ustalenia opierają się nazintegrowanej strukturze, której kluczowymi elementami są zbioroweplanowanie sił; wspólne finansowanie; wspólne planowanie operacyjne;formacje wielonarodowe, kwatery główne i ustalenia dotyczącedowodzenia; zintegrowany system obrony powietrznej; zrównoważenieroli i zakresu odpowiedzialności poszczególnych państw członkowskich;stacjonowanie i rozmieszczenie - gdy trzeba - sił zbrojnych za granicą;porozumienia obejmujące planowanie na potrzeby zarządzaniakryzysowego i rozwiązań siłowych; wspólne standardy i proceduryodnośnie do wyposażenia, szkolenia i logistyki; połączone imiędzynarodowe doktryny i ćwiczenia przeprowadzane w miarę potrzeb;a także współpraca w zakresie infrastruktury uzbrojenia i logistyki.Włączenie państw partnerskich do realizacji takich uzgodnień oraz rozwójpodobnych rozwiązań w państwach partnerskich w stosownych obszarachma także wzmocnić współpracę i wspólne wysiłki odnośnie do sprawbezpieczeństwa w obszarze euroatlantyckim.

Główne cechy charakterystyczne zmian dotykających siły zbrojneNATO to redukcje liczebności i poziomu gotowości oraz wzrostelastyczności, mobilności i charakteru międzynarodowego. Tym cogwarantuje właściwy przebieg tych przemian, poza wymogamidyktowanymi przez nowe role Sojuszu są dwie niezbywalne i uświęconezasady: zobowiązanie w zakresie obrony zbiorowej, która jestfundamentalnym zadaniem Sojuszu, a także zachowanie więzitransatlantyckiej, jako gwaranta wiarygodności i skuteczności Sojuszu.

Znacznie zmniejszyła się groźba wybuchy wojny, która trapiła Europęprzez ponad cztery dziesięciolecia w wyniku konfliktu ideologicznego,wrogości politycznej i współzawodnictwa wojskowego. Obecnie uwagakoncentruje się w znacznie mniejszym stopniu na odstraszaniuzniechęcającym do użycia siły, co przewidywał Artykuł 5 TraktatuPółnocnoatlantyckiego. W znacznie większym stopniu akcentowane sąbardziej prawdopodobne zadania, takie jak działania pokojowe,zapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzysowe, które mogą zostaćpowierzone NATO.

Utrzymują się jednak zagrożenia wynikające z anarchii właściwejkonfliktom, które wybuchają od zakończenia zimnej wojny, takim jaksytuacja w byłej Jugosławii. Ilustrują one konieczność utrzymaniasolidarności w ramach Sojuszu oraz zachowania skutecznych zdolnościwojskowych wystarczających, do sprostania wielu napiętym sytuacjom.

56

W rozliczeniu netto, skutkiem zmian dotykających siły zbrojne NATOjest przekształcenie tych sił w znacznie zredukowaną lecz bardziej mobilnąstrukturę. O 35% zmniejszono siły lądowe użyczane przez państwaczłonkowskie na potrzeby Sojuszu w ramach zintegrowanych procesówplanowania obrony i sił zbrojnych. Liczba podstawowych jednostekpływających została ograniczona o ponad 30%, a eskadry bojowe siłpowietrznych zredukowano o około 40% od początku lat 1990.Przeprowadzono poważne redukcje liczby sił utrzymywanych na wysokichpoziomach gotowości. Ogólnie mówiąc, siły zbrojne NATO zostałyzreorganizowane w sposób, który ułatwi ich elastyczne odtworzenie iwzmocnienie kiedykolwiek będzie to potrzebne, tak ze względu na obronęzbiorową, jak zarządzanie kryzysowe, włączając w to operacje wspieraniapokoju.

INICJATYWA ZDOLNOŚCI OBRONNYCH SOJUSZU

Inicjatywa Zdolności Obronnych (DCI), ogłoszona podczas SzczytuWaszyngtońskiego w kwietniu 1999 r. ma przygotować Sojusz dosprostania wyzwaniom bezpieczeństwa w XXI wieku i przygotować go doskutecznego radzenia sobie z kryzysami takimi jak w Kosowie, a takżeumożliwić mu utrzymanie zdolności do wypełniania fundamentalnychzadań w zakresie obrony państw członkowskich. Jak powiedział SekretarzGeneralny Lord Robertson: "Inicjatywa Zdolności Obronnych ma sprawić,że Sojusz nie tylko zachowa interoperacyjność, ale także udoskonali iunowocześni swoje zdolności, co umożliwi mu sprostanie nowymwyzwaniom dla bezpieczeństwa".

Inicjatywa obejmuje prawie wszystkie obszary zdolności wojskowych,w tym: mobilność sił; wsparcie logistyczne; zdolność do samodzielnejochrony i angażowania sił przeciwnika; a także systemy dowodzenia,kontroli i informacji, które mają w miarę potrzeby umożliwić szybkierozmieszczenie sił zbrojnych oraz zapewnić ich skuteczność w punktach,gdzie siły te będą musiały angażować się w zarządzanie kryzysowe - byćmoże przez długi czas.

Co więcej, podobnie jak w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie,gdzie obecnie rozmieszczone są natowskie siły zbrojne, przyszłe operacjewojskowe Sojuszu będą prawdopodobnie w zasadniczy sposób różnić sięod tego typu zadań, których planowanie rozpoczęto jeszcze w okresiezimnej wojny. Operacje nowego typu będą prawdopodobnie odbywać siępoza terytorium traktatowym Sojuszu; mogą trwać wiele lat i będąangażować jednostki zbrojne wielu państw - członków Sojuszu, ale takżew niektórych okolicznościach państw partnerskich. Co więcej realizacja

57

zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym wymaga innego rodzajuumiejętności, niż te potrzebne do prowadzenia wojny.

Aby sprostać tym nowym wyzwaniom bezpieczeństwa, NATO musizapewnić swoim siłom zbrojnym właściwe wyposażenie - personel iszkolenie potrzebne do skutecznego wypełniania ich zadań. Wnioskiwyciągnięte z operacji w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a takżedoświadczenia z wcześniejszych operacji międzynarodowychangażujących członków NATO - np. w Zatoce Perskiej, Somalii i na Haiti -pokazały gdzie niezbędne jest wprowadzenie zmian.

Inicjatywa Zdolności Obronnych miała uzdolnić NATO do sprostaniawszelkim możliwym okolicznościom. Do nadzorowania programupowołano Grupę Sterującą Wysokiego Szczebla. Grupa składa się zestarszych rangą przedstawicieli oddelegowanych przez państwaczłonkowskie, a przewodniczy jej Zastępca Sekretarza Generalnego NATO.Posiedzenia odbywają się co kilka tygodni. Ich tematem jest ocenaosiągniętych postępów oraz udzielenie wskazówek co do dalszych działań.

DCI przyczyni się także do rozwoju Europejskiej Tożsamości wzakresie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI) poprzez wzmocnienieeuropejskich zdolności obronnych oraz europejskiego filaru NATO.Umożliwi to europejskim państwom członkowskim wnoszeniesilniejszego i bardziej spójnego wkładu do działań NATO (patrz rozdział 4).

DCI zmierza w szczególności do poprawy zdolności Sojuszu wnastępujących pięciu obszarach, które częściowo się pokrywają:

• "mobilność i zdolność do rozmieszczania": to jest zdolność doszybkiego rozmieszczania sił zbrojnych tam, gdzie jest tokonieczne, włącznie z regionami położonymi poza obszaremtraktowym Sojuszu;

• "zdolność do utrzymania sił w terenie": to jest zdolność doutrzymania i zaopatrywania sił zbrojnych daleko od ichregularnych miejsc stacjonowania oraz długotrwała dostępnośćwystarczającej liczby uzupełniających sił, które mogą być w miarępotrzeb udostępnione do celów operacji;

• "skuteczne angażowanie sił": to jest zdolność do zgodnego zzamierzeniem angażowania sił przeciwnika we wszelkiego rodzajuoperacjach o zmiennej intensywności (od wysokiej do niskiej);

• "zdolność do przetrwania": to jest zdolność do zapewnieniaochrony sił i infrastruktury przed obecnymi i przyszłymizagrożeniami; a także

58

• "interoperacyjne systemy łączności": to jest systemy zarządzania,kontroli i przekazywania informacji, które są wzajemniekompatybilne, co ma umożliwić efektywne współdziałanie siłzbrojnych różnych państw.

Aby wzmocnić zdolność NATO do rozmieszczania sił w dalekopołożonych obszarach objętych kryzysem, państwa członkowskie badająmożliwość zastosowania udoskonalonych rozwiązań w zakresie transportujednostek i wyposażenia. Rozwiązania te mają obejmować wspólneużytkowania środków oraz stworzenie warunków do angażowania w miarępotrzeb komercyjnych samolotów i jednostek pływających. Zastosowaniekomercyjnie dostępnych środków wymagałoby określenia warunków ichużytkowania oraz wprowadzenia z dużym wyprzedzeniem jednoznacznychrozwiązań prawnych.

Logistyka to kluczowy element wszelkich operacji wojskowych.Jednym z celów DCI jest zwiększenie liczby jednostek logistycznychSojuszu oraz wzmocnienie ich zdolności. Obecnie analizowany jest zakres,w jakim możliwe będzie użyczanie zdolności logistycznych przezposzczególne państwa członkowskie tak, aby podnieść efektywnośćdziałania. To doprowadzi do stworzenia Wielonarodowych PołączonychCentrów Logistyki, które mają być częścią realizacji Koncepcji PołączonychSił do Zadań Specjalnych – (patrz rozdział 12).

Nowoczesne technologie umożliwiają wykorzystanie sił zbrojnych wwybiórczy sposób, który ogranicza dodatkowe przypadkowe zniszczenia.Ich wykorzystanie pozwala także skrócić konflikt, ponieważ demonstruje,iż kontynuowanie agresji nie może zakończyć się sukcesem. Wśród takichtechnologii są dzienno-nocne systemy uzbrojenia działające bez względuna pogodę oraz pociski z precyzyjnym naprowadzaniem. DCI zajmuje siętakże takimi zagadnieniami.

Aby poprawić ochronę i zdolność do przetrwania sił zbrojnychbiorących udział w operacjach wojskowych, NATO poszukuje sposobówwzmocnienia zdolności wojskowych w tych obszarach. Analizowana jestmożliwość wprowadzenia udoskonaleń w zakresie systemów rozpoznaniai obserwacji; systemów obrony powietrznej; a także metod przeciwdziałaniazagrożeniom stwarzanym przez różne rodzaje broni masowego rażenia.

Jednocześnie, w miarę jak poszczególne państwa coraz ściślejwspółpracują ze sobą - np. podejmując operacje zarządzania kryzysowego- rośnie potrzeba zapewnienia im możliwości skutecznegokomunikowania się na wszystkich szczeblach. DCI stara sięzagwarantować warunki do tego, aby postęp technologiczny nie osłabiałinteroperacyjności w zakresie systemów łączności. Stara się zapewnić

59

wdrażanie nowych osiągnięć technologicznych tak, aby w najlepszymożliwy sposób przyczyniały się one do rozwoju metod komunikowaniasię w warunkach wojskowych.

NUKLEARNE SIŁY ZBROJNE SOJUSZU

W NOWYM ŚRODOWISKU BEZPIECZEŃSTWA

Od zakończenia zimnej wojny Sojusz podejmuje daleko idące wysiłkiw celu dostosowania swojej całościowej polityki i potencjału obronnegodo nowych warunków bezpieczeństwa. Państwa członkowskie NATOrealizując swoje nowe szerokie podejście do spraw bezpieczeństwa, któreuwzględnia nie tylko niezbędne kwestie obronne, ale także znaczenieczynników politycznych, gospodarczych, społecznych i środowiskowych.Dzięki temu w pełni wykorzystują możliwości stworzone przez znacznąpoprawę warunków bezpieczeństwa. Strategia jądrowa w NATO orazpotencjał sił znalazły się wśród obszarów, które jako pierwsze zostałypoddane analizie. W tych właśnie obszarach wprowadzono równieżniektóre z najbardziej radykalnych zmian. Najbardziej znaczące z nichprzedstawiono poniżej.

W czasach zimnej wojny siły jądrowe NATO odgrywały centralną rolęw strategii elastycznego reagowania. Aby powstrzymać wybuch wielkiejwojny w Europie, broń jądrowa została włączona jako elementcałościowej struktury natowskich sił zbrojnych, a Sojusz utrzymywałróżnorodne plany uderzenia, których realizacja nie wymagała długiegookresu przygotowań. W odniesieniu do znaczącej części natowskich siłjądrowych utrzymywano wysokie poziomy gotowości i potencjałszybkiego reagowania.

W nowym środowisku bezpieczeństwa NATO radykalnie zmniejszyłoswoją zależność od użycia sił jądrowych. Strategią Sojuszu pozostajezapobieganie wybuchowi wojny, ale dominującym czynnikiem przestałabyć możliwość eskalacji jądrowej. Siły nuklearne Sojuszu nie są jużwycelowane w żadne państwo, a pojawienie się okoliczności, w którychrozważano by ich zastosowanie uważa się za niezwykle małoprawdopodobne. Sojusznicze siły jądrowe nadal w znaczący sposóbprzyczyniają się do zapobiegania wybuchowi wojny. W większym stopniuodgrywają one jednak obecnie rolę polityczną i nie są już ukierunkowanena zapobieganie konkretnemu zagrożeniu. Siły te utrzymywane są obecniena minimalnym poziomie wystarczającym do zachowania pokoju istabilności.

60

Współmiernie do ograniczonej roli sił jądrowych w strategii Sojuszu,w radykalny sposób ograniczono potencjał jądrowy NATO. Wraz zzakończeniem zimnej wojny potęgi jądrowe będące członkami Sojuszupodjęły jednostronne kroki zmierzające do unieważnienia planowanychprogramów modernizacji swoich sił nuklearnych. Francja ogłosiławczesne zaprzestanie produkcji rakiet Hades. Stany Zjednoczone i WielkaBrytania unieważniły plany opracowania taktycznych pocisków jądrowychpowietrze - ziemia. Wyprzedzając późniejsze decyzje o wyeliminowaniusystemów lądowych wyrzutni pocisków nuklearnych, Stany Zjednoczoneodwołały również plany stworzenia zdolnego do przenoszenia ładunkównuklearnych następcy systemu ziemia – ziemia LANCE oraz produkcjinowych 155 mm granatów działowych z ładunkiem nuklearnym. Od roku1991 Francja ograniczyła liczbę typów systemów przenoszenia pociskówjądrowych z 6 do 2. Obecnie niezależne francuskie siły jądrowe składająsię jedynie z czterech okrętów podwodnych przenoszących pociskibalistyczne odpalane z łodzi podwodnych (SLBM) oraz samolotów Mirage2000N przenoszących średniego zasięgu pociski typu powietrze - ziemia.

Od roku 1992 Wielka Brytania zarzuciła swój program LANCE iprogram zadań artylerii lufowej, czyli morską taktyczną broń jądrowąpoczątkowo stacjonowaną na lotniskowcach, jak też całą broń nuklearnąsił powietrznych, w ten sposób całkowicie likwidując rolę nuklearnąswoich samolotów podwójnego przeznaczenia. Okręty podwodne Tridentsą obecnie jedynym systemem nuklearnym Wielkiej Brytanii.

W październiku 1991 r, w odpowiedzi na inicjatywę prezydenta USAG. Busha NATO zdecydowało o ponad 85% redukcji liczby uzbrojeniadostępnego na potrzeby substrategicznych4 sił zbrojnych w Europie. Taredukcja została zakończona w lipcu 1992 r. W jej ramach wyeliminowanowszystkie głowice nuklearne sił substrategicznych NATO wystrzeliwane zziemi (włącznie z artylerią nuklearną oraz rakietami ziemia-ziemia).Wyeliminowano również ponad 50% bomb grawitacyjnych. W dodatkuwycofano całe nuklearne uzbrojenie pokładowe sił morskich. Proceseliminowania objął również liczbę około 1300 sztuk nuklearnej broniartyleryjskiej oraz 850 głowic rakiet LANCE. Wszystkie głowice nuklearneprzeznaczone dla tych sił zostały wycofane ze stanu NATO. Większość z

61

4 Terminy "strategiczny" i "substrategiczny" mają nieco inne znaczenie w różnych państwach.Strategiczna broń nuklearna zazwyczaj definiowana jest jako broń o zasięgu"interkontynentalnym" (ponad 5 500 kilometrów), jednak w niektórych kontekstach termin tenmoże obejmować rakiety balistyczne średniego zasięgu, które nie sięgają tak daleko. Termin"substrategiczna" bron nuklearna jest stosowany w dokumentach NATO od 1989 r. naokreślenie broni nuklearnej średniego i bliskiego zasięgu, a obecnie odnosi się przedewszystkim do dostarczanych drogą powietrzną pocisków będących na wyposażeniusamolotów podwójnego zastosowania, a także do niewielkiej liczby brytyjskich głowic typuTrident pełniących nowe, substrategiczne zadania (pozostała substrategiczna broń nuklearnazostała wycofana z Europy).

nich została już wyeliminowana, a pozostałe mają być wyeliminowane wnajbliższej przyszłości.

Stany Zjednoczone również całkowicie wyeliminowały wszystkiemorskie niestrategiczne/substrategiczne systemy za wyjątkiemwystrzeliwanych z pokładu pocisków cruise, które nie są jednak już dłużejrozmieszczane na morzu w czasie pokoju. W dodatku Stany Zjednoczonecałkowicie zakończyły nuklearną rolę swoich stacjonowanych nalotniskowcach samolotów podwójnego przeznaczenia. Dzisiaj jedynąstacjonowaną na lądzie bronią nuklearną dostępną dla NATO są bombynuklearne w posiadaniu USA, które mogą być zrzucone przez samolotypodwójnego przeznaczenia, które to samoloty posiada kilka Sojuszniczychpaństw.

Składy nuklearne NATO również zostały poddane masowej redukcji(o około 80 procent) ponieważ zostały wyeliminowane systemy broni, jakteż część uzbrojenia została zredukowana. W tym samym czasie zostałyzainstalowane nowe, bardziej bezpieczne i wytrzymałe składy broni.

Wraz z zakończeniem zimnej wojny wprowadzono również kolejnąznaczącą zmianę. NATO zaprzestało utrzymywania w warunkach pokojutrwałych awaryjnych planów jądrowych oraz powiązanych z nimi celów, naktóre ukierunkowane były jego substrategiczne siły jądrowe. W wynikutego, nuklearne siły NATO nie są już wycelowane w żadne państwo.Wyciągając dalsze korzyści z poprawy warunków bezpieczeństwa, NATOpodjęło także cały szereg kroków zmierzających do zmniejszenia liczebnościi poziomów gotowości samolotów o podwójnym zastosowaniu.

W ramach kolejnej jednostronnej inicjatywy, ministrowie sprawzagranicznych i obrony NATO ogłosili w grudniu 1996 r., iż rozszerzenieSojuszu nie będzie wymagało wprowadzenia zmian odnośnie do jegoznacznie ograniczonego potencjału jądrowego, a NATO nie ma "żadnegozamiaru, planów lub powodów do rozmieszczenia broni jądrowej naterytorium nowych państw członkowskich, ani też nie widzi żadnejpotrzeby wprowadzania zmian w stosunku do swojego potencjałujądrowego lub polityki nuklearnej, a także nie przewiduje w przyszłościtakiej potrzeby". Nadal utrzymywane, znacznie zmniejszonesubstrategiczne siły zbrojne NATO będą w przewidywalnej przyszłościnadal spełniać wymogi odstraszania odpowiednio do potrzeb Sojuszu.

Kontrola zbrojeń nuklearnych Państwa członkowskie NATO podtrzymują swoje długoterminowe

zaangażowanie w sprawie kontroli zbrojeń nuklearnych, rozbrojenia inieproliferacji jako integralną część ich polityki bezpieczeństwa, która jestmocno osadzona w szerokim politycznym kontekście wysiłków

62

podejmowanych przez NATO w celu wzmocnienia stabilności ibezpieczeństwa poprzez obniżenie poziomów uzbrojenia oraz zwiększenieprzejrzystości i wzajemnego zaufania w odniesieniu do kwestii wojskowych.W związku z podjętą w 1983 r. "Decyzją z Monte Bello" Sojusz ogłosił anastępnie przeprowadził wycofanie 1400 głowic jądrowych z Europy.Podpisany w 1987 r. Traktatu o Eliminacji Broni Jądrowej Średniego Zasięgu(INF) w globalnym wymiarze wyeliminował lądowe pociski nuklearneśredniego zasięgu, co było uwieńczeniem zainicjowanej w 1979 r. politykiNATO w zakresie kontroli zbrojeń, znanej jako "dwuczęściowa decyzja".

Stany Zjednoczone i Federacja Rosyjska są głęboko zaangażowane wproces zmierzający do drastycznej redukcji ich nuklearnych potencjałówstrategicznych. Traktat o Redukcji Broni Strategicznej (START I), podpisanyw lipcu 1991 r., a prawomocny od 1994 r. zredukuje rozmieszczoneuzbrojenie strategiczne obu stron z liczby znacznie przekraczającej 10 000do 6 000. START II (podpisany w styczniu 1993 r. i ratyfikowany przez USAw styczniu 1996 r., a przez Rosję w kwietniu 2000 r.) doprowadzi do dalszejredukcji broni strategicznej będącej w dyspozycji każdej ze stron dopoziomu między 3 000 a 3 500, a także wyeliminuje specjalny typ głowiczawierających wiele niezależnie naprowadzających się ładunków zmiędzykontynentalnych rakiet balistycznych (ICBM). Zapewni takżeprocedury zewnętrznej weryfikacji przestrzegania porozumień. Poratyfikacji przez Rosję traktatu START II, USA i Federacja Rosyjskazasygnalizowały swoją gotowość do podjęcia negocjacji nad traktatemSTART III o dalszej redukcji broni strategicznej do poziomu od 2 000 do 2500 oraz wprowadzanie środków związanych ze zwiększaniemprzejrzystości zapasów głowic strategicznych oraz procedur niszczeniatych głowic.

W innych pokrewnych obszarach, wszystkie państwa członkowskieNATO są członkami Układu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (NPT)i w pełni popierają jego założenia. Traktat ten został podpisany przez 187państw-sygnatariuszy. Członkowie NATO wezwali wszystkie pozostałepaństwa do przystąpienia do Traktatu i pełnego wdrożenia jego założeń.Podczas odbywającej się co pięć lat Konferencji Przeglądowej NPT w maju2000 r. w Nowym Jorku, pięć potęg nuklearnych, które są stałymiczłonkami rady bezpieczeństwa ONZ - Chiny, Francja, Rosja, WielkaBrytania i Stany Zjednoczone - zobowiązały się do "bezwzględnegopodjęcia kroków (..) zmierzających do przeprowadzenia całkowitejeliminacji swoich arsenałów nuklearnych, doprowadzając tym samym docałkowitego rozbrojenia". Podjęto również wówczas inne praktyczne krokizmierzające do wdrożenia postanowień traktatu. Takie zobowiązanieoznacza znaczny postęp w zakresie kontroli zbrojeń nuklearnych, który -

63

jak można oczekiwać - wywrze pozytywny wpływ na przyszły programkontroli zbrojeń.

NATO silnie popiera wysiłki zmierzające do redukcji broni jądrowej wrozsądny i gwarantowany sposób. Sojusz konsekwentnie popiera postępyw odniesieniu do realizacji traktatu o redukcji broni strategicznej (START),a także podkreśla potrzebę wprowadzenia w życie postanowień traktatuSTART II, które mogą doprowadzić do dalszej znaczącej redukcjiarsenałów strategicznych, przewidzianej w ramach realizacji traktatuSTART III.

Wszystkie te zobowiązania i wydarzenia są zgodne z celem Sojuszu,jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności przy zachowaniunajniższych możliwych poziomów sił zbrojnych, zgodnie z wymogamiobrony.

Rola nadal utrzymywanych sił nuklearnych NATO

Fundamentalnym zadaniem nadal utrzymywanych sił nuklearnych jestwypełnianie celu politycznego, jakim jest ochrona pokoju i zapobieganiewzrostowi napięcia. W wymiarze nieosiągalnym dla samodzielniewystępujących sił konwencjonalnych, siły nuklearne sprawiają, że ryzykoagresji przeciwko NATO jest niemożliwe do oszacowania i nie może byćzaakceptowane. Wspólnie z właściwie dobranymi zdolnościamikonwencjonalnymi stwarzają one rzeczywiste zagrożenie dla każdegopaństwa, które mogłoby rozważać osiąganie politycznych lub wojskowychkorzyści poprzez groźbę lub użycie broni masowego rażenia przeciwkoSojuszowi. Powstrzymując użycie borni nuklearnej, biologicznej ichemicznej, siły zbrojne Sojuszu przyczyniają się także do jego wysiłkówzmierzających do zapobiegania proliferacji tych rodzajów uzbrojenia orazśrodków ich przenoszenia.

Obrona zbiorowa zapewniana przez potencjał nuklearny NATO jestwspólną wartością wszystkich państw członkowskich Sojuszu. Ponadtoobecność amerykańskich sił jądrowych stacjonujących w Europie iudostępnionych na potrzeby NATO wzmacnia polityczną i wojskową więźpomiędzy członkami Sojuszu w Europie i w Ameryce Północnej.Jednocześnie uczestnictwo państw niedysponujących bronią jądrową wrealizacji polityki nuklearnej Sojuszu jest dowodem solidarności wewnątrzNATO oraz wspólnego zaangażowania państw członkowskich wutrzymanie bezpieczeństwa a także powszechne wśród nich dzielenie sięciężarami zobowiązań i ryzyka.

64

Państwa członkowskie sprawują także wspólny nadzór polityczny nadpotencjałem nuklearnym NATO. Sojusznicza Grupa PlanowaniaNuklearnego jest forum, na którym ministrowie obrony należących doSojuszu państw nuklearnych i państw członkowskich nieposiadającychtego rodzaju uzbrojenia (z wyjątkiem Francji) wspólnie uczestniczą wpodejmowaniu decyzji odnośnie do potencjału nuklearnego NATO, a takżerozwoju polityki nuklearnej Sojuszu. Podstawą tych decyzji jest zgodapanująca wśród państw członkowskich, iż NATO musi zachować - i to wdemonstracyjny sposób - podstawowe zdolności wojskowe,charakteryzujące się właściwą proporcją pomiędzy poszczególnymirodzajami sił tak, aby zachować podstawową siłę wojskową niezbędną dozapewnienia samoobrony zbiorowej. Nuklearne siły zbrojne NATOpozostają niezwykle ważnym elementem tych podstawowych zdolności,bez względu na dramatyczne zmiany jakie dokonały się w środowiskubezpieczeństwa i pozwoliły NATO podjąć ogromną redukcję zarówno wodniesieniu do własnego potencjału jądrowego, jak i do stopniazależności od broni nuklearnej.

65

ROZDZIAŁ 3

ZWIĘKSZENIE OTWARTOŚCI SOJUSZU

Proces rozszerzania NATO

Partnerstwo dla Pokoju

Współpraca między NATO i Rosją

Partnerstwo NATO z Ukrainą

Dialog Śródziemnomorski Sojuszu

Inicjatywa NATO dla Europy Południowo-Wschodniej

ZWIĘKSZENIE OTWARTOŚCI SOJUSZU

PROCES ROZSZERZANIA NATO„Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia do

niniejszego traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanierealizować zasady niniejszego traktatu i wnośić wkład do bezpieczeństwaobszaru północnoatlantyckiego. (...)"

Artykuł 10 Traktatu Północnoatlantyckiego, Waszyngton 4 kwietnia1949 r.

Od podpisania Traktatu Północnoatlantyckiego 7 państw dołączyło dodwunastki pierwotnych sygnatariuszy, zwiększając całkowitą liczbę państwczłonkowskich NATO do 19. Polska, Republika Czeska i Węgry przystąpiły doSojuszu w marcu 1999 r., w wyniku zaproszenia, które zostało wystosowanew 1997 r. na Szczycie Madryckim Sojuszu. Trzy ostatnio przyjęte państwauczestniczyły po raz pierwszy jako pełnoprawni członkowie w spotkaniu naszczycie, które odbyło się w Waszyngtonie, w kwietniu 1999 r. Wówczasprzywódcy NATO podkreślili nieustanną otwartość Sojuszu na przyjęcienowych członków i uroczyście obiecali, że NATO będzie nadal witać wswym gronie nowe państwa, które będą w stanie "realizować zasadyniniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszarupółnocnoatlantyckiego".

Oczekuje się, że w najbliższych latach Sojusz wystosuje kolejnezaproszenia do państw pragnących i będących w stanie przyjąć na siebieodpowiedzialność i zobowiązania związane z członkostwem. Stanie się takwtedy, gdy - w opinii Sojuszu - włączenie tych państw będzie zgodne zogólnymi politycznymi i strategicznymi interesami tej organizacji orazwzmocni ogólnoeuropejskie bezpieczeństwo i stabilność.

Przywódcy NATO ogłosili również Plan Działań na rzecz Członkostwa(MAP), którego specjalnym celem jest zapewnienie doradztwa i informacjizwrotnych w kontaktach z państwami ubiegającymi się o przystąpienie doSojuszu.

„Studium w sprawie rozszerzenia NATO“ z 1995 rokuPrzywódcy Sojuszu zebrani na Szczycie Brukselskim w styczniu 1994 r.

potwierdzili otwartość Sojuszu na przyjęcie kolejnych państw europejskichbędących "w stanie realizowac zasady niniejszego Traktatu i wnosić wkładdo bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego".

69

W następstwie decyzji podjętej przez ministrów spraw zagranicznychSojuszu w grudniu 1994 r., w roku następnym przeprowadzono wewnątrzSojuszu analizę kwestii formułowanych jako "dlaczego i jak", w odniesieniudo przyjmowania państw członkowskich. W wyniku tego powstałdokument "Studium w sprawie rozszerzenia NATO", który we wrześniu1995 r. został udostępniony zainteresowanym państwom partnerskim iogłoszony publicznie. Zasadnicze tezy Studium pozostają podstawąpolityki NATO w kwestii zapraszania nowych członków. Odpowiadając napytania "dlaczego" rozszerzać NATO, Autorzy Studium stwierdzili, że - wrazz zakończeniem zimnej wojny oraz końcem istnienia UkładuWarszawskiego, wyłoniła się zarazem potrzeba, jak i unikalna szansabudowania lepszych warunków bezpieczeństwa w całym obszarzeeuroatlantyckim, bez odtwarzania linii podziału.

Rozszerzenie NATO jest kolejnym krokiem w kierunku urzeczywistnianiapodstawowego celu Sojuszu, jakim jest wzmacnianie bezpieczeństwa irozszerzanie stabilności w całym obszarze euroatlantyckim, co ma byćuzupełnieniem szerszych posunięć zmierzających do integracji, takich jakrozszerzanie Unii Europejskiej oraz wzmacnianie OrganizacjiBezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) (patrz rozdział 15). Procesten nie zagraża nikomu. NATO pozostanie Sojuszem obronnym, któregopodstawowym celem jest ochrona pokoju w obszarze euroatlantyckimoraz zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim.

Autorzy Studium stwierdzili ponadto, iż rozszerzenie Sojuszu podwieloma względami przyczyni się do wzmocnienia stabilności ibezpieczeństwa wszystkich państw w obszarze euroatlantyckim. Zachęci dopodejmowania reform demokratycznych i wzmocni proces, który będzieobejmował stworzenie cywilnej i demokratycznej kontroli nad siłamizbrojnymi. Przyczyni się do promowania wzorców i nawyków współpracy,konsultacji i budowy porozumienia, które charakteryzują stosunki wśródobecnych członków Sojuszu. Będzie także wspierać dobrosąsiedzkiestosunki w całym obszarze euroatlantyckim. Poprawi przejrzystośćplanowania obronnego i budżetów wojskowych, tym samym wzmocniazaufanie, jakim wzajemnie darzą się państwa. Wzmocni także tendencję dopodejmowania integracji i współpracy w Europie. Ponadto, w większymstopniu uzdolni Sojusz ale przyczyniania się do bezpieczeństwaeuropejskiego i międzynarodowego, a także do podejmowania wysiłkówpokojowych w ramach mandatu Organizacji Narodów Zjednoczonych iOBWE. Rozszerzenie Sojuszu przyczyni się także do wzmocnienia iposzerzenia partnerstwa transatlantyckiego.

W odniesieniu do pytania „jak" rozszerzyć Sojusz wspomnianeStudium potwierdziło, że - podobnie jak w przeszłości - każde dalsze

70

rozszerzenie członkostwa w Sojuszu będzie się odbywało poprzez akcesjęnowych państw członkowskich do Traktatu Północnoatlantyckiego,zgodnie z Artykułem 10. Co za tym idzie, nowi członkowie będą korzystaćz pełni praw oraz przyjmą wszystkie zobowiązania związane zczłonkostwem, zgodnie z zapisami Traktatu. Będą musieli zaakceptowaćzasady, posunięcia i decyzje polityczne oraz procedury przyjęte przezpaństwa członkowskie do chwili ich akcesji, i będą zobowiązani w pełni jerealizować. Autorzy Studium w jednoznaczny sposób stwierdzili, iż wola izdolność do podjęcia tych zobowiązań, nie tylko na piśmie, ale także wpraktyce, będą miały decydujący wpływ na decyzję Sojuszu o zaproszeniudanego państwa do akcesji.

Państwa, które są zaangażowane w spory etniczne lub terytorialne -także te związane z dążeniami separatystycznymi lub wewnętrznymisporami o jurysdykcję - muszą rozwiązać te spory w pokojowy sposób,zgodnie z zasadami OBWE, zanim będą mogły stać się członkami Sojuszu.

W Analizie stwierdzono również, iż zdolność zainteresowanychpaństw do wnoszenia wojskowego wkładu do obrony zbiorowej orazdziałań pokojowych i wypełniania innych nowych misji Sojuszu, będą wdecydujący sposób wpływać na decyzję o zaproszeniu ich do członkostwa.W podsumowaniu stwierdzono, iż ostatecznie państwa sprzymierzonezdecydują na zasadzie konsensusu o zaproszeniu nowych członków, apodstawą tej decyzji będzie dokonana przez nich każdorazowo ocena, czyczłonkostwo konkretnego państwa przyczyni się do bezpieczeństwa istabilności w obszarze północnoatlantyckim. Żadne państwo spozaSojuszu nie ma prawa veta lub "droit de regard" odnośnie do procesurozszerzenia lub decyzji z nim związanych.

Na Szczycie Madryckim w lipcu 1997 r. zakończono staranne iwszechstronne analizy oraz zintensyfikowany, indywidualny dialog zzainteresowanymi partnerami. Kulminacją tych wysiłków było zaproszeniePolski, Republiki Czeskiej i Węgier do rozpoczęcia rozmów akcesyjnych zNATO. W wyniku tej decyzji, która została podjęta przez szefów państw irządów Sojuszu, jesienią 1997 r., odbyły się negocjacje z każdym zzaproszonych państw. Protokoły akcesyjne dla każdego z tych trzechpaństw zostały podpisanie w grudniu 1997 r., a następnie zostałyratyfikowane przez wszystkich szesnastu dotychczasowych członków NATOoraz przez nowo zaproszone państwa, zgodnie z ich proceduramiwewnętrznymi. Trzy nowo zaproszone państwa formalnie przystąpiły doTraktatu w marcu 1999 r.

Rozszerzanie NATO jest otwartym, ciągłym procesem, a niepojedynczym wydarzeniem.

71

Proces akcesjiGłówne etapy prowadzące do akcesji trzech nowych państw

członkowskich przedstawiały się następująco:

• 10 stycznia 1994 r. Szesnastu przywódców państw członkowskichSojuszu zgromadzonych na Szczycie Brukselskim stwierdziło, iżoczekują rozszerzenia NATO o demokratyczne państwa naWschodzie Europy i gotowi są je powitać. Przywódcy potwierdzili,że - zgodnie z Artykułem 10 Traktatu Północnoatlantyckiego -Sojusz jest otwarty na przyjęcie kolejnych państw europejskich,które mogą się przyczyniać do realizacji zasad Traktatu Północno-atlantyckiego oraz wnosić wkład do bezpieczeństwa w obszarzepółnocnoatlantyckim.

• Wrzesień 1995 r. Sojusz przyjął "Studium w sprawie rozszerzeniaNATO", przedstawiające czynniki, które powinny byćuwzględnione w odniesieniu do procesu rozszerzania. AutorzyStudium zakładali, iż proces ten powinien także uwzględniaćwydarzenia polityczne i zmiany związane z bezpieczeństwem wcałej Europie. Analiza pozostaje podstawą stosunku NATO dokwestii zapraszania nowych państw członkowskich.

• Rok 1996, Zintensyfikowane indywidualne rozmowy zostałypodjęte z dwunastoma zainteresowanymi państwami partnerskimi.Sesje rozmów pomogły im zrozumieć zasady działania Sojuszu, atakże przyczyniły się do lepszego zrozumienia przez Sojuszpoziomu zaawansowania tych państw w odniesieniu do rozwojuwewnętrznego oraz rozwiązywania sporów z państwamisąsiadującymi. Studium określało te czynniki jako ważne warunkiwstępne członkostwa.

• 10 grudnia 1996 r. Państwa członkowskie Sojuszu rozpoczęłysporządzanie rekomendacji odnośnie do tego, które państwo lubpaństwa powinny zostać zaproszone do otwarcia rozmówakcesyjnych. W ten sposób przygotowywano decyzję, która miałabyć podjęta na Szczycie Madryckim w lipcu 1997 r.

• Początek roku 1997. Zintensyfikowany indywidualny dialog -spotkania z przedstawicielami 11 państw partnerskich odbywałysię na ich prośbę. Równocześnie władze wojskowe NATO podjęłyanalizę decydujących czynników wojskowych istotnych dlakażdego z państw zainteresowanych członkostwem w NATO.

• 8 lipca 1997 r. Przywódcy państw należących do Sojuszu,zebranych w Madrycie zaprosili Polskę, Republikę Czeską i Węgry

72

do rozpoczęcia rozmów akcesyjnych z Sojuszem. Potwierdzilirównież, że NATO pozostanie otwarte na przyjęcie nowychczłonków.

• Wrzesień i listopad 1997 r. Przeprowadzono rozmowy akcesyjne zkażdym spośród trzech zaproszonych państw. Pod koniec tegoprocesu, trzy nowe zaproszone państwa wysłały listy intencyjnepotwierdzające zobowiązania podjęte podczas rozmów.

• 16 grudnia 1997 r. Ministrowie spraw zagranicznych państwczłonkowskich NATO podpisali protokoły akcesyjne do TraktatuPółnocnoatlantyckiego dotyczące akcesji trzech wspomnianychpaństw.

• Rok 1998. Państwa członkowskie ratyfikowały protokoły akcesyjnezgodnie ze swoimi wewnętrznymi procedurami.

• 12 marca 1999 r. Po zakończeniu swoich własnych narodowychprocedur legislacyjnych, ministrowie spraw zagranicznych Polski,Republiki Czeskiej, Węgier zdeponowali dokumenty akcesyjne doTraktatu Północnoatlantyckiego. Ceremonia ta odbyła się wmieście Independence w stanie Missouri, w USA. W ten sposóbdokonało się ich formalne wstąpienie do Sojuszu.

• 16 marca 1999 r. Flagi trzech nowych państw członkowskichzostały wciągnięte na maszty podczas ceremonii, która odbyła sięw Kwaterze Głównej NATO w Brukseli.

W tym okresie każdy z potencjalnych nowych członków Sojuszu zsukcesem podjął wiele przedsięwzięć, które miały zapewnić skutecznośćich członkostwa w NATO. Te przedsięwzięcia odnosiły się do sferybezpieczeństwa (np. rozwiązania dotyczące otrzymywania,przechowywania i wykorzystywania poufnych informacji), a także takichobszarów jak obrona powietrzna, infrastruktura, planowanie sił orazsystemy łączności i informatyczne.

Plan Działań na rzecz Członkostwa (MAP) Plan Działań na rzecz Członkostwa (MAP) ma wspomóc

przygotowania w tych państwach, które pragną wstąpić do Sojuszupoprzez zapewnienie doradztwa, pomocy i praktycznego wsparciawszystkich aspektów członkostwa w NATO. Główne rozwiązaniastosowane w MAP to:

• przedstawianie przez państwa aspirujące do członkostwaindywidualnych rocznych programów narodowych o stanie ich

73

przygotowań do przyszłego ewentualnego członkostwa.Programy te obejmują aspekty polityczne, gospodarcze, obronne,kwestie środków i bezpieczeństwa oraz problemy prawne;

• wyraźnie określony i przejrzysty mechanizm odbierania sygnałówzwrotnych od państw kandydujących o ich postępach w realizacjiprogramów, zarówno w odniesieniu do zaleceń politycznych jak itechnicznych. Częścią tego mechanizmu są doroczne spotkania 19plus 1 na szczeblu Rady, podczas których dokonywana jest ocenapostępów;

• działanie wspólnego mechanizmu wymiany informacji (clearinghouse), który pomaga koordynować pomoc udzielaną przez NATOoraz państwa członkowskie państwom kandydującym w obszarzeobronności i spraw wojskowych;

• strategia planowania obronnego dla państw kandydujących, któraobejmuje opracowanie i przegląd listy uzgodnionych celów.

Ministrowie spraw zagranicznych NATO będą nieustannie analizowaćproces rozszerzania, w tym wdrażanie Planu Działań na rzeczCzłonkostwa. Przywódcy Sojuszu dokonają analizy tego procesu nanajbliższym szczycie, który odbędzie się nie później niż w 2002 r.

Uruchomienie Planu Działań na rzecz Członkostwa (MAP) w kwietniu1999 r. pomaga państwom aspirującym do NATO w coraz większymstopniu koncentrować ich przygotowania na realizacji celów i priorytetówokreślonych w MAP. Co więcej, wdrażanie założeń MAP przestało byćsprawą będącą w wyłącznej gestii ministerstw spraw zagranicznych iobrony. Wraz ze zorganizowaniem międzyresortowych spotkań na szczeblukrajowym, proces ten w coraz większym stopniu angażuje inne instytucjerządowe, które włączają się w skoordynowane i systematyczne wysiłki.

Dziewięć państw, które zadeklarowały swoje zainteresowaniewstąpieniem do NATO i uczestniczą w MAP to: Albania, Bułgaria, Estonia,Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia oraz była JugosłowiańskaRepublika Macedonii1.

MAP nadaje konkretną treść zobowiązaniu NATO do utrzymaniapolityki otwartych drzwi. Jednak uczestniczenie w MAP nie jest gwarancjąprzyszłego członkostwa w Sojuszu, ani też plan ten nie składa się wyłączniez listy postulatów, które mają być spełnione przez państwa aspirujące.Decyzja o zaproszeniu kandydatów do rozpoczęcia rozmów akcesyjnych

74

1 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

zostanie podjęta przez NATO w drodze konsensusu, indywidualnie wodniesieniu do każdego z państw.

MAP zapewnia konkretne informacje zwrotne i doradztwo udzielaneprzez NATO państwom aspirującym odnośnie do ich przygotowańzmierzających do osiągnięcia przyszłego członkostwa. Obejmuje szeregdziałań zmierzających do wzmocnienia kandydatury każdego z państwaspirujących. MAP nie zastępuje programu Partnerstwa dla Pokoju (PdP).Uczestnictwo państw kandydujących w programie Partnerstwa oraz wProcesie Planowania i Oceny (PARP) jest specyficznie dostosowane do ichpotrzeb. Pełne uczestniczenie w PdP/PARP ma kluczowe znaczenie,ponieważ pozwala państwom aspirującym zwiększyć ich interoperacyjnośćz siłami zbrojnymi NATO oraz przygotować strukturę sił zbrojnych izdolności wojskowe tych państw do potrzeb możliwego przyszłegoczłonkostwa.

Podobnie jak PdP, MAP kieruje się zasadą samodzielnegodecydowania o stopniu zróżnicowania: państwa aspirujące mają swobodęwyboru elementów MAP, które najlepiej odpowiadają ich własnymnarodowym priorytetom oraz uwarunkowaniom. Wszystkie państwaaspirujące przedstawiły Roczny Narodowy Program przygotowań doprzyszłego członkostwa, obejmujący kwestie polityczne i gospodarcze,obronno-wojskowe, kwestie środków bezpieczeństwa oraz problemyprawne. Państwa te wyznaczają swoje własne założenia, cele iharmonogramy prac. Regułą jest coroczna aktualizacja tych programówprzez każde z państw aspirujących, jednak cały czas istnieje możliwość ichzmienienia lub uzupełnienia.

NATO śledzi postępy czynione przez każde z państw aspirujących orazzapewnia doradztwo polityczne i techniczne. Spotkania RadyPółnocnoatlantyckiej z każdym kandydatem umożliwiają omówienie tychpostępów. Odbywające się przez cały rok spotkania i warsztaty na różnytemat z udziałem natowskich ekspertów cywilnych i wojskowych,pozwalają omówić całe spektrum problemów związanych z członkostwem.Doroczny zbiorczy raport o postępach w odniesieniu do działańpodejmowanych w ramach MAP będzie przedstawiany ministrom sprawzagranicznych i obrony państw NATO w czasie ich dorocznych spotkańwiosennych.

Oczekuje się, że państwa aspirujące osiągną określone cele politycznei gospodarcze. Wśród nich znajduje się: rozwiązanie w sposób pokojowywszelkich międzynarodowych, etnicznych lub terytorialnych sporów;okazanie przywiązania do rządów prawa i praw człowieka; ustanowieniedemokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi; a także promowaniestabilności i dobrobytu poprzez zapewnienie swobody gospodarczej,

75

sprawiedliwości społecznej oraz przyjmowanie odpowiedzialności za stanśrodowiska naturalnego.

Kwestie obronne i wojskowe dotyczą przede wszystkim zdolnościpaństwa do przyczyniania się do obrony zbiorowej oraz do wypełnianianowych misji Sojuszu. Pełne uczestnictwo w PdP jest niezwykle ważnymelementem. Poprzez realizację swoich Indywidualnych Programów PdP,państwa aspirujące mogą skoncentrować się na najważniejszych kwestiachzwiązanych z członkostwem. Cele Partnerstwa dla państw kandydującychobejmują planowanie w obszarach o największym znaczeniu dla każdego ztych państw.

Kwestie środków odnoszą się w pierwszym rzędzie do zobowiązaniakażdego z państw kandydujących do przeznaczenia wystarczającychśrodków na obronę, tak aby możliwe było wypełnianie obowiązków wdziedzinie obrony zbiorowej związanych z przyszłym członkostwem.

Kwestie bezpieczeństwa oznaczają przede wszystkim koniecznośćstworzenia przez każde z państw aspirujących procedur zapewniającychbezpieczne przekazywanie i otrzymywanie niejawnych informacji.

Problemy prawne odnoszą się do zobowiązania każdego z państwaspirujących do zapewnienia kompatybilności z ich prawodawstwemkrajowym rozwiązań prawnych i umów, które rządzą współpracą wramach NATO.

PARTNERSTWO DLA POKOJU

Cel i zakres Partnerstwo dla Pokoju (PdP) to ważna inicjatywa ogłoszona przez

NATO w styczniu 1994 r. podczas brukselskiego spotkania na szczycie RadyPółnocnoatlantyckiej. Celem Partnerstwa dla Pokoju jest wzmacnianiestabilności i bezpieczeństwa w całej Europie. Zaproszenie do Partnerstwadla Pokoju zostało wystosowane do wszystkich państw należących doPółnocnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC)2 oraz do innych państw -członków Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE)3,

76

2 Na początku roku 1995 Północnoatlantycka Rada Współpracy (NACC) została zastąpiona przezRadę Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). EAPC skupia 46 państw.

3 Na początku 1995 r. Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE)przekształciła się w Organizację (OBWE). W jej skład wchodzą wszystkie państwa europejskieoraz Stany Zjednoczone i Kanada - łącznie ma 55 członków.

zdolnych do wniesienia wkładu do realizacji tego programu orazwyrażających taką wolę. Zaproszenie to zostało jak dotąd przyjęte przez 30państw. Wstąpienie do Sojuszu trzech byłych członków PdP - Polski,Republiki Czeskiej i Węgier - zmniejszyło liczbę uczestników PdP do 27.Działania każdego z państw należących do PdP podejmowane są w oparciuo wspólnie wypracowane Indywidualne Programy Partnerstwa (IPP).

Program PdP koncentruje się na współpracy związanej z obronnością,ale wykracza poza ramy dialogu i współpracy, tworząc rzeczywistepartnerstwo pomiędzy każdym z państw uczestniczących w PdP a NATO.Program ten stał się ważnym i stałym elementem architekturyeuropejskiego bezpieczeństwa. Pomaga rozszerzać oraz intensyfikowaćpolityczną i wojskową współpracę w całej Europie. Program zwiększastabilność, minimalizuje zagrożenia dla pokoju i buduje wzmocnionerelacje bezpieczeństwa oparte na praktycznej współpracy i poszanowaniuzasad demokratycznych, które spajają Sojusz. Zgodnie z DokumentemRamowym PdP, który został opracowany przez szefów państw i rządówNATO w tym samym czasie, kiedy wystosowano zaproszenie doPartnerstwa dla Pokoju, Sojusz zobowiązuje się prowadzić konsultacje zkażdym aktywnym członkiem Partnerstwa, aby dowiedzieć się, czy danepaństwo postrzega bezpośrednie zagrożenia dla swojej integralnościterytorialnej, niezależności politycznej lub bezpieczeństwa.

Wszyscy członkowie PdP są zarazem członkami Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC), która zapewnia całościowe ramy współpracypomiędzy NATO a państwami partnerskimi. Jednak Partnerstwo dlaPokoju zachowuje odrębną tożsamość w ramach rozwiązań oferowanychprzez EAPC oraz zachowuje swoje własne podstawowe elementy iprocedury. Partnerstwo opiera się na dwustronnych stosunkach pomiędzyNATO a każdym z państw - członków PdP.

Założenia

Dokument Ramowy obejmuje konkretne przedsięwzięcia, które mająbyć realizowane przez każdego z uczestników tak, aby możliwa była jegowspółpraca z NATO w zakresie wypełniania założeń całego programu. Teprzedsięwzięcia to:

• promowanie przejrzystości w narodowym planowaniu obronyoraz procedurach budżetowych;

• zapewnienie demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi;

77

• utrzymanie zdolności i gotowości do uczestniczenia w operacjachrealizowanych w ramach mandatu Organizacji NarodówZjednoczonych i/lub pozostających pod zwierzchnictwem OBWE;

• tworzenie warunków do współpracy wojskowej z NATO wzakresie wspólnego planowania, szkolenia i organizacji ćwiczeń,w celu zwiększenia zdolności uczestników PdP do realizacji zadańpokojowych, poszukiwania i ratownictwa, operacji humanitarnychoraz w innych obszarach, które mogą być ustalone w przyszłości;

• kształtowanie w dłuższym okresie sił zbrojnych, które będąbardziej zdolne do współpracy z siłami państw członkowskichSojuszu Północnoatlantyckiego.

Dokument Ramowy stwierdza także, iż aktywne członkostwo wPartnerstwie dla Pokoju odegra znaczącą rolę w ewolucyjnym procesieprzyjmowania kolejnych państw do NATO.

Procedury i struktury

Każde państwo wyrażające wolę przystąpienia do Partnerstwa dlaPokoju jest w pierwszej kolejności zapraszane do podpisania DokumentuRamowego, który nie tylko przedstawia założenia PdP, ale także prezentujepodstawowe zasady, na których jest ono ufundowane. Podpisując tendokument, państwa potwierdzają swoje polityczne zobowiązanie doochrony demokratycznych społeczeństw oraz utrzymania zasad prawamiędzynarodowego. Ponownie deklarują swoje zobowiązanie dowypełniania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z Karty NarodówZjednoczonych oraz zasad Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.Zobowiązują się do powstrzymania się od groźby użycia siły przeciwintegralności terytorialnej lub niezależności politycznej jakiegokolwiekinnego państwa; respektowania istniejących granic; a także rozwiązywaniasporów na drodze pokojowej. Potwierdzają także swoje przywiązanie dozasad wyrażonych w Akcie Końcowym KBWE oraz w późniejszychdokumentach KBWE/OBWE. Zobowiązują się wypełniać własneprzyrzeczenia i zobowiązania w dziedzinie rozbrojenia i kontroli zbrojeń.

Następnym krokiem po podpisaniu Dokumentu Ramowego jestzłożenie przez każdego z partnerów Dokumentu Reprezentacyjnego wNATO. Dokument ten wskazuje na kroki, które będą podjęte w trakcierealizacji celów politycznych Partnerstwa, a także przedstawia aktywawojskowe i pozawojskowe, które dany Partner zamierza udostępnić napotrzeby Partnerstwa. Dokument wymienia także konkretne obszary

78

współpracy, które - zgodnie z wolą Partnera - mają być przez niegorealizowane wspólnie z NATO.

Na podstawie oświadczeń złożonych w Dokumencie Reprezentacyjnymoraz w oparciu o dodatkowe propozycje zgłoszone przez NATO i każde zpaństw - członków PdP, wspólnie tworzony i uzgadniany jest IndywidualnyProgram Partnerstwa (IPP), który obejmuje okres dwu lat. IPP zawieraoświadczenia o celach politycznych danego państwa w ramach PdP, atakże o wojskowych i pozawojskowych aktywach, które mają byćudostępnione do celów PdP. Zawarte tu oświadczenia dotyczą takżeszeroko rozumianych celów współpracy pomiędzy Partnerem a Sojuszemw różnorodnych obszarach współpracy, a szczególnie w odniesieniu dodziałań, które mają być realizowane w ramach każdego z obszarówwspółpracy uwzględnionych w IPP.

Dobór działań jest dokonywany oddzielnie przez każdego Partnera napodstawie jego indywidualnych wymogów i priorytetów, przy czymdziałania wybierane są z listy zawartej w Programie Prac Partnerstwa(Partnership Work Programme - PWP). Decyzja samodzielnegodecydowania o własnej odmienności jest ważnym aspektem PdP, któreuznaje fakt, iż potrzeby i uwarunkowania każdego państwa partnerskiegosą odmienne i do nich samych należy określenie form działalności iwspółpracy, które najlepiej odpowiadają ich potrzebom. Program Praczawiera szeroki opis różnorodnych możliwych obszarów współpracy orazlistę działań, które mogą być podejmowane w każdym z tych obszarów.Program Prac Partnerstwa - podobnie jak każdy IPP - obejmuje dwuletniokres i co roku jest poddawany ocenie. Program jest opracowywany zpełnym udziałem Partnerów.

Obszary współpracy Wzmocniona współpraca w ramach PdP obejmuje szerokie spektrum

możliwości, zarówno w obszarze wojskowym, jak i w szeroko określonymzakresie obronnym - niezwiązanym ściśle z kwestiami wojskowymi.Obszary współpracy wymienione w aktualnym Programie PracPartnerstwa 2001-2002 przedstawiają się następująco:

1. sprawy związane z obroną powietrzną;

2. zarządzanie i kontrola przestrzeni powietrznej;

3. konsultacje, dowodzenie i kontrola, w tym systemy łącznościi informacyjne, system nawigacji i identyfikacji,interoperacyjność, procedury i terminologia;

79

4. planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia;

5. zarządzanie kryzysowe;

6. demokratyczna kontrola nad siłami zbrojnymi oraz strukturamiobrony;

7. planowanie obronne, sporządzanie budżetów i zarządzanieśrodkami;

8. planowanie, organizacja i zarządzanie w zakresie programówzaopatrywania obrony narodowej, a także międzynarodowawspółpraca w obszarze zbrojeń;

9. polityka i strategia obrony;

10. planowanie, organizacja i zarządzanie w zakresie badańnaukowych i technologii wykorzystywanych na potrzebyobrony narodowej;

11. geografia wojskowa;

12. globalna akcja humanitarna usuwania min;

13. kursy językowe;

14. logistyka dostaw i zaopatrzenia;

15. usługi medyczne;

16. zaplecze meteorologiczne dla sił zbrojnych NATO i państwpartnerskich;

17. infrastruktura wojskowa;

18. obrona i ochrona przed użyciem broni nuklearnej,biologicznej i chemicznej (NBC);

19. koncepcyjne, planistyczne i operacyjne aspekty działańpokojowych;

20. broń strzelecka i lekka;

21. operacyjne, materialne i administracyjne aspektystandaryzacji;

22. ćwiczenia wojskowe i związana z nimi działalność szkoleniowa;

23. edukacja wojskowa, szkolenie i doktryna.

80

Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujący ProgramuPartnerstwa dla Pokoju (PMSC/PfP)

Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujący Programu Partnerstwa dlaPokoju (PMSC/PfP) jest podstawowym organem roboczymodpowiedzialnym za sprawy związane z Partnerstwem. Spotyka się wróżnych układach - wyłącznie w gronie Sojuszników, albo z udziałemzarówno państw członkowskich, jak i partnerskich.

Główny zakres obowiązków PMSC obejmuje: zaznajamianie RadyPółnocnoatlantyckiej z kwestiami związanymi z PdP; odpowiedzialność zacałościową koordynację Programu Prac Partnerstwa; opracowywaniepolityczno-wojskowych wskazań dla władz wojskowych Sojuszu odnośniedo przygotowywania ich wkładu do Programu Prac Partnerstwa wzakresie ćwiczeń i działań wojskowych; doradztwo w zakresieprzygotowywania Indywidualnych Programów Partnerstwa orazprzedstawianie ich do akceptacji Rady; przygotowywanie i koordynacjaprac w zakresie Procesu Planowania i Oceny PdP (PARP - zobacz poniżej).

Wojskowe aspekty koordynowania działań PdP są w gestiiwojskowych władz Sojuszu, które korzystają w tym zakresie ze wskazańprzedstawionych przez PMSC i zaaprobowanych przez Radę. Wojskowąstroną działań PdP zajmuje się Grupa Robocza Komitetu Wojskowego ds.Współpracy (MCWG (COOP)), która działa jako organ konsultacyjny napotrzeby Komitetu Wojskowego. W posiedzeniach MCWG (COOP) biorąudział przedstawiciele państw członkowskich - samodzielnie lub zudziałem przedstawicieli państw partnerskich. Komitet Wojskowy spotykasię również z przedstawicielami państw partnerskich w celu omówieniawojskowych aspektów współpracy podejmowanej w ramach PdP.

Komórka Koordynacyjna Partnerstwa (PCC)Komórka Koordynacyjna Partnerstwa (PCC) to unikalny element

struktury Partnerstwa dla Pokoju. Jej siedziba mieści się w Mons (Belgia),gdzie ulokowana jest także Kwatera Główna Sił Sojuszniczych NATOEuropa (SHAPE). PCC podlega zwierzchnictwu Rady Północnoatlantyckieji wykonuje swoje zadanie pod bezpośrednim nadzorem obu DowódcówStrategicznych NATO.

Zadaniem PCC jest koordynacja wspólnych wojskowych działańpodejmowanych w ramach PdP oraz planowanie wojskowe niezbędne dowdrożenia wojskowych aspektów Programu Prac Partnerstwa szczególniew odniesieniu do ćwiczeń i związanych z nimi działań w obszarach takichjak: misje pokojowe, operacje humanitarne, a także poszukiwania i

81

ratownictwo. PCC uczestniczy także w ocenie takich działań wojskowych.Szczegółowe planowanie operacyjne ćwiczeń wojskowych jestobowiązkiem wojskowych jednostek dowodzenia, które przeprowadzają tećwiczenia.

PCC jest kierowana przez dyrektora. Jej personel ma statusmiędzynarodowy i składa się z pracowników NATO, a także - od początku1998 r. - obejmuje personel z państw partnerskich. Oficerowie sztabowi zmisji Partnerstwa są także włączani do działań PCC w celu zapewnieniałączności.

Państwa partnerskie stworzyły przy Kwaterze Głównej pełneprzedstawicielstwa dyplomatyczne, formalnie akredytowane przy NATO.Mają także wysokie rangą przedstawicielstwo wojskowe przy KomitecieWojskowym.

Przykłady wzmacniania Partnerstwa dla Pokoju

Decyzje o wzmocnieniu Partnerstwa dla Pokoju zostały podjęte w1997 r. Jednym z ważnych, wcześnie podjętych kroków było stworzenieJednostek Sztabowych Partnerstwa dla Pokoju (PSE), umiejscowionych naszczeblu strategicznym i regionalnym w różnych dowództwachwojskowych NATO. Obecnie rozważana jest realizacja drugiej fazy tegoprocesu, obejmującej stworzenie Jednostek Sztabowych Partnerstwa dlaPokoju na szczeblu regionalnym. Trzonem każdej PSE są oficerowie zpaństw NATO i partnerskich, obdarzeni statusem międzynarodowym,współpracujący ze sobą w zakresie planowania ćwiczeń oraz pełniący innefunkcje związane ze współpracą. Około 56 pracowników desygnowanychprzez państwa partnerskie oraz podobna liczba osób z personelu NATOobsługuje osiem dotąd stworzonych Jednostek Sztabowych. Ta liczbaobejmuje 7 oficerów z państw partnerskich, którzy służą w JednostceKoordynacyjnej Partnerstwa (PCC) w Mons, wspólnie z równymi im rangąoficerami z państw Sojuszu.

Podczas posiedzeń Komitetu Wojskowego NATO, odbywających się wformacie EAPC/PfP, państwa partnerskie reprezentowane są przezwysokich rangą oficerów służących w misjach państw partnerskichustanowionych przy NATO. Oficerowie ci są desygnowani jakoprzedstawiciele wojskowi swoich państw.

82

Proces Planowania i Oceny (PARP)Dokument Ramowy PdP zobowiązuje NATO do stworzenia wraz z

państwami partnerskimi procesu planowania i oceny zapewniającegoramy do określania oraz oceny sił zbrojnych i zdolności, które mogą byćudostępnione na potrzeby wielonarodowych szkoleń, ćwiczeń i operacjiorganizowanych wspólnie z siłami zbrojnymi Sojuszu. Początkowooperacje PdP ograniczały się do utrzymywania pokoju, poszukiwań iratownictwa oraz operacji humanitarnych. Jednak, w ramach wzmacnianiaPdP zainicjowanego w 1997 r., operacje PdP oraz odpowiadające imwymogi w zakresie planowania i oceny zostały rozszerzone tak, abyobejmować pełną gamę nowych misji Sojuszu, w tym operacje wspieraniapokoju.

Proces Planowania i Oceny jest oferowany państwom partnerskim,jako opcja dodatkowa. PARP czerpie z bogatych doświadczeń NATO wzakresie planowania obronnego i jest w istocie dwuletnim procesem,obejmującym zarówno elementy bilateralne, jak i wielostronne. Partnerzyżyczący sobie uczestniczyć w każdym z dwuletnich cyklów, zobowiązująsię dostarczać informacji na wielorakie tematy, od ich polityki obronnej,poprzez rozwój demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi, politykęnarodową w zakresie PdP, po związane z tymi zagadnieniami planyfinansowe i gospodarcze. Informacje te są przedstawianie w odpowiedzina "Kwestionariusz Ogólnej Interoperacyjności PdP", wydawany przezNATO co dwa lata - zawsze jesienią. Państwa uczestniczące w PdPprzedstawiają również wszechstronne omówienie swoich sił zbrojnychoraz szczegółowe informacje o siłach, które są przygotowywane doudostępnienia ich na potrzeby współpracy w ramach PdP.

W oparciu o odpowiedź każdego z państw partnerskich,opracowywane jest Podsumowanie Planowania i Oceny. Stwarzany jestrównież zestaw Celów Partnerstwa, który ma wskazać każdemuPartnerowi środki niezbędne do lepszego przygotowania jego siłzbrojnych do współdziałania z siłami państw Sojuszu. Po zakończeniudwustronnych i wielostronnych konsultacji, Podsumowanie Planowania iOceny oraz Cele w dziedzinie Interoperacyjności są wspólnieakceptowane przez Sojusz i konkretne państwo należące do Partnerstwa.Przedstawiciele Sojuszników i wszystkich Partnerów uczestniczących wtym procesie wspólnie przyjmują Zbiorczy Raport, który podsumowujekażdy uzgodniony element oceny, a także zestaw jednostek zbrojnychudostępnianych przez każdego z Partnerów. Raport ten jest przedstawianyministrom państw należących do EAPC.

Pierwszy cykl PARP został uruchomiony w grudniu 1994 r. iuczestniczyło w nim 15 Partnerów. Raport Zbiorczy o osiągnięciach tego

83

cyklu został zaprezentowany ministrom państw członkowskich iPartnerskich wiosną 1995 r. W oparciu o sukces pierwszego cyklu przyjętowiele rozwiązań zmierzających do poszerzenia i pogłębienia tego procesuw następnym cyklu, który rozpoczęto w październiku 1996 r. Drugi cykl, doktórego włączyło się 18 Partnerów, w jeszcze większym stopniuudowodnił siłę tego procesu. Odnotowano znaczącą poprawę, jeśli chodzio zakres i jakość wymienianych informacji. W rezultacie otrzymanoznacznie bardziej jednoznaczny obraz jednostek zbrojnychprzygotowanych do udostępnienia przez Partnerów. Znacznie wzrosłatakże liczba i zakres Celów w dziedzinie Interoperacyjności. Zwiększenieliczby udostępnionych środków było możliwe dzięki wzmocnieniuzdolności państw partnerskich oraz zwiększeniu ich zdolności dowspółpracy z siłami Sojuszu.

Proces opracowywania i przygotowywania indywidualnych ocen orazRaportu Zbiorczego doprowadził wiosną 1997 r. do stworzenia zaleceńodnośnie do dalszego wzmocnienia tego procesu. Zbiegło się to w czasiez podjęciem kroków w celu wzmocnienia całego programu Partnerstwadla Pokoju i przyczyniło się do postępów prac Wysokiej Rangą Grupy ds.Wzmocnienia Partnerstwa dla Pokoju. Efektem tych zaleceń - które zostałyprzyjęte na wiosennych spotkaniach ministerialnych w 1997 r. - jestzwiększenie zbieżności pomiędzy procesem PARP a planowaniemobronnym w ramach Sojuszu. Na przykład, polityczne wskazania mają byćopracowywane specjalnie dla każdego cyklu i mają być akceptowaneprzez ministrów obrony państw uczestniczących w PARP łącznie zRaportem Zbiorczym. Te polityczne zalecenia będą odgrywać bardzopodobną rolę do tej jaką mają Wytyczne Ministerialne, które od dłuższegoczasu są kluczowym elementem procedury planowania obronnegoSojuszu. Dodatkowo Cele w dziedzinie Interoperacyjności otrzymały nowąnazwę: Cele Partnerstwa, co odzwierciedla fakt, iż ich przyszły zakresbędzie znacznie wykraczać poza rozwój interoperacyjności i będzieobejmować inne obszary planowania obronnego.

PARP w znaczący sposób przyczynił się do bliskiej współpracy państwpartnerskich w ramach dowodzonych przez NATO operacji na terenie byłejJugosławii. Poza tym, PARP pomaga wzmocnić konsultacje polityczneprowadzone w ramach PdP oraz zapewnia większe zaangażowaniaPartnerów w podejmowanie decyzji i planowanie związane z PdP. PARPma także kluczowe znaczenie w przygotowywaniu potencjalnychkandydatów do członkostwa w NATO.

84

Wzmocnione i bardziej operacyjne Partnerstwo

Partnerstwo dla Pokoju stało się głównym tematem SzczytuWaszyngtońskiego z 1999 r., kiedy to szefowie państw i rządów przyjęliplany wzmocnienia Partnerstwa i nadania mu większej operacyjności, cowyposaży je w dodatkowe narzędzia umożliwiające wspieranie roliSojuszu w zakresie bezpieczeństwa euroatlantyckiego. Decyzje podjętepodczas Szczytu doprowadzały do skutku wiele ważnych posunięćzmierzających do wzmocnienia Partnerstwa, ogłoszonych na SzczycieMadryckim w 1997 r. Posunięcia te zmierzały do zwiększania operacyjnościPdP oraz do przyznania Partnerom większej roli w zakresie planowania orazpodejmowania decyzji w ramach PdP. Poza tym, zaktualizowana KoncepcjaStrategiczna przyjęta w Waszyngtonie nadała zarządzaniu kryzysowemuoraz Partnerstwu rangę fundamentalnych zadań Sojuszu w dziedziniebezpieczeństwa. Wzmocnione Partnerstwo będzie także przyczyniać się doefektywności dwu innych inicjatyw Szczytu: Inicjatywy w dziedzinieZdolności Obronnych (DCI) oraz Planu Działań na rzecz Członkostwa(MAP). Ponadto można oczekiwać, że PdP odegra kluczową rolę wpromowaniu bezpieczeństwa i stabilności w regionie bałkańskim wpierwszym okresie po kryzysie w Kosowie.

W sumie, decyzje podjęte w Waszyngtonie w jeszcze większymstopniu umacniają rolę Partnerstwa jako stałego elementu architekturybezpieczeństwa euroatlantyckiego w nowym stuleciu.

Podstawowe elementy Partnerstwa dla Pokoju

Ramy Polityczno-Wojskowe (PMF) dowodzonych przez NATO operacjiPartnerstwa dla Pokoju umożliwiają udział Partnerów w konsultacjachpolitycznych i podejmowaniu decyzji, a także w planowaniu operacyjnymoraz strukturach dowodzenia kierowanych przez NATO operacji PdP.Dokument ten uwzględnia cztery fazy: (1) faza poprzedzająca konflikt, (2)konsultacje poprzedzające rozpoczęcie planowania wojskowego, (3) fazaplanowania i konsultacji w okresie pomiędzy rozpoczęciem planowaniawojskowego a przeprowadzeniem operacji oraz (4) faza wykonywania.

Jeśli chodzi o zaangażowanie Partnerów, wprowadzono rozróżnieniepomiędzy "państwami oferującymi potencjalny wkład", "państwamioferującymi znaczny potencjalny wkład" oraz "państwami wnoszącymiwkład". Zasady i wskazania PMF są wdrażane od lata 1999 r., np. wodniesieniu do udziału Partnerów w tworzeniu Międzynarodowych SiłPokojowych w Kosowie (KFOR), które powstały w czerwcu 1999 r.

85

PMF będzie uzupełniać i wzmacniać realizację koncepcji ZespołuZadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF - patrz rozdział 12).

Rozszerzony i dostosowany Proces Planowania i Oceny (PARP) (patrzpowyżej), będzie ściśle naśladował proces planowania sił wewnątrzSojuszu. PARP zastosuje Cele Partnerstwa do definiowania sił i zdolnościzadeklarowanych przez Partnerów na potrzeby działań PdP. Proceduryodnośnie do Wytycznych Ministerialnych pomogą w odpowiednimkształtowaniu tych sił i zdolności.

PdP będzie się dalej rozwijać w oparciu o wzmocnioną współpracęzwiązaną z obroną i sprawami wojskowymi, co pozwoli na znacznezwiększenie zaangażowania państw partnerskich w pracę komitetównatowskich w zakresie działań związanych z PdP. Zwiększona zostanietakże obecność oficerów z państw partnerskich w wojskowych strukturachNATO. Poza tym, wzrośnie zakres i złożoność ćwiczeń prowadzonych wramach NATO/PdP.

Wzmocnienie zdolności operacyjnychDoświadczenia w Bośni i Hercegowinie pokazały znaczenie

współpracy w ramach PdP dla przeprowadzenia wielonarodowych operacjiwspierania pokoju. Wprowadzając zwiększony wymiar operacyjny PdP,postulowany na Szczycie Waszyngtońskim, można było zatem uwzględnićpraktyczne doświadczenie zdobyte podczas operacji IFOR/SFOR w Bośnioraz odnieść się do konkretnych wyzwań związanych ze skutecznościąwojskową i interoperacyjnością, jakie niosą ze sobą wielonarodoweoperacje.

Nowa Koncepcja Zdolności Operacyjnych (OCC) została stworzona wramach PdP, aby podnieść zdolność sił Sojuszu i państw partnerskich dowspółdziałania w ramach przyszłych operacji PdP dowodzonych przezNATO. OCC zapewni także większą elastyczność w zakresie doboru iłączenia ze sobą specjalnie zaplanowanych elementów sił zbrojnych, takaby zorganizować i utrzymać przyszłe operacje PdP dowodzone przezNATO. OCC skoncentruje się na siłach i zdolnościach potencjalniedostępnych na potrzeby takich operacji. Wzmocniona współpraca w czasiepokoju, która rozwija się stopniowo pomiędzy kwaterami głównymi isztabami państw partnerskich i Sojuszu, a także pomiędzy odnośnymiformacjami zbrojnymi, ułatwi integrację tych jednostek z siłamidowodzonymi przez NATO. Inną wyróżniającą cechą będzie opracowaniebazy danych oraz mechanizmów oceny i odbierania sygnałów zwrotnychodnośnie do zdolności operacyjnych sił zadeklarowanych przez Partnerów.

86

OCC reprezentuje nowe i bardziej zintegrowane podejście dowspółpracy wojskowej, a także łączy różne elementy Partnerstwa dlaPokoju. Bliższe i bardziej ukierunkowane formy współpracy wojskowejwypracowywane przez OCC, poprawią współpracę w czasie pokoju iprzyczynią się do stworzenia w państwach partnerskich sił zbrojnych, którebędą miały większą skuteczność wojskową i będą lepiej przygotowane dowspółdziałania z siłami zbrojnymi Sojuszu. To pomoże państwompartnerskim przygotować uzupełniające siły na potrzeby Sił Stabilizacyjnych(SFOR) w Bośni i Hercegowinie oraz Międzynarodowych Sił Pokojowych wKosowie (KFOR), a także na potrzeby innych operacji kierowanych przezNATO, które mogą być podjęte w przyszłości.

OCC jest także ogniwem łączącym rutynową współpracę w ramachPartnerstwa dla Pokoju oraz proces mobilizacji sił Sojuszu, uruchamianyw przypadku kryzysu. Z czasem pomoże to stworzyć siły i zdolnościdostosowane do wymogów operacji zarządzania kryzysowegokierowanych przez Sojusz oraz poprawi skuteczność współpracy w tymzakresie. Poprawa zdolności będzie miała znaczący wpływ na stosunekkosztów i korzyści związanych z uczestniczeniem w Partnerstwie dlaPokoju oraz podniesie wartość całego Partnerstwa.

Koncepcja Zdolności Operacyjnych przyniesie także korzyść innyminicjatywom Sojuszu. Udoskonali np. wkład Partnerstwa dla Pokoju dokoncepcji CJTF (patrz rozdział 12) oraz zapewni pełniejszy udział PdP wewdrażaniu Planu Działań na rzecz Członkostwa (MAP). KoncepcjaZdolności Operacyjnych oraz przedstawiony wcześniej Proces Planowaniai Oceny (PARP) stworzą wspólnie mechanizm, który umożliwi spójnośćpomiędzy decyzjami podejmowanymi w kontekście Inicjatywy ZdolnościObronnych (DCI) (patrz rozdział 2) oraz przyszłym rozwojem PdP.

Koncepcja Zdolności Operacyjnych oraz przedsięwzięcia zmierzającedo jej wdrażania zostały zaakceptowane na jesiennych spotkaniachministerialnych w 1999 r. Główne elementy Koncepcji są wdrażanestopniowo, przy czym podstawowym celem jest stworzenie bazy danych opuli sił i zdolności zadeklarowanych przez państwa partnerskie do ćwiczeńi operacji PdP. Wspomniana baza danych będzie także zawierać informacjeo odnośnych mechanizmach oceniania i odbierania sygnałów zwrotnych.

Lepsza koordynacja wysiłków związanych zeszkoleniem i kształceniem

Bardziej operacyjne Partnerstwo będzie także obejmować środkizmierzające do udoskonalenia wysiłków w zakresie szkolenia i kształcenia.Przyczyni się do tego Program Rozszerzonego Szkolenia i Kształcenia

87

(TEEP), w ramach PdP, zaprojektowany tak, aby spełniać obecne i przyszłewymogi Partnerstwa. Wprawdzie szkolenie i kształcenie zwyczajowopozostają obowiązkiem poszczególnych państw, jednak program tenpomaga zwiększyć interoperacyjność oraz promować większą współpracęi dialog w obrębie szerszych społeczności zaangażowanych w sprawy obronyi bezpieczeństwa w NATO i państwach partnerskich. Dzięki temu programzapewnia lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich i innych aktywów.

TEEP obejmuje sześć głównych elementów, takich jak:

• kontakty i współpraca pomiędzy instytucjami NATO i PdPzajmującymi się szkoleniem i kształceniem;

• sygnały zwrotne i ocena działań PdP w tym zakresie;

• mechanizmy interoperacyjności, które mogą być wykorzystaneprzez Partnerów;

• narzędzia i metody planowania ćwiczeń oferowane Partnerom;

• doradztwo NATO w zakresie narodowych strategii szkolenia ikształcenia;

• kształcenie na poziomie zaawansowanym oraz symulacja.

Podstawowe elementy Programu zostały dopracowane i od roku sąwdrażane. Prace kontynuowane są w dwu obszarach:

Kontakty i Współpraca. Do chwili obecnej NATO zatwierdziło 7ośrodków szkoleniowych w Austrii, Grecji, Słowenii, Szwajcarii, Szwecji,Turcji i na Ukrainie oraz nadało im status Centrów Szkolenia PdP.Regularnie odbywana Konferencja Centrów Szkolenia PdP, w którejuczestniczą także inne instytucje szkoleniowe i edukacyjne PdP, jest forumdo analizowania metod oraz wymiany informacji, doświadczeń i wiedzyeksperckiej pomiędzy wszystkimi uczestnikami. Konferencje są równieżokazją do zastanowienia się nad tym, gdzie wprowadzenie koordynacjimoże umożliwić uniknięcie powielania działań, a także umożliwiają analizęnajlepszego wykorzystania środków.

Kształcenie na poziomie zaawansowanym oraz symulacja. Celem wtej dziedzinie jest wykorzystanie technologii umożliwiających nauczaniekorespondencyjne (podobnie jak w przypadku np. kursów internetowych)oraz stworzenie natowskiego systemu nauczania korespondencyjnegooraz symulacji zarządzania, który mógłby być wykorzystywany wkształceniu i szkoleniu personelu wojskowego na potrzeby dowodzonychprzez NATO operacji PdP oraz innych zadań podejmowanych w ramachPartnerstwa. Celem jest stworzenie międzynarodowych metod i środków wzakresie wielozadaniowego szkolenia i kształcenia, w jasny sposób

88

ukierunkowanych na spełnianie wymogów operacyjnych. W pierwszej fazietego projektu rozpoczęto prace nad stworzeniem prototypu orazopracowaniem tymczasowych ogólnych zaleceń co do przyszłej organizacjii zarządzania środkami.

Potencjał Partnerstwa w zakresie zarządzaniakryzysowego

Decyzje podjęte na Szczycie Waszyngtońskim wyznaczają kolejny etaprozwoju Partnerstwa dla Pokoju oraz Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC), uwzględniający potencjał drugiej z tych wymienionych instytucji wzakresie zarządzania kryzysowego. EAPC udowodniła już wcześniej swojąwartość jako forum konsultacji politycznych na tematy sięgające od sytuacjiw Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie, aż po humanitarną akcję usuwaniamin, a rola ta nieustannie wzrasta. W połączeniu z udoskonaleniami wramach PdP, wysiłki podejmowane przez EAPC pomagają wyposażyć NATOi państwa partnerskie w narzędzia niezbędne do poprawy bezpieczeństwa istabilności w całym obszarze euroatlantyckim.

Od chwili utworzenia, Partnerstwo odgrywa cenną rolę wewspieraniu całości wysiłków NATO zmierzających do zapobieganiakonfliktom oraz w dziedzinie zarządzania kryzysowego. Praktycznawspółpraca w ramach PdP ma ogromne znaczenie w przygotowywaniu siłzbrojnych NATO i państw partnerskich do udziału we wspólnychoperacjach. Interoperacyjność osiągnięta dzięki PdP przyczyniła się doudanej integracji jednostek zbrojnych państw partnerskich w ramachIFOR/SFOR, a później w ramach KFOR.

Jednak rola PdP nie ogranicza się jedynie do jego wkładu w operacjewojskowe. Całkiem niezależnie od koncentrowania się na poszczególnychzagadnieniach związanych z przejrzystością, reformą, współpracą iinteroperacyjnością, Partnerstwo w konkretny sposób przyczynia się dowysiłków NATO w zakresie ogólnie rozumianego zapobiegania konfliktomoraz zarządzania kryzysowego. Na długo przed rozpoczęciem kampaniipowietrznej w Kosowie oraz późniejszym rozmieszczeniem KFOR,mechanizmy PdP były wykorzystywane w Albanii oraz w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii4, aby sygnalizować zaangażowanieNATO w tym regionie oraz przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się skutkówtego kryzysu.

Programy specyficznie dostosowane do sytuacji w tych państwachstały się integralnym elementem całościowego podejścia Sojuszu do

89

4 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

kwestii kryzysu w Kosowie. NATO wspomagało wysiłki rządu byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii w zakresie zarządzania kryzysowego,planowania cywilnego na wypadek katastrof, logistyki i innych zdolności,tak, aby uporać się ze skutkami kryzysu w Kosowie. Programy pomocowedla Albanii, po raz pierwszy uruchomione po wewnętrznym kryzysie w tympaństwie w 1997 r., pomogły odbudować albańskie siły zbrojne i poradzićsobie z innymi konsekwencjami tamtego kryzysu, a szczególnie zproblemami związanymi ze zniszczeniem i splądrowaniem składówśrodków wybuchowych. Komórka NATO/PdP w Tiranie jest widocznymprzejawem zainteresowania i zaangażowania Sojuszu w tym regionie.

Zarówno EAPC, jak i PdP będą dalej ewoluować, aby stawiać czołowyzwaniom zmieniającego się środowiska bezpieczeństwa w regionieeuroatlantyckim. Żadna z tych inicjatyw nie osiągnęła jeszcze swojegopełnego potencjału w odniesieniu do zapobiegania kryzysom, zarządzaniakryzysowego oraz łagodzenia skutków kryzysów. Osiągnięcie pełni tegopotencjału jest jednym z głównych przyszłych wyzwań Partnerstwa.

Doświadczenie PdP w zakresie promowania stabilności poprzezzapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzysowe zostało wykorzystanepodczas opracowywania Inicjatywy NATO dla Europy Południowo-Wschodniej (SEEI). Charakterystyczne dla PdP praktyczne podejście dostymulowania i rozwijania współpracy regionalnej w Europie Południowo-Wschodniej znacząco wpływa na pracę SEEI. Podmioty regionalneprzejmują wiodącą rolę w realizacji bardzo zróżnicowanych działań, któresą wzorowane na PdP, ale później otrzymują wzmocniony regionalnywymiar, a nie są dostosowane do potrzeb całego kraju. NATO uzupełnia tewysiłki poprzez proponowanie swoich własnych inicjatyw. Dostosowanedo konkretnych potrzeb wykorzystywanie narzędzi PdP w EuropiePołudniowo-Wschodniej pomaga tworzyć model współpracy w zakresiebezpieczeństwa regionalnego, który zachowuje wartość i użyteczność takżepoza tym regionem. Uwzględniając powyższe, dokument Wspólna OcenaWyzwań i Możliwości w Bezpieczeństwie Regionalnym (SEECAP) byłnegocjowany w gronie państw tego regionu, tak aby wypracować wspólnewidzenie zagrożeń dla bezpieczeństwa, co w dalszej perspektywie możedoprowadzić do promowania idei wspólnych działań zmierzających douporania się z regionalnymi wyzwaniami. Utworzono także GrupęSterującą ds. Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa w EuropiePołudniowo-Wschodniej (SEEGROUP), której zadaniem jest wzmacnianiepraktycznej współpracy. Jest to kolejny element rosnącej roli Partnerstwaw odniesieniu do zapobiegania kryzysom i zarządzania kryzysowego wobszarze euroatlantyckim. Rola ta z pewnością będzie w przyszłościnabierać coraz większego znaczenia.

90

Współpraca w zakresie misji pokojowych

Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujący/Grupa Ad Hoc ds. Współpracyw Operacji Utrzymania Pokoju działająca w ramach EAPC służy jakogłówne forum do konsultacji w kwestiach politycznych i koncepcyjnychzwiązanych z utrzymaniem pokoju. Ułatwia także wymianę doświadczeńoraz dyskusje o praktycznych przedsięwzięciach związanych zewspółpracą. PMSC/AHG składa okresowe raporty dotyczące tychzagadnień podczas spotkań ministrów spraw zagranicznych i obrony.Wszystkie posiedzenia PMSC/AHG odbywają się z udziałem Partnerów.Posiedzenia te regularnie odwiedzane są przez przedstawicielaPrzewodnictwa OBWE, a czasami bierze w nich także udział przedstawicielONZ.

Owocem prac Grupy są dwa szczegółowe raporty o współpracy wzakresie utrzymania pokoju. Pierwszy z nich - pochodzący z 1993 r. tzw."Raport ateński" - rozważał różne teoretyczne koncepcje działańpokojowych. Drugi - tzw. "Rozszerzony Raport Ateński" z 1995 r. - ponownierozważał te kwestie w świetle doświadczeń zdobytych od roku 1993.

Wyciągając wnioski z bogatych doświadczeń w zakresie działańpokojowych, obejmujących między innymi doświadczenia zdobytepodczas konfliktu w byłej Jugosławii, członkowie Doraźnej Grupy stworzyliw 1995 r. kompendium "Doświadczenia operacji pokojowych". Dokumentten odzwierciedla doświadczenia zdobyte przez państwa członkowskie ipartnerskie w obszarach takich jak: przygotowywanie, przeprowadzanie ioperacyjne aspekty takich operacji. Dzięki wymianie narodowychdoświadczeń, członkowie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) dążądo wypracowywania kolejnych praktycznych koncepcji związanych zutrzymaniem pokoju. W 1999 r. PMSC/AHG opracowała "Kompendiumpoglądów i doświadczeń odnośnie do humanitarnych aspektów działańpokojowych" odzwierciedlające wysoki poziom zrozumienia wypracowanyw gronie państw partnerskich oraz innych międzynarodowych jak teżpozarządowych organizacji aktywnie działających w obszarze pomocyhumanitarnej.

Grupa kontynuuje wymianę poglądów na temat "zasad, metod idoświadczeń w zakresie wczesnego ostrzegania i zapobieganiakonfliktom". W dalszym ciągu rozszerza także swoje kontakty i dyskusje naten temat z ONZ, OBWE oraz innymi organizacjami.

91

WSPÓŁPRACA MIĘDZY NATO I ROSJĄ

Ogólny przegląd stosunków NATO-Rosja Od zakończenia zimnej wojny, NATO przywiązuje szczególną wagę do

rozwijania konstruktywnych stosunków i współpracy z Rosją. W ciąguostatnich dziesięciu lat NATO i Rosja osiągnęły znaczący postęp wrozwijaniu rzeczywistego partnerstwa i pokonywaniu dziedzictwa dawnejkonfrontacji i współzawodnictwa. Celem tych wysiłków jest wzmacnianiewzajemnego zaufania i współpracy.

Od roku 1991 Sojusz i Rosja współpracują ze sobą w bardzoróżnorodnych kwestiach związanych z obroną i bezpieczeństwem. W 1994roku Rosja przystąpiła do Partnerstwa dla Pokoju, co dalej wzmocniłorodzący się szeroki dialog NATO-Rosja. Udział Rosji we wdrażaniuporozumień pokojowych w Bośni i Hercegowinie był szczególnieznaczącym krokiem w kierunku wypracowania nowych form współpracy.Po raz pierwszy natowskie i rosyjskie kontyngenty pracowały ramię wramię podczas międzynarodowej operacji wojskowej.

Podpisanie w maju 1997 r. o Aktu Stanowiącego o WzajemnychStosunkach, Współpracy i Bezpieczeństwie pomiędzy NATO i FederacjąRosyjską zinstytucjonalizowało i wzmocniło partnerstwo pomiędzySojuszem i Rosją. Obie strony zobowiązały się do dalszego rozwijaniaswoich stosunków, zgodnie ze wspólnymi interesami. Powołano także dożycia forum, które miało ułatwić realizację tego celu: była to Stała WspólnaRada NATO-Rosja (PJC). Od lipca 1997 r. PJC jest głównym forumkonsultacji pomiędzy NATO i Rosją. Jej głównym celem jestwypracowywanie coraz większego porozumienia dzięki stworzeniupraktyki regularnych i szczerych konsultacji. Od czasu podpisania AktuStanowiącego osiągnięto znaczący i zachęcający postęp w zakresiekonsultacji i współpracy. PJC przekształciła się w ważne forum konsultacji,promowania przejrzystości i budowy zaufania oraz wzmacnianiawspółpracy.

Coraz większym cieniem na początkowo konstruktywnej pracy PJCkładł się jednak narastający kryzys w Kosowie. Taki rozwój wypadkówdoprowadził 24 marca 1999 r. do zawieszenia przez Rosję współpracy wramach PCJ w odpowiedzi na kampanię powietrzną NATO zmierzającą dozakończenia konfliktu w Kosowie. Po zakończeniu kampanii w Kosowie,Rosja powróciła do stołu obrad PJC, ale przez kilka miesięcy ograniczałaporządek obrad do tematów związanych z Kosowem. Rosja zgodziła się

92

także udostępnić znaczącą liczbę żołnierzy na potrzeby kierowanych przezNATO Sił Zbrojnych w Kosowie (KFOR), zgodnie z rezolucją RadyBezpieczeństwa ONZ nr 1244.

Podjęta w lutym 2000 r. wizyta Sekretarza Generalnego LordaRobertsona w Moskwie pomogła częściowo zniwelować trudnościnapotykane w 1999 r. oraz odtworzyć szersze stosunki poprzez wykroczeniepoza sprawy związane z Kosowem. W wyniku tej wizyty NATO i Rosjaponownie angażują się w realizację założeń Aktu Stanowiącego.Wykorzystując pozytywne nastawienie osiągnięte podczas wizytySekretarza Generalnego, zainicjowano comiesięczne spotkania PJC orazregularne spotkania ministerialne PJC, co nadało nowe, korzystne tempowspółpracy NATO-Rosja. Owocem tego nowego klimatu w stosunkachbyło otwarcie Biura Informacyjnego NATO w Moskwie, dokonane w lutym2001 r. przez Sekretarza Generalnego NATO oraz rozpoczęcie konsultacji natemat stworzenia Wojskowej Misji Łącznikowej NATO w Moskwie.

Ewolucja stosunków NATO-Rosja Nawiązując do klimatu wcześniejszej współpracy, która od roku 1991

rozwijała się w ramach Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC) w1994 r., Rosja przystąpiła do Partnerstwa dla Pokoju i zgodziła sięposzukiwać możliwości rozwoju "szerokiego, wzmocnionego dialogu iwspółpracy" z NATO, wykraczając poza ograniczenie Partnerstwa dlaPokoju.

Spotkania pomiędzy przedstawicielami państw członkowskich NATO iRosji na szczeblu ministrów, ambasadorów i ekspertów doprowadziły dowymiany informacji oraz konsultacji na temat różnorodnych kwestiibędących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak:utrzymywanie pokoju, bezpieczeństwo ekologiczne i nauka. Zainicjowanonowe inicjatywy w zakresie publicznego informowania, zmierzające dopoprawy dostępu w Rosji do informacji o NATO. Wstępnym krokiem w tymkierunku było przydzielenie latem 1995 r. oficera informacyjnego z Sojuszudo punktu kontaktowego w ambasadzie NATO w Moskwie. Nieco późniejobsada ta została zwiększona do 2 oficerów.

Bliska współpraca pomiędzy Rosją i NATO w zakresie wdrażaniawojskowych aspektów Porozumienia Pokojowego w Bośni i Hercegowiniez 1995 r., nadała nowy ważny ton tworzącemu się partnerstwu obronnemu.Bezprecedensowe uczestnictwo oddziałów rosyjskich u bokukontyngentów państw sojuszniczych i innych członków Partnerstwa dlaPokoju w kierowanych przez NATO Siłach Implementacyjnych (IFOR), apóźniej w Siłach Stabilizacyjnych (SFOR), które zastąpiły IFOR,

93

odzwierciedlała wspólne cele i wspólnie pojmowaną odpowiedzialność zawdrażanie Porozumienia Pokojowego. Obecnie Rosja wysyła około 1200żołnierzy do SFOR, których całościową liczebność szacuje się na ok. 20 tys.Udział Rosji w konkretny sposób dowodzi także, iż NATO i Rosja mogąskutecznie współpracować w zakresie budowy bezpieczeństwa w Europieopartego na współpracy. Wspólne wysiłki w ramach SFOR orazwspółpraca w Partnerstwie dla Pokoju pomogły obu stronom pokonaćbłędne wyobrażenia o sobie nawzajem.

Znaczące inicjatywy zostały także podjęte w innych obszarach. W marcu1996 r. podpisano Wstępne Porozumienie w sprawie Cywilnego PlanowaniaAwaryjnego oraz Gotowości na Wypadek Katastrof pomiędzy NATO aMinisterstwem ds. Obrony Cywilnej, Sytuacji Nadzwyczajnych orazUsuwania Skutków Katastrof Naturalnych (EMERCOM) Federacji Rosyjskiej.W nieco późniejszym czasie przyniosło to efekty, w szczególności w postacistworzenia w maju 1998 r. z inicjatywy Rosji Euroatlantyckiego OśrodkaKoordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC) orazEuroatlantyckiej Jednostki Reagowania w przypadku Katastrof (EUDARU).

Akt Stanowiący NATO-Rosja Podczas spotkania, które odbyło się 10 grudnia 1996 r., ministrowie

spraw zagranicznych NATO zaapelowali do Sekretarza Generalnego ozbadanie wraz z Rosją możliwego zakresu ewentualnego porozumienia opogłębieniu i poszerzeniu stosunków NATO-Rosja oraz zapewnieniuwłaściwych ram do ich rozwoju. Cztery miesiące intensywnych negocjacjipomiędzy Sekretarzem Generalnym NATO Javierem Solaną i rosyjskimMinistrem Spraw Zagranicznych Primakowem doprowadziły do zawarciaporozumienia w sprawie przełomowego dokumentu. Akt Stanowiący oWzajemnych Stosunkach, Współpracy i Bezpieczeństwie pomiędzy NATOi Federacją Rosyjską został podpisany w Paryżu 27 maja 1997 r. przezszefów państw i rządów Sojuszu Północnoatlantyckiego, SekretarzaGeneralnego NATO i Prezydenta Federacji Rosyjskiej.

Akt Stanowiący wyraża trwałe zobowiązanie, podjęte na najwyższympolitycznym szczeblu, do współpracy w zakresie budowania trwałego ipowszechnego pokoju w obszarze euroatlantyckim. Stwarza ramy donowego partnerstwa obronnego oraz umożliwia budowę stabilnej,pokojowej i niepodzielonej Europy. Zobowiązuje Sojusz i Rosję do budowybliższych stosunków, nie tylko w ich własnym interesie, ale także wszerszym interesie wszystkich innych państw w regionie euroatlantyckim.

Preambuła tego dokumentu wyznacza historyczny i politycznykontekst stosunków NATO-Rosja, przywołując fundamentalne przemiany,

94

jakie dokonały się zarówno w NATO, jak i w Rosji od czasów zimnej wojny.Cztery części tego dokumentu określają zasady i mechanizmy rządzącepartnerstwem między NATO i Rosją.

Część I przedstawia podstawowe zasady, na których oparte jestpartnerstwo NATO-Rosja. Część II powołuje do życia nowe forum doprowadzenia konsultacji i współpracy w ramach określonych w AkcieStanowiących: forum tym jest Stała Wspólna Rada NATO-Rosja (PJC). CzęśćIII ogólnie określa obszary konsultacji i współpracy. Część IV omawiakwestie polityczno-wojskowe oraz zawiera ponownie sformułowanezobowiązanie państw członkowskich NATO, w którym mowa, iż nie mająone "zamiaru, planu lub powodu", by rozmieszczać broń nuklearną naterytorium nowych państw członkowskich Sojuszu.

Podsumowując, Akt Stanowiący zawiera wzajemne zobowiązanie dowspierania wspólnej budowy stabilnego, pokojowego i niepodzielonegokontynentu na fundamencie partnerstwa i wspólnoty interesów.

Stała Wspólna Rada NATO-Rosja Stała Wspólna Rada NATO-Rosja (PJC) zebrała się po raz pierwszy 18

lipca 1997 r. i szybko stała się forum bardzo aktywnych wysiłkówzmierzających do budowy zaufania, korygowania błędnych wyobrażeńoraz wypracowywania modeli regularnych konsultacji i współpracy.

PJC spotyka się co miesiąc na szczeblu ambasadorów i przedstawicieliwojskowych oraz dwa razy w roku na szczeblu ministrów sprawzagranicznych i obrony, a także na szczeblu szefów sztabów lub szefówobrony. Możliwe są także spotkania na szczeblu szefów państw i rządów.

18 marca 1998 r. Federacja Rosyjska formalnie ustanowiła swojeprzedstawicielstwo przy NATO oraz wyznaczyła starszego rangąprzedstawiciela wojskowego, które to stanowisko jest integralnymelementem przedstawicielstwa. Zadaniem przedstawiciela wojskowegojest ułatwianie współpracy wojskowej i obronnej.

W ciągu pierwszych 3 lat swojego istnienia, PJC zajmowała sięszeregiem zagadnień bezpośrednio interesujących obie strony. Wśród nichbyły:

• sytuacja w byłej Jugosławii;

• spotkania przedstawicieli wojskowych w ramach PJC;

• środki zmierzające do promowania współpracy, przejrzystości izaufania pomiędzy NATO i Rosją;

95

• wkład NATO i Rosji oraz rola PJC w zakresie budowy architekturybezpieczeństwa w regionie euroatlantyckim;

• wysiłki polityczne i obronne zapobiegające proliferacji bronimasowego rażenia;

• kwestie broni nuklearnej;

• strategie i doktryny NATO i Rosji;

• misje pokojowe;

• rozbrojenie i kontrola zbrojeń;

• poszukiwania i ratownictwo morskie;

• przeszkalanie oficerów wojskowych;

• zwalczanie międzynarodowego terroryzmu;

• współpraca naukowa związana z obroną;

• kwestie środowiska naturalnego związane z obroną;

• planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia oraz likwidowanieskutków katastrof.

Pod politycznym parasolem stworzonym przez PJC powstała gęstasieć grup roboczych, spotkań ekspertów, wspólnych projektów orazkontaktów na poziomie sztabów. Ich zadaniem jest nadzorowanie iwdrażanie konsultacji odbywających się w ramach samej Rady.

Konflikt w Kosowie W miarę pogarszania się sytuacji w Kosowie w 1998 r., NATO i Rosja

w pełni wykorzystywały mechanizm PJC do prowadzenia konsultacji wsprawie tego kryzysu. W czerwcu 1998 r. PJC spotkała się na szczebluministrów obrony i potępiła zmasowane i nieproporcjonalne użycie siłyprzez Belgrad oraz gwałtowne ataki przeprowadzane przez kosowskichekstremistów. Ministrowie potwierdzili swoje zdecydowanie w zakresiewspierania międzynarodowych wysiłków zmierzających do zakończeniakryzysu.

Jesienią 1998 r. NATO i Rosja wspólnie wyraziły swoje poparcie dlawysiłków dyplomatycznych zmierzających do zapewnienia politycznegorozwiązania konfliktu oraz powstrzymania groźby katastrofyhumanitarnej, a także podkreślili potrzebę natychmiastowego, pełnego inieodwracalnego podporządkowania się stosownym rezolucjom RadyBezpieczeństwa ONZ. Wraz z pogorszeniem się sytuacji, na początku 1999

96

r. NATO poinformowało Rosję o swojej decyzji odnośnie do Rozkazu oAktywacji, który otwierał drogę do rozpoczęcia ograniczonej reakcji siłpowietrznych oraz podzielonej na etapy operacji powietrznej zmierzającejdo położenia kresu niemożliwej do tolerowania sytuacji humanitarnej wKosowie. Celem tej operacji miało być także wspieranie wysiłkówzmierzających do politycznego rozwiązania konfliktu.

30 stycznia 1999 r. Rada Północnoatlantycka wydała ostrzeżenie podadresem rządu w Belgradzie, iż niepodporządkowanie się żądaniomwspólnoty międzynarodowej doprowadzi do podjęcia przez NATOwszelkich środków niezbędnych do tego, aby odwrócić groźbę katastrofyhumanitarnej.

Rosja nie podzielała poglądów Sojuszu odnośnie do możliwego użyciasiły wojskowej w celu zakończenia konfliktu oraz wzmocnienia wymowyżądań wspólnoty międzynarodowej wyrażonych w stosownych rezolucjachRady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych. Niemniej jednak, w lutym1999 r. zarówno NATO jak i Rosja wyraziły swoje pełne poparcie dlarozmów pokojowych odbywających się w Rambouillet. 23 marca, kiedyrozmowy zakończyły się niepowodzeniem i wyczerpano wszystkiedyplomatyczne drogi do zakończenia konfliktu, NATO zdecydowało, żeużycie siły było jedyną możliwą opcją.

Kiedy rozpoczęły się natowskie ataki powietrzne na Kosowo, Rosjaczasowo zawiesiła swój udział w konsultacjach i współpracy w PJC. Rosjanie podjęła wprawdzie formalnych kroków zmierzających do wycofaniasię z Aktu Stanowiącego, ale przestała uczestniczyć w spotkaniachodbywających się w formacie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego orazwydaliła z Moskwy dwu oficerów informacyjnych. Niemniej jednak,utrzymywała się współpraca wojskowa w sprawie Bośni i Hercegowiny.

W rezultacie podpisania 9 czerwca 1999 r. przez NATO ijugosłowiańskich dowódców wojskowych Wojskowego PorozumieniaTechnicznego oraz zgodnie z rezolucją nr 1244 Rady Bezpieczeństwa z 12czerwca tego roku, stworzono podstawy obecności MiędzynarodowychSił Pokojowych w Kosowie (KFOR). Uczestnictwo Rosji w KFOR zostałoumożliwione dzięki podpisaniu oddzielnego porozumienia w Helsinkach.Połączone siły zbrojne uzyskały zdolność operacyjną po wycofaniu się siłserbskich z tej prowincji oraz rozpoczęciu prac zmierzających doodbudowy pokoju i stabilności. Obecnie Rosja deleguje ok. 3 250 żołnierzydo Międzynarodowych Sił Pokojowych w Kosowie (KFOR), których ogólnasiła wynosi 43 000.

97

Wznowienie i poszerzenie współpracy NATO-Rosja Comiesięczne posiedzenia PJC zostały wznowione w lipcu 1999 r., ale

Rosja ograniczyła zakres omawianych tematów do spraw związanych zKosowem. Ze swej strony, NATO było zdecydowane podjąć pełen zakreswspółpracy przewidziany w Akcie Stanowiącym NATO-Rosja. Dlatego teżSojusz nalegał na Rosję, aby wznowić współpracę w szerszym obszarze,jak uzgodniono w Programie Prac PJC na 1999 r.

Miało się to odbywać stopniowo. Kiedy na zaproszenie stronyrosyjskiej Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson odwiedził Moskwę 16lutego 2000 r., wydano wspólne oświadczenie, w którym NATO i Rosjazgadzały się na stopniowy powrót do szerokiej współpracy opartej na AkcieStanowiącym. Posiedzenia PJC, które odbywały się po tej wizycie,ponownie miały szerszy zakres. W szczególności szczera i otwarta wymianainformacji o wzajemnych strategiach i doktrynach wojskowych ukazałyrolę, jaką PJC może odegrać w rozwiewaniu błędnych opinii i wzmacnianiuprzejrzystości i zaufania.

Na florenckim spotkaniu ministrów spraw zagranicznych NATO i Rosjiw maju 2000 r. zdecydowano o dalszej intensyfikacji dialogu w ramach PJCoraz o poszukiwaniu metod doskonalszej współpracy w szerokim zakresiezagadnień. Uczestnicy tego spotkania przyjęli Program Prac PJC napozostałą część roku 2000 oraz potwierdzili porozumienie w sprawieustanowienia Biura Informacyjnego NATO w Moskwie, co przewidywał AktStanowiący. We Florencji Rosja wznowiła także swoje uczestnictwo wRadzie Partnerstwa Euroatlantyckiego. Podczas spotkania na szczebluministrów obrony w czerwcu 2000 r., rosyjski Minister Obrony Sergiejewustosunkował się do poglądów państw członkowskich NATO, stwierdzająciż nie ma alternatywy dla współpracy NATO-Rosja. Oświadczenie wydanepod koniec tego spotkania potwierdzało także znaczącą rolę partnerstwa wodniesieniu do stabilności i bezpieczeństwa w obszarze euroatlantyckim.Porozumienie wyrażało zgodę na intensyfikację dialogu i współpracy wkwestiach obronnych i wojskowych w oparciu o wspólnotę interesów,zasadę wzajemności i przejrzystość, jak przewidziano w AkcieStanowiącym.

Sytuacja w Kosowie oraz wspólna, zdecydowana wola NATO i Rosji wzakresie zapewnienia pełnego wprowadzenia w życie postanowieńrezolucji nr 1244 Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych, nadalzajmowały poczesne miejsce wśród zagadnień rozpatrywanych przez StałąWspólną Radę. Rada wystosowała zdecydowane ostrzeżenia potępiająceakty prowokacji oraz inne próby podważenia procesu pokojowego w tymregionie. Odnotowano również dalsze zbliżenie poglądów na sytuację naBałkanach.

98

Podczas spotkania ministerialnego PJC w grudniu 2000 r. NATO iRosja potwierdziły swoje zaangażowanie w kwestii budowy w ramach PJCsilnego, stabilnego i zrównoważonego partnerstwa w interesiebezpieczeństwa i stabilności w obszarze euroatlantyckim. Ministrowiewymienili listy uwierzytelniające w sprawie stworzenia Biura InformacjiNATO w Moskwie. Przyjęli także ambitny Plan Prac na rok 2001, któryobejmował obiecujące nowe zagadnienia takie jak współpraca w zakresieposzukiwań i ratownictwa morskiego oraz reforma obronności.Ministrowie obrony uzgodnili także rozpoczęcie konsultacji w sprawieotwarcia Wojskowej Misji Łącznikowej NATO w Moskwie.

Wobec wzmocnienia dialogu i poprawy współpracy, SekretarzGeneralny NATO Lord Robertson ponownie odwiedził Moskwę w dniach19-21 lutego 2001 r. Sekretarz Generalny NATO oraz przywódcy rosyjscypozytywnie ocenili to, co zostało osiągnięte w poprzednim roku orazdyskutowali o tym jak efektywniej można wykorzystać potencjał zawartyw Akcie Stanowiącym. Podczas tej wizyty Sekretarz Generalny NATOoficjalnie zainaugurował działalność Biura Informacji NATO w Moskwie,które - jak się oczekuje - znacząco przyczyni się do powszechnegozrozumienia zagadnień związanych z NATO oraz ze zmieniającymi sięstosunkami między NATO a Rosją.

Perspektywy na przyszłość

Współpraca w ramach SFOR i KFOR jest uderzającym przykłademtego, jak NATO i Rosja mogą z sukcesem współdziałać i osiągać wspólnecele. Obie strony dały do zrozumienia, że będą nadal ściśle współpracowaćze sobą w terenie zarówno w Bośni i Hercegowinie, jak i w Kosowie.

NATO i Rosja mają do czynienia z szeregiem wspólnych wyzwań dlabezpieczeństwa także w innych obszarach. Wspólne stawianie czoła tymwyzwaniom jest w interesie obu stron i przyczynia się do dalszegowzmocnienia podstaw wzajemnego zaufania, które ma kluczowe znaczeniew odniesieniu do pokoju i stabilności w obszarze euroatlantyckim5.

99

5 W grudniu 2000 r. ministrowie spraw zagranicznych PJC przyjęli ambitny Plan Prac na rok2001, obejmujący współpracę w dziedzinie poszukiwań i ratownictwa morskiego. Zagadnieniate były postrzegane przez obie strony jako jeden z najbardziej obiecujących obszarówpraktycznego współdziałania NATO i Rosji.

PARTNERSTWO NATO Z UKRAINĄ

Wizyta przedstawicieli Rady Północnoatlantyckiej na Ukrainie w marcu2000 r. nadała nowe tempo realizacji Szczególnego Partnerstwa pomiędzyNATO i Ukrainą ustanowionego w Madrycie w lipcu 1997 r.

Spotkanie Komisji NATO-Ukraina w Kijowie było okazją dladziewiętnastu państw sprzymierzonych i Ukrainy do przeglądu całegozakresu współpracy. Po raz pierwszy ta instytucja, która kierujepartnerstwem odbyła spotkanie na Ukrainie. Wydarzenie to byłoprzedstawiane jako istotny krok zbliżający Ukrainę do euroatlantyckiejwspólnoty narodów.

Podpisanie Karty Szczególnego Partnerstwa w Madrycie w 1997 r.przeniosło współpracę pomiędzy NATO i Ukrainą na nową płaszczyznę iformalnie uznało znaczenie niepodległej, stabilnej i demokratycznejUkrainy dla całej Europy.

Karta jest zgodna z deklarowaną przez Ukrainę strategią pogłębianiaintegracji tego państwa ze strukturami europejskimi i transatlantyckimi.Karta jest podstawą, na mocy której NATO i Ukraina zgodziły sięprowadzić konsultacje w kontekście bezpieczeństwa euroatlantyckiegooraz stabilności w dziedzinach takich jak zapobieganie konfliktom,zarządzanie kryzysowe, wspieranie pokoju i operacje humanitarne.

Seminaria, spotkania wspólnych grup roboczych oraz inne programywspółpracy koncentrują się na obszarach takich jak reforma obronnościoraz przekształcenie infrastruktury i rozwiązań obronnych, stosunkicywilno wojskowe, tworzenie budżetu i planowanie środków. Odbyły siętakże seminaria poświęcone przeszkalaniu ukraińskiego personeluwojskowego oraz zmniejszaniu i konwersji sił zbrojnych.

Wspólna praca w zakresie planowania cywilnego na wypadekszczególnych zagrożeń i przygotowanie na wypadek katastrof to równieżważny obszar współpracy, przynoszący bezpośrednie praktyczne korzyściUkrainie. W grudniu 1997 r. podpisano list intencyjny w sprawieplanowania cywilnego w sytuacji zagrożenia, co stworzyło podstawy dowspółpracy w tym obszarze. Na wrzesień 2000 r. zaplanowano ćwiczenia6

100

6 Ćwiczenia Transcarpathia 2000, odbyły się w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju wdniach 20-28 września 2000 r. Ich przedmiotem było reagowanie w przypadku katastrof. Wćwiczeniach brały udział jednostki z: Białorusi, Chorwacji, Mołdawii, Polski, Rumunii, Słowacji,Słowenii, Szwajcarii, Szwecji, Ukrainy i Węgier oraz przedstawiciele Biura OrganizacjiNarodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA). Program ćwiczeńobejmował poszukiwania i ratownictwo, podtrzymywanie czynności życiowych i opiekęmedyczną, uzdatnianie wody i oczyszczanie rzek oraz działania w wypadku katastrofkolejowych, podczas których dochodzi do wycieku substancji toksycznej. Wczesną wiosną2001 r. testowane mechanizmy zostały poddane próbie podczas kolejnej powodzi w regionietranskarpackim, kiedy konieczne było przeprowadzenie skoordynowanych działań tego typu.

w dziedzinie niesienia pomocy ofiarom katastrof. Ćwiczenia te odbyły sięw transkarpackim regionie Ukrainy, a ich celem było testowanie procedurniesienia pomocy humanitarnej, które mogły być użyteczne w przypadkukolejnych powodzi.

Inne ważne obszary współpracy dotyczą rozwoju nauki - NATOwspiera ukraińską społeczność naukową poprzez udzielanie stypendiów.Współpraca dotyczy ponadto gospodarczych aspektów bezpieczeństwa iszkolenia. Odnośnie do tego ostatniego punktu, NATO uruchomiłoprogram nauki języka obcego dla 100 oficerów ukraińskich sił zbrojnych.

W maju 1997 r. Sekretarz Generalny NATO dokonał otwarcia CentrumInformacji i Dokumentacji NATO. Centrum to stało się zbiorczym punktemdziałań związanych z informowaniem i wyjaśnianiem opinii publicznejkorzyści wynikających ze Szczególnego Partnerstwa z NATO. Jest topierwsze takie centrum otwarte w jakimkolwiek państwie PartnerskimNATO. Od chwili uruchomienia pełni ono ważną rolę w wyjaśnianiuposunięć politycznych Sojuszu i pokonywaniu błędnych wyobrażeń.

W grudniu 1998 r. podpisano list intencyjny umożliwiającystacjonowanie w Kijowie dwóch oficerów łącznikowych NATO, którychzadaniem było promować pełne uczestnictwo Ukrainy w Partnerstwie dlaPokoju. W 1990 r. powołano do życia Biuro Łącznikowe NATO, ułatwiającekontakty pomiędzy NATO, a cywilnymi i wojskowymi agencjamizaangażowanymi w ukraińskie uczestnictwo w Partnerstwie dla Pokojuoraz we wdrażanie planu prac Komisji NATO-Ukraina.

Inne pozytywne wydarzenia obejmują ratyfikowanie przez parlamentukraiński 1 marca 2000 r. Porozumienia o Partnerskim i PokojowymStatusie Sił Zbrojnych oraz dodatkowych protokołów. To wydarzeniepowinno ułatwić zwiększony udział Ukrainy w Partnerstwie dla Pokoju.Parlament zaaprobował również przystąpienie Ukrainy do Traktatu oOtwartych Przestworzach, co znacznie przyczyniło się do przejrzystościkontroli zbrojeń.

Ewolucja stosunków NATO-Ukraina

Stosunki NATO z Ukrainą zaczęły się rozwijać wkrótce po tym, jakpaństwo to uzyskało niepodległość w 1991 r. Ukraina natychmiastprzystąpiła do Rady Współpracy Północnoatlantyckiej (NACC) i stała się jejaktywnym uczestnikiem. W 1994 r. Ukraina przystąpiła do programuPartnerstwa dla Pokoju i była jednym z członków–założycieli RadyPartnerstwa Euroatlantyckiego, która w maju 1997 r. zastąpiła NACC.

101

Podczas wizyty w siedzibie NATO, 1 czerwca 1995 r., prezydent Kuczmazasygnalizował wolę podniesienia stosunków NATO-Ukraina na nowyszczebel. Trzy miesiące później, 14 września 1995 r., minister sprawzagranicznych Udowienko złożył wizytę w siedzibie NATO i formalniezaakceptował ukraiński Indywidualny Program Partnerstwa dla Pokoju orazodbył rozmowy z Radą Północnoatlantycką w kwestiach związanych zbezpieczeństwem europejskim. We wspólnym oświadczeniu prasowymprzedstawiono ogólne zasady stosunków NATO-Ukraina w kontekściePartnerstwa dla Pokoju oraz w innych obszarach.

Kolejne spotkania odbyły się na różnych szczeblach w latach1996 i 1997.Utworzono ukraińską misję przy NATO, w skład której weszliprzedstawiciele sił zbrojnych, a także powołano do życia przedstawicielstwoUkrainy w Komórce Koordynacyjnej Partnerstwa (PCC), przylegającej doKwatery Głównej SHAPE w Mons (Belgia). W związku z decyzją podjętąprzez Komisję NATO-Ukraina na spotkaniu w Luksemburgu, w maju 1998 r.mianowany został oficer łącznikowy NATO w Kijowie, którego zadaniembyło promowanie pełnego uczestnictwa Ukrainy w Partnerstwie dla Pokojuoraz wzmacnianie współpracy pomiędzy siłami zbrojnymi oraz władzamiNATO i Ukrainy. Ukraina pozostaje aktywnym uczestnikiem Partnerstwa dlaPokoju i gościła na swoim terytorium wiele ćwiczeń odbywanych w ramachPdP. Ratyfikacja przez parlament ukraiński Porozumienia o Partnerskim iPokojowym Statusie Sił Zbrojnych umożliwiła pełniejsze wykorzystanietego potencjału, w tym skorzystanie z gościny Centrum Szkolenia wJaworiw na zachodniej Ukrainie.

Ukraina wniosła znaczący wkład do międzynarodowych działań wzakresie utrzymania pokoju. Oddelegowano batalion piechoty w sile 550osób na potrzeby kierowanych przez NATO Sił Implementacyjnych w Bośni(IFOR), co było związane z podpisaniem porozumienia pokojowego zDayton. Ukraina przyczyniła się także do tworzenia Sił Stabilizacyjnych(SFOR), które zastąpiły IFOR, oddelegowując batalion piechotyzmechanizowanej oraz eskadrę helikopterów w sile około 400 osób. ChociażUkraina nie uczestniczy już w SFOR, wnosi wkład do dowodzonych przezNATO Sił Kosowskich (KFOR) i uczestniczyła w MiędzynarodowychPolicyjnych Siłach Zadaniowych (IPTF) oraz w oddziałach ONZstacjonujących we wschodniej Sławonii.

Karta Szczególnego PartnerstwaW trakcie spotkania na Szczycie Madryckim szefów państw i rządów w

lipcu 1997 r., przywódcy NATO i prezydent Ukrainy Kuczma podpisali"Kartę Szczególnego Partnerstwa pomiędzy NATO a Ukrainą", parafowaną

102

kilka tygodni wcześniej w Sintrze (Portugalia). Podpisując tę Kartę, państwaczłonkowskie NATO potwierdziły swoje poparcie dla suwerenności iniepodległości Ukrainy oraz dla jej integralności terytorialnej, rozwojudemokratycznego i gospodarczego, a także dla jej statusu państwawolnego od broni jądrowej i dla zasady nienaruszalności jej granic. Teczynniki są traktowane przez Sojusz jako kluczowe elementy stabilizacji ibezpieczeństwa w Europie Środkowej i Wschodniej oraz na całymkontynencie.

Decyzja Ukrainy o zaaprobowaniu bezterminowego przedłużeniaUkładu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (NPT) oraz zaangażowanietego państwa w wycofywanie i demontaż stacjonujących na jegoterytorium sił jądrowych spotkały się z pozytywnym przyjęciem ze stronyNATO. Gwarancje udzielone Ukrainie - jako pozbawionemu broni jądrowejpaństwu będącemu stroną NPT - przez wszystkie pięć państw nuklearnychbędących stronami tego traktatu, zostały również poczytane jako znaczącykrok we właściwym kierunku.

16 grudnia 1997 r. podpisano porozumienie (MOU) pomiędzy NATO iUkrainą w sprawie planowania cywilnego na wypadek specjalnychzagrożeń oraz przygotowania do katastrof, ustanawiając planowaniecywilne w sytuacji zagrożenia głównym obszarem współpracy. Poza tyminne programy współpracy obejmowały szeroki zakres zagadnień. Poprzezwspólne seminaria i spotkania grup roboczych, rozwijały się konsultacje iwspółpraca w wielu obszarach, takich jak: stosunki cywilno-wojskowe,demokratyczna kontrola nad siłami zbrojnymi i reforma systemuobronnego Ukrainy, planowanie obronne, tworzenie budżetu, koncepcjepolityczne, strategiczne i odnoszące się do bezpieczeństwa narodowego,konwersje systemu obronnego, współpraca wojskowa NATO-Ukraina iinteroperacyjność, wojskowe szkolenie i ćwiczenia, gospodarcze aspektybezpieczeństwa, kwestie naukowe i techniczne, problemy związane zbezpieczeństwem środowiska naturalnego - w tym bezpieczeństwojądrowe, badania i rozwój w odniesieniu do przestrzeni powietrznej, a takżecywilno-wojskowa koordynacja zarządzania i kontroli ruchu powietrznego.Powołano do życia Wspólną Grupę Roboczą NATO-Ukraina ds. ReformySystemu Obronnego, która miała podejmować dalsze wysiłki w tymobszarze.

Komisja NATO-UkrainaRada Północnoatlantycka odbywa regularne spotkania z

przedstawicielami Ukrainy, które z zasady odbywają się nie rzadziej niż dwarazy w roku na forum tzw. Komisji NATO-Ukraina, ustanowionej na mocy

103

Karty. Rolą Komisji jest ocena postępów wdrażania postanowień Karty orazomówienie sposobów udoskonalenia i dalszego rozwoju współpracy.

W kwietniu 1999 r. odbyło się w Waszyngtonie spotkanie na szczycieNATO-Ukraina. W marcu 2000 r. Komisja NATO-Ukraina spotkała się poraz pierwszy w Kijowie. W latach 1997-2000 przedstawiciele KomitetuPolitycznego NATO złożyli trzy wizyty na Ukrainie i odbyli różnorodnekonsultacje oraz spotkania poświęcone wymianie informacji w Kijowie iinnych miastach Ukrainy.

Perspektywy na przyszłość

Pozytywne wydarzenia przedstawione powyżej pomogły stworzyćsolidne podstawy do przyszłej współpracy i wskazują na obszary, wktórych dokonał się już rzeczywisty postęp. Aktywne uczestnictwo wPartnerstwie dla Pokoju, w tym w programach praktycznych działańzwiązanych z obroną, w których uczestniczy wiele państw - członków NATOi PdP, umożliwia Ukrainie porównanie własnej struktury i systemówobronnych z systemami jej europejskich sąsiadów, a także umożliwiaUkrainie pełnienie bardziej skutecznej roli w zakresie bezpieczeństwaeuropejskiego. Członkostwo Ukrainy w Radzie PartnerstwaEuroatlantyckiego również pozytywnie wpływa na ten proces.

DIALOG ŚRÓDZIEMNOMORSKI SOJUSZU

Dialog Śródziemnomorski jest integralną częścią wysiłków Sojuszuzmierzających do nawiązania współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa.Jego podstawowym założeniem jest uznanie, iż bezpieczeństwo w całejEuropie jest blisko związane z bezpieczeństwem i stabilnością w regionieśródziemnomorskim.

Dialog został powołany do życia w 1994 r. Wówczas przystąpiło doniego sześć państw: Egipt, Izrael, Jordania, Maroko, Mauretania i Tunezja.Algieria stała się uczestnikiem Dialogu w lutym 2000 r. Celem tejinicjatywy jest tworzenie dobrych stosunków i lepszego wzajemnegozrozumienia w całym regionie śródziemnomorskim, jak równieżpromowanie regionalnego bezpieczeństwa i stabilności. Dialog umożliwiaprowadzenie rozmów politycznych w gronie państw uczestniczących.Jego praca jest organizowana poprzez doroczny Program Prackoncentrujący się na praktycznej współpracy w obszarach związanych zbezpieczeństwem i obroną, wymianą informacji, planowaniem cywilnymw sytuacji zagrożenia oraz w dziedzinie nauki.

104

Dialog jest uzupełnieniem innych, powiązanych z nim, ale odrębnychinicjatyw międzynarodowych realizowanych pod auspicjami UniiEuropejskiej oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie(OBWE).

Działania Dialogu przyjmują zróżnicowane formy, takie jak zapraszanieosób z państw objętych Dialogiem do uczestnictwa w kursachorganizowanych przez Szkołę NATO w Oberammergau (Niemcy) oraz przezAkademię Obrony NATO w Rzymie. Takie szkolenia obejmują zagadnieniazwiązane z: misjami pokojowymi, kontrolą zbrojeń, ochroną środowiska,współpracą cywilno-wojskową w zakresie planowania cywilnego wsytuacji zagrożenia, a także współpracą w obszarze bezpieczeństwaeuropejskiego. Wielu naukowców i badaczy z państw objętych Dialogiemotrzymało również międzynarodowe stypendia naukowe.

Zasadniczo działania w ramach Dialogu są finansowane z własnychśrodków. Jednak państwa sprzymierzone mogą zdecydować windywidualnych przypadkach o rozważeniu wniosków o pomoc finansowąwspierającą udział poszczególnych państw w Dialogu. Poziom tegouczestnictwa różni się w poszczególnych państwach.

Podczas Szczytu Waszyngtońskiego w kwietniu 1999 r., przywódcySojuszu zdecydowali o wzmocnieniu zarówno politycznego jak ipraktycznego wymiaru Dialogu. Stworzy to między innymi dalszemożliwości prowadzenia rozmów oraz wzmacniania współpracy wobszarach, gdzie NATO może wnieść jakościowy wkład. Odnosi się toszczególnie do spraw wojskowych oraz innych obszarów interesującychpaństwa należące do Dialogu.

Ewolucja Dialogu Śródziemnomorskiego Dialog Śródziemnomorski czerpie swoją inspirację z Deklaracji

Szczytu Brukselskiego ze stycznia 1994 r. Szefowie państw i rządówodnieśli się wówczas do pozytywnych wydarzeń związanych z procesempokojowym na Bliskim Wschodzie, mówiąc, iż "otwiera on możliwościrozważenia środków zmierzających do promowania dialogu, zrozumieniai budowy zaufania pomiędzy państwami w tym regionie". PrzywódcyNATO wezwali do podjęcia "wszelkich wysiłków, które mogą sięprzyczynić do wzmocnienia stabilności regionalnej". Podczas spotkania wgrudniu 1994 r., ministrowie spraw zagranicznych NATO zadeklarowaliswoją gotowość do "ustanowienia indywidualnych kontaktów pomiędzySojuszem a państwami w regionie Morza Śródziemnego nienależącymido NATO, które mogłyby się przyczynić do wzmocnienia stabilnościregionalnej". W tym celu polecili Radzie, obradującej w ramach stałej sesji,

105

"kontynuować analizę sytuacji, wypracować szczegóły proponowanegodialogu oraz zainicjować właściwe wstępne kontakty". Doprowadziło to wlutym 1995 r. do zaproszenia Egiptu, Izraela, Maroka, Mauretanii i Tunezjido uczestniczenia w dialogu z NATO. Kolejne zaproszenia zostaływystosowane do Jordanii (listopad 1995 r.) oraz do Algierii (luty 2000 r.).

Celem Dialogu Śródziemnomorskiego jest przyczynianie się dobezpieczeństwa i stabilności w regionie Morza Śródziemnego orazosiąganie lepszego wzajemnego zrozumienia i korygowanie błędnychwyobrażeń o NATO w państwach należących do DialoguŚródziemnomorskiego. Podstawowym założeniem jest uznanie, iżbezpieczeństwo w Europie jest silnie powiązane z bezpieczeństwem istabilnością w regionie Morza Śródziemnego, a wymiar śródziemnomorskijest jednym z komponentów architektury bezpieczeństwa europejskiego.

Dialog ma tendencję rozwojową i w zasadzie jest oparty nawzajemnych stosunkach pomiędzy każdym z uczestniczących państw iNATO. Pozwala jednak także na organizację wielostronnych spotkań -zawsze przygotowywanych na indywidualnej zasadzie, jako odrębnewydarzenia. Dialog oferuje wszystkim partnerom śródziemnomorskim tesame warunki do dyskusji i podejmowania wspólnych działań oraz zmierzado wzmocnienia innych wysiłków międzynarodowych angażującychpaństwa należące do Dialogu Śródziemnomorskiego, między innymipodejmowanych w ramach Procesu Barcelońskiego7, procesu pokojowegona Bliskim Wschodzie oraz OBWE, bez powielania ich wysiłków lub próbstworzenia podziału pracy. Dialog Śródziemnomorski obejmuje dialogpolityczny w połączeniu z uczestnictwem w specyficznych działaniach.

Dialog polityczny oznacza regularne dwustronne rozmowy polityczne.Są one okazją do intensywnego informowania o działaniach NATO, w tymo działaniach poza terytorium traktatowym oraz o programachpartnerstwa, a także o wewnętrznych adaptacjach w NATO oraz o ogólnymzałożeniu Sojuszu, jakim jest budowanie struktur bezpieczeństwa opartychna współpracy. Ze swej strony, państwa Dialogu Śródziemnomorskiego sązaproszone do dzielenia się z NATO swoimi poglądami odnośnie dostabilności i bezpieczeństwa w regionie śródziemnomorskim.

106

7 W listopadzie 1995 r. państwa członkowskie Unii Europejskiej i 12 państw nienależących do tejorganizacji z regionu Morza Śródziemnego (Algieria, Cypr, Egipt, Izrael, Jordania, Liban,Malta, Maroko, Syria, Tunezja i Autonomia Palestyńska) podpisały Deklarację Barcelońską,która stworzyła podstawy do powołania Partnerstwa Euro-Śródziemnomorskiego (tzw.Procesu Barcelońskiego). Deklaracja przedstawia trzy główne cele : 1. partnerstwo wkwestiach politycznych i bezpieczeństwa, którego celem jest stworzenie wspólnego obszarupokoju i stabilności; 2. gospodarcze i finansowe partnerstwo mające wspomóc tworzeniewspólnego obszaru dobrobytu oraz 3. Partnerstwo społeczne, kulturowe i humanitarne,którego celem jest intensyfikacja wymiany pomiędzy cywilnymi społecznościami wwymienionych państwach. Proces Barceloński zakłada stworzenie do roku 2010 obszaru wpełni wolnego handlu.

Państwa Dialogu Śródziemnomorskiego zostały zaproszone douczestniczenia w specyficznych działaniach związanych między innymi zewspółpracą naukową, wymianą informacji oraz planowaniem cywilnym wsytuacji zagrożenia, a także do uczestniczenia w kursach oferowanych przezszkoły NATO, w dziedzinach takich jak: utrzymanie pokoju; kontrola zbrojeńi weryfikacja; odpowiedzialność sił wojskowych w odniesieniu do ochronyśrodowiska; planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia oraz współpraca wramach NATO mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa europejskiego.Udział w tych kursach jest finansowany przez uczestników. Uzupełnieniemtego są wybrane działania w zakresie wojskowym, których celem jestpodniesienie przejrzystości działań.

Od chwili powołania do życia w 1994 r., Dialog ŚródziemnomorskiNATO systematycznie ewoluuje. Szczyt Madrycki z 1997 r. nadał nowe,bardziej dynamiczne tempo temu rozwojowi poprzez utworzenie GrupyWspółpracy Śródziemnomorskiej. W ten sposób powstało forumbezpośrednio angażujące państwa członkowskie NATO w politycznedyskusje z państwami Dialogu, co umożliwia wymianę informacji wszerokim zakresie spraw związanych z sytuacją bezpieczeństwa w regionieśródziemnomorskim oraz z przyszłym rozwojem Dialogu.

INICJATYWA NATO DLA EUROPY POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ

Inicjatywa NATO dla Europy Południowo-Wschodniej (SEEI) zostałapowołana do życia na Szczycie Waszyngtońskim w celu promowaniawspółpracy regionalnej oraz długotrwałego bezpieczeństwa i stabilnościw tym regionie.

Inicjatywa ta wspierała się na czterech filarach - są nimi: ForumKonsultacyjne ds. Bezpieczeństwa w Europie Południowo-Wschodniej,Otwarta Doraźna Grupa Robocza (AHWG) ds. Współpracy Regionalnej wEuropie Południowo-Wschodniej pod auspicjami Sesji KomitetuPolitycznego EAPC; instrumenty robocze Partnerstwa dla Pokoju orazukierunkowane programy współpracy w dziedzinie bezpieczeństwaadresowane do państw w tym regionie.

Forum Konsultacyjne obejmuje państwa członkowskie NATO, sześciuczłonków Partnerstwa dla Pokoju w Europie Południowo-Wschodniej(Albania, Bułgaria, Chorwacja, Rumunia, była Jugosłowiańska RepublikaMacedonii8, Słowenia), a także Bośnia i Hercegowina. Pierwszeposiedzenie Forum odbyło się przy okazji Szczytu Waszyngtońskiego

107

8 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

NATO w kwietniu 1999 r., a następnie Forum obradowało na szczebluambasadorów w brukselskiej Kwaterze Głównej NATO.

EAPC-AHWG stworzyła koncepcyjne podstawy dalszego rozwojuukierunkowanego na promowanie współpracy regionalnej. Wypracowaneidee zostały włączone do programu działań modelowanych na wzórwysiłków podejmowanych w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju.

Metodologia inicjatyw Partnerstwa dla Pokoju została wykorzystanajako wzór rozwiązań w wielu kwestiach, które są ważne dla EuropyPołudniowo-Wschodniej takich jak: przejrzystość planowania obronego,zarządzanie kryzysowe oraz zarządzanie obroną. Działania takie jak warsztatypoświęcone tym zagadnieniom, zostały zaprojektowane tak, abykoncentrować się na problemach całego regionu. Niektóre z tych działań sąprowadzone przez państwa z tego regionu uczestniczące w inicjatywie, przywsparciu ze strony NATO, podczas gdy inne są organizowane przez samSojusz. Zaprojektowane tak, aby wzajemnie się uzupełniać, działania tepomagają promować stabilność poprzez współpracę regionalną i integrację.Do koordynowania tych projektów regionalnych powołano GrupęKoordynacyjną ds. Bezpieczeństwa w Europie Południowo-Wschodniej.

Wiosną 2000 r. wprowadzono nowy program uzupełniający, którywybiórczo skoncentrował się na współpracy w zakresie bezpieczeństwa zChorwacją, w oparciu o mechanizmy Partnerstwa dla Pokoju. Chorwacjaprzystąpiła do Partnerstwa dla Pokoju w maju 2000 r. NATO ma równieżspecjalny program współpracy z Bośnią i Hercegowiną w dziedziniebezpieczeństwa, nieobjęty Partnerstwem dla Pokoju, który jestdodatkowym uzupełnieniem innych działań podejmowanych w ramachInicjatywy dla Europy Południowo-Wschodniej.

NATO zapewnia również doradztwo i wiedzę ekspercką w dziedzinieprzeszkalania oficerów wojskowych zwolnionych w ramach reformstruktury sił zbrojnych w Bułgarii i Rumunii. Jest to projekt NATOrealizowany w ramach Paktu Stabilności dla Europy Południowo-Wschodniej9, we współpracy z Bankiem Światowym, który nawiązujeumowy o finansowaniu bezpośrednio z zaangażowanymi państwami. Jestto zatem projekt, który odzwierciedla wzajemnie uzupełniające siędziałania organizacji międzynarodowych i instytucji podejmowanych wtym obszarze.

108

9 Pakt Stabilności został zainicjowany przez Unię Europejską w maju 1999. Jego zatwierdzenienastąpiło podczas konferencji, która odbyła się 10 czerwca 1999 r. w Kolonii pod auspicjamiOBWE. Pakt ma się przyczyniać do stworzenia trwałych warunków dla pokoju, dobrobytu istabilności w Europie Południowo-Wschodniej. Drogą do tego miało być prowadzeniespójnych i skoordynowanych działań, wspólnie angażujących państwa tego regionu oraz innezainteresowane państwa i organizacje mogące wnieść wkład w postaci swoich zdolności. Paktpowołał do życia specyficzny mechanizm do koordynowania ich wysiłków.

ROZDZIAŁ 4

EUROPEJSKA TOŻSAMOŚĆ W DZIEDZINIEBEZPIECZEŃSTWA I OBRONY (ESDI)

Ewolucja ESDI

Współpraca NATO-Unia Zachodnioeuropejska

Stosunki NATO-Unia Europejska

EUROPEJSKA TOŻSAMOŚĆ W DZIEDZINIEBEZPIECZEŃSTWA I OBRONY (ESDI)

EWOLUCJA ESDISojusz podtrzymuje swoje zobowiązanie do wzmacniania

europejskiego filara poprzez tworzenie skutecznej Europejskiej Tożsamościw dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI), która mogłaby odpowiadaćna oczekiwania Europejczyków, a jednocześnie przyczyniać się dobezpieczeństwa Sojuszu. Przejmując większą odpowiedzialność za swojebezpieczeństwo, europejskie państwa członkowskie pomogą budowaćsilniejsze i bardziej zrównoważone stosunki transatlantyckie, co wzmocniSojusz jako całość.

W związku z tym, podczas spotkania w Waszyngtonie w kwietniu 1999 r.przywódcy państw i rządów Sojuszu uruchomili mechanizmy, które majądoprowadzić do stworzenia Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony. Zainicjowano debatę nad wielma szcze-gółowymi kwestiami, takimi jak:

• sposoby zapewnienia rozwoju skutecznych wzajemnychkonsultacji, współpracy i przejrzystości w stosunkach pomiędzyUnią Europejską a Sojuszem, w oparciu o mechanizmywypracowane w stosunkach pomiędzy NATO i UniąZachodnioeuropejską (UZE);

• uczestnictwo europejskich państw Sojuszu, które nie są członkamiUnii Europejskiej;

• praktyczne rozwiązania dotyczące dostępu Unii Europejskiej donatowskich zdolności w dziedzinie planowania oraz zasobów iinnych zdolności NATO.

Zasadniczą częścią tworzenia ESDI jest udoskonalenie europejskichzdolności wojskowych. Ogłoszona w Waszyngtonie Inicjatywa wdziedzinie Zdolności Obronnych NATO (DCI) ma zapewnić skutecznośćprzyszłych wspólnych działań w szerokim zakresie misji NATO i będzieodgrywać kluczową rolę w tym procesie. Cele DCI oraz wysiłki UniiEuropejskiej zmierzające do wzmocnienia europejskich zdolnościwzajemnie się uzupełniają.

Zasady, które są podstawą przyszłych prac ESDI - określone podczasSzczytu Waszyngtońskiego oraz kolejnych spotkań - brzmią następująco:

111

• Sojusz uznaje wyrażoną przez Unię Europejską wolę posiadaniazdolności do prowadzenia autonomicznych działań, co umożliwiUnii Europejskiej podejmowanie decyzji i zatwierdzanie działańwojskowych w sytuacjach, gdy Sojusz - jako całość - nie będziezaangażowany.

• W miarę realizacji tego procesu, NATO i Unia Europejska powinnyzapewnić rozwój skutecznych mechanizmów wzajemnychkonsultacji, współpracy i przejrzystości, rozbudowując mechanizmywypracowane w stosunkach pomiędzy NATO i UniąZachodnioeuropejską.

• Przywódcy Sojuszu z zadowoleniem przyjmują determinacjęzarówno członków Unii Europejskiej jak i innych europejskichSojuszników oraz ich wolę podjęcia kroków niezbędnych dowzmocnienia własnych zdolności obronnych - a szczególnie tych,które będą potrzebne do realizacji nowych zadań - bezniepotrzebnego powielania.

• Przywódcy Sojuszu przywiązują najwyższą wagę do zapewnieniamożliwie najpełniejszego udziału Sojuszników europejskich, którzynie są członkami Unii Europejskiej w operacjach kryzysowychkierowanych przez UE, w oparciu o istniejące rozwiązania odnośniedo konsultacji, wypracowane pomiędzy NATO i UZE. Odnotowująrównież zainteresowanie Kanady uczestniczeniem w takichoperacjach, w ramach odpowiednich uzgodnień.

• Są oni również zdecydowani dalej rozwijać i realizować decyzjepodjęte w Berlinie w 1996 roku, w tym między innymi koncepcjęstosowania możliwych do wydzielenia, ale nie oddzielnychzasobów i zdolności NATO na potrzeby operacji kierowanychprzez UZE.

Wypracowanie takich rozwiązań, które będą szanowały wymogioperacji NATO oraz spójność struktury dowodzenia, wymaga rozważeniakwestii takich jak:

• zapewnienie dostępu Unii Europejskiej do zdolności planowaniaNATO, które przyczynią się do planowania wojskowego operacjidowodzonych przez Unię Europejską;

• założenie dostępności dla Unii Europejskiej wcześniej określonychzdolności NATO oraz wspólnych aktywów na potrzeby operacjikierowanych przez Unię Europejską;

112

• określenie całego wachlarza opcji odnośnie do europejskiegodowodzenia operacjami prowadzonymi przez Unię Europejskąoraz dalsze wzmocnienie roli Zastępcy Naczelnego Dowódcy SiłSojuszniczych NATO Europa, tak aby mógł on w pełni i skuteczniewykonywać wszystkie swoje zobowiązania europejskie;

• dalsze dostosowanie systemu planowania obrony NATO, tak abybardziej wszechstronnie uwzględnić dostępność sił na potrzebyoperacji dowodzonych przez Unię Europejską.

Już na początku lat 90. zarówno w Europie jak i w Ameryce Północnejpojawiło się dość powszechne przekonanie, iż nadszedł czas, abyponownie zrównoważyć stosunki pomiędzy obiema stronami Atlantyku, aeuropejskie państwa członkowskie powinny przejąć większąodpowiedzialność za własne wspólne bezpieczeństwo i obronę. Państwaeuropejskie podjęły wysiłki zmierzające do stworzenia rzeczywiścieeuropejskich zdolności wojskowych bez niepotrzebnego powielaniastruktur dowodzenia, sztabów planowania oraz środków i zdolnościwojskowych już dostępnych w ramach NATO, przy jednoczesnymwzmocnieniu zdolności tych państw do wnoszenia wkładu do misji idziałań Sojuszu. Takie podejście wydawało się odpowiadać zarównowyrażanej przez Europejczyków woli stworzenia wspólnej politykizagranicznej i obronnej, jak i potrzebie wypracowania zrównoważonegopartnerstwa pomiędzy Ameryką Północną i europejskimi państwamiczłonkowskimi Sojuszu.

Stworzenie Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa iObrony w ramach NATO jest integralną częścią dostosowywania strukturpolitycznych i wojskowych NATO. Jednocześnie jest to ważny aspektrozwoju Unii Europejskiej. Oba te procesy są realizowane na podstawieTraktatów o Unii Europejskiej z Maastricht (1991) i Amsterdamu (1997),odpowiadających im deklaracji złożonych przez Unię Zachodnioeuropejskąi Unię Europejską oraz decyzji podjętych przez Sojusz na kolejnychszczytach w Brukseli (1994), Madrycie (1997) i w Waszyngtonie (1999), atakże podczas spotkań ministerialnych NATO.

Wraz z podpisaniem Traktatu o Unii Europejskiej w Maastricht wgrudniu 1991 r. oraz jego wejściem w życie 1 listopada 1993 r., przywódcyWspólnoty Europejskiej zgodzili się tworzyć Wspólną Politykę Zagranicznąi Bezpieczeństwa (CFSP) „włączając w to ostateczne wypracowaniewspólnej polityki obronnej, co z czasem mogłoby doprowadzić dostworzenia wspólnej obrony”. Porozumienie to zawierało odwołanie doUnii Zachodnioeuropejskiej, która w kluczowy sposób przyczyniła się dotworzenia Unii Europejskiej, powołanej do życia na mocy Traktatu. Zawartotam również prośbę skierowaną do Unii Zachodnioeuropejskiej o podjęcie

113

współpracy w zakresie doskonalenia i wdrażania decyzji i działań UniiEuropejskiej, które miały odniesienie do spraw obronnych. Podczasposiedzenia Unii Zachodnioeuropejskiej, które odbyło się w Maastricht wgrudniu 1991 r. równolegle z posiedzeniem Rady Unii Europejskiej,państwa członkowskie UZE wydały deklarację potwierdzającą potrzebęistnienia rzeczywistej Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwai Obrony oraz przejęcia przez Europę większej odpowiedzialności wkwestiach obronnych.

W styczniu 1994, szefowie państw i rządów NATO z zadowoleniempowitali wejście w życie Traktatu z Maastricht oraz powołanie do życia UniiEuropejskiej. Uznano, iż doprowadzi to do wzmocnienia europejskiegofilara Sojuszu oraz pozwoli europejskim państwom członkowskim NATOwnosić bardziej spójny wkład do bezpieczeństwa wszystkich państwsprzymierzonych. Przywódcy podkreślili, iż Sojusz jest podstawowymforum do konsultacji w gronie swych członków oraz miejscem uzgadnianiaposunięć politycznych wpływających na zobowiązania państwczłonkowskich do zapewnienia bezpieczeństwa i obrony – zgodnie zTraktatem Północnoatlantyckim. Z radością powitali oni również bliską irosnącą współpracę pomiędzy NATO i Unią Zachodnioeuropejską,osiągniętą dzięki uznaniu zasady komplementarności i przejrzystościstosunków. Ponadto ogłosili, że są gotowi do udostępniania wspólnychzasobów Sojuszu, po przeprowadzeniu konsultacji na forum RadyPółnocnoatlantyckiej, na potrzeby operacji UZE realizowanych przezeuropejskie państwa sprzymierzone, w związku z rozwojem WspólnejPolityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Szefowie państw i rządów NATO polecili Radzie Północnoatlantyckiejzbadanie sposobów rozwinięcia i dostosowania politycznych i wojskowychstruktur Sojuszu, tak aby skuteczniej i w bardziej elastyczny sposóbnadawały się one do realizacji zadań Sojuszu, w tym do utrzymywaniapokoju, a także aby odzwierciedlały tworzącą się Europejską Tożsamość wdziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony. Częścią tego procesu byłowypracowanie koncepcji Zespołu Zadaniowego Połączonych RodzajówWojsk (CJTF). Koncepcja ta - przedstawiona w rozdziale 12 - ma zapewnićwiększą elastyczność operacyjną oraz umożliwić bardziej elastyczne imobilne rozmieszczanie sił, co jest niezbędne wobec nowych wymogówzwiązanych z wypełnianiem wszystkich zadań Sojuszu. Celem było międzyinnymi zapewnienie możliwych do wydzielenia, ale nie oddzielnychmobilnych ośrodków dowodzenia, które mogą być wykorzystywane przezUnię Zachodnioeuropejską.

Podczas spotkań w Berlinie i Brukseli, w czerwcu 1996 r., ministrowiespraw zagranicznych NATO podjęli decyzję o tworzeniu w ramach Sojuszu

114

Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony, co miałobyć znaczącą częścią wewnętrznych adaptacji wprowadzanych w tejorganizacji. Ma to umożliwić wszystkim europejskim państwomsprzymierzonym wnoszenie bardziej spójnego i efektywnego wkładu domisji i działań Sojuszu. To z kolei ma stworzyć Sojusznikom warunki dodziałania zgodnego z oczekiwaniami, przy jednoczesnym wzmocnieniupartnerstwa transatlantyckiego. Dzięki pełnemu wykorzystaniu koncepcjiCJTF, wzmocniona tożsamość europejska miała być oparta na zdrowychzasadach wojskowych, wspieranych przez właściwe planowanie wojskowe.Miało to umożliwić stworzenie spójnych pod względem wojskowym iskutecznych sił zdolnych do działania pod politycznym nadzorem istrategicznym kierownictwem Unii Zachodnioeuropejskiej.

Podczas Szczytu Sojuszu w Madrycie, w lipcu 1997 r., szefowie państwi rządów NATO powitali znaczące kroki zmierzające do stworzeniaEuropejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony w ramachSojuszu. Rada Północnoatlantycka obradująca w sesji stałej zostałapoproszona o jak najszybsze i najbardziej skuteczne zakończenie swoichprac w tej dziedzinie, we współpracy z Unią Zachodnioeuropejską.

WSPÓŁPRACA NATO-UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA

W wyniku decyzji o tworzeniu ESDI w ramach NATO, przyjęte zostałyustalenia mające zapewnić, że dalsze dostosowania Sojuszu będąuwzględniać wszystkie aspekty wsparcia NATO dla operacji kierowanychprzez Unię Zachodnioeuropejską. Te aspekty to:

• uwzględnienie wymogów UZE w nowych procedurachplanowania obronnego NATO zmierzających do tworzenia sił izdolności. UZE po raz pierwszy wniosła wkład do procesuplanowania obronnego Sojuszu w 1997 r., poprzez przyczynieniesię do opracowania Wytycznych Ministerialnych na ten rok (patrzrozdział 7);

• wprowadzenie procedur identyfikacji zasobów i zdolności NATO,które mogłyby być również wykorzystywane przez UZE, wporozumieniu z Radą Północnoatlantycką;

• stworzenie wielonarodowych europejskich rozwiązań wdziedzinie dowodzenia w ramach NATO, które mogłyby byćwykorzystywane do przygotowywania, wspierania, dowodzenia iprzeprowadzania operacji pod politycznym nadzorem istrategicznym kierowaniem UZE. (Zgodnie z tymi rozwiązaniami,Zastępcy Naczelnego Dowódcy Sojuszniczych Sił Zbrojnych NATO

115

Europa powierzono bardzo znaczącą rolę, zarówno w warunkachnormalnych, jak i w kontekście operacji kierowanych przez UZE, w odniesieniu do sił, które mają być udostępnione UZE);

• wprowadzenie rozwiązań w dziedzinie konsultacji i dzielenia sięinformacjami, tak aby zapewnić koordynację niezbędną w całymczasie trwania operacji kierowanej przez UZE, wspieranej przezNATO;

• rozwój planowania wojskowego i ćwiczeń dla przykładowychmisji UZE.

W praktyce, rozwiązania te miały umożliwić UZE zwracanie się doSojuszu z prośbą o udostępnienie zasobów i zdolności - w tym być możeośrodków dowodzenia CJTF - w przypadku kryzysu, który doprowadziłbydo podjęcia przez UZE decyzji o interwencji (a decyzja Sojuszu byłabyodmienna). Operacja taka byłaby prowadzona pod samodzielnymnadzorem politycznym i kierowaniem strategicznym UZE.

Zasoby, których dotyczyłaby taka prośba, byłyby następnieudostępniane UZE przez Radę Północnoatlantycką, przy czym każdy takiprzypadek miał być rozważany indywidualnie. Warunki przekazania tychzasobów Unii Zachodnioeuropejskiej, a także monitorowanie ichużytkowania oraz ich ostateczny zwrot lub odbiór, miały być zapisane wszczegółowym porozumieniu zawartym pomiędzy tymi dwiemaorganizacjami. W trakcie operacji NATO miało monitorować użytkowanieswoich aktywów oraz utrzymywać regularne kontakty polityczne z UniąZachodnioeuropejską. Europejscy dowódcy zatrudnieni w sojuszniczejstrukturze dowodzenia mogli być powołani do działania pod politycznymnadzorem UZE. Aktywa te miały być zwracane NATO po zakończeniuoperacji lub wtedy, gdy zaistnieje taka konieczność. Przez cały czas trwaniaoperacji, włącznie z jej fazą przygotowawczą, NATO i UZE miały prowadzićze sobą ścisłe konsultacje.

W czerwcu 1999 r., podczas szczytu Unii Europejskiej w Koloniipodjęto decyzje o przydzieleniu UE środków i zdolności potrzebnych dowdrażania wspólnej Europejskiej Polityki w dziedzinie Bezpieczeństwa iObrony (ESDP). Zgodnie z tymi decyzjami, rola podjęta przez UnięZachodnioeuropejską odnośnie do tworzenia Europejskiej Tożsamości wdziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony stopniowo przejmowana jest przezUnię Europejską.

W okresie przejściowym NATO nadal współdziałało z UniąZachodnioeuropejską w celu uzupełnienia i wdrożenia rozwiązańzmierzających do ułatwienia współpracy pomiędzy tymi dwiemaorganizacjami w przypadku kierowanej przez UZE operacji zarządzania

116

kryzysowego, która byłaby realizowana z zastosowaniem zasobów izdolności NATO. Podjęto dalsze prace w celu udoskonalenia rozwiązańzwiązanych z użyciem takich zasobów oraz ze wspólnym użytkowanieminformacji. Podjęto wspólne testowanie i ocenę procedur orazzorganizowano ćwiczenia wspólnych jednostek i sił. W lutym 2000 r.zorganizowano wspólne ćwiczenia NATO-UZE w dziedzinie zarządzaniakryzysowego. Podczas spotkania, które odbyło się w Marsylii, wlistopadzie 2000 r. ministrowie Unii Zachodnioeuropejskiej podjęli decyzjęo zawieszeniu działania rutynowych mechanizmów konsultacji NATO-UZE,poza rozwiązaniami niezbędnymi w okresie przejściowym.

STOSUNKI NATO-UNIA EUROPEJSKA

Podczas posiedzenia Rady Unii Europejskiej, które odbyło się wHelsinkach w grudniu 1999 r., przyjęto "Cel strategiczny" ("Headline Goal")dla państw członkowskich UE w odniesieniu do ich zdolności wojskowychumożliwiających przeprowadzanie operacji zarządzania kryzysowego.Celem jest wyposażenie Unii Europejskiej do roku 2003 w zdolność dorozmieszczania i utrzymania w terenie działań przez minimum rok siłzbrojnych liczących do 60 tysięcy żołnierzy oraz zdolność do realizacjipełnego zakresu tak zwanych misji petersberskich, określonych w Traktaciez Amsterdamu z 1997 r. Misje petersberskie obejmują operacjehumanitarne i ratunkowe, zadania związane z utrzymywaniem pokoju, atakże zadania sił bojowych w zarządzaniu kryzysowym - w tym także woperacjach pokojowych. Rolą tych sił ma być realizacja działań wojskowychpodejmowanych przez Unię Europejską w odpowiedzi na kryzysmiędzynarodowy, w przypadku gdy NATO nie będzie jako całośćzaangażowane pod względem wojskowym. Proces ten wynika z decyzjiUnii Europejskiej o tworzeniu wspólnej Europejskiej Polityki w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony, która byłaby wojskowym uzupełnieniemWspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Pozwoli to uniknąćniepotrzebnego powielania struktur NATO i nie oznacza tworzenia armiieuropejskiej.

Dodatkowo, Unia Europejska podjęła decyzję o tworzeniu stałychstruktur politycznych i wojskowych obejmujących Komitet ds. Polityki iBezpieczeństwa, Komitet Wojskowy oraz Sztab Wojskowy, tak abyzapewnić niezbędny nadzór polityczny oraz kierownictwo strategicznetakich operacji. Unia Europejska podjęła również decyzję o rozbudowierozwiązań umożliwiających konsultacje, współpracę i przejrzystość wstosunkach z NATO oraz zdecydowała o zapewnieniu niezbędnego dialogu,konsultacji i współpracy z europejskimi państwami członkowskimi NATO,

117

które nie należą do UE. Kontakty takie mają dotyczyć kwestii związanych zbezpieczeństwem europejskim, polityką obronną i zarządzaniemkryzysowym.

Dialog pomiędzy Sojuszem i Unią Europejską jest nieustannieintensyfikowany, zgodnie z decyzjami podjętymi w Waszyngtonie i podczaskolejnych spotkań, a także w świetle rozwoju Unii Europejskiej. Podczasspotkań Rady Europejskiej w Nicei oraz Rady Północnoatlantyckiej wBrukseli, w grudniu 2000 r. odnotowano dalszy postęp. Ministrowie sprawzagranicznych Sojuszu stwierdzili, że podzielają cel obrany przez państwaczłonkowskie Unii Europejskiej w zakresie budowy rzeczywistegopartnerstwa w zarządzaniu kryzysowym pomiędzy NATO i UniąEuropejską. Obie organizacje zgodziły się, że konsultacje i współpracapomiędzy nimi będą rozwijane w odniesieniu do kwestii interesującychobie strony, a związanych z bezpieczeństwem, obroną i zarządzaniemkryzysowym, tak aby sytuacje kryzysowe spotykały się z optymalną reakcjąwojskową i skutecznym zarządzaniem.

W oparciu o ustalenia podjęte podczas spotkań w grudniu 2000 r., wnastępnym miesiącu podjęta została wymiana listów pomiędzySekretarzem Generalnym NATO a przedstawicielami szwedzkiejprezydencji Unii Europejskiej na temat organizacji wspólnych posiedzeń naszczeblu ambasadorów i ministrów. Przyjęte rozwiązanie przewidujeorganizację co najmniej trzech spotkań na szczeblu ambasadorów ijednego spotkania na szczeblu ministrów w każdym półrocznym okresieobjętym kolejnymi prezydencjami Unii Europejskiej. Poza tym, obieorganizacje są zobowiązane do wzmocnienia konsultacji w czasie kryzysu.Tak więc obecnie odbywają się regularne spotkania Komitetu ds. Polityki iBezpieczeństwa oraz Rady Północnoatlantyckiej, a obie te organizacjeszybko przechodzą od teorii ESDI/ESDP do konsultacji i współpracy wkonkretnych, aktualnych kwestiach, takich jak sytuacja w zachodniej częściBałkanów.

Od połowy 2000 r. odbywają się spotkania powołanych doraźnychwspólnych grup roboczych NATO-Unia Europejska. Celem tych spotkańjest omówienie problemów bezpieczeństwa (na przykład procedurdotyczących wymiany zastrzeżonych informacji, w tym danychwywiadowczych), warunków technicznych dostępu UE do zasobów izdolności Sojuszu oraz celów w zakresie zdolności (włączając kwestiezwiązane z sojuszniczym systemem planowania obrony). Omawiane sątakże rozwiązania umożliwiające stałe konsultacje, uwzględniającewszystkie istotne czynniki, w tym kwestie odnoszące się do uczestniczeniaw konsultacjach. Wiosną 2001 r. Sekretarz Generalny NATO był po raz

118

pierwszy zaproszony do wygłoszenia sprawozdania o polityce NATO naforum Rady do spraw Ogólnych Unii Europejskiej.

Latem 2000 r. NATO i Sekretariat Rady Unii Europejskiej zawarłytymczasowe porozumienie pomiędzy tymi dwiema organizacjami wdziedzinie bezpieczeństwa, odnośnie do wymiany informacji poufnych.Obie organizacje współpracują ze sobą w celu zawarcia stałegoporozumienia w dziedzinie bezpieczeństwa NATO-UE.

W drugiej połowie 2000 r. eksperci Sojuszu doradzali w sprawachwojskowych i technicznych ekspertom UE podejmującym prace związaneze stworzeniem katalogu sił i zdolności w odniesieniu do CeluStrategicznego UE, w przygotowaniu do Konferencji Zdolności ObronnychUnii Europejskiej organizowanej w listopadzie 2000 r. Podczas spotkania wgrudniu 2000 r. ministrowie spraw zagranicznych Sojuszu wyraziligotowość NATO do zapewnienia dalszego doradztwa ekspertów, naprośbę UE i pod warunkiem podjęcia niezbędnych decyzji.

W ramach NATO nadal kontynuowane są prace nad najważniejszymikwestiami związanymi z dalszym rozwojem ESDI. Kwestie te dotyczą wszczególności określenia zakresu opcji odnośnie do dowodzeniaeuropejskiego, oczekiwanej dostępności wcześniej wskazanych zasobów izdolności, gwarancji dostępu do zdolności NATO w dziedzinie planowaniaoperacyjnego, a także adaptacji w obrębie planowania obronnego Sojuszu.

119

ROZDZIAŁ 5

Operacyjna rola sojuszu w zakresieutrzymywania pokoju

Proces wprowadzania pokoju w byłej Jugosławii

Wspomaganie procesu pokojowego w Bośni i Hercegowinie

Rola NATO w rozwiązywaniu konfliktu w Kosowie

Łamanie praw człowieka w Kosowie

oraz pomoc KFOR w rozwiązywaniu kwestii humanitarnych

OPERACYJNA ROLA SOJUSZU W ZAKRESIEUTRZYMYWANIA POKOJU

PROCES WPROWADZANIA POKOJU W BYŁEJ JUGOSŁAWII

Polityczne ramy roli Sojuszu w byłej Jugosławii zostały określonepodczas sesji ministerialnej Rady Północnoatlantyckiej w Oslo w czerwcu1992 r. Ministrowie spraw zagranicznych NATO ogłosili wówczas swojągotowość do wspierania - zgodnie z własnymi procedurami -indywidualnych działań pokojowych realizowanych pod auspicjamiKonferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE, później podnową nazwą Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - OBWE).Oznaczało to między innymi udostępnienie zasobów i wiedzy Sojuszu napotrzeby operacji pokojowych. Decyzja o udzieleniu wsparcia miała byćpodejmowana oddzielnie w każdym przypadku.

W grudniu 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych NATO oświadczyli,że Sojusz jest również zdolny do wspierania operacji pokojowychrealizowanych z upoważnienia Rady Bezpieczeństwa NarodówZjednoczonych - instytucji w pierwszym rzędzie odpowiedzialnej za pokój ibezpieczeństwo międzynarodowe. Ministrowie przeanalizowali działaniapokojowe oraz mechanizmy wprowadzania sankcji i embargo, które byłystosowane przez państwa członkowskie indywidualnie oraz w imieniucałego Sojuszu, aby wesprzeć wdrażanie rezolucji Rady BezpieczeństwaONZ w odniesieniu do konfliktu w byłej Jugosławii. Ministrowie wskazali, iżSojusz był gotowy do pozytywnego ustosunkowania się do ewentualnychinicjatyw Sekretarza Generalnego ONZ, który mógłby zwrócić się doSojuszu z prośbą o pomoc w tym obszarze.

Monitorowanie i wymuszanie przestrzegania ustaleńW latach 1992-1995 Sojusz podjął kilka kluczowych decyzji, które

doprowadziły do zastosowania sił morskich NATO - w połączeniu z UniąZachodnioeuropejską - do monitorowania i późniejszego narzucaniaembargo i sankcji ONZ w regionie Morza Adriatyckiego, a także dowykorzystania sił powietrznych NATO, które początkowo monitorowały, apóźniej wymuszały przestrzeganie wprowadzonego przez ONZ zakazulotów w strefie nad Bośnią i Hercegowiną. Sojusz zapewniał takżebezpośrednie wsparcie (Close Air Support) sił powietrznych dla SiłOchronnych Narodów Zjednoczonych (UNPROFOR) w Bośni iHercegowinie oraz zezwolił na naloty powietrzne, które miały złagodzić

123

mordercze oblężenie Sarajewa oraz innych zagrożonych obszarówwyznaczonych przez ONZ jako strefy bezpieczeństwa. Zdecydowanedziałanie Sojuszu, wspierającego działania ONZ, w połączeniu z pełnymideterminacji wysiłkami dyplomatycznymi doprowadziły do przerwaniaoblężenia Sarajewa oraz do prawdziwego zawieszenia broni i jesienią1995 r. umożliwiły realizację wynegocjowanego rozwiązania konfliktu.

Ewolucja konfliktu oraz proces, który ostatecznie doprowadził dopodpisania Porozumienia Pokojowego w Bośni, były długie i bardzożmudne. Poniżej chronologicznie przedstawiono kolejne działaniapodejmowane przez Sojusz w celu wsparcia wysiłków NarodówZjednoczonych w latach 1992-1995.

Przez cały ten czas NATO prowadziło planowanie awaryjneuwzględniające szereg opcji wspierania działań ONZ związanych zrozwiązywaniem tego konfliktu. Opracowano plany awaryjne dla ONZ wzwiązku z: wymuszaniem zakazu lotów w specjalnej strefie nad Bośnią iHercegowiną; tworzeniem stref pomocowych oraz azylów bezpieczeństwadla ludności cywilnej w Bośni. Pracowano także nad sposobaminiedopuszczenia do rozprzestrzenienia się konfliktu w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii1. Udostępniono również planyawaryjne zmierzające do ochrony pomocy humanitarnej, monitorowaniaciężkiego uzbrojenia oraz ochrony sił ONZ na tym terenie.

Lipiec 1992

Okręty NATO należące do Stałych Sił Sojuszniczych Morskich rejonuMorze Śródziemne, wsparte morskimi powietrznymi jednostkamipatrolowymi (MPA) rozpoczęły operacje monitorowania Adriatyku.Operacje te miały wspierać embargo na dostawy uzbrojenia, nałożoneprzez ONZ wobec wszystkich republik byłej Jugosławii (rezolucja RadyBezpieczeństwa ONZ nr 713) oraz sankcje przeciwko FederalnejRepublice Jugosławii - Serbii i Czarnogórze (rezolucja RadyBezpieczeństwa nr 757).

Październik 1992

Samoloty Powietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli (AWACS)rozpoczęły operacje monitorowania wspierające realizację rezolucji RadyBezpieczeństwa nr 781 o ustanowieniu strefy zakazu lotów nad Bośnią iHercegowiną. Dane o podejrzeniach naruszenia zakazu lotów byłyregularnie przekazywane władzom ONZ.

124

1 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

Listopad 1992Siły NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej na Adriatyku rozpoczęły

operacje wspierające egzekwowanie sankcji i embarga ONZ (rezolucja nr787). Operacje te były rozszerzeniem wcześniejszego monitorowania i nieograniczały się już do rejestrowania możliwych naruszeń, ale obejmowaływ razie potrzeby zatrzymywanie, przeszukiwanie i zawracanie statków.

Marzec 1993 31 marca Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 816

upoważniającą do egzekwowania zakazu lotów nad Bośnią i Hercegowinąoraz rozszerzającą zakaz lotów na wszystkie jednostki latające z wyjątkiemtych, które posiadały upoważnienie UNPROFOR.

Kwiecień 199312 kwietnia rozpoczęła się operacja NATO pod kryptonimem "Zakaz

Lotu" (Deny Flight), mająca na celu egzekwowanie postanowień.Początkowo uczestniczyło w niej około 50 myśliwców i samolotówrozpoznawczych (później liczba ta wzrosła do ponad 200) z różnychpaństw Sojuszu. Samoloty te startowały z baz lotniczych we Włoszech orazz lotniskowców stacjonujących na Adriatyku. Do grudnia 1995 r. myśliwcei jednostki wspierające wykonały niemal 100 000 lotów.

Czerwiec 1993Podczas wspólnej sesji Rady Północnoatlantyckiej i Rady Unii

Zachodnioeuropejskiej w dniu 8 czerwca przyjęto wspólną koncepcję NATOi UZE odnośnie do operacji egzekwowania nałożonego przez ONZ embargana dostawy broni w regionie Morza Adriatyckiego. Realizacją tej koncepcjibyła operacja "Czujna Warta" ("Sharp Guard"), wprowadzającajednoosobowe dowództwo i kontrolę, które miały być sprawowane podauspicjami rad obu tych organizacji. Kontrola operacyjna nad połączonymisiłami zadaniowymi NATO-UZE została przekazana przez NaczelnegoDowódcę Sił Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) Dowódcy SiłSojuszniczych Morskich Południe (COMNAVSOUTH) w Neapolu.

Podczas operacji egzekwowania postanowień siły NATO i UZEzatrzymały do kontroli około 74 tys. statków, przeszukały na morzu prawie6 000 jednostek, a ponad 1 400 statków zawrócono i przeszukano w porcie.Nie zgłoszono żadnego przypadku naruszenia embarga, chociażudaremniono sześć takich prób, które zakończyły się zatrzymaniem statków.

Wraz z cofnięciem embarga ONZ na dostawy broni 18 czerwca 1996 r.,operacja "Czujna Warta" została zawieszona. Rady NATO i UZE oświadczyły,że obie organizacje są gotowe wznowić tę operację, zgodnie z rezolucją nr1022, jeśli przywrócone zostaną sankcje ONZ.

125

Sierpień 1993Rada Północnoatlantycka podjęła cały szereg decyzji w związku z

przyjęciem rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 836 o całkowitej ochroniestref bezpieczeństwa. Wobec przedłużających się ataków, 2 sierpnia Radazdecydowała o natychmiastowym podjęciu przygotowań do wprowadzeniasilniejszych metod działania przeciwko sprawcom - łącznie z podjęciemnalotów - gdyby przedłużało się oblężenie Sarajewa i innych obszarów orazutrudnianie pomocy humanitarnej dla tego regionu. Władze wojskoweNATO otrzymały polecenie przygotowania - w ścisłej współpracy zUNPROFOR - operacyjnych wariantów takich ewentualnych ataków.

9 sierpnia Rada Północnoatlantycka zatwierdziła "Operacyjnewarianty ewentualnych ataków powietrznych w Bośni i Hercegowinie"rekomendowanych przez Komitet Wojskowy NATO. Warianty te uwzględniałyprocedurę rozpoznania celów, a także rozwiązania umożliwiające NATO iONZ wspólne dowodzenie i kontrolę nad tymi nalotami.

Styczeń 1994 Podczas Szczytu w Brukseli przywódcy Sojuszu potwierdzili swoją

gotowość do przeprowadzenia nalotów w celu przerwania oblężeniaSarajewa i innych stref bezpieczeństwa oraz obszarów zagrożonych wBośni i Hercegowinie.

Luty 1994 9 lutego, w odpowiedzi na wniosek Sekretarza Generalnego ONZ,

Rada Północnoatlantycka upoważniła Głównodowodzącego SiłSojuszniczych Południowa Europa (CINCSOUTH) do rozpoczęcia - naprośbę ONZ - ataków powietrznych na wytypowane przez UNPROFORstanowiska artylerii i moździerzy wokół Sarajewa, które prowadziły ostrzałcywilnych celów w mieście. Rada postanowiła, że całe ciężkie uzbrojeniema być wycofane z 20-kilometrowej strefy zdemilitaryzowanej wokółSarajewa i w ciągu 10 dni przekazane pod kontrolę UNPROFOR. Po upływietego 10-dniowego okresu, ciężkie uzbrojenie należące do którejkolwiek zestron konfliktu odnalezione w strefie zdemilitaryzowanej i nie znajdującesię pod kontrolą UNPROFOR miało być celem nalotów.

28 lutego cztery samoloty wojskowe naruszające strefę zakazu lotównad Bośnią i Hercegowiną zostały zestrzelone przez jednostki powietrzneNATO. Była to pierwsza zbrojna potyczka w historii Sojuszu.

Kwiecień 1994 Na prośbę ONZ w dniach 10-11 kwietnia jednostki powietrzne NATO

zapewniły bliskie wsparcie powietrzne (Close Air Support) w celu ochronypersonelu ONZ w Gorażde. Miasto to było wyznaczone jako strefabezpieczeństwa ONZ.

126

22 kwietnia - w odpowiedzi na prośbę Sekretarza Generalnego ONZ owsparcie wysiłków Narodów Zjednoczonych zmierzających do przerwaniaoblężenia Gorażde i zapewnienia ochrony innym strefom bezpieczeństwa -Rada Północnoatlantycka zagroziła podjęciem nalotów powietrznych wprzypadku niezastosowania się Serbów bośniackich do nakazunatychmiastowego zaprzestania ataków.

Do 24 kwietnia siły bośniackich Serbów wycofały się na odległość 3 kmod centrum Gorażde, a konwoje z pomocą humanitarną i zespoły medycznezostały wpuszczone do miasta. Rada ogłosiła, że od 27 kwietniabombardowane będą stanowiska broni ciężkiej należące do Serbówbośniackich, pozostające w 20-kilometrowej strefie zdemilitaryzowanejwokół Gorażde.

Rada upoważniła również siły NATO do prowadzenia nalotówpowietrznych w przypadku zaatakowania z użyciem broni ciężkiej zdowolnej odległości pozostałych stref bezpieczeństwa ustanowionych przezONZ (Bihać, Srebrenica, Tuzla i Zepa). Zezwolono również na ustanowieniestref zdemilitaryzowanych w tych obszarach, jeśli - w ocenie dowódcówwojskowych NATO lub ONZ - w promieniu 20 kilometrów od tychmiejscowości odbywała się koncentracja lub przemieszczanie ciężkiegouzbrojenia.

Lipiec 1994 Władze wojskowe NATO otrzymały polecenie opracowania planów

awaryjnych umożliwiających pomoc przy ewakuacji sił ONZ z Bośni iHercegowiny i/lub z Chorwacji, w przypadku gdyby taka ewakuacjaokazała się konieczna.

Sierpień 1994 Na prośbę UNPROFOR, 5 sierpnia jednostki powietrzne NATO

zaatakowały cel wewnątrz strefy zdemilitaryzowanej wokół Sarajewa.Rozkaz o podjęciu tej akcji został wydany wspólnie przez NATO iUNPROFOR po przechwyceniu przez Serbów bośniackich zapasów zpunktu składowania broni odebranej w trakcie rozbrajania.

Wrzesień 1994 Na prośbę UNPROFOR, 22 września samolot NATO przeprowadził

atak powietrzny na czołg Serbów Bośniackich po ataku ich sił na pojazdUNPROFOR niedaleko Sarajewa.

Listopad 1994Zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 958, 19 listopada

Rada Północnoatlantycka zaaprobowała rozszerzenie bezpośredniegowsparcia powietrznego (Close Air Support) na Chorwację, w celu ochronysił ONZ w tym kraju.

127

21 listopada jednostki powietrzne NATO zaatakowały lotnisko Ubdinaw kontrolowanej przez Serbów części Chorwacji. Nalot ten byłodpowiedzią na ataki prowadzone z tego lotniska na cele w rejonieBihacia w Bośni i Hercegowinie.

Po zaatakowaniu dwu samolotów NATO z wyrzutni rakiet ziemia-powietrze na południe od miejscowości Otoka (północno-zachodniaBośnia i Hercegowina), 23 listopada przeprowadzono naloty na stacjeradarowe obrony przeciwlotniczej w tym regionie.

Maj 1995 25 i 26 maja siły NATO przeprowadziły naloty na składy amunicji

Serbów bośniackich w Pale, w odpowiedzi na naruszanie strefzdemilitaryzowanych oraz ostrzał stref bezpieczeństwa. Około 370żołnierzy sił pokojowych ONZ w Bośni dostało się do niewoli. Następniebyli oni wykorzystywani jako "żywe tarcze" do ochrony potencjalnychcelów, co było próbą powstrzymania dalszych nalotów.

Ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich NATOzebrani w Noordwijk (Holandia) potępili eskalację aktów przemocy wBośni oraz demonstrowane przez Serbów bośniackich akty wrogościprzeciwko personelowi ONZ.

Czerwiec 1995 Rada Północnoatlantycka wstępnie zaaprobowała plany kierowanej

przez NATO operacji ochrony wycofujących się sił ONZ. Sojusz wyraziłnadzieję, że opracowane przez niego plany i przygotowania przyczynią sięjednak do zagwarantowania dalszej obecności ONZ w tym regionie.

Do 18 czerwca uwolniono pozostałych pracowników ONZ, którzy byliprzetrzymywani jako zakładnicy. Ewakuowane zostały oddziały siłpokojowych ONZ izolowane wcześniej w punktach odbioru broni wokółSarajewa.

Lipiec 1995 11 lipca ONZ zwrócił się o bliskie wsparcie lotnicze NATO, które

mogłoby ochronić żołnierzy sił pokojowych ONZ zagrożonych przez siłySerbów bośniackich przesuwające się w kierunku strefy bezpieczeństwa wrejonie Srebrenicy. Wskazane przez ONZ cele zostały pod jej kontrolązaatakowane przez jednostki powietrzne NATO. Pomimo wsparcialotniczego NATO, strefa bezpieczeństwa wokół Srebrenicy została zajętaprzez siły Serbów bośniackich. Nieco później taki sam los spotkałznajdującą się w pobliżu strefę bezpieczeństwa wokół miejscowości Zepa.

25 lipca Rada Północnoatlantycka poleciła opracować wojskoweplany powstrzymania ataków na strefę bezpieczeństwa w Gorażde oraz

128

zezwoliła na użycie lotnictwa NATO w przypadku zagrożenia lubzaatakowania tej strefy.

Sierpień 1995 1 sierpnia Rada podjęła podobne decyzje w celu powstrzymania

ataków na strefy bezpieczeństwa w Sarajewie, Bihaciu i Tuzli. 4 sierpniasamoloty NATO przeprowadziły nalot na radary obrony przeciwlotniczejSerbów chorwackich niedaleko lotniska Ubdina oraz miasta Knin wChorwacji.

30 sierpnia samoloty NATO rozpoczęły naloty na serbskie celewojskowe w Bośni, w odpowiedzi na przedłużające się ataki artyleriiSerbów bośniackich na Sarajewo. Naloty te były wspierane przez siłyszybkiego reagowania ONZ stacjonujące na górze Igman. Operacjepowietrzne rozpoczęto, gdy dowódcy wojskowi ONZ ustalili, żeprzeprowadzony dwa dni wcześniej ostrzał moździerzowy Sarajewapochodził z pozycji Serbów bośniackich.

Decyzja o rozpoczęciu operacji została podjęta wspólnie przezGłównodowodzącego Sił Sojuszniczych Europa Południowa(CINCSOUTH) oraz dowódcę sił pokojowych ONZ. Jej podstawą byłarezolucja nr 836 Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz decyzje RadyPółnocnoatlantyckiej z 25 lipca i 1 sierpnia 1995 r. zaaprobowane przezSekretarza Generalnego ONZ.

Wspólnym celem NATO i ONZ było zmniejszenie zagrożenia strefybezpieczeństwa wokół Sarajewa oraz powstrzymanie ataków na tę lubjakąkolwiek inną strefę bezpieczeństwa, doprowadzenie do wycofaniaciężkiego uzbrojenia Serbów bośniackich ze strefy zdemilitaryzowanejwokół Sarajewa, zapewnienie całkowitej swobody przemieszczania się siłi personelu cywilnego ONZ oraz pracowników organizacjipozarządowych, a także zapewnienie nieograniczonego użytkowanialotniska w Sarajewie.

Wrzesień 1995 20 września dowódcy NATO i sił pokojowych ONZ stwierdzili, że

Serbowie bośniaccy podporządkowali się warunkom stawianym przezONZ i w związku z tym przerwano naloty. Dowódcy podkreślili, żejakikolwiek atak na Sarajewo lub inną strefę bezpieczeństwa, a także inneprzypadki naruszania postanowień o strefie zdemilitaryzowanej wokółSarajewa lub zakłócanie swobody przemieszczania się sił lubfunkcjonowania lotniska, staną się przedmiotem dochodzenia i mogą byćpodstawą do wznowienia nalotów.

129

Październik 1995 4 października siły powietrzne NATO wystrzeliły trzy pociski w

kierunku dwóch różnych stacji radarowych Serbów bośniackich. Ataknastąpił po namierzeniu przez radar przeciwpowietrzny samolotu NATO.

9 października jednostki powietrzne NATO zaatakowały umocnioneserbskie stanowisko dowodzenia i kontroli w pobliżu Tuzli. Atak nastąpiłna prośbę oddziałów pokojowych ONZ, które od dwu dni były podostrzałem artylerii Serbów bośniackich.

Listopad 1995 W związku z pojawieniem się rzeczywistej szansy na wprowadzenie

pokoju w Bośni, Sojusz potwierdził swoją gotowość do udzieleniapomocy we wdrażaniu planu pokojowego. Przyspieszono przygotowaniazmierzające do utworzenia kierowanych przez NATO sił, które miaływdrażać wojskowe aspekty porozumienia pokojowego. 21 listopada wDayton, Ohio (USA) parafowano Bośniackie Porozumienie Pokojowepomiędzy Republiką Bośni i Hercegowiny, Republiką Chorwacji iFederalną Republiką Jugosławii (Serbia i Czarnogóra).

Zawarcie Porozumienia Pokojowego umożliwiło RadzieBezpieczeństwa ONZ zawieszenie sankcji (rezolucja nr 1022) orazrozpoczęcie warunkowego i stopniowego wycofywania embarga nadostawy broni (rezolucja nr 1021).

Operacja egzekwowania sankcji przez NATO i UZE została zakończona22 listopada 1995 r., ale zachowano możliwość jej wznowienia wprzypadku niespełnienia warunków postawionych przez NATO.

Grudzień 1995 14 grudnia podpisano w Paryżu bośniackie porozumienie pokojowe.

Zakończona została operacja NATO "Zakaz Lotów", rozpoczęta wkwietniu 1993 r.

15 grudnia Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 1031,przekazującą NATO z dniem 20 grudnia zwierzchnictwo nad takimioperacjami, przyznając NATO mandat na wprowadzanie w życiewojskowych aspektów porozumienia pokojowego.

Przestrzeń powietrzna nad Bośnią i Hercegowiną była od tego czasukontrolowana przez Siły Implementacyjne (IFOR) - patrz poniżej.

Zgodnie z rezolucją nr 1037 Rady Bezpieczeństwa ONZ, RadaPółnocnoatlantycka postanowiła również, że w ramach operacji "WspólnyWysiłek" (Joint Endeavour) siły zadaniowe ONZ we wschodniej Sławonii(UNTAES) otrzymają bliskie wsparcie lotnicze od NATO.

130

Kontrolę przestrzeni powietrznej nad Bośnią i Hercegowiną orazudzielanie wsparcia lotniczego UNTAES kontynuowano w ramachdziałalności sił SFOR, które 20 grudnia 1996 r. zastąpiły IFOR. Udzielaniebliskiego wsparcia dla UNTAES zakończyło się w styczniu 1998 r. wraz zwygaśnięciem mandatu UNTAES.

Kierowane przez NATO Siły Implementacyjne (IFOR)

Struktura dowodzenia IFOR

Zgodnie z tym, co przewidziano w Załączniku 1A do PorozumieniaPokojowego, operacja "Wspólny Wysiłek" była prowadzona przez NATO,zgodnie z politycznymi wskazówkami i pod nadzorem RadyPółnocnoatlantyckiej. Siły IFOR miały jednolitą strukturę dowodzenia.Całość upoważnień wojskowych spoczywała na Naczelnym DowódcySojuszniczych Sił NATO Europa (SACEUR) - w tym czasie stanowisko tosprawował gen. George Joulwan. Generał George Joulwan mianowałAdmirała Leightona-Smitha (Głównodowodzącego Sił SojuszniczychEuropa Południowa - CINCSOUTH) na stanowisko pierwszego dowódcyIFOR w teatrze działań wojskowych (COMIFOR). W listopadzie 1996 r., gdyKwatera Główna IFOR została przeniesiona z Sił Sojuszniczych EuropaPołudniowa (AFSOUTH) do Sił Sojuszniczych Lądowych EuropaŚrodkowa (LANDCENT), dowódcą IFOR w teatrze działań wojskowychzostał gen. Crouch. W lipcu 1997 r. zastąpił go gen. Shinseki. Szczegółydalszego rozwoju struktury dowodzenia IFOR oraz sił, które je zastąpiły -SFOR - są podane na stronie internetowej SFOR (www.nato.int.sfor).

Najważniejsze etapy rozwoju IFOR

Wysunięte Siły Przygotowawcze liczące 2 600 żołnierzy przybyły doBośni i Chorwacji 2 grudnia 1995 r. Ich zadaniem było stworzenie zapleczadowodzenia, łączności i logistyki niezbędnych do przyjęcia głównej grupyokoło 60 tys. żołnierzy IFOR, którzy mieli być rozmieszczeni w tym rejonie.Rozmieszczanie głównych sił rozpoczęto 16 grudnia po ostatecznymprzyjęciu przez Radę Północnoatlantycką Planu Operacyjnego (OPLAN)oraz po tym, jak 15 grudnia Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucjęnr 1031 zezwalającą na rozpoczęcie misji IFOR.

Przekazanie dowództwa z rąk dowódcy sił pokojowych ONZ w ręcedowódcy IFOR odbyło się 20 grudnia, 96 godzin po decyzji RadyPółnocnoatlantyckiej o rozmieszczeniu głównych sił. W tym dniu wszystkie

131

siły uczestniczące w operacji - zarówno wysłane przez państwaczłonkowskie NATO jak i oddelegowane przez państwa nienależące doSojuszu - przeszły pod dowództwo i/lub kontrolę dowódcy IFOR.

Do 19 stycznia 1996 r., 30 dni po rozmieszczeniu oddziałów IFOR,strony porozumienia pokojowego wycofały swoje siły ze strefyrozgraniczającej po obu stronach linii zawieszenia broni. Do 3 lutego, 45dni po rozmieszczeniu żołnierzy IFOR, wszystkie siły zostały wycofane zobszarów, które miały zostać wymienione. Wymiana terytorium pomiędzybośniackimi jednostkami terytorialnymi została zakończona 19 marca (90dni po rozmieszczeniu oddziałów IFOR) i nowe strefy rozdzielające zostałyutworzone wzdłuż linii granicznych rozdzielających poszczególnejednostki terytorialne.

Zgodnie z warunkami Porozumienia Pokojowego cała broń ciężka isiły zbrojne powinny stacjonować w specjalnie wyznaczonych kwaterachlub powinny ulec demobilizacji do 18 kwietnia (czyli 120 dni od czasurozmieszczenia żołnierzy IFOR). Był to ostatni znaczący etap przewidzianyw załączniku wojskowym do porozumienia pokojowego. Problemytechniczne uniemożliwiły stronom porozumienia zakończenie wprzewidzianym terminie wycofania i demobilizacji lub przekazania dowydzielonych kwater broni ciężkiej i oddziałów. Jednak dopiero do 27czerwca 1996 r. tj. do nowego ostatecznego terminu wyznaczonego przezNaczelnego Dowódcę Sił Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) -zakończono operację przekazywania broni ciężkiej.

Wdrażanie cywilnych aspektów porozumienia

Pełne wdrożenie cywilnych aspektów Porozumienia Pokojowego marównież kluczowe znaczenie dla osiągnięcia trwałego pokoju w Bośni iHercegowinie. Wprowadzając w życie wojskowe elementy porozumienia,IFOR przyczynił się do stworzenia bezpiecznych warunków sprzyjającychodbudowie cywilnej i politycznej. Zapewnił także znaczące wsparcierealizacji zadań cywilnych, w granicach swojego mandatu i w ramachdostępnych środków. IFOR blisko współpracował z Biurem WysokiegoPrzedstawiciela (OHR), Międzynarodowymi Policyjnymi SiłamiZadaniowymi ONZ (IPTF), Międzynarodowym Komitetem CzerwonegoKrzyża (ICRC), Wysokim Komisarzem ONZ ds. Uchodźców (UNHCR),Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE),Międzynarodowym Trybunałem Kryminalnym dla byłej Jugosławii (ICTY).oraz wieloma innymi podmiotami, w tym z ponad 400 organizacjamipozarządowymi działającymi na tym obszarze. Siły IFOR udostępniały imróżne udogodnienia i wsparcie, takie jak: awaryjne zakwaterowanie,

132

opiekę lekarską i ewakuację, remonty i odzyskiwanie pojazdów, a takżepomoc w zakresie transportu, informacje i doradztwo w sprawachbezpieczeństwa oraz inne formy wsparcia logistycznego.

IFOR udzielał także szerokiego wsparcia OBWE, pomagając tejorganizacji w wypełnianiu zadań związanych z przygotowaniem,nadzorowaniem i monitorowaniem wyborów, które odbyły się 14września 1996 r. Po tych wyborach IFOR zapewnił wsparcie dla BiuraWysokiego Przedstawiciela pomagającego wszystkim stronom konfliktu wtworzeniu nowych wspólnych instytucji.

Oddziały inżynieryjne IFOR wyremontowały i otworzyły doeksploatacji ponad połowę dróg w Bośni i Hercegowinie oraz odbudowałylub wyremontowały ponad 60 mostów, w tym mosty graniczne łącząceten kraj z Chorwacją. Oddziały te były zaangażowane w rozminowywaniei remonty linii kolejowych, udostępnianie lotnisk dla ruchu cywilnego,odtwarzanie sieci gazowych, elektrycznych i wodociągowych, odbudowęszkół i szpitali, a także odtwarzanie głównych węzłów telekomuni-kacyjnych.

Kierowane przez NATO Siły Stabilizacyjne (SFOR)

Od IFOR do SFOR

Po pokojowym przeprowadzeniu wyborów w Bośni we wrześniu1996 r., siły IFOR z sukcesem zakończyły swoją misję. Nie ulegało jednakwątpliwości, że w regionie wiele pozostało jeszcze do zrobienia wwymiarze cywilnym, a sytuacja nadal była potencjalnie niestabilna iniebezpieczna. Tydzień po wyborach, podczas nieformalnego spotkania wnorweskim mieście Bergen, ministrowie obrony NATO stwierdzili, żeSojusz powinien dokonać ponownej oceny możliwości kontynuowaniaprac związanych ze wspieraniem budowy bezpiecznych warunków powygaśnięciu mandatu IFOR w grudniu 1996 r.

Miesiąc później Rada Północnoatlantycka przyjęła szczegółowewskazania polityczne odnośnie do analizy opcji bezpieczeństwa powygaśnięciu mandatu IFOR; analiza miała być przeprowadzona przezwładze wojskowe NATO. W listopadzie i grudniu 1996 r. dwuletni plankonsolidacyjny został stworzony w Paryżu i rozbudowany w Londynie podauspicjami Rady ds. Wprowadzania Pokoju, utworzonej na mocyporozumienia pokojowego. Na podstawie tego planu oraz własnej analizyopcji bezpieczeństwa opracowanej przez Sojusz, ministrowie sprawzagranicznych i obrony NATO doszli do wniosku, iż zredukowana

133

obecność wojskowa jest niezbędna do zapewnienia stabilizacji, która jestwarunkiem umocnienia pokoju. Ministrowie ustalili, że NATO powinnostworzyć Siły Stabilizacyjne (SFOR). Siły te rozpoczęły działalność 20grudnia 1996 r. - w dniu wygaśnięcia mandatu IFOR.

Rola i mandat SFOR

Zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa nr 1088 z dnia 12 grudnia1996 r. Siły Stabilizacyjne były upoważnione do wdrażania wojskowychaspektów Porozumienia Pokojowego, jako prawny następca IFOR. Miałydziałać na podstawie rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych(wprowadzanie pokoju siłą). Zasady zaangażowania przyjęte dla SFORbyły takie same jak te, które obowiązywały dla IFOR, tj. umożliwiałyzmasowane użycie sił, gdyby było to konieczne do wypełniania misjiSFOR lub w obronie własnej.

Głównym zadaniem przydzielonym SFOR było zapewnianiebezpiecznych warunków niezbędnych do umacniania pokoju.Szczegółowe zadania przedstawiały się następująco:

• odstraszanie lub powstrzymywanie prób wznowienia działańwojennych lub stwarzania nowych zagrożeń dla pokoju;

• umacnianie osiągnięć IFOR i promowanie klimatu, w którymmógłby postępować proces pokojowy;

• zapewnianie wybiórczego wsparcia organizacjom cywilnym, wmiarę posiadanych możliwości.

Siły SFOR były także gotowe do udzielenia nagłej pomocy w sytuacjachawaryjnych siłom ONZ stacjonującym we wschodniej Sławonii.

Siły SFOR liczyły około 31 tysięcy żołnierzy, czyli niemal o połowęmniej niż IFOR. W warunkach ogólnego podporządkowania siępostanowieniom Porozumienia z Dayton, osiągniętych podczas mandatuIFOR, mniejsze liczebnie siły mogły skoncentrować się na wdrażaniuwszystkich postanowień Załącznika 1A Porozumienia Pokojowego.Oznaczało to między innymi:

• stabilizację ówczesnych warunków bezpieczeństwaumożliwiających funkcjonowanie władz lokalnych i krajowychoraz działalność innych organizacji międzynarodowych, a także

• zapewnienie wsparcia innym agendom (wsparcie to byłokierowane do wybranych organizacji i ukierunkowane na

134

realizację konkretnych zadań, ze względu na uszczupleniedostępnych sił).

NATO przewidywało, że misja SFOR potrwa 18 miesięcy, przy czympo sześciu i dwunastu miesiącach miała być przeprowadzona ocenawielkości sił, tak aby umożliwić płynne przeniesienie głównego akcentu zestabilizowania na odstraszanie, z myślą o zakończeniu misji w czerwcu1998 r. Na podstawie oceny przeprowadzonej po sześciu miesiącach, wczerwcu 1997 r. ustalono, iż - z wyjątkiem dostosowania sił w trakciewrześniowych wyborów lokalnych - żadne inne istotne zmiany w zakresieliczebności i zdolności SFOR nie będą potrzebne aż do czasu, gdy RadaPółnocnoatlantycka - w uzgodnieniu z uczestnikami SFOR nienależącymido NATO - dokona wszechstronnej analizy sytuacji bezpieczeństwa powyborach w Bośni i Hercegowinie.

Struktura dowodzenia SFOR

Siły Stabilizacyjne mają ujednoliconą strukturę dowodzenia ipozostają pod kierownictwem NATO - polityczne kierownictwo i nadzórsprawowane są przez Radę Północnoatlantycką Sojuszu, jak przewidzianow Załączniku 1A do Porozumienia Pokojowego. Całościowe dowództwowojskowe spoczywa w rękach Naczelnego Dowódcy Sił SojuszniczychNATO Europa (SACEUR).

Udział państw nienależących do NATO

Podobnie jak w przypadku IFOR, wszystkie państwa członkowskieNATO posiadające siły zbrojne oddelegowały swoje oddziały do SFOR.Islandia - jedyny członek NATO nieposiadający sił zbrojnych - zapewniławsparcie medyczne. Wszystkie 18 państw nienależących do NATO, którewysłały swoje siły do IFOR, wzięły także udział w tworzeniu SFOR. Były to:Albania, Austria, Bułgaria, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Polska,Republika Czeska, Rosja, Rumunia, Szwecja, Węgry i Ukraina -uczestniczące w programie PdP - oraz Egipt2, Jordania2, Malezja iMaroko2. Do SFOR weszły także siły czterech państw nieuczestniczących wIFOR: Argentyna, Irlandia, Słowacja i Słowenia. W sumie w operacji tejuczestniczą siły 22 państw nienależących do NATO.

Siły państw nienależących do NATO zostały włączone w działaniaoperacyjne na tych samych zasadach co siły państw członkowskich.Specjalne ustalenia dotyczą jedynie udziału w SFOR wojsk rosyjskich, ale

135

2 Uczestnicy Dialogu Śródziemnomorskiego NATO.

generalnie rzecz biorąc wszystkie jednostki otrzymują rozkazy od dowódcySFOR za pośrednictwem ośrodków dowodzenia wielonarodowych dywizji.Personel Kwatery Głównej SFOR w Sarajewie składa się z 25 państw -zarówno członków NATO jak i nienależących do Sojuszu.

Państwa uczestniczące w operacji i nienależące do NATO mająoficerów łącznikowych w SHAPE i biorą udział w planowaniu operacji oraztworzeniu potrzebnych sił, za pośrednictwem MiędzynarodowegoCentrum Koordynacyjnego. W ośrodkach dowodzenia NATO państwapozostające poza Sojuszem i uczestniczące w tej operacji są konsultowanew najważniejszych sprawach i mają możliwość wyrażania swoichpoglądów lub przyłączania się do decyzji Rady Północnoatlantyckiej.Główny mechanizm konsultacji politycznych pomiędzy państwamiudostępniającymi swoje siły nazywano "NAC+N" (obecnie nosi on nazwę"EAPC (SFOR)") - są to spotkania Rady Północnoatlantyckiej z państwaminienależącymi do Sojuszu, a udostępniającymi siły na potrzeby tejoperacji. Konsultacje z państwami nienależącymi do NATO prowadzonotakże podczas posiedzeń Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) orazna forum Grupy Koordynowania Polityki w formacie SFOR.

Uczestnictwo państw nienależących do NATO nie tylko przyczynia siędo realizacji zadań SFOR, ale ma także szersze znaczenie. Wyposaża siłypaństw partnerskich w praktyczne doświadczenie w prowadzeniuwspólnych operacji z wojskami NATO oraz pokazuje, że państwasprzymierzone i nienależące do Sojuszu mogą ściśle współpracować zesobą w ramach operacji kierowanej przez NATO, dla dobra pokoju.Szeroko oddziałuje to na cały region i przyczynia się do wzmocnieniabezpieczeństwa w całej Europie i poza jej granicami.

Aspekty cywilne

Pełne wdrożenie cywilnych aspektów porozumienia pokojowegonadal ma kluczowe znaczenie dla budowania podstaw trwałego pokoju.Podobnie jak Siły Implementacyjne, Siły Stabilizacyjne wspierająrealizację cywilnych zadań, jednak ze względu na uszczupleniedostępnych sił, musiały określić priorytety i poświęcać uwagę jedyniewybranym sprawom.

Zgodnie z poleceniem Rady Północnoatlantyckiej, SFOR zapewniłbezpieczne warunki do przeprowadzenia wyborów lokalnych, które odbyłysię we wrześniu 1997 r. Udzielał OBWE także innych form wsparcia wprzygotowaniu i prowadzeniu tych wyborów. Wspierał wysiłki OBWEzmierzające do wspomagania zainteresowanych stron we wdrażaniuporozumień osiągniętych w ramach środków budowy zaufania i

136

bezpieczeństwa oraz subregionalnej kontroli zbrojeń. Porozumienia wdrugim z wymienionych obszarów ograniczają poziomy uzbrojeniadostępne dla poszczególnych stron, tak aby wyeliminowaćniebezpieczeństwo subregionalnego wyścigu zbrojeń i doprowadzić doogólnej redukcji ciężkiego uzbrojenia w regionie.

Bezpośrednia pomoc dla Biura Wysokiego Przedstawiciela (OHR)polega przede wszystkim na udostępnieniu wiedzy i doświadczeniatechnicznego oraz wsparcia w zakresie telekomunikacji i inżynierii,transportu powietrznego oraz sprzętu i zasobów informatycznych. Pomoctego rodzaju udzielana jest na rutynowych zasadach.

SFOR nadal wspiera UNHCR w wypełnianiu jego zadań związanych zzapewnieniem warunków powrotu uchodźców i osób przesiedlonych.SFOR pomaga wdrażać procedury ułatwiające powrót uchodźców iprzesiedleńców do strefy rozgraniczającej, wynegocjowane w gronieróżnych zainteresowanych organizacji oraz stron porozumieniapokojowego, np. nie dopuszczając na teren tej strefy żadnego uzbrojenia,poza własnym. SFOR udziela pomocy UNHCR, przeprowadzając ocenęinfrastruktury, warunków mieszkaniowych oraz czynnikówekonomicznych i społecznych w ponad 80 miastach. Zebrane informacjesą następnie udostępniane Centrum Informacji o Repatriacjach, gdzie sąwykorzystywane do prowadzenia bazy danych o projektach związanych zporozumieniami o powrocie uchodźców i osób przesiedlonych.

Podobnie jak poprzedzający go IFOR, SFOR ściśle współpracuje zMiędzynarodowymi Policyjnymi Siłami Zadaniowymi ONZ (IPTF) wdziedzinie obserwacji, łączności i transportu, a także zapewnia bezpiecznyprzebieg działań IPTF. Zespół SFOR ds. egzekucji przepisów prawnychzapewnia IPTF pomoc techniczną oraz wspomaga działania IPTF wzakresie ustanawiania punktów kontrolnych. SFOR wspiera takżewprowadzanie w życie przepisów Porozumienia Arbitrażowego z Brckazawartego 15 lutego 1997 r. Działania SFOR polegają na zapewnieniubezpieczeństwa w samym mieście i jego okolicy oraz wspieraniuKontrolera Porozumienia z Brcka, IPTF, UNHCR i innych agendzaangażowanych w wypełnianie postanowień porozumienia.

Pomoc dla Międzynarodowego Trybunału Kryminalnego dla byłejJugosławii (Trybunał Haski) udzielana wcześniej przez IFOR, jestkontynuowana przez SFOR. Obejmuje ona zapewnienie bezpieczeństwa iudzielenie logistycznego wsparcia zespołom dochodzeniowym TrybunałuHaskiego oraz obserwację i naziemne patrolowanie terenów, gdzieistnieje prawdopodobieństwo odnalezienia masowych grobów. RadaPółnocnoatlantycka upoważniła SFOR do zatrzymywania i przekazywaniaw ręce Trybunału Haskiego osób podejrzanych o dokonanie zbrodni

137

wojennych, jeśli jednostki SFOR natkną się na takie osoby. Pewna liczbatakich osób została rzeczywiście zatrzymana i przekazana pod jurysdykcjęTrybunału Haskiego. Kilka podejrzanych osób dobrowolnie oddało się wręce sprawiedliwości.

Wdrażanie cywilnych postanowień porozumienia pokojowego jestwspierane przez lokalne oddziały oraz Cywilno-Wojskowy ZespółZadaniowy SFOR (CMTF). Siedziba CMTF mieści się w Sarajewie i zatrudniaokoło 350 wojskowych. Początkowo byli to przede wszystkim rezerwiściamerykańskich wojsk lądowych, ale z biegiem czasu CMTF stała się wrzeczywisty sposób bardziej międzynarodowa. Personel CMTF dysponujecywilnymi umiejętnościami na średnim i wysokim szczeblu w dwudziestufunkcjonalnych obszarach, włączając prawo, ekonomię i finanse, rolnictwo,przemysł, handel i biznes, inżynierię budowlaną, transport, mieszkalnictwo,służby socjalne (szkolnictwo, publiczna służba zdrowia itp.), sprawykulturalne, administrację państwową, zarządzanie i nauki polityczne.

WSPOMAGANIE PROCESU POKOJOWEGO W BOŚNI I HERCEGOWINIE

Kontynuacja międzynarodowej obecności wojskowejnadzorowanej przez NATO

W grudniu 1997 r. ministrowie spraw zagranicznych i obrony NATOpodjęli szereg dodatkowych decyzji związanych z wprowadzaniem w życiePorozumienia Pokojowego w Bośni i Hercegowinie. Ministrowie uznalikruchość pokoju, pomimo pozytywnych osiągnięć w kilku dziedzinach, i wzwiązku z tym ponownie wyrazili wolę NATO stworzenia jednolitego,demokratycznego i wielonarodowego państwa. Z uznaniem przyjęlidziałania Biura Wysokiego Przedstawiciela ONZ w Bośni zmierzające doprzyspieszenia wdrażania postanowień porozumienia pokojowego - Biurowykorzystywało swój cały autorytet do promowania rozwiązywaniaproblemów i podejmowało wiążące decyzje w kwestiach wskazanychprzez Radę ds. Wdrażania Porozumień Pokojowych. RadaPółnocnoatlantycka wyciągnęła również wnioski z coraz powszechniejszejwspólnej opinii pojawiającej się w Radzie ds. Wdrażania PorozumieńPokojowych i poza nią, odnośnie do potrzeby kontynuowania obecnościwojskowej po wygaśnięciu mandatu SFOR. W związku z tym RadaPółnocnoatlantycka zwróciła się do władz wojskowych Sojuszu oprzedstawienie stosownych opcji.

138

20 lutego 1998 r. Rada wydała oświadczenie, iż NATO będzieprzygotowane do zorganizowania i poprowadzenia wielonarodowych siłw Bośni i Hercegowinie po zakończeniu ówczesnego mandatu SFOR wczerwcu 1998 r., pod warunkiem przyznania niezbędnego mandatu przezOrganizację Narodów Zjednoczonych. W związku z tym RadaPółnocnoatlantycka poleciła władzom wojskowym Sojuszu rozpoczęcieopracowywania niezbędnych planów.

Te nowe siły miały zachować nazwę "SFOR" i działać na podobnychzasadach w celu niedopuszczenia do wznowienia wrogich działań orazudzielania pomocy w kształtowaniu warunków niezbędnych do wdrażaniacywilnych aspektów Porozumienia Pokojowego. Jednocześnie Radaprzewidywała realizację stopniowej strategii obejmującej regularneprzeglądy poziomów sił i ich postępującą redukcję, w miarę jak możliwebędzie przekazywanie odpowiedzialności kompetentnym wspólnyminstytucjom, władzom cywilnym i podmiotom międzynarodowym.

Wobec - ogólnie rzecz biorąc - stabilnej sytuacji w Bośni iHercegowinie, jesienią 1999 r. Rada Północnoatlantycka zleciła władzomwojskowym Sojuszu restrukturyzację i ograniczenie liczebności SiłStabilizacyjnych. W związku z tym poziomy sił zostały zredukowane dookoło 23 tys. żołnierzy. Siły te są tworzone przez siedemnaście państwczłonkowskich i siedemnaście państw spoza Sojuszu - w tym dwanaściepaństw należących do Partnerstwa dla Pokoju oraz Rosję, która zapewniakontyngent liczący 1 200 osób. W przewidywalnej przyszłości obecnośćSFOR będzie potrzebna jako gwarant bezpiecznych warunków orazczynnik wspierający ugruntowanie odbudowy cywilnej.

Niemniej jednak, pewne zachęcające znaki świadczą o postępach wtej dziedzinie. Powroty uchodźców - w szczególności spontaniczne -nasiliły się w latach 1999 - 2000, co odzwierciedlało rosnące zaufanie ludzii ich wiarę w możliwość względnie bezpiecznego powrotu do swoichdawnych domów i wiosek. Co więcej wyniki wyborów lokalnych w kwietniu2000 r. wykazały zmniejszone wsparcie dla partii nacjonalistycznych ipewien wzrost zróżnicowania politycznego. Kolejnym wydarzeniem, któreprzyczyniło się do wzrostu stabilności była pokojowa demilitaryzacjaBrcka.

Pomimo tych pozytywnych czynników, podczas posiedzenia Rady ds.Wdrażania Porozumień Pokojowych w Brukseli w maju 2000 r. wyrażonezostało niezadowolenie z tempa wprowadzania w życie cywilnychaspektów porozumienia pokojowego oraz z faktu, że - pomimo upływupięciu lat - w kluczowych obszarach nie udało się osiągnąć większegopostępu. Rada ds. Wdrażania Porozumień Pokojowych określiła trzypriorytetowe obszary: pogłębienie reformy gospodarczej; przyśpieszenie

139

powrotu osób przesiedlonych i uchodźców; a także promowaniewspólnych instytucji, które będą ponosić odpowiedzialność zgodnie zzasadami demokracji.

W ramach tego procesu Rada Północnoatlantycka obarczyła SFORodpowiedzialnością za zapewnienie wskazówek i doradztwa StałemuKomitetowi Wojskowemu (SCMM). Dalsze informacje o roli SCMM sąpodane w następnej części niniejszego opracowania.

11 listopada 2000 r. w Bośni i Hercegowinie odbyły się wybory. Rządpaństwowy ostatecznie ukonstytuował się 22 lutego 2001 r. Tworzyło gokilka umiarkowanych partii, które wspólnie powołały do życia Sojusz narzecz Zmian. Był to pierwszy rząd, w którego skład nie weszłynajważniejsze partie nacjonalistyczne reprezentujące trzy grupynarodowościowe w tym kraju.

Wspólne działania w sferze bezpieczeństwa W grudniu 1997 r. poza podjęciem decyzji odnoszących się do SFOR,

Rada Północnoatlantycka zainicjowała szereg przedsięwzięć pod nazwąWspólne Działania w sferze Bezpieczeństwa. Znacznie różnią się one oddziałań SFOR, których celem było zapewnienie podporządkowania sięwszystkich stron aspektom wojskowym Porozumienia Pokojowego zDayton. Wspólne Działania w sferze Bezpieczeństwa mają natomiast nacelu promowanie zaufania i współpracy pomiędzy siłami zbrojnymi Bośnii Hercegowiny oraz popieranie rozwoju praktyk demokratycznych izachęcanie do budowy centralnych mechanizmów w sferze obronności,takich jak Stały Komitet Wojskowy (SCMM).

Początkowy program Wspólnych Działań w sferze Bezpieczeństwaprzyjęty przez Radę Północnoatlantycką obejmował stworzenie kursów dlawojskowych i cywilnych osób odpowiedzialnych za obronność w Bośni iHercegowinie. Kursy te są organizowane w szkole NATO wOberammergau w Niemczech. Promują pojednanie, dialog i wzajemnezrozumienie pomiędzy frakcjami, które dawniej toczyły ze sobą wojny, wobrębie trzech jednostek terytorialnych tworzących wspólne państwo ireprezentujących je partii. Program kursów obejmował także wizyty iseminaria umożliwiające osobom oficjalnie odpowiedzialnym za obronęw Bośni i Hercegowinie zapoznanie się z NATO i głębsze zrozumienie roliwspólnoty międzynarodowej w tworzeniu podstaw przyszłego pokoju istabilności w ich państwie. Dodatkowo podjęto ocenę możliwości NATOw zakresie optymalnego udzielenia pomocy rządowi w Bośni iHercegowinie w doprowadzaniu centralnej instytucji odpowiedzialnej zaobronność - SCMM - do stanu pełnej efektywności.

140

SCMM jest jedną ze wspólnych instytucji powołanych na mocyPorozumienia Pokojowego z Dayton i odpowiada za koordynację działaniasił zbrojnych Bośni i Hercegowiny. Składa się z prezydentów trzech grupetnicznych funkcjonujących w obrębie tego państwa, to jest: bośniackichChorwatów, bośniackich Muzułmanów i bośniackich Serbów; ministrówobrony i szefów obrony Federacji Bośniacko-Chorwackiej oraz RepublikiSerbskiej; a także przedstawicieli wspomnianych grup etnicznych iobserwatorów międzynarodowych. Dodatkowym organem SCMM jestsekretariat. Funkcjonowanie SCMM ma silne wsparcie ze strony NATO.Rośnie jego znaczenie w kierowaniu obronnością na szczeblu krajowym.

Wspólne Działania w sferze Bezpieczeństwa są sponsorowane przezNATO. Koordynuje je SCMM, powołując do tej instytucji przedstawicielinarodowych: zarówno z Federacji Bośniacko-Chorwackiej oraz RepublikiSerbskiej jak i z trzech wspomnianych grup etnicznych. Kursy dotycząwspółpracy w zakresie bezpieczeństwa. Zarówno uczestnicy, jak iorganizatorzy oceniają je pozytywnie. Nie tracąc z pola widzenia swoichpierwotnych celów, Program Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa(SCP) w coraz większym stopniu skupia się na bardziej konkretnych celach.W ramach tego Programu NATO pomaga Bośni i Hercegowinie międzyinnymi w realizacji zadań określonych w Planie Prac sporządzonym przezRadę ds. Wdrażania Porozumień Pokojowych w maju 2000 r. Zadania te -podejmowane we współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi- obejmują restrukturyzację sił zbrojnych poszczególnych jednostekterytorialnych, wzmocnienie wspólnych instytucji obronnych oraz tworzeniepolityki obronnej wspólnej dla całego państwa.

Redukcja sił zbrojnych reprezentujących jednostki terytorialne(EAF)

Po 15-procentowej redukcji swoich stanów, dokonanej w 1999 r., siłyzbrojne reprezentujące poszczególne jednostki terytorialne miały dokońca 2000 r. ponownie o 15 % zredukować liczbę żołnierzy w służbieczynnej. SFOR monitoruje tę sytuację i współpracuje z dowódcamiposzczególnych sił zbrojnych w zakresie wypracowania wspólnej politykibezpieczeństwa i obrony, tak aby przyszła struktura poszczególnych siłzbrojnych była uzasadniona pod względem ekonomicznym i spełniaławymogi bezpieczeństwa.

Odbiór uzbrojenia (Operation HARVEST)

W 1998 r. SFOR rozpoczął odbieranie i niszczenie niezarejestrowanegouzbrojenia i amunicji znajdujących się w prywatnych rękach, co miało

141

zwiększyć ogólne bezpieczeństwo obywateli i przyczynić się do wzrostuzaufania niezbędnego do realizacji procesu pokojowego. Od czasurozpoczęcia tej operacji zebrano około 11 tys. sztuk uzbrojenia, 10 tys. min i35 tys. granatów ręcznych, a także 3,7 mln sztuk amunicji (2,8 mln w roku1999 i 0,9 mln w 2000 r.), zasadniczo redukując zagrożenie stwarzane dlaludności miejscowej. Celem Projektu Żniwa 2000 (Project Harvest 2000)było wykorzystanie sukcesu prac podejmowanych w 1999 r. poprzezprzeniesienie odpowiedzialności za odbieranie uzbrojenia i amunicji nawładze krajowe i ich siły zbrojne. Operacja ta była kontynuowana w roku2001.

Zbrodnie wojenne i przestępcy wojenni

Stawianie przed sądem osób podejrzanych o popełnienie zbrodniwojennych należy do prerogatyw władz państwowych. Niemniej jednakSFOR zapewnia bezpieczeństwo i wsparcie logistyczne zespołom śledczymMiędzynarodowego Trybunału Kryminalnego dla byłej Jugosławii (TrybunałuHaskiego), a także prowadzi obserwacje i naziemne patrolowanie miejscwskazanych jako prawdopodobne masowe mogiły. Od roku 1996 siłyNATO podjęły działania związane z zatrzymaniem i przekazaniem do Hagi37 osób podejrzanych o dokonanie zbrodni wojennych.

Kontrola wyższych warstw przestrzeni powietrznej

Zgodnie z Porozumieniem Pokojowym z Dayton, SFOR odpowiada zaunormowanie ruchu w przestrzeni powietrznej nad Bośnią i Hercegowinąpoprzez zapewnienie stabilnych, bezpiecznych i trwałych warunków, któreostatecznie miały umożliwić przywrócenie cywilnej kontroli nadprzestrzenią powietrzną. Znaczący krok w tym kierunku został uczynionyw styczniu 2000 roku, kiedy przywrócono cywilną kontrolę nad wyższymiwarstwami przestrzeni powietrznej nad Bośnią i Hercegowiną. Planyobejmowały ograniczenie liczby wojskowych operacji lotniczych Sojuszu,tak aby umożliwić normalizację warunków w średniej warstwie przestrzenipowietrznej, a następnie do końca 2001 roku doprowadzić do pełnejnormalizacji warunków w całej przestrzeni powietrznej w tym regionie.

UNHCR - uchodźcy i osoby przesiedlone

Od listopada 1995 r. warunki bezpieczeństwa zapewniane przez SFORumożliwiły powrót ponad 723 tys. osób (368 tys. uchodźców i 355 tys.przesiedleńców). Kluczowe znaczenie w tym aspekcie miało miećskuteczne wymuszenie przestrzegania prawa własności. Do grudnia 2000 r.

142

odnotowano 51,5 tys. przypadków ponownego wejścia w posiadaniedomów i mieszkań przez osoby, które uprzednio były ich właścicielami.Niemniej jednak tempo tych zmian pozostaje wolne i w opisywanymokresie rozpatrzono jedynie 21 proc. wniosków o przywrócenie prawwłasności złożonych w Komisji ds. Roszczeń Odszkodowawczych (CRPC).

ROLA NATO W ROZWIĄZYWANIU KONFLIKTU W KOSOWIE

Tło konfliktu

Kosowo leży w południowej Serbii i zamieszkiwane jest przezmieszaną ludność, z której większość stanowią Albańczycy. Region tencieszył się wysokim poziomem autonomii wewnątrz byłej Jugosławii ażdo 1989 r., kiedy to przywódca Serbów, Slobodan Miloszewić zmieniłstatus regionu, pozbawiając go autonomii i ustanawiając nad nimbezpośrednią kontrolę Belgradu. Kosowscy Albańczycy zdecydowaniesprzeciwili się temu posunięciu.

W ciągu 1998 roku otwarty konflikt pomiędzy serbskimi siłamizbrojnymi i policją, a albańską ludnością Kosowa doprowadził do śmierciponad 1500 kosowskich Albańczyków i zmusił 400 tys. osób doopuszczenia swoich domów. Wspólnota międzynarodowa była ogromniezaniepokojona eskalacją konfliktu i jego humanitarnymi konsekwencjami,a także groźbą rozprzestrzenienia się konfliktu na inne kraje. Źródłemniepokojów była także postawa prezydenta Miloszewicia, który lekceważyłdyplomatyczne wysiłki zmierzające do pokojowego rozwiązania kryzysuoraz destabilizująca rola bojówek organizowanych przez kosowskichAlbańczyków.

28 maja 1998 r. Rada Północnoatlantycka obradująca na szczebluministrów spraw zagranicznych określiła dwa główne cele NATO wodniesieniu do kryzysu w Kosowie, a mianowicie:

• pomoc w osiągnięciu pokojowego rozwiązania konfliktu poprzezwłączanie się w reakcje wspólnoty międzynarodowej; a także

• promowanie stabilności i bezpieczeństwa w sąsiednich krajach, aw szczególności w Albanii i byłej Jugosłowiańskiej RepubliceMacedonii3.

143

3 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

12 czerwca 1998 r. Rada Północnoatlantycka obradująca na szczebluministrów obrony zleciła przeprowadzenie oceny możliwych środków, któremogą być podjęte przez NATO w odniesieniu do rozwijającego się kryzysuw Kosowie. W ten sposób doprowadzono do rozważania bardzo wielumożliwych opcji.

13 października 1998 r., w związku z pogorszeniem się sytuacji, RadaNATO wydała rozkazy o aktywizacji sił zbrojnych upoważniające do podjęcianalotów powietrznych. To posunięcie miało wesprzeć wysiłkidyplomatyczne skłaniające reżim Miloszewicia do wycofania swoich sił zKosowa, nawiązania współpracy zmierzającej do zakończenia aktówprzemocy oraz ułatwienia powrotu uchodźców. W ostatniej chwili, w wynikukolejnych inicjatyw dyplomatycznych NATO i przedstawicieliamerykańskich, prezydent Miloszewić zgodził się podporządkowaćustaleniom i naloty powietrzne zostały odwołane.

Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1199 wyrażała między innymigłębokie zaniepokojenie w związku z nadmiernym użyciem siły przezserbskie służby porządkowe i armię jugosłowiańską oraz wzywała obiestrony konfliktu do zawieszenia broni. Zgodnie z duchem tej rezolucji,określono limity liczebności serbskich sił w Kosowie oraz ustalono zakresich działania, co było wynikiem oddzielnego porozumienia zawartego zrządem serbskim.

Dodatkowo ustalono, że Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy wEuropie (OBWE) powoła do życia Misję Weryfikacyjną w Kosowie (KVM),która miała obserwować przestrzeganie porozumienia na lądzie. NATOmiało w ramach swojej misji prowadzić obserwacje powietrzne. Stworzenietych dwóch misji zostało zaakceptowane przez Radę Bezpieczeństwa ONZ wrezolucji nr 1203. W obserwacjach powietrznych zgodziło się uczestniczyćkilka państw nienależących do NATO.

Wspierając wysiłki OBWE, Sojusz powołał do życia specjalne wojskowesiły zadaniowe, które miały asystować w awaryjnej ewakuacji personeluKosowskiej Misji Weryfikacyjnej, gdyby odnowienie się konfliktu postawiłoich w sytuacji zagrożenia. Wspomniane siły zadaniowe zostałyrozmieszczone w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii4 i znajdowałysię pod ogólnym kierownictwem Naczelnego Dowódcy SiłSprzymierzonych NATO Europa.

Pomimo podjęcia tych kroków, sytuacja w Kosowie ponownie zaogniłasię na początku 1999 roku, co było wynikiem pewnej liczby prowokacjidokonywanych przez obie strony oraz użycia nadmiernej inieproporcjonalnej siły przez serbską armię i specjalne siły policyjne.

144

4 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

Niektóre z tych incydentów zostały załagodzone poprzez wysiłki mediacyjneczłonków misji weryfikacyjnej OBWE, jednak w połowie stycznia sytuacjauległa dalszemu pogorszeniu w związku z nasileniem się ofensywyserbskiej przeciwko kosowskim Albańczykom.

Wznowione zostały międzynarodowe wysiłki zmierzające do nadanianowego politycznego impulsu próbom poszukiwania pokojowegorozwiązania konfliktu. Grupa Kontaktowa składająca się z przedstawicielisześciu państw5, powołana do życia w 1992 r. podczas LondyńskiejKonferencji na temat byłej Jugosławii, zebrała się 29 stycznia.Postanowiono wówczas o pilnym podjęciu negocjacji angażujących stronykonfliktu, co miało być częścią międzynarodowych wysiłków mediacyjnych.

NATO wspierało i promowało wysiłki grupy kontaktowej, wyrażając 30stycznia zgodę na przeprowadzenie w razie potrzeby nalotów powietrznychoraz wydając formalne ostrzeżenie skierowane do obu stron konfliktu.Kulminacją tych skoncentrowanych inicjatyw było podjęcie wstępnychnegocjacji w Ramboulliet niedaleko Paryża, w dniach 6-23 lutego, którychkontynuacją była druga runda negocjacji w Paryżu, w dniach 15-18 marca.Pod koniec drugiej rundy negocjacji delegacja kosowskich Albańczykówpodpisała zaproponowane porozumienie pokojowe, jednak rozmowyzostały zerwane z powodu braku podpisu delegacji serbskiej.

Natychmiast po tym serbskie wojsko i policja nasiliły swoje działaniaprzeciwko ludności Kosowa pochodzenia albańskiego, wprowadzając w tenregion dodatkową liczbę żołnierzy i czołgów, co było jawnym łamaniemporozumienia zawartego w październiku poprzedniego roku. Dziesiątkitysięcy osób zaczęło porzucać swoje domy w obliczu tej systematycznejofensywy.

20 marca Kosowska Misja Weryfikacyjna została wycofana z tegoregionu wobec oporu sił serbskich uniemożliwiającego dalsze wypełnianiepowierzonych jej zadań. Ambasador USA Richard Holbrooke poleciał doBelgradu, podejmując ostatnią próbę przekonania prezydenta Miloszewiciado zaprzestania ataków na kosowskich Albańczyków pod groźbąnatychmiastowego podjęcia natowskich nalotów powietrznych. Miloszewićodmówił podporządkowania się tym ustaleniom i 23 marca wydany zostałrozkaz o rozpoczęciu nalotów, w ramach operacji sił sprzymierzonych(Operation Alllied Force).

145

5 Francja, Niemcy, Rosja, Wielka Brytania, Włochy i Stany Zjednoczone.

Cele NATO Cele NATO w odniesieniu do konfliktu w Kosowie były przedstawione

w oświadczeniu wydanym podczas nadzwyczajnego posiedzenia RadyPółnocnoatlantyckiej, które odbyło się 12 kwietnia 1999 r. w siedzibieNATO. 23 kwietnia 1999 roku przywódcy państw i rządów zebrani wWaszyngtonie potwierdzili, że celem Sojuszu jest:

• możliwe do weryfikacji zaprzestanie wszystkich działań wojennychi natychmiastowe zakończenie aktów przemocy i represji;

• wycofanie z Kosowa sił wojskowych, policyjnych i paramilitarnych;

• stacjonowanie w Kosowie sił międzynarodowych;

• bezwarunkowy i bezpieczny powrót wszystkich uchodźców i osóbprzesiedlonych oraz nieograniczony dostęp do nich organizacjizajmujących się niesieniem pomocy humanitarnej;

• stworzenie politycznych ram porozumienia w Kosowie zgodnie zukładami z Rambouillet oraz w zgodzie z prawem między-narodowym i Kartą Narodów Zjednoczonych.

Przez cały czas trwania konfliktu osiągnięcie tych celów, w połączeniuze środkami zapewniającymi ich pełną realizację, było postrzegane przezSojusz jako wstępny i konieczny warunek zakończenia aktów przemocy ipołożenia kresu cierpieniom w Kosowie.

10 czerwca 1999 r., po zakończeniu kampanii powietrznej trwającej 77dni, Sekretarz Generalny NATO Javier Solana ogłosił, że wydał generałowiWesley‘owi Clarkowi, Naczelnemu Dowódcy Sojuszniczych Sił ZbrojnychNATO Europa instrukcję zawieszenia kampanii powietrznej NATO. Decyzjata została podjęta po konsultacjach z Radą Północnoatlantycką oraz pouzyskaniu od gen. Clarka potwierdzenia o rozpoczęciu pełnegowycofywania sił jugosłowiańskich z Kosowa.

Wspomniane wycofanie sił było zgodne z wojskowymporozumieniem technicznym zawartym pomiędzy NATO a FederalnąRepubliką Jugosławii wieczorem 9 czerwca. W imieniu Sojuszuporozumienie to podpisał generał broni Sir Michael Jackson, a w imieniuarmii jugosłowiańskiej generał - pułkownik Svetozar Marjanović. Trzecimsygnatariuszem był generał broni Obrad Stevanović z Ministerstwa SprawWewnętrznych, który podpisał porozumienie w imieniu rządów FederalnejRepubliki Jugosławii i Republiki Serbii. Wycofanie sił jugosłowiańskich zKosowa było również zgodne z porozumieniem zawartym 3 czerwcapomiędzy Federalną Republiką Jugosławii a specjalnymi wysłannikami

146

Unii Europejskiej i Rosji (byli nimi prezydent Finlandii Martti Ahtisaari iWiktor Czernomyrdin - były premier Rosji).

10 czerwca Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 1244, wktórej powitano przyjęcie przez Federalną Republikę Jugosławii zasadpolitycznego rozwiązania kryzysu w Kosowie, w tym zgodę FederalnejRepubliki Jugosławii na natychmiastowe zakończenie aktów przemocy iszybkie wycofanie sił wojskowych, policyjnych i paramilitarnych. Rezolucjata została przyjęta 14 głosami za, z jednym głosem wstrzymującym się(Chiny). Jej główną treścią była decyzja Rady Bezpieczeństwa oustanowieniu międzynarodowej obecności jednostek cywilnych i siłbezpieczeństwa w Kosowie pod auspicjami Narodów Zjednoczonych.

Zgodnie z rozdziałem VII Karty Narodów Zjednoczonych, RadaBezpieczeństwa postanowiła, że polityczne rozwiązanie kryzysu będzieoparte na ogólnych zasadach przyjętych 6 maja przez ministrów sprawzagranicznych grupy siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw iFederacji Rosyjskiej (G 8). Rozwiązanie to miało być także zgodne zzasadami zawartymi w dokumencie zaprezentowanym w Belgradzie przezprezydenta Finlandii i specjalnego przedstawiciela Federacji Rosyjskiej.Dokument ten został 3 czerwca zaakceptowany przez rząd FederalnejRepubliki Jugosławii. Zarówno dokument G-8, jak i układ zaakceptowanyprzez rząd jugosłowiański zostały włączone jako załączniki dowspomnianej rezolucji.

Zasady rozwiązania pokojowego obejmowały między innymi:natychmiastowe i możliwe do sprawdzenia położenie kresu aktomprzemocy i represji w Kosowie; wycofanie sił wojskowych, policyjnych iparamilitarnych Federalnej Republiki Jugosławii; zapewnienie skutecznejmiędzynarodowej obecności służb cywilnych i sił bezpieczeństwa, zeznacznym udziałem NATO w siłach bezpieczeństwa i ujednoliconejstrukturze dowodzenia i kontroli; stworzenie tymczasowej administracji;bezpieczny i swobodny powrót wszystkich uchodźców; proces politycznyzapewniający znaczący poziom samorządności; rozbrojenie ArmiiWyzwolenia Kosowa oraz wszechstronną troskę o gospodarczy rozwójregionu dotychczas objętego kryzysem.

Rada Bezpieczeństwa upoważniła państwa członkowskie orazodpowiednie organizacje międzynarodowe do ustanowienia między-narodowej obecności sił bezpieczeństwa i postanowiła, że zakresodpowiedzialności tych sił będzie obejmował odstraszanie próbwznowienia wrogich aktów, rozbrojenie Armii Wyzwolenia Kosowa istworzenie bezpiecznych warunków powrotu uchodźców oraz działalnościmiędzynarodowych służb cywilnych. Rada Bezpieczeństwa upoważniłarównież Sekretarza Generalnego ONZ do ustanowienia międzynarodowej

147

obecności służb cywilnych i zwróciła się do niego z prośbą o wyznaczeniespecjalnego przedstawiciela, który miał kontrolować wdrażanie tychpostanowień.

Po przyjęciu rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonychnr 1244, generał Jackson - wyznaczony na stanowisko głównodowodzącegotworzonych sił i działający na podstawie instrukcji Rady Północnoatlantyckiej- podjął natychmiastowe przygotowania do bardzo szybkiegorozmieszczenia sił bezpieczeństwa obdarzonych mandatem RadyBezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych.

Kierowane przez NATO Międzynarodowe SiłyPokojowe w Kosowie (KFOR)

Pierwsze jednostki KFOR weszły do Kosowa 12 czerwca 1999 r. Jakuzgodniono w ramach Wojskowego Porozumienia Technicznego,rozmieszczenie tych sił było zsynchronizowane z wycofywaniem z Kosowasił serbskich. Do 20 czerwca zakończone zostało wycofywanie sił serbskichoraz do końca wykonano wstępne zadania KFOR związane zrozmieszczaniem sił.

W maksymalnym składzie KFOR obejmował 50 tys. osób personelu.W KFOR uczestniczyły siły wszystkich 19 państw członkowskich NATO oraz20 państw spoza Sojuszu - wśród nich z 16 państw należących doPartnerstwa dla Pokoju, w tym kontyngent rosyjski liczący 3,2 tys. osób.Wszystkie te siły były podporządkowane ujednoliconej strukturzedowodzenia i kontroli.

Również 20 czerwca Sekretarz Generalny NATO ogłosił formalnezakończenie kampanii nalotów powietrznych - zgodnie z postanowieniamiWojskowego Porozumienia Technicznego. Decyzja ta została podjęta pootrzymaniu zapewnienia od Naczelnego Dowódcy Sojuszniczych Sił NATOEuropa o opuszczeniu Kosowa przez serbskie siły bezpieczeństwa.

Przez cały czas trwania kryzysu, NATO odgrywało wiodącą rolę wwysiłkach humanitarnych zmierzających do złagodzenia cierpień wielutysięcy uchodźców zmuszonych do opuszczenia Kosowa w wynikuserbskiej kampanii czystek etnicznych. W byłej JugosłowiańskiejRepublice Macedonii6 oddziały NATO zbudowały obozy dla uchodźców,centra przyjmowania uchodźców i stacje awaryjnego dożywiania, a takżeprzetransportowały wieleset ton pomocy humanitarnej kierowanej doosób znajdujących się w potrzebie. W Albanii NATO rozmieściło znaczącesiły, które miały zapewnić podobne formy pomocy oraz wspierało wysiłki

148

6 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

Wysokiego Przedstawiciela ONZ ds. uchodźców (UNHCR) w zakresiekoordynacji lotów z pomocą humanitarną. Sojusz uzupełniał również teloty, wykorzystując jednostki powietrzne dostarczone przez państwaczłonkowskie. Euroatlantycki Ośrodek Koordynacji Reagowania wprzypadku Katastrof (EADRCC) powołany do życia przez NATO w czerwcu1998 r. również odgrywał znaczącą rolę w koordynowaniu wsparciaudzielanego operacjom pomocowym UNHCR.

Od rozpoczęcia kryzysu, przedmiotem szczególnej troski państwczłonkowskich NATO i całej wspólnoty międzynarodowej była sytuacjakosowskich Albańczyków pozostających w Kosowie, których los byłopisywany przez uchodźców opuszczających tę prowincję. Wszystkie danewskazywały na zorganizowaną akcję prześladowań obejmującą masoweegzekucje, wykorzystywanie cywilów jako "żywe tarcze", gwałty, masowewysiedlenia, palenie i plądrowanie domów i wiosek, niszczenie plonów iżywego inwentarza, pozbawianie prawa do tożsamości, pochodzenia iwłasności poprzez konfiskatę dokumentów, głód, niedożywienie, skrajnewyczerpanie, a także wiele innych przypadków naruszania praw człowiekai międzynarodowych norm cywilizowanego postępowania.

Wspieranie sąsiednich państwSojusz w pełni zdawał sobie sprawę z olbrzymich problemów

humanitarnych, politycznych i gospodarczych trapiących państwa w tymregionie w wyniku konfliktu kosowskiego. W szczególności wysiłki Sojuszukoncentrowały się na zapewnieniu natychmiastowej praktycznej pomocy wzakresie rozwiązywania kryzysu uchodźców. W tym celu części siłbezpieczeństwa NATO w tym regionie przydzielono zadania humanitarne.

Na początku kwietnia 1999 r., dowódca NATO w byłej JugosłowiańskiejRepublice Macedonii7 otrzymał pełne uprawnienia do koordynowaniapomocy NATO dla tego kraju, a także do tworzenia następnych jednostekdowodzenia w Albanii - we współpracy z władzami albańskimi i UNHCR - wcelu przeprowadzenia oceny sytuacji humanitarnej i zapewnienia wsparcia.Rada Północnoatlantycka poleciła również władzom wojskowym Sojuszuopracowanie dalszych planów zmierzających do realizacji tych zadań.Dalsza pomoc obejmowała zapewnienie awaryjnego zakwaterowania orazbudowę obozów dla uchodźców i wspieranie organizacji humanitarnych,między innymi poprzez udostępnienie środków transportu oraz dystrybucjężywności i pomocy. Członkowie NATO udzielili finansowego ipozafinansowego wsparcia Albanii i byłej Jugosłowiańskiej RepubliceMacedonii7 oraz ponownie zapewnili, że odpowiedzą na wszelkie próby

149

7 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

podważenia bezpieczeństwa tych państw, które byłyby podejmowane przezJugosławię w związku z obecnością i działaniami sił NATO na ichterytorium.

Szefowie państw i rządów NATO zebrani w Waszyngtonie przedstawiliswoją wizję osiągnięcia trwałego pokoju, stabilności i przyszłegodobrobytu, której podstawą było postępujące włączanie państw tegoregionu do głównego nurtu przemian europejskich. NATO miało w tymzakresie działać ramię w ramię z innymi instytucjami międzynarodowymi.Szefowie państw i rządów NATO opracowali procedury indywidualnychkonsultacji i dyskusji pomiędzy 19 państwami członkowskimi NATO ipaństwami w tym regionie oraz zobowiązali się promować współpracęregionalną w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC).Zgodzili się również na wykorzystanie środków Partnerstwa dla Pokoju(PdP) w celu zapewnienia bardziej bezpośredniej i ukierunkowanejpomocy zmierzającej do rozwiązywania ich problemów bezpieczeństwa.Sojusz z radością odnotował podobne inicjatywy podejmowane przezinne podmioty, w tym propozycję Unii Europejskiej w zakresie zwołaniapod koniec maja 1999 r. konferencji na temat Paktu Stabilności dla EuropyPołudniowo-Wschodniej. Sojusz uznał również, że Grupa Siedmiu państw(G7) oraz instytucje finansowe, takie jak Bank Światowy i Między-narodowy Fundusz Walutowy będą odgrywać żywotną rolę w procesieodbudowy po zakończeniu kryzysu w Kosowie.

Sytuacja w Kosowie była starannie monitorowana przez RadęPółnocnoatlantycką. Podczas spotkań ministerialnych, które odbyły się wmaju 2000 r., państwa członkowskie NATO potwierdziły swoją wolęodegrania pełnej roli w doprowadzeniu do realizacji celów wspólnotymiędzynarodowej przedstawionych w Rezolucji Rady BezpieczeństwaNarodów Zjednoczonych nr 1244. Zgodnie z tym, Sojusz miał działać wkierunku odbudowy pokojowego, wieloetnicznego, wielokulturowego idemokratycznego Kosowa, w którym wszyscy jego mieszkańcy będą moglicieszyć się powszechnymi prawami i swobodami. Ministrowie sprawzagranicznych NATO wyrazili silne poparcie dla pracy podejmowanej przezmisję ONZ w Kosowie (UNMIK) oraz przez specjalnego przedstawicielaSekretarza Generalnego ONZ, a także wyrazili wolę utrzymania wysokiegopoziomu współpracy pomiędzy UNMIK i KFOR. Potwierdzili zdecydowanąwolę utrzymania poziomu sił i zdolności KFOR w wymiarze niezbędnym dostawiania czoła napotykanym wyzwaniom. Wyzwania te obejmowałyutrzymywanie bezpieczeństwa we wciąż niestabilnym Kosowie,zapobieganie aktom przemocy na tle etnicznym, zapewnianiebezpieczeństwa i ochrony wszystkim mniejszościom, wspomaganie

150

powrotu uchodźców - niezależnie od tego czy należeli oni do społecznościalbańskiej, serbskiej czy innej - oraz wspieranie OBWE w zakresieprzeprowadzenia wolnych, uczciwych i bezpiecznych wyborów.

Wiosną 2001 r., po gwałtownych starciach na granicy z Kosowem, wktórych uczestniczyły siły byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii8oraz ekstremistów albańskich według doniesień stacjonujących wKosowie, KFOR zainicjował dodatkowe działania obejmujące wzmocnienienaziemnych i powietrznych patroli, operacji antyprzemytniczych orazdziałań związanych z odnalezieniem i pochwyceniem przestępców.Zintensyfikowano również loty rozpoznawcze i obserwacyjne orazdziałania wywiadowcze.

ŁAMANIE PRAW CZŁOWIEKA W KOSOWIE ORAZ POMOCKFOR W ROZWIĄZYWANIU KWESTII HUMANITARNYCH

Stworzenie warunków umożliwiających rozwiązanie podstawowychproblemów politycznych Kosowa było niezwykle trudnym idługoterminowym zadaniem. Uwzględniając skalę narastającego kryzysuhumanitarnego w Kosowie wiosną 1999 roku oraz ogrom zniszczeń iprzemocy spowodowany przez belgradzki rząd Miloszewicia, należyuznać, że w opisywanym okresie sytuacja uległa znaczącej poprawie.Wciąż pozostało wiele do zrobienia, ale fakty i liczby przedstawioneponiżej składają się na olbrzymią listę osiągnięć, które torują drogę doprzyszłej stabilności prowincji i bezpieczeństwa całego regionu.

Informacje zebrane przez Misję Weryfikacyjną OBWE w Kosowie(KVM), która działała w Kosowie od stycznia do marca 1998 r., wskazywałyna zorganizowaną i systematyczną kampanię prześladowań ludnościalbańskiej przez siły serbskie i jugosłowiańskie. Wysiedlenia, arbitralnearesztowania i zabójstwa oraz inne przykłady łamania praw człowieka imetody zastraszania były już wówczas dobrze udokumentowane. Raportmisji stwierdzał, iż łamania prawa dopuszczały się obie strony konfliktuetnicznego, jednak ogrom cierpień zdecydowanie przeważał po stroniekosowskich Albańczyków, co wynikało z działań jugosłowiańskich iserbskich sił zbrojnych oraz aparatów bezpieczeństwa. Naczelny prokuratorMiędzynarodowego Trybunału Kryminalnego dla byłej Jugosławii(Trybunału Haskiego) odnotowała odnalezienie w Kosowie około 526zbiorowych mogił oraz udokumentowała ponad 4 tys. ekshumowanych ciał.W opisywanym okresie kontynuowano badania w kolejnych 300 miejscach.

151

8 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą..

Uchodźcy

Skala problemu związanego z relokacją przesiedlonych osób iuchodźców w Kosowie jest znaczącym przedmiotem troski. Do początkukwietnia 1999 r. urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds.Uchodźców szacował, że kampania czystek etnicznych doprowadziła doobecności 226 tys. uchodźców w Albanii, 125 tys. w byłej Jugo-słowiańskiej Republice Macedonii oraz 33 tys. uchodźców w Czarnogórze.Do końca maja 1999 r., ponad 230 tys. uchodźców przybyło do byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii9, ponad 430 tys. do Albanii i około64 tys. do Czarnogóry. Około 21,5 tys. uchodźców dotarło do Bośni, aponad 61 tys. zostało ewakuowanych do innych krajów. Około 1,5 mlnludzi, tj. 90 proc. ludności Kosowa siłą usunięto z ich domów, a w samymKosowie około 580 tys. osób straciło dach nad głową. Około 225 tys.kosowskich mężczyzn uznano za zaginionych, a aż 5 tys. mieszkańców tejprowincji stało się ofiarami egzekucji.

Pomoc udzielana przez siły NATO w celu łagodzenia sytuacjiuchodźców obejmowała: dostawy sprzętu oraz budowę obozów i domówdla 50 tys. uchodźców w Albanii; pomoc przy rozbudowie obozów w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii10; zapewnienie pomocymedycznej i przeprowadzenie zabiegów lekarskich w warunkach polowych;transportowanie uchodźców w bezpieczne miejsca; zapewnianietransportu pomocy humanitarnej i dostaw.

Siły NATO dostarczyły w ten region drogą powietrzną wiele tysięcyton żywności i sprzętu. Do końca maja 1999 r. przetransportowano ponad4 666 ton żywności i wody, 4 325 ton innych towarów, 2 624 tonynamiotów i prawie 1 600 ton pomocy medycznej.

Z sukcesem prowadzono również akcję powrotu uchodźców. Około1,3 mln uchodźców i osób przesiedlonych z Kosowa i okolic mogłopowrócić do swoich domów i wsi. Jednak w opisywanym okresie ok. 200tys. kosowskich Serbów i 40 tys. osób należących do innych mniejszościetnicznych wciąż pozostawało na uchodźstwie w Federalnej RepubliceJugosławii.

W maju 2000 r. powołano do życia Wspólny Komitet ds. Powrotów(JCR). Jego zadaniem było przeanalizowanie sposobów i środkówumożliwiających bezpieczny i trwały powrót - szczególnie Serbówzamieszkujących Kosowo. KFOR i Misja Narodów Zjednoczonych wKosowie (UNMIK), a także inne organizacje międzynarodowe pomogłykoordynować i wspierać akcję przesiedleńczą - na miarę swych środków i

152

9 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

10 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

zdolności - a także starały się ograniczyć potencjalne źródła przemocyetnicznej. Siły KFOR zwiększyły swoją obecność w enklawach mniejszości,tak aby zapewniać bezpieczeństwo i tłumić w zarodku akty przemocyskierowane przeciwko kosowskim Serbom i innym mniejszościom.

Odbudowa

W czerwcu 1999 r. w Kosowie było ponad 128 zniszczonych izrujnowanych domów. Do 31 stycznia 2001 roku odbudowano około 18tys. domów, a w opisywanym okresie trwały remonty ponad 8 tys.dalszych. Działania skupiły się na naprawie i renowacji systemu energiielektrycznej, odbudowie dróg i torów kolejowych oraz naprawie mostów.

Pomoc medyczna

Pomoc medyczna stała się kolejnym obszarem działań KFOR, arocznie opieką medyczną obejmuje się ponad 50 tys. osób cywilnych.

Bezpieczeństwo

Kosowo jest obecnie zupełnie innym miejscem, niż to do którego wczerwcu 1999 roku przybyły oddziały KFOR. Stolica prowincji - Prisztinajest tętniącym centrum, gdzie widać samochody, ruch uliczny, handel iotwarte sklepy. Podobnie wygląda sytuacja w innych głównych miastach.Większość mieszkańców Kosowa cieszy się bezpieczeństwem inormalizacją życia, które były dla nich niedostępne przez wiele lat. Trwająwysiłki zmierzające do zapewnienia w Kosowie bezpieczeństwa dlawszystkich. KFOR przeprowadza do 800 patroli dziennie, strzeże ponad550 kluczowych punktów i utrzymuje ponad 250 punktów kontrolipojazdów. Każdego dnia dwóch z trzech żołnierzy KFOR bierze udział woperacjach związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa.

Jednym z podstawowych priorytetów KFOR jest poprawabezpieczeństwa mniejszości etnicznych. Ponad 50 proc. składuosobowego tych sił angażuje się w ochronę mniejszości w Kosowie -głównie Serbów. Działania te obejmują: strzeżenie indywidualnychdomów i wiosek, dowożenie ludzi do szkół i sklepów, patrolowanie,monitorowanie punktów kontrolnych, ochronę wybranych miejsc orazpomoc udzielaną ludności cywilnej. Siły KFOR zostały takżerozmieszczone w Mitrowicy, tak aby zapewnić bezpieczeństwo po obustronach rzeki Ibar.

153

W zasadniczy sposób zmniejszyła się liczba wypadkówspowodowanych przez niewybuchy i niewypały, takie jak miny i bombykasetowe, co było wynikiem pracy cywilnych zespołów saperskichdziałających na zlecenie Akcji Zwalczania Min i Centrów Koordynacyjnychoraz KFOR.

Kontrola granic

KFOR kontynuuje kontrolę obszarów przygranicznych, wykorzystującpołączone patrole piesze, samochodowe i helikopterowe, zapewniającobsadę 8 punktów przekroczenia granicy i wspierając Misję NarodówZjednoczonych w Kosowie (UNMIK) w 4 kolejnych punktach. KFORprowadzi również obserwację powietrzną.

KFOR jest w ciągły sposób zaangażowany w zapewnianiebezpieczeństwa granic. Pojazdy są poddawane starannymprzeszukiwaniom, a kierowcy muszą okazywać dokumenty podczaswyrywkowych kontroli na punktach granicznych. W większości oficjalnychpunktów granicznych i przejść na liniach rozgraniczających działania KFORsą ściśle skoordynowane z pracą straży granicznych po obu stronach orazz działaniami policji granicznej i urzędników celnych UNMIK.

Po eskalacji aktów przemocy, która nastąpiła w regionieprzygranicznym wiosną 2001 roku, 12 marca tego roku władzom NATOudało się doprowadzić do zawieszenia broni. Rada Północnoatlantyckazdecydowała się następnie przeprowadzić podzieloną na etapy iwarunkową redukcję lądowej strefy bezpieczeństwa wokół Kosowa,zgodnie z postanowieniami Wojskowego Porozumienia Technicznego, napodstawie planu przedstawionego przez nowy rząd jugosłowiański iprezydenta Kosztunicę (Plan Czowicia).

Wdrażanie postanowień cywilnych

W czerwcu 1999 r. w Kosowie nie było struktur cywilnych aniadministracji. Natomiast w opisywanym okresie wszystkie struktury władzywykonawczej, legislacyjnej i sądowniczej były już zintegrowane w ramachWspólnych Zintegrowanych Struktur Administracji. W lutym 2000 r. istniałyjuż cztery z dziewiętnastu wydziałów administracji, które miały byćpowołane do życia w ramach Wspólnych Zintegrowanych StrukturAdministracji, w późniejszym okresie stopniowo powstawały następne.

2 lutego 2000 r. przywódca kosowskich Albańczyków dr IbrahimRugova formalnie ogłosił rozwiązanie tzw. gabinetu cieni i związanych z

154

nim struktur. Przewodniczący parlamentu Idriz Ajeti potwierdziłwykonanie tej decyzji.

16 lutego 2000 r. odbyło się drugie posiedzenie rozszerzonejTymczasowej Rady Kosowa. Uczestniczyło w nim 28 członków, w tymbiskup Kościoła katolickiego. We wszystkich 29 okręgach miejskichpowołano następnie władze administracyjne. Dokonano równieżprzydziału środków budżetowych na wszystkie podstawowe działaniawładz lokalnych. W październiku 2000 roku Organizacja Bezpieczeństwa iWspółpracy w Europie (OBWE) odegrała znaczącą rolę w przygotowaniuwyborów lokalnych, przeprowadzając między innymi rejestracjęwyborców. Warunki bezpieczeństwa niezbędne do zapewnieniaswobodnego przemieszczania się osób w tym obszarze byłyzabezpieczane przez KFOR we współpracy z UNMIK.

Wybory te odbyły się bez większych incydentów i doprowadziły dozwycięstwa umiarkowanej Demokratycznej Ligi Kosowa (LDK) kierowanejprzez dr Rugovę. W połączeniu z wynikiem wyborów w Serbii, któreodbyły się w grudniu 2000 r. i doprowadziły do obalenia reżimu byłegoprezydenta Miloszewicia przez partię Serbskiej Opozycji Demokratycznej,kierowaną przez Vojislava Kosztunicę, wybory w Kosowie miały - zgodniez przewidywaniami - znacząco oddziaływać na sytuację polityczną wcałym regionie.

Rządy prawa

W czerwcu 1999 r., kiedy siły KFOR przybyły do Kosowa, w regionietym popełniano średnio 50 morderstw tygodniowo. Do wiosny 2000 r.liczba ta spadła do 7 tygodniowo, co było porównywalne ze średniąnotowaną w wielu dużych miastach europejskich. Wiele z tych aktówprzemocy można przypisać działalności kryminalnej, a nie motywomzwiązanym z nienawiścią etniczną. Motywacja ta jednak całkowicie niewygasła. Niemniej jednak znaczna część sił KFOR nadal jestzaangażowana w patrolowanie i obsługę punktów kontrolnych orazochronę miejsc dziedzictwa, w ramach przywracania rządów prawa iporządku.

Policja kosowska (KPS) stworzona przez OBWE i zaangażowana wsprawiedliwe i bezstronne wymuszanie przestrzegania przepisów prawaprzez całą ludność, liczyła około 3,1 tys. osób i zaczynała wnosić znaczącywkład do ustanawiania rządów prawa. Celem wyznaczonym na 2001 r.było osiągnięcie poziomu sił wynoszącego 4 tys. aktywnych członkówpolicji kosowskiej. Miał być to znaczący krok w kierunku stworzenia

155

samowystarczalnych sił porządkowych, prowadzący do ograniczeniazależności od policji UNMIK.

Pomoc międzynarodowa przyczynia się także do odbudowy systemusądownictwa i wymiaru sprawiedliwości. Wsparcie polega, międzyinnymi, na powołaniu znacznej liczby sędziów międzynarodowych.

Rotacja personelu ośrodków dowodzenia

Międzynarodowe Siły Pokojowe w Kosowie podlegają ogólnemudowództwu Naczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR).

Operacyjne dowodzenie KFOR było pierwotnie przejęte przez KorpusSzybkiego Reagowania Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa(ARRC), który jest lądowym komponentem Sił Szybkiego ReagowaniaACE. Następnie dowództwo to zostało przekazane Sojuszniczym SiłomLądowym NATO Europa Środkowa (LANDCENT), które było jednym zgłównych dowództw podległych byłym Siłom Sojuszniczym EuropaŚrodkowa (AFCENT).

W kwietniu 2000 r. operacyjne dowództwo nad KFOR zostałoprzekazane przez Siły Sojusznicze Lądowe NATO Europa Środkowa(LANDCENT) w ręce Eurokorpusu składającego się z żołnierzy z 5 państw.Było to zgodne z porozumieniem zawartym pomiędzy państwamiuczestniczącymi w Eurokorpusie11 a NATO jako całą organizacją. Zgodniez tym porozumieniem Eurokorpus mógł być udostępniony do wspieraniaoperacji prowadzonych pod dowództwem NATO. Dowodzenie operacyjnezostało na początku 2001 r. przekazane Siłom Sojuszniczym NATO EuropaPołudniowa (AFSOUTH). W kwietniu 2001 r. Północne DowództwoRegionalne NATO objęło operacyjne dowodzenie KFOR.

156

11 Belgia, Francja, Niemcy, Luksemburg i Hiszpania

ROZDZIAŁ 6

ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE KONTROLIZBROJEŃ

Broń nuklearna, biologiczna i chemiczna

Kontrola zbrojeń konwencjonalnych i rozbrojenie

Polityka Sojuszu wobec rozprzestrzeniania broni masowego rażenia

ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE KONTROLIZBROJEŃ

Polityka NATO zmierzająca do wspierania kontroli zbrojeń, rozbrojeniai nieproliferacji odgrywa znaczącą rolę jako instrument osiągania celuSojuszu w dziedzinie bezpieczeństwa. NATO ma w tym obszarzedługoterminowe zobowiązania i nieustannie dba o to, aby zachowaćrównowagę pomiędzy osiąganiem celów obronnych, związanych z kontrolązbrojeń, rozbrojeniem i nieproliferacją.

Przywódcy NATO zebrani na Szczycie Waszyngtońskim w kwietniu1999 r. zdecydowali o zintensyfikowaniu wysiłków Sojuszu zmierzającychdo przeciwstawienia się rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia iśrodków ich przenoszenia. Inicjatywa w dziedzinie Broni MasowegoRażenia rozpoczęła aktywniejszą i bardziej uporządkowaną debatę nadkwestiami związanymi z bronią masowego rażenia. Podstawowym celemSojuszu i państw członkowskich pozostaje zapobieganie przypadkomrozprzestrzeniania broni lub - gdyby wydarzenie takie miało miejsce -odwrócenie jego skutków za pomocą środków dyplomatycznych.

Jak stwierdzono w Koncepcji Strategicznej z 1999 r., Sojusz jestzobowiązany do aktywnego przyczyniania się do tworzenia porozumień wzakresie kontroli zbrojeń, rozbrojenia i nieproliferacji, a także do budowyśrodków zaufania i bezpieczeństwa. Państwa członkowskie postrzegająbudowę zaufania, kontrolę zbrojeń, rozbrojenie i nieproliferację jako ważneelementy przyczyniające się do zapobiegania negatywnym zjawiskom w tejdziedzinie oraz uznają, że Sojusz może odegrać żywotną rolę w tejdziedzinie poprzez promowanie szerszych, bardziej wszechstronnych i łatwiejszych do weryfikacji procesów międzynarodowej kontroli zbrojeń irozbrojenia. Oferowane przez NATO programy partnerstwa, współpracy i dialogu stwarzają unikalną szansę na promowanie tych zadań iprzyczyniają się do osiągania ogólnego celu, jakim jest zwiększenie zaufaniai bezpieczeństwa oraz tworzenie bezpieczeństwa międzynarodowegoopartego na współpracy.

Podczas Szczytu Waszyngtońskiego państwa członkowskie zgodziły się- w świetle ogólnego rozwoju sytuacji strategicznej oraz ograniczonegozagrożenia ze strony broni nuklearnej - rozważyć opcje odnoszące się dośrodków budowy zaufania i bezpieczeństwa, weryfikacji, nieproliferacji ikontroli zbrojeń oraz rozbrojenia. Od czasu Szczytu Waszyngtońskiego,odpowiedzialne instytucje NATO przeprowadzają gruntowną iwszechstronną ocenę ogółu procesów i wydarzeń związanych z tym

159

problemem, a także dokonały już analizy wielu opcji, które mogą byćwykorzystane w przyszłości.

Skrótowe omówienie najważniejszych procesów i wydarzeń w tejdziedzinie podano poniżej.

BROŃ NUKLEARNA, BIOLOGICZNA I CHEMICZNA

Rozprzestrzenianie broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej (ABC)oraz środków ich przenoszenia jest przedmiotem poważnej troski Sojuszu.Pomimo pozytywnych postępów w zakresie wzmacniania międzynarodowegonadzoru zmierzającego do zapewnienia nieproliferacji, z kwestią tą wiążąsię nadal bardzo poważne wyzwania. Sojusz ma świadomość, żeproliferacja może wystąpić pomimo wysiłków zmierzających dozapobieżenia jej, a przypadek taki może stworzyć bezpośrednie zagrożeniewojskowe dla ludności, terytorium i sił państw członkowskich.

Niektóre państwa, w tym także położone na peryferiach NATO i winnych regionach, sprzedają i wchodzą lub próbują wejść w posiadaniebroni ABC oraz środków ich przenoszenia. Inne podmioty niebędącepaństwami zademonstrowały również swój potencjał w zakresiestworzenia i wykorzystania niektórych rodzajów tych broni.

W ostatniej dekadzie NATO w znacznym stopniu zmniejszyło swojązależność od sił nuklearnych. Trzy państwa członkowskie, które utrzymująnuklearne siły zbrojne, tj. Stany Zjednoczone, Francja i Wielka Brytaniadokonały potężnych redukcji w obrębie tych sił. Jednak istnienieznaczących sił nuklearnych poza NATO jest ważnym czynnikiem, którymusi być uwzględniany przez Sojusz, jeśli zachowane mają byćbezpieczeństwo i stabilność obszaru euroatlantyckiego. Rosja nadalzachowuje znaczną ilość broni nuklearnej wszelkich typów. Chiny w ciąguostatniej dekady nie przestały modernizować swoich sił nuklearnych.Dodatkowo w 1998 r., Indie i Pakistan przeprowadziły jednocześnie testynuklearne, stwarzając poważne zagrożenie dla realizacji porozumień wzakresie nierozprzestrzeniania broni nuklearnej i zwiększając zagrożeniezwiązane z wybuchem konfliktu regionalnego.

W czerwcu 1999 r. Stany Zjednoczone i Rosja potwierdziły, wynikającez Układu o Rakietach Antybalistycznych (ABM), zobowiązania dozastanowienia się nad wprowadzeniem ewentualnych zmian w obrębiesytuacji strategicznej, które wpłynęłyby na realizację Układu. Zgodnie zduchem Układu, ponowiono również wolę rozważenia ewentualnychpropozycji zmierzających do dalszego zwiększenia żywotności iwykonalności jego postanowień. Nieco później Stany Zjednoczone

160

zaproponowały wprowadzenie zmian do Układu, które zezwoliłyby narozmieszczenie ograniczonego systemu obrony rakietowej. Nadalodbywają się dwustronne dyskusje i wielostronne konsultacje zarówno wsprawie Układu ABM, jak i w związku z trzecią rundą Rokowań w sprawieRedukcji Zbrojeń Strategicznych (START III).

We wrześniu 2000 r. Stany Zjednoczone i Rosja zgodziły się również,że Inicjatywa Współpracy w dziedzinie Stabilności Strategicznej stanie siękonstruktywną podstawą do wzmocnienia zaufania pomiędzy tymipaństwami oraz rozwoju środków zmierzających do wzmocnieniastabilności strategicznej i przeciwstawiania się rozprzestrzenianiu bronimasowego rażenia oraz broni i technologii rakietowych na całym świecie.

Układ o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (NPT)

Przez wiele lat Układ o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej byłpodstawą porozumień międzynarodowych dotyczących globalnej kontrolirozprzestrzeniania broni nuklearnej, a także odgrywał znaczącą rolę wprocesie zmierzającym do rozbrojenia nuklearnego. Układ ten zostałbezterminowo przedłużony podczas Konferencji w sprawie Przeglądu iRozszerzenia NPT w 1995 r. Podjęto wówczas także decyzję o wzmocnieniuprocesu przeglądu oraz o przyjęciu zestawu "Zasad i celów w dziedzinienierozprzestrzeniania broni nuklearnej i rozbrojenia", które miały ułatwićpromowanie efektywnego wdrażania postanowień Układu.

Konferencja Przeglądowa NPT, która odbyła się Nowym Jorkupomiędzy 24 kwietnia a 19 maja 2000 r. była okazją do przyjęciawszechstronnego i niezwykle bogatego w treść dokumentu końcowego.Wnioski z tego raportu odzwierciedlają nieustanne poparcie dlapowszechnego przestrzegania zasad NPT, restrykcyjnego przestrzeganiaprzepisów Układu, a także dla wzmocnienia Międzynarodowej AgencjiEnergii Atomowej oraz dla podjęcia dalszych kroków zmierzających dorozbrojenia nuklearnego.

Jednym z najważniejszych praktycznych osiągnięć KonferencjiPrzeglądowej było uzyskanie zgody na wprowadzenie w życie przepisówUkładu o Całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową, gdy tylkozakończone zostaną niezbędne procesy ratyfikacyjne. Państwaczłonkowskie NATO wyrażają wolę kontynuowania wysiłkówzmierzających do zapewnienia niezbędnych podpisów i ratyfikacji, któreumożliwią szybkie wprowadzenie w życie postanowień Układu.Konferencja Przeglądowa podkreśliła również znaczenie wysiłków

161

zmierzających do powstania traktatu o zakazie produkcji materiałówrozszczepialnych służących do budowy broni nuklearnej oraz innychnuklearnych urządzeń wybuchowych. Uczestnicy Konferencji wezwali dowznowienia negocjacji na ten temat w ramach KonferencjiRozbrojeniowej.

Broń biologiczna i chemicznaProliferacja broni biologicznej i chemicznej jest powszechnie uważana

za narastający problem w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego,zarówno w kontekście możliwego konfliktu pomiędzy państwami, a takżejako jedno z potencjalnych obliczy terroryzmu.

Protokół Genewski z 1925 r. zakazał użycia broni chemicznej ibiologicznej. Państwa będące stronami Konwencji o Zakazie BroniBiologicznej i Toksyn (BTWC) z 1975 r. zgodziły się nie rozwijać, nieprodukować i nie składować ani nie pozyskiwać aktywnych substancjibiologicznych i związanego z tym sprzętu, które mogłyby być wykorzystanedo wrogich celów. W 1994 r. Konferencja Specjalna powołała GrupęDoraźną Państw-Stron Konwencji, która miała dokonać analizy możliwychśrodków weryfikacyjnych oraz propozycji zmierzających do wzmocnieniaKonwencji. Podczas czwartej Konferencji Przeglądowej w 1996 r.uzgodniono, że opracowywanie Protokołu powinno być zakończone takszybko, jak możliwe przed rozpoczęciem piątej Konferencji Przeglądowej w2001 r. Podczas spotkania we Florencji 24 maja 2000 r., ministrowie NATOpotwierdzili swoje zaangażowanie w realizację tego założenia.

W 1997 r. weszła w życie Konwencja o Zakazie Broni Chemicznejzakazująca posiadania broni chemicznej. Konwencja ta była negocjowanaw ramach Konferencji Rozbrojeniowej w latach 1980-1992. Każda ze stronKonwencji zgodziła się nie rozwijać, nie produkować, nie wchodzić wposiadanie i nie składować, ani nie zachowywać zapasów bronichemicznej, a także nie stosować i nie przygotowywać się do stosowaniabroni chemicznej oraz nie pomagać innym w dokonywaniu czynówbędących w sprzeczności z postanowienia Konwencji. Konwencjawymaga również, aby państwa będące jej stronami zniszczyły wszelkąbroń chemiczną, jaka jest w ich posiadaniu, a także nakazuje zniszczenieobiektów i urządzeń służących do produkcji broni chemicznej.

Rakiety i inne środki przenoszenia broniRozpowszechnianie technologii rakietowej jest kolejną kwestią

budzącą znaczące zaniepokojenie. Przyjęty w 1987 r. Reżim Kontroli

162

Technologii Rakietowych (MTCR), skupiający 32 państwa (w tym wszystkie19 państw członkowskich NATO), które zmierzają do ograniczeniaproliferacji rakiet i technologii rakietowej. Partnerzy MTCR kontrolująeksport towarów i przedmiotów znajdujących się na wspólnej liście,zgodnie ze wspólną polityką w zakresie kontroli eksportu.

KONTROLA ZBROJEŃ KONWENCJONALNYCH I ROZBROJENIE

W ciągu ostatnich kilku lat byliśmy świadkami wielu obiecującychwydarzeń i procesów w zakresie kontroli zbrojeń konwencjonalnych izwiązanych z nią środków budowy zaufania i bezpieczeństwa. Wśród nichnależy wymienić:

Dostosowania w obrębie Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE)

Traktat o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE) z 19listopada 1990 r. nałożył prawnie obowiązujące ograniczenia w zakresiepięciu kategorii sprzętu i obejmował przepisy zakładające wyjątkowowszechstronną wymianę informacji oraz system powiadamiania, jakrównież przeprowadzane na miejscu inspekcje związane z wejściem nateren obiektów i zabudowań oraz porozumienia w zakresie weryfikacjipostanowień Traktatu. W omawianym okresie przeprowadzono ponad 3 tys. inspekcji. Taka przejrzystość odnośnie do stanu uzbrojenia jestunikalnym elementem dotychczas niespotykanym w traktatachdotyczących kontroli zbrojeń. Traktat doprowadził do znaczącej redukcjiwyposażenia objętego ograniczeniami w Europie. Ponad 50 tys. sztuksprzętu zostało zniszczone lub usunięte. Podczas KonferencjiPrzeglądowej Traktatu w 1996 r. państwa-strony uznały potrzebęwprowadzenia zmian w Traktacie CFE, tak aby mógł on nadal zachowywaćswoją kluczową rolę w odniesieniu do porządku bezpieczeństwa wEuropie.

Negocjacje dotyczące dostosowywania Traktatu rozpoczęły się wmaju 1996 r., w odpowiedzi na fundamentalne przemiany zachodzące od1990 r., takie jak: zjednoczenie Niemiec; rozwiązanie UkładuWarszawskiego oraz rozpad ZSRR i powstanie nowych państw - jegosukcesorów, co zwiększyło liczbę sygnatariuszy Traktatu z 22 do 30;demokratyzacja Europy Środkowej i Wschodniej oraz zakończenie zimnejwojny.

163

Proces dostosowywania został zakończony wraz z podpisaniemprawnie wiążącego "Porozumienia w sprawie Adaptacji" Traktatu CFE, costało się na szczycie OBWE w Stambule w listopadzie 1999 r. Przyjętowówczas również Stambulski Akt Końcowy. Ten politycznie wiążący tekstzawiera wszystkie ustalenia dotyczące ograniczonych i stopniowychredukcji zmierzających do osiągnięcia określonych dopuszczalnychpułapów wyposażenia. Państwa-strony traktatu zaoferowały te posunięciadodatkowo, w kontekście adaptacji traktatu. Porozumienie to wejdzie wżycie po ratyfikowaniu go przez państwa będące jego stronami.Następnym fundamentalnym etapem po zakończeniu procesuratyfikacyjnego będzie pełne i ciągłe wdrażanie przepisów traktatu izwiązanych z nim dokumentów.

Dokument WiedeńskiPodczas Szczytu Stambulskiego w listopadzie 1999 r., państwa

członkowskie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)przyjęły także Dokument Wiedeński z 1999 r., który wzmacnia ŚrodkiBudowy Zaufania i Bezpieczeństwa (CSBM) wprowadzone na mocyDokumentów Wiedeńskich z 1990 r., 1992 r. oraz 1994 r. DokumentWiedeński z 1999 r. wprowadza udoskonalenia w obrębie dotychczasowychCSBM oraz akcentuje znaczenie współpracy regionalnej.

Traktat o Otwartych Przestworzach Kolejnym ważnym elementem sprzyjającym tworzeniu większej

otwartości w stosunkach wojskowych było podpisanie w marcu 1992 r.Traktatu o Otwartych Przestworzach, który na zasadzie wzajemnościzezwalał na przeloty obcych samolotów w przestrzeni powietrznej państw- sygnatariuszy.

Traktat o Otwartych Przestworzach ma wzmocnić zaufanie, ułatwićmonitorowanie przestrzegania dotychczasowych lub przyszłychporozumień o kontroli zbrojeń, a także podnieść zdolność w zakresiewczesnego rozpoznawania kryzysów i późniejszego zarządzaniakryzysowego, dzięki porozumieniu o wzajemnym udostępnianiuprzestrzeni powietrznej.

Od tego czasu wykonano pewną liczbę lotów próbnych, ale wopisywanym okresie system lotów obserwacyjnych przewidziany wTraktacie nie został wprowadzony w życie. Państwa członkowskie NATOnadal wspierają ratyfikację Traktatu i wezwały pozostałych sygnatariuszy -

164

Rosję i Białoruś do jego ratyfikowania, tak aby mógł on jak najszybciejwejść w życie.

Broń strzelecka i lekkaW wymienionej dekadzie zaznaczył się wzrost świadomości

międzynarodowej odnośnie do potrzeby zapobiegania i redukcjidestabilizujących przypadków gromadzenia broni strzeleckiej i lekkiej,szczególnie drogą nielegalnych i nieodpowiedzialnych transferów. Podjętocały szereg inicjatyw na szczeblu globalnym, regionalnym i lokalnym. Odstycznia 1999 r. praktyczne prace w tym zakresie są podejmowane przezpaństwa członkowskie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC).Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych zgodziło sięzwołać w 2001 r. międzynarodową konferencję na temat wszystkichaspektów międzynarodowego handlu bronią.

Miny przeciwpiechotneW ostatniej dekadzie wzrosła aktywność społeczności

międzynarodowej w dziedzinie przeciwdziałania problemomhumanitarnym oraz łagodzenia cierpień spowodowanych przez minyprzeciwpiechotne. Państwa członkowskie NATO zademonstrowały swojezaangażowanie w rozwiązywanie tego problemu.

W 1998 r. podpisano nowy protokół do Konwencji o Zakazie lubOgraniczeniu Stosowania Niektórych Broni Konwencjonalnych. Dokumentten otrzymał tytuł: "Protokół o zakazie lub ograniczeniu stosowania min,pułapek i innych podobnych urządzeń" i wszedł w życie w grudniu 1998 r.3 grudnia 1997 r. w Ottawie podpisano Konwencję w sprawie ZakazuStosowania, Składowania, Produkcji i Przekazywania MinPrzeciwpiechotnych oraz o ich Zniszczeniu. Konwencja ta weszła w życie 1 marca 1999 r. i została ratyfikowana przez ponad 100 państw.

POLITYKA SOJUSZU WOBEC ROZPRZESTRZENIANIA BRONI

MASOWEGO RAŻENIA

Uznając, iż proliferacja broni masowego rażenia stanowi zagrożenie dlabezpieczeństwa międzynarodowego, szefowie państw i rządów NATOpolecili w 1994 r., aby Sojusz zintensyfikował i poszerzył swoje wysiłkizmierzające do zapobiegania proliferacji. W czerwcu 1994 r. ministrowiespraw zagranicznych NATO wydali dokument zatytułowany: "Zarys polityki

165

Sojuszu w sprawie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia". Dokumentten, udostępniony opinii publicznej, stwierdza, że głównym celem Sojuszu ijego państw członkowskich jest zapobieganie proliferacji lub - w przypadkugdyby miała ona miejsce - odwracanie jej skutków za pomocą środkówdyplomatycznych. Dokument stwierdza również, że proliferacja możejednak nastąpić pomimo wprowadzenia międzynarodowych norm iporozumień, które miały jej zapobiec, a broń masowego rażenia i środki jejprzenoszenia mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie wojskowe dlaterytorium, ludności i sił NATO. Od 1994 r. Sojusz stopniowo koncentruje sięna rozwijaniu całego szeregu zdolności obronnych niezbędnych doprzewartościowania proliferacji i stosowania broni masowego rażenia.Kontynuowane są wysiłki zmierzające do udoskonalenia potencjałuobronnego NATO wobec groźby użycia broni masowego rażenia, tak abyzredukować zagrożenie operacyjne dla sił wojskowych Sojuszu,jednocześnie zachowując ich elastyczność i skuteczność w sytuacjachzwiązanych z obecnością oraz groźbą użycia lub użyciem broni ABC.

Inicjatywa Sojuszu w dziedzinie Broni MasowegoRażenia (BMR)

W odpowiedzi na zagrożenia dla bezpieczeństwa Sojuszu związane zrozprzestrzenianiem broni masowego rażenia oraz środków jejprzenoszenia, w 1999 r. Sojusz ogłosił inicjatywę, która miała przyczynićsię do udoskonalenia całości politycznych i wojskowych wysiłków Sojuszuw tej dziedzinie, w oparciu o wcześniejsze prace. Inicjatywa BMR pomagapromować bardziej aktywną i uporządkowaną debatę prowadzącą dolepszego zrozumienia wśród państw członkowskich NATO kwestiizwiązanych z bronią masowego rażenia. Debata ma również dotyczyćmetod przeciwdziałania zagrożeniom związanym z BMR, na przykładpoprzez poprawę jakości i zakresu działań wywiadowczych oraz dzieleniesię informacjami. W maju 2000 r. w Kwaterze Głównej NATO powołano dożycia Centrum BMR.

Dodatkowo w ramach NATO istnieją trzy wysokie rangą grupykoordynujące polityczne i obronne wysiłki Sojuszu zmierzające dozapobiegania proliferacji broni masowego rażenia, tj. Polityczno-Wojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP) i GrupaWysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP), które zajmują się odpowiedniopolitycznymi i obronnymi aspektami działań NATO, a także WspólnyKomitet ds. Proliferacji (JCP), który koordynuje prace w obu tychaspektach. SGP zajmuje się całym szeregiem czynników politycznych,związanych z bezpieczeństwem i czynników gospodarczych w tejdziedzinie, które mogą przyczyniać się do proliferacji lub mieć na nią

166

wpływ. Omawia także polityczne i ekonomiczne środki, które mogązapobiec proliferacji lub umożliwić reakcję w przypadku jej wystąpienia.DGP zajmuje się wojskowymi zdolnościami niezbędnymi do zniechęcaniado rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, a także dopowstrzymywania groźby lub użycia takich rodzajów broni oraz doochrony ludności, terytorium i sił NATO.

167

CZĘŚĆ II

ROZDZIAŁ 7

POLITYKA I PODEJMOWANIE DECYZJI

Główne instytucje Sojuszu odpowiedzialne za tworzenie polityki i podejmowanie decyzji

Wypracowywanie konsensusu politycznego i wspólne podejmowanie decyzji

Zarządzanie kryzysowe

Wymiar obronny

Polityka nuklearna

Sfera gospodarcza

Informowanie opinii publicznej

POLITYKA I PODEJMOWANIE DECYZJI

GŁÓWNE INSTYTUCJE SOJUSZU ODPOWIEDZIALNE ZA TWORZENIE POLITYKI I PODEJMOWANIE DECYZJI

Rada Północnoatlantycka (NAC)Rada Północnoatlantycka (NAC) sprawuje władzę polityczną w

wymiarze wykonawczym i ma upoważnienie do podejmowania decyzji.Składa się ze stałych przedstawicieli wszystkich państw członkowskich,którzy spotykają się co najmniej raz w tygodniu. Rada obraduje równieżna wyższych szczeblach - ministrów spraw zagranicznych, ministrówobrony oraz szefów rządów, jednak nie ma to żadnego wpływu nauprawnienia Rady ani jej prawo do podejmowania decyzji, a decyzje temają zawsze ten sam status i moc, bez względu na to, na jakim szczebluodbywają się obrady. Rada odgrywa znaczącą publiczną rolę - wydajedeklaracje i komunikaty wyjaśniające politykę i decyzje Sojuszu wobecopinii publicznej oraz rządów państw nienależących do NATO.

Rada jest jedynym organem Sojuszu, który wywodzi swojekompetencje bezpośrednio z Traktatu Północnoatlantyckiego. Zgodnie zpostanowieniami Traktatu Rada została zobowiązana do tworzeniaorganów pomocniczych. Od tego czasu stworzono wiele komitetów i grupplanowania, które wspierają prace Rady lub przejmują odpowiedzialnośćza konkretne dziedziny, takie jak: planowanie obronne, planowanienuklearne lub kwestie wojskowe.

Rada jest zatem unikalnym forum umożliwiającym szerokiekonsultacje pomiędzy rządami państw członkowskich we wszystkichkwestiach dotyczących ich bezpieczeństwa i jest najważniejszym organemdecyzyjnym NATO. Wszystkie państwa członkowskie NATO mają równeprawo do wyrażania swoich poglądów przy stole RadyPółnocnoatlantyckiej. Decyzje te są wyrazem zbiorowej woli rządówpaństw członkowskich i wypracowuje się je na drodze porozumienia.Rządy wszystkich państw członkowskich są współtwórcami politykiformułowanej przez Radę lub z jej upoważnienia i mają swój udział wdochodzeniu do porozumienia, które jest podstawą tych decyzji.

Każdy rząd jest reprezentowany w Radzie przez stałegoprzedstawiciela w randze ambasadora. Stali przedstawiciele są wspieraniprzez personel polityczny i wojskowy albo przez przedstawicielstwo przyNATO - przy czym wielkość tych zespołów może być bardzo różna.

171

Kiedy Rada obraduje w tym formacie, często określana jest jako"Stała Rada". Dwa razy w roku, a czasami częściej, Rada obraduje naszczeblu ministerialnym - każde państwo jest wtedy reprezentowane przezministra spraw zagranicznych. Posiedzenia Rady przyjmują także formęsesji ministrów obrony. Spotkania na szczycie z udziałem szefów państw irządów odbywają się za każdym razem, gdy istnieje koniecznośćrozważenia szczególnie istotnych kwestii oraz w momentachprzełomowych, kiedy decyduje się polityka bezpieczeństwa Sojuszu.

Rada zazwyczaj obraduje co najmniej raz w tygodniu, ale jejposiedzenia mogą być zwoływane z krótkim wyprzedzeniem kiedykolwiekjest to potrzebne. Obradom przewodniczy Sekretarz Generalny NATO lub -w przypadku jego nieobecności - Zastępca Sekretarza Generalnego.Ambasador lub stały przedstawiciel dysponujący najdłuższym stażem wRadzie przyjmuje tytuł Dziekana Rady. Funkcja Dziekana ma w znacznejmierze charakter ceremonialny, jednak jest on czasami wzywany dopełnienia bardziej konkretnej roli związanej z prowadzeniem obrad - naprzykład zwołuje posiedzenie i przewodniczy dyskusjom poprzedzającymwybór nowego Sekretarza Generalnego. Podczas obrad na szczebluministrów spraw zagranicznych funkcję honorowego przewodniczącegopełni jeden z ministrów. Jest to funkcja rotacyjna - co roku przypada innemuministrowi spraw zagranicznych poszczególnych państw członkowskich,zgodnie z alfabetem angielskim. Podczas obrad "Stałej Rady" kolejnośćzabierania głosu ustalana jest według stażu, jednak bez względu na szczebelobrad stali przedstawiciele zasiadają za stołem w delegacjach narodowychzgodnie z porządkiem alfabetycznym języka angielskiego. Taka samaprocedura stosowana jest w całej strukturze komitetów NATO.

Tematy dyskusji i decyzje podejmowane na posiedzeniach Radyobejmują wszystkie aspekty działalności Sojuszu i często wynikają zraportów i rekomendacji przygotowanych na prośbę Rady przez podległekomitety. Kwestie mogą być również wnoszone do porządku obrad przezkażdego z przedstawicieli państw członkowskich lub przez SekretarzaGeneralnego. Stali przedstawiciele działają zgodnie z instrukcjamiotrzymanymi ze swoich stolic, informując pozostałych członków Rady opoglądach i decyzjach politycznych swoich rządów i wyjaśniając związanez tym zagadnienia. W analogiczny sposób, przedstawiają oni swoimwładzom narodowym poglądy i stanowiska innych rządów, informują onowych wydarzeniach i tendencjach oraz na bieżąco przekazują szczegółyzwiązane z osiąganiem konsensusu w ważnych kwestiach lub obszarach,gdzie występują różnice stanowisk pomiędzy poszczególnymi państwami.

Decyzje są wypracowywane na zasadzie jednomyślności i ogólnejzgody. Nie istnieje procedura głosowania lub podejmowania decyzji

172

większością głosów. Każde państwo reprezentowane przy stole obradRady Północnoatlantyckiej lub w podporządkowanych jej komitetachzachowuje całkowitą suwerenność i odpowiedzialność za własne decyzje.

Prace Rady przygotowywane są przez podporządkowane jej komitetyodpowiedzialne za politykę w poszczególnych obszarach. W większości pracprzygotowawczych uczestniczy Wysoki Komitet Polityczny (SPC) składającysię z zastępców stałych przedstawicieli, którym czasem towarzysząnarodowi eksperci w danej dziedzinie. W takich przypadkach mówi się oobradach Wzmocnionego Wysokiego Komitetu Politycznego. WysokiKomitet Polityczny odpowiedzialny jest przede wszystkim za formułowanieoświadczeń i komunikatów, które mają być wydane przez Radę. Komitet zreguły obraduje bezpośrednio przed spotkaniami ministerialnymi, abyprzygotować projekty dokumentów, które mają być później zatwierdzoneprzez Radę. Pozostałe zagadnienia polityczne mogą być opracowywaneprzez zwykły Komitet Polityczny składający się z doradców politycznych iekspertów poszczególnych przedstawicielstw narodowych.

Podczas obrad Rady Północnoatlantyckiej na szczeblu ministrówobrony narodowej, albo kiedy omawiane są kwestie obronne lubzwiązane ze strategią obrony, w prace przygotowawcze mogą byćwłączone także inne wysokie komitety, które są najwyższymi rangąorganami doradczymi, na przykład Wykonawcza Grupa Robocza. Jeżeliporządek obrad przewiduje dyskusje o kwestiach finansowych, to praceprzygotowawcze przed posiedzeniami Rady są prowadzone przez WysokiUrząd ds. Zasobów (SRB), Komitet Budżetu Cywilnego (CBC) lub KomitetBudżetu Wojskowego (MBC) - w zależności od tego, która z tych instytucjijest w danym przypadku najwłaściwsza. Wysoki Komitet, wybranyzgodnie z jego kompetencjami, w zależności od omawianego zagadnieniaprzyjmuje wiodącą rolę w zakresie przygotowania posiedzenia Rady orazpóźniejszego nadzoru nad wdrażaniem decyzji.

Sekretariat Rady jest tworzony przez odpowiednie piony i biuraSekretariatu Międzynarodowego, a w szczególności przez SekretariatWykonawczy, który koordynuje kontrolę nad wypełnianiem obowiązkówRady oraz nad rejestrowaniem i upublicznianiem podjętych decyzji.Sekretarz Wykonawczy jest także Sekretarzem Rady.

Komitet Planowania ObronyKomitet Planowania Obrony (DPC) składa się zwyczajowo ze stałych

przedstawicieli, ale co najmniej dwa razy w roku obraduje również naszczeblu ministrów obrony. Zajmuje się większością kwestii związanych zobroną oraz zagadnieniami odnoszącymi się do wspólnego planowania

173

obronnego. Na forum tym reprezentowane są wszystkie państwaczłonkowskie z wyjątkiem Francji. Komitet Planowania Obronyopracowuje wytyczne dla władz wojskowych Sojuszu i - w zakresie swoichobowiązków - pełni te same funkcje, ma takie same atrybuty iuprawnienia co Rada Północnoatlantycka odnośnie do kwestii w ramachkompetencji Komitetu.

Prace Komitetu Planowania Obrony są przygotowywane przez kilkapodległych komitetów o wydzielonym zakresie odpowiedzialności.Jednym z ważniejszych jest Komitet Przeglądu Obronnego (DRC), którywewnątrz NATO nadzoruje Proces Planowania Sił (FPP) oraz zajmuje siękwestiami związanymi z Międzynarodowym Sztabem Wojskowym (IMS).Podobnie jak Rada Północnoatlantycka, Komitet Planowania Obronyzwraca się do Wysokiego Komitetu odpowiedzialnego za konkretnezagadnienia o przygotowanie odpowiednich dokumentów roboczych orazo podjęcie dalszych działań wynikających z podjętych decyzji. Ministrowieobrony państw członkowskich, które należą do Komitetu PlanowaniaObrony NATO, spotykają się regularnie na posiedzeniach GrupyPlanowania Nuklearnego (NGP), gdzie omawiają konkretne kwestiepolityczne związane z siłami nuklearnymi. Dyskusje te obejmują szerokizakres kwestii związanych z polityką nuklearną, w tym bezpieczeństwo,zabezpieczenie i trwałość broni nuklearnej, systemy łączności iinformatyczne, kwestie związane z rozmieszczeniem oraz szerszezagadnienia o powszechnym znaczeniu, takie jak: kontrola zbrojeńnuklearnych oraz proliferacja nuklearna. Polityka nuklearna Sojuszu jestnieustannie poddawana rewizji, a decyzje o jej modyfikacji lub adaptacjisą podejmowane wspólnie, w świetle nowych wydarzeń i tendencji.Podejmowane są także decyzje związane z uaktualnieniem idostosowaniem planów oraz procedur konsultacji.

Prace Grupy Planowania Nuklearnego są przygotowywane przezGrupę Sztabową Grupy Planowania Nuklearnego, w skład której wchodzączłonkowie delegacji państw uczestniczących w planowaniu nuklearnym.Grupa Sztabowa prowadzi konkretne działania w imieniu stałychprzedstawicieli w NPG. Jej posiedzenia odbywają się raz w tygodniu orazwtedy, gdy istnieje taka potrzeba.

Grupa Wysokiego Szczebla w ramach NPG (HLG) została stworzonajako najwyższy organ doradzający NPG w kwestii polityki nuklearnej iplanowania. Na przełomie roku 1998 i1999, HLG przejęła również funkcje izakresy odpowiedzialności dawnej Grupy Wysokiego Szczebla ds.Zapewnienia Bezpieczeństwa Broni (SLWPG), której zadaniem byłonadzorowanie bezpieczeństwa broni nuklearnej, jej zabezpieczenia itrwałości. Obradom HLG przewodzą Stany Zjednoczone, a w skład Grupy

174

wchodzą politycy i eksperci z państw członkowskich. Grupa spotyka siękilka razy w roku, aby omówić aspekty polityki nuklearnej NATO,planowanie i potencjał sił oraz zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa,zabezpieczenia i trwałości broni nuklearnych.

WYPRACOWYWANIE KONSENSUSU POLITYCZNEGO I WSPÓLNE PODEJMOWANIE DECYZJI

W Sojuszu niepodległych, suwerennych państw formułowanie iwdrażanie postanowień politycznych wymaga, aby rządy wszystkichpaństw członkowskich były w pełni wzajemnie poinformowane o swojejpolityce i intencjach oraz o podstawowych założeniach motywującychkonkretne działania. To wymaga prowadzenia regularnych konsultacjipolitycznych na wszystkich etapach dyskusji poprzedzającej podjęciedecyzji przez poszczególne rządy.

Konsultacje polityczne NATO stały się systematyczną praktyką odpierwszego posiedzenia Rady we wrześniu 1949 r. - tj. niemal natychmiastpo uprawomocnieniu się Traktatu Północnoatlantyckiego. Od tego czasuproces konsultacji został wzmocniony i dostosowany do nowychwarunków. Najbardziej znaczącym forum konsultacji politycznychpozostaje Rada Północnoatlantycka. Podczas jej posiedzeń obowiązujejedynie minimum formalności, a dyskusje są szczere i otwarte. SekretarzGeneralny - jako przewodniczący Rady - odgrywa bardzo ważną rolępodczas obrad i dyskusji, a także pełni funkcję głównego przedstawicielaRady i jej rzecznika zarówno w kontaktach z poszczególnymi rządami, jaki wobec opinii publicznej.

Regularne konsultacje odbywają się także w ramach innych instytucjiSojuszu działających z upoważnienia Rady. Należą do nich: KomitetPolityczny obradujący na wszystkich szczeblach, Grupa KoordynowaniaPolityki, grupy ekspertów regionalnych, doraźne grupy robocze ds.politycznych, Grupa Doradcza ds. Polityki Atlantyckiej oraz inne komitety.Wszystkie te instytucje odgrywają bezpośrednią rolę w zakresieułatwiania konsultacji politycznych pomiędzy rządami państwczłonkowskich. Podobnie jak Rada, instytucje te korzystają z pomocySekretariatu Międzynarodowego podlegającego SekretarzowiGeneralnemu oraz Międzynarodowego Sztabu Wojskowego kierowanegoprzez dyrektora i - za jego pośrednictwem - odpowiedzialnego zawspieranie działań Komitetu Wojskowego.

Konsultacje polityczne w gronie państw członkowskich Sojuszu nieograniczają się do wydarzeń mających miejsce w obrębie terytorium

175

traktatowego NATO. Wydarzenia spoza geograficznego obszaruobowiązywania traktatu w coraz większym stopniu wpływają na Sojusz idlatego też są przedmiotem obrad Rady i podległych jej komitetów.Mechanizm konsultacyjny NATO jest zawsze dostępny i w takichsytuacjach państwa członkowskie często z niego korzystają, nawet jeśliSojusz jako organizacja nie jest w całości bezpośrednio zaangażowany.Dzięki wzajemnym konsultacjom członkowie NATO mogą na wczesnymetapie rozpoznać kwestie, które wymagają podjęcia skoordynowanychdziałań w interesie bezpieczeństwa i stabilności.

Konsultacje nie ograniczają się zresztą do zagadnień politycznych, aleobejmują szeroki zakres innych tematów. Dzięki umieszczeniu siedzibnarodowych przedstawicieli w jednej i tej samej Kwaterze, konsultacjemają charakter ciągły i przyjmują zarówno formalny jak i nieformalnycharakter, bez zbędnego opóźnienia lub niedogodności. W razie potrzeby,rozwiązanie to pozwala również na szybkie zwoływanie intensywnychkonsultacji w sprawach szczególnie ważnych lub pilnych, z pełnymudziałem przedstawicieli wszystkich rządów, których ta sprawa dotyczy.

Konsultacje w ramach Sojuszu odbywają się w różnych formach. Nanajbardziej podstawowym poziomie oznaczają po prostu wymianęinformacji i opinii. Kolejnym poziomem jest informowanie o działaniach idecyzjach podjętych lub zamierzonych przez poszczególne rządy, jeślidecyzje te mają bezpośredni lub pośredni wpływ na interesy pozostałychsojuszników. Konsultacje mogą także obejmować informowanie zwyprzedzeniem o działaniach lub decyzjach, które mają być w przyszłościpodjęte przez rządy, tak aby umożliwić innym rządom wyrażenie poparcialub skomentowanie ich. Proces ten obejmuje również dyskusje, którychcelem jest osiągnięcie konsensusu w sprawie równolegle podejmowanychdecyzji politycznych i działań. Ostatecznym celem jest umożliwieniepaństwom członkowskim dochodzenie do wzajemnie akceptowanychuzgodnień odnośnie do wspólnych decyzji lub działań Sojuszu.

Regularne konsultacje dotyczące związanych tematycznie kwestiipolitycznych odbywają się również na forum Rady Północnoatlantyckiej, atakże w kontaktach z Rosją - szczególnie w ramach Stałej Wspólnej RadyNATO-Rosja (PJC), z Ukrainą - na forum Komisji NATO-Ukraina, a także zuczestnikami Dialogu Śródziemnomorskiego NATO, poprzez GrupęWspółpracy Śródziemnomorskiej. Reguły rządzące konsultacjami na tychforach są wzorowane na zasadach będących podstawą konsultacji wobrębie samego Sojuszu i obowiązuje w nich ten sam duch otwartości iwspółpracy. Rola tych instytucji jest przedstawiana bardziej szczegółowow kolejnych rozdziałach. Na koniec, istnieją rozwiązania umożliwiająceprowadzenie przez NATO konsultacji z dowolnym aktywnym członkiem

176

Partnerstwa dla Pokoju, jeżeli państwo takie postrzegałoby bezpośredniezagrożenie dla swojej integralności terytorialnej, niezależności politycznejlub bezpieczeństwa.

Uzależniając proces podejmowania decyzji od osiągnięciakonsensusu i powszechnej aprobaty, członkowie Sojuszu gwarantująuwzględnianie indywidualnych doświadczeń i poglądów poszczególnychpaństw, a jednocześnie korzystają z mechanizmów i procedurumożliwiających im szybkie i zdecydowane podejmowanie wspólnychdziałań w sytuacjach, które tego wymagają. Praktyka codziennej wymianyinformacji i wzajemnych konsultacji zapewnia rządom poszczególnychpaństw możliwość szybkiego nawiązywania kontaktów, często opartychna wcześniejszej wiedzy o wzajemnych działaniach, tak aby uzgodnićwspólną politykę. Jeśli trzeba, podejmowane są wysiłki zmierzające dopogodzenia różnic pomiędzy poszczególnymi państwami, co umożliwiawsparcie wspólnych działań pełną mocą decyzji, pod którymi podpisująsię rządy wszystkich państw sprzymierzonych. Podjęcie takich decyzjioznacza również, że wszystkie zaangażowane państwa wyrażają wspólnąwolę ich pełnego realizowania. Decyzje trudne politycznie lubwymagające zaangażowania znaczących środków zyskują w ten sposóbwiększą siłę i wiarygodność.

Wszystkie państwa członkowskie NATO w pełni uczestniczą wpolitycznym wymiarze współpracy i są w równym stopniu zobowiązanedo przestrzegania postanowień Traktatu Północnoatlantyckiego, aszczególnie do realizacji wzajemnego zobowiązania wynikającego zArtykułu 5, który wyraża niepodzielność ich bezpieczeństwa. Mająmianowicie obowiązek postrzegać atak na jedno lub kilka państw, jakoagresję skierowaną przeciwko wszystkim członkom Sojuszu.

Sposób powstawania i historia rozwoju Sojuszu gwarantują jednak, iżróżniące się potrzeby i decyzje polityczne państw członkowskich mogą byćuwzględniane w formułowaniu ich stanowisk w ramach Sojuszu. Taelastyczność wyraża się w rozmaity sposób. W niektórych przypadkachróżnice mają w znacznej mierze charakter proceduralny i mogą być bezproblemu uwzględnione. Na przykład, Islandia nie posiada sił zbrojnych iw związku z tym może być reprezentowana w wojskowych instytucjachSojuszu przez osoby cywilne, jeśli taka będzie jej wola. W innychprzypadkach różnice mogą mieć bardziej znaczący charakter. Francja,która w 1949 r. była jednym z założycieli Sojuszu, w 1966 r. wycofała się zjego zintegrowanej struktury wojskowej, zachowując pełne członkostwo wstrukturach politycznych. Hiszpania przystąpiła do Sojuszu w 1982 r., ale -zgodnie z wynikiem referendum przeprowadzonego w 1986 r. -początkowo pozostawała poza zintegrowaną strukturą wojskową NATO.

177

Podczas Szczytu Madryckiego w 1997 r. Hiszpania ogłosiła swojągotowość do pełnego uczestnictwa w nowo powstającej, zrewidowanejstrukturze dowodzenia Sojuszu począwszy od jej zatwierdzenia. Wgrudniu 1997 r. osiągnięto porozumienie w sprawie całości nowejstruktury dowodzenia, szczególnie co do typu, liczby i lokalizacjiwojskowych ośrodków dowodzenia. W komunikatach ogłoszonych nazakończenie tego roku, ministrowie spraw zagranicznych i obrony państwNATO powitali decyzję Hiszpanii o przystąpieniu do nowej strukturywojskowej i udziału we właśnie zatwierdzonej nowej strukturzedowodzenia.

Różnice pomiędzy państwami członkowskimi NATO mogą takżewynikać z ich położenia geograficznego oraz przyjętych rozwiązańpolitycznych, wojskowych i konstytucjonalnych. Na przykład, udziałNorwegii i Danii w działaniach wojskowych NATO musi być zgodny z ichustawodawstwem narodowym, które nie zezwala na stacjonowanie broninuklearnej lub obcych sił zbrojnych na terytorium tych państw w czasiepokoju. Poza tym, ustalenia o regionalnej współpracy wojskowej mogądotyczyć jedynie sił państw bezpośrednio tym zainteresowanych iodpowiednio wyposażonych do uczestniczenia w konkretnych działaniach.Dotyczy to na przykład wojsk udostępnionych przez państwa członkowskiedo Sił Szybkiej Dyslokacji Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europaoraz Stałych Sił Morskich NATO.

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE

Znaczenie przywiązywane przez państwa członkowskie NATO dozarządzania kryzysowego znalazło odzwierciedlenie w KoncepcjiStrategicznej opublikowanej w 1999 r., która rozpoznaje je jako jedno zfundamentalnych zadań Sojuszu w zakresie bezpieczeństwa. W Koncepcjistwierdzono, że - postrzegając każde okoliczności indywidualnie i działającna zasadzie konsensusu oraz w zgodzie z Artykułem 7 TraktatuPółnocnoatlantyckiego - Sojusz jest gotowy do wnoszenia wkładu wzapobieganie konfliktom oraz do aktywnego angażowania się w zarządzaniekryzysowe, między innymi poprzez udział w operacjach kryzysowych.Zachowanie zdolności do skutecznego zarządzania kryzysowego jestintegralną częścią koncepcji Sojuszu odnośnie do utrzymywania pokojuoraz wzmacniania bezpieczeństwa i stabilności w regionie euroatlantyckim.

Od zakończenia zimnej wojny polityka Sojuszu w zakresie zarządzaniakryzysowego jest dostosowywana tak, aby uwzględnić radykalniezmieniony charakter współczesnych zagrożeń. Polityka ta obejmuje trzywzajemnie uzupełniające się elementy: dialog, współpracę z innymi

178

państwami oraz utrzymanie zdolności NATO do podejmowania wspólnejobrony. Każdy z tych elementów ma zagwarantować zdolność dozapobiegania kryzysom zagrażającym bezpieczeństwu euroatlantyckiemu,albo stworzyć możliwość rozwiązywania ich w pokojowy sposób.

Konsultacje w gronie państw członkowskich NATO odgrywajązasadniczą rolę w zarządzaniu kryzysowym, a ich znaczenie niepomiernierośnie w okresie napięć i kryzysów. W takich okolicznościach szybkiepodejmowanie decyzji opartych na konsensusie co do niezbędnychposunięć politycznych, wojskowych lub związanych z obroną cywilnązależy od natychmiastowych i trwałych konsultacji pomiędzy rządamipaństw członkowskich. Główne instytucje NATO powołane doprowadzenia intensywnych konsultacji to: Rada Północnoatlantycka iKomitet Planowania Obrony, wspierane przez Grupę KoordynowaniaPolityki (PCG), Komitet Wojskowy oraz Wysoki Komitet PlanowaniaObrony Cywilnej (SCEPC). W miarę potrzeby, taką rolę mogą odegraćtakże inne komitety NATO.

Praktyka i procedury stosowane w takich sytuacjach składają się namechanizm działania Sojuszu w dziedzinie zarządzania kryzysowego.Niezbędne do wspierania tych działań zaplecze techniczne - w tymłączność - są zapewniane przez Centrum Sytuacyjne NATO, które działaprzez całą dobę. Ćwiczenia sprawdzające i rozwijające procedurypostępowania związane z zarządzaniem kryzysowym, odbywają sięregularnie, w porozumieniu ze stolicami państw członkowskich idowódcami strategicznymi NATO. Rozwiązania, procedury i zapleczeniezbędne do zarządzania kryzysowego, a także przygotowywanie iprzeprowadzanie ćwiczeń w tej dziedzinie podlegają koordynacji Komitetuds. Operacji i Ćwiczeń (COEC), który współpracuje również w tejdziedzinie z państwami należącymi do Partnerstwa dla Pokoju.

Ze względu na ważny wkład jaki może być wnoszony w tej dziedzinieprzez państwa partnerskie, zarządzanie kryzysowe jest jednym zuzgodnionych obszarów działania uwzględnionych w Planie PracPartnerstwa dla Pokoju oraz w Indywidualnych Programach Partnerstwa.Działania te obejmują organizowanie konferencji prasowych i konsultacji,wizyty ekspertów, kursy w zakresie zarządzania kryzysowego, udziałPartnerów w dorocznych ogólnych ćwiczeniach NATO w zarządzaniukryzysowym oraz zapewnianie Partnerom dostępu do ogólnychdokumentów poświęcanych tym zagadnieniom. Zarządzanie kryzysowe jestrównież jednym z obszarów konsultacji i współpracy uwzględnionych wAkcie Stanowiącym o Stosunkach Wzajemnych, Współpracy iBezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską oraz w Karcie

179

Szczególnego Partnerstwa pomiędzy NATO a Ukrainą (patrz rozdział 3). Jestto także przedmiotem dyskusji w ramach Dialogu Śródziemnomorskiego.

WYMIAR OBRONNY

We współczesnym środowisku polityczno-strategicznym w Europie,efektywne wywiązywanie się przez Sojusz z jego roli w zakresie ochronypokoju i zapobiegania wojnom nawet w większym stopniu niż dotychczaszależy od skutecznej dyplomacji prewencyjnej oraz udanegorozwiązywania kryzysów, które mają wpływ na bezpieczeństwo. Stąd teżrośnie znaczenie politycznych, ekonomicznym, społecznych iśrodowiskowych aspektów bezpieczeństwa i stabilności.

Nie umniejsza to jednak znaczenia wymiaru obronnego Sojuszu, którypozostaje niezastąpiony i przyczynia się zarówno do utrzymania stabilnościw Europie, jak i do zarządzania kryzysowego. Reorganizacja sił zbrojnychSojuszu trwająca od zakończenia zimnej wojny umożliwia NATOreagowanie na znacznie szerszy zakres potencjalnych i realnych źródełkonfliktów. Jednak zachowanie wystarczających zdolności wojskowych orazbezwzględnej gotowości do podejmowania obrony zbiorowej nadalzajmuje poczesne miejsce wśród celów Sojuszu związanych zbezpieczeństwem. W ostatecznym wymiarze, zdolność ta oraz towarzyszącajej solidarność polityczna mają zapobiec wszelkim próbom wymuszania lubzastraszania oraz mają zapewnić warunki, w których wojskowa agresjaskierowana przeciwko NATO nie będzie mogła być postrzegana jako opcjazawierająca w sobie jakikolwiek element potencjalnego sukcesu, co magwarantować bezpieczeństwo i integralność terytorialną państwczłonkowskich oraz ochraniać całą Europę od konsekwencji, jakieniewątpliwie wynikałyby z zagrożeń stwarzanych Sojuszowi.

Ramy planowania obronnego NATO są wyznaczone przezpodstawowe zasady składające się na fundament bezpieczeństwazbiorowego. Te zasady to: solidarność polityczna państw członkowskich;promowanie współpracy i mocnych więzi pomiędzy tymi państwami wewszystkich obszarach, gdzie działania te mogą przyczynić się do realizacjiich wspólnych i indywidualnych interesów; wspólne wypełnianie zadań iponoszenie odpowiedzialności oraz poszanowanie wzajemnychzobowiązań; a także wspólna wola zachowania sił wojskowych, którychpotencjał byłby adekwatny do wspierania strategii i polityki Sojuszu.

Ustalając wielkość i charakter swojego wkładu w obronę zbiorową,państwa członkowskie zachowują pełną suwerenność i niezależnośćdziałania. Niemniej jednak, struktura obronności NATO wymaga, abyindywidualne decyzje państw uwzględniały ogólne potrzeby Sojuszu.Dlatego też podejmowanie tych decyzji odbywa się według uzgodnionych

180

procedur planowania obronnego, które wyznaczają metodologię imechanizm ustalania wielkości i rodzaju sił niezbędnych do wdrażaniapolityki Sojuszu oraz stwarzają ramy do koordynowania narodowychplanów obronnych i określania celów planowania sił zgodnych z interesamicałego Sojuszu1. Proces planowania uwzględnia wiele czynników, w tym:zmieniające się warunki polityczne; oceny dokonywane przez wojskowychdowódców NATO dotyczące sił wymaganych do wypełnienia ich zadań;rozwój technologiczny; znaczenie stosownego podziału ról, ryzyka iodpowiedzialności wewnątrz Sojuszu; a także indywidualne ekonomiczne i finansowe możliwości państw członkowskich. Proces ten umożliwia zatemwspólne przeanalizowanie wszystkich znaczących czynników, tak abyumożliwić najlepsze wykorzystanie całości zasobów narodowych, które sąudostępniane na potrzeby obrony zbiorowej.

Ścisła koordynacja działań pomiędzy władzami wojskowymi Sojuszui rządami jest utrzymywana dzięki dorocznej wymianie informacji natemat planów narodowych. Ta wymiana informacji umożliwia porównanieintencji każdego państwa z ogólnymi wymogami Sojuszu i - jeśli trzeba -ponowne ich rozważenie w świetle nowych politycznych wskazańministerialnych, wymogów w zakresie modernizacji oraz ewolucji roli izakresu odpowiedzialności sił. Wszystkie te aspekty są przedmiotemnieustannych przeglądów i szczegółowej oceny na każdym etapieskładającym się na cykl planowania obronnego.

W ramach dostosowania Sojuszu do nowych warunków, podjętyzostał ogólny przegląd procesów planowania obronnego. Wnioski z niegowypływające zostały zaakceptowane przez ministrów państwczłonkowskich Sojuszu w czerwcu 1997 r. Obecnie obowiązuje pojedynczy,spójny i jednolity proces, który zapewni, że NATO będzie w dalszym ciągurozwijało siły i zdolności niezbędne do wypełniania pełnej gamy zadańSojuszu. Do zadań tych należy wspieranie operacji, które mogą byćprowadzone przez Unię Europejską w kontekście Europejskiej Tożsamościw dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI). Proces planowaniaumożliwia uruchomienie w ramach Sojuszu wsparcia dla wszystkicheuropejskich państw członkowskich w zakresie planowania ich udziału woperacjach prowadzonych przez Unię Europejską.

Od roku 1991 punktem wyjściowym planowania obronnego jestKoncepcja Strategiczna Sojuszu wyznaczająca w ogólnym zarysie celeSojuszu oraz środki do ich realizacji. Pierwotna Koncepcja Strategicznazostała zastąpiona nową Koncepcją Strategiczną Sojuszu, która zostałaprzyjęta przez szefów państw i rządów NATO podczas SzczytuWaszyngtońskiego w kwietniu 1999 r. Bardziej szczegółowe wytyczne są

181

1 Francja nie uczestniczy w natowskim planowaniu sił.

przedstawiane przez ministrów obrony co dwa lata w dokumenciezatytułowanym "Wskazania ministerialne". Dokument ten przedstawiawskazówki odnośnie do planowania obronnego, a w szczególnościplanowania sił. Uwzględnia polityczne, ekonomiczne, technologiczne iwojskowe czynniki, które mogą wpływać na rozwój sił i zdolności Sojuszu.Określa również priorytety i obszary o szczególnym znaczeniu, które musząbyć uwzględnione w pierwszym rzędzie przez władze wojskowe NATOokreślające cele sił zbrojnych, a w drugiej kolejności przez państwaczłonkowskie opracowujące swoje własne plany. Planowanie sił i zdolnościSojuszu uwzględnia nie tylko wymogi obrony zbiorowej, ale takżekonieczność reagowania na potencjalne i realne źródła konfliktów spozaArtykułu 5 Traktatu Pólnocnoatlantyckiego2. W stosownym wymiarze,proces przedstawia również wskazówki w zakresie współpracy z innymiorganizacjami, a także - w wyniku przeglądu procesu planowaniaobronnego dokonanego w 1997 r. - uwzględnia polityczne wskazówkiopracowane przez Unię Zachodnioeuropejską, określające prawdopodobnyzakres operacji prowadzonych przez Unię Europejską.

Konkretne cele planowania sił zbrojnych każdego z państwczłonkowskich opracowywane są na podstawie wskazań ministerialnych.Tak zwane cele sił zbrojnych z reguły obejmują okres sześcioletni, ale wniektórych przypadkach wykraczają w dalszą przyszłość. Podobnie jakwskazówki przedstawiane przez ministrów obrony, są one aktualizowane codwa lata.

Planowanie obronne państw członkowskich jest co roku poddawaneanalizie i ukierunkowywane przez ministrów obrony w ramach "RocznegoPrzeglądu Obrony" (ADR). W odpowiedzi na wydawany co rokuKwestionariusz Planowania Obronnego (DPQ), rządy państw członkowskichprzygotowują i przedstawiają Sojuszowi plany rozwoju swoich sił orazwydatki obronne planowane na 5-letni okres objęty przeglądem. ADR maoceniać wkład poszczególnych państw członkowskich do wspólnej obrony,z uwzględnieniem ich indywidualnych zdolności i ograniczeń, w kontekścieadresowanych do nich celów sił zbrojnych. Przegląd kończy się stworzeniemwspólnego Planu Sił Zbrojnych NATO, który jest podstawą planowaniaobronnego Sojuszu przez następne 5 lat.

Odpowiedzi poszczególnych państw na Kwestionariusz PlanowaniaObronnego są analizowane równolegle przez Sekretariat Międzynarodowyoraz władze wojskowe NATO. Sekretariat Międzynarodowy przygotowuje

182

2 Artykuł 5 Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczy przede wszystkim odstraszania prób użyciasiły przeciwko państwom członkowskim Sojuszu i wyraża zasadę, że atak przeciwkojakiemukolwiek z państw przymierzonych będzie uważany za atak przeciwko nim wszystkim.Działania Sojuszu niezwiązane z zakresem obowiązywania wspomnianego artykułu określanesą jako „operacje spoza Artykułu 5”.

projekty "Rozdziałów krajowych" skierowanych do każdego z państwczłonkowskich. Rozdziały te szczegółowo przedstawiają wszystkierozbieżności pomiędzy Celami Sił Zbrojnych a planami narodowymi, zuwzględnieniem zakresu zgodności planów narodowych z wymogamioperacji prowadzonych przez Unię Europejską. Rozdziały odpowiadają napytanie, czy poszczególne państwa wypełniły lub zamierzają wypełnićpodjęte na dany rok zobowiązania w zakresie sił. Przedstawiane są przy tymwyjaśnienia dotyczące ewentualnych niedociągnięć, a wysiłkiposzczególnych państw są oceniane z uwzględnieniem ich zdolności iograniczeń. Projekty "Rozdziałów krajowych" są uzupełniane przez ocenydokonywane przez głównych dowódców NATO, które koncentrują się nazdolnościach sił w stosunku do ich wymogów operacyjnych i zadań.

Projekty "Rozdziałów krajowych" są poddawane "wielostronnejocenie", która obejmuje między innymi zakres wypełniania przez państwapodjętych na dany rok zobowiązań odnośnie do sił. Celem tych analiz jest wszczególności uzgadnianie sposobów likwidowania rozbieżności pomiędzyplanami narodowymi a celami sił zbrojnych lub planami NATO. Ocenianyjest także zakres, w jakim plany państw członkowskich mogą wspieraćrealizację misji prowadzonych przez Unię Europejską oraz przyczyniają siędo koordynacji planowania obronnego poszczególnych sojuszników.

Na podstawie "Rozdziałów krajowych" oraz oceny KomitetuWojskowego, sporządzany jest Ogólny Raport, który jest następnieprzedkładany Komitetowi Planowania Obrony. Raport zawiera propozycje 5-letniego planu sił NATO, który ma być przyjęty przez ministrów obrony, atakże analizuje ogólne zrównoważenie planu sił zbrojnych oraz jegowykonalność i szanse na jego akceptację. Raport zawiera również częścidotyczące wywiązywania się poszczególnych państw z podjętych przez niena dany rok zobowiązań odnośnie do sił, a także ocenę tego, na ilespełnione zostały ogólne założenia i szczegółowe wskazówki przedstawionew Wytycznych ministerialnych - także dotyczących wymogów operacjikierowanych przez Unię Europejską. Dodatkowe, "pozaregulaminowe"konsultacje z sojusznikami są niezbędne, gdy któreś z państwczłonkowskich NATO rozważa wprowadzenie znaczących zmian w stosunkudo zobowiązań i planów zaaprobowanych przez ministrów w ramach ADR icelów sił zbrojnych. Konieczność taka występuje również, gdyharmonogram podejmowanych decyzji w poszczególnych państwachkoliduje z koniecznością rozważenia tych zmian w następnym ADR.

183

POLITYKA NUKLEARNA

Zmiany w obrębie strategii nuklearnej NATO oraz potencjału sił sąkonkretnym przykładem wielu posunięć podjętych w celu dostosowaniaSojuszu do nowych warunków bezpieczeństwa. W związku z przełomowymi,pozytywnymi zmianami w zakresie bezpieczeństwa osiągniętymi odzakończenia zimnej wojny, Sojusz mógł sobie pozwolić na znacznezmniejszenie swojego uzależnienia od sił nuklearnych. Co więcej - chociażcelem strategicznym pozostaje zapobieganie wybuchowi wojny, strategianie jest już zdominowana przez możliwość eskalacji konfliktu zwykorzystaniem broni jądrowej.

Siły nuklearne NATO przyczyniają się do pokoju i stabilności w Europie,ponieważ nieustannie uprzytamniają nieracjonalność wybuchu większejwojny w regionie euroatlantyckim. W sposób niedostępny dla działającychsamodzielnie sił konwencjonalnych siły nuklearne sprawiają, że ryzykoagresji skierowanej przeciwko NATO jest niemożliwe do skalkulowania izaakceptowania. Stwarzają one również barierę psychologiczną dlajakiegokolwiek państwa, które mogłoby rozważać próby zdobycia przewagipolitycznej lub wojskowej, posługując się groźbą użycia lub użyciemprzeciw Sojuszowi broni nuklearnej, biologicznej lub chemicznej (NBC)3.Potencjał nuklearny NATO służy realizacji interesów nie tylko państwczłonkowskich, ale także państw partnerskich i całej Europy, poprzezpromowanie stabilności europejskiej, odstraszanie prób użycia bronimasowego rażenia i przyczynianie się do zapobiegania ich użyciu.

Ograniczona zależność NATO od sił nuklearnych wyraża się wznaczących redukcjach tych sił. W 1991 r. NATO zdecydowało sięzredukować o ponad 85 proc. liczebność uzbrojenia sił substrategicznych4

w porównaniu z poziomami uzbrojenia obowiązującymi w czasie zimnejwojny. Redukcje objęły nie tylko siły substrategiczne, ale także siłystrategiczne należące do państw członkowskich.

Jedynymi stacjonującymi na ziemi ładunkami nuklearnymi jakie NATOpozostawiło w Europie są bomby do samolotów podwójnego

184

3 Określenia ABC (broń nuklearna, biologiczna lub chemiczna) i BMR (broń masowego rażenia)można stosować zamiennie.

4 Terminy "strategiczny" i "substrategiczny" mają nieco inne znaczenie w różnych państwach.Strategiczna broń nuklearna zazwyczaj definiowana jest jako broń o zasięgu"interkontynentalnym" (ponad 5 500 kilometrów), jednak w niektórych kontekstach termin tenmoże obejmować rakiety balistyczne średniego zasięgu, które nie sięgają tak daleko. Termin"substrategiczna" bron nuklearna jest stosowany w dokumentach NATO od 1989 r. naokreślenie broni nuklearnej średniego i bliskiego zasięgu, a obecnie odnosi się przedewszystkim do dostarczanych drogą powietrzną pocisków będących na wyposażeniusamolotów podwójnego zastosowania, a także do niewielkiej liczby brytyjskich głowic typuTrident pełniących nowe, substrategiczne zadania (pozostała substrategiczna broń nuklearnazostała wycofana z Europy).

przeznaczenia. Liczba tych ładunków została również znacznie zmniejszonai są one przechowywane w ograniczonej liczbie baz, pod bardzo silną ochroną.Poziomy gotowości bojowej samolotów podwójnego przeznaczenia sąstopniowo zmniejszane i w coraz większym stopniu akcentuje się ich rolęw odniesieniu do broni konwencjonalnej. Żadne ładunki nuklearne NATOnie są wymierzone w jakiekolwiek państwo.

Państwa członkowskie zdecydowały, że w przewidywalnej przyszłościwymogi Sojuszu mogą być spełniane przez istniejący potencjał siłsubstrategicznych. NATO zdecydowało również, że rozszerzenie Sojuszu niebędzie wymagało zmian w zakresie jego bieżącego potencjału nuklearnego.Państwa członkowskie nie mają zamiaru, planu, ani powodu, byrozmieszczać broń nuklearną na terytorium nowych członków, a także niewidzą potrzeby zmieniania jakiegokolwiek z aspektów swojego potencjałunuklearnego, ani nie przewidują, aby w przyszłości pojawiła się taka potrzeba.

Bezpieczeństwo zbiorowe zapewniane przez potencjał nuklearny NATOjest wspólną wartością wszystkich państw członkowskich i likwiduje obawytych z grona Sojuszników, którzy w innych warunkach mogliby się czućzagrożeni. Obecność amerykańskich sił nuklearnych stacjonujących wEuropie i udostępnionych NATO stwarza niezwykle ważną więź polityczną iwojskową pomiędzy europejskimi i północnoamerykańskimi członkamiSojuszu. Jednocześnie, udział państw nieposiadających broni jądrowej wnuklearnej postawie Sojuszu jest wyrazem solidarności państwsprzymierzonych oraz ich wspólnego zaangażowania w utrzymywanie ichbezpieczeństwa. Jest także przykładem powszechnego dzielenia sięobciążeniami i ryzykiem.

Polityczny nadzór nad potencjałem nuklearnym NATO jest takżesprawowany przez wszystkie państwa członkowskie. Grupa PlanowaniaNuklearnego NATO jest forum, na którym ministrowie obrony państwnuklearnych i nieposiadających takiego uzbrojenia uczestniczą wspólnie wtworzeniu polityki nuklearnej Sojuszu i podejmowaniu decyzji odnośniedo potencjału nuklearnego NATO.

Dalsze informacje o roli sił nuklearnych Sojuszu w nowymśrodowisku bezpieczeństwa, a także o redukcjach w tym zakresie sąpodane w rozdziale 2.

SFERA GOSPODARCZA

Podstawą współpracy gospodarczej w ramach Sojuszu jest Artykuł 2Traktatu Północnoatlantyckiego, który stwierdza, iż państwa członkowskie"będą(...) dążyły do usuwania konfliktów w prowadzonej przez niemiędzynarodowej polityce gospodarczej i będą popierały współpracę

185

między wszytkimi Stronami lub częścią z nich". Komitet EkonomicznyNATO, który został stworzony do promowania współpracy w tej dziedzinie,jest jedynym organem Sojuszu zajmującym się wyłącznie prowadzeniemkonsultacji w sprawie rozwoju gospodarczego oraz wydarzeń i procesów znim związanych, mających bezpośredni wpływ na politykę bezpieczeństwa.Analizy i wspólne oceny procesów gospodarczych oddziałujących nabezpieczeństwo są kluczowym składnikiem sprzyjającym koordynacjiplanowania obronnego w ramach Sojuszu. Opracowania te obejmują takiezagadnienia jak: porównanie wydatków wojskowych, postępy w przemyśleobronnym, dostępność środków niezbędnych do realizacji planówobronnych, a także zapewnienie opłacalności inwestycji w sektorachobronnych systemów gospodarczych poszczególnych państw.

Współpraca gospodarcza w ramach Sojuszu jest oparta na założeniu,iż współpraca polityczna i konflikt ekonomiczny wzajemnie się wykluczają.Państwa członkowskie muszą zatem wyrażać rzeczywistą wolęwspółpracy zarówno w dziedzinie gospodarczej, jak i politycznej orazmuszą przejawiać gotowość do prowadzenia konsultacji w kwestiach owspólnym znaczeniu, w duchu poszanowania wspólnych interesów.

Państwa członkowskie uznają, że - w wielu aspektach - cele i założeniaArtykułu 2 Traktatu są realizowane przez inne organizacje i organymiędzynarodowe, specjalizujące się we współpracy gospodarczej.Dlatego też NATO unika powtarzania pracy wykonywanej przez innych, alenie rezygnuje ze wzmacniania współpracy pomiędzy państwamiczłonkowskimi, ilekroć w grę wchodzą kwestie gospodarcze oszczególnym znaczeniu dla Sojuszu - przede wszystkim mające wpływ nasferę bezpieczeństwa i obrony. Sojusz działa zatem jako forum, na którymmogą być analizowane różne, powiązane ze sobą aspekty zagadnieńpolitycznych, wojskowych i gospodarczych. Sojusz zapewnia równieżśrodki w sytuacji, gdy działania gospodarcze mogą zagwarantowaćrealizację wspólnych interesów Sojuszu.

W kontekście całości interesów bezpieczeństwa Sojuszu oraz zgodnieze zmieniającymi się priorytetami, przedmiotem uwagi jest szeroki zakreskwestii ekonomicznych, takich jak: analiza wydatków obronnych, trendybudżetowe, restrukturyzacja przemysłów obronnych, trendy politykikadrowej w przemyśle obronnym oraz przewidywane wydatki na obronę,ich realność ekonomiczna oraz wpływ na wielkość i strukturę siłzbrojnych.

Zgodnie z przyjętymi Planami Prac, współpraca gospodarcza NATO zpaństwami należącymi do Partnerstwa dla Pokoju koncentrowała siędotychczas na wojskowych aspektach rozwoju gospodarczego, zuwzględnieniem budżetów i wydatków obronnych oraz ich związku z

186

całym systemem gospodarczym, a także z restrukturyzacją przemysłówobronnych. Gospodarczy aspekt kwestii obronnych był również szerokoodzwierciedlony w Planie Działań Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC) na lata 2000-2002. W Planie tym znalazły się następującezagadnienia:

• zarządzanie środkami w odniesieniu do wydatków obronnych;

• przejrzystość w planowaniu obronnym oraz konstruowaniubudżetu;

• profesjonalizacja sił zbrojnych;

• zagospodarowanie byłych obiektów wojskowych;

• restrukturyzacja przemysłów obronnych, także w wynikuprywatyzacji;

• kwestie regionalne.

Owocny dialog pomiędzy państwami sprzymierzonymi a członkamiPartnerstwa dla Pokoju w sferze ekonomicznych zagadnień obronnychobejmuje takie tematy jak: formułowanie budżetów obronnych, analizazysków i strat związanych z ograniczaniem liczebności sił zbrojnych,planowanie i zarządzanie narodowymi programami obronnymi, nadzórlegislatury nad budżetami obronnymi, ekonomiczne aspekty modelu siłzbrojnych opartego na poborze powszechnym w odróżnieniu od modeluprofesjonalnych sił zbrojnych, a także rola sektora prywatnego wobronności.

Ekonomiczne aspekty kształtowania budżetów obronnych orazwydatków na obronę pozostaną najważniejszymi zagadnieniami wkontekście współpracy pomiędzy NATO i państwami partnerskimi.Szczególnie znacząca może być analiza wysiłków państw członkowskichzmierzających do zastosowania kryteriów ekonomicznych w odniesieniudo zarządzania budżetami obronnymi. NATO udostępnia swoimpartnerom doświadczenia między innymi odnoszące się do:

• nowych zasad zarządzania korzystających z doświadczeń wsektorze komercyjnym - głównym założeniem jest stworzenieagencji obronnych odpowiedzialnych za zapewnienie stabilnychdostaw produktów i usług, w ramach ograniczeń wynikających zkonkretnego budżetu;

• rozszerzenia zasad konkurencji na usługi w sektorze obronnymdzięki korzystaniu ze współpracy podwykonawców, prowadzeniubadań rynkowych oraz sięganiu po zewnętrzne źródłafinansowania;

187

• udoskonalania metod ograniczania kosztów oraz rewizjiprzyjętych priorytetów w kontekście ograniczenia dostępnychśrodków.

Współpraca gospodarcza ma także duże znaczenie w kontekścierestrukturyzacji przemysłów obronnych. Konwersja przemysłówobronnych, a także inne problemy, takie jak przeszkalanie byłegopersonelu wojskowego, należą do obszarów konsultacji i współpracypomiędzy NATO a Rosją, których rozwój leży w szczególnym wspólnyminteresie obu stron. Zagadnienia te są także przedmiotem konsultacji iwspółpracy pomiędzy NATO i Ukrainą.

W odróżnieniu od wyspecjalizowanych instytucji finansowych, NATOnie dysponuje mandatem, ani środkami potrzebnymi do finansowaniakonkretnych programów współpracy gospodarczej. Niemniej jednak,Sojusz podjął przedsięwzięcia zmierzające do promowania dialogu iwymiany doświadczeń z ekspertami z państw należących do Partnerstwadla Pokoju, które prowadzą restrukturyzację systemów obronnych.

Doświadczenia zdobyte podczas tej współpracy coraz wyraźniejpokazują, że nie ma jednego uniwersalnego modelu restrukturyzacjiprzemysłów obronnych. Pomimo istnienia wspólnych problemów iwyzwań, w interesie każdego państwa jest poszukiwanie swoich własnychmetod, uwzględniających konkretne warunki polityczne, społeczne igospodarcze. Po to, aby lepiej zrozumieć ten dualizm i wyciągnąć stosownewspólne wnioski, szczególnym priorytetem objęte są analizy praktycznychdoświadczeń związanych z restrukturyzacją systemów obronnych. Ta częśćprac obejmuje analizowanie poszczególnych przypadków oparte nadoświadczeniach szerokiego spektrum stosownych agencji, organówadministracji państwowej oraz zarządów spółek prywatnych i publicznych,a także władz lokalnych i regionalnych. Dzięki temu możliwe jestuwzględnienie perspektywy branżowej i regionalnej w odniesieniu dorestrukturyzacji systemów obronnych.

Współpraca w tym obszarze będzie nadal koncentrowała się napraktycznych aspektach restrukturyzacji i dostosowywania sektoraobronnego, z uwzględnieniem różnic regionalnych. W ogólnychkategoriach, niezbędne będzie ścisłe monitorowanie wszelkich zmianpopytu na rynku obronnym, a także reakcji po stronie podażywyrażających się poprzez restrukturyzację przemysłu. Konieczna będzietakże analiza konsekwencji ekonomicznych restrukturyzacji tego sektora.Kolejnym czynnikiem jest utrata wyjątkowej pozycji przemysłówobronnych, które w coraz większym stopniu muszą się poddawać grzerynkowej. Niezwykle istotne jest zatem analizowanie skutkówprywatyzacji przedsiębiorstw obronnych dla całej gospodarki.

188

Wojskowe aspekty rozwoju gospodarczego są omawiane podczasdorocznych Kolokwiów Ekonomicznych NATO, a także są przedmioteminnych seminariów i warsztatów. Kolokwia Ekonomiczne skupiająekspertów ze świata biznesu, środowisk akademickich oraz państwowej imiędzynarodowej administracji. Są okazją do intensywnej wymianypoglądów i doświadczeń w sferze gospodarczej. Tematyka ostatnichKolokwiów obejmowała: społeczne i humanitarne wymiary rozwojugospodarczego oraz reformy w państwach współpracujących z Sojuszem,status tych reform, ich wpływ na bezpieczeństwo oraz związane z nimimożliwości i ograniczenia. Ważnym tematem była także prywatyzacja wpaństwach partnerskich5.

INFORMOWANIE OPINII PUBLICZNEJ

Odpowiedzialność za wyjaśnianie narodowej polityki obronnej ibezpieczeństwa oraz prezentowanie roli każdego z państw członkowskichw ramach Sojuszu należy do poszczególnych rządów. Dobór metod iśrodków do prowadzenia misji związanej z informowaniem własnej opiniipublicznej o polityce i założeniach NATO różni się w poszczególnychpaństwach i jest przedmiotem decyzji na szczeblu narodowym. Wszystkierządy państw sprzymierzonych szanują zarówno demokratyczne prawoswoich obywateli do otrzymywania informacji o strukturachmiędzynarodowych, które są podstawowym gwarantem ichbezpieczeństwa. Kolejnym ważnym czynnikiem jest utrzymywaniezrozumienia i wsparcia opinii publicznej dla decyzji politycznych wdziedzinie bezpieczeństwa podejmowanych przez jej własny rząd.

Rolą Biura Informacji i Prasy NATO jest uzupełnianie działańinformacyjnych podejmowanych w państwach członkowskich, a takżezapewnianie wszelkiej niezbędnej pomocy w tym zakresie. Biuro zajmujesię także obsługą codziennych kontaktów Sojuszu z przedstawicielamiprasy i innych mediów oraz udostępnia informacje w odpowiedzi nazainteresowanie płynące z regionów nienależących do NATO.Zainteresowanie to wynika w znacznej mierze ze współpracy i partnerstwaSojuszu z państwami należącymi do Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC), a także związane jest ze specjalnymi dwustronnymi stosunkamiNATO-Rosja, partnerstwem NATO-Ukraina i rozwijającym się DialogiemŚródziemnomorskim.

189

5 Tematem Kolokwium Ekonomicznego, które odbyło się w maju 2001 r. była współzależnośćpomiędzy regionalną współpracą gospodarczą, bezpieczeństwem i stabilnością. Przebiegdorocznych kolokwiów jest przedstawiany co roku w formie książkowej. Publikacje te sądostępne w Biurze Informacji i Prasy NATO (dział dystrybucji). Przebieg Kolokwium możnatakże śledzić w Internecie (http://www.nato.int).

Dodatkowo, skupienie się światowej opinii publicznej nawydarzeniach w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie wymusiło rozwójprogramów informacyjnych wyjaśniających rolę NATO w rozwiązywaniukonfliktów w byłej Jugosławii oraz budowaniu przyszłej stabilności tegoregionu. Inne wydarzenia w Sojuszu, między innymi: wdrożenieinicjatywy Partnerstwa dla Pokoju, restrukturyzacja sił zbrojnych NATOoraz wewnętrzne przemiany w Sojuszu, wzmocnienie europejskiejtożsamości w ramach Sojuszu, a także zewnętrzna transformacja NATO,wspólnie przyczyniły się do wzrostu zainteresowania publicznego orazpopytu na stosowne informacje.

Wraz z otwieraniem się Sojuszu na przyjęcie nowych członków, aszczególnie w związku z akcesją trzech nowych państw pojawił się kolejnyważny wymiar polityki informacyjnej. Rządy w Polsce, Republice Czeskieji na Węgrzech nieustannie muszą wyjaśniać swojej opinii publicznejimplikacje członkostwa tych państw w NATO. W każdym z tych państwwiedza o NATO, a także o stosunkach cywilno-wojskowych wewnątrzSojuszu i natowskich procedurach podejmowania decyzji była dotychczasograniczona, a czasami wypaczona przez negatywne wyobrażenia opiniipublicznej, wrogą rezerwę oraz brak wiarygodnych informacji. BiuroInformacji i Prasy ma zatem szczególny obowiązek pomagać każdemu ztrzech rządów i odpowiadać na zainteresowanie ze strony opinii publicznejw tych państwach - w ramach dostępnych środków. Poza tym, szczególnezainteresowanie kwestiami bezpieczeństwa i zagadnieniami dotyczącymiNATO widoczne jest w każdym z 9 państw uczestniczących w PlanieDziałań na rzecz Członkostwa (MAP), który został zatwierdzony na SzczycieWaszyngtońskim w kwietniu 1999 r. (patrz rozdział 3). Działaniainformacyjne NATO są zatem dostosowywane tak, aby odpowiedzieć napotrzebę szerokiego udostępnienia informacji o Sojuszu w każdym z tychpaństw.

Ogólnym założeniem polityki prasowej i informacyjnej Sojuszu jestprzyczynianie się do rozwoju powszechnej znajomości faktów związanychz bezpieczeństwem oraz promowanie zaangażowania opinii publicznej wrzeczową i konstruktywną debatę nad bieżącymi zagadnieniamibezpieczeństwa oraz celami przyszłych działań politycznych. Każdy zplanów działania i programów prac sporządzonych do realizacji założeńnajważniejszych inicjatyw podejmowanych przez państwa sprzymierzonew ostatnich latach, zawiera konkretne wymogi dotyczące zapewnienianiezbędnego zaplecza informacyjnego. Prawidłowość ta jest widoczna wprzypadku Planu Działań EAPC aprobowanego przez ministrów sprawzagranicznych państw skupionych w EAPC, a także w przypadkuprogramów prac Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja oraz Komisji NATO-

190

Ukraina i prac przewidzianych w kontekście Dialogu ŚródziemnomorskiegoNATO.

Programy informacyjne zarządzane w ramach budżetu informacyjnegoKwatery Głównej NATO obejmują: działania podejmowane w samejKwaterze Głównej; zewnętrzne imprezy zarządzane przez Biuro Informacji iPrasy NATO; działania podejmowane pod auspicjami organizacji rządowychi pozarządowych poza murami Kwatery Głównej, które mogą być wspieraneprzez Biuro Informacji i Prasy w formie koncepcyjnej, praktycznej lubfinansowej; imprezy organizowane przez inne zewnętrzne agencje zbezpośrednim lub pośrednim wsparciem ze strony NATO. Najważniejszedziałania realizowane w każdym z wymienionych obszarów sąprzedstawione poniżej.

Nie tylko sam Sojusz, ale także szereg innych organizacji i agencjiodgrywa znaczącą rolę w zapewnianiu dostępu do informacji o sprawachzwiązanych z NATO. Wspomniane organizacje i agendy zajmują sięrozprowadzaniem publikacji, wykorzystywaniem możliwości stwarzanychprzez łączność elektroniczną za pośrednictwem internetu, a takżeodpowiadaniem na zapytania ze strony opinii publicznej. Lista tychdodatkowych instytucji jest bardzo obszerna i obejmuje organizacjenarodowe i międzynarodowe. Na szczególne uwzględnienie zasługują:

• biura informacji publicznej i biura prasowe rządów państwczłonkowskich oraz rządów państw skupionych w EAPC i wPartnerstwie dla Pokoju;

• ambasady państw sprzymierzonych w stolicach państwnależących do Partnerstwa dla Pokoju, służące na zasadachrotacyjnych jako punkty kontaktowe NATO;

• parlamenty narodowe oraz Zgromadzenie Parlamentarne NATO -międzynarodowe forum parlamentarne stworzone do promowaniacelów i polityki Sojuszu na szczeblu parlamentarnym. SiedzibaZgromadzenia Parlamentarnego NATO znajduje się w Brukseli;

• Rady Atlantyckie, Komitety Atlantyckie, StowarzyszeniaAtlantyckie w państwach członkowskich i należących doPartnerstwa dla Pokoju, które zostały stworzone jako fundacjeedukacyjne mające pogłębiać wiedzę i zrozumienie dla celów ipolityki Sojuszu;

• instytuty i fundacje narodowe i międzynarodowe działające wróżnych państwach, w całym obszarze euroatlantyckim, którychcelem jest promowanie działalności badawczej w zakresie

191

politologii oraz wkładu akademickiego do debaty nadproblemami bezpieczeństwa;

• Biura Informacji Publicznej głównych ośrodków dowodzeniaSojuszu ulokowanych w różnych państwach członkowskich;

• ośrodki edukacyjne i szkoleniowe Sojuszu, takie jak AkademiaObrony NATO w Rzymie, Szkoła NATO (SHAPE) w Oberammergau,niezależne instytucje - np. Centrum im. Marshalla wOberammergau, a także narodowe instytuty obronne i akademie;

• międzynarodowe struktury grupujące narodowe oddziały takichinstytucji jak: Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA), któreskupia Komitety, Rady i Stowarzyszenia Atlantyckie działające wpaństwach członkowskich i partnerskich; a także MiędzysojuszniczaKonfederacja Oficerów Rezerwy (CIOR), do której należą narodowezrzeszenia oficerów rezerwy w państwach sprzymierzonych. ATAma mały sekretariat w Paryżu oraz punkt kontaktowy w Brukseli.CIOR dysponuje biurem łącznikowym w Kwaterze Głównej wBrukseli.

Dalsze informacje o tych organizacjach są podane w rozdziale 16.

Biuro Informacji i Prasy pozostaje w łączności z biurem Doradcy ds.Informacyjnych Międzynarodowego Sztabu Wojskowego, aby otrzymaćinformacje o działaniach Komitetu Wojskowego.

Biuro Informacji i Prasy utrzymuje małe, regionalne biuroinformacyjne w Rejkiawiku (Islandia). Poza tym, nie istnieją żadne inneregionalne biura informacyjne NATO w państwach członkowskich.Kwatery wojskowe należące do zintegrowanej struktury wojskowejSojuszu, ulokowane w różnych państwach sprzymierzonych oraz liczneagencje i organizacje NATO mieszczące się poza brukselską KwaterąGłówną stanowią ważny element tożsamości Sojuszu, a ponadto sądodatkowymi punktami kontaktowymi i źródłami informacji.

W ramach rozbudowanego programu współpracy z państwaminależącymi do Partnerstwa dla Pokoju, a szczególnie w kontekściestosunków NATO z Rosją i Ukrainą, Rada Północnoatlantycka podjęła krokizmierzające do poprawy dostępu do informacji o Sojuszu w tychpaństwach. W 1995 r. Rada Północnoatlantycka zaaprobowała ulokowaniew Moskwie oficera informacyjnego, który miał pracować w ambasadziefrancuskiej, pełniącej wówczas rolę punktu kontaktowego NATO w Rosji.

W 1996 r. to małe biuro informacyjne zostało przeniesione doambasady niemieckiej, w związku z przejęciem przez Niemcy rolikontaktowej w tych stosunkach. Następnie niemiecki pułkownik pracujący

192

w tym biurze otrzymał zadanie wspomagania NATO w zakresie rozwijaniakontaktów i działań informacyjnych we współpracy z rosyjskimi siłamizbrojnymi.

W styczniu 1998 r. zainicjowano działalność niezależnego CentrumDokumentacji NATO, którego siedzibą jest rosyjski Instytut InformacjiNaukowej Nauk Społecznych (INION) w Moskwie. Centrum Dokumentacjikorzysta ze wsparcia NATO i zapewnia dostęp do publikacji i dokumentówodnoszących się do kwestii bezpieczeństwa. Publikuje równieżperiodyczny biuletyn skierowany do środowisk akademickich i innychzainteresowanych kół.

Działalność Biura Informacji oraz Centrum Dokumentacji zostałaznacznie ograniczona, gdy Rosja zawiesiła swoją współpracę z NATO wodpowiedzi na działania wojskowe podjęte przez Sojusz w celuzakończenia kryzysu w Kosowie. Podczas wizyty Sekretarza GeneralnegoLorda Robertsona w Moskwie, w lutym 2000 r., osiągnięto porozumienie,które - zgodnie z nadziejami państw sprzymierzonych - miało doprowadzićdo wznowienia współpracy w pełnym zakresie przewidzianym w ramachAktu Stanowiącego NATO-Rosja. W lutym 2001 r. Sekretarz GeneralnyNATO złożył ponowną wizytę w Moskwie i dokonał formalnego otwarciaBiura Informacji NATO, z niezależną siedzibą w centrum miasta.

W 1996 r. otworzono Centrum Informacji i Dokumentacji NATO wKijowie. Personel i źródła finansowania Centrum są zapewnione przez BiuroInformacji i Prasy NATO. Centrum mieści się w ukraińskim Instytucie SprawMiędzynarodowych. Zapewnia dostęp do dokumentacji, a także ułatwiaprowadzenie innych działań informacyjnych, takich jak organizacja wizyt wsiedzibie NATO oraz seminaria sponsorowane przez NATO.

Adresy rozmaitych biur i centrów informacji wspomnianych w tymrozdziale są wymienione w końcowej części Vademecum, łącznie zeszczegółami dotyczącymi Zintegrowanego Systemu Danych NATO (IDS)który zapewnia światowy dostęp do zapisanych elektronicznie informacjizwiązanych z NATO.

Narzędzia łączności stosowane przez Biuro Informacji i Prasy NATO -zarówno bezpośrednio, jak i do wspierania wyżej wymienionych instytucjii pośredników - obejmują konwencjonalne formy ustnego i pisemnegoprzekazywania informacji oraz promowania dialogu. Biuro zarządzarozbudowanymi programami wizyt. Liczba przedstawicieli środowiskopiniotwórczych, którzy dzięki temu odwiedzają rocznie siedzibypolitycznych władz Sojuszu, dochodzi do 20 tys. Ponadto organizowane sąkonferencje prasowe i dyskusje z ekspertami z SekretariatuMiędzynarodowego, Międzynarodowego Sztabu Wojskowego oraz z

193

przedstawicielstw narodowych. Dyskusje te dotyczą wszystkich aspektówpracy i polityki Sojuszu.

Biuro Informacji i Prasy wydaje liczne publikacje, których zakres sięgaod zbiorów oficjalnych tekstów i deklaracji do publikacji periodycznych inieperiodycznych, wnoszących wkład do rzeczowej debaty publicznej nadwybranymi aspektami polityki bezpieczeństwa.

Oficjalne teksty wydawane przez Sojusz - zazwyczaj w formiekomunikatów i oświadczeń prasowych - to dokumenty będące wynikiemformalnych negocjacji i wyrażające uzgodnione stanowisko politycznepaństw członkowskich w konkretnych kwestiach lub odnośnie do zbiorówzagadnień politycznych, które są przez cały rok okresowo poddawanerewizji. Dokumenty te składają się na publicznie dostępne archiwumSojuszu. Dzięki temu możliwe jest śledzenie wydarzeń politycznych iokoliczności, które doprowadziły do konkretnych posunięć politycznych izmian decyzji. Wszystkie teksty tego rodzaju są publikowane w dwóchoficjalnych językach Sojuszu, a często także w innych wersjach językowych.

Poza publikowaniem tych dokumentów, Biuro Informacji i Prasypomaga w upowszechnianiu oświadczeń wydanych przez SekretarzaGeneralnego NATO, który jest najważniejszym wyrazicielem poglądów iopinii Sojuszu. Biuro publikuje teksty przemówień SekretarzaGeneralnego oraz innych wyższych rangą urzędników. Dokumenty te sąrównież ważnym przyczynkiem do wyjaśniania polityki, dającym wgląd wzałożenia i uzasadnienia konkretnych posunięć.

Z upoważnienia Sekretarza Generalnego, Biuro Informacji i Prasypublikuje periodyk zatytułowany "Przegląd NATO" oraz szeroki wachlarzinformatorów, broszur, biuletynów informacyjnych oraz innychmateriałów, które stanowią punkt odniesienia i mogą przyczynić się dopogłębiania powszechnej wiedzy i zrozumienia. Publikacje te są -proporcjonalnie do środków i wymogów - drukowane nie tylko woficjalnych językach urzędowych Sojuszu, lecz także dodatkowo wewszystkich językach używanych w państwach członkowskich oraz w wielujęzykach państw partnerskich.

Upowszechnianie materiałów pisanych w coraz większym stopniupolega na wykorzystywaniu mediów elektronicznych. Większośćpublicznych dokumentów i materiałów informacyjnych ukazuje się zapośrednictwem Zintegrowanego Systemu Danych NATO (IDS). Szczegółysą podane w "Źródłach dodatkowych informacji" (Załącznik 2).

NATO prowadzi samodzielny Program Naukowy (przedstawiony wrozdziale 8), który publikuje biuletyn informacyjny oraz własną serię

194

publikacji naukowych wydawanych oddzielnie przez wyspecjalizowanychwydawców, zgodnie z umowami zawieranymi na zasadach komercyjnych.

Personel Biura Informacji i Prasy obejmuje również Sekcję Relacji zPaństwami, która składa się z oficerów łącznikowych poszczególnychpaństw członkowskich, odpowiedzialnych za administrowanie programamiinformacyjnymi adresowanymi do tych państw. Programy te obejmująorganizowanie wizyt w siedzibie NATO oraz konferencji i seminariów, któreodbywają się w różnych regionach Sojuszu. W ich ramach udzielana jesttakże pomoc parlamentarzystom, przedstawicielom środowiskakademickich, dziennikarzom i osobom należącym do innych grupzawodowych, poprzez umożliwianie im dotarcia do publicznie dostępnychinformacji, które są im potrzebne. Podobną funkcję w upowszechnianiuinformacji w wielu państwach należących do Partnerstwa dla Pokoju pełniSekcja Stosunków Zewnętrznych i Relacji z Partnerami. Do wysiłków tychprzyczyniają się także oficerowie łącznikowi państw członkowskich NATO,którzy działają jako koordynatorzy programów skierowanych do państwpartnerskich, w stosunku do których ich ambasady pełnią aktualnie rolę"punktu kontaktowego".

Programy informacyjne skierowane do danego państwa mogąobejmować koncepcyjną, praktyczną oraz - w ograniczonym stopniu -finansową pomoc w zakresie działalności publikacyjnej prowadzonejprzez organizacje pozarządowe w państwach członkowskich i partnerskich.Podobna pomoc może być również udzielana rządom państw partnerskichw odniesieniu do opracowywania i wydawania publikacji mającychinformować opinię publiczną o sprawach związanych z NATO.

Na polu akademickim, działalność informacyjna NATO obejmujeprzyznawanie dorocznego stypendium imienia Manfreda Wörnera,nieżyjącego już byłego Sekretarza Generalnego NATO orazadministrowanie całą serią stypendiów przyznawanych w ramachwspółpracy NATO-EAPC, które są dostępne dla naukowców zarówno zpaństw członkowskich, jak i partnerskich. Stypendium takie składa się zgrantu na pokrycie kosztów podróży i prowadzenia badań naukowych. Sąone przyznawane co roku, na zasadach konkursu, z rekomendacjiniezależnego jury i mają ułatwić prowadzenie badań w obszarachtematycznych ogólnie związanych z polityką NATO oraz bieżącymprogramem działań politycznych Sojuszu.

W ramach programu akademickiego Biuro Informacji i Prasy udzielaczasami pomocy przy organizowaniu międzynarodowych konferencjipoświęconych zagadnieniom z dziedziny bezpieczeństwa.

195

Zainteresowanie opinii publicznej polityką NATO oraz zapotrzebowaniena dostęp do informacji w tej dziedzinie wyrażają się zarównobezpośrednio, jak i poprzez relacje prasy i innych mediów z wydarzeńzwiązanych z NATO. Kluczowym elementem działań Biura Informacji i Prasysą zatem kontakty z prasą oraz wspomaganie korespondentówakredytowanych przy NATO i innych przedstawicieli mediów.

Konferencje prasowe i wywiady ze starszymi rangą urzędnikamiNATO, briefingi poświęcone konkretnym zagadnieniom, udostępnianiezdjęć, a także stanowisk audio i wideo oraz elektronicznych środkówłączności składają się na udogodnienia mające służyć potrzebom mediówświatowych. Główne wydarzenia i procesy w Sojuszu, takie jak spotkaniana szczycie, przyciągają do Kwatery Głównej NATO ponad tysiącdziennikarzy, którym trzeba zapewnić odpowiednie warunki pracy.Podobne środki są angażowane w przypadku najwyższych rangąwydarzeń odbywających się poza Kwaterą Główną, takich jak posiedzeniaministerialne oraz spotkania na szczycie odbywające się poza granicamiBelgii. W takich przypadkach dziennikarze są obsługiwani przez służbyprasowe i informacyjne Biura Informacji i Prasy, przy czym służbaprasowa koncentruje się przede wszystkim na bezpośrednimodpowiadaniu na natychmiastowe lub krótkoterminowe potrzeby,podczas gdy Biuro Informacji i Prasy zapewnia dostęp do szerokiegozakresu materiałów źródłowych i rozszerzających informacje, które sąprzez dłuższy czas dostępne dla przedstawicieli mediów.

Rzecznik prasowy NATO i służba prasowa współpracują w ramachcodziennych kontaktów z Biurem Sekretarza Generalnego i pomagająSekretarzowi Generalnemu w kontaktach z przedstawicielami mediów iprasy. Służba prasowa jest także odpowiedzialna za aranżowaniekontaktów pomiędzy wyższymi rangą przedstawicielami NATO amediami, a także za udzielanie akredytacji dziennikarzom uczestniczącymw imprezach prasowych. Przygotowuje również codzienne streszczenia iprzeglądy międzynarodowej prasy oraz doniesień agencyjnych, napotrzeby Sekretariatu Międzynarodowego, Sztabu Międzynarodowego,przedstawicielstw narodowych, misji dyplomatycznych oraz biurłącznikowych działających w Kwaterze Głównej NATO. Informacyjnioficerowie łącznikowi i pracownicy Biura Prasowego przygotowująrównież przeglądy prasy ukazującej się w państwach członkowskich ipartnerskich. Materiały te pomagają Sekretarzowi Generalnemu wprzygotowaniu jego oficjalnych wizyt w tych państwach.

Biuro Informacji i Prasy zarządza biblioteką Kwatery Głównej NATO, zktórej korzystają członkowie narodowych i międzynarodowych sztabówdziałających na miejscu.

196

ROZDZIAŁ 8

PROGRAMY I DZIAŁANIA

Logistyka dostaw i składowania

Kluczowe funkcje logistyczne

Logistyka dostaw i składowania w odniesieniu do operacji wspierania pokoju

Organizacje ds. produkcji i logistyki

Współpraca w zakresie uzbrojenia, planowanie i standaryzacja

Systemy łączności i informatyki

Cywilno-wojskowa koordynacja zarządzania ruchem lotniczym

Obrona powietrzna

Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia

Współpraca naukowa

Środowisko naturalne i społeczeństwo

PROGRAMY I DZIAŁANIA

LOGISTYKA DOSTAW I SKŁADOWANIA1

Termin "logistyka" jest używany na oznaczenie wielu spraw, wrozmaitych kontekstach. Istnieją również różnice w stosowaniu tegoterminu w poszczególnych państwach członkowskich. Niezgodnościdotyczą także określania form wspierania operacji wojskowych, którenależy zakwalifikować jako komponenty logistyki. Stosowana w NATOdefinicja logistyki określa ją jako: "wsparte metodami właściwymi dlanauk ścisłych planowanie i praktyka przemieszczania i utrzymania siłzbrojnych". W najogólniejszym znaczeniu termin ten odnosi się doaspektów operacji wojskowych w następujących dziedzinach:

• Projektowanie i konstruowanie, pozyskiwanie, przechowywanie,transport, dystrybucja, utrzymywanie w gotowości do działania,ewakuacja i likwidacja materiału wojskowego.

• Transport personelu.

• Pozyskiwanie, budowa, utrzymywanie i konserwowanie,użytkowanie i likwidacja obiektów.

• Pozyskiwanie zaopatrzenia i usług.

• Wsparcie medyczne i służba zdrowia.

Wyżej wymienione dziedziny obejmują oczywiście bardzo szerokizakres usług i obowiązków. W NATO kategorie te są dalej dzielone,zarówno z punktu widzenia procesu podejmowania decyzji, jak i zewzględów organizacyjnych. W ten sposób powstają następujące sektory:

• Produkcja i pozyskiwanie przedmiotów logistyki, tj. planowanie,projektowanie i pozyskiwanie sprzętu. Za działania te w znacznejmierze odpowiadają poszczególne państwa i są one realizowanena szczeblu narodowym. Mimo to, w wielu dziedzinach prowadzisię w ramach NATO współpracę i koordynację, przede wszystkimpod auspicjami Konferencji Narodowych Dyrektorów ds.Uzbrojenia (CNAD) i organów jej podległych. Z organizacyjnegopunktu widzenia, od strony cywilnej aspekty logistyki NATOzwiązane z produkcją i pozyskiwaniem mieszczą się przedewszystkim w ramach obowiązków Pionu Wsparcia ObronySekretariatu Międzynarodowego. Od strony wojskowej

199

1 Realizacja wielu programów i działań omawianych w tym rozdziale zajmują się organizacje i agendy powłane do życia przez Radę Północnoatlantycką, albo Komitet Wojskowy NATO dopodejmowania konkretnych zadń. Szczegóły przedstawione są w rozdziale 14.

odpowiada za te zagadnienia Pion Logistyki, Uzbrojenia iZasobów Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.

• Aspekty logistyki związane z dostawami i składowaniem orazkwestiami operacyjnymi, powszechnie rozumiane jakozaopatrywanie i wspieranie sił zbrojnych, omówione są w pierwszejczęści niniejszego rozdziału. Działania te podlegają głównieKonferencji Starszych Logistyków NATO (SNLC) i Komitetowi NATOds. Naftociągów (NPC). Wyższy rangą wojskowy organ doradczy ds.medycznych - Komitet Szefów Wojskowych Służb MedycznychNATO (COMEDS) odpowiada za doradzanie KomitetowiWojskowemu w sprawach medycznych. Z organizacyjnego punktuwidzenia, odpowiedzialność za aspekty logistyki związane zdostawami i składowaniem oraz kwestiami operacyjnymi spoczywaod strony cywilnej na Pionie ds. Infrastruktury, Logistyki iPlanowania Cywilnego w Sytuacji Zagrożenia SekretariatuMiędzynarodowego. Od strony wojskowej odpowiedzialny jestOddział Logistyki, Pionu Logistyki, Uzbrojenia i ZasobówMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego.

Wsparcie logistyczne Koncepcji Strategicznej NATO

Koncepcja Strategiczna Sojuszu, przyjęta przez szefów państw i rządówpaństw członkowskich NATO w kwietniu 1999 r. akcentuje mobilny iwielonarodowy charakter sił zbrojnych Sojuszu oraz koniecznośćzapewnienia im elastycznego sojuszniczego wsparcia logistycznego.Konferencja Starszych Logistyków NATO uznała, iż zapewnienieodpowiednio elastycznego wsparcia logistycznego - za które w pierwszymrzędzie odpowiadają poszczególne państwa - musi jednak należeć dozbiorowych zobowiązań Sojuszu oraz musi być przedmiotem udoskonalonejkoordynacji, współpracy i wzmocnionych działań międzynarodowych. Wodpowiedzi na wprowadzenie nowej Koncepcji Strategicznej, Konferencjarozpoczęła analizę jej wpływu na założenia logistyczne i politykę. Znaczenietego zagadnienia zostało również uwzględnione w ramach InicjatywyZdolności Obronnych, która została przyjęta na Szczycie Waszyngtońskim wkwietniu 1999 r. (patrz rozdział 2). Polityka współpracy w dziedzinie logistykijest już niemal w całości opracowana i wkrótce będzie przedmiotem obradRady Północnoatlantyckiej. Równolegle tworzona jest koncepcjawspółpracy w dziedzinie logistyki NATO.

200

Zasady logistyki i polityka w tym zakresieW 1992 r. w dokumencie znanym jako MC 319, Komitet Planowania

Obrony przyjął nowe zasady logistyki i nowe założenia polityczne z tymzwiązane. Te zasady i założenia zostały gruntownie zrewidowane w świetlepraktycznych doświadczeń zdobytych podczas operacji pokojowychkierowanych przez NATO. Zrewidowany tekst został przyjęty przez Radę w1997 r. (MC 319/1). Przedstawione tu zasady i założenia mają zastosowaniew warunkach pokoju, a także w sytuacjach kryzysowych i konfliktowych.Odnoszą się do operacji przeprowadzanych na mocy Artykułu 5 TraktatuPółnocnoatlantyckiego oraz operacji spoza wspomnianego artykułu2.Stosują się także do operacji organizowanych w ramach koncepcji ZespołuZadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF) oraz operacjikierowanych przez NATO, w których udział biorą państwa niebędąceczłonkami Sojuszu.

Te ogólne zasady posłużyły jako punkt wyjścia do opracowaniakolejnych, bardziej szczegółowych zasad i założeń odnoszących się dofunkcjonalnych obszarów logistyki, takich jak: wsparcie medyczne (MC326/1); wsparcie ze strony państwa, na terytorium którego realizowanajest misja (MC 334/1); a także przemieszczanie i transport (MC 336/1).

Podstawowe zasadyOdpowiedzialność

Państwa członkowskie i władze Sojuszu są wspólnie odpowiedzialneza logistyczne wsparcie wielonarodowych operacji NATO. Każdywojskowy dowódca NATO określa wymogi logistyczne oraz - w zakresieswoich obowiązków - koordynuje planowanie logistyczne i wsparcie.

Zaopatrzenie

Państwa sprzymierzone muszą zapewnić zaopatrzenie siłprzekazanych pod dowództwo NATO w zasoby logistyczne. Obowiązek tenwypełniają indywidualnie lub na mocy porozumień o współpracyzarówno w warunkach pokoju, jak i kryzysu lub konfliktu.

Władze

Dowódcy wojskowi NATO od pewnego szczebla muszą miećwystarczającą kontrolę nad zasobami logistycznymi umożliwiającymi im

201

2 Artykuł 5 Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczy przede wszystkim odstraszania prób użyciasiły przeciwko państwom członkowskim Sojuszu i wyraża zasadę, że atak przeciwkoktóremukolwiek z państw sprzymierzonych będzie uważany za atak przeciwko nim wszystkim.Działania Sojuszu niezwiązane z zakresem obowiązywania wspomnianego artykułu określanesą jako "operacje spoza Artykułu 5".

maksymalnie skuteczne użycie i utrzymanie swoich sił. Odnosi się torównież do dowódców pochodzących z państw nienależących do NATO,którzy dowodzą wielonarodowymi siłami w ramach operacji kierowanejprzez NATO.

Współpraca i koordynacja

Niezwykle ważna jest koordynacja i współpraca pomiędzy państwamisprzymierzonymi i władzami NATO. Ponadto, optymalne wykorzystanieograniczonych środków wymaga współpracy logistycznej pomiędzysektorem cywilnym i wojskowym w ramach poszczególnych państw i wukładzie międzynarodowym. Porozumienia o współpracy oraz wzajemnewspomaganie się państw w zakresie zapewniania i użytkowania zasobówlogistycznych może zatem zmniejszyć indywidualne obciążenieposzczególnych państw.

Rozważając zakres poszczególnych form współpracy w ramachlogistyki dostaw i składowania, tak aby maksymalnie wykorzystaćwspomniane zalety, rozważyć należy opcję zintegrowanegowielonarodowego wsparcia logistycznego i specjalizacji zadaniowej orazmożliwość wspólnego finansowania zasobów i regularnego wyznaczaniapaństwa odgrywającego wiodącą rolę w ramach operacji. Należy takżeuwzględnić potencjalną rolę agencji NATO, takich jak Agencja NATO ds.Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA), jeżeli istnieje dużaszansa, że rozwiązania zaproponowane przez te agencje będą efektywnepod względem kosztów.

Potrzeba koordynacji w dziedzinie wsparcia logistycznego przejawiasię na wielu poziomach i nie ogranicza się do NATO. W przypadku operacjispoza Artykułu 5, konieczne może być rozszerzenie współpracy napaństwa nienależące do Sojuszu, a także - w stosownym wymiarze - naONZ, Unię Zachodnioeuropejską, Organizację Bezpieczeństwa iWspółpracy w Europie, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyżaoraz inne stosowne organizacje.

Współpraca logistyczna

Celem współpracy w dziedzinie logistyki jest wzmacnianie ogólnegopotencjału logistycznego Sojuszu poprzez maksymalizowanie efektywnościwsparcia logistycznego udzielanego NATO oraz operacjom kierowanym lubwspieranym przez NATO. Potencjał ten wzmacniany jest także poprzezpoprawę wydajności oraz dzięki oszczędnościom wynikającym zzastosowania ekonomicznego efektu skali oraz eliminowania przypadków

202

wielokrotnego i nieskoordynowanego podejmowania tych samychwysiłków w warunkach pokoju, kryzysu lub konfliktu.

Podstawowe zasady rządzące współpracą w logistyce to: prymatwymogów operacyjnych, wspólna odpowiedzialność, wydajność orazjasność i przejrzystość.

Rozwój umów o współpracy logistycznej w ramach NATO jeststymulowany przez liczne agencje produkcyjne i logistyczne, które zostałystworzone w tym celu. Czołowe miejsce wśród nich zajmuje NAMSA -Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia. Zakresefektywnej współpracy logistycznej jest rozszerzany poprzezzastosowanie nowoczesnych technik zarządzania i pozyskiwania zasobówwojskowych. Dobrym przykładem jest stworzona przez NAMSA koncepcjaSHARE (wymiana zapasów magazynowych oraz udostępnianie informacjio potrzebach w tym zakresie). Jak wskazuje sama nazwa, jest torozwiązanie, które ułatwia wspólne użytkowanie i wymianę zapasówmagazynowych pomiędzy uczestnikami, dzięki skutecznemu kojarzeniukonkretnych potrzeb ze zgłaszaną dostępnością odpowiednich zasobów.

Logistyka międzynarodowaPrzyszłe wyzwania stojące przed Sojuszem, między innymi

wynikające z ograniczania środków, wzmacniają potrzebę zwiększonejwspółpracy i umiędzynarodowienia wsparcia logistycznego. Znaczeniewielonarodowej połączonej struktury logistyki wynika z koniecznościprzeprowadzania operacji, takich jak wspieranie pokoju w rejonach, gdzieniedostępne jest wsparcie logistyczne ze strony normalnej infrastrukturynarodowej. Związane jest także z potrzebą integrowania sił zbrojnychpaństw nienależących do Sojuszu i udzielanego przez nie wsparcialogistycznego. Wspomniana struktura musi odpowiadać na wymogilogistyczne w obszarze transportu, robót inżynieryjnych i zaopatrzenia, atakże usług medycznych.

Logistyka międzynarodowa przyczynia się w znaczący sposób dozwielokrotniania sił i optymalizacji wysiłków poszczególnych państw wodniesieniu do wsparcia logistycznego. W jej ramach mieszczą siędwustronne i wielostronne uzgodnienia podnoszące opłacalność iwydajność indywidualnych narodowych działań w tym zakresie.Uzgodnienia takie mogą znacząco przyczynić się do sukcesu zarównoplanistycznych, jak i wdrożeniowych aspektów operacji logistycznych.Większemu umiędzynarodowieniu działań w tym zakresie mają służyćliczne koncepcje i inicjatywy, takie jak: specjalizacja zadaniowa ipowierzanie wiodącej roli w ramach operacji jednemu państwu;

203

wielonarodowe zintegrowane jednostki logistyczne i medyczne; wsparcieze strony państwa goszczącego operację oraz koncepcja wspierającej"trzeciej strony"; a także tworzenie Wielonarodowego PołączonegoCentrum Logistyki.

KLUCZOWE FUNKCJE LOGISTYCZNE

MobilnośćSkuteczne i punktualne przemieszczanie sił zbrojnych jest wstępnym

warunkiem wszelkich operacji wojskowych. Zapewnienie strategicznejmobilności oddziałów i wyposażenia poprzez zapewnienie odpowiedniegotransportu, infrastruktury transportowej i sprzętu jest zazwyczajpodstawowym wymogiem operacyjnym. Mobilność obejmuje potencjalnewykorzystanie środków cywilnych i może wymagać rozmieszczenia,stacjonowania i rozwinięcia znacznej ilości aktywów wojskowych i sprzętu.Planowanie oraz ocena potencjału i zdolności stają się więc czynnikamidecydującymi o możliwości spełnienia zróżnicowanych wymogówpolitycznych i wojskowych. Podstawowym forum, na którym zbiegają siękwestie związane z mobilnością strategiczną jest w NATO Grupa Doradczads. Przemieszczeń i Transportu (MAG), która jest podgrupą KonferencjiStarszych Logistyków NATO (SNLC). Forum to zostało stworzone dopromowania współpracy w zakresie zarządzania przemieszczaniem,transportem i mobilnością. Współpraca ta ma obejmować agencje cywilnei wojskowe oraz rozwijać się pomiędzy NATO i państwami członkowskimi.

Wsparcie ze strony państwa goszczącego operacjęWsparcie ze strony państwa goszczącego operację oznacza wsparcie

cywilne i wojskowe ze strony państwa-gospodarza, udzielane wwarunkach pokoju, sytuacji nadzwyczajnej, kryzysu lub konfliktu siłomsprzymierzonym i organizacjom stacjonującym lub jedynie działającym najego terytorium, albo korzystającym z tranzytu. Podstawą do udzieleniatakiego wsparcia są porozumienia zawierane przez właściwe władzepaństwa-gospodarza oraz państw wysyłających siły i/lub NATO.

Wsparcie ze strony państwa-gospodarza ma podstawowe znaczeniedla zdolności przetrwania wszelkich typów i kategorii sił. Dwustronne iwielostronne porozumienia, które uwzględniają wymogi operacyjneNATO, przyczyniają się do ochrony sił, a także gwarantują wymagane

204

wsparcie logistyczne i infrastrukturę, które są niezbędne do przyjęcia,przemieszczania i użycia sił.

Warunkiem elastyczności potrzebnej siłom wielonarodowym jestzaangażowanie wojskowych dowódców NATO w formułowaniewymogów odnośnie do wsparcia ze strony państwa-gospodarza oraz ichudział w negocjowaniu w imieniu NATO wstępnych porozumień ikoordynowanie prac przy tworzeniu niezbędnych rozwiązań w państwiegoszczącym operację. Ponadto, rosnąca zmienność charakteru operacjizwiązanej z rozmieszczeniem oznacza, że planowanie ustaleń dotyczącychwsparcia ze strony państwa-gospodarza musi mieć obecnie znacznieogólniejszy charakter niż w przeszłości.

Wsparcie medyczne

Służby medyczne wnoszą znaczący wkład do operacji wojskowych.Ich zadaniem jest profilaktyka, szybka ewakuacja i leczenie chorych,poszkodowanych lub rannych oraz umożliwienie im szybkiego powrotu dopełnienia służby. Potencjał medyczny na obszarze rozmieszczenia sił musibyć proporcjonalny do ich liczebności oraz do prawdopodobieństwawystąpienia chorób lub obrażeń. Co więcej, potencjał medyczny musi byćobecny i uruchomiony przed rozpoczęciem działań wojskowych. KomitetSzefów Wojskowych Służb Medycznych NATO (COMEDS) doradzaKomitetowi Wojskowemu i jest podstawowym forum współpracy w tejdziedzinie. Koordynację cywilno-wojskową zapewnia Wspólny KomitetMedyczny (JMC).

Interoperacyjność i standaryzacja w dziedzinie logistyki

Interoperacyjność ma bezpośredni wpływ na skuteczność bojową siłNATO, a w szczególnym stopniu odnosi się to do formacji między-narodowych. Standaryzacja wyposażenia, zaopatrzenia i procedurprzyczynia się zatem do ogólnego zwielokrotnienia potencjału i musi byćuwzględniona w projektowaniu oraz produkcji systemów i wyposażenia.Minimalne wymogi niezbędne do osiągnięcia skuteczności bojowej tointeroperacyjność podstawowego wyposażenia, wzajemna wymienialnośćzaopatrzenia oraz zbieżność procedur. Wymogi te bezpośrednio przekładająsię na wsparcie logistyczne towarzyszące standardowemu wyposażeniu.Ponadto, udział państw nienależących do Sojuszu w operacjachkierowanych przez NATO wymaga odpowiedniej elastyczności.

205

Logistyka dostaw i składowania w odniesieniu doPartnerstwa dla Pokoju

Większość działań związanych z logistyką dostaw i składowania,realizowanych w ramach Programu Prac Partnerstwa oraz IndywidualnychProgramów Partnerstwa i programów dwustronnych zatwierdzanychprzez poszczególne państwa, można umieścić w następującychkategoriach:

• wizyty zespołów w państwach należących do PdP; ich celem jestustalenie potencjalnego zakresu współpracy w obrębie logistykioraz organizacja kursów w tej dziedzinie;

• wymiana informacji, doradztwo ekspertów, wsparcie techniczne,kursy z zakresu logistyki oraz ujmujące logistykę w kontekściemisji pokojowych, a także ćwiczenia logistyczne;

• kontakty formalne, takie jak: rozmowy przedstawicieli sztabów,seminaria i warsztaty;

• harmonizacja i standaryzacja koncepcji, polityki, aktywów,procedur oraz innych aspektów, struktur i systemów logistyki.

Wszystkie wyżej wspomniane działania są wspierane przezposiedzenia najważniejszych agend NATO, które odbywają się z udziałemczłonków PdP. Przykładem są regularne spotkania Konferencji StarszychLogistyków NATO, Grupy Doradczej ds. Przemieszczeń i Transportu,Komitetu NATO ds. Naftociągów oraz Komitetu Szefów Wojskowych SłużbMedycznych NATO z udziałem państw partnerskich. Dalsze szczegółyodnoszące się do powyższych kwestii przedstawione są w rozdziale 14.

Kursy z zakresu logistyki dla państw należących do PdPOrganizowane przez NATO kursy w dziedzinie logistyki odbywają się 3

razy w ciągu roku i są otwarte zarówno dla uczestników z Sojuszu, jak i zpaństw partnerskich. Ponadto, NATO i państwa skupione w PdP oferująróżnorodne inne kursy na temat logistyki w NATO, misji pokojowych ONZ iNATO, planowania działań medycznych, uczestnictwa w pracachWielonarodowego Połączonego Centrum Logistyki, a także współpracy wobszarze planowania cywilnego w sytuacji zagrożenia. Kurs PdP dla osóbzajmujących się planowaniem działań medycznych stał się integralnączęścią programu kształcenia w Szkole NATO SHAPE. W kwietniu 2000 r. wkursie tym uczestniczyło 34 studentów z 17 państw, a planowane jestzwiększenie liczby studentów uczestniczących w pojedynczym kursie do 80.Tematyka zajęć jest nieustannie modyfikowana, z uwzględnieniem

206

doświadczeń zebranych podczas kierowanych przez NATO operacji naBałkanach.

Inne związane z tym działania obejmują seminaria dla partnerówpoświęcone wsparciu udzielanemu przez państwa-gospodarzy.Podstawowym ich założeniem jest zaznajomienie przedstawicieli sztabówcywilnych i wojskowych z państw należących do PdP z koncepcją państwa-gospodarza oraz z sojuszniczymi procedurami i rozwiązaniami w zakresieplanowania logistyki. Seminaria te umożliwiają również uczestnikomzajmowanie się kwestiami regionalnymi, szczególnie w kontekściewsparcia udzielanego przez państwa goszczące operacje państwomużyczającym swoje siły zbrojne na potrzeby operacji prowadzonych przezNATO w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

Ćwiczenia "Kooperacyjne Wsparcie"Ćwiczenia te odbywają się raz w roku, a ich celem jest zapoznanie

przedstawicieli państw partnerskich z koncepcją Sojuszu odnośnie dowsparcia logistycznego operacji międzynarodowych. Początkowo zakresmanewrów obejmował jedynie operacje morskie, lecz obecnie składająsię na nie działania lądowe, powietrzne i morskie, co ma umożliwićuczestnikom zapoznanie się z pełnym spektrum wsparcia logistycznegodla wszystkich rodzajów sił.

Pomoc techniczna dla państw członkowskich PdPAgencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia

(NAMSA) jest upoważniona do udzielania pomocy technicznej państwomczłonkowskim PdP, na zasadzie zwracania poniesionych kosztów. Wewstępnej fazie pomoc ta ma charakter konsultacyjny, ale w przyszłościbędzie obejmować zarządzanie logistyką oraz wspólne działania.

Poza tymi działaniami wielonarodowymi, istnieją intensywnekontakty dwustronne w dziedzinie logistyki pomiędzy poszczególnymipaństwami członkowskimi NATO i państwami partnerskimi.

LOGISTYKA DOSTAW I SKŁADOWANIA W ODNIESIENIU DO OPERACJI WSPIERANIA POKOJU

Operacje monitowania i przymusowego wprowadzania w życieuzgodnień pokojowych, podejmowane przez NATO jako działania

207

wspierające inicjatywy pokojowe Organizacji Narodów Zjednoczonych wBośni i Hercegowinie, a także w Kosowie, bardzo wyraźnie uwidaczniająznaczenie logistyki dostaw i składowania w odniesieniu do operacjikryzysowych. Wymogi przyszłych wielonarodowych operacji Sojuszu, wktórych być może będą uczestniczyć państwa nienależące do NATO, równieżwskazują na potrzebę wielonarodowego zarządzania wsparciemlogistycznym, w oparciu o uzgodnione zasady i założenia polityczne wdziedzinie logistyki. Prawdopodobnie przyniesie to korzyść w postaciograniczenia poziomu wsparcia logistycznego wymaganego odposzczególnych państw. Kolejnymi zaletami będzie ograniczenie kosztów,lepsza koordynacja, zwiększona interoperacyjność i większa elastyczność.

ORGANIZACJE DS. PRODUKCJI I LOGISTYKI

Rada Północnoatlantycka powołała do życia wiele Organizacji NATOds. Produkcji i Logistyki (NPLO) do wykonywania konkretnych zadań (patrzrozdział 14). Logistyką dostaw i składowania zajmują się dwie instytucjewyspecjalizowane w tej dziedzinie: Organizacja NATO ds. ZabezpieczeniaTechnicznego i Zaopatrzenia (NAMSO) oraz Organizacja ZarządzaniaNaftociągiem Środkowoeuropejskim (CEPMO).

Dalsze informacje o logistyce dostaw i składowania w kontekście NATOmożna znaleźć w "Vademecum logistycznym NATO", wydawanym przezsekretariat Konferencji Starszych Logistyków NATO. Zamówienia na tępozycję można składać w Jednostce Logistyki (IS Element), na adres SILCEPDivision, NATO, 1110 Bruksela. Vademecum nie jest formalnie uzgodnionymdokumentem, ale okazuje się użytecznym przewodnikiem w odniesieniu doszerokiego spektrum zagadnień objętych terminem "logistyka".

WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE UZBROJENIA, PLANOWANIE I STANDARYZACJA

Współpraca w zakresie uzbrojeniaWspółpraca pomiędzy państwami sprzymierzonymi w dziedzinie

uzbrojenia należy do kompetencji Konferencji Narodowych Dyrektorów ds.Uzbrojenia (CNAD), która spotyka się regularnie, aby omawiać polityczne,ekonomiczne i techniczne aspekty rozwoju i produkcji oraz pozyskiwaniasprzętu dla sił NATO. Grupy ds. Uzbrojenia Sił Lądowych, Sił Powietrznychi Marynarki Wojennej wspierają pracę Konferencji i podlegają jej wewłaściwych sobie zakresach. Zarząd ds. Badań i Technologii, który jestzintegrowanym organem NATO odpowiedzialnym za badania naukowe i

208

rozwój technologii związanych z obronnością, zapewnia doradztwo i pomocdla CNAD i Komitetu Wojskowego. Prowadzi program współpracyobejmujący szeroki zakres zagadnień związanych z badaniami naukowymi itechnologią wykorzystywaną na potrzeby obronności. Wsparcia wkwestiach przemysłowych udziela CNAD Doradcza Grupa NATO ds.Przemysłu (NIAG), dzięki czemu Konferencja może korzystać z doradztwakół przemysłowych odnośnie do wspierania wzajemnej współpracypomiędzy rządem a kołami przemysłowymi. NIAG pomaga równieżKonferencji badać możliwości w zakresie współpracy międzynarodowej. Wramach Konferencji działają też grupy, które dawniej określano jako "GrupyKadrowe", a których obecna nazwa brzmi "Grupy Partnerstwa CNAD".Działają one w takich obszarach jak: polityka w zakresie dostaw publicznychdla wojska oraz praktyki pozyskiwania wyposażenia, kodyfikacja,zapewnienie jakości, kryteria testów i bezpieczeństwa w odniesieniu doamunicji oraz standaryzacja wyposażenia wojskowego.

W ramach powyższej struktury tworzone są grupy robocze oraz grupydoraźne, które mają promować współpracę w konkretnych obszarach. Takzarysowana ogólna struktura umożliwia państwom członkowskim dobórsprzętu i projektów badawczych, w których chcą uczestniczyć.Jednocześnie, ułatwia wymianę informacji o narodowych programachzaopatrzenia w sprzęt oraz o kwestiach technicznych i logistycznych wobszarach, gdzie współpraca mogłaby przynieść korzyść poszczególnympaństwom i całemu Sojuszowi.

W 1993 r. Rada Północnoatlantycka przyjęła założenia polityczne,struktury i procedury odnośnie do współpracy w dziedzinie zbrojeń wramach NATO. Ich celem jest wzmocnienie współpracy w obszarzewyposażenia obronnego; usprawnienie ogólnej struktury komitetówCNAD, tak aby zwiększyć jej skuteczność i wydajność; a takżeukierunkowanie działań CNAD na następujące kluczowe obszary:

• harmonizacja wymogów wojskowych w ramach całego Sojuszu;

• promowanie niezbędnej interoperacyjności na polu walki;

• wykorzystywanie możliwości współpracy wskazanych przezCNAD oraz promowanie udoskonalonej współpracytransatlantyckiej;

• rozwój najważniejszych technologii obronnych, w tymrozszerzona wymiana technologiczna.

209

W 1994 r. CNAD przyjęła wraz z Zachodnioeuropejską Grupą ds.Uzbrojenia (WEAG)3 szereg praktycznych rozwiązań w zakresiewspółpracy, umożliwiających rozszerzenie dialogu pomiędzySojusznikami w Europie i Ameryce Północnej na temat zbrojeńtransatlantyckich.

Planowanie zbrojeńW 1989 r. Rada Północnoatlantycka zaaprobowała stworzenie

Systemu Planowania Uzbrojenia Konwencjonalnego (CAPS). Celem tegosystemu jest doradzanie CNAD oraz zapewnienie orientacji państwomsprzymierzonym odnośnie do tego, jak wymogi wojskowe Sojuszu mogąbyć najlepiej wypełniane poprzez indywidualne i zbiorowe programyzbrojeń. CAPS przyczynia się także do harmonizowaniadługoterminowych planów zamówień na potrzeby obronności, a także dorozpoznawania możliwości przyszłej współpracy w dziedzinie zbrojeń wramach całego Sojuszu.

Efektem tego procesu planowania jest opracowywanie serii zaleceń,które są z upoważnienia CNAD co dwa lata publikowane przez KomitetNATO ds. Przeglądu Uzbrojenia Konwencjonalnego (NCARC). Zalecenia temają wyeliminować zbędne powielanie wysiłków zmierzających dosprostania wojskowym potrzebom Sojuszu. Są okazją do wymianyinformacji i ułatwiają harmonizację wymogów operacyjnych w ramachGrup ds. Uzbrojenia CNAD. Pozwalają także wypracować bardziejracjonalne i oszczędne metody współpracy zbrojeniowej i zamówieńobronnych.

Procedury planowania zbrojeń w ramach NATO są poddawane ciągłejrewizji, która dotyczy zwłaszcza struktur i procedur CNAD.

Standaryzacja Standaryzacja wewnątrz połączonych sił zbrojnych NATO w istotny

sposób przyczynia się do zwiększenia ich skuteczności operacyjnej orazumożliwia lepsze wykorzystanie środków ekonomicznych. Podejmowanesą zatem intensywne wysiłki w wielu różnych obszarach, mające poprawićwspółpracę i wyeliminować powielanie działań w zakresie badań

210

3 W latach 1976-1992 Niezależna Europejska Grupa Programowania (IEPG) była forum, naktórym europejscy członkowie NATO mogli omawiać i formułować politykę zmierzającą doosiągnięcia większej współpracy w dziedzinie pozyskiwania broni. IEPG została rozwiązanapod koniec 1992 r., kiedy jej funkcje zostały powierzone Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).Następnie zagadnienia te przejęła Zachodnioeuropejska Grupa ds. Uzbrojenia (WEAG)działająca w strukturach Unii Zachodnioeuropejskiej.

naukowych, rozwoju, produkcji, zamówień i wsparcia systemówobronnych. Porozumienia w ramach NATO odnośnie do standaryzacjiprocedur oraz systemów i części wyposażenia - określane skrótemSTANAG - są tworzone i propagowane przez Agencję Wojskową ds.Standaryzacji, w porozumieniu z Konferencją Narodowych Dyrektorówds. Uzbrojenia i innymi zainteresowanymi organami.

Formułowanie, uzgadnianie, wdrażanie oraz utrzymywanie normodnośnie do sprzętu i procedur stosowanych w całym NATO znaczącoprzyczynia się do spójności Sojuszu oraz efektywności jego strukturobronnych. Chociaż standaryzacja ma odniesienie do wielu różnychobszarów, polityka w zakresie standaryzacji kształtowana jest przedewszystkim na forum Organizacji NATO ds. Standaryzacji (NSO), którejcelem jest włączenie standaryzacji do planowania wewnątrz Sojuszu. NSOkoordynuje również kontakty pomiędzy wyższymi rangą instytucjamiSojuszu, które zajmują się wymogami w zakresie standaryzacji. NSOzostała stworzona w 1995 r., aby nadać nowe tempo pracom Sojuszuzmierzającym do lepszego skoordynowania polityki i programów państwsprzymierzonych w zakresie standaryzacji wyposażenia, a także wodniesieniu do kwestii technicznych i operacyjnych. Dalsze szczegółoweinformacje o Organizacji NATO ds. Standaryzacji i związanych z niąinstytucjach są podane w rozdziale 14.

SYSTEMY ŁĄCZNOŚCI I INFORMATYKI

Kwestie związane z konsultacją, dowodzeniem i kontrolą są określanew NATO wspólnym symbolem "C3". Organizacja NATO ds. Konsultacji,Dowodzenia i Kontroli (NC3O) odpowiada za zapewnienie na całymobszarze Sojuszu oszczędnych, interoperacyjnych i bezpiecznychrozwiązań zapewniających wysoki poziom konsultacji, dowodzenia ikontroli nad siłami zbrojnymi. Stworzenie takich warunków jest zadaniemlicznych Systemów Łączności i Informatyki (CIS), które współpracują znarodowymi stacjonarnymi i mobilnymi systemami i obejmują całyobszar traktatowy NATO. Umożliwia to niezakłócony kontakt KwateryGłównej NATO w Brukseli ze wszystkimi dowództwami zintegrowanejwojskowej struktury dowodzenia, a także ze stolicami państwsprzymierzonych i najwyższymi szczeblami narodowych wojskowychstruktur dowodzenia. Systemy zapewniają również bezpieczne kontaktywykorzystywane na potrzeby konsultacji politycznych z państwamiuczestniczącymi w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC).

NC3O składa się z: Zarządu NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia iKontroli (NC3B), pełniącego rolę rady dyrektorów NC3O; Grupy

211

Narodowych Przedstawicieli C3 (NC3REPS), działającej jako NC3Bobradujący w sesji stałej; Agencji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia iKontroli (NC3A) i Agencji NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia SystemuŁączności i Informatyki (NACOSA). NC3B jest wyższym rangąmiędzynarodowym organem NATO działającym w imieniu RadyPółnocnoatlantyckiej i Komitetu Planowania Obrony, odpowiedzialnym zadoradzanie tym organom we wszystkich sprawach związanych zdowodzeniem, konsultacjami i kontrolą - włączając kwestie związane zinteroperacyjnością i narodowymi systemami konsultacji, dowodzenia ikontroli. Do kompetencji NC3B zalicza się także doradzanie CNADodnośnie do programów współpracy w dziedzinie konsultacji,dowodzenia i kontroli.

Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A) zajmujesię: centralnym planowaniem, obsługą inżynieryjną, projektowaniem,integracją, wsparciem technicznym i kontrolą konfiguracji systemów NC3.Agencja zapewnia także doradztwo naukowe i techniczne oraz wsparciedla dowódców strategicznych oraz innych osób w sprawach związanych zbadaniami operacyjnymi, obserwacją i nasłuchem oraz dowodzeniem ikontrolą w lotnictwie. Agencja dba również o wsparcie techniczne wczasie przeprowadzania ćwiczeń i operacji oraz realizacji innychprzydzielonych jej projektów.

Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemu Łączności iInformatyki (NACOSA) i podlegające jej struktury zajmują sięużytkowaniem, kontrolą i utrzymywaniem przydzielonych im natowskichsystemów łączności i informatyki. Zapewniają także wsparcie i szkoleniew odniesieniu do tych systemów. Określanie priorytetów politykioperacyjnej oraz dyrektyw proceduralnych należy do wspólnejkompetencji obu dowódców strategicznych. Nadzór w sprawachpozaoperacyjnych należy do NC3B.

CYWILNO-WOJSKOWA KOORDYNACJA ZARZĄDZANIARUCHEM LOTNICZYM

W 1955 r. Rada Północnoatlantycka powołała do życia KomitetKoordynacyjny Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC). W 1998 r.instytucja ta ponownie ukonstytuowała się jako Komitet NATO ds.Zarządzania Ruchem Lotniczym (NATMC).

Komitet jest odpowiedzialny za pełną koordynację wszystkichcywilnych i wojskowych wymogów dotyczących ruchu w przestrzenipowietrznej nad terytorium 19 państw członkowskich. Działania

212

podejmowane w tym celu obejmują: przeprowadzanie wielkich ćwiczeńlotniczych, harmonizację systemów i procedur kontrolnych ruchupowietrznego oraz wspólne użytkowanie częstotliwości radiowych. PraceKomitetu wspierają obserwatorzy z Międzynarodowej OrganizacjiLotnictwa Cywilnego, Międzynarodowego Stowarzyszenia TransportuLotniczego oraz Europejskiej Organizacji ds. Bezpieczeństwa NawigacjiPowietrznej (EUROCONTROL). W kontekście nowych zadań Sojuszu,takich jak utrzymywanie pokoju, Komitet zapewnia zatem unikalnepośrednictwo w kontaktach pomiędzy władzami wojskowymi NATOodpowiedzialnymi za koordynowanie prowadzonego na szeroką skalęwojskowego ruchu lotniczego a cywilnymi organizacjami zarządzającymiprzestrzenią powietrzną.

Obserwowane w ostatnich latach gwałtowne nasilenie cywilnegoruchu lotniczego oraz opóźnienia spowodowane niewystarczającąwydolnością kontroli ruchu powietrznego i niezdolnością obsługi lotniskw wielu częściach Europy do radzenia sobie ze szczytowym natężeniemruchu, uwidoczniły potrzebę skutecznej koordynacji wysiłków władzcywilnych i wojskowych w celu zapewnienia równoprawnegoużytkowania przestrzeni powietrznej przez wszystkie uprawnionepodmioty. Ponadto, na poziomie technicznym istnieje potrzebazapewnienia warunków, w których wszyscy operatorzy wojskowi będąmogli utrzymać wymagany poziom kompatybilności z różnorodnymielementami systemu zarządzania przestrzenią powietrzną, którychwprowadzenie przewidują agencje cywilne. W konsekwencji, szczególniewobec współczesnych wysiłków zmierzających do osiągnięciapaneuropejskiej integracji zarządzania ruchem lotniczym, Komitet jestreprezentowany na wielu międzynarodowych forach. Uczestniczy międzyinnymi w programie zaaprobowanym przez ministrów transportu państwzrzeszonych w Europejskiej Konferencji Lotnictwa Cywilnego.

Jako że wymiana poglądów na temat zarządzania przestrzeniąpowietrzną stanowi część tworzącego się partnerstwa pomiędzySojuszem a państwami należącymi do PdP, NATMC jest także aktywniezaangażowany w rozwijanie tej współpracy. Od 1991 r. spotkaniapoświęcone cywilno-wojskowej koordynacji zarządzania ruchemlotniczym odbywają się regularnie na wysokim szczeblu, z udziałempaństw-członków NATO i innych państw europejskich. W maju 1992 r.państwa w Europie Środkowej i Wschodniej oraz w Azji Środkowej będąceczłonkami Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (która później zmieniłanazwę na Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego - EAPC) wzięły udział wseminarium poświęconym temu zagadnieniu, razem z przedstawicielamipaństw sprzymierzonych, a także wojskowych władz Sojuszu i pięciu

213

międzynarodowych organizacji odpowiedzialnych za działania w tymzakresie.

Od listopada 1992 r. partnerzy biorący udział w tej współpracy bylizapraszani do udziału w sesjach plenarnych CEAC, wypowiadając się wcywilno-wojskowych aspektach integracji środkowo- i wschodnio-europejskich oraz zachodnioeuropejskich strategii w zarządzaniu ruchemlotniczym. Na początku 1994 r. inne neutralne państwa europejskie zostałyzaproszone do uczestniczenia w tych działaniach. W ten sposób CEAC stałsię unikalnym forum do koordynacji cywilnego i wojskowegoużytkowania całej europejskiej kontynentalnej przestrzeni powietrznej, cozostało potwierdzone przez Europejską Konwencję Lotnictwa Cywilnego.

Inicjatywa Partnerstwa dla Pokoju jeszcze bardziej rozszerzakonkretną współpracę w tej dziedzinie, szczególnie w odniesieniu dokoordynacji ćwiczeń lotniczych. Regularne sesje plenarne i spotkaniarobocze stanowią obecnie część ogólnej współpracy w dziedziniezarządzania ruchem lotniczym przewidzianej w Programie PracPartnerstwa. Wzmocnienie Partnerstwa dla Pokoju zaowocowałoznacznym poszerzeniem i pogłębieniem działań CEAC, co będzieszczególnie widoczne w nadchodzących latach.

Kwestia zarządzania i kontroli nad przestrzenią powietrzną zostaławłączona do rozdziału Planu Działań EAPC na lata 2000-2002, którywymienia uzgodnione obszary współpracy w ramach programuPartnerstwa dla Pokoju. Współpraca w obszarach bezpieczeństwa ruchulotniczego, kontroli i zarządzania przestrzenią powietrzną jest równieżprzewidziana w kontekście stosunków NATO-Rosja oraz partnerstwaNATO-Ukraina i Inicjatywy dla Europy Południowo-Wschodniej.

OBRONA POWIETRZNA

Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC) jest odpowiedzialny zadoradzanie Radzie Północnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obronywe wszystkich aspektach obrony powietrznej, włączając obronę przedpociskami taktycznymi. NADC umożliwia także państwom członkowskimharmonizowanie ich indywidualnych wysiłków z międzynarodowymplanowaniem w zakresie dowodzenia i kontroli nad lotnictwem orazodnośnie do uzbrojenia obrony powietrznej. Obrona powietrzna Kanady iStanów Zjednoczonych jest koordynowana przez System ObronyPowietrznej Ameryki Północnej (NORAD).

W 1994 r. NADC rozpoczął dialog z państwami partnerskimi toczonypod auspicjami Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC). Celem

214

tego dialogu jest wzmacnianie wzajemnego zrozumienia i zaufania wkwestiach związanych z obroną powietrzną będących przedmiotemwspólnego zainteresowania. Rozwój Partnerstwa dla Pokoju, któryprzyczynia się do dalszego wzmocnienia współpracy w tym obszarze,zaowocował organizacją spotkań informacyjnych ekspertów ds. obronypowietrznej i seminariów dotyczących obrony powietrznej, a takżeutrzymywaniem Kooperacyjnego Programu Obrony Powietrznej. Dialogkontynuowany jest w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC),która zastąpiła NACC, a także w kontekście wzmocnionego programuPartnerstwa dla Pokoju.

Skuteczna obrona powietrzna ma fundamentalne znaczenie dlabezpieczeństwa Sojuszu. Zapewnia ją złożony system umożliwiającywykrywanie samolotów i pocisków taktycznych, śledzenie ich iprzechwytywanie przez systemy znajdujące się na morzu i lądzie alboprzez przechwytujące jednostki powietrzne. Struktura dowodzenia ikontroli nad obroną powietrzną obejmuje: Instalacje Naziemne ObronyPowietrznej NATO (NADGE), na które składają się liczne stanowiskaobrony rozlokowane na obszarze rozciągającym się od północnejNorwegii do wschodniej Turcji; Udoskonalone Naziemne InstalacjeObrony Powietrznej Wielkiej Brytanii (IUKADGE) oraz Portugalski SystemDowodzenia Lotniczego i Kontroli (POACCS). Systemy te integrują różnestanowiska obrony wyposażone w nowoczesne radary oraz systemyprzetwarzania i prezentacji danych. Komunikują się one ze sobą zapomocą nowoczesnych systemów łączności cyfrowej. Systemy uzbrojeniaoraz system dowodzenia i kontroli tworzą wspólnie tak zwanyZintegrowany System Obrony Powietrznej NATO (NATINADS).

Wielonarodowość jest kluczową zasadą tego systemu. Znaczna częśćistniejącej struktury obrony powietrznej jest zatem wspólnie finansowanaprzez Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa NATO (NSIP),dawniej noszący nazwę Program ds. Infrastruktury. Program ten finansujerównież znaczącą część systemu nowej generacji, o nazwie SystemDowodzenia Lotniczego i Kontroli (ACCS). ACCS został zaprojektowanytak, aby połączyć: planowanie taktyczne, wyznaczanie celów orazwykonywanie wszystkich operacji obrony, uderzenia i wsparciapowietrznego. Jego zakres znacznie wykracza zatem poza ramy obronypowietrznej. Jest on wdrażany pod nadzorem Organizacji NATO ds.Zarządzania ACCS, a wstępną zdolność operacyjną osiągnie w ciągunajbliższych kilku lat. Pod koniec lat osiemdziesiątych zdolności NATO wdziedzinie wczesnego ostrzegania zostały wzmocnione poprzezwprowadzenie samolotów typu E-3A dostosowanych do spełniania zadańzwiązanych ze wczesnym ostrzeganiem i kontrolą (NAEW&C). Flotylla tajest obecnie modernizowana w ramach programu kierowanego przez

215

Organizację Zarządzania Programem AEW&C. Samoloty są własnościąNATO i są przez nie użytkowane. Wraz z samolotami typu E-3D należącymido Wielkiej Brytanii, stanowią wyposażenie Sił Powietrznych NATOWczesnego Ostrzegania (NAEWF). Siły zbrojne Francji i Wielkiej Brytaniidysponują również samolotami typu E-3, które mogą współpracować zestrukturą obrony powietrznej NATO.

NATO analizuje również potencjalne udoskonalenie systemuszybkiego przekazywania informacji ostrzegawczych o wystrzeleniutaktycznych pocisków balistycznych. Ponadto Komitet NATO ds. ObronyPowietrznej (NADC) dokonał rewizji Programu Obrony Powietrznej, któryobecnie nosi nazwę Rozszerzony Program Obrony Powietrznej Sojuszu.Program ten zawiera rozwiązania zmierzające do dostosowania strukturobrony powietrznej NATO z uwzględnieniem zmienionej sytuacjibezpieczeństwa i towarzyszących jej zmian w zakresie wymogówzarządzania kryzysowego prowadzonego przez NATO. Uwzględniarównież prowadzenie międzynarodowych ćwiczeń oraz zakładaprzeanalizowanie potencjalnych możliwości związanych z udziałemśrodków morskich w lądowej obronie powietrznej, a także zewzmocnieniem obrony powietrznej przez wprowadzenie mobilnychelementów łatwych do transportowania. Ponadto - jako że pociskitaktyczne są obecnie na wyposażeniu sił zbrojnych wielu państw - Sojuszrozważa również wprowadzenie środków przeciwdziałających takimsystemom.

W ramach CNAD prowadzone są obecnie prace zmierzające doudoskonalenia zdolności Sojuszu do prowadzenia rozpoznania lądowego,która byłaby uzupełnieniem zdolności NATO w zakresie lotniczychsystemów wczesnego ostrzegania. W ten sposób powstałby skutecznyposzerzony system obrony powietrznej wspierający operacje wojskowe(np. konwencjonalne kontruderzenia), misje pokojowe i zarządzaniekryzysowe. Ponadto, zgodnie z zaaprobowaną polityką NATO, CNADuruchamia badania nad specjalną obroną rakietową składającą się naaktywną część Rozszerzonego Programu Obrony Powietrznej.

PLANOWANIE CYWILNE W SYTUACJI ZAGROŻENIA

Celem planowania cywilnego w sytuacji zagrożenia jestkoordynowanie narodowych planów działań zmierzających dozapewnienia maksymalnie efektywnego wykorzystania zasobówcywilnych do wspólnego wspierania realizacji celów strategicznychSojuszu. Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia jest obowiązkiemposzczególnych państw, a zasoby cywilne pozostają cały czas pod ich

216

kontrolą. Jednak, na szczeblu NATO, intencje i zdolności poszczególnychpaństw są harmonizowane tak, aby zapewnić skuteczność wspólnietworzonych planów i procedur oraz zagwarantować dostępnośćniezbędnych zasobów. Zasoby te obejmują: statki, samoloty i helikoptery,pociągi, obiekty i wyposażenie medyczne, środki łączności, środkiumożliwiające przeciwdziałanie skutkom katastrof i inne zasoby cywilne.

Główną rolą planowania cywilnego w sytuacjach zagrożenia wramach NATO jest wspieranie realizacji podstawowych zadań związanychz zapewnieniem bezpieczeństwa Sojuszu. Jest ona realizowana poprzezudzielanie cywilnego wsparcia operacjom wojskowym i kryzysowym,wspieranie władz narodowych w sytuacjach zagrożenia cywilnego orazochronę ludności cywilnej. Pod tymi bardzo ogólnymi hasłami kryją siękonkretne zadania planowania cywilnego związane z zarządzaniemdostępnością zasobów i obiektów cywilnych, a także zapewnianiemwarunków do normalnego życia w sytuacjach zagrożenia, to jest podczaswojny, kryzysów i katastrof. Coraz częściej działania te są podejmowane wścisłej współpracy z państwami partnerskimi, które odgrywają obecnieaktywną rolę w natowskim planowaniu cywilnym w sytuacji zagrożenia.

Wszystkie te działania koordynuje Wysoki Komitet PlanowaniaCywilnego w sytuacji Zagrożenia (SCEPC), który podlega bezpośrednioRadzie Północnoatlantyckiej. SCEPC spotyka się co najmniej 2 razy w rokuna sesjach plenarnych i 8 razy w ciągu roku na sesjach stałych. SekretarzGeneralny formalnie przewodzi sesjom plenarnym, ale w praktyce są oneprowadzone przez Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Infrastruktury,Logistyki i Planowania Cywilnego, a sesjom stałym przewodzi Dyrektords. Planowania Cywilnego. Narodowi przedstawiciele na szczebluplenarnym to szefowie narodowych organizacji planowania cywilnego,które mają siedzibę w stolicach państw członkowskich. Na szczeblu stałymw posiedzeniach uczestniczą zazwyczaj członkowie przedstawicielstwnarodowych w Kwaterze Głównej NATO, ale zespoły te mogą byćrozszerzone o ekspertów narodowych. W związku ze znaczącą obecnościąplanowania cywilnego w sytuacji zagrożenia wśród działań Partnerstwadla Pokoju, odbywające się 2 razy w roku sesje plenarne są równieżorganizowane w formacie EAPC, ze swobodnym udziałem wszystkichpartnerów. Posiedzenia w sesji stałej co najmniej 4 razy w roku odbywająsię w tak poszerzonym składzie.

Pod kierunkiem SCEPC, wiele technicznych zarządów planowania ikomitetów organizuje spotkania przedstawicieli rządów państwowych,ekspertów przemysłowych i przedstawicieli kół wojskowych, abykoordynować planowanie w kilku obszarach działań cywilnych, takich jak:

• transport lądowy;

217

• żegluga oceaniczna;

• lotnictwo cywilne;

• żywność i rolnictwo;

• produkcja i dostawy przemysłowe;

• poczta i telekomunikacja;

• kwestie medyczne;

• ochrona ludności cywilnej;

• produkcja i dostarczanie paliw (chociaż obecnie w tej dziedzinienie podejmuje się działań).

Członkowie tych zarządów lub komitetów spotykają się regularnie izapewniają bezpośrednie przełożenie polityki NATO na konkretnedziałania. W swojej pracy korzystają ze wsparcia małych, elastycznychgrup roboczych lub specjalistycznych komitetów technicznych.

Ogólne kierownictwo działań Sojuszu w sferze planowania cywilnegow sytuacji zagrożenia zarówno na szczeblu instytucyjnym NATO, jak i naszczeblu narodowym, sprawują ministrowie spraw zagranicznych, którzywyznaczają priorytety. Jednak bardzo szeroki zakres planowaniacywilnego w sytuacji zagrożenia wymaga obecnie szczegółowejkoordynacji na szczeblu narodowym działań wielu ministerstw i agencjinarodowych zaangażowanych w tej dziedzinie.

Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia w ramachPartnerstwa dla Pokoju

Na podstawie planów tworzonych i uzgadnianych indywidualnieprzez członków Partnerstwa i przedstawicieli NATO, państwasprzymierzone i partnerzy współpracują ze sobą, realizując wspólne ideałydemokratycznej kontroli nad instytucjami państwowymi - w tym nadsiłami zbrojnymi - oraz odnosząc się do wielu zagrożeń stojących przedposzczególnymi państwami, zgodnie z Koncepcją Strategiczną Sojuszu.Członkowie NATO i partnerzy wspólnie zajmują się planowaniem iprzeprowadzają ćwiczenia zwiększające ich zdolność do współpracy, którajest realizacją szerokiego podejścia Sojuszu do spraw bezpieczeństwa.Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia pozostaje największympozawojskowym programem współpracy, który obejmuje: seminaria,warsztaty, ćwiczenia, szkolenia i wymianę informacji. Wszyscy partnerzyangażują się na rozmaitych szczeblach: lokalnym, regionalnym, rządowymoraz na szczeblu organizacji pozarządowych.

218

Program bezpośrednio odnosi się do politycznych założeńPartnerstwa dla Pokoju i w coraz większym stopniu koncentruje się nawłączaniu partnerów do prac zarządów i komitetów ds. planowania. Tenpraktyczny udział w planowaniu cywilnym NATO w sytuacji zagrożeniazwiększa ich rolę i przyczynia się do tworzenia wzmocnionego i bardziejoperacyjnego Partnerstwa, zgodnie z decyzjami ministrów oraz szefówpaństw i rządów.

W planowaniu cywilnym uczestniczy również wiele innych organizacjimiędzynarodowych, w tym: Rada Europy, Unia Europejska, Między-narodowa Agencja Energii Atomowej, Międzynarodowa FederacjaCzerwonego Krzyża i Stowarzyszeń Czerwonego Półksiężyca (IFRC),Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (ICRC), Biuro ONZ ds.Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA), Organizacja NarodówZjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) oraz WysokiKomisarz ONZ ds. Uchodźców (UNHCR).

Przygotowanie na wypadek katastrof oraz ochrona ludności sąwspólnymi elementami wielu działań Partnerstwa dla Pokoju związanychz planowaniem cywilnym. Dotychczas koncentrowano się już nazagadnieniach takich jak: lawiny, awarie chemiczne, trzęsienia ziemi,powodzie, awarie nuklearne oraz transport niebezpiecznych ładunków.Większość tych działań jest realizowana we współpracy z UNOCHA irealizowanym w jego ramach projektem wykorzystania wojskowych icywilnych zasobów obronnych (MCDA) do likwidacji skutków katastrof.

W odpowiedzi na wyrażane przez obie strony pragnienie nawiązaniabardziej konkretnej współpracy w zakresie łagodzenia skutków katastrof,Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagrożenia (SCEPC)obradujący w formacie EAPC opracował plany utworzeniaEuroatlantyckiego Ośrodka Koordynacji Reagowania w przypadkuKatastrof (EADRCC) i Euroatlantyckiej Jednostki Reagowania w przypadkuKatastrof (EADRU). Ministrowie państw należących do Rady PartnerstwaPółnocnoatlantyckiego zatwierdzili powstanie EADRCC w maju 1998 r., aotwarcie Centrum nastąpiło miesiąc później. Wniosło ono cenny wkład wkoordynowanie międzynarodowej pomocy podczas powodzi na Ukrainieoraz trzęsień ziemi w Turcji i Grecji. Wniosło również znaczny wkład woperacje humanitarne UNHCR w Albanii i w byłej JugosłowiańskiejRepublice Macedonii4 oraz w nieoceniony sposób przyczyniło się dokoordynowania pomocy humanitarnej podczas kryzysu w Kosowie.

219

4 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

EADRU będzie zapewniała niestałe źródło zasobów, czerpiące zaktywów i środków, które poszczególne państwa zechcą udostępnić wodpowiedzi na prośbę o pomoc wystosowaną przez państwo dotknięteskutkami katastrofy. Istnienie tej instytucji znacząco przyczyni się dorozwoju elastycznych form pomocy, udzielanej w odpowiedzi na prośbę.

Współpraca NATO-RosjaWspółpraca NATO-Rosja w tej dziedzinie rozpoczęła się w grudniu

1991 r., kiedy Rada Północnoatlantycka zleciła Wysokiemu KomitetowiPlanowania Cywilnego w sytuacji Zagrożenia (SCEPC) wspomożeniekoordynacji transportu pomocy humanitarnej dla ówczesnego ZwiązkuRadzieckiego. W następnych miesiącach współpraca NATO-Rosja wzakresie działań humanitarnych w różnych państwach powstających poupadku ZSRR zapewniła trwałe podstawy późniejszych wspólnychdziałań. Ustanowione zostały kontakty pomiędzy natowskimi strukturamiplanowania cywilnego i rosyjskim Ministerstwem Obrony Cywilnej,Sytuacji Nadzwyczajnych i Likwidowania Skutków Katastrof Żywiołowych(Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych). Obie strony udzielałyznaczącego poparcia dla działań Biura ONZ ds. Koordynacji PomocyHumanitarnej (UNOCHA) oraz dla organizowanego przez to Biuro projektuMCDA. Pierwsze, otwierające warsztaty w ramach tego projektu zostałyzorganizowane w Kwaterze Głównej NATO w grudniu 1992 r. Od tegoczasu obie strony podejmują znaczące wysiłki w tej dziedzinie.

20 marca 1996 r. w Moskwie Ministerstwo Federacji Rosyjskiej ds.Sytuacji Nadzwyczajnych i NATO podpisały protokół wspólnychuzgodnień w sprawie planowania cywilnego w sytuacji zagrożenia orazgotowości na wypadek katastrof. Zobowiązuje on obie strony dozwiększenia wysiłków i wspierania praktycznej współpracy oraz dopomocy wzajemnej w zakresie przygotowania i reagowania na wypadekkatastrof. Obie strony rozważają obecnie propozycje wspólnegowspierania operacji UNOCHA w przypadku poważnych klęsk lub katastrof.

W dniach 22-23 kwietnia 1997 r. odbyło się sympozjum wysokiegoszczebla w dziedzinie planowania cywilnego w sytuacji zagrożenia natemat wyzwań humanitarnych w nadchodzącym stuleciu. Impreza taodbyła się w formacie Partnerstwa dla Pokoju, a jej gospodarzem byłoMinisterstwo Federacji Rosyjskiej ds. Sytuacji Nadzwyczajnych.Sympozjum odbywało się w związku z plenarną sesją WysokiegoKomitetu Planowania Cywilnego w sytuacji Zagrożenia z udziałemwspółpracujących stron - sesja ta odbyła się w Moskwie w dniach 24-25kwietnia. Było to pierwsze sympozjum SCEPC, które odbywało się poza

220

terytorium NATO, a także pierwszy przypadek, gdy wysoki rangą komitetNATO odbywał formalne spotkanie na terytorium Federacji Rosyjskiej.

Po podpisaniu w Paryżu 27 maja 1997 r. Aktu Stanowiącego oStosunkach Wzajemnych, Współpracy i Bezpieczeństwie pomiędzy NATO iFederacją Rosyjską oraz powołaniu do życia Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja (PJC), stworzono grupę ekspertów ds. gotowości cywilnej wsytuacjach zagrożenia i pomocy w przypadku klęsk, która określiła obszaryprzyszłych prac. Grupa nadzoruje wdrażanie protokołu wspólnychuzgodnień podpisanego przez NATO i Rosję. Jednym z przykładówwspółpracy jest prowadzony przez PJC pilotażowy projekt wykorzystaniatechnologii satelitarnej do zarządzania sytuacjami nadzwyczajnymiwynikającymi z katastrof i klęsk żywiołowych.

Współpraca NATO-Ukraina

Współpraca NATO-Ukraina w dziedzinie planowania cywilnego wsytuacji zagrożenia rozpoczęła się w 1995 r. po fali gwałtownych deszczówi powodzi we wschodniej Ukrainie spowodowanej wylaniem rzek Donieci Suła. Powódź odcięła i częściowo zniszczyła oczyszczalnię ścieków wCharkowie, co spowodowało poważne zatrucie ujęcia wody dla okołodwumilionowego miasta. Zarząd Planowania Cywilnego w SytuacjiZagrożenia NATO koordynował pomoc nadchodzącą z państwczłonkowskich Sojuszu i PdP.

W 1996 r. Ukraina była gospodarzem pierwszego w historiiposiedzenia Zarządu Planowania Cywilnego, które odbyło się pozaterytorium NATO. W powiązaniu z ćwiczeniami "Karpackie bezpieczeństwo'96", we Lwowie odbyło się posiedzenie Komitetu Ochrony Cywilnej NATOz udziałem partnerów. Udana współpraca pomiędzy ZarządemPlanowania Cywilnego w Sytuacji Zagrożenia a ukraińskimMinisterstwem ds. Sytuacji Nadzwyczajnych i Ochrony Ludności przedSkutkami Katastrofy w Czarnobylu umożliwiła zorganizowanieseminarium, które odbyło się w Kijowie, we wrześniu 1997 r. na temat„Ewakuacje lotnicze ze względów medycznych oraz operacje ratunkowe wsytuacji zagrożenia”.

Współpraca w dziedzinie planowania cywilnego i gotowości nawypadek katastrof jest kluczowym zagadnieniem uwzględnionym wKarcie NATO–Ukraina podpisanej w Madrycie, w lipcu 1997 roku. 16 grudnia 1997 r. obie strony podpisały również porozumienie (MOU) ewtej sprawie.

221

Porozumienie (MOU) zmierzało do udoskonalenia zdolności w tejdziedzinie, a także do wzmocnienia pozytywnej współpracy pomiędzyobiema stronami. Dlatego też koncentrowało się na obszarach wspólnychinteresów i obopólnego zainteresowania takich jak: regionalne przygotowaniana wypadek katastrof i zarządzanie w sytuacjach nadzwyczajnych,współpraca cywilno-wojskowa, transport, rozwiązania w zakresieewakuacji lotniczej ze względów medycznych oraz wzmacnianie ogólnejzdolności do reagowania na katastrofy i wypadki nuklearne.

WSPÓŁPRACA NAUKOWA

Działania podejmowane w ramach ProgramuNaukowego NATO

Współpraca naukowa znajduje się w ramach kompetencji KomitetuNaukowego NATO. Odpowiada on za Program Naukowy NATO, w ramachktórego udzielane jest wsparcie dla przedsięwzięć w dziedzinie naukcywilnych podejmowanych wspólnie przez naukowców z państwczłonkowskich Sojuszu oraz EAPC.

Program Naukowy składa się z 4 podprogramów obejmującychrozmaite mechanizmy wspierania współpracy, ukierunkowane naosiąganie różnych celów:

Stypendia współpracy: Głównym celem podprogramu stypendialnegojest długoterminowe przygotowanie przyszłego rozwoju poprzez szkoleniemłodych naukowców. Stypendia są zarządzane w zdecentralizowany sposóbi umożliwiają naukowcom z państw partnerskich kontynuowanie studiówlub podejmowanie badań przez określony czas na terytorium NATO. Nazasadzie wzajemności naukowcy z państw sprzymierzonych są zapraszani dopaństw należących do Partnerstwa dla Pokoju.

Współpraca naukowo-techniczna: Celem tego podprojektu jestinicjowanie współpracy oraz tworzenie trwałych kontaktów osobistychpomiędzy naukowcami z NATO, Partnerstwa dla Pokoju i DialoguŚródziemnomorskiego. Wsparcie dotyczy stypendiów współpracyprzeznaczonych na wspólne przedsięwzięcia oraz wymiany specjalistów.Jego celem jest finansowanie wspólnych projektów badawczych.Dofinansowanie otrzymują również Ośrodki Pogłębionych Studiów (ASI) iZaawansowane Warsztaty Badawcze wykorzystujące technikę "burzymózgów" (ARW).

222

Wsparcie w ramach tego Programu Naukowego jest dostępne dladziałań we wszystkich obszarach nauki, a wszystkie wnioski składaneprzez indywidualnych naukowców są analizowane przez następującepanele doradcze: ds. nauk fizycznych i technicznych oraz technologii (PST),nauk biologicznych i technologii (LST), nauk o ziemi i ochronie środowiskaoraz technologii (EST), a także nauk i technologii cywilnych związanych zbezpieczeństwem (SST).

Wsparcie infrastruktury badawczej: Celem tego podprogramu jestwspieranie państw partnerskich w zakresie tworzenia struktury iorganizacji ich programów badawczych. Wspierane jest również tworzenieniezbędnej podstawowej infrastruktury. W przeciwieństwie do wcześniejwspomnianych podprogramów, wspieranie infrastruktury badawczej macharakter jednostronny – wsparcie NATO jest adresowane do państwpartnerskich. Wspierane są działania podejmowane w dwu obszarach:– 1) sieci komputerowe oraz 2) polityka i organizacja działań w tejdziedzinie nauki i technologii.

Nauka w służbie pokoju: Celem tego podprogramu jest wzmacnianiebadań stosowanych realizowanych na potrzeby przemysłu i ochronyśrodowiska w państwach partnerskich. W ramach tego podprojektuorganizowane są trzy- i pięcioletnie programy współpracy w zakresieprojektów badawczo-rozwojowych skupiających naukowców zajmującychsię badaniami laboratoryjnymi, a także współpracujących z przemysłem isłużbami komunalnymi w państwach członkowskich NATO i Partnerstwadla Pokoju.

Początki współpracy naukowej w ramach NATO datują się od 1956 r.,to jest od czasu, gdy Komitet Trzech ds. Współpracy Pozawojskowejprzedstawił swoje zalecenia. Członkowie Komitetu Trzech, tak zwani TrzejMędrcy – ministrowie spraw zagranicznych Norwegii (Lange), Włoch(Martino) oraz Kanady (Pearson) – zauważyli, że rozwój nauki i technologiima na tyle kluczowe znaczenie dla przyszłości wspólnoty atlantyckiej, żepaństwa członkowskie NATO powinny zapewnić wykorzystanie wszystkichmożliwości podejmowania owocnej współpracy. Następnie powołanoZespół Zadaniowy ds. Współpracy Naukowo-Technicznej. W grudniu 1957r. szefowie rządów państw sprzymierzonych przyjęli raport tego zespołu i– zgodnie z jego zaleceniami – zaaprobowali powstanie KomitetuNaukowego NATO. Pierwsze posiedzenie Komitetu odbyło się w marcu1958 r.

Przez lata Program Naukowy NATO rozwijał się w oparciu o dwa filary,którymi są doskonałość naukowa i solidarność państw sprzymierzonych.Od początku jego celem było raczej wspieranie współpracy pomiędzyposzczególnymi naukowcami w państwach Sojuszu, a nie finansowanie

223

programów lub instytucji badawczych. W ostatnich latach Programzapewnił rosnące możliwości współpracy z partnerami NATO, w ramachRady Partnerstwa Euroatlantyckiego. Na początku 1999 r. Program zostałcałkowicie przekształcony i skoncentrował się wyłącznie na wspieraniuwspółpracy pomiędzy naukowcami z NATO i państw należących do PdPoraz współpracy z państwami należącymi do DialoguŚródziemnomorskiego w zakresie działań objętych podprogramemwspółpracy naukowo-technicznej. Wstrzymane zostało wspieraniewspółpracy obejmującej wyłącznie naukowców z państw sprzymierzonych.

Obecnie około 10 000 naukowców z NATO i państw partnerskichuczestniczy każdego roku w Programie Naukowym NATO, jako beneficjencistypendiów i uczestnicy spotkań, albo jako recenzenci lub członkowiepanelu doradczego. Oto przykłady różnych programów badawczych, któreotrzymały wsparcie: "Przemysłowe badania i poszukiwania surowcówmineralnych w albańskich kompleksach ofiolitów" (stypendium współpracyw dziedzinie środowiska - Albania i Wielka Brytania); "Wydzielanie miedzi imediatorów w nerwach naczyniowych" (stypendium współpracy wdziedzinie nauk biologicznych - Rosja i Niemcy); "Przyspieszeniemagnetyczne w młodych gwiazdach" (stypendium współpracy w dziedziniefizyki - Uzbekistan, Kazachstan, Armenia, Francja, USA i Niemcy);"Zastosowanie materiału miotającego stosowanego w przypadku pociskówkarabinowych i rakietowych w odniesieniu do materiałów wybuchowychdostępnych na rynku komercyjnym" (zaawansowane warsztaty badawcze wdziedzinie związanych z bezpieczeństwem nauk cywilnych - Rosja, USA);"Naukowe zagadnienia dopuszczalnego pod względem wymogówśrodowiska funkcjonowania punktów końcowych w procesie regeneracji iusuwania zanieczyszczeń" (Ośrodek Pogłębionych Studiów - Ukraina iUSA)5.

Komitet Naukowy spotyka się 3 razy w roku, a raz do rokuorganizowane są posiedzenia z udziałem członków EAPC. W ocenie idoborze wniosków stypendialnych pomagają Komitetowi paneledoradcze, których członkowie są powoływani przez Komitet spośródnaukowców z NATO i państw partnerskich.

224

5 CLG: Stypendium Współpracy

ARW: Zaawansowane Warsztaty Badawcze

ASI: Ośrodek Pogłębionych Studiów

Współpraca NATO–RosjaW nawiązaniu do zapisów Aktu Stanowiącego NATO–Rosja, podczas

posiedzenia Stałej Wspólnej Rady NATO–Rosja na szczebluministerialnym w Luksemburgu, w maju 1998 r. podpisano protokółwspólnych uzgodnień w zakresie współpracy naukowo-technicznejpomiędzy NATO a Ministerstwem Nauki i Technologii Federacji Rosyjskiej.Protokół ten ma przyczyniać się do: (a) wzmacniania i promowaniawspółpracy naukowo-technicznej pomiędzy NATO a Federacją Rosyjską wobszarach wspólnego zainteresowania oraz (b) wspierania badańnaukowych i działań rozwojowych przyczyniających się do postępunaukowo-technicznego.

Protokół przewiduje powołanie Wspólnego Komitetu WspółpracyNaukowej i Technicznej (JSTC) pomiędzy NATO i Federacją Rosyjską, któryma działać z upoważnienia Stałej Wspólnej Rady. Komitet ma się spotykaćraz do roku, na zmianę w Federacji Rosyjskiej i Kwaterze Głównej NATO.

Pierwsze posiedzenie JSTC odbyło się w listopadzie 1998 r. Ustalonowówczas 3 obszary współpracy, która miała być podejmowana w ramachprotokołu: fizyka plazmowa, biotechnologia roślin oraz przewidywanie izapobieganie skutkom katastrof.

Współpraca NATO–UkrainaWspółpraca z Ukrainą w ramach Programu Naukowego NATO

rozpoczęła się w 1991 r. i jest intensyfikowana, zgodnie z zapisami KartyNATO-Ukraina. W wyniku wymiany dokumentów pomiędzy władzamiUkrainy i NATO, powołano do życia specjalną Grupę Roboczą ds.Współpracy Naukowej NATO-Ukraina. Grupa ta będzie oceniać zakresuczestnictwa naukowców ukraińskich w Programie Naukowym NATO, atakże określi sposoby zwiększania tego zaangażowania.

Współpraca w ramach Dialogu ŚródziemnomorskiegoKomitet Naukowy NATO realizuje również specjalną inicjatywę we

współpracy z państwami Dialogu Śródziemnomorskiego, a naukowcy ztego regionu mogą obecnie – wspólnie z partnerami z NATO –przygotowywać wnioski o wsparcie w postaci: stypendiów współpracy,wymiany specjalistów, pomocy dla instytutów studiów zaawansowanychoraz zaawansowanych warsztatów badawczych. Szczególną uwagęzwraca się na identyfikowanie problemów regionalnych w państwach

225

Dialogu Śródziemnomorskiego oraz zachęcanie osób składającychwnioski do podejmowania współpracy naukowej w tych dziedzinach.

ŚRODOWISKO NATURALNE I SPOŁECZEŃSTWO

Komitet ds. Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa(CCMS)

Wyzwania w zakresie ochrony środowiska stojące przedspołecznością międzynarodową zostały docenione przez Sojusz w 1969 r.,co doprowadziło do powstania Komitetu ds. Wyzwań WspółczesnegoSpołeczeństwa (CCMS), którego zadaniem jest reagowanie na problemyzwiązane z ochroną środowiska. Za pośrednictwem tego Komitetu,państwa członkowskie NATO uczestniczyły w licznych inicjatywachzmierzających do wykorzystania potencjału oferowanego przez Sojusz izwiązanego ze współpracą w zakresie rozwiązywania problemówdotyczących środowiska naturalnego i jakości życia.

Pod auspicjami Komitetu realizowano wiele projektów w dziedzinachtakich jak: skażenie środowiska, hałas, problemy urbanizacyjne, energia izdrowie ludzi oraz - w szczególności - problemy ekologiczne związane zobronnością. Przykłady działań obejmują studia pilotażowe na tematy:„Ochrona środowiska a ponowne wykorzystanie byłych terenówwojskowych”, które mają pomóc partnerom w konwersji byłych bazwojskowych do użytku cywilnego; „Bezpieczeństwo środowiskanaturalnego w kontekście międzynarodowym”; „Systemy zarządzaniaochroną środowiska w sektorze wojskowym”; „Czyste produkty iprocesy”; „Modelowanie ekosystemu lagun przybrzeżnych na potrzebyzrównoważonego rozwoju” oraz „Ocena wpływu działań na środowiskonaturalne”.

Komitet jest unikalnym forum do dzielenia się w gronie państwnależących do NATO i EAPC wiedzą i doświadczeniami na temattechnicznego, naukowego i politycznego wymiaru zagadnień społecznychi środowiskowych zarówno w sektorze cywilnym, jak i wojskowym. PraceKomitetu mają charakter zdecentralizowany, a uczestniczenieposzczególnych państw w studiach pilotażowych, projektach, warsztatachi seminariach finansowanych na poziomie narodowym, jest dobrowolne.Budżet cywilny NATO zapewnia dofinansowanie dla CCMS, na potrzebystypendiów umożliwiających ekspertom udział w działaniach Komitetu.

226

W przypadku realizacji każdego projektu, jedno lub więcej państwdobrowolnie przejmuje wiodącą rolę, to jest ponosi odpowiedzialność zaplanowanie i finansowanie prac, a także za koordynację wykonania,przygotowanie niezbędnych raportów oraz promowanie działań pozakończeniu projektu. W 1993 r. możliwe stało się przejmowanie przezjedno z państw należących do PdP roli współdyrektora studiumpilotażowego – drugim współdyrektorem jest wtedy przedstawicieljednego z państw natowskich. W projekcie takim muszą uczestniczyćprzedstawiciele co najmniej dwu innych państw członkowskich Sojuszu.

Od 1996 r., Komitet wprowadził nowe mechanizmy współpracy wramach Programu CCMS. Mechanizmy te to między innymi doraźne 6-do18-miesięczne projekty koncentrujące się na specyficznychzagadnieniach, a także warsztaty, których celem jest popularyzacja wiedzyw ściśle określonych obszarach. W tym kontekście realizowane są obecniedwa projekty: „Rozwój Zintegrowanego Programu Zarządzania StrefąWybrzeża (INCOM) poprzez realizację projektu monitorowania imodelowania strefy wybrzeża i szelfu na Morzu Czarnym” oraz„Zrównoważone tworzenie infrastruktury wojskowej”.

Zgodnie z Planem Działań EAPC na lata 2000-2002 Komitet ds.Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa (CCMS) poszerza swojądziałalność o organizowanie spotkań z partnerami NATO orazprzeprowadzanie warsztatów na tematy związane z ochroną środowiska wkontekście obronności, a także o realizację nowych studiów pilotażowychna tematy o szczególnym znaczeniu dla państw należących do PdP. CCMSsponsoruje również organizację konferencji poświęconych ochronieśrodowiska. Przykładowo, w 1999 r. zorganizowano dwie konferencje tegotypu – pierwsza z nich odbyła się w ramach Planu Działań EAPC na temat„Bezpieczeństwo środowiska naturalnego wokół naftociągu w Gruzji”(Tbilisi, Gruzja, październik 1999 r.), a druga była zorganizowana w ramachKarty NATO-Ukraina i miała tytuł: „Problemy ekologiczne wynikające zdziałań obronnych na Morzu Czarnym i Morzu Azowskim” (Sewastopol,Ukraina, październik 1999 r.).

Posiedzenia CCMS w formacie EAPC odbywają się raz do roku.Inicjowane lub rozważane działania obejmują studia pilotażowe wdziedzinie metodologii oczyszczania skażonych byłych obiektówwojskowych; zarządzania ochroną środowiska w sektorze wojskowym;bezpieczeństwa środowiska naturalnego; a także prace na tematwzajemnych powiązań pomiędzy obronnością, środowiskiem naturalnymi kwestiami ekonomicznymi, których celem jest identyfikowanie metoddziałania sił zbrojnych Sojuszu i państw partnerskich, uwzględniającychwymogi ochrony środowiska.

227

Współpraca NATO–RosjaObecnie przygotowywany jest protokół wzajemnych uzgodnień

pomiędzy Federacją Rosyjską i NATO na temat ochrony środowiska.

Współpraca NATO–UkrainaWspółpraca z Ukrainą w ramach CCMS odbywa się zgodnie

postanowieniami Karty NATO-Ukraina i koncentruje się w szczególnysposób na problemach ochrony środowiska w kontekście obronności.

Współpraca w ramach Dialogu ŚródziemnomorskiegoPaństwa należące do Dialogu Śródziemnomorskiego są zachęcane do

uczestniczenia w projektach realizowanych przez Komitet ds. WyzwańWspółczesnego Społeczeństwa (CCMS).

228

ROZDZIAŁ 9

ZASOBY WSPÓLNIE FINANSOWANE:BUDŻET NATO I ZARZĄDZANIE FINANSAMI

Zasady wspólnego finansowania

Wspólne pokrywanie kosztów

Budżet cywilny

Budżet wojskowy

Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa NATO (NSIP)

Zarządzanie zasobami

Zarządzanie finansami

Kontrola finansowa

ZASOBY WSPÓLNIE FINANSOWANE:BUDŻET NATO I ZARZĄDZANIE FINANSAMI

ZASADY WSPÓLNEGO FINANSOWANIA

NATO jest organizacją międzyrządową, a państwa członkowskieudostępniają mu zasoby niezbędne do bieżącego funkcjonowania.Państwa członkowskie dbają też o infrastrukturę i udogodnieniastwarzające warunki do konsultacji, podejmowania decyzji i późniejszegowdrażania uzgodnionych posunięć politycznych i działań. NATO służypolitycznemu Sojuszowi wspieranemu przez niezbędną strukturęwojskową. Struktura ta zapewnia wspólną obronę państw członkowskich,współpracę z Partnerami NATO oraz wdrażanie polityki Sojuszu wodniesieniu do operacji pokojowych i w innych obszarach.

W kontekście wojskowym – jeśli nie liczyć niewielkiej liczby stałychośrodków dowodzenia oraz ograniczonych sił stałych – ogromnawiększość sił zbrojnych i aktywów należących do państw członkowskichNATO pozostaje pod narodowym dowództwem i kontrolą. Jest tak dopókiczęść lub całość tych sił zbrojnych – a bywa to różnie w odniesieniu doróżnych państw – zostanie ewentualnie udostępniona NATO do realizacjikonkretnych zadań wojskowych. Siły państw członkowskich przekazane doudziału w kierowanych przez NATO Siłach Stabilizacyjnych (SFOR) wBośni i Hercegowinie oraz w KFOR w Kosowie są zatem tymczasowoodstąpione NATO w celu wypełniania mandatów Sojuszu, ale są szkolone,wyposażane, utrzymywane i finansowane przez poszczególne budżetypaństw członkowskich.

Aby ułatwić prowadzenie konsultacji i podejmowanie wspólnychdecyzji w ramach Sojuszu, każde państwo członkowskie utrzymujedyplomatyczne i wojskowe przedstawicielstwo w Kwaterze GłównejNATO, a także cywilną i/lub wojskową reprezentację w ośrodkachkierowania i sztabach różnych agencji i dowództw wojskowych NATO.Koszty utrzymywania narodowych przedstawicielstw i misji wojskowychoraz zapewnienia im odpowiedniej obsady kadrowej są równieżpokrywane przez poszczególne państwa, zgodnie z obowiązującymi wnich zasadami i praktyką rozliczania środków finansowych.

Dwa przykłady podane powyżej – koszty utrzymania sił zbrojnych orazkoszty cywilnych i wojskowych przedstawicielstw w organach Sojuszu –ilustrują wydatki, które należy uwzględnić w jakiejkolwiek analizieogólnych kosztów ponoszonych przez państwo w związku z jegoczłonkostwem w NATO. Koszty te należałoby zestawić z podobną analizą

231

korzyści ekonomicznych uzyskiwanych przez każde państwo członkowskiew związku z przynależnością do Sojuszu.

Uzasadnienie członkostwa w NATO wykracza jednak daleko pozagranice bilansu finansowego sporządzonego na podstawie powyższychdanych i obejmuje czynniki polityczne, ekonomiczne, naukowe,technologiczne, kulturowe i inne, które nie poddają się łatwo kryteriomfinansowym. Ponadto, aby osiągnąć miarodajne wnioski, każde państwopowinno uwzględnić w tych wyliczeniach koszty, które musiałyby byćponiesione w dłuższym okresie, w związku z indywidualnymfinansowaniem własnego bezpieczeństwa narodowego lub zapewnieniembezpieczeństwa poprzez alternatywne formy współpracy międzynarodowej.

Celem niniejszego rozdziału nie jest podejmowanie prób stworzeniatakich teoretycznych wyliczeń – sprawą każdego państwa musi pozostaćodniesienie się do tych zagadnień, zgodnie z własnymi procedurami ipraktyką. Rozdział ten ma raczej przedstawić zasady wspólnegofinansowania i podziału kosztów stosowane w całym Sojuszu, a takżezaprezentować najważniejsze budżety, w ramach których dokonuje sięzarządzanie finansowymi zasobami tej organizacji. Ujmowane razem,wydatki te stanowią mniej niż pół procenta ogólnej sumy wydatkówobronnych państw członkowskich NATO (patrz tabela 3).

Zasoby finansowe NATO są zasadniczo przeznaczane na te wydatki,które odzwierciedlają interesy wszystkich państw członkowskich. Strukturawspólnego finansowania jest zróżnicowana i zdecentralizowana. Pewnewspólnie podejmowane działania międzynarodowe związane z badaniami,rozwojem, produkcją i wsparciem logistycznym nie angażują wszystkich, aw niektórych przypadkach mogą angażować jedynie niewielką liczbępaństw członkowskich. Działania te w większości nadzorują organizacjeNATO ds. produkcji i logistyki. Podlegają one ogólnym zasadomfinansowym i audytowym obowiązującym w NATO, ale poza tymzachowują rzeczywistą autonomię, zgodnie z upoważnieniem RadyPółnocnoatlantyckiej. Szersze ich omówienie znajduje się poniżej (patrzZarządzanie finansami).

Z niewieloma wyjątkami, z funduszy NATO nie pokrywa się zatemwydatków na zaopatrzenie sił zbrojnych lub pozyskanie takich fizycznychaktywów wojskowych jak: okręty, okręty podwodne, jednostki latające,czołgi, uzbrojenie artylerii lub systemy uzbrojenia. Odpowiedzialnośćfinansową za personel i wyposażenie wojskowe sił udostępnianychSojuszowi ponoszą zatem państwa członkowskie. Istotnym wyjątkiem sąSiły Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force)- flotylla samolotów wyposażonych w radary, która została wspólniepozyskana przez państwa członkowskie, a obecnie jest ich wspólną

232

własnością oraz przedmiotem utrzymywania i użytkowania. Siły te znajdująsię pod dowództwem i operacyjną kontrolą dowódcy sił zbrojnych NATOpodlegającemu dowódcom strategicznym Sił Sojuszniczych. NATOfinansuje również inwestycje służące wspólnym potrzebom, takie jak:systemy obrony powietrznej, dowodzenia i kontroli lub systemy łączności ozasięgu pokrywającym się z terytorium traktatowym, których utrzymywanienie może być wyłącznym obowiązkiem żadnego państwa. Takie inwestycjemuszą być utrzymywane, odnawiane, a w ostateczności wymienianezgodnie ze zmieniającymi się wymogami i postępem technologicznym.Koszty z tym związane stanowią znaczącą pozycję w wydatkach NATO.

Procedura uzyskiwania zgody na finansowanie jakiegokolwiekprojektu ze wspólnych funduszy rozpoczyna się od określenia i uznaniapotrzeby wydatkowania środków oraz ustalenia, że odpowiedzialnośćfinansowa za tę inwestycję nie może być w uzasadniony sposób złożonana barki pojedynczego państwa, a projekt będzie służył interesomwszystkich państw wnoszących do niego swój wkład. Wymóguzasadniający inwestycję musi być we właściwy sposób sformułowany,stwierdzony i uzasadniony, a to wymaga złożonego współdziałaniaadministracji na szczeblu narodowym i międzynarodowym. Uznanezapotrzebowanie na konkretne wydatki musi następnie byćzweryfikowane pod kątem tego, czy w określonym wymiarze kwalifikujesię do sfinansowania ze wspólnych środków państw członkowskich.Decyzję o wspólnym finansowaniu podejmują na zasadzie konsensusuwszystkie państwa członkowskie, które będą uczestniczyły w kosztach.

W ciągu lat, które upłynęły od powstania Sojuszu, stosowanie tychzasad doprowadziło do wypracowania skomplikowanych regułokreślających skalę całkowitego lub częściowego finansowania orazwyłączenie ze wspólnego finansowania różnych rodzajów kosztów, takichjak podatki państwowe lub lokalne. Kolejnym ważnym, choć być możezaskakującym wyłączeniem kosztów, datującym się od początkówistnienia NATO, są wynagrodzenia dla personelu wojskowego służącegow Kwaterze Głównej NATO lub w jakimkolwiek innym międzynarodowymośrodku dowodzenia stanowiącym część wojskowej struktury Sojuszu.Wynagrodzenia te wypłacają państwa macierzyste, a dotyczy to około 15tysięcy osób personelu wojskowego, które stanowią rutynową obsadęmiędzynarodowych ośrodków dowodzenia. Wynagrodzenia dlamiędzynarodowego personelu cywilnego pracującego w KwaterzeGłównej w Brukseli oraz w dowództwach wojskowych są finansowaneodpowiednio ze wspólnego budżetu cywilnego i wojskowego NATO.Znaczące obszary finansowania związanego z NATO podlegają tego typukonwencjom, akceptowanym przez wszystkie państwa członkowskie.

233

Kryteria wspólnego finansowania podlegają nieustannej analizie, azmiany mogą być wprowadzone w wyniku zaistnienia nowych konkretnychpotrzeb, takich jak konieczność jasnego określenia części kosztówzwiązanych z działaniami pokojowymi NATO, które powinny być zaliczonedo budżetów międzynarodowych oraz krajowych. Inne zmiany konwencjiobowiązujących w zakresie wspólnego finansowania mogą wynikać zrozwoju organizacyjnego lub technologicznego albo po prostu z potrzebykontrolowania wydatków w celu sprostania wymogom określonychograniczeń finansowych. Pomimo tych wyzwań, zasada wspólnegofinansowania na podstawie konsensusu pozostaje fundamentemfunkcjonowania Sojuszu. Nadal opowiadają się za nią wszystkie państwaczłonkowskie i można w tym widzieć odzwierciedlenie ich politycznegozaangażowania w NATO oraz wyraz politycznej solidarności, która decydujeo wprowadzaniu w życie przyjętej polityki Sojuszu.

WSPÓLNE POKRYWANIE KOSZTÓW

Ogólną zasadą jest uczestniczenie wszystkich państw członkowskich wwydatkach, które zostały zaakceptowane do wspólnego finansowania. Stądteż wszystkie państwa członkowskie przyczyniają się do finansowaniawydatków związanych z utrzymaniem Sekretariatu Międzynarodowego,Międzynarodowego Sztabu Wojskowego oraz agencji KomitetuWojskowego, a także wspólnie finansowanych elementów operacji pokojowychoraz działań Partnerstwa dla Pokoju. Koszty Sił Wczesnego Ostrzegania iKontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) pokrywane są przez 13 państwuczestniczących w ich tworzeniu. Wydatki związane z innymi częściami lubpodmiotami w ramach międzynarodowej struktury wojskowej oraz kosztywynikające z sojuszniczego Programu Inwestycji w dziedzinieBezpieczeństwa są dzielone pomiędzy poszczególne państwa członkowskiezgodnie z charakterem ich udziału w zintegrowanej strukturze dowodzenia.

Zgodnie z przyjętą konwencją, uzgodnione formuły podziału kosztówokreślające wkład każdego z państw członkowskich uwzględniają jego"zdolność do ponoszenia wydatków". Jednak formuły te w równymstopniu wynikają z czynników politycznych, jak i ekonomicznych. Formułyodnoszące się do budżetów cywilnych i wojskowych oraz do Programu ds.Inwestycji były pierwotnie negocjowane na początku lat pięćdziesiątych.Później adaptowano je, w znacznej mierze proporcjonalnie, abyodzwierciedlać obecność nowych państw członkowskich oraz różniący sięudział w zintegrowanej strukturze dowodzenia. Związek tych formuł zaktualną oceną wskaźników zdolności ekonomicznej, takich jak PKB lubparytety siły nabywczej, jest w konsekwencji małoprecyzyjny.

234

Obecnie budżet cywilny jest finansowany zgodnie z jednolitą formułąobejmującą 19 państw. Większa część budżetu wojskowego, z któregofinansowana jest międzynarodowa struktura wojskowa Sojuszu, tworzonajest zgodnie z nieco odmienną formułą obejmującą 19 państw orazdwiema formułami, które stosują się wobec 18 państw. ProgramInwestycji NATO jest w podobny sposób finansowany zgodnie z dwiemaformułami udziału w kosztach - jedna z nich stosuje się do 19, a druga do18 państw. Część budżetu wojskowego, z którego finansowane są SiłyPowietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF) podlega oddzielnymformułom obejmującym 13 i 14 państw, co odzwierciedla przemysłowo-komercyjną orientację porozumień dotyczących podziału kosztów,przyjętych dla danej organizacji zaopatrującej (NAPMO - patrz rozdział 14).

Tabele 1 i 2 przedstawiają udziały każdego z państw członkowskich wfinansowaniu budżetu cywilnego i wojskowego oraz Programu InwestycjiNATO.

BUDŻET CYWILNY

Budżet cywilny jest ustalany i realizowany pod nadzorem KomitetuBudżetu Cywilnego i jest finansowany przede wszystkim z wpłatposzczególnych ministerstw spraw zagranicznych. Pokrywa się z niego:koszty operacyjne Sekretariatu Międzynarodowego funkcjonującego wKwaterze Głównej NATO w Brukseli; realizację zaaprobowanychprogramów i działań cywilnych; a także koszty budowy, zarządzania iutrzymania obiektów i udogodnień, włącznie z kosztami osobowymizwiązanymi z organizacją konferencji, posiedzeń komitetów NATO ipodporządkowanych im grup oraz służby bezpieczeństwa i ochrony itp. Wostatnich latach coraz większy udział w wydatkach mają działaniapodejmowane we współpracy z Partnerami. Całkowity budżetzatwierdzony na 2000 rok wynosi około 133 mln USD1. Koszty osobowepochłaniają około 61% (80 milionów USD). Koszty programówspecjalnych, takich jak Program Naukowy NATO lub nakłady nadziałalność informacyjną pochłaniają około 26% (35 milionów USD).Pozostała część (13%, czyli około 18 milionów USD) przeznaczona jest nainne wydatki operacyjne i koszty kapitałowe.

235

1 Należy zachować ostrożność, porównując dane liczbowe cytowane w niniejszym rozdziale ztymi, które były opublikowane we wcześniejszych wydaniach Vademecum. Zmiany mogąwynikać ze zróżnicowanego kursu dolara w stosunku do innych walut.

BUDŻET WOJSKOWY

Budżet wojskowy jest ustalany i realizowany pod nadzorem KomitetuBudżetu Wojskowego. W większości finansowany jest z wpłat ministerstwobrony państw członkowskich. Pokrywane są z niego koszty operacyjne izwiązane z utrzymaniem oraz koszty kapitałowe międzynarodowejstruktury wojskowej - z wyjątkiem dużych inwestycji budowlanych isystemowych, które są finansowane w ramach Programu Inwestycji wdziedzinie Bezpieczeństwa NATO. Z budżetu wojskowego utrzymywanyjest więc: Komitet Wojskowy, Międzynarodowy Sztab Wojskowy izwiązane z nim agencje, dwa dowództwa strategiczne NATO (ACE iACLANT) oraz związane z nimi dowództwa, systemy kontroli iprzekazywania informacji, agencje badawczo-rozwojowe, agencjezwiązane z pozyskiwaniem i logistyką oraz siły powietrzne wczesnegoostrzegania i kontroli NATO.

Obecnie budżet wspiera również koszty operacyjne strukturydowodzenia NATO stworzonej do realizacji działań pokojowych w Bośni iHercegowinie oraz w Kosowie. Całkowity budżet zatwierdzony na 2000 r.wynosi około 751,5 mln USD. Warto podkreślić, że kwota ta nie obejmujebardzo znaczących kosztów związanych z przydzieleniem personeluwojskowego, które są ponoszone przez poszczególne państwa wnoszącewkład do tych operacji. Całość wspólnie finansowanego budżeturozdzielana jest następująco: obsługa i utrzymanie misji pochłania około43%, czyli 323 mln USD; koszty osobowe personelu cywilnego to około30%, czyli 225 mln USD; ogólne koszty administracyjne pochłaniają około22%, czyli 166 mln USD; a około 5%, czyli 37,5 mln USD przeznacza się nainwestycje kapitałowe.

PROGRAM INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWANATO (NSIP)

Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa NATO (NSIP) jestrealizowany pod nadzorem Komitetu ds. Infrastruktury, a górne poziomyrocznych wpłat na jego fundusz ustala Rada Północnoatlantycka. Poziomokreślony na rok 2000 jest równy mniej więcej 688 mln USD. Programfinansuje pozyskanie i utrzymanie instalacji oraz obiektów umożliwiającychfunkcjonowanie dowództw strategicznych NATO w zakresie wykraczającympoza spełnianie wymogów obrony narodowej poszczególnych państwczłonkowskich. Inwestycje te obejmują takie instalacje i obiekty jak: systemyłączności i informatyczne, radary, kwatery wojskowe, lotniska, naftociągi izapasy paliwa, porty i urządzenia nawigacyjne. Podobnie jak w przypadku

236

budżetu wojskowego, Program NSIP finansuje również uprawnione kosztyoperacji pokojowych, takich jak SFOR i KFOR. Poszczególne dziedzinyfinansowania odnośnie do misji pokojowych obejmują: łączność, systemyinformacyjne, obiekty lokalnych ośrodków dowodzenia, systemy zasilaniaoraz naprawy lotnisk, linii kolejowych i sieci drogowej. Stworzenie w 1994 r.Partnerstwa dla Pokoju nadało programowi nowy wymiar związany zposzerzoną współpracą. Nieco później, Inicjatywa w dziedzinie ZdolnościObronnych ogłoszona na Szczycie Waszyngtońskim w 1999 r. dodatkowoukierunkowała przyszły rozwój tego programu.

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI

Od połowy lat dziewięćdziesiątych w związku z naciskami naoptymalizację wykorzystania wspólnie finansowanych środkówwojskowych, państwa członkowskie wzmocniły strukturę zarządzania NATOpoprzez promowanie tworzenia "zespołów możliwości" oraz powołanieWysokiego Urzędu ds. Zasobów (SRB), który odpowiada za ogólnezarządzanie zasobami wojskowymi NATO (to jest z wyłączeniem kosztówpokrywanych z budżetu cywilnego). Zespoły możliwości określają zasobyudostępniane i żądane przez dowódców wojskowych NATO do wypełnianiakonkretnych zadań. Zespoły możliwości są podstawowym narzędziemoceny wspólnie finansowanych uzupełnień (w kategoriach inwestycjikapitałowych oraz okresowych kosztów funkcjonowania i utrzymania).Pozwalają również ocenić potrzeby w zakresie personelu cywilnego iwojskowego niezbędnego do wypełniania zadań. Zespoły możliwości sąrównież analizowane i oceniane przez Wysoki Urząd ds. Zasobów, w składktórego wchodzą przedstawiciele poszczególnych państw członkowskich,przedstawiciele Komitetu Wojskowego oraz Dowódcy Strategiczni NATO iprzewodniczący Komitetu Budżetu Wojskowego, Komitetu ds. Infrastrukturyi Komitetu ds. Kadry Obronnej. SRB zatwierdza zespoły możliwości z punktuwidzenia zakładanych w nich kosztów, zanim uzyskają one aprobatę RadyPółnocnoatlantyckiej. Co roku przedstawia także Radzie Północnoatlantyckiejdo zatwierdzenia wszechstronny średnioterminowy plan zasobów, wktórym określone są pułapy finansowe na następny rok oraz przedstawianesą ogólne plany na kolejne 4 lata. W ramach tych parametrów Komitetynadzorują przygotowanie i wykonanie swoich budżetów i planów.Następnie SRB przygotowuje roczny raport, który pozwala RadziePółnocnoatlantyckiej nadzorować poprawność wydatkowania środków wstosunku do wymogów oraz oceniać wpływ wspólnie finansowanychśrodków wojskowych na wspólnie finansowane budżety NATO związane zrealizacją nowej polityki Sojuszu.

237

ZARZĄDZANIE FINANSAMI

Struktura zarządzania finansami wewnątrz NATO gwarantuje, żeostateczna kontrola nad wydatkami należy do państw członkowskichpokrywających koszty określonej działalności. Kontrola ta sprawowana jestna zasadzie konsensusu pomiędzy państwami członkowskimi. Odbywa sięna wszystkich szczeblach podejmowania decyzji i przyjmuje formę ogólnychograniczeń, albo konkretnych restrykcji. Przykładem ogólnych ograniczeńjest przydzielanie konkretnych środków lub pułapów kosztów operacyjnychi inwestycji kapitałowych (zatwierdzonych przez Wysoki Urząd ds.Zasobów), albo limity osobowe personelu cywilnego i wojskowego,odnośnie do których zarządcy finansowi (Sekretarz Generalny, DowódcyStrategiczni NATO oraz dowódcy podlegli i inni przewodniczący organówSojuszu) mają stosunkową swobodę proponowania i realizacji własnychbudżetów. Konkretne restrykcje mogą przyjąć wiele form, od narzuceniaszczegółowo określonych środków ekonomicznych aż do czasowegozamrożenia kredytów przeznaczonych na jakiś cel, albo ograniczenietransferów kredytowych. Takie ograniczenia lub środki kontroli mogą byćzastrzeżone w warunkach zatwierdzenia budżetu, albo mogą być narzuconeprzez państwa wnoszące wkład do konkretnych kosztów poprzez wyjątkowozdarzające się interwencje w trakcie wykonywania budżetu. Zatwierdzenieposzczególnych budżetów może być postrzegane jako konkretna realizacjazałożeń politycznych, organizacyjnych lub finansowych, których wdrożeniejest zgodne z wolą państw członkowskich wnoszących swój wkładfinansowy. Takie założenia ewoluują z biegiem czasu, w odpowiedzi nazmieniające się środowisko międzynarodowe oraz wymogi wynikające zrównocześnie zachodzących adaptacji w obrębie struktur i zadań Sojuszu.

Dynamiczny proces adaptacji trwający od półwiecza istnienia Sojuszu,w dużej mierze wyjaśnia zróżnicowanie i decentralizację strukturyzarządzania finansowego NATO. Żadna pojedyncza instytucja Sojuszu niema bezpośredniej kontroli nad zarządzaniem wszystkimi czteremagłównymi elementami finansowej struktury NATO, to jest: SekretariatemMiędzynarodowym (finansowanym z budżetu cywilnego), MiędzynarodowąStrukturą Wojskową (finansowaną z budżetu wojskowego), ProgramemInwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa oraz wyspecjalizowanymiorganizacjami do spraw produkcji i logistyki. Te ostatnie dzielą się na dwiegrupy: część z nich finansowana jest na podstawie rozwiązań przyjętych wodniesieniu do międzynarodowej struktury wojskowej, a pozostałe działająna mocy statutów nadanych przez Radę Północnoatlantycką, mają własnezarządy i komitety finansowe oraz oddzielne źródła finansowania ześrodków budżetowych poszczególnych państw.

238

Zarządzanie finansowe budżetami Sojuszu (cywilnym i wojskowym)różni się od zarządzania Programem Inwestycji w dziedzinieBezpieczeństwa. Zróżnicowanie i decentralizacja struktur zarządzaniafinansowego budżetami NATO są usankcjonowane przez przepisyfinansowe, które zatwierdza Rada Północnoatlantycka. Przepisy te sąuzupełniane przez zarządzenia i procedury dostosowujące je dokonkretnych wymogów różnych instytucji i programów NATO. Pełnią rolępodstawowych, jednoczących zasad, wokół których tworzona jest całastruktura finansowa.

Przepisy stanowią, że każdy organ lub instytucja NATO musi mieć swójwłasny budżet wyrażony w walucie państwa goszczącego ich siedzibę, zpodaniem wartości w walucie rozrachunkowej według kursu określanegoprzez wspólną jednostkę księgową. Budżet jest roczny, przy czym rokfinansowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Przygotowywany jest zupoważnienia przewodniczącego danej jednostki organizacyjnej, anastępnie jest analizowany i przedstawiany do zatwierdzenia na drodzekonsensusu przez komitet finansowy składający się z przedstawicielipaństw wnoszących swój wkład finansowy. Ostatecznie zatwierdzany jestdo wykonania przez Radę Północnoatlantycką. Jeżeli konsensus nie zostanieosiągnięty przed początkiem roku finansowego, pociąga to za sobąodrzucenie budżetu, co oznacza finansowanie działań pod nadzoremkomitetu finansowego z dotacji tymczasowych ograniczonych do poziomubudżetu zatwierdzonego na poprzedni rok. Takie rozwiązanie może byćutrzymywane przez 6 miesięcy, a po upływie tego czasu RadaPółnocnoatlantycka musi zdecydować o zatwierdzeniu budżetu, alboupoważnić do kontynuowania dotychczasowych sposobów finansowania.Chociaż takie rozwiązania awaryjne są rzadko stosowane, wzmacniają onejednak zasadę wspólnej, międzyrządowej kontroli nad wydatkami, którawynika z konieczności jednogłośnego zatwierdzania budżetu przezwszystkie państwa przyczyniające się do jego powstania.

Po zatwierdzeniu budżetu, przewodniczący danej jednostkiorganizacyjnej ma upoważnienie do wykonywania go poprzezpodejmowanie zobowiązań finansowych i wydatkowanie funduszy nazaaprobowane cele. Swoboda gospodarowania środkami jest ograniczonana różnym poziomie przez limity związane z przepisami finansowymiodnoszącymi się do takich kwestii jak wymóg przeprowadzaniaograniczonego lub nieograniczonego przetargu międzynarodowego nadostawę towarów i usług, albo kredytowanie korekt zawyżonych lubzaniżonych szacunków wymaganych kwot. Swoboda realizowania budżetumoże być dodatkowo ograniczona konkretnymi wymogami dotyczącymikonieczności uzyskania wcześniejszej zgody na podjęcie zobowiązańfinansowych lub dokonanie wydatków. Rygory takie mogą być czasami

239

nakładane przez komitet finansowy w celu zapewnienia ścisłegowykonywania założeń nowej polityki lub monitorowania realizacji złożonychinicjatyw, takich jak zmiany organizacyjne.

O ile kredyty budżetowe muszą być rozdysponowane - w zakresieuzasadnionym rzeczywistymi wymaganiami - podczas roku finansowego,na który zostały zatwierdzone, ich rzeczywiste upłynnienie może byćrozłożone na dwa następujące po sobie lata finansowe.

Realizacja Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwauzależniona jest od zespołów możliwości - po ich zatwierdzeniu możerozpocząć się aprobowanie poszczególnych projektów, pod nadzoremKomitetu ds. Infrastruktury. Państwo-gospodarz (zwykle to, na któregoterytorium realizowany jest projekt) przygotowuje wniosek o autoryzację, wktórym przedstawione jest rozwiązanie techniczne, koszty i szczegółoweuzasadnienie wniosku o finansowanie tego projektu ze wspólnych środkóworaz procedura przyszłego przetargu. Odrębne rozwiązania stosuje się wodniesieniu do procedur w pełni konkurencyjnych przetargówmiędzynarodowych, które z założenia mają zachęcać do udziału jaknajwiększą liczbę państw członkowskich. Jeżeli występujące z wnioskiempaństwo zamierza zastosować jakąkolwiek inną procedurę przetargową,musi ubiegać się o zwolnienie z obowiązujących uzgodnień przez Komitetds. Infrastruktury. Jeżeli Komitet wyrazi zgodę na taki projekt, państwo-gospodarz może przystąpić do jego rzeczywistej realizacji.

System zarządzania finansowego stosowany w odniesieniu doProgramu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa oparty jest namiędzynarodowym procesie clearingowym. Poszczególne państwazgłaszają przewidywane wydatki na zatwierdzone projekty, które są pod ichnadzorem. W większości przypadków wydatki te są wyższe od kwot, którezgodziło się wnieść do wspólnego budżetu. Za pomocą międzynarodowegosystemu clearingowego różnice te są bilansowane poprzez transferyśrodków pomiędzy poszczególnymi państwami. Po zakończeniu realizacjiprojektu, jest on poddawany ocenie Wspólnej Zatwierdzającej InspekcjiFinansowej, tak aby sprawdzić zgodność wykonanych prac zzatwierdzonym planem. Dopiero po zaakceptowaniu raportu przez Komitetds. Infrastruktury, NATO formalnie przejmuje odpowiedzialność za te praceoraz za zdolność, która została w ich wyniku osiągnięta.

Obecnie jest kilka poziomów w systemie składania raportówfinansowych. Dwa razy w roku Sekretariat Międzynarodowy opracowuje dlakażdego państwa-gospodarza półroczne raporty finansowe dotycząceaktualnie realizowanych projektów. Kwartalnie publikowana jest wstępnalista płatności oraz jej ostateczna wersja. Raporty te odnoszą się dotransferów finansowych dokonywanych pomiędzy państwami-gospodarzami.

240

241

Co roku wiosną przygotowywany jest Profil Wydatków Programu Inwestycjiw dziedzinie Bezpieczeństwa NATO obejmujący poziomy wydatków NSIPna następne 10 lat. Raport ten koncentruje się na przydziale poszczególnychśrodków i służy jako podstawa do opracowania udziału NSIP wśredniookresowym planie środków Wysokiego Urzędu do spraw Zasobów.Sprawozdania finansowe NSIP są przygotowywane wiosną każdego roku.Przedstawiają one sytuację finansową NSIP na dzień 31 grudniapoprzedzającego roku i zawierają sumaryczny opis działań podejmowanychw tym roku, podobnie jak w przypadku sprawozdań prywatnychprzedsiębiorstw. Sprawozdania takie są przede wszystkim częściąsprawozdawczości finansowej i służą jako podstawowy punkt wyjścia dodyskusji na forum Komitetu ds. Infrastruktury na temat sytuacji w NSIP.

KONTROLA FINANSOWA

Wprawdzie przewodniczący każdej instytucji lub organu NATO ponosiostateczną odpowiedzialność za prawidłowe przygotowanie i wykonaniebudżetu, jednak od strony administracyjnej zadanie to jest w dużej mierzepowierzane współpracującemu z nim kontrolerowi finansowemu.Mianowanie osób na to stanowisko należy do prerogatyw RadyPółnocnoatlantyckiej, która może delegować to zadanie odpowiedniemukomitetowi finansowemu. Każdy kontroler finansowy może ostatecznieodwołać się do tego komitetu finansowego w przypadku przedłużającychsię nieporozumień z przewodniczącym danej instytucji odnośnie dozamierzonej transakcji.

Obowiązkiem kontrolera finansowego jest dopilnowanie, abywszystkie aspekty wykonywania budżetu były zgodne z zatwierdzonympreliminarzem, ze wszystkimi specjalnymi ograniczeniami nałożonymi przezkomitet finansowy oraz z przepisami finansowymi i związanymi z nimiprzepisami wykonawczymi i procedurami. W wyniku wewnętrznegoaudytu, może on również wprowadzić wszelkie dodatkowe ograniczenia iprocedury, które są jego zdaniem niezbędne do utrzymania dyscyplinyfinansowej. Podstawowym zadaniem kontrolera finansowego jestdopilnowanie, aby fundusze konieczne do finansowej realizacji budżetubyły regularnie ściągane od państw wnoszących wkład do wspólnychśrodków, zgodnie z przyjętym podziałem kosztów oraz w wysokościzapobiegającej akumulacji nadmiernych depozytów finansowych wmiędzynarodowym skarbcu. Wynik tych wszystkich działań jestodzwierciedlany w dorocznych sprawozdaniach finansowychprzygotowywanych i przedstawianych do weryfikacji MiędzynarodowemuZarządowi Rewidentów.

242

Międzynarodowy Zarząd Rewidentów składa się z przedstawicielinarodowych instytucji kontrolnych. Funkcjonuje na podstawie statutugwarantującego mu niezależność, nadanego przez RadęPółnocnoatlantycką, której bezpośrednio podlega. Zarząd uprawniony jestdo kontrolowania kont i rozliczeń wszystkich organów NATO, włącznie zorganizacjami do spraw produkcji i logistyki oraz Programem Inwestycji wdziedzinie Bezpieczeństwa NATO. Mandat Międzynarodowego ZarząduRewidentów upoważnia go nie tylko do prowadzenia kontrolifinansowych, ale również kontroli wydajności i wykonania. Jego rola nieogranicza się więc do strzeżenia poprawności księgowej, ale obejmujerównież ocenę wszelkich praktyk zarządzania.

243

Tabe

la 1

PRO

CEN

TOW

Y U

DZI

AŁ

PAŃ

STW

CZŁ

ON

KOW

SK

ICH

W K

OS

ZTA

CH

NAT

OB

UD

ŻET

CY

WIL

NY

I W

OJS

KOW

Y

Pańs

twa

czło

nkow

skie

NAT

OB

udże

tB

udże

t w

ojsk

owy

Bud

żet

woj

skow

y (S

iły W

czes

nego

Ost

rzeg

ania

cyw

ilny

(Ośr

odki

dow

odze

nia,

agen

cje

i pro

gram

y)i K

ontr

oli P

owie

trzn

ej N

ATO

(N

AEW

&C

For

ce))

P AŃ

STW

A U

CZE

STN

ICZĄ

CE

"19"

"19"

"18"

"14"

"13"

Bel

gia

2,76

2,8

3,3

2,58

693,

2821

Kan

ada

5,35

5,33

5,95

7,19

949,

1343

Rep

ublik

a C

zesk

a0,

90,

91,

080

0

Dan

ia1,

471,

681,

941,

5282

1,93

89

Fran

cja

15,3

515

,25

00

0

Nie

mcy

15,5

415

,54

18,2

21,4

886

27,2

638

Gre

cja

0,38

0,38

0,46

0,47

280,

5999

Węg

ry0,

650,

650,

780

0

Isla

ndia

0,05

0,04

0,05

00

Wło

chy

5,75

5,91

7,08

5,54

857,

0397

Luks

embu

rg0,

080,

080,

10,

0825

0,10

45

Hol

andi

a2,

752,

843,

282,

8625

3,63

17

Nor

weg

ia1,

111,

161,

361,

1146

1,41

42

Pols

ka2,

482,

482,

970

0

Port

ugal

ia0,

630,

630,

750,

5323

0,67

54

His

zpan

ia3,

53,

54,

192,

773,

1

Turc

ja1,

591,

591,

91,

2419

1,57

57

Wie

lka

Bry

tani

a17

,25

16,0

919

,12

20,8

558

0

Sta

ny Z

jedn

oczo

ne22

,41

23,1

527

,49

31,7

1640

,239

8

Łącz

nie

100

100

100

100

100

244

Tabela 2PROCENTOWY UDZIAŁ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH W KOSZTACHNATO, PROGRAM INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA

Państwa członkowskie Wydatki, w których Wydatki, w których uczestniczyNATO uczestniczy 18 państw 19 państw

Belgia 4,2400 3,7200

Kanada 4,0250 3,2200

Republika Czeska 1,0333 0,9000

Dania 3,4400 3,000

Francja 0 12,9044

Niemcy 23,1350 20,2540

Grecja 1,0500 1,0000

Węgry 0,7463 0,6500

Islandia 0 0

Włochy 9,1000 7,7450

Luksemburg 0,2000 0,1845

Holandia 4,7400 4,1400

Norwegia 2,8950 2,6000

Polska 2,8474 2,4800

Portugalia 0,3920 0,3450

Hiszpania 3,7793 3,2916

Turcja 1,1300 1,0400

Wielka Brytania 11,7156 10,1925

Stany Zjednoczone 25,5311 22,3330

245

WA

LUTY

PA

ŃS

TW19

8019

8519

9019

9519

9619

9719

9819

9920

00

CZŁ

ON

KO

WS

KIC

H

Bel

gia

(fra

nk b

elgi

jski

)11

5 75

414

4 18

315

5 20

513

1 15

613

1 33

413

1 79

613

3 00

713

6 25

214

0 25

6R

epub

lika

Cze

ska

(kor

ona

czes

ka)

////

////

////

//41

167

44 0

22D

ania

(kor

ona

duńs

ka)

9 11

713

344

16 3

9917

468

17 8

9618

521

19 0

7919

428

19 3

49Fr

ancj

a (f

rank

fra

ncus

ki)

110

514

186

715

231

911

238

432

237

375

241

103

23 6

2623

9 48

824

3 93

6N

iem

cy(m

arka

nie

mie

cka)

48 5

1858

650

68 3

7658

986

58 6

7157

602

58 3

2759

854

59 6

17G

recj

a (d

rach

ma)

96 9

7532

1 98

161

2 34

41

171

377

1 34

3 27

61

510

684

1 72

4 62

11

853

189

1 98

1 98

4W

ęgry

(for

int)

////

////

////

//18

7 67

221

8 02

3W

łoch

y (1

000

lirów

wło

skic

h)7

643

17 7

6728

007

31 5

6136

170

38 7

0140

763

43 0

6243

002

Luks

embu

rg(f

rank

i luk

sem

burs

kie)

1 53

42

265

3 23

34

194

4 38

04

797

5 19

75

330

5 46

8H

olan

dia

(gul

deny

hol

ende

rski

e)10

476

12 9

0113

513

12 8

6413

199

13 3

4513

561

14 5

3414

192

Nor

weg

ia

(kor

ony

norw

eski

e)8

242

15 4

4621

251

22 2

2422

813

23 0

1025

087

25 8

0925

675

Pols

ka

(zlo

ty)

////

////

////

//12

599

14 0

65Po

rtug

alia

(e

scud

o)

43 4

4011

1 37

526

7 29

940

3 47

840

1 16

541

8 77

242

0 65

445

2 84

347

5 17

8H

iszp

ania

(pes

ety)

350

423

674

883

922

808

1 07

8 75

11

091

432

1 12

3 04

61

124

054

1 18

0 07

51

266

429

Turc

ja

(100

0 lir

ów t

urec

kich

)20

31

235

13 8

6630

2 86

461

1 52

11

183

327

2 28

9 43

04

167

636

6 99

8 96

0W

ielk

a B

ryta

nia

(fun

ty s

zter

lingi

) 11

593

18 3

012

287

2 13

922

330

21 6

1222

551

22 5

4822

823

Łącz

nie

euro

pejs

kie

pańs

twa

cz

łonk

owsk

ie11

1 98

192

218

186

189

184

352

186

821

172

732

175

306

179

671

164

559

Kan

ada

(dol

ary

kana

dyjs

kie)

5 78

810

332

13 4

7312

457

11 5

1110

831

11 1

6812

360

11 9

48S

tany

Zje

dnoc

zone

(d

olar

y am

eryk

ańsk

ie)

138

191

258

165

306

170

278

856

271

417

276

324

274

278

280

969

296

373

Łącz

nie

Am

eryk

a Pó

łnoc

na(d

olar

y am

eryk

ańsk

ie)

143

141

26 5

731

317

717

287

933

279

860

284

146

281

806

289

288

304

41Łą

czni

e N

ATO

(dol

ary

amer

ykań

skie

)25

5 12

235

794

950

3 90

647

2 28

446

6 68

145

6 87

945

7 11

246

8 96

046

8 99

9

Tabe

la 3

*W

YD

ATK

I PA

ŃS

TW C

ZŁO

NKO

WS

KIC

H N

ATO

NA

OB

RO

NĘ

(198

0-20

00)

(Opa

rte

na b

ieżą

cych

cen

ach

i kur

sach

wym

iany

wal

ut,J

edno

stka

= m

ilion

)

Liczby podane w tabeli 3 przedstawiają płatności dokonane lubzaplanowane w ciągu roku finansowego. Są one oparte na stosowanej wNATO definicji wydatków obronnych. Wobec różnic pomiędzy tą definicjąa wykładniami stosowanymi przez poszczególne państwa, podane liczbymogą się znacząco różnić od publikowanych przez władze państwczłonkowskich i podawanych w budżetach narodowych. W przypadkupaństw udzielających pomocy wojskowej, wydatki z tym związane zostałyuwzględnione w ogólnych danych. W odniesieniu do państwotrzymujących pomoc podane wartości liczbowe nie uwzględniająwartości otrzymywanego wsparcia. Wydatki na działalność badawczo-rozwojową są włączone do wydatków na sprzęt, a emerytury zaliczono dokosztów osobowych.

Francja jest członkiem Sojuszu, ale nie uczestniczy w zintegrowanejstrukturze wojskowej i nie bierze udziału we wspólnym planowaniu sił.Dane dotyczące wydatków obronnych tego państwa są jedynieorientacyjne.

Islandia nie posiada sił zbrojnych, Polska, Republika Czeska i Węgryprzystąpiły do Sojuszu w 1999 roku.

246

*Źródło: Financial and Economic Data Relating to NATO Defence, M-DPC-2(2000)1107 [Finansowe igospodarcze dane dotyczące obronności NATO], publikacja z dnia 5,12,2000 r

247

WA

LUTY

PA

ŃS

TW19

80-

1985

-19

90-

1995

-19

9619

9719

9819

9920

00C

ZŁO

NK

OW

SK

ICH

1984

1989

1994

1999

(Ram

ing)

Bel

gia

(fra

nk b

elgi

jski

)3,

22,

82,

01,

51,

61,

51,

51,

41,

4R

epub

lika

Cze

ska

(k

oron

a cz

eska

)//

////

////

////

2,2

2,3

Dan

ia(k

oron

a du

ńska

)2,

42,

01,

91,

71,

71,

71,

61,

61,

5Fr

ancj

a (f

rank

fra

ncus

ki)

4,0

3,8

3,4

2,9

3,0

2,9

2,8

2,7

2,7

Nie

mcy

(mar

ka n

iem

ieck

a)3,

33,

02,

11,

61,

61,

61,

51,

51,

5G

recj

a(d

rach

ma)

5,3

5,1

4,4

4,6

4,5

4,6

4,8

4,8

4,9

Węg

ry

(for

int)

////

////

////

//1,

61,

7W

łoch

y (1

000

lirów

wło

skic

h)2,

12,

32,

11,

91,

91,

92,

02,

01,

9Lu

ksem

burg

(f

rank

i luk

sem

burs

kie)

1,0

1,0

0,9

0,8

0,8

0,8

0,8

0,8

0,7

Hol

andi

a (g

ulde

ny h

olen

ders

kie)

3,0

2,8

2,3

1,8

1,9

1,8

1,7

1,8

1,6

Nor

weg

ia

(kor

ony

norw

eski

e)2,

72,

92,

82,

22,

22,

12,

32,

21,

9Po

lska

(z

loty

)//

////

////

////

2,0

2,0

Port

ugal

ia

(esc

udo)

2,9

2,7

2,6

2,3

2,4

2,4

2,2

2,2

2,2

His

zpan

ia

(pes

ety)

2,3

2,1

1,6

1,4

1,4

1,4

1,3

1,3

1,3

Turc

ja

(100

0 lir

ów t

urec

kich

)4,

03,

33,

84,

44,

14,

14,

45,

46,

0W

ielk

a B

ryta

nia

(fun

ty s

zter

lingi

)5,

24,

53,

82,

83,

02,

72,

72,

52,

4Łą

czni

e eu

rope

jski

e pa

ństw

a cz

łonk

owsk

ie

3,5

3,2

2,6

2,2

2,2

2,2

2,1

2,1

2,1

Kan

ada

(dol

ary

kana

dyjs

kie)

2,0

2,1

1,9

1,4

1,4

1,2

1,3

1,3

1,2

Sta

ny Z

jedn

oczo

ne

(dol

ary

amer

ykań

skie

)5,

66,

04,

73,

33,

53,

33,

13,

03,

0Łą

czni

e A

mer

yka

Półn

ocna

5,3

5,6

4,4

3,2

3,3

3,2

3,0

2,9

2,9

Łącz

nie

NAT

O4,

54,

53,

52,

72,

82,

72,

62,

62,

5

Tabe

la 4

WY

DAT

KI P

AŃ

STW

CZŁ

ON

KOW

SK

ICH

NAT

O N

A O

BR

ON

Ę JA

KO P

RO

CEN

T IC

H P

KB

(19

80-2

000)

(Opa

rte

na ś

redn

ich

cena

ch b

ieżą

cych

)

ROZDZIAŁ 10

ORGANIZACJE I STRUKTURY CYWILNE

Kwatera Główna NATO

Stali przedstawiciele i przedstawicielstwa narodowe

Sekretarz Generalny

Sekretariat Międzynarodowy

Gabinet Sekretarza Generalnego

Urząd Sekretarza Generalnego

Sekretariat Wykonawczy

Biuro Informacji i Prasy

Biuro Bezpieczeństwa NATO

Pion Polityczny

Pion Planowania Obronnego i Operacji

Pion Wsparcia Obrony

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowództwa NATO(NHQC3S)

Pion ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i Planowania Cywilnego

Pion Nauki i Ochrony Środowiska

Biuro Administracyjne

Biuro Kontrolera Finansowego

Biuro Przewodniczącego Wysokiego Urzędu ds. Zasobów

Biuro Przewodniczącego Komitetów Budżetowych

Międzynarodowa Komisja Rewidentów

Organizacje NATO ds. Produkcji i Logistyki

ORGANIZACJE I STRUKTURY CYWILNE

KWATERA GŁÓWNA NATO

Kwatera Główna NATO w Brukseli jest ośrodkiem politycznegozarządzania Sojuszem i stałą siedzibą Rady Północnoatlantyckiej. Mieścisiedziby stałych przedstawicieli i przedstawicielstw narodowych, SekretarzaGeneralnego i Sekretariatu Międzynarodowego, przedstawicieli wojskowychposzczególnych państw członkowskich, przewodniczącego KomitetuWojskowego oraz Międzynarodowego Sztabu Wojskowego. W jej siedzibieznajdują się również misje dyplomatyczne państw partnerskich, SztabKonsultacji, Dowodzenia i Kontroli (C3) Kwatery Głównej oraz liczne agendySojuszu.

W Kwaterze Głównej NATO pracuje około 3 150 osób zatrudnionychna pełnych etatach. Z tego około 1400 osób to pracownicyprzedstawicielstw narodowych i przedstawiciele wojskowi państwczłonkowskich. Około 1300 osób cywilnych pracuje w SekretariacieMiędzynarodowym i poszczególnych agencjach. Międzynarodowy SztabWojskowy liczy 350 osób, w tym około 80 pracowników cywilnych. PrzyKwaterze Głównej mieszczą się również biura misji dyplomatycznych ibiur łącznikowych państw partnerskich.

STALI PRZEDSTAWICIELE I PRZEDSTAWICIELSTWANARODOWE

Każde państwo członkowskie jest reprezentowane w RadziePółnocnoatlantyckiej przez ambasadora lub stałego przedstawiciela, pracaich jest wspierana przez przedstawicielstwa narodowe składające się zdoradców i osób sprawujących oficjalne funkcje przedstawicieli swoichpaństw w różnych komitetach NATO. Przedstawicielstwa pod wielomawzględami przypominają małe ambasady. Ulokowanie ich w obrębiejednej kwatery umożliwia im łatwe i bezpośrednie utrzymywanieformalnych i nieformalnych kontaktów zarówno między sobą, jak i zmiędzynarodowym personelem NATO i przedstawicielami państwpartnerskich.

251

SEKRETARZ GENERALNY

Sekretarz Generalny jest wysokiej rangi międzynarodowym mężemstanu nominowanym przez rządy państw członkowskich na stanowiskoprzewodniczącego Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu PlanowaniaObrony, Grupy Planowania Nuklearnego, jest również tytularnymprzewodniczącym innych wysokich komitetów NATO oraz SekretarzemGeneralnym i szefem władzy wykonawczej w NATO.

Jest przewodniczącym Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego i GrupyWspółpracy Śródziemnomorskiej oraz współprzewodniczącym StałejWspólnej Rady NATO-Rosja (razem z przedstawicielem Rosji orazprzedstawicielem jednego z państw członkowskich, który pełni funkcjęhonorowego przewodniczącego). Sekretarz Generalny współprzewodniczyrównież Komisji NATO-Ukraina (razem z przedstawicielem tego państwa).

Sekretarz Generalny jest odpowiedzialny za promowanie i sterowanieprocesami konsultacji i podejmowania decyzji w ramach Sojuszu. Możeproponować tematy dyskusji oraz wnioskować o podjęcie decyzji. Jesttakże upoważniony do świadczenia "dobrych usług" w przypadku sporówpomiędzy państwami członkowskimi. Odpowiada za kierowanieSekretariatem Międzynarodowym i reprezentuje Sojusz zarówno w jegostosunkach zewnętrznych, jak i wobec przedstawicieli państwczłonkowskich oraz mediów. Zastępca Sekretarza Generalnego pomagamu w pełnieniu funkcji oraz zastępuje go w przypadku nieobecności.Przewodniczy Zespołowi Zadaniowemu Wysokiego Szczebla (ds. KontroliZbrojeń Konwencjonalnych - HLTF), Grupie Wykonawczej, KomitetowiObrony Powietrznej NATO, Połączonemu Urzędowi Konsultacyjnemu,Połączonemu Komitetowi ds. Proliferacji oraz innym grupom roboczym idoraźnym. Sekretarz Generalny odpowiada za kierowanie całością pracSekretariatu Międzynarodowego. Bezpośrednio podlega mu PrywatnyGabinet oraz Urząd Sekretarza Generalnego.

Personel Sekretariatu Międzynarodowego rekrutuje się z państwczłonkowskich i obsługuje Radę oraz podległe jej komitety i grupyrobocze, a także Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego, Stałą Wspólną RadęNATO-Rosja, Komisję NATO-Ukraina oraz Grupę WspółpracyŚródziemnomorskiej. Działa również jako sekretariat oraz polityczny ioperacyjny sztab doradczy. Stale zajmuje się szerokim spektrumzagadnień istotnych dla Sojuszu i państw partnerskich.

252

SEKRETARIAT MIĘDZYNARODOWY

Pracę Rady Północnoatlantyckiej oraz podległych jej komitetówwspiera Sekretariat Międzynarodowy, którego pracownicy rekrutują się zpaństw członkowskich i są zatrudniani bezpośrednio przez Sojusz albo sąoddelegowywani przez swoje rządy. Personel SekretariatuMiędzynarodowego odpowiada przed Sekretarzem Generalnym izobowiązany jest do pełnej lojalności wobec Sojuszu przez cały czasswojej kadencji.

Sekretariat Międzynarodowy składa się z Urzędu SekretarzaGeneralnego, 5 Pionów operacyjnych, Biura Administracyjnego i BiuraKontroli Finansowej. Każdy z Pionów jest kierowany przez AsystentaSekretarza Generalnego, który zazwyczaj pełni funkcję przewodniczącegokomitetu zajmującego się zagadnieniami leżącymi w obrębie jegoobowiązków. Piony z całą swoją strukturą zarządów, sekcji i służbwspierają pracę komitetów w różnych dziedzinach działalności opisanychw innych rozdziałach.

Sekretariat Międzynarodowy wspiera proces osiągania konsensusu ipodejmowania decyzji w gronie państw członkowskich i partnerskich.Odpowiada za przygotowanie spotkań oraz realizację podjętychpostanowień. Wspiera również opracowanie i realizację decyzji podjętychprzez komitety NATO oraz instytucje stworzone do zarządzania różnymiformami dwustronnej i wielostronnej współpracy z państwaminienależącymi do Sojuszu, w ramach układów partnerskich tworzonych odzakończenia zimnej wojny. Ponadto wiele agend i organizacji cywilnychulokowanych jest w różnych państwach członkowskich. Odpowiadają oneza dziedziny takie jak łączność i systemy informatyczne oraz wsparcielogistyczne (patrz rozdział 14).

GABINET SEKRETARZA GENERALNEGO

Gabinet wspiera Sekretarza Generalnego oraz jego Zastępcę wewszystkich aspektach ich działań. Personel Gabinetu obejmuje doradcęprawnego oraz specjalnego doradcę ds. Europy Środkowej i Wschodniej.

URZĄD SEKRETARZA GENERALNEGO

Urząd Sekretarza Generalnego składa się z Gabinetu Sekretarza,Sekretariatu Wykonawczego, Biura Informacji i Prasy oraz BiuraBezpieczeństwa NATO.

253

SEKRETARIAT WYKONAWCZY

Sekretariat Wykonawczy odpowiada za sprawne funkcjonowanie RadyPółnocnoatlantyckiej (NAC), Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC),Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja (PJC), Komisji NATO-Ukraina (NUC),Grupy Współpracy Śródziemnomorskiej (MCG), Komitetu PlanowaniaObrony (DPC) oraz Grupy Planowania Nuklearnego (NPG).Odpowiedzialność ta obejmuje również funkcjonowanie całej strukturykomitetów i grup roboczych stworzonych do wspierania tych instytucji. Doobowiązków Sekretariatu należy ponadto planowanie i organizacjawszystkich spotkań ministerialnych oraz posiedzeń na szczycie, któreodbywają się w Kwaterze Głównej lub organizowane są w innychpaństwach. Sekretariat Wykonawczy odpowiada za obsługęadministracyjną EAPC oraz innych instytucji obradujących w formacie EAPClub Partnerstwa dla Pokoju. Poza tym Sekretariat koordynuje i obsługujeakredytację misji dyplomatycznych państw partnerskich NATO. CzłonkowieSekretariatu Wykonawczego pełnią funkcje sekretarzy komitetów iprotokolantów, zapewniając administracyjną i sekretarską obsługę RadyPółnocnoatlantyckiej i jej wyższych rangą komitetów. CzłonkowieSekretariatu przygotowują porządek obrad, protokoły podsumowującepodjęte decyzje, raporty zbiorcze oraz dokumenty o charakterzeproceduralnym wymagane przez zainteresowane instytucje. Działają takżejako doradcy przewodniczących komitetów oraz punkty kontaktowe dlaczłonków komitetów.

Sekretarz Wykonawczy, który jest sekretarzem wszystkich organów naszczeblu ministerialnym i ambasadorskim, odpowiada przed SekretarzemGeneralnym za zgodność działań podejmowanych przez różne PionySekretariatu Międzynarodowego z wydanymi dyrektywami. PoprzezSłużbę Systemu Informacyjnego, biuro Sekretarza Wykonawczegozapewnia wsparcie informatyczne zarówno dla SekretariatuMiędzynarodowego, jak i dla Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.Dba również o łączność pomiędzy poszczególnymi biurami KwateryGłównej. Sekretarz Wykonawczy odpowiada za realizację politykiinformacyjnej NATO oraz odtajnianie, upublicznianie i archiwizacjędokumentów NATO, zgodnie z przyjętymi procedurami, po uzyskaniuupoważnienia ze strony państw członkowskich.

BIURO INFORMACJI I PRASY

Biuro Informacji i Prasy składa się ze Służby Prasy i Mediów orazSłużby Informacyjnej podzielonej na: Sekcję Planowania i Produkcji,

254

Sekcję Stosunków z Państwami Członkowskimi oraz Sekcję KontaktówZewnętrznych i Relacji z Państwami Partnerskimi. Biuro prowadzi CentrumInformacji i Dokumentacji w Kijowie. Dyrektor ds. Informacji i Prasy jestprzewodniczącym Komitetu Informacji i Kontaktów Kulturalnych.

Rzecznik Prasowy oraz Służba Prasy i Mediów wydają oficjalneoświadczenia w imieniu Sojuszu i Sekretarza Generalnego, a takżeprzygotowują materiały i oświadczenia uzupełniające dla dziennikarzy.Służba Prasy i Mediów załatwia akredytacje dla dziennikarzy, wydajepisemne komunikaty i przemówienia Sekretarza Generalnego, a takżeopracowuje codzienny przegląd prasy i serwis wycinków prasowych dlapracowników Kwatery Głównej w Brukseli. Organizuje przekazywaneprzez media wywiady z Sekretarzem Generalnym i innymi osobistościamiNATO oraz zapewnia wsparcie techniczne i udogodnienia umożliwiająceprzekazy radiowe i telewizyjne.

Biuro Informacji i Prasy pomaga rządom państw członkowskich ipartnerskich szerzyć rzetelną wiedzę o roli i polityce NATO, poprzezrealizację różnorodnych programów i działań. Odbywa się to zwykorzystaniem periodycznych i nieperiodycznych publikacji, materiałównagrywanych na wideo, fotografii i wystaw, wizyt grupowych, konferencji,seminariów oraz stypendiów badawczych. Biuro obejmuje SłużbęBiblioteczną i Dokumentacyjną, Bibliotekę Mediów oraz Sekcję Kolportażu.

Biuro utrzymuje bliskie kontakty z władzami narodowymiodpowiedzialnymi za informowanie publiczne oraz organizacjamipozarządowymi i podejmuje działania zmierzające do wyjaśniania celów iosiągnięć Sojuszu opinii publicznej w państwach członkowskich. Ponadto,Biuro organizuje i sponsoruje liczne programy międzynarodowe zudziałem obywateli różnych państw członkowskich. W porozumieniu zpaństwami partnerskimi podejmuje także działania informacyjnezmierzające do upowszechniania wiedzy i zrozumienia dla działań Sojuszuw państwach reprezentowanych w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiegooraz Grupie Współpracy Śródziemnomorskiej.

BIURO BEZPIECZEŃSTWA NATO

Biuro Bezpieczeństwa NATO koordynuje, monitoruje i wdrażapolitykę bezpieczeństwa Sojuszu. Dyrektor ds. Bezpieczeństwa jestgłównym doradcą Sekretarza Generalnego w sprawach bezpieczeństwaoraz pełni funkcję przewodniczącego Komitetu Bezpieczeństwa NATO.Kieruje Służbą Bezpieczeństwa Kwatery Głównej i odpowiada zakoordynację ochrony wewnątrz NATO.

255

PION POLITYCZNY

Pion podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego ds. Politycznych,który przewodniczy obradom Wysokiego Komitetu Politycznego oraz pełniobowiązki przewodniczącego wielu innych komitetów (patrz rozdział 13).Pion składa się z Zarządu Politycznego oraz Zarządu Ekonomicznego.Dyrektor Zarządu Politycznego jest Zastępcą Asystenta SekretarzaGeneralnego ds. Politycznych, zastępcą przewodniczącego WysokiegoKomitetu Politycznego oraz stałym przewodniczącym KomitetuPolitycznego. Dyrektor Zarządu Ekonomicznego jest przewodniczącymKomitetu Ekonomicznego.

Codzienną pracę Zarządu Politycznego prowadzi 7 sekcji:

• Sekcja NATO ds. Problemów Wielostronnych i Regionalnychkoncentruje się na rozwoju stosunków NATO z innymieuropejskimi instytucjami zajmującymi się bezpieczeństwem - zeszczególnym uwzględnieniem Unii Europejskiej i UniiZachodnioeuropejskiej. Przygotowuje spotkania ministrów sprawzagranicznych NATO oraz szczyty Sojuszu. Kontroluje rozwójwydarzeń politycznych związanych z NATO w państwachczłonkowskich oraz w szeregu innych państw, które nie należą doRady Partnerstwa Euroatlantyckiej lub Partnerstwa dla Pokoju(szczególnie w Japonii i niektórych państwach europejskich). Wspierarównież rozwój Dialogu Śródziemnomorskiego oraz przygotowujespotkania grup roboczych i narodowych ekspertów ds. problemówregionalnych, a także nadzoruje prace, które są ich wynikiem.

• Sekcja NATO ds.Planowania Polityki i Pisania Tekstów Wystąpieńodpowiada za przygotowanie wstępnej wersji ważnychprzemówień, artykułów i uwag Sekretarza Generalnego i innychwiodących osobistości w Sojuszu. Przygotowuje raporty dotycząceplanowania polityki NATO oraz informuje media o aktualnejagendzie politycznej NATO. Utrzymuje kontakty ze środowiskamiakademickimi oraz zespołami ekspertów, a także prowadziwstępne i uzupełniające prace w związku z posiedzeniami GrupyDoradczej ds. Polityki Atlantyckiej. Sekcja ta pomaga również wopracowaniu komunikatów i innych tekstów oraz wnosi wkład doedycji materiałów i dokumentów w kontekście spotkań ministrówspraw zagranicznych oraz szczytów Sojuszu.

• Sekcja NATO ds. Partnerstwa Państwami Europy Wschodniejzajmuje się stosunkami NATO z Rosją i Ukrainą; wdrażaniem AktuStanowiącego NATO-Rosja oraz Karty NATO-Ukraina.Wszechstronnie koordynuje roczne programy prac, a także

256

przygotowuje i kontynuuje pracę podjętą podczas posiedzeń naszczycie oraz spotkań na szczeblu ministrów spraw zagranicznych iambasadorów Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja (PJC) orazKomisji NATO-Ukraina (NUC).

• Sekcja NATO ds. Partnerstwa i Współpracy Euroatlantyckiejobejmuje swoim działaniem dwustronne stosunki pomiędzy NATO iwszystkimi innymi państwami partnerskimi. Zajmuje się równieżwszystkimi kwestiami związanymi z rozszerzeniem NATO orazrealizacją i ogólnym kierowaniem prac podejmowanych w ramachPlanu Działań na rzecz Członkostwa (MAP). Sekcja przygotowujeposiedzenia na szczycie oraz spotkania na szczeblu ministrów sprawzagranicznych i ambasadorów Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego.Wspiera również Pion Planowania Obrony i Operacji w zakresiespraw związanych z Partnerstwem dla Pokoju. Koordynuje Inicjatywędla Europy Południowo-Wschodniej oraz jej wkład do PaktuStabilności w Europie Południowo-Wschodniej. Zajmuje się równieżcałością stosunków politycznych NATO z byłą JugosłowiańskąRepubliką Macedonii1, w kontekście zaangażowania NATO w KFOR.

• Sekcja NATO ds. Bezpieczeństwa Kooperatywnego i PolitycznychAspektów Zarządzania Kryzysowego jest odpowiedzialna zawspółpracę w dziedzinie bezpieczeństwa (w tym za Grupę DoraźnąEAPC ds. Operacji Pokojowych oraz Grupę Roboczą NATO-Rosja ds.Operacji Pokojowych). Zajmuje się również całością stosunkówpomiędzy NATO i Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy wEuropie (OBWE), a także politycznymi aspektami planowaniaćwiczeń w zakresie zarządzania kryzysowego (CMX) i stosunkamiNATO-ONZ w kontekście działań pokojowych. W sekcji tej skupiająsię najważniejsze zagadnienia dotyczące zarządzania kryzysowego,którymi zajmuje się Pion Polityczny. Sekcja jest równieżodpowiedzialna za codzienne reprezentowanie Pionu w ZespoleZadaniowym ds. Bałkanów2.

• Sekcja NATO ds. Kontroli Zbrojeń Konwencjonalnych i Weryfikacjiodpowiada za politykę kontroli zbrojeń i zagadnienia związane zwdrażaniem Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych wEuropie (CFE), Dokumentu Wiedeńskiego i Porozumienia z Dayton.Zajmuje się również regionalną kontrolą zbrojeń konwencjonalnychi środkami budowy zaufania i bezpieczeństwa (CSBM), bronią

257

1 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

2 Zespół Zadaniowy do spraw Bałkanów jest organem koordynującym, w którego składwchodzą przedstawiciele Sekretariatu Międzynarodowego i Międzynarodowego SztabuWojskowego zaangażowani na co dzień w koordynowanie zagadnień związanych z rolą NATOna Bałkanach.

strzelecką i lekką oraz lądowymi minami przeciwpiechotnymi.Organizuje wielonarodowe zespoły inspektorów CFE, a takżezajmuje się zarządzaniem i rozbudową bazy danych służącej napotrzeby weryfikacji (VERITY). Z upoważnienia KomitetuKoordynującego ds. Weryfikacji (VCC), zarządza współpracą z 14sygnatariuszami Traktatu CFE w Europie Środkowej i Wschodniej.

• Centrum Broni Masowego Rażenia zostało uruchomione w maju2000 roku w wyniku Inicjatywy w dziedzinie Broni MasowegoRażenia, przyjętej w kwietniu 1999 r. na Szczycie Waszyngtońskim.Centrum jest sekcją Zarządu Politycznego. W jego skład wchodziwielu członków Sekretariatu Między-narodowego, a takżeekspertów narodowych. Rolą Centrum jest udoskonalaniewspółpracy w dziedzinie broni masowego rażenia, a takżewzmacnianie konsultacji w sprawach nieproliferacji, kontrolizbrojeń i rozbrojenia. Centrum wspiera również wysiłki obronnemające podnieść gotowość Sojuszu do reagowania na zagrożeniazwiązane z bronią masowego rażenia i środkami jej przenoszenia.

Zarząd Ekonomiczny zapewnia doradztwo odnośnie do trendów iwydarzeń gospodarczych mających wpływ na obronność i bezpieczeństwoNATO. Analizuje trendy gospodarcze i kwestie gospodarczo-obronne, awyniki tych badań są przedstawiane Sekretarzowi Generalnemu. Zupoważnienia Komitetu Ekonomicznego prowadzi badania nadzagadnieniami ekonomicznymi związanymi z bezpieczeństwem. Napotrzeby Komitetu ds. Przeglądu Obrony przygotowuje oceny ekonomicznedotyczące państw członkowskich NATO, w kontekście planowania obrony.Utrzymuje kontakty z międzynarodowymi organizacjami gospodarczymioraz odpowiada za podejmowanie wspólnych działań z państwamipartnerskimi w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, StałejWspólnej Rady NATO-Rosja i Komisji NATO-Ukraina. Działania tekoncentrują się na zagadnieniach ekonomicznych związanych zbezpieczeństwem, takich jak: tworzenie budżetów obronnych,restrukturyzacja sektorów obronnych oraz problemy ekonomiczne wobszarze polityki obronnej.

PION PLANOWANIA OBRONNEGO I OPERACJI

Pion Planowania Obronnego i Operacji podlega AsystentowiSekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji, który jestprzewodniczącym Komitetu ds. Przeglądu Obronnego (wysokiego rangąorganu planowania obrony w NATO, podlegającego KomitetowiPlanowania Obrony) i wiceprzewodniczącym Wykonawczej Grupy

258

Roboczej. Przewodniczy on Grupie Koordynowania Polityki (PCG). Pionten wspiera także Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujący ProgramuPartnerstwa dla Pokoju w kwestiach dotyczących koordynacji i rozwojuPartnerstwa dla Pokoju (PdP). Pion składa się z następujących zarządów:Polityki Obronnej i Planowania Sił Zbrojnych, ds. Partnerstwa iWspółpracy, ds. Zarządzania Kryzysowego i Operacji oraz Zarządu PolitykiNuklearnej. Pracownicy Zarządu wspierają Zastępcę SekretarzaGeneralnego w wypełnianiu obowiązków Przewodniczącego GrupyZarządzającej Wysokiego Szczebla (HLSG), która nadzoruje wdrażanieInicjatywy Zdolności Obronnych Sojuszu.

Zarząd Polityki Obronnej i Planowania Sił Zbrojnych składa się z dwusekcji: jest to Sekcja Polityki Obronnej i Sekcja Planowania Sił Zbrojnych.Zarząd odpowiada za zagadnienia z dziedziny polityki obronnej orazwiększość spraw o charakterze polityczno-wojskowym należących douprawnień Rady Północnoatlantyckiej lub Grupy ds. KoordynowaniaPolityki. We współpracy z przedstawicielstwami narodowymi, Zarządopracowuje również wszystkie materiały i załatwia sprawy związane zPrzeglądem Obrony. Przeprowadza analizy narodowych programówobronnych. Odpowiada również za inne kwestie o charakterze polityczno-wojskowym rozważane przez Komitet Planowania Obrony. Opracowujeanalizy ogólnych i szczegółowych aspektów planowania i obrony NATOoraz polityki na potrzeby Wykonawczej Grupy Roboczej oraz KomitetuPrzeglądu Obronnego. Odpowiada za wspieranie Programu Partnerstwadla Pokoju oraz zarządzanie Procesem Planowania i Oceny (PARP). Zakresodpowiedzialności Zarządu obejmuje również tworzenie ZespołuZadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF), utrzymywaniekomputerowej bazy danych zawierających informacje o siłach NATO orazorganizację i nadzór nad prowadzeniem badań statystycznychniezbędnych do oceny wysiłków obronnych NATO. Dyrektor ds. PolitykiObronnej i Planowania Sił Zbrojnych jest Zastępcą Asystenta SekretarzaGeneralnego i wiceprzewodniczącym Komitetu Przeglądu Obronnego.

Zarząd ds. Zarządzania Kryzysowego i Operacji składa się z SekcjiZarządzania Kryzysowego, z Sekcji ds. Operacji oraz Sztabu OperacjiPokojowych. Dyrektor ds. Rozwiązywania Sytuacji Kryzysowych i Operacjiodpowiada również - z upoważnienia Sekretarza Generalnego - za rozwóji nadzorowanie funkcjonowania Ośrodka Sytuacyjnego NATO (SITCEN).

Sekcja Zarządzania Kryzysowego wspiera Sekretarza Generalnego,Radę i Komitet Planowania Obrony oraz odpowiednie podgrupy wnajważniejszych polityczno-wojskowych kwestiach dotyczącychzarządzania kryzysowego. Odpowiada za wdrażanie, monitorowanie iprzekazywanie decyzji Rady związanych z zarządzaniem kryzysowym oraz

259

za przygotowanie i przeprowadzanie operacji NATO. Pełni także funkcjełącznikowe i koordynacyjne w kontaktach NATO z państwami nienależącymido Sojuszu oraz właściwymi organizacjami międzynarodowymi takimi jak:ONZ, OBWE, Unia Europejska, Unia Zachodnioeuropejska, BiuroWysokiego Przedstawiciela oraz Wysokiego Komisarza ONZ ds.Uchodźców.

Sekcja ds. Operacji wspiera zarządzanie kryzysowe w ramach NATOpoprzez tworzenie i wdrażanie procedur, rozwiązań organizacyjnych orazudogodnień wspomagających pracę Rady i Komitetu Planowania Obrony,a także ułatwiających prowadzenie konsultacji w okresach napięć ikryzysów. Działania te obejmują, między innymi: koordynacjęopracowania i uaktualniania dwóch zbiorów materiałów szkoleniowychNATO z dziedziny zarządzania kryzysowego, kontynuowanie praktykidorocznych ćwiczeń w dziedzinie zarządzania kryzysowego, analizęwymogów odnośnie do łączności w zarządzaniu kryzysowym, wspieraniei rozbudowę systemu Automatycznego Przetwarzania Danych na potrzebyzarządzania kryzysowego, a także prowadzenie wspólnych działań zczłonkami Partnerstwa dla Pokoju w celu udoskonalania ich zdolności dorealizowania zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym orazwzmocnienia współpracy w tej dziedzinie.

Sztab Operacji Pokojowych zajmuje się zarządzaniem kryzysowym,zapewniając doradztwo koncepcyjne i techniczne odnośnie do operacjiwspierania pokoju. Sztab Operacji Pokojowych wspomaga również inneaspekty zaangażowania NATO w tej dziedzinie. Czyni to między innymipoprzez opracowywanie polityki Sojuszu odnośnie do operacjipokojowych oraz tworzenie polityki w zakresie współpracy cywilno-wojskowej (CIMIC). Sekcja ta wspiera również działania Grupy Doraźnejds. Operacji Pokojowych Komitetu Sterującego Programu Partnerstwa dlaPokoju.

Ośrodek Sytuacyjny (SITCEN) pełni trzy wyraźnie określone zadania:wspomaga Radę Północnoatlantycką, Komitet Planowania Obrony iKomitet Wojskowy w wypełnianiu ich funkcji konsultacyjnych; pełni rolęośrodka zbierania, wymiany i upowszechnia politycznych, wojskowych igospodarczych danych wywiadowczych i informacji; a także zapewniakontakt z podobnymi instytucjami działającymi w państwachczłonkowskich i dowództwach wojskowych NATO. Ośrodek sytuacyjny jestwspierany przez działania Ośrodka Łączności (COMCEN).

Powołany w 1997 r. Zarząd Partnerstwa i Współpracy odpowiada zatworzenie i wdrażanie polityki Partnerstwa dla Pokoju. Przewodniczypracom Polityczno-Wojskowego Komitetu Sterującego ProgramuPartnerstwa dla Pokoju (PMSC) oraz wnosi wkład w działania innych

260

instytucji NATO w obszarach związanych z Radą PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC), współpracą wojskową w kontekście PdP,stosunków NATO-Rosja i NATO-Ukraina oraz NATO-państwa DialoguŚródziemnomorskiego. W kontekście realizacji postanowień Partnerstwadla Pokoju, Zarząd utrzymuje bliskie kontakty ze wszystkimi państwamipartnerskimi oraz przewodniczy posiedzeniom zespołów NATOstworzonym do pomocy partnerom w formułowaniu ich własnychIndywidualnych Programów Partnerstwa (IPP).

Zarząd Polityki Nuklearnej dostarcza wsparcia ze strony swojegozespołu Sekretarzowi Generalnemu, Grupie Planowania Nuklearnego i jejnaczelnemu organowi - Grupie Wysokiego Szczebla oraz Wysokiej GrupieObronnej ds. Proliferacji. Podstawowe zadania Zarządu to: pomoc wzajmowaniu się wszystkimi kwestiami związanymi z polityką nuklearną istrategią, w tym rozwojem planowania nuklearnego i procedur orazprowadzenie ćwiczeń i szkolenia; a także koordynacja działań obronnychNATO w odpowiedzi na zagrożenia wynikające z proliferacji bronimasowego rażenia i środków jej przenoszenia. W przyszłości część zadańzwiązanych z ostatnim wymienionym obszarem będzie spełniana przeznowe Centrum Broni Masowego Rażenia, które powstało w ramach PionuPolitycznego. Zarząd odpowiada także za przygotowywanie posiedzeńGrupy Planowania Nuklearnego na szczeblu ministerialnym, stałychprzedstawicieli i Grupy Sztabowej. Do jego obowiązków należy teżinformowanie opinii publicznej o potencjale nuklearnym NATO i reakcjachobronnych Sojuszu na zagrożenia związane z proliferacją.

PION WSPARCIA OBRONY

Pion Wsparcia Obrony, podlegający Asystentowi SekretarzaGeneralnego ds. Wsparcia Obrony, wypełnia następujące zadania:

• doradza Sekretarzowi Generalnemu, Radzie Północnoatlantyckiej,Komitetowi Planowania Obrony oraz innym organom NATO wewszystkich kwestiach odnoszących się do badań nad uzbrojeniem,a także do rozwoju, produkcji i nabywania uzbrojenia orazrozbudowanych systemów obrony powietrznej;

• promuje najbardziej efektywne wykorzystanie środków Sojuszu wcelu wyposażania sił zbrojnych.

Pion zapewnia też kontakt z organizacjami NATO ds. produkcji ilogistyki zajmującymi się wspólnie realizowanymi programami związanymiz pozyskiwaniem wyposażenia. Utrzymuje również kontakty z wojskowymiagencjami NATO działającymi w obszarze badań naukowych związanych z

261

obronnością oraz pokrewnymi zagadnieniami. Uczestniczy we wszystkichaspektach planowania obronnego NATO, znajdujących się w zakresie jegoodpowiedzialności i kompetencji. Asystent Sekretarza Generalnego ds.Wspierania Obrony sprawuje funkcję Stałego PrzewodniczącegoKonferencji Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD) oraz ZarząduNATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B). Jest takżewspółprzewodniczącym Komitetu NATO ds. Standaryzacji. Pion WsparciaObrony składa się z dwóch zarządów:

Zarząd Planowania Programów i Polityki Uzbrojenia udziela pomocyAsystentowi Sekretarza Generalnego w rozwiązywaniu wszystkich kwestiipolitycznych i programowych związanych z pozyskiwaniem sprzętuobronnego oraz współpracą zbrojeniową w ramach Sojuszu. Dyrektor tegoZarządu jest Zastępcą Asystenta Sekretarza Generalnego ds. WsparciaObrony. Zarząd odpowiada za formułowanie inicjatyw politycznychzmierzających do koordynowania działań Konferencji NarodowychDyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD) z realizacją zadań Sojuszu. Odpowiadatakże za harmonizowanie planowania zbrojeniowego NATO z innymiaspektami wszechstronnych procesów planowania obrony NATO.

Zarząd wspiera działania Grupy ds. Uzbrojenia Wojsk Lądowych,Marynarki Wojennej i Lotnictwa oraz podległych im organów. Ich rolą jestpromowanie wymiany informacji i harmonizowanie koncepcji odnośniedo wyposażenia wojskowego i wymogów operacyjnych w zakresieprzyszłego potencjału lądowego, morskiego i lotniczego, tak abywypracowywać wspólne rozwiązania polegające na realizacji FazowegoSystemu Programowania Uzbrojenia. Celem tych zadań jest równieżosiąganie wysokiego poziomu standaryzacji wyposażenia poprzezwdrażanie Programu Standaryzacji NATO.

Ponadto, Zarząd odpowiada za realizację Wzmocnionego ProgramuPartnerstwa dla Pokoju, w zakresie kompetencji CNAD. Zarząd zajmuje sięwięc Procesem Planowania i Oceny PdP oraz zaangażowaniem CNAD wprace prowadzone przez Grupę Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP)w kontekście wymiaru obronnego polityki NATO w dziedzinie proliferacji.Zarząd wspiera również działania CNAD w dziedzinie rozszerzonej obronypowietrznej i rakietowej obrony w teatrze działań oraz koordynuje teprzedsięwzięcia z równoległymi działaniami władz wojskowych NATO,Komitetu Obrony Powietrznej NATO i Grupy Wysokiego Szczebla ds.Proliferacji. Nadzoruje również działania CNAD związane z wykorzystaniemsprzętu obronnego w operacjach pokojowych. Zarząd utrzymuje kontakty zzewnętrznymi instytucjami, takimi jak Zachodnioeuropejska Grupa ds.Uzbrojenia (WEAG) i agencjami, takimi jak: NATO EF 2000 oraz AgencjaNATO ds. Zarządzania Produkcją, Rozwojem i Logistyką Samolotów

262

Eurofighter 2000 i TORNADO (NETMA), Agencja NATO ds. Projektowania,Rozwoju, Produkcji i Zarządzania Logistycznego w dziedzinie Śmigłowców(NAHEMA), a także Centrum Badań Podmorskich kierowane przezNaczelnego Dowódcę Sojuszniczych Sił Zbrojnych NATO Atlantyk(SACLANTCEN).

Jedna z sekcji Sztabu Agencji ds. Badań i Technologii (RTA) jestulokowana wspólnie z Zarządem Planowania Programów PolitykiUzbrojenia w ramach Pionu Wsparcia Obrony. Agencja ds. Badań iTechnologii, z siedzibą w Paryżu, wspiera działania Zarządu ds. Badań iTechnologii (RTB). RTA i RTB tworzą wspólnie Organizację ds. Badań iTechnologii (RTO). Dyrektor RTA podlega Asystentowi SekretarzaGeneralnego ds. Wsparcia Obrony oraz Dyrektorowi MiędzynarodowegoSztabu Wojskowego.

Zarząd Obrony Powietrznej i Zarządzania Przestrzenią Powietrzną(dawniej noszący nazwę: Zarząd Systemów Obrony Powietrznej)odpowiada za niezwykle istotny związek pomiędzy obroną powietrzną awojskowym i cywilnym zarządzaniem przestrzenią i ruchem powietrznym.Zarząd wspiera Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC), któregorolą jest doradzanie Radzie Północnoatlantyckiej i Komitetowi PlanowaniaObrony we wszystkich aspektach kształtowania programu obronypowietrznej. Zadanie to spełnia w ścisłej współpracy z władzamiwojskowymi NATO. NADC odpowiada za promowanie i koordynowanieod strony politycznej wysiłków zmierzających do zapewnienianieustannego dopasowania, skuteczności i wydajności Systemu ObronyPowietrznej NATO oraz rozbudowę tego systemu, tak aby zapewnićzdolności, które umożliwią Zintegrowanemu Systemowi ObronyPowietrznej NATO (NATINADS) wypełnianie swojej roli w odniesieniu donowych misji i zobowiązań Sojuszu. Rozbudowa NATINADS i związanej znim koncepcji odpowiada na potrzebę uelastycznienia obrony zbiorowej,funkcjonalnej integracji zdolności powietrzno-morskich, tak abyobejmowały one obronę przeciwrakietową. Uwzględnia równieżzagadnienia związane z rozszerzaniem Sojuszu oraz operacjamiwspierania pokoju i reagowania na sytuacje kryzysowe.

Kolejnym ważnym obowiązkiem Zarządu jest wspieranie pracKomitetu NATO ds. Zarządzania Ruchem Lotniczym (NATMC), którydawniej nosił nazwę: Komitet ds. Koordynacji Europejskiej PrzestrzeniPowietrznej (CEAC). Rolą NATMC jest zapewnienie, na potrzeby Sojuszu,spójności cywilnych i wojskowych wymogów w zakresie zarządzania iużytkowania przestrzeni powietrznej. Komitet odgrywa również znaczącąrolę we wspólnych wysiłkach podejmowanych z państwami partnerskimiw celu poprawy zarządzania ruchem lotniczym. Zadania te poszerzono o

263

obowiązek zapewnienia - na poziomie technicznym - zdolnościpodmiotów wojskowych do zachowania wymaganego poziomukompatybilności z różnymi elementami systemu zarządzania ruchemlotniczym, które są obecnie lub będą w przyszłości wprowadzane przezagendy cywilne. W kontekście aktualnych wysiłków zmierzających dopaneuropejskiej integracji zarządzania ruchem lotniczym, Zarządreprezentuje Komitet Zarządzania Przestrzenią Powietrzną w wielugremiach międzynarodowych.

W ramach mechanizmu współpracy Sojuszu z Partnerami, Zarząd jesttakże odpowiedzialny za zapewnienie doradztwa i pomocy w kwestiachobrony powietrznej i zarządzania przestrzenią powietrzną państwomkandydującym do członkostwa, które uczestniczą w Planie Działań narzecz Członkostwa (MAP), a także innym państwom należącym doPartnerstwa dla Pokoju. Prace analityczne w tym zakresie są prowadzoneprzez wyspecjalizowaną Komórkę Analityczną NATO ds. ObronyPowietrznej (NAADC) utworzoną w ramach Zarządu.

Zarząd Obrony Powietrznej i Zarządzania Przestrzenią Powietrznąutrzymuje również kontakty z agendami odpowiedzialnymi za wdrażaniesystemów związanych z obroną powietrzną, programu PowietrznegoSystemu Wczesnego Ostrzegania, programu Powietrznego SystemuDowodzenia i Kontroli Przestrzeni Powietrznej, udoskonalonegoSystemem Pocisków Ziemia-Powietrze HAWK oraz Systemu ObronyPowietrznej Średniej Wielkości (MEADS).

SZTAB DS. KONSULTACJI, DOWODZENIA I KONTROLIDOWÓDZTWA NATO (NHQC3S)

NHQC3S powstał w wyniku połączenia byłych elementów konsultacji,dowodzenia i kontroli (C3) funkcjonujących zarówno w ramachSekretariatu Międzynarodowego jak i Międzynarodowego SztabuWojskowego. Jego głównym zadaniem jest tworzenie polityki i wskazańodnośnie do planowania, wdrażania, operacji i utrzymania SystemówŁączności i Informatyki NATO (CIS) oraz monitorowanie jego pracy. Sztabwspiera Zarząd Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli NATO oraz poległe mustruktury. Udziela także wsparcia Radzie Północnoatlantyckiej, KomitetowiWojskowemu, Konferencji Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia,Wysokiemu Urzędowi ds. Zasobów oraz innym komitetomodpowiedzialnym za zagadnienia związane z C3. Sztab jest podzielony na6 Oddziałów: ds. Zapotrzebowania i Projektów (RCB), ds.Interoperacyjności (IOB), ds. Zarządzania Częstotliwościami (FMB), ds.Bezpieczeństwa Informacji (ISB), ds. Systemów Informatycznych i

264

Technologii (ISTB), a także ds. Systemów Łączności, Nawigacji iIdentyfikacji (CNISB). Sztab działa pod skoordynowanym nadzoremAsystenta Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony i DyrektoraMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego. Dyrektor NHQC3S jestwspółprzewodniczącym Zarządu NC3 i Przewodniczącym PrzedstawicieliNarodowych ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3 Reps).

PION DS. INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA,LOGISTYKI i PLANOWANIA CYWILNEGO

Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i PlanowaniaCywilnego podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego do wyżejwymienionych zagadnień. Przewodniczy on sesjom plenarnym WysokiegoKomitetu Planowania Cywilnego, a współprzewodniczy posiedzeniomKonferencji Starszych Logistyków NATO. Przewodniczy także Komitetowids. Infrastruktury. Pion składa się z Zarządu ds. Inwestycji w dziedzinieBezpieczeństwa, Zarządu Planowania Cywilnego, Jednostki LogistykiSekretariatu Międzynarodowego oraz Jednostki ds. Polityki ZarządzaniaZasobami:

Zarząd Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa podlega Kontrolerowids. Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, który jest ZastępcąAsystenta Sekretarza Generalnego i stałym Przewodniczącym Komitetuds. Infrastruktury. Zarząd wspiera Wysoki Urząd ds. Zasobów, Komitet ds.Infrastruktury i Komitet Budżetu Wojskowego poprzez:

• szczegółową ocenę zespołu możliwości z technicznego,finansowego, gospodarczego i politycznego punktu widzenia(zespoły możliwości zawierają wymogi dowódców wojskowychNATO w kategoriach inwestycji kapitałowych, kosztówoperacyjnych, kosztów utrzymania i obsady kadrowej);

• zapewnianie politycznego i technicznego wsparcia orazfinansowego nadzoru nad Programem Inwestycji w dziedzinieBezpieczeństwa;

• przeprowadzanie szczegółowej oceny z technicznego ifinansowego punktu widzenia wniosków do Komitetu ds.Infrastruktury o zatwierdzenie zakresu realizacji i wsparciafinansowego projektów, które mogą się ubiegać o finansowanieze wspólnych środków;

• zapewnianie - na prośbę - szczegółowej kontroli technicznej ifinansowej projektów wojskowych finansowanych ze wspólnych

265

środków, które są obecnie rozważane przez Komitet BudżetuWojskowego;

• zapewnienie technicznego i finansowego wsparcia innymkomitetom NATO (SPC(R), PCG, PMSC), które odnoszą się dozagadnień NSIP, a ogólnie mają związek z zasobami Sojuszu.

Jednostka Logistyki (IS Element) podlega nadzorowi Dyrektora ds.Logistyki, który jest przewodniczącym Komitetu Naftociągów NATO iZastępcą współprzewodniczącego Konferencji Starszych LogistykówNATO. Jednostka odpowiada za:

• przygotowanie i koordynację planów i polityki zmierzających dowypracowania wspólnego stanowiska w sprawie logistyki dostawi zaopatrzenia w ramach Sojuszu i programu Partnerstwa dlaPokoju, tak aby zwiększyć efektywność sił poprzez udoskonalenieprzygotowania logistycznego i zwiększenie zdolności doprzetrwania;

• wsparcie kadrowe Konferencji Starszych Logistyków NATO orazpodległych jej instytucji;

• zapewnianie wsparcia ze strony personelu technicznego dlaKomitetu Naftociągów NATO;

• wspieranie, koordynowanie i utrzymywanie kontaktów z władzamiwojskowymi NATO, a także z innymi komitetami i organamizajmującymi się planowaniem i wdrażaniem decyzji związanych zlogistyką dostaw i zaopatrzenia;

• utrzymywanie kontaktów w imieniu Sekretarza Generalnego zorganami zarządzającymi Systemem Naftociągów EuropyŚrodkowej (CEPS) oraz Organizacji NATO ds. ZabezpieczeniaTechnicznego i Zaopatrzenia (NAMSO).

Zarząd Planowania Cywilnego jest kierowany przez Dyrektora ds.Planowania Cywilnego, który jest Przewodniczącym Wysokiego KomitetuPlanowania Cywilnego. Zarząd odpowiada za następujące zadania:

• koordynację i udzielanie wskazań w dziedzinie planowaniamającego gwarantować zdolność do szybkiego przekształceniepokojowych systemów gospodarczych państw członkowskichSojuszu na tryb działania związany z sytuacją szczególnegozagrożenia;

• udoskonalenie rozwiązań dotyczących wykorzystania zasobówcywilnych do wspierania obronności Sojuszu oraz do ochronyludności cywilnej;

266

• zapewnienie wsparcia kadrowego Wysokiemu KomitetowiPlanowania Cywilnego oraz dziewięciu organom i komitetomzajmującym się planowaniem i odpowiedzialnym za wypracowywanierozwiązań dotyczących zarządzania kryzysowego w obszarachcywilnego transportu morskiego, lądowego i powietrznego,energii, przemysłu, żywności i rolnictwa, łączności cywilnej, opiekimedycznej i ochrony cywilnej;

• nadzorowanie działań Euroatlantyckiego Ośrodka KoordynacjiReagowania w przypadku Katastrof (EADRCC), który koordynujemiędzynarodowe reakcje na apele o pomoc kierowane przezpaństwo dotknięte klęską albo w jego imieniu.

Dyrektor ds. Planowania Cywilnego nadzoruje również działaniazwiązane z planowaniem awaryjnym podejmowanym w kontekście EAPC,Partnerstwa dla Pokoju, stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja, Komisji NATO-Ukraina oraz Grupy Współpracy Śródziemnomorskiej.

Jednostka ds. Polityki Zrządzania Zasobami jest odpowiedzialna za:

• wypracowywanie - w koordynacji z odpowiednimi instytucjami -propozycji politycznych oraz dokumentów planistycznychodnośnie do całości zagadnień związanych z zasobami i mającychwpływ na Sojusz;

• koordynowanie pracy wszystkich jednostek i części personelu wodniesieniu do wyżej wymienionych kwestii;

• zapewnianie wsparcia Wysokiemu Urzędowi ds. Zasobów wkształtowaniu polityki zasobów oraz tworzeniu dokumentówplanistycznych w tej dziedzinie.

PION NAUKI I OCHRONY ŚRODOWISKA

Pion Nauki i Ochrony Środowiska podlega nadzorowi AsystentaSekretarza Generalnego ds. Nauki i Ochrony Środowiska, który jestprzewodniczącym Komitetu Naukowego NATO oraz przewodniczącymKomitetu ds. Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa. Pomocą służy muZastępca Asystenta Sekretarza Generalnego. Do obowiązków AsystentaSekretarza Generalnego ds. Nauki i Ochrony Środowiska należy:

• doradzanie Sekretarzowi Generalnemu w kwestiach naukowych itechnicznych będących przedmiotem zainteresowania NATO;

• wdrażanie decyzji Komitetu Naukowego; kierowanie działalnościąpodkomitetów i paneli doradczych utworzonych przez ten Komitet;

267

a także wypracowywanie metod promowania współpracy wdziedzinie nauki i technologii pomiędzy naukowcami w państwachczłonkowskich Sojuszu oraz w państwach należących doPartnerstwa dla Pokoju i Dialogu Śródziemnomorskiego, w celuwzmocnienia zaplecza naukowo-technicznego w tych państwach;

• nadzorowanie przebiegu studiów pilotażowych,krótkoterminowych projektów i warsztatów inicjowanych przezKomitet ds. Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa;

• zapewnianie kontaktów naukowych z Sekretariatem Między-narodowym NATO, agendami NATO, agendami w państwachczłonkowskich odpowiadającymi za realizację polityki naukowejoraz z organizacjami międzynarodowymi zaangażowanymi wdziałania naukowe, techniczne i związane z ochroną środowiska;

• nadzorowanie działań zmierzających do wzmocnienia udziałunaukowców z państw partnerskich w Programie NaukowymNATO oraz w projektach Komitetu ds. Wyzwań WspółczesnegoSpołeczeństwa.

BIURO ADMINISTRACYJNE

Biuro Administracyjne kierowane jest przez DyrektoraAdministracyjnego, który odpowiada za wszystkie zagadnienia związane zorganizacją i strukturą Sekretariatu Międzynarodowego. Doradza onrównież Sekretarzowi Generalnemu w kwestiach związanych zzatrudnianiem i wynagradzaniem personelu cywilnego NATO. Do jegoobowiązków należy przygotowywanie i prezentowanie budżetuSekretariatu Międzynarodowego oraz zarządzanie nim. DyrektorAdministracyjny nadzoruje również Sekcję ds. Koordynacji i Polityki (którazajmuje się zarządzaniem Sojuszem); Sekcję ds. Budżetu i AnalizFinansowych; a także Jednostkę Doradztwa Administracyjnego, któraodpowiada za doradzanie Sekretarzowi Generalnemu w sprawach związanychz organizacją, metodami pracy, procedurami i polityką kadrową.

Zastępca Dyrektora Administracyjnego odpowiada za ogólnezarządzanie Sekretariatem Międzynarodowym, w tym za obsługękadrową, utrzymanie Kwatery Głównej, zapewnienie obiektów iudogodnień służących do organizowania konferencji i ułatwiających pracętłumaczy, a także za produkcję i rozprowadzanie dokumentówwewnętrznych.

268

BIURO KONTROLERA FINANSOWEGO

Kontroler Finansowy jest wyznaczany przez Radę Północnoatlantyckąi odpowiada za ściągalność środków finansowych oraz kontrolęwydatków w ramach budżetów cywilnych i wojskowych, zgodnie zprzepisami finansowymi obowiązującymi w NATO. Jego biuro składa sięze Służby Budżetu i Finansów oraz Służby Kontroli Wewnętrznej.

BIURO PRZEWODNICZĄCEGO WYSOKIEGO URZĘDU DS. ZASOBÓW

Wysoki Urząd ds. Zasobów (SRB) jest głównym organem doradczymRady Północnoatlantyckiej w dziedzinie wymogów w stosunku dowspólnie finansowanych zasobów wojskowych oraz ich dostępności. SRBkieruje Przewodniczący wybierany przez państwa członkowskie. Jegopracę wspiera mały zespół pracowników oddelegowanych przezSekretariat Międzynarodowy.

BIURO PRZEWODNICZĄCEGO KOMITETÓW BUDŻETOWYCH

Przewodniczący Komitetów Budżetowych jest oddelegowywany przezjedno z państw członkowskich. Jego stanowisko jest finansowane ześrodków delegującego państwa - rozwiązanie to ma wspieraćniezależność Komitetów Budżetowych. Pracę przewodniczącego wspieramały zespół organizowany przez Sekretariat Międzynarodowy.

MIĘDZYNARODOWA KOMISJA REWIDENTÓW

Międzynarodowa Komisja Rewidentów kontroluje rachunki bankoweróżnych organów NATO oraz rachunki bankowe związane z wydatkami wramach wspólnie finansowanego Programu ds. Infrastruktury. W składkomisji wchodzą urzędnicy rządowi z urzędów kontrolnych państwczłonkowskich. Rewidenci mają niezależny status; są wybierani iwynagradzani przez macierzyste państwa. Nominację otrzymują od RadyPółnocnoatlantyckiej i przed nią są odpowiedzialni za pełnienieobowiązków.

ORGANIZACJE NATO DS. PRODUKCJI I LOGISTYKI

Istnieje wiele organizacji NATO ds. produkcji i logistyki powołanychprzez Sojusz i odpowiedzialnych przed Radą Północnoatlantycką zarealizację konkretnych zadań. Chociaż istnieją pomiędzy nimi różnice

269

odnośnie do mandatu, funkcjonowania, uprawnień finansowych isposobu zarządzania, wszystkie one podlegają radom dyrektorów lubkomitetom sterującym odpowiedzialnym za nadzorowanie ich działań.Dalsze szczegóły są podane w rozdziale 14.

270

ROZDZIAŁ 11

ORGANIZACJA I STRUKTURY WOJSKOWE

Komitet Wojskowy

Dowódcy strategiczni

Międzynarodowy Sztab Wojskowy

Przedstawicielstwa państw partnerskich

ORGANIZACJA I STRUKTURY WOJSKOWE

KOMITET WOJSKOWY

We wcześniejszych rozdziałach opisano Kwaterę Główną NATO wBrukseli, która jest centrum działań politycznych Sojuszu oraz miejscem,gdzie Stali Przedstawiciele w randze ambasadorów spotykają się podprzewodnictwem Sekretarza Generalnego na posiedzeniach RadyPółnocnoatlantyckiej, aby omawiać i zatwierdzać politykę NATO. Wregularnych odstępach czasu Rada i wysokie rangą komitety polityczne(przede wszystkim Komitet Planowania Obrony (DPC) oraz GrupaPlanowania Nuklearnego (NPG)) obradują na wyższym szczeblu zudziałem ministrów spraw zagranicznych lub obrony w Brukseli, albo winnych stolicach państw członkowskich. W rzadziej organizowanychspotkaniach na szczycie biorą udział szefowie państw i rządów.

Decyzje podejmowane przez każde z wymienionych gremiów majątaki sam status i są wyrazem uzgodnionej polityki państw członkowskich,bez względu na szczebel, na którym zostały podjęte. Wspomnianymnajwyższym organom podlegają wyspecjalizowane komitety, którerównież składają się z przedstawicieli państw członkowskich. Strukturakomitetów stanowi podstawowy mechanizm realizacji uprawnień Sojuszuw dziedzinie prowadzenia konsultacji i podejmowania decyzji. Mechanizmten gwarantuje jednocześnie, że każde państwo członkowskie może byćreprezentowane na wszystkich szczeblach i we wszystkich obszarachdziałalności Sojuszu.

Podobnie, w celu zapewnienia pomocy i doradztwa RadziePółnocnoatlantyckiej, Komitetowi Planowania Obrony i GrupiePlanowania Nuklearnego w kwestiach wojskowych, wysocy rangąoficerowie wojskowi pełnią funkcję przedstawicieli wojskowych państwczłonkowskich przy NATO, jako członkowie Komitetu Wojskowegoobradującego w sesji stałej. Przewodniczący Komitetu Wojskowegopochodzi z wyboru. Podobnie jak w przypadku politycznych organówdecyzyjnych, Komitet Wojskowy obraduje regularnie na wyższym szczeblu- szefów obrony. Islandia, która nie ma sił zbrojnych jest reprezentowanana takich posiedzeniach przez wysokiego rangą urzędnika cywilnego.Komitet Wojskowy jest najwyższą władzą wojskową w NATO i funkcjonujepod wszechstronnym politycznym nadzorem Rady Północnoatlantyckiej,Komitetu Planowania Obrony oraz Grupy Planowania Nuklearnego.

Rutynową działalność Komitetu Wojskowego prowadząprzedstawiciele wojskowi działający w imieniu swoich szefów obrony.

273

Działają w imieniu swojego państwa i reprezentują jego interesy, ajednocześnie zachowują otwartość podczas negocjacji i dyskusjiumożliwiających osiąganie konsensusu. Często oznacza to uzgadnianiedopuszczalnych kompromisów, kiedy wymagają tego interesy całegoSojuszu i służy to lepszemu osiąganiu wszechstronnych założeń orazcelów politycznych. Przedstawiciele wojskowi mają zatem wystarczająceuprawnienia, aby Komitet Wojskowy mógł wywiązywać się ze wspólnychzadań i szybko uzgadniać decyzje.

Komitet jest odpowiedzialny za rekomendowanie władzompolitycznym Sojuszu posunięć, które są jego zdaniem niezbędne zewzględu na obronę zbiorową terytorium NATO. Główną jego rolą jestformułowanie wytycznych i porad dotyczących polityki obronnej i strategiiwojskowej. Ponadto, Komitet zapewnia doradztwo w sprawachwojskowych dowódcom strategicznym NATO, których przedstawicieleuczestniczą w jego posiedzeniach, a także - z upoważnienia Rady -odpowiada za wszechstronne prowadzenie spraw wojskowych Sojuszuoraz za efektywne funkcjonowanie agencji Komitetu Wojskowego (patrzrozdział 14).

Komitet wspomaga tworzenie wszechstronnych koncepcjistrategicznych dla Sojuszu oraz opracowuje coroczną długoterminowąocenę potencjału i zdolności państw członkowskich, połączoną z analiząobszarów stanowiących zagrożenie dla interesów NATO. Dodatkoweobowiązki Komitetu w przypadku kryzysów, napięć lub wojny obejmujądoradzanie Radzie Północnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obronyna temat sytuacji wojskowej oraz wydawanie zaleceń odnośnie do użyciasiły wojskowej, wdrażania planów awaryjnych oraz tworzenia właściwychzasad zaangażowania sił zbrojnych.

Komitet Wojskowy obraduje w każdy czwartek, po rutynowym,środowym spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej, co pozwala na szybkiereagowanie na decyzje Rady. W praktyce posiedzenia mogą byćzwoływane kiedykolwiek jest taka potrzeba - zarówno Rada, jak i KomitetWojskowy często spotykają się w krótszych odstępach czasu. W związku zrolą Sojuszu w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a także w kontekściedostosowywania wewnętrznych i zewnętrznych struktur Sojuszu, rozwojupartnerstwa i współpracy z innymi państwami oraz rodzenia się nowychinstytucji nadzorujących te procesy, częstotliwość posiedzeń organówdecyzyjnych Sojuszu uległa znacznemu zwiększeniu.

Komitet Wojskowy obradujący w sesji szefów obrony spotyka sięzazwyczaj trzy razy w roku. Dwa z tych posiedzeń odbywają się w Brukseli,a jedno jest na zasadach rotacji organizowane w kolejnych państwachczłonkowskich.

274

W ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) i Partnerstwadla Pokoju (PdP) Komitet Wojskowy spotyka się regularnie zprzedstawicielami państw należących do tych forów na szczebluprzedstawicieli wojskowych (raz w miesiącu) oraz w sesji szefów obrony(2 razy w roku), aby zajmować się zagadnieniami dotyczącymi współpracywojskowej. Dalsze szczegóły są podane w rozdziale 12. Tam równieżznajdują się szczegółowe informacje o spotkaniach Komitetu Wojskowegoz przedstawicielami Rosji i Ukrainy.

Przewodniczący Komitetu Wojskowego

Przewodniczący Komitetu Wojskowego jest wybierany przez szefówobrony; jego kadencja trwa 3 lata. Prerogatywy przewodniczącego mającharakter wyłącznie międzynarodowy i nadawane są przez KomitetWojskowy, przed którym przewodniczący odpowiada za wykonywanieswoich obowiązków. Zazwyczaj przewodniczy on wszystkimposiedzeniom Komitetu Wojskowego, a pod jego nieobecnośćprzewodnictwo obejmuje zastępca przewodniczącego KomitetuWojskowego.

Przewodniczący Komitetu Wojskowego jest zarówno jego rzecznikiemjak i przedstawicielem. Kieruje bieżącymi pracami Komitetu i występuje wjego imieniu, wydając niezbędne dyrektywy i wytyczne dyrektorowiMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego (patrz poniżej). Przewodniczącyreprezentuje Komitet Wojskowy podczas spotkań na wysokim szczeblu,takich jak posiedzenia Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu PlanowaniaObrony i Grupy Planowania Nuklearnego, udzielając - w razie potrzeby -porad w kwestiach wojskowych.

Z racji swojego urzędu, przewodniczący Komitetu Wojskowego pełnirównież ważną rolę publiczną i jest wysokim rangą wojskowymrzecznikiem Sojuszu w kontaktach z prasą i innymi mediami. Odbywaoficjalne wizyty i pełni obowiązki reprezentacyjne w imieniu Komitetu,zarówno w państwach sprzymierzonych, jak i w państwach, z którymiNATO rozwija bliższe kontakty w ramach programu Partnerstwa dlaPokoju, Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja, Komisji NATO-Ukraina, Grupy Współpracy Śródziemnomorskiejoraz Inicjatywy dla Europy Południowo-Wschodniej. PrzewodniczącyKomitetu Wojskowego pełni również z urzędu funkcję przewodniczącegoZarządu Doradczego Akademii Obrony NATO. Rola Akademii Obrony jestprzedstawiona w rozdziale 14.

275

DOWÓDCY STRATEGICZNI

Dowódcy strategiczni NATO - Naczelny Dowódca Sił SojuszniczychNATO Europa (SACEUR) i Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATOAtlantyk (SACLANT) odpowiadają przed Komitetem Wojskowym za całośćdowodzenia oraz za prowadzenie wszystkich wojskowych spraw Sojuszuw obrębie ich obszarów dowodzenia. Do ich obowiązków należy równieżdoradzanie Komitetowi Wojskowemu. Każdy z dowódców strategicznychma swojego przedstawiciela w NATO, w randze generała lub oficeraflagowego (tj. admirała, wiceadmirała lub kontradmirała), który pomagamu w utrzymaniu bliskich kontaktów z politycznym i wojskowympersonelem Kwatery Głównej poprzez zapewnienie efektywnego,dwustronnego przepływu informacji. Przedstawiciele dowódcówstrategicznych biorą udział w posiedzeniach Komitetu Wojskowego izapewniają doradztwo w sprawach związanych z ich obszaremdowodzenia, będących przedmiotem prac Komitetu.

MIĘDZYNARODOWY SZTAB WOJSKOWY

Na czele Międzynarodowego Sztabu Wojskowego (IMS) stoi dyrektorwybierany przez Komitet Wojskowy spośród kandydatów nominowanychprzez państwa członkowskie. Jest nim zawsze generał lub oficer flagowy.Pod jego kierownictwem Międzynarodowy Sztab Wojskowy odpowiada zaplanowanie, ocenę i rekomendowanie polityki w sprawach wojskowychoraz proponowanie tematów pod obrady Komitetu Wojskowego, a takżeza zapewnienie zgodnego z wytycznymi wdrażania postanowieńpolitycznych i decyzji Komitetu.

W skład Międzynarodowego Sztabu Wojskowego wchodzi personelwojskowy delegowany przez państwa członkowskie na stanowiskasztabowe w Kwaterze Głównej NATO. Ich prerogatywy mają charaktermiędzynarodowy, co oznacza, że działają oni we wspólnym interesieSojuszu, a nie w imieniu swoich państw. Niektóre stanowiska wMiędzynarodowym Sztabie Wojskowym zajmują osoby cywilne, którepełnią funkcje administracyjne i wspierające. Międzynarodowy SztabWojskowy wspomaga działanie Komitetu Wojskowego, przygotowujedecyzje i monitoruje ich wdrażanie, a także aktywnie uczestniczy wewspółpracy z państwami Europy Środkowej i Wschodniej, w ramachPartnerstwa dla Pokoju.

Koordynacja działań sztabowych oraz kontrolowanie przepływuinformacji i łączność zarówno wewnątrz IMS, jak i pomiędzy Sztabem ainnymi jednostkami Kwatery Głównej NATO, należą do obowiązków

276

Koordynatora Wykonawczego działającego w biurze dyrektora IMS.Koordynator wykonawczy i kierowany przez niego zespół pracownikówzapewniają również pomoc sekretarską na potrzeby KomitetuWojskowego oraz doradzają w kwestiach proceduralnych. DyrektorMiędzynarodowego Komitetu Wojskowego korzysta z pomocy 5zastępców, z których każdy kieruje oddzielnym pionem funkcyjnym.

Pion Planowania i Polityki (P&PD) tworzy i koordynuje udziałKomitetu Wojskowego w polityce obronnej i planowaniu strategicznymNATO. Przyczynia się do opracowywania koncepcji polityczno-wojskowych, studiów, ocen i związanych z tym dokumentów. Bierze udziałw planowaniu sił zbrojnych NATO i opracowywaniu celów sił zbrojnych.Uczestniczy w Rocznym Przeglądzie Obronnym oraz Procesie Planowaniai Oceny Partnerstwa dla Pokoju (PARP). Przyczynia się również dotworzenia długoterminowych koncepcji. Pion uczestniczy, z upoważnieniaKomitetu Wojskowego, we wszechstronnym procesie planowaniaobronnego, a także formułuje i przedstawia na różnych gremiach NATOpoglądy Komitetu Wojskowego i dowódców strategicznych w kwestiachobronnych.

Pion Operacyjny (OD) wspiera Komitet Wojskowy w tworzeniubieżących planów operacyjnych oraz w podejmowaniu zagadnieńodnoszących się do potencjału sił zbrojnych NATO i zaangażowaniawojskowego w kontekście roli NATO w kryzysach międzynarodowych. Pionpromuje i koordynuje wielonarodowe szkolenia i ćwiczenia - także te zudziałem państw należących do Partnerstwa dla Pokoju. Koordynuje wysiłkizwiązane z rozwojem zdolności operacyjnych NATO, niezbędnych doprowadzenia wojny elektronicznej, a także odpowiada za szkolenia ićwiczenia w tym zakresie. Ponosi odpowiedzialność za monitorowanie iocenę programów wojny elektronicznej oraz towarzyszących im wymogów.Zapewnia wsparcie Komitetowi NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC) iodpowiada w ramach Międzynarodowego Sztabu Wojskowego zaproblemy obrony powietrznej. Pion działa również jako punkt kontaktowydla oficera łącznikowego NATO przy Organizacji Narodów Zjednoczonych.W miarę potrzeb, funkcję oficera łącznikowego pełni w imieniu całegoSojuszu jeden z członków Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.

Pion ds. Wywiadu (ID) zapewnia bieżące strategiczne wsparciewywiadowcze Sekretarzowi Generalnemu, Radzie Północnoatlantyckiej iKomitetowi Planowania Obrony, Komitetowi Wojskowemu oraz innymorganom NATO, takim jak: jednostki międzynarodowego sztabuwojskowego, Komitet Polityczny i Centrum Broni Masowego Rażenia. Pionw swoich działaniach w zakresie wypełniania funkcji wywiadowczych opierasię na współpracy państw członkowskich i dowódców NATO, jako że nie

277

dysponuje niezależnym zapleczem i zdolnością do zbierania niezbędnychdanych. Dzięki takiemu wsparciu, Pion działa jako najważniejsza instytucjakoordynująca zbieranie, ocenę i przekazywanie danych wywiadowczych wobrębie Kwatery Głównej NATO oraz w kontaktach z dowództwami,agendami i organizacjami państw członkowskich NATO. Pozazapewnianiem rutynowego wsparcia wywiadowczego, Pion ds. Wywiaduzarządza opracowywaniem i upowszechnianiem strategicznych ocenwywiadowczych, dokumentów z dziedziny polityki wywiadowczej orazpodstawowych dokumentów wywiadowczych, a także koordynuje tedziałania. Utrzymuje wybrane bazy danych oraz cyfrowe serwisy informacjiwywiadowczych. Pełni również funkcje w zakresie ostrzeganiastrategicznego i zarządzania kryzysowego oraz zapewnia łączność z innymiorganami NATO i instytucjami narodowymi pełniącymi wyspecjalizowanefunkcje wywiadowcze oraz wykonuje inne powiązane z tym działania. Pionds. Wywiadu, wspierany przez państwa członkowskie i dowództwa NATO,zapewnia zatem bieżący dopływ informacji do wysokich rangą organówSojuszu, ułatwia Komitetowi Wojskowemu formułowanie poradwojskowych dla władz politycznych, zapewnia dane wywiadowczeniezbędne do tworzenia wytycznych odnośnie do składu, organizacji idziałania sił zbrojnych NATO, a także wypełnia szeroką gamę zadańwspierających wypełnianie funkcji obronnych i politycznych NATO.

Pion Współpracy i Bezpieczeństwa Regionalnego (C&RSD) służy jakopunkt zbiorczy kontaktów wojskowych i współpracy z Radą PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC), państwami należącymi do Partnerstwa dlaPokoju, Rosją - w ramach postanowień Aktu Stanowiącego NATO-Rosja –oraz z Ukrainą - na podstawie Karty NATO-Ukraina. Pion odpowiada zaprzebieg i koordynację wszystkich działań Międzynarodowego SztabuWojskowego w kwestiach sztabowych związanych z EAPC, PdP, współpracąNATO-Rosja, NATO-Ukraina oraz kontaktami z Dialogiem Śródzie-mnomorskim. Działający w ramach tego Pionu Oddział ds. PolitykiWspółpracy programuje i koordynuje politykę Międzynarodowego SztabuWojskowego wobec Partnerstwa dla Pokoju, podczas gdy Oddział Rosja-Ukraina planuje, tworzy i wdraża politykę Komitetu Wojskowego wstosunku do tych dwóch państw. Dodatkowo, Sekcja Kontroli ZbrojeńOddziału ds. Polityki Współpracy koordynuje i opracowuje doradztwowojskowe na temat udziału NATO w różnych aspektach rozbrojenia, kontrolizbrojeń i współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa. Pion spełnia równieżfunkcje pomocnicze dla Komitetu Wojskowego w sferze kontaktów zOrganizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) w odniesieniudo rozbrojenia, kontroli zbrojeń i współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa.W wiedeńskiej siedzibie Zachodniego Biura Konsultacji (WCO) ulokowanajest sekcja Pionu, której zadaniem jest ułatwianie i wzmacnianie współpracy

278

NATO z OBWE. Jednostka Sztabowa Partnerstwa dla Pokoju wMiędzynarodowym Sztabie Wojskowym (PSE) jest oddzielną komórkąpionu, w której oficerowie z państw partnerskich współpracują z kolegami zNATO, wykorzystując wiedzę i doświadczenie wszystkich jednostek państwpartnerskich w zakresie wojskowych aspektów Partnerstwa dla Pokoju.Jednostka Sztabowa działa jako podstawowy punkt kontaktu zprzedstawicielami wojskowymi i oficerami łącznikowymi państwpartnerskich w Kwaterze Głównej NATO.

Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobów (LA&R), we współpracy z PionemInwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i Planowania Cywilnego(w sytuacji Zagrożenia) (SILCEP) Sekretariatu Międzynarodowegoodpowiada za tworzenie zasad i polityki w dziedzinie logistyki, w tym wodniesieniu do wsparcia medycznego, transportu i przemieszczania sił. Pionzapewnia wsparcie sztabowe dla Konferencji Starszych Logistyków NATO(SNLC) i Komitetu Szefów Wojskowych Służb Medycznych NATO(COMEDS), a także dla zastępcy wojskowego współprzewodniczącegoSNLC oraz wojskowego współprzewodniczącego przewodniczącego dwupodlegających mu organów. Pion pełni także bardzo odpowiedzialnąfunkcję w odniesieniu do logistycznych aspektów zarządzania kryzysowego,pomocy humanitarnej i łagodzenia skutków katastrof. Delegujeprzedstawiciela Międzynarodowego Sztabu Wojskowego do WysokiegoKomitetu Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagrożenia) (SCEPC) i doCOMEDS. Zapewnia doradztwo wojskowe dla Komitetu Wojskowego wkwestiach związanych z tworzeniem polityki wojskowej i procedurplanowania zbrojeń - w tym także z problematyką badań i technologii. Pionreprezentuje Komitet Wojskowy w Konferencji Narodowych Dyrektorów ds.Uzbrojenia (CNAD), w Głównych Grupach ds. Uzbrojenia (MAG), a także winstytucjach techniczno-badawczych i Komitecie Sterującym ds. SystemuNaziemnych Instalacji Obrony Powietrznej (AGS) oraz w obrębieZachodnioeuropejskiej Grupy ds. Uzbrojenia (WEAG) i grupEUROLONGTERM. W razie potrzeby Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobówwspiera Doradczą Grupę NATO ds. Przemysłu (NIAG). Pion odpowiada teżza formułowanie polityki wojskowej i tworzenie procedur zarządzaniazasobami - w tym wspólnymi budżetami wojskowymi NATO. Wewspółpracy z Sekretariatem Międzynarodowym i dwoma dowódcamistrategicznymi, Pion zajmuje się również infrastrukturą i sprawamikadrowymi. Reprezentuje Komitet Wojskowy na forum Komitetu NATO ds.Kadry Obrony (NDMC), Wysokiego Urzędu ds. Zasobów (SRB), KomitetuInfrastruktury (IC) oraz Komitetu Budżetu Wojskowego (MBC). JednostkaDoradcza ds. Zarządzania Komitetu NATO ds. Kadry Obrony (NDMC) jestniezależnym podmiotem w ramach Pionu, działającym bezpośrednio napotrzeby NDMC. Zapewnia ekspertyzę oraz podstawowe zaplecze kadrowe

279

niezbędne do prowadzenia: kwestionariuszy związanych z zarządzaniem,audytów, procedur zatwierdzających i konsultacji.

Centrum Sytuacyjne NATO (SITCEN) wspiera RadęPółnocnoatlantycką, Komitet Planowania Obrony oraz Komitet Wojskowyw wypełnianiu ich zadań w zakresie konsultacji. Służy jako punkt zbiorczyw ramach Sojuszu do otrzymywania, wymiany i upowszechnianiainformacji politycznych, wojskowych i ekonomicznych. Przez okrągłą dobęCentrum monitoruje zagadnienia polityczne, wojskowe i ekonomiczne odużym znaczeniu dla NATO i państw członkowskich. Zapewnia takżewarunki do szybkiego zintensyfikowania i rozszerzenia konsultacji wprzypadku napięć lub kryzysów. W takich szczególnych okresach Centrumutrzymuje i uaktualnia zestawy materiałów źródłowych i wyjaśniających.

Doradca ds. Informacji Publicznej (PIA) doradza przewodniczącemu iwiceprzewodniczącemu Komitetu Wojskowego oraz dyrektorowiMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego w dziedzinie informowaniapublicznego. Koordynuje udzielanie odpowiedzi na zapytania publiczneoraz zajmuje się kontaktami z mediami. Jest rzecznikiem prasowymKomitetu Wojskowego i Międzynarodowego Sztabu Wojskowego. BiuroDoradcy ds. Informacji Publicznych koordynuje działania informacyjne wewspółpracy z Biurem Informacji i Prasy NATO i odpowiadającymi mujednostkami w dowództwach wojskowych oraz ministerstwach obronypaństw członkowskich.

Obowiązkiem Kontrolera Finansowego Międzynarodowego SztabuWojskowego jest doradzanie przewodniczącemu Komitetu Wojskowego,jego zastępcy i dyrektorowi Międzynarodowego Sztabu Wojskowego wewszystkich kwestiach finansowych i fiskalnych odnoszących się do grupybudżetów zarządzanych przez Międzynarodowy Sztab Wojskowy.Kontroler finansowy odpowiada przed Komitetem Budżetu Wojskowego(MBC) za finansowe zarządzanie budżetem IMS. Do jego obowiązkównależy również przygotowywanie, uzasadnianie, administrowanie inadzorowanie wszystkich spraw związanych z budżetem. Wyniki tych pracsą przedstawiane Komitetowi Budżetu Wojskowego. Do jego funkcjinadzorczych należy między innymi kontrola finansowa nad organamiNATO, których budżety są zarządzane przez Międzynarodowy SztabWojskowy - Agencji NATO ds. Standaryzacji (NSA), Akademii ObronyNATO (NADEFCOL) i Agencji ds. Badań i Technologii (RTA). Kontrolerfinansowy odpowiada za przeprowadzanie wewnętrznych audytówfinansowych oraz działania, które pociągają za sobą skutki finansowe, ależą w obszarze jego kompetencji. Dalsze szczegóły o zarządzaniubudżetem wojskowym zamieszczono w rozdziale 9.

280

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowództwa KwateryGłównej (NHQC3S) jest odrębną, zintegrowaną organizacją, którejpracownicy wywodzą się zarówno z Sekretariatu Międzynarodowego, jaki z Międzynarodowego Sztabu Wojskowego. Dyrektor NHQC3Sodpowiada bezpośrednio przed dyrektorem Międzynarodowego SztabuWojskowego i przed Asystentem Sekretarza Generalnego ds. WsparciaObrony, w zgodzie z wymogami Międzynarodowego Sztabu Wojskowegoi Sekretariatu Międzynarodowego. Jest on także jednym zwiceprzewodniczących Zarządu NATO C3 (NC3B), gdzie reprezentujeKomitet Wojskowy. Członkowie Sztabu Konsultacji, Dowodzenia i KontroliDowództwa NATO wspierają NC3B poprzez zajmowanie kluczowychstanowisk w 8 podległych mu podkomitetach. Jednocześnie ułatwiająNC3B prowadzenie doradztwa na potrzeby Komitetu Wojskowegoodnośnie do Zespołów Możliwości w dziedzinie C3 (konsultacje,dowodzenie i kontrola) oraz systemów łączności i informatyki (CIS), zpunktu widzenia polityki, planowania i architektury C3. Dalsze szczegółyprzedstawiono w rozdziałach 10 i 14.

PRZEDSTAWICIELSTWA PAŃSTW PARTNERSKICH

Od 1994 r. wiele państw partnerskich otworzyło biura łącznikowe, apocząwszy od 1997 r. - przedstawicielstwa dyplomatyczne w KwaterzeGłównej NATO. Więzi wojskowe z państwami partnerskimi są dalejwzmacniane dzięki utworzeniu Jednostek Sztabowych Partnerstwa dlaPokoju. Obecnie osiem z tych jednostek - w skład których wchodząoficerowie z NATO i państw Partnerstwa dla Pokoju - ulokowanych jest wobrębie Międzynarodowego Sztabu Wojskowego w Kwaterze GłównejNATO, a także na pierwszym i drugim szczeblu zintegrowanej strukturywojskowej NATO. Nowa Jednostka Sztabowa PdP została ostatnioutworzona przy Szkole NATO (SHAPE). W przyszłości stanie się onazapewne ważnym elementem ułatwiającym współpracę z CentramiSzkoleniowymi PdP i innymi instytucjami Partnerstwa. Oficerowie zpaństw partnerskich zajmujący takie stanowiska współpracują z oficeramiz państw sprzymierzonych, jako personel międzynarodowy. Uczestniczą wprzygotowywaniu debat i wdrażaniu decyzji politycznych odnoszących siędo poszczególnych zagadnień wojskowych Partnerstwa dla Pokoju. Od1998 r. oficerowie z państw partnerskich wchodzą w skład KomórkiKoordynacji Partnerstwa (PCC) i w pełni uczestniczą w jej działaniach.

281

ROZDZIAŁ 12

WOJSKOWA STRUKTURA DOWODZENIA

Rola zintegrowanych sił zbrojnych

Tworzenie nowej struktury wojskowej

Implikacje rozwoju Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony

Koncepcja Zespołu Zadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF)

Wewnętrzna adaptacja sił zbrojnych Sojuszu

Nowe koncepcje dowodzenia i kontroli

Struktura wojskowa

Rozszerzenie NATO i akcesja nowych państw członkowskich

Działania i inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju

Rozszerzone konsultacje i współpraca wojskowa

WOJSKOWA STRUKTURA DOWODZENIA

ROLA ZINTEGROWANYCH SIŁ ZBROJNYCH

Wszystkie państwa decydujące się na uczestnictwo w wojskowejstrukturze NATO udostępniają siły, które wspólnie tworzą zintegrowanąstrukturę Sojuszu. Zgodnie z fundamentalnymi zasadami, które regulująstosunki pomiędzy politycznymi i wojskowymi instytucjami w państwachdemokratycznych, zintegrowana struktura wojskowa pozostaje podpolitycznym nadzorem i kierownictwem sprawowanym na najwyższymszczeblu.

Rolą zintegrowanej struktury wojskowej jest zapewnienie ramorganizacyjnych niezbędnych do zapewnienia obrony terytorium państwczłonkowskich przed zagrożeniami dla ich bezpieczeństwa i stabilnościzgodnie z Artykułem 51 Traktatu Północnoatlantyckiego. W ramachzintegrowanej struktury wojskowej Sojusz utrzymuje zdolności wojskoweniezbędne do realizacji pełnego zakresu swoich zadań. W związku zobowiązkiem zapewnienia obrony zbiorowej, wynikającym zpostanowienia Artykułu 5 Traktatu Waszyngtońskiego, połączone siłyzbrojne Sojuszu muszą być zdolne do odstraszania wszelkich prób agresjiskierowanej przeciwko NATO, a jeżeli mimo wszystko taki atak nastąpi - dozatrzymania działań przeciwnika w maksymalnie oddalonym obszarzeoraz do zapewnienia niepodległości politycznej i integralnościterytorialnej państw członkowskich. Siły zbrojne Sojuszu muszą być takżegotowe do uczestniczenia w działaniach związanych z prewencjąkryzysową oraz do realizowania zadań w dziedzinie zarządzaniakryzysowego, niezwiązanych z Artykułem 5. Siły zbrojne Sojuszuodgrywają niezwykle ważną rolę w budowaniu współpracy i zrozumieniaw stosunkach NATO z członkami Partnerstwa dla Pokoju i innymipaństwami. Ich wkład polega w szczególności na wspieraniu przygotowańpaństw partnerskich do potencjalnego udziału w kierowanych przez NATOoperacjach Partnerstwa dla Pokoju. W ten sposób siły Sojuszuprzyczyniają się do zachowania pokoju, gwarantowania realizacjiwspólnych interesów bezpieczeństwa państw sprzymierzonych oraz doutrzymywania bezpieczeństwa i stabilności w obszarze euroatlantyckim.Pierwszym znaczącym przykładem wypełniania nowej, poszerzonej rolibyło bezprecedensowe rozmieszczenie sił zbrojnych NATO i innychpaństw w Bośni i Hercegowinie, gdzie - pod koniec 1995 r. - NATO zostałoupoważnione przez Organizację Narodów Zjednoczonych do wdrażaniawojskowych aspektów Porozumienia Pokojowego z Dayton.

285

1 Patrz przypis 2.

Pod koniec 1996 r. Siły Implementacyjne (IFOR), utworzone dopodjęcia tego zadania, zostały zastąpione przez kierowane przez NATOwielonarodowe Siły Stabilizacyjne (SFOR). W ramach SFOR siłyudostępnione przez państwa sprzymierzone wspólnie z siłami innychpaństw uczestniczą w wysiłkach zmierzających do stworzenia warunkówdla pokoju w byłej Jugosławii. Pod koniec 1997 r. rządy państwsprzymierzonych ogłosiły, że - zgodnie z nowym mandatem udzielonymprzez Radę Bezpieczeństwa - od połowy 1998 r. NATO zorganizuje ipoprowadzi wielonarodowe siły zbrojne, które zachowają nazwę SFOR iotrzymają zadanie konsolidowania dotychczasowych osiągnięć.

Siły KFOR zostały utworzone zgodnie z decyzją Rady BezpieczeństwaOrganizacji Narodów Zjednoczonych w 1999 r., po zakończeniu kampaniipowietrznej Sojuszu mającej zakończyć czystki etniczne przeciwkospołeczności kosowskich Albańczyków, za które odpowiadali przywódcyserbscy. Trzonem tych sił było NATO, a ich zadanie polegało na wdrażaniupostanowień Wojskowego Porozumienia Technicznego zawartego 10 czerwca 1999 r. przez głównodowodzącego KFOR i przedstawicielistrony jugosłowiańskiej. Pierwsze jednostki wkroczyły na teren Kosowa 12 czerwca. Jak uzgodniono w Wojskowym Porozumieniu Technicznym,rozmieszczenie sił bezpieczeństwa było zsynchronizowane zwycofywaniem z tej prowincji serbskich sił bezpieczeństwa. Do 20 czerwcawycofywanie sił serbskich zostało zakończone, a w Kosowieustabilizowała się obecność oddziałów KFOR.

W pełnej sile personel KFOR liczył 50 tysięcy osób. Są towielonarodowe siły pozostające pod jednolitym dowództwem i kontrolą,ze znacznym udziałem NATO. Specjalne rozwiązania umożliwiają udział wtych siłach Federacji Rosyjskiej. Ponadto więcej niż 12 innych państwnienależących do NATO zgłosiło udział swoich żołnierzy w pierwotnymskładzie KFOR.

Decyzje te oraz proces polityczny, który do nich doprowadził sąprzedstawione w innych rozdziałach. Tam również znajduje się opis innychaspektów nowych zadań i obowiązków Sojuszu, takich jak realizacjaprogramu Partnerstwa dla Pokoju i tworzenie w ramach SojuszuEuropejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI).Realizacja wszystkich tych zadań nałożyła potężne wymagania naówczesną strukturę dowodzenia wojskowego Sojuszu i wywarła znaczącywpływ na jej późniejsze adaptacje oraz na trwające od 1 września 1999 r.wdrażanie nowej struktury dowodzenia.

Reorganizacja sił Sojuszu zmieniła jego ogólną postawę obronną.Dostosowania dotyczące dostępności i gotowości sił NATO w dalszymciągu odzwierciedlają ściśle obronny charakter Sojuszu. Dawna koncepcja

286

obrony wysuniętej nie ma już zastosowania w Europie kontynentalnej,chociaż utrzymują się regionalne różnice odnośnie do wyzwań, z jakimimogą zetknąć się siły zbrojne oraz ich potrzeb w zakresie przemieszczaniasię. Siły Stanów Zjednoczonych w Europie zostały zredukowane o okołodwie trzecie, a większość sił Sojuszu uprzednio stacjonujących wNiemczech, opuściła terytorium tego państwa. Wspomniane przejawyprzemian zachodzących w obrębie potencjału obronnego zostały wpełniejszy sposób przedstawione w rozdziale 2.

Inne aspekty również odegrały znaczącą rolę w tychprzekształceniach. Na przykład, elastyczność i mobilność współczesnegoogólnego potencjału obronnego uwzględnia koniecznośćzagwarantowania zdolności NATO do stawiania czoła wyzwaniom izagrożeniom związanym z bronią masowego rażenia (nuklearną,biologiczną i chemiczną) oraz środkami jej przenoszenia. Zwiększonąuwagę poświęca się zapewnieniu, aby wyzwania te były odzwierciedlonew zdolnościach obronnych Sojuszu.

Znaczącym czynnikiem wpływającym na rozwój nowej postawyobronnej jest zwiększona "międzynarodowość". Stworzyła ona większeniż dotychczas możliwości wielonarodowego podziału obowiązków wśródczłonków Sojuszu, co pozwala na utrzymanie lub wzmocnienie zdolnościwojskowych będących do dyspozycji NATO oraz gwarantuje maksymalnieefektywne wykorzystanie środków przeznaczanych na cele obronne.Zasada "wielonarodowości" jest stosowana w całych strukturach Sojuszu.Ma kluczowe znaczenie dla solidarności i spójności NATO oraz wywieraogromny wpływ na wypełnianie misji Sojuszu i zniechęca dorenacjonalizacji polityki obronnej.

Zasada zbiorowości w odniesieniu do wysiłków obronnych Sojuszuma odzwierciedlenie w praktycznych rozwiązaniach, które pomagająpaństwom sprzymierzonym korzystać z podstawowych zalet obronyzbiorowej, wyrażonych w kategoriach politycznych, wojskowych ifinansowych. Zapobiegając ponownej nacjonalizacji polityki obronnej,zasada ta nie pozbawia państw sprzymierzonych ich suwerenności.Przyjęte rozwiązania umożliwiają siłom NATO realizację operacjikryzysowych spoza Artykułu 5 i są absolutnie niezbędne do zapewnieniaspójnej reakcji Sojuszu na potencjalne kryzysy i zagrożenia. Ich podstawąsą procedury konsultacji, zintegrowana struktura wojskowa iporozumienia o współpracy. Najważniejsze elementy tych rozwiązań to:zbiorowe planowanie sił; wspólne finansowanie; wspólne planowanieoperacyjne; wielonarodowe formacje, ośrodki i mechanizmy dowodzenia;zintegrowany system obrony powietrznej; zrównoważenie roli iodpowiedzialności poszczególnych państw sprzymierzonych;

287

stacjonowanie i rozwijanie sił poza terytorium macierzystym - kiedy jest towymagane; rozwiązania dotyczące między innymi planowania,zarządzania kryzysowego i wzmacniania istniejących struktur; wspólnychnorm i procedur w zakresie wyposażenia, szkolenia i logistyki; wspólnychi połączonych doktryn oraz ewentualnych ćwiczeń; a także współpracy wdziedzinie infrastruktury, uzbrojenia i logistyki. Włączanie partnerówNATO do realizacji tych rozwiązań albo tworzenie dla nich wodpowiednich obszarach podobnych ustaleń, ma podstawowe znaczeniewe wzmacnianiu współpracy i wspólnych wysiłków w dziedziniebezpieczeństwa euroatlantyckiego.

TWORZENIE NOWEJ STRUKTURY WOJSKOWEJ

Tworzenie nowej struktury dowodzenia wojskowego NATO podlegadziałaniu wielu czynników, z których najistotniejsze to: rozwój w ramachSojuszu Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony;wdrażanie koncepcji Zespołu Zadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk(CJTF); redukcje i restrukturyzacja ogółu sił zbrojnych Sojuszu - możliwedzięki przekształceniom warunków bezpieczeństwa po zakończeniu zimnejwojny; a także przejęcie przez Sojusz nowych zadań i obowiązków,szczególnie w dziedzinie wspierania operacji pokojowych i zarządzaniakryzysowego. Poniżej przedstawiony jest wpływ każdego z wymienionychczynników na strukturę wojskową Sojuszu.

IMPLIKACJE ROZWOJU EUROPEJSKIEJ TOŻSAMOŚCI W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA I OBRONY

Uzasadnienie decyzji rządów państw sprzymierzonych owzmocnieniu Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa iObrony (ESDI) w ramach Sojuszu, przedstawiono w rozdziale 4. Tamrównież wyjaśniono implikacje tej decyzji oraz wynikające z niej interakcjepomiędzy NATO, Unią Zachodnioeuropejską (UZE) i Unią Europejską.

Wykrystalizowanie się bardziej jednoznacznie określonej iwzmocnionej roli państw europejskich wewnątrz NATO ma znaczeniezarówno polityczne, jak i wojskowe i odegrało znaczącą rolę wtransformacji Sojuszu. Proces ten ma charakter ciągły i na różnych jegoetapach w minionym dziesięcioleciu wpływały nań decyzje podejmowaneprzez Unię Europejską, Unię Zachodnioeuropejską i sam Sojusz. Decyzjete są ze sobą powiązane i stanowią element dostosowywaniaeuropejskich i euroatlantyckich instytucji do zmienionego środowiska

288

bezpieczeństwa po zakończeniu zimnej wojny, ale znaczącą rolęodgrywały również inne czynniki. Na szczególne uwzględnienie zasługujątrzy z nich.

Po pierwsze należy wspomnieć o intensyfikacji współpracy wdziedzinie bezpieczeństwa pomiędzy reprezentowanymi w NATOpaństwami demokratycznymi Europy i Ameryki Północnej a nowopowstałymi niepodległymi państwami na obszarze byłego ZwiązkuRadzieckiego oraz Europy Środkowo-Wschodniej. Współpraca taobejmuje również państwa europejskie, które w czasie zimnej wojnyzajmowały stanowisko neutralne lub niezaangażowane. Wraz zzakończeniem podziału Europy, usunięta została przeciwstawnośćWschodu i Zachodu, co pozwoliło na stworzenie szerszej i bardziejpojemnej koncepcji bezpieczeństwa, zgodnie z interesami całego obszarueuroatlantyckiego. Drugim ważnym czynnikiem w tym kontekście jestrosnące znaczenie zarządzania kryzysowego oraz operacji utrzymania iwspierania pokoju, najwyraźniej uwidocznione podczas konfliktów wbyłej Jugosławii.

Trzeci fundamentalny proces, trwający od zakończenia zimnej wojny,rozpoczął się, gdy znacząca liczba państw w Europie Środkowej iWschodniej wyraziła pragnienie uzyskania członkostwa w Sojuszu.Następnym krokiem była decyzja państw sprzymierzonych o otwarciuSojuszu na przyjęcie nowych członków - zgodnie z Artykułem 10 TraktatuPółnocnoatlantyckiego. Ostatecznie, w lipcu 1997 r. została podjętahistoryczna decyzja o zaproszeniu trzech państw do rozpoczęcia rozmówakcesyjnych. W dalszej części niniejszego rozdziału przedstawiono wpływtych wydarzeń na sytuację wojskową.

Wspomniane procesy i wydarzenia ukształtowały kontekst, w którymrozwinęła się debata o Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony w ramach Sojuszu.

W wymiarze politycznym, rozwój ESDI ma na celu wzmocnienieeuropejskiego filara Sojuszu, przy jednoczesnej rozbudowie więzitransatlantyckich. ESDI ma umożliwić europejskim członkom Sojuszuprzejęcie większej odpowiedzialności za ich wspólne bezpieczeństwo iobronę, a także stworzyć warunki do wnoszenia przez nich bardziejspójnego wkładu do ogólnego bezpieczeństwa Sojuszu.

W wymiarze wojskowym, rozwój ESDI wymaga, by - w uzgodnionychwarunkach - aktywa Sojuszu oraz siły państw nienależących do tejorganizacji były przekazywane Unii Zachodnioeuropejskiej na potrzebyoperacji, w które Sojusz nie będzie bezpośrednio zaangażowany.

289

Jednym z kluczowych wymogów ESDI jest zatem tworzenierozwiązań, które umożliwią wykorzystanie niezbędnych elementówstruktury dowodzenia NATO do przeprowadzania operacji kierowanychprzez Unię Zachodnioeuropejską2. Elementy te są opisywane jako"możliwe do wydzielenia, ale nie oddzielne", ponieważ mogą być oddanepod zwierzchnictwo Unii Zachodnioeuropejskiej, ale jednocześniepozostają integralną częścią własnej struktury wojskowej Sojuszu.

Kolejnym centralnym aspektem w rozwoju Europejskiej Tożsamości wdziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony jest koncepcja określana jako ZespółZadaniowy Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF). Koncepcja ta oraz jejznaczenie dla adaptacji wojskowej struktury NATO są przedstawioneponiżej.

KONCEPCJA ZESPOŁU ZADANIOWEGO POŁĄCZONYCHRODZAJÓW WOJSK (CJTF)

CJTF to wielonarodowy zespół zadaniowy złożony z połączonychrodzajów wojsk, stworzony do wypełniania pełnego zakresu zadańwojskowych Sojuszu wymagających wielonarodowego systemudowodzenia i kontroli, obejmującego różne rodzaje wojsk - co jest roląKwatery Głównej CJTF. Zespół ten może obejmować jednostki z państwnienależących do NATO.

Koncepcja CJTF została ogłoszona pod koniec 1993 roku, a jej oficjalneprzyjęcie nastąpiło na Szczycie Brukselskim w styczniu 1994 r. Przy tej okazjiszefowie państw i rządów Sojuszu zdecydowali, że dalszy rozwój tejkoncepcji powinien odzwierciedlać ich gotowość do udostępnianiazasobów NATO na potrzeby operacji kierowanych przez UnięZachodnioeuropejską (UZE). Każdy taki przypadek byłby rozpatrywanyindywidualnie i wymagałby oddzielnej decyzji Rady Północnoatlantyckiej. Wten sposób NATO miało przyczynić się do budowy Europejskiej Tożsamościw dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony. Poza tym, przywódcy NATO połączylirozwój koncepcji CJTF z praktyczną współpracą polityczno-wojskową wkontekście Partnerstwa dla Pokoju (PdP).

Koncepcja ta powstała, aby zaspokoić potrzeby wynikające zezmieniającej się sytuacji bezpieczeństwa w Europie oraz z wyłonienia się

290

2 Rolę Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) w tworzeniu Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony stopniowo przejmuje Unia Europejska, zgodnie z decyzjamipodjętymi przez Radę Unii Europejskiej w Helsinkach (grudzień 1999 r.) oraz w Feira, wPortugalii (czerwiec 2000 r.). Związane z tym decyzje zostały podjęte przez Radę MinistrówUnii Zachodnioeuropejskiej w listopadzie 2000 roku w Marsylii: Operacyjna rola UniiZachodnioeuropejskiej została formalnie przekazana Unii Europejskiej, a odnośnie dopozostałych funkcji i struktur UZE przyjęto nowe rozwiązania. Patrz także rozdziały 4 i 15.

mniejszych, ale bardziej różnorodnych i nieprzewidywalnych zagrożeń dlapokoju i stabilności. W szczególności uzgodniono, że przyszłe rozwiązaniaw dziedzinie bezpieczeństwa muszą obejmować rozwój łatwych dorozmieszczenia wielonarodowych formacji wojskowych złożonych zróżnych rodzajów jednostek, dostosowanych do wypełnienia konkretnychrodzajów zadań wojskowych. Zadania te obejmują pomoc humanitarną,misje utrzymywania i wprowadzania siłą rozwiązań pokojowych, a takżeobronę zbiorową. Niezbędne do tego siły różniłyby się w zależności odokoliczności, a ich mobilizacja musiałaby być możliwa w bardzo krótkimczasie od podjęcia decyzji.

Trzonem Koncepcji CJTF tworzonej do spełnienia tych potrzeb sąrozwiązania w dziedzinie dowodzenia i kontroli niezbędne doumożliwienia tym siłom efektywnego działania. Duża różnorodnośćwarunków, w jakich miałyby działać CJTF nakłada ogromne wymagania wstosunku do rozwiązań w dziedzinie dowodzenia i kontroli, które miałybysłużyć takim operacjom. Kluczowa jest zatem rola Kwatery Głównej CJTF.Kwatera ta będzie formowana wokół podstawowych jednostek(centralnych komórek) wybranych "macierzystych" ośrodkówfunkcjonujących w strukturze dowodzenia. Kwatera ta będzie w raziepotrzeby tworzona jak konstrukcja z klocków, z różnych ośrodkówdowodzenia NATO oraz jednostek dostarczonych przez państwaczłonkowskie i partnerskie biorące udział w tym przedsięwzięciu, tak abysprostać wymaganiom konkretnej misji.

Liczne próby wdrażania koncepcji CJTF przeprowadzano, na przykład,w ramach ćwiczeń Wspólny Wysiłek (Allied Effort) odbywających się wlistopadzie 1997 r., w których obserwatorami było wiele państwpartnerskich. Kolejnym przykładem były ćwiczenia Mocne Postanowienie(Strong Resolve), które odbyły się w marcu 1998 roku, z pełnym udziałemjednostek z państw partnerskich, zintegrowanych w ramach całej strukturyCJTF. Celem tych prób była ocena i rozwój rozwiązań przyjętych wzakresie dowodzenia CJTF.

Na podstawie tych prób i innych analiz sztabowych, w 1999 r. Sojuszrozpoczął pełne wdrażania koncepcji CJTF. Proces ten obejmujepozyskanie niezbędnego wsparcia w postaci ośrodka dowodzenia orazwyposażenia zapewniającego dowodzenie, kontrolę i łączność. Jegozakończenie przewidziane jest na koniec 2004 r. Proces wdrażaniakoncepcji CJTF w pełni uwzględnia doświadczenia z operacji kierowanychprzez NATO w byłej Jugosławii. Kontynuowana jest także praca nadwyszkoleniem personelu i wyposażeniem jednostek dowodzeniawchodzących w skład CJTF. Ostatnia faza wdrażania Koncepcji wyposażySojusz w ważny instrument zarządzania kryzysowego w XXI wieku.

291

292

WEWNĘTRZNA ADAPTACJA SIŁ ZBROJNYCH SOJUSZU

Wewnętrzna adaptacja sił zbrojnych Sojuszu jest przedłużeniemredukcji i restrukturyzacji podejmowanych w ostatnich latach, abyumożliwić Sojuszowi bardziej efektywną konfrontację z realiamizmienionego środowiska bezpieczeństwa.

Proces ten datuje się od Deklaracji Londyńskiej z lipca 1990 r., w którejszefowie państw i rządów NATO wezwali do rozpoczęcia procesudostosowawczego, współmiernego do przemian, które przekształcałyEuropę. Szczyt Londyński był decydującym punktem zwrotnym w historiiSojuszu i doprowadził w listopadzie 1991 r. do przyjęcia nowej KoncepcjiStrategicznej, odzwierciedlającej znacznie rozszerzone podejście do sprawbezpieczeństwa. Wyrazem tego była ewolucja środowiska bezpieczeństwaw Europie w latach 1992-93. W styczniu 1994 r. szefowie państw i rządówwezwali do przeprowadzenia dalszej analizy możliwości w zakresierozwoju oraz dostosowania politycznych i wojskowych struktur orazprocedur Sojuszu, tak aby umożliwić efektywniejsze i bardziej elastycznewypełnianie zadań, między innymi związanych z utrzymaniem pokoju.

We wrześniu 1994 r. Komitet Wojskowy zainicjował "Długoterminowąanalizę" (LTS), której celem był przegląd zintegrowanej struktury wojskowejSojuszu oraz przedstawienie "propozycji zmian w obrębie struktury siłzbrojnych, struktur dowodzenia i wspólnej infrastruktury". W trakcie pracnad wspomnianą analizą, ministrowie spraw zagranicznych przedstawilidalsze, kluczowe wytyczne, sformułowane podczas berlińskiego spotkaniaministerialnego w czerwcu 1996 r. Zdefiniowali oni wówczas zakres zadańNATO dyktujący kształt nowej struktury dowodzenia Sojuszu.

Podczas spotkania w Berlinie, w czerwcu 1996 r., ministrowie sprawzagranicznych NATO zadeklarowali, że bardzo ważną częścią adaptacjiSojuszu jest budowa Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwai Obrony. Miało to umożliwić europejskim państwom sprzymierzonymwnoszenie bardziej spójnego i efektywnego wkładu do misji i działańSojuszu, w ramach podziału odpowiedzialności, a także miało dać im szansęna zgodne z oczekiwaniami samodzielne działanie i wzmacnianiepartnerstwa transatlantyckiego. Ministrowie wezwali również do dalszegorozwijania zdolności Sojuszu, do wypełniania nowych ról i zadańzwiązanych z zapobieganiem konfliktom i zarządzaniem kryzysowym, atakże do podejmowania wysiłków skierowanych przeciwko proliferacji bronimasowego rażenia i środków jej przenoszenia, przy jednoczesnymzachowaniu zdolności do obrony zbiorowej. Uzupełnieniem tego miało byćwzmacnianie wkładu Sojuszu do bezpieczeństwa i stabilności w całym

obszarze euroatlantyckim poprzez poszerzenie i pogłębianie współpracy zPartnerami NATO.

To niezwykle ważne przyspieszenie tempa prac Komitetu Wojskowegonad wewnętrzną adaptacją wynikało z decyzji podjętych wspólnie przezwszystkich 16 członków NATO. W grudniu 1997 r. Hiszpania ogłosiła zamiarprzystąpienia do nowej struktury wojskowej. Francja, która uczestniczy wpracach Komitetu nad wewnętrzną adaptacją, zasygnalizowała, że nie jest wstanie w pełni uczestniczyć w zintegrowanych strukturach NATO, alewyraziła swój nieustający pozytywny stosunek do kontynuowania procesuwewnętrznej adaptacji. Państwo to zadeklarowało również wolęwybiórczego udziału w operacjach kierowanych przez NATO.

Wysiłki Sojuszu zmierzające do udoskonalenia swoich zdolności dowypełniania wszystkich swych ról i zadań wymagały osiągnięcia trzechpodstawowych celów. Niezbędne było zadbanie o skuteczność wojskowąSojuszu; zachowanie więzi transatlantyckich; a także o rozwój EuropejskiejTożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI) w ramachSojuszu.

Nadrzędnym imperatywem, którym należało się kierować, tworzącjakąkolwiek nową strukturę było, iż musi ona być "zorientowana nawypełnianie zadań". Struktura ta musiała zapewniać NATO zdolność dozmagania się z pełnym zakresem roli i misji, począwszy od tradycyjnychzadań związanych z obroną zbiorową aż po wypełnianie nowych ról wzmieniających się okolicznościach, w tym realizowanie zadań "spozaArtykułu 5", takich jak operacje wspierania pokoju. Ponadto należałouwzględnić czynniki takie jak: elastyczność, skuteczność sił, spójnośćSojuszu, zasada wielonarodowości, realność ekonomiczna i włączeniewymogów związanych z ESDI i CJTF.

Nowa struktura musiała także charakteryzować się potencjałemwzrostu i zdolnością do włączania nowych państw członkowskich, bezkonieczności przeprowadzania wielkiej restrukturyzacji. W tym kontekścieustalono, że akcesja Polski, Republiki Czeskiej i Węgier nie będziewymagała stworzenia żadnych dodatkowych kwater w strukturzedowodzenia. Na koniec, nowa struktura musiała zapewniać stosownewarunki do współdziałania z państwami partnerskimi.

NOWE KONCEPCJE DOWODZENIA I KONTROLI

W trakcie prac nad wewnętrzną adaptacją, NATO wypracowało nowekoncepcje wzajemnych powiązań dowódczych, które miały zapewnićskuteczną koordynację pomiędzy różnymi poziomami dowodzenia, w

293

ramach nowej struktury wojskowej. Te nowe koncepcje odzwierciedlająbardziej elastyczne podejście do przeprowadzania misji Sojuszu ispełniania związanych z tym wymogów. Ich podstawowym założeniemjest płynne, wielofunkcyjne podejście do całej struktury dowodzenia, anajbardziej charakterystyczne elementy to:

• Relacja dowodzenia "wspierany/wspierający". Jest to jeden zkluczowych elementów koncepcji wewnętrznych powiązań,według której tworzona jest nowa struktura. Celem jestprzyznanie Radzie Północnoatlantyckiej, Komitetowi Wojskowemuoraz dowódcom wojskowym na wszystkich szczeblach większejelastyczności w przenoszeniu największego natężenia działań,tam gdzie będzie to najbardziej potrzebne.

• Większy nacisk na prowadzenie działań i operacji Sojuszu napoziomie regionalnym. Umożliwia to uwzględnienie rosnącejwspółzależności pomiędzy regionami. Praca nad stworzeniemnowej struktury dowodzenia mocno uwidoczniła potrzebęstworzenia regionalnych ośrodków dowodzenia zdolnych zarównodo przyjmowania pod swoją komendę jednostek zbrojnych, jak i dorelokacji sił wewnątrz i pomiędzy regionami dowodzenia, w celu ichodpowiedniego wzmacniania.

• Elastyczne podejście do elementów dowodzenia i kontroli (C2),takich jak: okręgi dowodzenia, linie koordynujące i etapowość, coznacznie ułatwi przeprowadzanie ćwiczeń i operacji. Na przykład, wDowództwie Sił Sojuszniczych NATO Europa (ACE) konieczne jeststałe zatrudnianie i utrzymywanie jedynie tych środkówdowodzenia i kontroli, które są niezbędne do przeprowadzaniadziennych działań charakterystycznych dla okresu pokoju, naszczeblu strategicznym i regionalnym. Wymóg stałegoutrzymywania okręgów dowodzenia poniżej szczebla regionalnegow ACE jest zatem eliminowany i - w ramach nowej struktury - niema stale aktywnych Obszarów Operacji Połączonych DowództwStrategicznych (JSRC).

• Zwiększony nacisk na zasadę "wielonarodowości" w odniesieniudo obsady kadrowej nowych kwater wojskowych. Pozwala to nareprezentację wszystkich państw członkowskich na szczebludowództw strategicznych. Ułatwia także reprezentację w całejstrukturze dowodzenia tych państw, których terytorium przylegado innych dowództw regionalnych, co wzmocni pierwotnezdolności do wzmacniania innych jednostek. Skutkiem będzietakże zwiększenie liczby podmiotów reprezentowanych napoziomie JSRC, co ułatwi utrzymywanie należytego

294

przedstawicielstwa państwom, których terytorium przylega dopaństwa mieszczącego siedzibę JSRC.

Wspomniana adaptacja została zainicjowana w obszarach objętych"Długoterminową analizą", która została rozpoczęta w 1994 roku. Typ,liczba i lokalizacja ośrodków dowodzenia, które będą się składać nastrukturę dowodzenia, zostały ustalone przez ministrów obrony w 1997 r.Na podstawie tej decyzji w marcu 1999 r., Rada Północnoatlantyckazatwierdziła wniosek o aktywowanie kwater, co utorowało drogę dopełnego wdrożenia nowej wojskowej struktury dowodzenia. Proces tenrozpoczął się we wrześniu 1999 r.

STRUKTURA WOJSKOWA

Zintegrowana struktura wojskowa obejmuje siły udostępniane NATOprzez państwa członkowskie uczestniczące w tej strukturze, zgodnie zwcześniej ustalonymi warunkami. Siły te są obecnie zorganizowane wtrzech głównych kategoriach: Jednostki Natychmiastowego i SzybkiegoReagowania, Główne Jednostki Obronne oraz Siły Wzmocnienia.

Jednostki Reagowania to wszechstronne wysoce mobilne siły lądowe,lotnicze i morskie będące w stanie wysokiej gotowości, zdolne do szybkiejmobilizacji i przeprowadzenia reakcji wojskowej już we wczesnej faziekryzysu. Jednostki Natychmiastowego Reagowania składają się zjednostek wojsk lądowych, morskich i powietrznych, takich jak: Stałe SiłyMorskie NATO Atlantyk i Morze Śródziemne oraz Lądowe Siły SzybkiejDyslokacji Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa (AMF(L)). JednostkiSzybkiego Reagowania składają się z innych jednostek lądowych,powietrznych i morskich, takich jak: Korpus Szybkiego ReagowaniaDowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa (ARRC) i WielonarodowaDywizja (Centrum) (MND(C)).

W skład Głównych Jednostek Obronnych wchodzą czynne imobilizowane siły lądowe, powietrzne i morskie zdolne do odstraszania iobrony przeciwko próbom wymuszenia lub agresji. Siły te obejmująwielonarodowe i narodowe formacje o różnym poziomie gotowościbojowej, w tym cztery główne wielonarodowe korpusy obronne: duńsko-niemiecki, holendersko-niemiecki i dwa korpusy niemiecko-amerykańskie.Niektóre z tych sił mogą także być angażowane do udziału w "operacjachspoza Artykułu 5".

Ponadto istnieje porozumienie określające warunki, w których KorpusEuropejski (Eurokorpus), składający się z jednostek z Belgii, Francji,Niemiec, Luksemburga i Hiszpanii, może być udostępniany NATO w

295

sytuacjach kryzysowych, zarówno jako Główne Jednostki Obronne jak iJednostki Reagowania. W kwietniu 2000 roku podobne porozumieniadoprowadziły do przekazania dowództwa operacyjnego Sił w Kosowie(KFOR) Eurokorpusowi w ramach rotacji dowództw operacji prowadzonejpod ogólnym zwierzchnictwem NATO.

W skład Sił Wzmocnienia wchodzą inne jednostki o różnym stopniugotowości i dostępności, które mogą być użyte do wzmocnieniadowolnego regionu lub obszaru morskiego NATO w celu odstraszania,zarządzania kryzysowego lub obrony.

Siły te dalej dzielą się na dwie grupy. Pierwsze z nich są w raziepotrzeby umieszczane pod operacyjnym dowództwem lub operacyjnąkontrolą jednego z dowódców wojskowych, zgodnie ze szczegółowymiprocedurami lub w przypisanych okresach. W drugiej grupie są siły, którezostały zadeklarowane przez państwa członkowskie jako możliwe dooddania pod operacyjne dowództwo dowódcy strategicznego wpóźniejszym czasie, jeśli będzie taka potrzeba.

Niektóre z powyższych określeń mają precyzyjne wojskowe definicje.Terminy: "dowództwo" i "kontrola" odnoszą się, na przykład, do charakteruzwierzchnictwa, jakie dowódcy wojskowi sprawują nad oddanymi imsiłami. W kontekście międzynarodowym terminy te nie zawsze zachowująto samo znaczenie, które mają w kontekście czysto narodowym. Wprzypadku udostępniania NATO swoich sił, państwa członkowskie oddająje pod operacyjne dowództwo lub operacyjną kontrolę, co różni się odpełnego zwierzchnictwa nad wszystkimi operacyjnymi i administracyjnymiaspektami funkcjonowania tych sił. Te ostatnie pozostają bowiem w sferzezobowiązań narodowych i są pod kontrolą państw.

Ogólnie rzecz biorąc, większość sił NATO pozostaje pod pełnymnarodowym zwierzchnictwem aż do czasu, gdy zostaną one udostępnianeSojuszowi do wypełnienia konkretnych działań, zgodnie z decyzją podjętąna szczeblu politycznym. Wyjątkiem od tej reguły są: zintegrowane sztabyw różnych dowództwach wojskowych NATO; elementy struktury zintegrowanejobrony powietrznej, włącznie z Powietrznym Systemem Wykrywania iKontroli (AWACS); niektóre jednostki łączności; a także Stałe Siły Morskie iinne jednostki wchodzące w skład wyżej opisanych Sił Reagowania.

Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR)

Głównym zadaniem Naczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych NATOEuropa jest przyczynianie się do zachowania pokoju, bezpieczeństwa i

296

integralności terytorialnej państw członkowskich Sojuszu. W przypadkufaktu lub bezpośredniej groźby agresji, SACEUR jako naczelny dowódca,odpowiada za podjęcie wszystkich środków wojskowych - w ramach swoichzdolności i uprawnień - aby zademonstrować solidarność i gotowość doutrzymania integralności terytorium Sojuszu, ochronić swobodę obszarówmorskich i żywotnych powiązań gospodarczych, a także zachować lubprzywrócić bezpieczeństwo w powierzonym mu obszarze.

SACEUR zajmuje się planowaniem wojskowym, w tym określaniem iwnioskowaniem o przydzielenie sił niezbędnych do wypełniania pełnegozakresu zadań Sojuszu, takich jak: promowanie stabilności, przyczynianiesię do zarządzania kryzysowego oraz zapewnianie skutecznej obrony.Przedstawia on politycznym i wojskowym władzom Sojuszu wytyczneodnośnie do wszelkich zagadnień wojskowych, które mogą mieć wpływna jego zdolność do wypełniania powierzonych mu obowiązków. SACEURma bezpośredni dostęp do szefów sztabów państw członkowskich i możew razie potrzeby komunikować się ze stosownymi władzamipaństwowymi, jeśli ułatwi to wypełnianie jego misji.

Podobnie jak Przewodniczący Komitetu Wojskowego, również NaczelnyDowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa pełni ważną funkcję jako osobapubliczna oraz wysoki rangą rzecznik wojskowy Kwatery Głównej SiłSojuszniczych NATO Europa (SHAPE). Poprzez własne działania i dziękiwspółpracy z podległym mu personelem do spraw informacji publicznej,utrzymuje on regularne kontakty z przedstawicielami prasy i innych medióworaz składa oficjalne wizyty w państwach, z którymi NATO rozwija dialog,współpracę i partnerstwo. Odpowiada również za rozwijanie kontaktówwojskowych z państwami należącymi do Partnerstwa dla Pokoju.

Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO Europa (ACE)Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych Europa (SACEUR) jest

najwyższym dowódcą wojskowym Strategicznego SojuszniczegoDowództwa (SC) Europa. Stanowisko to sprawuje admirał lub generałamerykańskich sił zbrojnych. Dowództwo sprawowane jest z KwateryGłównej Sił Sojuszniczych Europa NATO (SHAPE) w Casteau koło Mons wBelgii.

Zadaniem ACE jest zapewnienie bezpieczeństwa w obszarzerozciągającym się od północnych krańców Norwegii po Europę południowąwraz z całym basenem Morza Śródziemnego, od linii brzegowej Atlantykuaż po wschodnią granicę Turcji, łącznie z obszarem wokół Wysp Kanaryjskichi towarzyszącą mu przestrzenią powietrzną. Ogólny obszar to prawie 2 mlnkilometrów kwadratowych lądu, ponad 3 mln kilometrów kwadratowych

297

morza oraz ludność szacowana na około 320 milionów. W przypadkukryzysu, Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa - w ramachkompetencji otrzymanych od politycznych władz Sojuszu - przejmujeodpowiedzialność za wdrażanie wojskowych środków zmierzających doobrony, ochrony bezpieczeństwa lub przywrócenia integralności obszaruDowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa.

W skład Dowództwa Sił Sojuszniczych Europa wchodzą dwadowództwa regionalne podległe Naczelnemu Dowódcy Sił SojuszniczychNATO Europa:

Siły Sojusznicze Europa Północna (AFNORTH): Brunssum (Holandia).

Siły Sojusznicze Europa Południowa (AFSOUTH): Neapol (Włochy).

Siły Sojusznicze Europa Północna (AFNORTH):

Brunssum (Holandia)

Obszar działania tego dowództwa obejmuje: Belgię, Danię, Holandię,Luksemburg, Niemcy, Norwegię, Polskę, Republikę Czeską i WielkąBrytanię. W jego skład wchodzą również: Morze Północne, MorzeIrlandzkie, Kanał La Manche, cieśniny Skagerrak i Kattegat, cieśniny Sundi Belts oraz Morze Bałtyckie. Stanowisko dowódcy sprawuje niemiecki lubbrytyjski admirał lub generał. Siłom Sojuszniczym Europa Północnapodlegają:

• Dwa dowództwa składowe:

- Sojusznicze Siły Powietrzne Północ: Ramstein (Niemcy);

- Sojusznicze Siły Morskie Północ: Northwood (Wielka Brytania);

• Trzy wspólne dowództwa subregionalne:

- Wspólne Centrum Dowodzenia Centrum: Heidelberg (Niemcy);

- Wspólne Centrum Dowodzenia Północny Wschód: Karup (Dania);

- Wspólne Centrum Dowodzenia Północ: Stavanger (Norwegia).

Siły Sojusznicze Europa Południowa (AFSOUTH):

Neapol (Włochy)

Obszar działania AFSOUTH obejmuje około 4 miliony kilometrówkwadratowych, w tym terytoria: Grecji, Hiszpanii, Turcji, Węgier i Włoch. Wjego skład wchodzą również: Morze Czarne, Morze Azowskie, cały basen

298

Morza Śródziemnego i obszar Atlantyku przyległy do CieśninyGibraltarskiej na wschód od południka 70 23' 48'', obszar wokół WyspKanaryjskich oraz towarzysząca mu przestrzeń powietrzna. Region ten jestfizycznie oddzielony od obszaru Sił Sojuszniczych Europa Północna przezpaństwa nienależące do NATO (Szwajcarię i Austrię). Dowódcą jestAmerykanin w randze admirała lub generała armii. W skład podległychmu dowództw wchodzą:

• Dwa dowództwa składowe:

- Sojusznicze Siły Powietrzne NATO Europa Południowa: Neapol(Włochy);

- Sojusznicze Siły Morskie NATO Europa Południowa: Neapol(Włochy).

• Cztery wspólne dowództwa subregionalne:

- Wspólne Centrum Dowodzenia Południe, Werona (Włochy);

- Wspólne Centrum Dowodzenia Południowe Centrum: Larissa(Grecja);

- Wspólne Centrum Dowodzenia Południowy Wschód: Izmir(Turcja);

- Wspólne Centrum Dowodzenia Południowy Zachód: Madryt(Hiszpania).

Inne sztaby i dowództwa podległe SACEUR

Sztaby i dowództwa podległe SACEUR i związane przede wszystkim zsiłami reagowania to:

• Sztab Powietrznych Sił Reagowania (RF(A)S): Kalkar (Niemcy);

• Siły Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF):Geilenkirchen, (Niemcy);

• Korpus Szybkiego Reagowania Sojuszniczego Dowództwa SiłSojuszniczych NATO Europa (ARRC): Rheindahlen (Niemcy);

• Wielonarodowa Dywizja (Centrum) (MND(C)): Rheindahlen(Niemcy);

• Wielonarodowa Dywizja (Południe) (MNS(S)) (na etapieformowania i ustalania siedziby);

• Stałe Siły Morskie Morze Śródziemne (STANAVFORMED);

299

• Lądowe Siły Szybkiej Dyslokacji Dowództwa Sił SojuszniczychNATO Europa (AMF(L)): Heidelberg (Niemcy);

• Siły do Zwalczania Min Północ (MCMFORNORTH);

• Siły do Zwalczania Min Obszar Śródziemnomorski(MCMFORMED).

Sztab Powietrznych Sił Reagowania (RF(A)S)

Siły Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania zostały utworzone wnastępstwie decyzji Komitetu Planowania Obrony z grudnia 1978 r. opozyskaniu na własność NATO Powietrznego Systemu Ostrzegania iKontroli (AWACS), który zapewniłby obserwację z powietrza orazdowodzenie i kontrolę dla wszystkich dowództw NATO. Siły PowietrzneNATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF) to największy wspólniefinansowany program zbrojeniowy Sojuszu.

NAEWF to w pełni operacyjna, wielonarodowa jednostka składającasię z dwu komponentów: E-3A, w którego skład wchodzi 18 samolotówtypu E-3A, a ośrodkiem działania jest Główna Baza Operacyjna (MOB) wGeilenkirchen w Niemczech oraz E-3D, w skład którego wchodzi 7samolotów typu E-3D będących własnością Wielkiej Brytanii iobsługiwanych przez to państwo. Samoloty te stacjonują w bazie RAF wWaddington w Wielkiej Brytanii. NAEWF zapewniają zdolność doprowadzenia obserwacji z powietrza i wczesnego ostrzegania. W znaczącysposób podnosi to skuteczność dowodzenia i kontroli sił NATO dziękimożliwości przekazywania danych bezpośrednio z samolotówPowietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania i Kontroli (AWACS) docentrów dowodzenia i kontroli sił lądowych, morskich i powietrznych.Wszystkie samoloty są wyposażone w zaawansowane techniczniesystemy radarowe zdolne do wykrywania jednostek latających z dużejodległości, na bardzo rozległych obszarach.

Korpus Szybkiego Reagowania Sojuszniczego Dowództwa SiłSojuszniczych NATO Europa (ARRC)

Korpus Szybkiego Reagowania Dowództwa Sił Sojuszniczych NATOEuropa jest komponentem Sił Szybkiego Reagowania Dowództwa SiłSojuszniczych NATO Europa (ACE). Jego rolą jest zachowywaniegotowości do rozlokowania w całym obszarze ACE, w celu ewentualnegouzupełnienia lub wzmocnienia miejscowych sił zbrojnych. Podczas pokojuKorpus składa się z dziesięciu przydzielonych dywizji oraz jednostek

300

korpusu z 14 państw członkowskich, co pozwala na natychmiastowąreakcję na bardzo zróżnicowane sytuacje i warunki. Szerokie spektrumzdolności umożliwia precyzyjne dostosowanie sił do wielopostaciowych inieprzewidywalnych zagrożeń.

Podległość operacyjna, skład i wielkość Korpusu SzybkiegoReagowania zależy od: rodzaju kryzysu, jego obszaru, znaczeniapolitycznego oraz zdolności i dostępności sił regionalnych lub lokalnych.Istotną rolę odgrywa również manewrowość poszczególnych jednostek,dostępność środków transportu, odległość i stan infrastruktury państwaczłonkowskiego, na terytorium którego mają być rozlokowane siły.Kwatera Główna Korpusu Szybkiego Reagowania może wystawić doczterech dywizji wraz z jednostkami korpusu. Główne jednostkiudostępniane Korpusowi to:

• narodowe dywizje z: Grecji, Niemiec, Stanów Zjednoczonych iTurcji oraz - na mocy specjalnych uzgodnień o koordynacji działań- hiszpańska dywizja szybkiego reagowania;

• kadłubowe dywizje pod kierunkiem jednego z państwsprzymierzonych: brytyjska dywizja z włoskim kontyngentem,brytyjska z duńskim kontyngentem oraz włoska z kontyngentemportugalskim;

• Wielonarodowa Dywizja (Centrum) (MND(C)) składająca się zoddziałów: belgijskich, brytyjskich, holenderskich i niemieckich;

• Wielonarodowa Dywizja (Południe) (MND(S)) (na etapieformowania i ustalania siedziby);

• jednostki korpusu - głównie brytyjskie, ze znaczącym udziałeminnych państw sprzymierzonych.

Kwatera Główna Korpusu Szybkiego Reagowania Dowództwa SiłSojuszniczych NATO Europa ma charakter międzynarodowy i mieści się wRheindahlen (Niemcy). W czasie pokoju podlega zwierzchnictwuNaczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR),natomiast Kwatera Główna Wielonarodowej Dywizji (Centrum) (MND(C))podlega operacyjnemu dowództwu Dowódcy ARRC. Pozostałe dywizje ijednostki przechodzą pod kontrolę operacyjną SACEUR z chwilą ichrozwinięcia. Dowódcą ARRC jest Brytyjczyk w randze generała broni.

20 grudnia 1995 r. Kwatera Główna ARRC objęła po raz pierwszydowództwo nad lądowym komponentem kierowanych przez NATOPokojowych Sił Implementacyjnych (IFOR) w Bośni i Hercegowinie.

301

Morskie Siły Natychmiastowego Reagowania

W ramach Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa działają trzyzgrupowania Morskich Sił Natychmiastowego Reagowania. Stałe SiłyMorskie Morze Śródziemne (STANAVFORMED) składają się z niszczycielilub fregat i - w czasie napięć lub kryzysu - stanowią trzonwielonarodowych sił morskich podległych SACEUR. Dwa zgrupowaniaStałych Sił Morskich wyposażone w środki zwalczania min -MCMFORNOTH i MCMFORMED - utrzymują w stałej gotowości środkizwalczania min (MCM) przeznaczone głównie do użytku regionalnego wobszarach AFNOTH i AFSOUTH. Zgrupowania te znajdują się podoperacyjnym dowództwem SACEUR i mogą być rozwijane w dowolnymmiejscu i czasie, na całym terytorium NATO.

Siły te zapewniają stałą obecność NATO na podległym mu obszarzemorskim i nieustannie, w widoczny sposób przypominają o solidarności ispójności Sojuszu. Są one szybko dostępnym środkiem odstraszania iwnoszą istotny wkład do zdolności operacyjnych Sojuszu.

Stałe Siły Morskie Morze Śródziemne (STANAVFORMED) zostałyutworzone w kwietniu 1992 r., zastępując dawne Siły Morskie SzybkiegoReagowania Obszaru Morza Śródziemnego (NAVOCFORMED) utworzone w1969 r. Siły te są wyposażone w niszczyciele i fregaty udostępnione przezsiły morskie państw sprzymierzonych w tym regionie podległe DowództwuSił Sojuszniczych NATO Europa. Od czasu do czasu w działaniachuczestniczą również okręty innych państw członkowskich NATO.

MCMFORNORTH zastąpiły w 1998 r. Stałe Siły Morskie Kanał LaManche. Składają się głównie z jednostek państw położonych w RegioniePółnocnym. Czasami do działań włączane są również siły morskie innychpaństw.

Siły Szybkiej Dyslokacji Dowództwa Sił Sojuszniczych Europa(AMF)

AMF zostały utworzone w 1960 r. jako niewielkie siły wielonarodowe,które mogą być w krótkim czasie wysłane w dowolny zagrożony obszarpodległy Dowództwu Sił Sojuszniczych NATO Europa. Kwatera GłównaAMF mieści się w Heidelbergu (Niemcy). Rolą tych sił jest demonstrowaniesolidarności Sojuszu oraz jego zdolności i determinacji do stawienia czoławszystkim formom agresji skierowanej przeciwko któremukolwiek z państwczłonkowskich Sojuszu. Siły Szybkiej Dyslokacji zostały po raz pierwszyaktywnie wykorzystane podczas wojny w Zatoce Perskiej w styczniu 1991roku, kiedy część ich komponentu powietrznego została wysłana do

302

południowo-wschodniej Turcji, jako widomy znak solidarności NATO wobliczu potencjalnego zagrożenia terytorium Sojuszu. Człon lądowy tych siło strukturze brygadowej w sile 5 tysięcy żołnierzy składa się z jednostekprzydzielonych przez 14 państw sprzymierzonych.

Skład Sił Szybkiej Dyslokacji został dostosowany tak, aby spełniaćwymogi wynikające z nowej roli AMF w ramach Sił NatychmiastowegoReagowania NATO (IRF) - złożonych z jednostek powietrznych (IRF(A)) ilądowych (IRF(L)), do których wkład wnosi większość państwczłonkowskich NATO.

Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk(SACLANT)

Głównym zadaniem Naczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych NATOAtlantyk jest przyczynianie się do rozwoju zdolności wojskowychniezbędnych do zachowania pokoju, bezpieczeństwa i integralnościterytorialnej państw członkowskich Sojuszu. SACLANT pełni swojeobowiązki pod ogólnym zwierzchnictwem politycznym RadyPółnocnoatlantyckiej lub Komitetu Planowania Obrony. W przypadku, gdyagresja faktycznie ma miejsce lub wydaje się nieunikniona, SACLANT - jakogłównodowodzący - odpowiada w ramach swoich możliwości i kompetencjiza wykorzystanie wszystkich środków wojskowych niezbędnych dozademonstrowania solidarności Sojuszu i jego gotowości do obronyintegralności własnego terytorium, ochrony wolności obszarów morskich iżywotnych powiązań gospodarczych, a także do zachowania lubprzywrócenia bezpieczeństwa na powierzonym mu obszarze. SACLANT jestdowódcą strategicznym NATO, a jego kwatera znajduje się w AmerycePółnocnej. Z tego względu odgrywa on również znaczącą rolę wutrzymywaniu więzi transatlantyckich pomiędzy Europą i AmerykąPółnocną. Podobnie jak Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR), SACLANT doradza politycznym i wojskowym władzom NATO wsprawach wojskowych. Ma także bezpośredni dostęp do szefów obrony,ministrów obrony i szefów rządów państw członkowskich, ilekroćwymagają tego okoliczności.

Kwatera Główna Naczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych Atlantykznajduje się w Norfolk w stanie Virginia w USA.

Dowództwo Sił Sojuszniczych Atlantyk (ACLANT)Obszar działania Dowództwa Sił Sojuszniczych Atlantyk rozciąga się

od Bieguna Północnego do Zwrotnika Raka oraz od wschodniego

303

wybrzeża Ameryki Północnej po zachodnie wybrzeża Afryki i Europyłącznie z Portugalią, ale bez Kanału La Manche, Wysp Brytyjskich i WyspKanaryjskich.

NATO jest Sojuszem Atlantyckim, którego pokojowy byt gospodarczyoraz przetrwanie w czasie wojny zależą od najważniejszych szlakówmorskich. Podstawowym zadaniem ACLANT jest zatem przyczynianie siędo bezpieczeństwa w obszarze atlantyckim poprzez ochronę szlakówmorskich zapewniających łączność państwom sprzymierzonym, wspieranieoperacji lądowych i lądowo-morskich, a także ochronę rozmieszczaniasojuszniczego morskiego komponentu odstraszania nuklearnego.

Koncepcja Strategiczna Sojuszu, zatwierdzona przez szefów państw irządów podczas Szczytu Waszyngtońskiego w kwietniu 1999 roku,odzwierciedla szerokie pojmowanie spraw bezpieczeństwa, które wszczególny sposób akcentuje zapobieganie kryzysom i zarządzaniemkryzysowym. Zgodnie z tym podejściem, struktury morskich sił zbrojnychNATO zostały dostosowane tak, aby sprostać potrzebom współczesnegośrodowiska bezpieczeństwa i zapewnić szereg opcji niezbędnych doreagowania w czasie pokoju, a także w warunkach kryzysu lub konfliktu.

Nowa struktura dowodzenia wojskowego w NATO eliminujekonieczność stałego utrzymywania obszarów dowodzenia poniżejszczebla strategicznego. Istnieje pięć głównych podległych dowództw, wtym trzy regionalne kwatery główne, które podlegają bezpośrednioNaczelnemu Dowódcy Sił Sojuszniczych Atlantyk (SACLANT). Każda zregionalnych kwater głównych odpowiada przed SACLANT za planowaniei wykonywanie wojskowych działań i ustaleń Sojuszu w czasie pokoju,kryzysu lub konfliktu, w tym za podejmowanie działań, które mogą być, wrazie potrzeby, im zlecone do wykonania na obszarze działania ACLANTlub poza nim.

Pięć głównych podległych dowództw to:

Dowództwo Regionalne Wschodni Atlantyk (RHQ EASTLANT)

Northwood, Wielka Brytania

Głównym zadaniem RHQ EASTLAND jest przyczynianie się dopokoju, bezpieczeństwa i integralności terytorialnej państw członkowskichw całym obszarze działania Dowództwa Sił Sojuszniczych Atlantyk(ACLANT). Głównodowodzącym Dowództwa Regionalnego WschodniAtlantyk (CINCEASTLAND) jest admirał brytyjski.

304

Głównodowodzący Dowództwa Regionalnego Wschodni Atlantyk(CINCEASTLAND) pełni podwójną rolę - jako dowódca regionalny wstrukturze Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa (w ramach swoichkompetencji jako CINCEASTLAND) oraz jako dowódca komponentupodległego CINCNORTH (w ramach swoich kompetencji jako DowódcaGrupy Północnej Sił Sojuszniczych Morskich - COMNAVNORTH). Działaniew ramach linii dowodzenia obu dowódców strategicznych NATO umożliwiaRHQ EASTLANT koordynowanie ruchów sił zbrojnych oraz spójne operacjemorskie wymagające zaangażowania obu dowódców strategicznych.

CINCEASTLAND w imieniu Naczelnego Dowódcy Sił SojuszniczychNATO Atlantyk odpowiada za administracyjny i operacyjny nadzór nadStałymi Siłami Morskimi Atlantyk (STANAVFORLANT).

Stałe Siły Morskie Atlantyk (STANAVFORLANT)

Stałe Siły Morskie Atlantyk (STANAVFORLANT) są jednostką morskąutrzymywaną stale w warunkach pokoju, wyposażoną w niszczyciele,krążowniki i fregaty z sił morskich różnych państw członkowskich NATO.Siły te działają, są szkolone i odbywają ćwiczenia jako grupa, co zapewniabieżącą weryfikację aktualnie stosowanych procedur i taktyk orazefektywności sił morskich NATO.

Od chwili utworzenia - to jest od 1967 r. - siły te wykorzystywały łącznąliczbę pięciuset okrętów i zatrudniały ponad 150 000 pełniących służbęmężczyzn i kobiet. Co roku uczestniczą w serii planowych ćwiczeń oformacie natowskim i międzynarodowym, których celem jest utrzymaniegotowości i promowanie interoperacyjności. Ich działanie jest widocznym,praktycznym przykładem solidarności państw sprzymierzonych iwspółpracy transatlantyckiej. Ostatnie ćwiczenia udowodniły równieżzdolność tych sił do przeprowadzania operacji wspierania pokoju i działańhumanitarnych poza tradycyjnym obszarem odpowiedzialności Sojuszu,zgodnie z polityką NATO, której celem jest szerzenie bezpieczeństwa wcałym obszarze euroatlantyckim.

Dowództwo Regionalne Zachodni Atlantyk (RHQ WESTLANT)

Norfolk, Virginia

Podstawowym zadaniem Dowództwa Regionalnego ZachodniAtlantyk (RHQ WESTLANT) jest przyczynianie się do zachowania pokoju,bezpieczeństwa i integralności terytorialnej państw członkowskichSojuszu w obszarze działania Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk

305

(ACLANT). Głównodowodzącym Dowództwa Regionalnego ZachodniAtlantyk (CINCWESTLANT) jest amerykański admirał.

Najbardziej znaczącą rolą RHQ WESTLANT w czasie kryzysu lubwojny jest zapewnienie bezpiecznego tranzytu z Ameryki Północnej doEuropy najważniejszych transportów umożliwiających wzmocnienie siłlub uzupełnienie zapasów, w celu wspierania pełnego spektrum sił NATOdziałających w dowolnym miejscu, w obszarze podstawowejodpowiedzialności NATO i poza nim.

W czasie pokoju Głównodowodzący Dowództwa RegionalnegoZachodni Atlantyk (CINCWESTLANT) sponsoruje połączonemiędzynarodowe ćwiczenia oraz działania Partnerstwa dla Pokoju.Utrzymuje również operacyjną kontrolę nad siłami NATO przydzielonymido tego dowództwa i zapewnia im wsparcie.

Dowództwo Regionalne Południowy Atlantyk (RHQSOUTHLANT)

Lizbona, Portugalia

Podstawowym zadaniem Dowództwa Regionalnego PołudniowyAtlantyk (RHQ SOUTHLANT) jest przyczynianie się do zachowania pokoju,bezpieczeństwa i integralności terytorialnej państw członkowskichSojuszu w obszarze działania Dowództwa Sił Sojuszniczych Atlantyk(ACLANT). Głównodowodzącym Dowództwa Regionalnego PołudniowyAtlantyk (CINCSOUTHLANT) jest Portugalczyk w randze admirała.

Jako dowódca obszaru Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Atlantykgraniczącego z południową częścią obszaru Dowództwa Sił SojuszniczychNATO Europa, Głównodowodzący Dowództwa Regionalnego PołudniowyAtlantyk (CINCSOUTHLANT) może koordynować ruchy sił zbrojnych orazspójne operacje morskie prowadzone po obu stronach znaczącegoodcinka południowo-wschodniej granicy pomiędzy obszaramieuropejskiego i atlantyckiego dowództwa regionalnego.

Flota Uderzeniowa Atlantyk (STRIKFLTLANT)

Norfolk, Virginia

Dowódca Floty Uderzeniowej Atlantyk (COMSTRIKFLTLANT) jestgłównym dowódcą podległym Naczelnemu Dowódcy Sił Sojuszniczych,właściwym dla działań morskich. W związku z tym, jego podstawowymzadaniem jest odstraszanie groźby agresji poprzez osiągnięcie i

306

utrzymanie prymatu morskich sił sojuszniczych na Atlantyku orazzapewnienie integralności szlaków morskich zapewniających NATOodpowiednią łączność i transport. Dowódcą Floty Uderzeniowej Atlantykjest Amerykanin w randze admirała.

Skład tego ugrupowania sił może być precyzyjnie dostosowany dozarządzania konkretnymi sytuacjami kryzysowymi w różnych fazach ichrozwoju, wspierania działań sił powietrznych oraz sił lądowo-morskich imorskich, a także do bezpośredniego wspierania lądowych i powietrznychoperacji dowodzonych przez Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO Europa.Wkład w formowanie tych sił wnoszą: Belgia, Dania, Holandia, Kanada,Norwegia, Portugalia, RFN, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Wprzypadku wybuchu wojny STRIKFLTLANT może potencjalnie dysponowaćkontyngentem złożonym z 3-4 grup bojowych okrętów transportowych, 1-2jednostek zadaniowych przeznaczonych do zwalczania okrętówpodwodnych, jednostki sił lądowo-morskich oraz około 22 tys.holenderskich, brytyjskich i amerykańskich żołnierzy marines.

Ćwiczenia NATO odbywają się regularnie w realistycznieodwzorowanych warunkach środowiskowych, tak aby zapewnićinteroperacyjność sił przydzielonych do tej floty oraz wzmocnić procedurydowodzenia i kontroli.

Dowództwo Okrętów Podwodnych Obszaru Atlantyk(SUBACLANT)

Norfolk, Virginia

Głównodowodzący Dowództwa Okrętów Podwodnych ObszaruAtlantyku (COMSUBACLANT) jest głównym doradcą NaczelnegoDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk w sprawie okrętówpodwodnych oraz podmorskich działań wojennych. Jest nim Amerykaninw randze admirała.

Dowództwo Okrętów Podwodnych Obszaru Atlantyku zapewniaDowództwu Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk zdolność do koordynowaniadziałań, a także utrzymuje bezpośrednie kontakty z Dowództwem SiłSojuszniczych NATO Europa w dziedzinie zarządzania polityką i doktrynąSojuszu odnośnie do okrętów podwodnych. Dowództwo jest przedewszystkim koordynującym ośrodkiem władzy oraz podstawowymźródłem operacyjnych i taktycznych doktryn odnośnie do okrętówpodwodnych, na potrzeby obu dowództw strategicznych.

307

Centrum Badań Podwodnych (SACLANT)

La Spezia, Włochy

Rola i struktura Centrum Badań Podwodnych (SACLANT) - będącegointegralną częścią struktury głównych dowództw podległych ACLANT -przedstawione są w rozdziale 14 (Badania i technologie).

Grupa Regionalnego Planowania Kanada-StanyZjednoczone

Grupa Regionalnego Planowania Kanada-Stany Zjednoczone składasię z wojskowych przedstawicieli Kanady i Stanów Zjednoczonych. Jejfunkcją jest koordynowanie wysiłków obronnych w regionie NATOpokrywającym się z terytoriami Kanady i Stanów Zjednoczonych. W tymregionie nie ma jednego ogólnego dowódcy. Rozwiązania w dziedziniedowodzenia polegają zatem na wykorzystaniu istniejących strukturkanadyjskich i amerykańskich sił zbrojnych oraz Systemu ObronyPowietrznej Ameryki Północnej (NORAD), poza przypadkami, gdyodpowiednie władze wojskowe i państwowe stwierdzą, że niezbędne jestutworzenie innych połączonych kwater do sprawowania takiegodowodzenia.

Zadaniem Grupy Regionalnego Planowania Kanada-StanyZjednoczone jest planowanie wojskowe niezbędne do zachowania pokoju,bezpieczeństwa i integralności terytorialnej w obrębie terytoriów Kanadyi Stanów Zjednoczonych. W skład związanych z tym obowiązków wchodzi:dbałość o porozumienia i rozwiązania odnośnie do stacjonowania iochrony strategicznych sił nuklearnych w tym regionie; wczesneostrzeganie i obrona powietrzna; ochrona potencjału przemysłowego,który może służyć celom wojskowym oraz potencjału wojskowego; a takżeobrona przeciwko działaniom wojskowym stanowiącym zagrożenie dlabezpieczeństwa tego regionu.

Grupa Regionalnego Planowania Kanada-Stany Zjednoczone składasię z Komitetu Szefów Sztabów (COSC), Komitetu PlanowaniaRegionalnego (RPC), Zespołu Roboczego Komitetu PlanowaniaRegionalnego (RPC WT) oraz sekretariatu mieszczącego się wWaszyngtonie. Na spotkania Komitetu Planowania Regionalnego (RPC)mogą być także zapraszani obserwatorzy z Międzynarodowego SztabuWojskowego NATO i dowódcy strategiczni NATO.

Szef Sztabu Obrony Kanady oraz Przewodniczący PołączonychSzefów Sztabów USA odpowiadają przed Komitetem Wojskowym NATOza koordynację w kwestiach związanych z NATO w obrębie terytoriów

308

Kanady i Stanów Zjednoczonych. Wynika stąd, między innymi, obowiązekprzygotowania i zatwierdzania planów obrony wspomnianego obszaru,które są przekazywane przewodniczącemu Komitetu Wojskowego NATO;utrzymywania w razie potrzeby kontaktów z przewodniczącym KomitetuWojskowego, Dowódcami Strategicznymi NATO i innymi agendamiNATO; a także nadzorowania szkolenia i ćwiczeń prowadzonych w ramachNATO i Partnerstwa dla Pokoju w obszarze terytorium Kanady i StanówZjednoczonych.

ROZSZERZENIE NATO i AKCESJA NOWYCH PAŃSTWCZŁONKOWSKICH

Podstawowym celem otwierania się Sojuszu na przyjęcie nowychczłonków jest wzmocnienie stabilności w całej Europie, a nie poszerzeniewojskowych wpływów NATO, zwiększenie zdolności lub zmienieniecharakteru jego podstawowego potencjału obronnego. Zbiorowegwarancje bezpieczeństwa NATO i jego zależność od wielonarodowejstruktury sił w najprostszy sposób prowadzą do osiągnięcia wyżejwspomnianego celu, w oparciu o podział ryzyka i odpowiedzialności orazudział we wspólnych kosztach. Otwarcie Sojuszu na akcesję trzech nowychpaństw członkowskich w 1999 r. oraz wpływ partnerstwa i współpracy wramach programu Partnerstwa dla Pokoju pozwalają w wymiarzewojskowym na zwrócenie się ku realizacji obecnych i przyszłych potrzeb.Sugeruje to potrzebę pozyskania i rozwoju bardziej mobilnych ielastycznych zdolności mających ułatwić szybkie reagowanie, wzmacnianiesił oraz spełnianie innych wymogów w dziedzinie zarządzania kryzysowego.Nowe państwa członkowskie uczestniczą w pełnym zakresie misji i zadańNATO. Razem z innymi państwami uczestniczącymi w zintegrowanejstrukturze dowodzenia wojskowego, są aktywnie włączone w planowanie,tworzenie i obsługę kadrową struktur sił NATO.

Podczas Szczytu Madryckiego, który odbył się w lipcu 1997 r., Polska,Republika Czeska i Węgry zostały zaproszone do rozpoczęcia negocjowaniaz Sojuszem swojej akcesji. Zakończenie negocjacji i podpisanie protokołówakcesyjnych nastąpiło przed końcem 1997 r. Wspomniane trzy nowepaństwa członkowskie przystąpiły do Sojuszu w marcu 1999 r. W okresieprzejściowym, równolegle do przebiegu procesu politycznego, zarówno wtych państwach, jak i wewnątrz NATO podejmowano intensywną pracęmającą na celu umożliwienie siłom zbrojnym Polski, Republiki Czeskiej iWęgier dostosowanie ich przyszłej roli tak, aby proces włączania dowojskowych struktur Sojuszu mógł być efektywnie przeprowadzony.Odbywały się przedakcesyjne briefingi i dyskusje, które miały przygotować

309

każde z państw do wypełniania zobowiązań związanych z ich przyszłymczłonkostwem w Sojuszu. Celem było również zapoznanie ich zprocedurami i praktykami stosowanymi w NATO. Przygotowania tepozwoliły określić formę uczestniczenia każdego z tych państw wstrukturach NATO, wypracować metody ich integracji, a także ułatwićwłączanie ich w działania Sojuszu w okresie poprzedzającym akcesję.

DZIAŁANIA I INICJATYWY PARTNERSTWA DLA POKOJU

W ogólnych ramach inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju, a szczególniew kontekście Procesu Planowania i Oceny Wykonania PdP, podjęto szeregdziałań i inicjatyw wojskowych zmierzających do wzmocnienia powiązańpomiędzy NATO i państwami partnerskimi. Wspomniane działania iinicjatywy nie ograniczają się do udziału w ćwiczeniach wojskowych, aleobejmują między innymi możliwość uczestniczenia w kursachorganizowanych przez Akademię Obrony NATO w Rzymie oraz SzkołęNATO (SHAPE) w Oberammergau. Zgodnie z wspomnianymi wcześniejustaleniami, państwa uczestniczące w Partnerstwie dla Pokoju zostałyrównież zaproszone do zgłaszania kandydatów na stanowiska wJednostkach Sztabowych Partnerstwa dla Pokoju zlokalizowanych wróżnych wojskowych ośrodkach dowodzenia NATO i biorących aktywnyudział w planowaniu i realizacji działań PdP.

Oficerowie z państw partnerskich objęli również międzynarodowefunkcje w ramach Międzynarodowego Sztabu Wojskowego w KomórceKoordynacji Partnerstwa (PCC) (patrz rozdział 3). Skala zaangażowaniapersonelu z państw partnerskich w planowanie ćwiczeń, tworzeniekoncepcji i doktryny Zespołu Zadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk(CJTF), a także ich obecność w ośrodkach dowodzenia CJTF, są równieżprzedmiotem analizy.

Odnotowano szybki postęp we wdrażaniu wielu z tych środków.Około 20 państw należących do Partnerstwa uczestniczyło w ćwiczeniachNATO - Zarządzanie Kryzysowe (NATO - Crisis Management), któreodbywały się od 12 do 18 lutego 1998 r. Te ćwiczenia sztabowe(niezwiązane z rzeczywistym rozmieszczaniem oddziałów) miały na celutestowanie i ćwiczenie działań, które byłyby podjęte przez NATO - wewspółpracy z Partnerami - podczas przeprowadzania operacji wspieraniapokoju w hipotetycznej sytuacji kryzysowej, zgodnie z mandatem"przyznanym" przez ONZ. Inna część tych ćwiczeń polegała na "udziale"państw należących do NATO i Partnerstwa dla Pokoju w reagowaniu naawarie związane ze sprzętem bojowym i materiałem wojskowym.

310

Podczas realizacji tych działań oraz poprzez współpracę związaną zinnymi tematami i działaniami określonymi jako Obszary Współpracy PdP,szczególną uwagę poświęca się zwiększaniu przejrzystości odnośnie dodziałań wojskowych oraz wzmacnianiu konsultacji i współpracy.

Podczas ćwiczeń NATO/PdP, na przykład związanych zposzukiwaniami i ratownictwem oraz misjami humanitarnymi ioperacjami wspierania pokoju, szczególny nacisk kładzie się na rozwójzdolności i gotowości uczestniczących państw do podejmowania takichdziałań. Równocześnie pogłębia się i umacnia wzajemne zrozumieniepomiędzy jednostkami funkcjonującymi w ramach różnych systemów iprocedur wojskowych.

Zarówno w wojskowych ośrodkach dowodzenia, jak i w ramach siłuczestniczących w ćwiczeniach szczególnie akcentowany jest takżewymiar międzynarodowy. Ułatwiło to przejście do bardziej złożonych formćwiczeń NATO/PdP, angażujących jednostki wojskowe na wyższychszczeblach. Proces ten okazuje się wzajemnie korzystny dla NATO i państwpartnerskich, jako że pozwala na zdobycie cennych doświadczeńwynikających ze współpracy w ramach wspólnych ćwiczeń.

ROZSZERZONE KONSULTACJE I WSPÓŁPRACA WOJSKOWA

Po Szczycie Madryckim, który odbył się w czerwcu 1997 r. powołanodo życia wiele nowych instytucji o charakterze zarówno politycznym, jak iwojskowym, co było częścią procesu wzmacniania konsultacji iwspółpracy oraz wprowadzania środków zwiększających przejrzystość.

W uzupełnieniu działań Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC),Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja (PJC) oraz Komisji NATO-Ukraina (NUC)- które działają na płaszczyźnie cywilnej oraz politycznej, zostały omówionewe wcześniejszych rozdziałach - w różnych formułach odbywają sięspotkania, które mają umożliwić zarządzanie wojskową stroną działań tychinstytucji współpracy wielostronnej i dwustronnej. Posiedzenia KomitetuWojskowego Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPMC) są obecnie okazją dodyskusji i wymiany poglądów na sprawy wojskowe w gronie wszystkichpaństw EAPC. Na podobnej zasadzie - aby ułatwić bliższe powiązaniawspierające szczególne stosunki pomiędzy NATO i Rosją - pod auspicjamiStałej Wspólnej Rady zinstytucjonalizowano spotkania przedstawicieliwojskowych i szefów sztabów (PJC-MR/CS) analogiczne spotkaniaorganizowane są z Ukrainą na szczeblu przedstawicieli wojskowych (MC/PSz Ukrainą) oraz na szczeblu szefów sztabów (MC/CS z Ukrainą).

311

Posiedzenia Komitetu Wojskowego Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPMC) odbywają się w sesji plenarnej - z udziałem wszystkich państwpartnerskich, albo w sesji zamkniętej - po to, aby skoncentrować się nafunkcjonalnych lub regionalnych kwestiach takich jak wspólny udział woperacjach pokojowych. Alternatywną formą są sesje indywidualne zudziałem jednego państwa partnerskiego. Spotkania te odbywają się naszczeblu szefów obrony - zazwyczaj dwa razy w roku w terminachzbieżnych ze spotkaniami szefów obrony w Brukseli, albo na szczeblustałych przedstawicieli wojskowych - raz w miesiącu. Takie rozwiązaniaograniczają częstotliwość i koszty podróży do Brukseli, które musiodbywać każdy z szefów obrony. Wszystkim posiedzeniom przewodniczyPrzewodniczący Komitetu Wojskowego NATO.

Stała Wspólna Rada NATO-Rosja zazwyczaj obraduje co najmniej dwarazy w roku w sesji szefów sztabów/szefów obrony. Spotkania teodbywają się w terminach zbieżnych z posiedzeniami KomitetuWojskowego w sesji szefów sztabów, wiosną i jesienią każdego roku.

W każdym spotkaniu uczestniczą szefowie obrony NATO, dowódcystrategiczni NATO oraz wojskowi przedstawiciele Rosji. Spotkania PJC-MR w sesji stałej, z udziałem przedstawicieli wojskowych rezydujących wBrukseli, mogą odbywać się w krótszych odstępach czasu.

Zarówno spotkaniom odbywającym się w sesji szefów obrony, jak iorganizowanym w sesji stałej, przewodniczy wspólnie trzechprzedstawicieli - przewodniczący Komitetu Wojskowego, jeden z szefówobrony NATO lub jeden z przedstawicieli wojskowych NATO rezydującychw Kwaterze Głównej w Brukseli oraz przedstawiciel wojskowy Rosji.Reprezentowanie NATO na wyżej wspomnianych posiedzeniach przypadana zasadzie rotacji poszczególnym państwom członkowskim isprawowane jest przez trzy miesiące.

Podczas posiedzeń odbywających się zarówno na szczeblu szefówobrony jak i stałych przedstawicieli, trzech współprzewodniczących dzielipomiędzy siebie kierowanie każdym z tematów obrad. Program każdegoz posiedzeń jest przygotowywany na podstawie porozumieniazawieranego na zasadzie dwustronnej pomiędzy MiędzynarodowymSztabem Wojskowym i przedstawicielami Rosji, a następnie jestzatwierdzany przez każdego z trzech współprzewodniczących.

Spotkania Komitetu Wojskowego z przedstawicielami Ukrainy w sesjiszefów obrony odbywają się co najmniej dwa razy w roku i są równieżwyznaczane tak, aby ich terminy były zbieżne z innymi spotkaniamiodbywającymi się na tym samym szczeblu. W posiedzeniach tych biorąudział szefowie obrony, dowódcy strategiczni NATO oraz przedstawiciele

312

Ukrainy, a przewodniczy im przewodniczący Komitetu Wojskowego.Posiedzenia Komitetu Wojskowego z udziałem Ukrainy na szczebluprzedstawicieli wojskowych zwoływane są także dwa razy w roku.

313

ROZDZIAŁ 13

PODSTAWOWE INFORMACJE O GŁÓWNYCHKOMITETACH NATO ORAZ INSTYTUCJACHWSPÓŁPRACY, PARTNERSTWA I DIALOGU

Podstawowe informacje o głównych komitetach NATO

Podstawowe informacje o instytucjach współpracy, partnerstwa i dialogu

PODSTAWOWE INFORMACJE O GŁÓWNYCHKOMITETACH NATO ORAZ INSTYTUCJACHWSPÓŁPRACY, PARTNERSTWA I DIALOGU

PODSTAWOWE INFORMACJE O GŁÓWNYCH KOMITETACH NATO

Główne instytucje Sojuszu powołane do prowadzenia konsultacji ipodejmowania decyzji są wspierane przez strukturę komitetów, cogwarantuje, że każde państwo członkowskie jest reprezentowane nawszystkich szczeblach i we wszystkich obszarach działań NATO, w którychuczestniczy. Niektóre komitety zostały powołane we wczesnych dniachfunkcjonowania NATO i od lat przyczyniają się do podejmowania decyzjiSojuszu. Inne zostały stworzone w czasach bardziej nam współczesnych,w kontekście wewnętrznych i zewnętrznych adaptacji Sojuszu pozakończeniu zimnej wojny oraz zmianach, jakie zaszły w środowiskuobronnym Europy.

Poniższa sekcja podaje skrótowe informacje o członkach,przewodniczącym, roli, szczeblach, podległych strukturach i głównychźródłach zasobów kadrowych najważniejszych komitetów NATO. Należyzwrócić uwagę, że Sekretarz Generalny jest tytularnym przewodniczącymwielu komitetów politycznych, którym na stałe przewodniczą lubwspółprzewodniczą wysocy rangą urzędnicy odpowiedzialni za konkretnyobszar zagadnień. Komitety są pogrupowane według osób lub instytucji,które im na stałe przewodniczą. Lista ta nie odzwierciedla zatem żadnejściśle przyjętej hierarchii czy struktury.

Głównym źródłem zasobów kadrowych każdego z wymienionychkomitetów jest pion lub zarząd Sekretariatu Międzynarodowego wpierwszym rzędzie odpowiadający za konkretne zagadnienie. Większośćkomitetów otrzymuje administracyjne, proceduralne i praktyczne wsparcieze strony Sekretariatu Wykonawczego. Wsparcia wielu komitetom udzielarównież Międzynarodowy Sztab Wojskowy.

Podsumowań tych nie należy mylić ze szczegółowymi opisami zasaddziałania każdego komitetu, które są zatwierdzane przez jego organmacierzysty w chwili powoływania komitetu.

Wszystkie komitety NATO podejmują decyzje lub formułują wytycznedla wyższych instancji, na podstawie wymiany informacji i konsultacjiprowadzących do osiągnięcia konsensusu. Nie przeprowadza sięgłosowań, a decyzje nie są podejmowanie większością głosów.

317

Uwaga: Komitet Wojskowy NATO podlega Radzie Północnoatlantyckiej iKomitetowi Planowania Obrony, ale ma specjalny status jako najwyższawładza wojskowa NATO. Rola Komitetu Wojskowego jest przedstawionaw rozdziale 11.

Komitet Wojskowy i większość komitetów wymienionych poniżejodbywa również regularne spotkania z przedstawicielami państwpartnerskich uczestniczących w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC) i Partnerstwie dla Pokoju. Przedmiotem tych obrad są kwestieEAPC/PdP.

1. Rada Północnoatlantycka (NAC)

2. Komitet Planowania Obrony (DPC)

3. Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)

4. Komitet Wojskowy (MC)

5. Wykonawcza Grupa Robocza (EWG)

6. Zespół Zadaniowy Wysokiego Szczebla ds. Kontroli ZbrojeńKonwencjonalnych (HLTF)

7. Wspólny Komitet ds. Proliferacji (JCP)

8. Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujący Programu Partnerstwadla Pokoju (PMSC/PfP)

9. Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)

10. Zarząd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B)

11. System Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (ACCS)

12. Wysoki Komitet Polityczny (SPC)

13. Atlantycka Grupa Doradcza ds. Polityki (APAG)

14. Komitet Polityczny (PC)

15. Grupa Współpracy Śródziemnomorskiej (MCG)

16. Polityczno-Wojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji(SGP)

17. Komitet Koordynujący ds. Weryfikacji (VCC)

18. Grupa Koordynowania Polityki (PCG)

19. Komitet Przeglądu Obronnego (DRC)

20. Konferencja Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD)

318

21. Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS)

22. Komitet ds. Infrastruktury (IC)

23. Wysoki Komitet Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagrożenia)(SCEPC)

24. Konferencja Starszych Logistyków NATO (SNLC)

25. Komitet Naukowy (SCOM)

26. Komitet ds. Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa (CCMS)

27. Komitet Budżetu Cywilnego/Wojskowego (CBC/MBC)

28. Wysoki Urząd ds. Zasobów (SRB)

29. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP)

30. Grupa Wysokiego Szczebla (HLG)

31. Komitet Ekonomiczny (EC)

32. Komitet ds. Informacji i Kontaktów Kulturalnych (CICR)

33. Komitet ds. Operacji i Ćwiczeń (COEC)

34. Komitet NATO ds. Zarządzania Ruchem Lotniczym (NATMC)(były Komitet Koordynacyjny Europejskiej PrzestrzeniPowietrznej - CEAC)

35. Rada Dyrektorów Organizacji Zarządzania NaftociągiemŚrodkowoeuropejskim (CEPMO BOD)

36. Komitet NATO ds. Naftociągów (NPC)

37. Komitet Bezpieczeństwa NATO (NSC)

38. Komitet Specjalny

39. Komitet ds. Zasobów Archiwalnych

319

320

CzłonkowiePrzewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO.Sekretarz Generalny.

Najważniejsza instytucja podejmująca decyzje w NATO.Jedyna instytucja formalnie powołana do życia przezTraktat Północnoatlantycki, uprawniona do powoływania,"w razie potrzeby, instytucji podporządkowanych" w celuwypełnienia postanowień Traktatu.

Stały (Stali Przedstawiciele/Ambasadorzy), ministerialny(ministrowie spraw zagranicznych i/lub obrony), na szczycie (szefowie państw i rządów).

Pracę Rady wspiera wiele komitetów zajmujących się całym zakresem działalności Sojuszu.

Pracę Rady wspierają pośrednio lub bezpośredniowszystkie piony i samodzielne biura Sekretariatu Między-narodowego. Rola Rady, jako ciała odpowiedzialnegoza realizację celów Traktatu Północnoatlantyckiego,obejmuje również tworzenie licznych wyspecjalizowanychagend i organizacji, które wspierają jej prace wokreślonych dziedzinach.

1. Rada Północnoatlantycka (NAC)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Państwa członkowskie uczestniczące w zintegrowanejstrukturze wojskowej NATO (wszystkie państwaczłonkowskie oprócz Francji).Sekretarz Generalny. Główna instytucja podejmująca decyzje w sprawachzwiązanych ze zintegrowaną strukturą wojskową NATO.Stały (Stali Przedstawiciele/Ambasadorzy),ministerialny (ministrowie obrony).

Komitet Przeglądu Obronnego.

Pion Planowania Obronnego i Operacji, SekretariatWykonawczy.

2. Komitet Planowania Obrony (DPC)

321

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie oprócz Francji.Sekretarz Generalny.

Główna instytucja podejmująca decyzje w sprawachzwiązanych z polityką nuklearną NATO.

Ministrowie obrony, Stali Przedstawiciele.

Grupa Wysokiego Szczebla NPG (HLG), GrupaSztabowa NPG.

Pion Planowania Obronnego i Operacji, SekretariatWykonawczy.

3. Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

Wsparcie

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Przewodniczący Komitetu Wojskowego.Instytucja wojskowa wysokiego szczebla, podogólnym nadzorem Rady Północnoatlantyckiej iKomitetu Planowania Obrony.Szefowie sztabów/szefowie obrony, narodowiprzedstawiciele wojskowi.Grupy Robocze Komitetu Wojskowego. Liczneinstytucje połączone cywilno-wojskowe podlegajązarówno Komitetowi Wojskowemu, jak i RadziePółnocnoatlantyckiej i Komitetowi PlanowaniaObrony.

Międzynarodowy Sztab Wojskowy.

4. Komitet Wojskowy (MC)

322

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Zastępca Sekretarza Generalnego. Stały przewo-dniczący: Asystent Sekretarza Generalnego ds.Planowania Obronnego i Operacji.Instytucja wysokiego szczebla doradzająca RadziePółnocnoatlantyckiej w sprawach obronnychdotyczących 19 państw członkowskich NATO, a także wsprawie stosunków z innymi organizacjami, np. UZE.Doradcy wojskowi delegacji narodowych.

Nie dotyczy.

Pion Planowania Obronnego i Operacji, SekretariatWykonawczy.

5. Wykonawcza Grupa Robocza (EWG)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Zastępca Sekretarza Generalnego. Pełniącyobowiązki przewodniczącego: Asystent SekretarzaGeneralnego ds. Politycznych. Organ konsultacyjny i doradczy służący ministromspraw zagranicznych i ministrom obrony wkwestiach kontroli zbrojeń konwencjonalnych.Eksperci z ministerstw spraw zagranicznych i obronyna szczeblu dyrektora politycznego. Polityczni doradcyprzedstawicielstw państw członkowskich NATO.

HLTF na szczeblu zastępców.

Pion Polityczny (Sekcja Kontroli ZbrojeńKonwencjonalnych i NATO ds. Weryfikacji);Sekretariat Wykonawczy.

6. Zespól Zadaniowy Wysokiego Szczebla ds. Kontroli ZbrojeńKonwencjonalnych (HLTF)

323

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Zastępca Sekretarza Generalnego.Instytucja doradcza wysokiego szczebla przy-gotowująca skoordynowane raporty dla RadyPółnocnoatlantyckiej na temat polityczno-woj-skowych i obronnych aspektów proliferacji bronimasowego rażenia.Wspólne posiedzenie członków Polityczno-WojskowejGrupy Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP) orazGrupy Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP).

Nie dotyczy.

Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy.

7. Wspólny Komitet ds. Proliferacji (JCP)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Zastępca Sekretarza Generalnego. Stali prze-wodniczący: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji/Dyrektor Pion Planowania Obronnego i Operacji (DPAO). Główna instytucja kształtująca politykę i doradzającaRadzie Północnoatlantyckiej we wszystkichkwestiach Partnerstwa dla Pokoju oraz ProcesuPlanowania i Oceny PdP (PARP). Przedstawiciele delegacji narodowych (po dwóch z każdej). Skład zmienia się często, w zależności odomawianych tematów.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny, Pion Planowania Obronnego i Operacji. Sekretariat Wykonawczy.

8. Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujący ProgramuPartnerstwa dla Pokoju (PMSC/PdP)

324

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie.Zastępca Sekretarza Generalnego.Doradza Radzie Północnoatlantyckiej i EAPC wewszystkich sprawach związanych z obroną powietrzną,włącznie z obroną przed pociskami taktycznymi.Zachęca do harmonizacji narodowych działań z międzynarodowymi planami dowodzenia i kontroli w obronie powietrznej oraz broniachprzeciwlotniczych.Narodowi oficerowie wojskowi lub urzędnicywyższego szczebla zajmujący się sprawamizarządzania i polityki związanymi z obroną powietrznąlub lotniczymi systemami dowodzenia i kontroli.

Przedstawiciele Sił Obrony Powietrznej (ADREPS),Panel ds. Uzbrojenia Obrony Przeciwlotniczej (PADW),Panel Filozofii Obrony Powietrznej (PADP),Wewnętrzna Grupa Wczesnego Ostrzegania (EWISG),Przedstawiciele obrony powietrznej z państwpartnerskich (PADREPS). Pion Wsparcia Obrony (Zarząd Obrony Powietrznej i Zarządzania Przestrzenią Powietrzną), SekretariatWykonawczy.

9. Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)

325

Członkowie Przewodniczący Stałyprzewodniczący,Współprze-wodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Zastępca Sekretarza Generalnego.Asystent Sekretarza Generalnego ds. WsparciaObrony. Dyrektor Sztabu C3 Kwatery Głównej NATO orazpochodzący z wyboru współprzewodniczący.Wielonarodowa instytucja wyższego szczebladziałająca w imieniu Rady Północnoatlantyckiej orazKomitetu Planowania Obrony we wszystkichkwestiach związanych z dowodzeniem, kontrolą iłącznością (C3) na obszarze całego Sojuszu.Zarząd C3 skupia: dwu przedstawicieli z każdegopaństwa zaangażowanych w zarządzanie i politykęSystemów Łączności i Informatyki (CIS) wspierającychC3, zdolnych do uwzględnienia szerokiego zakresuobowiązków i odpowiedzialności Zarządu; jednegoprzedstawiciela Komitetu Wojskowego; jednegoprzedstawiciela z każdego z dowództw strategicznychNATO oraz jednego z następujących komitetów:CNAD, SCEPC/CCPC, COEC, NADC, NACMO BOD,NAPMO BOD, NSC, SRB, PMSC, NCS i RTB; GłównyMenedżer, NC3A i Kontroler NACOSA. Grupa przedstawicieli narodowych C3 działającychjako Zarząd obradujący w sesji stałej, grupy robocze ipodkomitety + 8 podkomitetów z ich podstrukturamigrup roboczych; doraźne grupy robocze, podgrupy igrupy doraźne (Wspólna Grupa ds. Wymogów iKoncepcji C3 - JRSC/1); Interoperacyjność (ISC-SC/2);Zarządzanie Częstotliwościami (FMSC-SC/3); INFOSEC(INFOSECSC-SC/4); Systemy Informatyczne (ISSC-SC/5); Sieć Łączności (CNSC-SC/6); Identyfikacja(IDENTSC-SC/7); i Nawigacja (NAVSC-SC/8)).

Sztab C3 Kwatery Głównej NATO (NHQC3S);Sekretariat Wykonawczy.

10. Zarząd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli(NC3B)

326

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

17 państw członkowskich (wszystkie państwa NATOz wyjątkiem Islandii i Luksemburga).Zastępca Sekretarza Generalnego.Narodowy przewodniczący (wiceprzewodniczącyKomitetu NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)). Odpowiada za planowanie i wdrażanie ProgramuSystemu Dowodzenia Lotniczego i Kontroli NATO.Wyżsi rangą narodowi oficerowie wojskowi luburzędnicy ds. zarządzania obroną powietrzną orazsystemami dowodzenia lotniczego i kontroli.Komitet Doradczy Systemu Dowodzenia Lotniczegoi Kontroli.Pion Wsparcia Obrony (Zarząd Obrony Powietrznej i Zarządzania Przestrzenią Powietrzną), SekretariatWykonawczy.

11. Rada Dyrektorów Organizacji NATO ds. ZarządzaniaSystemem Dowodzenia Lotniczego

i Kontroli (NACMO/ACCS)

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych.Organ wyższego szczebla doradzający RadziePółnocnoatlantyckiej w kwestiach politycznych iwybranych zagadnieniach polityczno-wojskowych.W szczególnych przypadkach rozszerzany jest oekspertów i nazywa się: Wysoki Komitet Polityczny(Wzmocniony) (SPC(R)).Zastępcy Stałych Przedstawicieli.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny. Sekretariat Wykonawczy, w raziepotrzeby inne piony i biura SekretariatuMiędzynarodowego.

12. Wysoki Komitet Polityczny (SPC)

327

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych.Organ doradzający Radzie Północnoatlantyckiej,którego zadaniem jest analizowanie wybranychdługoterminowych prognoz w dziedzinie politykibezpieczeństwa. Przedstawiciele narodowi na szczeblu dyrektorówpolitycznych, występujący jako indywidualnieksperci. Posiedzenia APAG odbywają się raz wroku, z udziałem państw partnerskich.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny.

13. Atlantycka Grupa Doradcza ds. Polityki (APAG)

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych.Organ doradzający Radzie Północnoatlantyckiej wkwestiach politycznych. Doradcy polityczni przedstawicielstw narodowych,w razie potrzeby z udziałem ekspertów.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy.

14. Komitet Polityczny (PC)

328

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych.Pełniący obowiązki przewodniczącego: ZastępcaAsystenta Sekretarza Generalnego oraz DyrektorZarządu Politycznego.Ciało doradcze Rady Północnoatlantyckiej w spra-wach Dialogu Śródziemnomorskiego.Polityczni doradcy przedstawicielstw przy NATO.Organizowane są także wspólne posiedzenia z przedstawicielami państw uczestniczących wDialogu Śródziemnomorskim.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy.

15. Grupa Współpracy Śródziemnomorskiej (MCG)

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych.Organ wyższego szczebla doradzający w polityczno-wojskowych aspektach proliferacji broni masowegorażenia.Urzędnicy narodowi wyższego szczebla odpo-wiedzialni za kwestie polityczne i problemybezpieczeństwa związane z nieproliferacją.Organizuje wspólne posiedzenia z Grupą WysokiegoSzczebla ds. Proliferacji, wówczas obraduje jakoWspólny Komitet ds. Proliferacji (JCP).

Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy.

16. Polityczno-Wojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP)

329

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych.Pełniący obowiązki przewodniczącego: Szef SekcjiKoordynacji Weryfikacji i Wdrażania.Główny organ podejmujący decyzje odnośnie dorealizacji kontroli zbrojeń konwencjonalnych orazkoordynacji weryfikacji.Sesje plenarne, grupy robocze, grupy ekspertów,seminaria/warsztaty z udziałem ekspertów z mini-sterstw spraw zagranicznych i obrony, eksperci z jed-nostek weryfikacyjnych, Sekretariaty i przed-stawicielstwa.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny (Sekcja NATO ds. Kontroli ZbrojeńKonwencjonalnych i Weryfikacji); SekretariatWykonawczy.

17. Komitet Koordynujący ds. Weryfikacji (VCC)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. PlanowaniaObronnego i Operacji.Główne forum konsultacyjne oraz ciało doradcze RadyPółnocnoatlantyckiej w sprawach polityczno-wojskowych (między innymi, związanych z misjamipokojowymi, tworzeniem koncepcji ZespołówZadaniowych Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF)oraz oceną wdrażania Koncepcji Strategicznej NATO).Zastępcy Stałych Przedstawicieli oraz NarodowiPrzedstawiciele Wojskowi.

Nie dotyczy.

Pion Planowania Obronnego i Operacji, SekretariatWykonawczy.

18. Grupa Koordynowania Polityki (PCG)

330

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Francji.Asystent Sekretarza Generalnego ds. PlanowaniaObronnego i Operacji.Komitet doradczy wyższego szczebla wspierającyKomitet Planowania Obrony w sprawach planowaniasił zbrojnych oraz innych kwestiach związanych zestrukturą wojskową.Doradcy wojskowi przedstawicielstw narodowych.

Grupy Robocze Komitetu Przeglądu Obronnego.

Pion Planowania Obronnego i Operacji, SekretariatWykonawczy.

19. Komitet Przeglądu Obronnego (DRC)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Stały przewodniczący: Asystent SekretarzaGeneralnego ds. Wsparcia Obrony.Instytucja wyższego szczebla podległa RadziePółnocnoatlantyckiej odpowiedzialna za logistykęprocesów wytwórczych. Promuje wewnętrznąwspółpracę NATO w dziedzinie uzbrojenia orazanalizuje polityczne, gospodarcze i techniczne aspektyrozwoju i pozyskiwania wyposażenia dla sił NATO.Narodowi dyrektorzy ds. uzbrojenia.Przedstawiciele Narodowych Dyrektorów ds.Uzbrojenia (NADREPS), Grupa Uzbrojenia SiłLądowych NATO (NAAG), Grupa Uzbrojenia SiłLotniczych NATO (NAFAG), Grupa ds. UzbrojeniaMorskiego NATO (NNAG), Doradcza Grupa NATOds. Przemysłu (NIAG).Pion Wsparcia Obrony (Zarząd Planowania,Programów i Polityki Uzbrojenia), SekretariatWykonawczy.

20. Konferencja Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia CNAD)

331

Członkowie Przewodniczący

Stali Współprze-wodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Asystent Sekretarza Generalnego ds. WsparciaObrony oraz Dyrektor Międzynarodowego SztabuWojskowego.Instytucja wyższego szczebla NATO odpowiedzialnaza zapewnianie Radzie Północnoatlantyckiejskoordynowanego doradztwa odnośnie doproblemów standaryzacji w NATO. Wysocy urzędnicy państw członkowskichreprezentujący skoordynowane stanowiska swoichpaństw w sprawach standaryzacji. Grupa Przedstawicieli Komitetu NATO ds.Standaryzacji, Grupa Sztabowa NATO ds.Standaryzacji.

Sekretariat Wykonawczy, Agencja NATO ds.Standaryzacji (NSA).

21. Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Inwestycji wdziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i PlanowaniaCywilnego. Stały przewodniczący: KontrolerProgramu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa.Odpowiada za realizację Programu Inwestycji wdziedzinie Bezpieczeństwa NATO, po kontroli izatwierdzeniu Programu przez Wysoki Urząd ds.Zasobów i zatwierdzeniu przez RadęPółnocnoatlantycką lub Komitet Planowania Obrony.Doradcy ds. infrastruktury przedstawicielstwpaństwowych, przedstawiciele Komitetu Wojskowego,dowódcy strategiczni NATO oraz agendy NATO.

Nie dotyczy.

Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego.

22. Komitet ds. Infrastruktury (IC)

332

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Stali przewodniczący: Asystent Sekretarza Gene-ralnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego/Dyrektor PionuInwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki iPlanowania Cywilnego.Podległe Radzie Północnoatlantyckiej ciało doradczei formułujące politykę w dziedzinie planowaniacywilnego w sytuacji zagrożenia oraz likwidowaniaskutków katastrof. Odpowiada za nadzór politycznyoraz koordynację prac zarządów planowania ikomitetów.Wysocy urzędnicy państw członkowskichodpowiedzialni za koordynację działań w sytuacjizagrożenia/reprezentanci przedstawicielstw naro-dowych.Zarządy planowania i komitety (ŻeglugiOceanicznej. Europejskiej Żeglugi Śródlądowej,Lotnictwa Cywilnego, Wyżywienia i Rolnictwa.Przygotowania Przemysłu, Gospodarki Paliwowej(nieaktywny), Planowania Łączności Cywilnej.Obrony Cywilnej, Planowania Medycznego).Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego; ZarządPlanowania Cywilnego; Sekretariat Wykonawczy.

23. Wysoki Komitet Planowania Cywilnego (SCEPC)

333

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

Wsparcie

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Stali przewodniczący: AsystentSekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinieBezpieczeństwa. Logistyki i Planowania Cywilnego. Instytucja wysokiego szczebla doradzająca RadziePółnocnoatlantyckiej, Komitetowi Planowania Obronyi Komitetowi Wojskowemu w sprawach logistykidostaw i zaopatrzenia. Mieszane cywilno-wojskoweciało odpowiedzialne za ocenę potrzeb w zakresielogistyki dostaw i zaopatrzenia Sojuszu orazzapewnienie odpowiedniego wsparcia logistycznegosiłom NATO. SNLC przede wszystkim odpowiada - wimieniu Rady Północnoatlantyckiej - za koordynacjędziałań z innymi instytucjami zajmującymi sięlogistyką w NATO, w pełnym zakresie logistyki. Wysocy urzędnicy cywilni i wojskowi państwczłonkowskich odpowiedzialni w swoich państwachza sprawy logistyki dostaw i zaopatrzenia.Posiedzenie sztabowe członków KonferencjiStarszych Logistyków NATO. Grupa Doradcza ds.Przesunięć i Transportu.Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i Planowania Cywilnego Sekretariatu Międzynarodowego(Jednostka Logistyki), Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobów Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.

24. Konferencja Starszych Logistyków NATO (SNLC)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Nauki iOchrony Środowiska.Główny organ decyzyjny Programu NaukowegoNATO.Eksperci narodowi w sprawach polityki naukowejprzyjętej przez rządy lub niezależne instytucjepaństw członkowskich Sojuszu.Komitet Naukowy powołuje wiele podkomitetów,paneli doradczych i grup roboczych do zrealizowaniaokreślonych zadań.

Pion Nauki i Ochrony Środowiska.

25. Komitet Naukowy (SCOM)

334

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Nauki iOchrony Środowiska.Główny organ decyzyjny Programu NATO ds.Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa.Przedstawiciele narodowi dysponujący wiedząfachową i doświadczeniem w tej dziedzinie i/lubodpowiadający za programy ochrony środowiska wpaństwach członkowskich.Pochodzący z narodowego mianowania przedsta-wiciele uczestniczący w pracach podkomitetuodpowiedzialnego za stypendia Komitetu ds. WyzwańWspółczesnego Społeczeństwa.

Pion Nauki i Ochrony Środowiska.

26. Komitet ds. Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa (CCMS)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Narodowy Przedstawiciel powoływany nastanowisko przewodniczącego na zasadzie rotacjiprzez Radę Północnoatlantycką.Ciało odpowiedzialne przed Radą Północnoatlantyckąza ocenę i rekomendowanie rocznych budżetówSekretariatu Międzynarodowego(IS), Międzynarodo-wego Sztabu Wojskowego (IMS), głównych dowództwNATO oraz Sił Wczesnego Ostrzegania i KontroliPowietrznej NATO (NAEW&C Force). Odpowiada takżeza ocenę wykonania budżetów.Doradcy finansowi delegacji narodowych.W razie potrzeby Komitety Budżetowe powołująodpowiednie grupy robocze.

Biuro Przewodniczącego Komitetów Budżetowych,Biuro Kontrolera Finansowego, Biuro Zarządzania.

27. Komitet Budżetu Cywilnego/Wojskowego (CBC/MBC)

335

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Narodowy Przedstawiciel powoływany na zasadzierotacji.Organ wysokiego szczebla doradzający RadziePółnocnoatlantyckiej w sprawach zarządzaniawspólnie finansowanymi zasobami wojskowymi.Przedstawiciele państw członkowskich, przedsta-wiciele Komitetu Wojskowego, strategicznychdowódców NATO. Przewodniczący Komitetu BudżetuWojskowego, Komitetu ds. Infrastruktury orazKomitetu ds. Kadry Obrony NATO.

Nie dotyczy.

Biuro Przewodniczącego Wysokiego Urzędu ds.Zasobów. Pion Inwestycji w dziedzinie Bez-pieczeństwa, Logistyki i Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagrożenia); Sekretariat Wykonawczy.

28. Wysoki Urząd ds. Zasobów (SRB)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Współprzewodniczący: jeden przedstawicielnarodowy z Ameryki Północnej i jeden z Europy.Organ wysokiego szczebla doradzający RadziePółnocnoatlantyckiej w kwestiach proliferacji bronimasowego rażenia i systemów jej przenoszenia.Wysocy urzędnicy NATO odpowiedzialni za sprawyobronne.Komitet Kierowniczy Grupy Wysokiego Szczebla ds.Proliferacji (złożony z ekspertów roboczych), innegrupy doraźne powoływane w razie potrzeby.Obraduje również wspólnie z Polityczno-WojskowąGrupą Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP),jako Wspólny Komitet ds. Proliferacji.

Pion Planowania Obronnego i Operacji, SekretariatWykonawczy.

29. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP)

336

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie, oprócz Francji.Przewodniczący powoływany przez państwo (StanyZjednoczone).Organ doradzający Grupie Planowania Nuklearnego(NPG). Spotyka się kilka razy do roku w celuomówienia aspektów planowania i politykinuklearnej NATO oraz spraw związanych zbezpieczeństwem, zabezpieczeniami i trwałościąuzbrojenia nuklearnego.Uwaga: Grupa Wysokiego Szczebla (HLG) przejęłafunkcje byłej Grupy Wysokiego Szczebla ds.Zapewnienia Bezpieczeństwa Broni (SLWPG),wspomnianej w rozdziale 7.Narodowi eksperci państw członkowskich NATO.Nie dotyczy. Pion Planowania Obronnego i Operacji (ZarządPolityki Nuklearnej).

30. Grupa Wysokiego Szczebla (HLG)

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Dyrektor Zarządu Ekonomicznego.Ciało doradcze Rady Północnoatlantyckiej wkwestiach ekonomicznych.Reprezentanci przedstawicielstw narodowych(doradcy ds. ekonomicznych). Posiedzenia wrozszerzonym gronie odbywają się z udziałemekspertów państw członkowskich NATO.

Nie dotyczy.

Pion Polityczny, Zarząd Ekonomiczny, SekretariatWykonawczy.

31. Komitet Ekonomiczny (EC)

337

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Dyrektor ds. Informacji i Prasy.Organ doradzający Radzie Północnoatlantyckiej wkwestiach informacji i prasy.Reprezentanci przedstawicielstw narodowych.Posiedzenia rozszerzone z udziałem ekspertówpaństw członkowskich NATO.

Nie dotyczy.

Biuro Informacji i Prasy, Sekretariat Wykonawczy.

32. Komitet ds. Informacji i Kontaktów Kulturalnych (CICR)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Dyrektor Zarządu ds. Rozwiązywania SytuacjiKryzysowych i Operacji w Wydziale PlanowaniaObronnego i Operacji.Główne forum konsultacji i koordynowania rozwiązań,procedur i środków w dziedzinie zarządzaniakryzysowego. Odpowiada za zagadnienia łączności,kwestie związanej z Centrum Sytuacyjnym NATO(SITCEN). Przygotowuje i przeprowadza ćwiczenia wdziedzinie zarządzania kryzysowego. Polityczni i wojskowi reprezentanci przedstawicielstwnarodowych odpowiedzialni za sprawy związane zzarządzaniem kryzysowym i ćwiczeniami.

Nie dotyczy.

Pion Planowania Obronnego i Operacyjny (Sekcjads. Operacji Rady Północnoatlantyckiej). SekretariatWykonawczy.

33. Komitet ds. Operacji i Ćwiczeń (COEC)

338

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Wybieralny (obecnie Dyrektor ds. ObronyPowietrznej i Zarządzania Przestrzenią Powietrzną wSekretariacie Międzynarodowym NATO).Organ doradzający wyższego szczebla w sprawachzwiązanych z cywilno-wojskową koordynacją ruchulotniczego.Wyższy cywilny i wojskowy personel kierowniczypaństw członkowskich odpowiedzialny za kontroląruchu powietrznego.Grupa Łączności i Nawigacji. Grupa Dozorowania iIdentyfikacji, Grupa Zarządzania RuchemPowietrznym.Pion Wsparcia Obrony (Zarząd Obrony Powietrznej iZarządzania Przestrzenią Powietrzną), SekretariatWykonawczy.

34. Komitet NATO ds. Zarządzania Ruchem Lotniczym(NATMC)

(były Komitet Koordynacyjny Europejskiej PrzestrzeniPowietrznej – CEAC)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Siedem uczestniczących państw członkowskich(Belgia, Kanada, Francja, Niemcy, Holandia, WielkaBrytania, Stany Zjednoczone).Przedstawiciel narodowy.Organ wyższego szczebla zarządzający SystememNaftociągów Europy Środkowej.Przedstawiciele państw uczestniczących w zarządzieoraz przedstawiciele Agencji ZarządzaniaNaftociągiem Środkowoeuropejskim (CEPMA).

Nie dotyczy.

Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego (JednostkaLogistyki), Sekretariat Wykonawczy, władzewojskowe NATO (CINCNORTH, AFNORTH).

35. Rada Dyrektorów Organizacji Zarządzania Naftociągiem Środkowoeuropejskim

(CEPMO BOD)

339

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Dyrektor Jednostki Logistyki.Organ doradczy wyższego szczebla do sprawlogistyki dostaw i zaopatrzenia paliw płynnych napotrzeby sił zbrojnych. Eksperci rządowi od spraw zaopatrzenia siłzbrojnych w paliwa.Grupa Robocza do Zadań Specjalnych, GrupaRobocza ds. Paliw i Smarów, Grupa Robocza ds.Wyposażenia Dystrybucji Paliw.Pion Inwestycji w Dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistykii Planowania Cywilnego (Jednostka Logistyki).Sekretariat Wykonawczy, władze wojskowe NATO(SHAPE, SACLANT).

36. Komitet NATO ds. Naftociągów (NPC)

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Dyrektor Biura Bezpieczeństwa NATO (NOS).Organ doradzający Radzie Północnoatlantyckiej wsprawach związanych z polityką bezpieczeństwaNATO.Przedstawiciele narodowi oraz oficerowiebezpieczeństwa przedstawicielstw narodowych.Grupa Robocza ds. Bezpieczeństwa PrzetwarzaniaDanych (ADP).

Biuro Bezpieczeństwa NATO.

37. Komitet Bezpieczeństwa NATO (NSC)

340

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO. Przewodnictwo przydzielane jest na zasadzierotacyjnej przedstawicielom państw członkowskich.Kadencja trwa jeden rok.Ciało doradcze Rady Północnoatlantyckiej ds.wywiadu i terroryzmu oraz podobnych zagrożeń dlabezpieczeństwa NATO.Szefowie służb bezpieczeństwa państwczłonkowskich.

Nie dotyczy.

Biuro Bezpieczeństwa NATO.

38. Komitet Specjalny

Członkowie Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO.Zastępca Sekretarza Wykonawczego.W związku z dostosowywaniem NATO do nowychwarunków bezpieczeństwa międzynarodowego pozakończeniu zimnej wojny oraz w duchupromowania większej przejrzystości w stosunkach,Sojusz przyjął politykę odtajniania i publikacji docelów badawczych dokumentów NATO o znaczeniuhistorycznym. Rolą Komitetu ds. ZasobówArchiwalnych jest kontynuowanie i rozwijanieprogramu archiwizacji (w tym zapewnienie ogólniedostępnych udogodnień), a także ochrona archiwówbędących do dyspozycji cywilnych i wojskowychorganów Sojuszu i gospodarowanie tymi zasobami).Zastępcy Stałych Przedstawicieli oraz archiwiści zpaństw członkowskich.

Nie dotyczy.

Sekretariat Wykonawczy, Biuro Zarządzania (SekcjaArchiwów).

39. Komitet ds. Zasobów Archiwalnych

PODSTAWOWE INFORMACJE O INSTYTUCJACHWSPÓŁPRACY, PARTNERSTWA i DIALOGU

Poniższa sekcja przedstawia sumaryczne zestawienie informacji oczłonkach, przewodniczącym, statusie lub roli, szczeblach i powiązanychstrukturach, a także podstawowych źródłach zasobów kadrowychinstytucji współpracy i partnerstwa.

Dalsze szczegółowe informacje o tych instytucjach zamieszczono wrozdziale 3.

• Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC)

• Stała Wspólna Rada NATO-Rosja (PJC)

• Komisja NATO-Ukraina (NUC)

• Grupa Współpracy Śródziemnomorskiej (MCG)

341

Członkowie:

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

46 państw (19 państw członkowskich NATO + 27państw partnerskich). Sekretarz Generalny.Instytucja ta powstała w maju 1997 r. na mocyDokumentu Podstawowego EAPC, jako sięgająceponad podziałami forum konsultacji w dziedziniepolityki bezpieczeństwa oraz wzmocnionej współpracyw ramach programu Partnerstwa dla Pokoju.Ambasadorów (Stali Przedstawiciele państw człon-kowskich NATO oraz ambasadorzy państw part-nerskich); ministrów (ministrowie spraw zagranicznychi obrony); na szczycie (szefowie państw i rządów).Komitety podporządkowane Radzie Północno-atlantyckiej, obradujące z udziałem przedstawicielipaństw partnerskich w formacie EAPC/PdP,Wsparcie ze strony przedstawicielstw dyploma-tycznych i biur łącznikowych państw należących doEAPC oraz ze strony personelu NATO. Wiele pionów ibiur Sekretariatu Międzynarodowego i Międzynarodo-wego Sztabu Wojskowego bezpośrednio lubpośrednio wspiera pracę EAPC.

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC)

342

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO oraz Federacja Rosyjska.Sekretarz Generalny, przedstawiciel FederacjiRosyjskiej, przedstawiciel tego z państwczłonkowskich, które pełni trzymiesięczną, rotacyjnąfunkcję współprzewodniczącego.Rada została utworzona 27 maja 1997 r. na mocyAktu Stanowiącego NATO-Rosja jako forumkonsultacji, współpracy i budowy porozumieniapomiędzy NATO i Rosją.Ambasadorów; ministrów (ministrowie sprawzagranicznych i obrony); na szczycie (szefowiepaństw i rządów).Brak formalnej struktury. Jednak szefowie sztabówlub szefowie obrony spotykają pod auspicjami Radynie rzadziej niż 2 razy w ciągu roku. Przedstawicielewojskowi spotykają się co miesiąc. Prace StałejWspólnej Rady wspiera pewna liczba eksperckichgrup roboczych.Wsparcie ze strony personelu rosyjskiego orazpracowników NATO. Wiele pionów i biur SekretariatuMiędzynarodowego i Międzynarodowego SztabuWojskowego bezpośrednio lub pośrednio wspierapracę Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja.

Stała Wspólna Rada NATO-Rosja (PJC)

343

CzłonkowiePrzewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO oraz Ukraina.Sekretarz Generalny.Zgodnie z postanowieniami Karty NATO-Ukraina z lipca1997 r., Rada Północnoatlantycka odbywa regularnespotkania z przedstawicielami Ukrainy na forum KomisjiNATO-Ukraina. Posiedzenia z reguły odbywają się nierzadziej niż dwa razy w roku, a ich celem jest ocena stanustosunków oraz rozważanie ich dalszego pogłębienia.Ambasadorów; ministrów (ministrowie spraw zagranicz-nych i obrony); na szczycie (szefowie państw i rządów).Wiele wysokich rangą komitetów NATO odbywaregularne spotkania z przedstawicielami Ukrainy.Praktyka ta stosowana jest między innymi przez KomitetWojskowy obradujący w sesji stałej lub na szczebluszefów sztabów. Prace Komisji wspiera również wieleeksperckich grup roboczych, takich jak Wspólna GrupaRobocza ds. Reformy Systemu Obronnego.Wsparcie ze strony personelu ukraińskiego oraz pra-cowników NATO. Wiele pionów i biur Sekretariatu Między-narodowego i Międzynarodowego Sztabu Wojskowegobezpośrednio lub pośrednio wspiera pracę Komisji.

Komisja NATO-Ukraina (NUC)

Członkowie

Przewodniczący

Rola

Szczeble

Główne komitetypodporządkowane

WsparcieSekretariatuMiędzynarodowego

Wszystkie państwa członkowskie NATO oraz Algieria,Egipt, Izrael, Jordania, Mauretania, Maroko i Tunezja.Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Stali przewodniczący: Zastępca Asystenta SekretarzaGeneralnego i Dyrektor Zarządu Politycznego.Forum konsultacji w sprawach Śródziemnomorskich.Posiedzenia odbywają się na szczeblu DoradcówPolitycznych, z udziałem przedstawicieli państwnależących do Dialogu Śródziemnomorskiego.

Nie dotyczy.

Wsparcie kadrowe ze strony państw uczestniczącychoraz personelu NATO. Wiele pionów i biur Sekre-tariatu Międzynarodowego i MiędzynarodowegoSztabu Wojskowego bezpośrednio lub pośredniowspiera prace Grupy.

Grupa Współpracy Śródziemnomorskiej (MCG)

ROZDZIAŁ 14

NAJWAŻNIEJSZE ORGANIZACJE I AGENCJEORAZ INNE PODLEGŁE ORGANY

Wprowadzenie

Logistyka dostaw i składowania

Logistyka produkcji i wyposażenie

Standaryzacja

Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia

Zarządzanie ruchem lotniczym i obroną powietrzną

Powietrzny system wczesnego ostrzegania

Systemy łączności i informatyki

Wojna elektroniczna

Meteorologia

Oceanografia wojskowa

Badania i technologie

Edukacja i szkolenie

NAJWAŻNIEJSZE ORGANIZACJE I AGENCJEORAZ INNE PODLEGŁE ORGANY

WPROWADZENIE

Ogólnie mówiąc, podległe instytucje ustanowione przez RadęPółnocnoatlantycką, Komitet Planowania Obronnego, Grupę PlanowaniaNuklearnego lub Komitet Wojskowy NATO spełniają funkcje doradcze, wramach których analizują poszczególne zagadnienia na podstawiemandatu przekazanego im przez organy macierzyste. Ich rolą jest przedewszystkim formułowanie zaleceń politycznych, które mogą być podstawądo podejmowania decyzji.

Jednak wiele organizacji i agencji zostało powołanych do życia wróżnych okresach, aby wykonywać bardziej szczegółowo określone zadania.Ulokowane w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli lub w różnych państwachczłonkowskich Sojuszu, stanowią one integralną część ogólnej strukturyNATO. Zapewniają warunki do prowadzenia specjalistycznych badań idoradztwa. Są także kluczowym instrumentem wdrażania decyzji Sojuszu,zarządzania i działania programów i systemów współpracy, a także edukacjii szkolenia.

Niektóre z wyżej wymienionych instytucji bezpośrednio odpowiadająprzed organem założycielskim, takim jak Rada Północnoatlantycka lubKomitet Wojskowy. Inne z nich podlegają zarówno Radzie, jak i Komitetowialbo mają szersze zobowiązania, które mogą obejmować zarządzanie lubnadzór nad systemami czy usługami spełniającymi potrzeby całegoSojuszu. W takich przypadkach zlecenie mogą im wydawać dowódcystrategiczni lub inne podmioty struktury NATO.

Wiele organizacji omówionych w tym rozdziale zalicza się do kategoriiOrganizacji ds. Produkcji i Logistyki NATO (NPLO). Są to instytucjepomocnicze, stworzone w ramach wdrażania postanowień TraktatuPółnocnoatlantyckiego. Rada Północnoatlantycka przyznała każdej z tychinstytucji samodzielność organizacyjną, administracyjną i finansową. Ichzadania, zgodnie z ich indywidualnymi statusami, obejmują rozpoznaniezbiorowych potrzeb państw uczestniczących w poszczególnych programachw dziedzinie projektowania i rozwoju, produkcji, wsparcia operacyjnego lublogistycznego oraz zarządzania.

Członkostwo w Organizacjach ds. Produkcji i Logistyki jest otwarte dlawszystkich państw NATO na podstawie porozumień podpisywanych przezkażde z uczestniczących państw.

347

Zazwyczaj organizacja taka składa się z nadrzędnego komitetupolitycznego, zarządu lub rady dyrektorów (zwanej czasem komitetemsterującym), działających jako organ zarządzający i odpowiedzialnych zapromowanie wspólnych interesów państw członkowskich, a także zpodległych komitetów lub grup roboczych tworzonych przez zarząd iodpowiedzialnych za poszczególne aspekty zadań. Struktura organizacyjnaobejmuje również agencję wykonawczą, która działa jako organzarządzający i zazwyczaj przewodniczy jej dyrektor generalny.

Nazwa używana do opisania ogólnej struktury organizacyjnejposzczególnych NPLO zazwyczaj zawiera słowo "organizacja", a nazwaodnosząca się do organu zarządzającego - słowo "agencja". Znajduje toodzwierciedlanie w odpowiadającym im akronimach, stąd skrót NAMSOoznacza Organizację NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia,a NAMSA oznacza Agencję NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego iZaopatrzenia.

Poza tym istnieje cały szereg Komitetów Sterujących Projektów(NPSC) i biur projektów. "Projekt NATO" to formalny status nadawanyprzez Konferencję Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD)programom współpracy w dziedzinie uzbrojenia lub wyposażenia, wktórych uczestniczą dwa lub więcej państwa członkowskie NATO. CNADodpowiada w NATO za współpracę w dziedzinie logistyki produkcji.

Każdy komitet sterujący projektu podlega umowie międzyrządowejpomiędzy państwami zaangażowanymi w realizację projektu. Umowa takareguluje sprawy związane z koordynacją, wykonaniem i nadzorem nadprogramem pozyskiwania sprzętu. Komitety sterujące tworzone sązgodnie z przyjętymi procedurami NATO dotyczącymi współpracybadawczo-rozwojowej i produkcyjnej w dziedzinie sprzętu i wyposażeniawojskowego. Składają sprawozdania CNAD, która ocenia postęp idecyduje o kontynuowaniu, dostosowaniu lub zamknięciu projektu, atakże - we właściwych przypadkach - o stworzeniu biura projektu.

Obecnie funkcjonuje około 20 komitetów sterujących i biur projektówNATO, które są wymienione na końcu niniejszego rozdziału1.

Następujące podrozdziały przedstawiają bardziej szczegółoweinformacje dotyczące komitetów politycznych, organizacji i agencjiprzedstawionych powyżej, zajmujących się właściwymi sobiewyspecjalizowanymi dziedzinami. Pogrupowano je w następującekategorie:

348

1 Poza przedstawieniem Organizacji NATO ds. Produkcji i Logistyki, komitetów sterującychprojektów, agencji i innych organizacji, niniejszy rozdział prezentuje rolę wielu komitetówpolitycznych zajmujących się sprawami technicznymi.

• Logistyka dostaw i składowania

• Logistyka produkcji i wyposażenie

• Standaryzacja

• Planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia

• Zarządzanie ruchem lotniczym i obrona powietrzna

• Powietrzny system wczesnego ostrzegania

• Systemy łączności i informatyki

• Wojna elektroniczna

• Meteorologia

• Oceanografia wojskowa

• Badania i technologie

• Edukacja i szkolenie

LOGISTYKA DOSTAW I SKŁADOWANIA

Konferencja Starszych Logistyków (SNLC)Konferencja Starszych Logistyków (SNLC) jest najważniejszym

komitetem zajmującym się problemami logistyki. Zbiera się dwa razy wroku pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego na wspólnejpołączonej sesji cywilno-wojskowej. Ma dwóch stałychwspółprzewodniczących - są nimi Asystent Sekretarza Generalnego ds.Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i PlanowaniaCywilnego, a także zastępca przewodniczącego Komitetu Wojskowego, coodzwierciedla zależność logistyki dostaw i planowania zarówno odczynników cywilnych, jak i wojskowych.

W skład Konferencji wchodzą wyżsi rangą cywilni i wojskowiprzedstawiciele ministerstw obrony lub równorzędnych organów państwczłonkowskich odpowiedzialni w swoich państwach za aspekty logistykizwiązane z dostawami i zaopatrzeniem. W pracach Konferencji uczestniczątakże przedstawiciele dowództw strategicznych, Agencji NATO ds.Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA), Agencji NATO ds.Standaryzacji (NSA), Komitetu Szefów Wojskowych Służb MedycznychNATO (COMEDS) i innych komórek sztabowych Kwatery Głównej.Ogólnym zadaniem Konferencji jest rozwiązywanie problemów logistyki

349

dostaw i składowania, tak aby usprawnić funkcjonowanie oraz podnieśćefektywność, wytrzymałość i sprawność bojową sił Sojuszu oraz - wimieniu Rady Północnoatlantyckiej - sprawować ogólną koordynację nadcałym spektrum logistyki, we współpracy z innymi komitetami i organamizajmującymi się logistyką w NATO.

Organizacja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSO)

Organizacja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia(NAMSO) jest organem umożliwiającym wsparcie logistyczne wybranychsystemów uzbrojenia będących na wyposażeniu dwóch lub więcej państwczłonkowskich NATO poprzez organizację wspólnych zamówień i dostawczęści zamiennych oraz zapewnienie zaplecza technicznego i potencjałuremontowego.

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA)

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia(NAMSA) jest organem wykonawczym NAMSO. Jej zadaniem jestzapewnienie obsługi logistycznej niezbędnej do utrzymywania systemówuzbrojenia i wyposażenia, które są wspólną własnością państwczłonkowskich NATO. Celem jest promowanie gotowości materiałowej,poprawa efektywności operacji logistycznych oraz osiągnięcieoszczędności poprzez skonsolidowane zamówienia w obszarze dostaw,serwisu technicznego, kalibracji, pozyskiwania, transportu, zapleczatechnicznego, usług inżynieryjnych oraz poprzez konfigurowanezarządzanie. Współczesne zarządzanie materiałem wojskowym oraztechniki pozyskiwania wypracowane przez NAMSA obejmują systemwymiany zapasów magazynowych oraz udostępniania informacji opotrzebach w tej dziedzinie (SHARE - patrz rozdział 8) oraz systemwspólnego zarządzania materiałem wojskowym (COMMIT). NAMSAzapewnia również wsparcie Grupie Dyrektorów Narodowych ds.Kodyfikacji, która zarządza systemem kodyfikacji NATO w imieniuKonferencji Starszych Logistyków NATO. Zapewnia także wsparcielogistyczne siłom NATO rozmieszczonym w Bośni i Hercegowinie (SFOR)oraz w Kosowie (KFOR)

Dalsze informacje można uzyskać z następujących źródeł:

350

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia NATO Maintenance and Supply Agency (NAMSA)8302 Capellen, LuksemburgTel.: 352 30 631Faks: 352 30 87 21

System Naftociągów NATO (NPS)System Naftociągów NATO (NPS) składa się z dziewięciu oddzielnych

wojskowych magazynów oraz systemów dystrybucji paliw i smarów. Jesttak zaprojektowany, aby mógł zapewnić w każdym czasie pokrywaniewszystkich potrzeb NATO w dziedzinie produktów naftowych i ichdystrybucji. System składa się z wielu pojedynczych narodowych systemównaftociągów obejmujących: Włochy, Grecję, Norwegię, Portugalię, Turcję(dwa odrębne systemy - wschodni i zachodni) oraz Wielką Brytanię, a takżez dwóch systemów międzynarodowych - Północnoeuropejskiego SystemuNaftociągów (w Danii i w Niemczech) i Środkowoeuropejskiego SystemuNaftociągów obejmującego Belgię, Francję, Niemcy, Luksemburg iHolandię. W sumie System Naftociągów NATO przebiega przez terytoriumdwunastu państw członkowskich Sojuszu i liczy około 11 500 kilometrówdługości. Łączy magazyny paliw, bazy lotnicze, lotniska cywilne, stacjepomp, rafinerie i terminale.

System Naftociągów Europy Środkowej (CEPS)System Naftociągów Europy Środkowej (CEPS) jest największym

systemem naftociągów w NATO, z którego korzysta osiem krajów (Belgia,Holandia, Francja, Kanada, Niemcy, Luksemburg, Wielka Brytania i StanyZjednoczone).

Komitet NATO ds. Naftociągów (NPC)NPC, któremu przewodniczy szef Jednostki Logistyki w ramach

Sekretariatu Międzynarodowego (Logistics, IS-Element). NPC jestnajważniejszym organem doradczym w zakresie logistyki dostaw iskładowania związanych z produktami naftowymi. Działa z upoważnieniaRady Północnoatlantyckiej, w konsultacji z władzami wojskowymi NATO iinnymi odpowiednimi instytucjami. Zajmuje się wszystkimi kwestiamizwiązanymi z całością interesów NATO w dziedzinie paliw wojskowych,

351

smarów i związanych z nimi produktów i wyposażeniem. NPC nadzorujetakże System Naftociągów NATO.

Organizacja Zarządzania NaftociągiemŚrodkowoeuropejskim (CEPMO)

CEPMO składa się z organu zarządzającego - rady dyrektorów, wskład której wchodzą przedstawiciele wszystkich państw uczestniczącychw systemie - oraz z samego Środkowoeuropejskiego SystemuNaftociągów. W posiedzeniach rady dyrektorów biorą udziałprzedstawiciele władz wojskowych NATO i dyrektor naczelny AgencjiZarządzania Naftociągiem Środkowoeuropejskim.

Agencja Zarządzania NaftociągiemŚrodkowoeuropejskim (CEPMA)

CEPMA odpowiada za całodobowe funkcjonowanie Środkowo-europejskiego Systemu Naftociągów oraz związanych z nim magazynów iurządzeń dystrybucyjnych.

Bliższe informacje o organizacji i strukturze zarządzania Środkowo-europejskiego Systemu Naftociągów można uzyskać w:

Agencja Zarządzania Naftociągiem ŚrodkowoeuropejskimCentral Europe Pipeline Management Agency (CEPMA)BP 55278005 VersaillesFrancjaTel.: 33 1 3924 4900Faks: 33 1 3955 6539

Komitet Szefów Wojskowych Służb Medycznych(COMEDS)

Komitet Szefów Wojskowych Służb Medycznych NATO (COMEDS)składa się z przedstawicieli najwyższych rangą władz odpowiadających zamedycynę wojskową w państwach członkowskich. Działa jako centralnypunkt prowadzenia i koordynacji problematyki związanej z medycynąwojskową oraz jako organ doradczy Komitetu Wojskowego NATO wsprawach medycznych.

352

Dawniej kwestie medyczne postrzegano w NATO jako pozostające wodpowiedzialności poszczególnych państw członkowskich. Przez bardzodługi czas nie widziano więc potrzeby stworzenia w NATO organuwysokiego szczebla zajmującego się problematyką medycyny wojskowej.

Nowe misje NATO i założenia operacyjne kładą większy nacisk napołączone operacje wojskowe, a co za tym idzie zwiększyły one znaczeniekoordynacji zaplecza medycznego w operacjach pokojowych, przyudzielaniu pomocy w likwidowaniu skutków klęsk żywiołowych oraz wakcjach humanitarnych. W tym celu w 1994 r. został powołany KomitetSzefów Wojskowych Służb Medycznych NATO. Przewodniczącym isekretarzem COMEDS są Belgowie, a sekretariat Komitetu mieści się wbiurze belgijskiego Chirurga Naczelnego w Brukseli.

W skład COMEDS wchodzą chirurdzy naczelni państw członkowskichNATO oraz doradcy medyczni dowództw strategicznym NATO (SHAPE iACLANT), przedstawiciel Agencji NATO ds. Standaryzacji, przewodniczącyWspólnego Komitetu Medycznego, przedstawiciel Komitetu Wojskowegoi przedstawiciel Międzynarodowego Sztabu Wojskowego. PosiedzeniaCOMEDS odbywają się dwa razy do roku w sesji plenarnej, a roczneraporty przedstawiane są Komitetowi Wojskowemu. Począwszy od 2001 r.,chirurdzy naczelni państw partnerskich są zapraszani do uczestniczenia wposiedzeniach plenarnych COMEDS w formacie EAPC.

Do zadań COMEDS należą działania na rzecz zawierania i rozszerzaniaporozumień pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie koordynacji,standaryzacji i interoperacyjności w odniesieniu ds. medycznych, a takżeudoskonalenie wymiany informacji związanych z organizacyjnymi,operacyjnymi i proceduralnymi aspektami usług medycznych wpaństwach NATO i partnerskich. Począwszy od 1997 r. państwa należącedo Partnerstwa dla Pokoju są zapraszane do pełnego uczestniczenia wpracach większości grup roboczych COMEDS, a od roku 1996 biorą udziałw dorocznym seminarium medycznym COMEDS/PdP. Obecnie seminariate są włączone do sesji plenarnych COMEDS.

Prace COMEDS są skoordynowane z działalnością innych organówNATO odpowiedzialnych za kwestie medyczne, takich jak Agencja NATOds. Standaryzacji (NSA), Wspólny Komitet Medyczny (JMC), DoradcyDowódców Strategicznych NATO ds. Medycznych, Panel ds. CzynnikówLudzkich i Zagadnień Medycznych Organizacji ds. Badań i Technologii(HFM/RTO), Centrum Broni Masowego Rażenia (WMD Centre) orazoficerowie medyczni z Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.Przewodniczący Wspólnego Komitetu Medycznego i medycznej grupyroboczej Agencji Wojskowej ds. Standaryzacji uczestniczą w sesjachplenarnych COMEDS w charakterze obserwatorów.

353

COMEDS dysponuje dziewięcioma podległymi mu grupamiroboczymi, które wspomagają go w wypełnianiu zadań. Spotkania grupodbywają się co najmniej raz w roku. Są to grupy ds.:

Struktur, operacji i procedur dotyczących medycyny wojskowej;Wojskowej profilaktyki medycznej;Medycyny ratunkowej;Psychiatrii wojskowej;Stomatologii;Materiałów medycznych i farmacji wojskowej;Współpracy i koordynacji wojskowych badań medycznych;Higieny żywności, technologii żywności i weterynarii;Szkolenia medycznego.Dalszych informacji udziela:

COMEDS COMEDS

c/o Medical Staff Officer Etat-major du Service MédicalLogistics, Armaments Quartier Reine Elisabethand Resource Division Rue d’EvereInternational Military Staff 1140 BrusselsNATO Belgium1110 Brussels - Belgium Tel.: 32 2 707 5551Faks: 32 2 707 4117 Faks: 32 2 701 3071

LOGISTYKA PRODUKCJI I WYPOSAŻENIE

Konferencja Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia(CNAD)

Znacząca część wspólnych działań podejmowanych w NATO w celuokreślenia szans na współpracę w dziedzinie badań, rozwoju i produkcjisprzętu wojskowego realizowana jest pod auspicjami CNAD. Konferencjaspotyka się w sesjach plenarnych dwa razy w roku pod przewodnictwemSekretarza Generalnego. Stałym przewodniczącym jest AsystentSekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony. CNAD skupia wyższychurzędników odpowiedzialnych w państwach członkowskich zapozyskiwanie sprzętu obronnego, przedstawicieli Komitetu Wojskowego idowódców strategicznych NATO, przewodniczących głównych grup CNADoraz przedstawicieli innych władz cywilnych i wojskowychodpowiedzialnych za różne aspekty logistyki dostaw i składowania.

354

Struktura organizacyjna CNAD

Przedstawiciele Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (NADREPS),wchodzący w skład przedstawicielstw narodowych państw członkowskich,podejmują rutynowe zadania CNAD i kierują pracą grup.

W skład wewnętrznej struktury CNAD wchodzą:

• Grupy, podgrupy i grupy robocze odpowiedzialne za trzy GłówneGrupy CNAD ds. Uzbrojenia (Grupa ds. Uzbrojenia MorskiegoNATO - NNAG; Grupa ds. Uzbrojenia Sił Lotniczych NATO -NAFAG i Grupa ds. Uzbrojenia Sił Lądowych - NAAG) oraz Grupads. Praktyk Nabywania Wyposażenia;

• Doradcza Grupa NATO ds. Przemysłu (NIAG);

• Doraźne grupy CNAD odpowiedzialne za specjalne projektyzbrojeniowe (np. Komitet Sterujący ds. Obserwacji LądowejNATO);

• Grupy partnerskie CNAD (grupa dyrektorów narodowych ds.kodyfikacji, grupa dyrektorów narodowych ds. zapewnienia jakości,grupa ekspertów ds. bezpieczeństwa transportu i składowaniaamunicji wojskowej i materiałów wybuchowych, grupa ds.standaryzacji materiałów i praktyk inżynierskich, grupa ds.bezpieczeństwa i weryfikacji amunicji i materiałów wybuchowych);

• Komitet NATO ds. Przeglądu Uzbrojenia Konwencjonalnego(NCARC), w którego skład wchodzą przedstawiciele sztabównarodowych dyrektorów ds. uzbrojenia oraz szefowie obrony iprzedstawiciele władz wojskowych NATO. Komitet jestodpowiedzialny przed CNAD za zarządzanie systemem planowaniauzbrojenia konwencjonalnego (CAPS).

Agencja NATO ds. Zarządzania Systemem ObronyPowietrznej o Średnim Zakresie (NAMEADSMA)

Bliższe informacje można otrzymać w:

NAMEADSMABuilding 1620 Discovery DriveSuite 300Huntsville, AC 35806, USATel.: 1 205 922 3972Faks: 1 205 922 3900

355

Agencja NATO ds. Zarządzania Produkcją, Rozwojemi Logistyką Samolotów Eurofighter i TORNADO

NETMA zastąpiła dawną Agencję NATO ds. Rozwoju i ZarządzaniaProdukcją Wielozadaniowego Samolotu Bojowego (NAMMA) i AgencjęNATO ds. Zarządzania Produkcją i Logistyką Europejskiego SamolotuMyśliwskiego (NEFMA). Odpowiada za wspólne konstruowanie iprodukcję europejskiego samolotu myśliwskiego NATO orazwielozadaniowego samolotu bojowego NATO (Tornado).

Bliższe informacje można otrzymać w:

NETMAInsel Kammerstr. 12 + 14Postfach 130282008 UnterhachingNiemcyTel.: 49 89 666 800Faks: 49 89 666 80555/6

Agencja NATO ds. Projektowania, Rozwoju, Produkcjii Zarządzania Logistycznego w dziedzinieŚmigłowców (NAHEMA)

Bliższe informacje można otrzymać w:

NAHEMALe QuatuorBâtiment A42 Route de Galice13082 Aix-en-Provence Cedex 2Francja Tel.: 33 42 95 92 00Faks: 33 42 64 30 50

Biuro NATO ds. Zarządzania Programem HAWK(NHMO)

NHMO odpowiada za programy modernizacji systemu pociskówziemia-powietrze HAWK.

Bliższe informacje można otrzymać w:

356

NHMO26 rude Galliéni92500 Rueil-MalmaisonFrancjaTel.: 33 147 08 75 00Faks: 33 147 52 10 99

STANDARYZACJA

Organizacja NATO ds. Standaryzacji (NSO)Organizacja NATO ds. Standaryzacji (NSO) składa się z Komitetu

NATO ds. Standaryzacji, Grupy Sztabowej NATO ds. Standaryzacji orazAgencji NATO ds. Standaryzacji.

Rolą NSO jest promowanie interoperacyjności i wnoszenie wkładu dozdolności Sojuszu w dziedzinie wyszkolenia, ćwiczeń i skutecznejwspółpracy - obejmującej także w stosownych przypadkach siły Partnerówi innych państw - w celu realizacji powierzonych im zadań. Organizacjarealizuje te zadania poprzez harmonizację i koordynację wysiłkówstandaryzacyjnych w całym Sojuszu oraz zapewnianie wsparciadziałaniom podejmowanym w tym zakresie.

Zgodnie z polityką Sojuszu, władze NATO i państw członkowskich sązachęcane do tworzenia, uzgadniania i wdrażania koncepcji, doktryn,procedur i projektów, które umożliwią im osiągnięcie i utrzymanieinteroperacyjności. Wymaga to stworzenia odpowiednich poziomówkompatybilności, wzajemnej wymienialności lub wspólnych rozwiązań wsferze operacyjnej, proceduralnej, materiałowej, technicznej iadministracyjnej.

Organizacja NATO ds. Standaryzacji (NSO) została powołana przezRadę Północnoatlantycką w styczniu 1995 r., a jej restrukturyzacjanastąpiła 2000 r. w wyniku przeglądu standaryzacyjnego, który zostałprzeprowadzony, aby sprostać wymogom Szczytu Waszyngtońskiego z1999 r. oraz wyzwaniom stawianym przez Inicjatywę Zdolności Obronnych(DCI) ogłoszoną podczas tego szczytu.

Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS)Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS) jest najwyższą władzą NATO w

odniesieniu do ogółu spraw związanych ze standaryzacją. Podlega onRadzie Północnoatlantyckiej.

357

Działania Komitetu wspierane są przez grupę przedstawicieli NCS,która zapewnia harmonizację i kierownictwo na szczeblu delegatów ipozostaje pod ogólnym zarządem Komitetu. Prace podejmowane przezgrupę przedstawicieli NSC koncentrują się na harmonizacji przepisównormalizacyjnych pomiędzy NATO i organami państw członkowskich orazna promowaniu współdziałania między nimi w obszarze standaryzacji.

NSC przewodniczy Sekretarz Generalny, zazwyczaj reprezentowanyprzez dwóch stałych współprzewodniczących - Asystenta SekretarzaGeneralnego ds. Wsparcia Obrony i dyrektora Międzynarodowego SztabuWojskowego. Począwszy od września 2000 r. w działaniach NSC aktywnieuczestniczą państwa partnerskie.

Grupa Sztabowa NATO ds. Standaryzacji (NSSG)Grupa Sztabowa NATO ds. Standaryzacji (NSSG) podlega Komitetowi

NATO ds. Standaryzacji. Jej podstawowym zadaniem jestharmonizowanie polityki i procedur standaryzacyjnych orazkoordynowanie zadań w tej dziedzinie. Grupa odpowiada za kontaktysztabowe oraz opracowywanie odnośnych dokumentów. W ten sposóbwnosi wkład między innymi do formułowania Wojskowych WymogówStandaryzacyjnych zgłaszanych przez dowódców strategicznych NATO, atakże do opracowywania Celów w dziedzinie standaryzacji dla ProgramuStandaryzacji NATO. W skład grupy wchodzą przedstawiciele dowództwstrategicznych, Międzynarodowego Sztabu Wojskowego i SekretariatuMiędzynarodowego, którzy wspierają organy zajmujące sięwyznaczaniem i przydziałem zadań w dziedzinie standaryzacji. Te ostatniesą wysokimi rangą instytucjami NATO upoważnionymi do zlecaniapodlegającym im grupom opracowania Porozumień o Standaryzacji(STANAG) oraz Publikacji Sojuszniczych (AP). Są to: Komitet Wojskowy(MC), Konferencja Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD),Zarząd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B). W pracachNSSG uczestniczą także inne organy i organizacje.

Agencja NATO ds. Standaryzacji (NSA)Agencja NATO ds. Standaryzacji (NSA) jest pojedynczym,

zintegrowanym organem utworzonym przez Radę Północnoatlantycką, wskład której wchodzą pracownicy wojskowi i cywilni. Odpowiada przedKomitetem NATO ds. Standaryzacji za koordynowanie spraw wewszystkich wymiarach standaryzacji. Ustala procedury oraz funkcje wzakresie planowania i wykonania zadań związanych ze standaryzacją,

358

które są następnie wdrażane w całym Sojuszu. Odpowiada zaprzygotowanie posiedzeń NSC, NCSREP i NSG, a także za ogólneadministrowanie Porozumieniami o Standaryzacji STANAG i PublikacjamiSojuszniczymi (AP).

NSA wspiera także zarządy ds. połączonych sił zbrojnych iposzczególnych rodzajów sił zbrojnych, które są upoważnione dookreślania i zlecania zadań w dziedzinie operacyjnej standaryzacji, w tymw odniesieniu do doktryny, zgodnie z upoważnieniem KomitetuWojskowego. Zarządy rodzajów sił zbrojnych odpowiadają zawypracowywanie operacyjnych i proceduralnych przepisównormalizacyjnych obowiązujących wszystkie państwa członkowskie.Podobnie jak inne organy opracowujące i zlecające zadania, wypełniająone tę funkcję poprzez opracowywanie właściwych STANAG i AP wewspółpracy z państwami członkowskimi i dowództwami wojskowymiNATO.

Dyrektor NSA odpowiada za bieżące funkcjonowanie pięciuoddziałów Agencji: ds. polityki i wymogów, wspólnej, ds. morskich siłzbrojnych, ds. lądowych sił zbrojnych i ds. powietrznych sił zbrojnych.Oddziały ds. poszczególnych rodzajów sił zbrojnych wspierająodpowiednie zarządy. W ramach swoich kompetencji odpowiadają zamonitorowanie i harmonizację działań standaryzacyjnych.

Zarządy grupujące po jednym przedstawicielu każdego z państwczłonkowskich obradują w sesji stałej i formalnie spotykają się raz wmiesiącu. Decyzje są zazwyczaj podejmowane jednogłośnie. Jednak, zewzględu na to, że standaryzacja jest dobrowolnym procesem,porozumienia mogą także wynikać z decyzji podejmowanych większościągłosów przez państwa będące stronami jakiegoś konkretnegoPorozumienia o Standaryzacji (STANAG). Dowódcy strategiczni sąreprezentowani w każdym z zarządów przez przedstawiciela sztabowego.

Bliższe informacje można otrzymać pod adresem:

Agencja NATO ds. Standaryzacji

NATO

1110 Bruksela

Belgia

Tel.: 32 2 707 5576

Faks: 32 2 707 5718

E-mail: NSA@hq.nato.int

359

PLANOWANIE CYWILNE W SYTUACJI ZAGROŻENIA

Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacjiZagrożenia (SCEPC)

Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagrożenia(SCEPC) spotyka się dwa razy w roku w sesji plenarnej, z udziałemprzedstawicieli państw sprzymierzonych rezydujących w stolicach i raz wmiesiącu w sesji stałej, z udziałem członków przedstawicielstwnarodowych przy NATO. Obradom komitetu przewodzi AsystentSekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego.

Zarządy i Komitety Planowania Cywilnego w sytuacjiZagrożenia

Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagrożenia(SCEPC) koordynuje i ukierunkowuje działania dziewięciu podległych mukomitetów i zarządów planowania. Należą do nich: Zarząd PlanowaniaŻeglugi Oceanicznej (PBOS); Zarząd Planowania EuropejskiegoŚródlądowego Transportu Wodnego (PBEIST); Komitet PlanowaniaLotnictwa Cywilnego (CAPS); Komitet Planowania w dziedzinie Żywnościi Rolnictwa (FAPC); Komitet Planowania Przemysłowego (IPC); KomitetPlanowania Gospodarki Paliwowej (PPC - obecnie uśpiony); WspólnyKomitet Medyczny (JMC); Komitet Planowania Łączności Cywilnej (CCPC)oraz Komitet Ochrony Cywilnej (CPC).

Euroatlantycki Ośrodek Koordynacji Reagowania wprzypadku Katastrof (EADRCC)

Euroatlantycki Ośrodek Koordynacji Reagowania w przypadkuKatastrof (EADRCC) został stworzony przy Kwaterze Głównej NATO 29 maja 1998 r. Kieruje nim dyrektor Zarządu Planowania Cywilnego,wspomagany przez pracowników zarządu oraz ekspertów z NATO i państw partnerskich. W EADRCC pracuje oficer łącznikowy OrganizacjiNarodów Zjednoczonych. Ośrodek odpowiada za koordynacjęreagowania państw EAPC w przypadku katastrof w geograficznymobszarze EAPC. EADRCC ściśle konsultuje działania z Biurem ONZ ds.Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA).

W porozumieniu ze swoimi członkami, EADRCC tworzyEuroatlantycką Jednostkę Reagowania w przypadku Katastrof (EADRU).

360

Będzie ona niestałym źródłem zasobów składających się z personelu iwyposażenia zadeklarowanego jako możliwe do ewentualnegoudostępnienia w odpowiedzi na prośbę o pomoc skierowaną przezpaństwo dotknięte poważną katastrofą.

ZARZĄDZANIE RUCHEM LOTNICZYM I OBRONĄPOWIETRZNĄ

Komitet NATO ds. Zarządzania Ruchem Lotniczym(NATMC)

(Dawniej: CEAC) (patrz rozdział 8).

Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)Doradza Radzie Północnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania

Obrony we wszystkich aspektach związanych z rozwojem programuobrony cywilnej. Obraduje dwa razy w roku pod przewodnictwemZastępcy Sekretarza Generalnego. (Patrz rozdział 8.)

Grupa Robocza Komitetu Wojskowego ds. ObronyPowietrznej (MC-ADSWG)

Grupa Robocza Komitetu Wojskowego ds. Obrony Powietrznej (MC-ADSWG) jest wielonarodowym organem wspierającym KomitetWojskowy. Do jej zadań należy analizowanie, doradztwo i przedstawianiezaleceń w odniesieniu do zagadnień obrony powietrznej, które wpływająna zintegrowany system obrony powietrznej NATO.

Organizacja NATO ds. Zarządzania SystememDowodzenia Lotniczego i Kontroli (NACMO)

Organizacja NATO ds. Zarządzania Systemem DowodzeniaLotniczego i Kontroli (NACMO) zapewnia strukturę niezbędną doplanowania i wdrażania systemu dowodzenia i kontroli wspierającegooperacje powietrzne NATO. Zastępuje dawny system NADGE. Jej siedzibamieści się w Brukseli (patrz rozdział 8).

Bliższe informacje:

361

Agencja NATO ds. Zarządzania ACCS (NACMA)8 rue de GenŹve1140 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 4111Faks: 32 2 707 8777

POWIETRZNY SYSTEM WCZESNEGO OSTRZEGANIA

Początkowa faza tworzenia Powietrznego Systemu WczesnegoOstrzegania (AEW) obejmowała pozyskanie przez NATO własnej,wspólnie obsługiwanej i utrzymywanej flotylli samolotów, a takżemodernizację i usprawnienie 40 istniejących już instalacji naziemnychobrony przeciwlotniczej (NADGE), tak aby umożliwić im współdziałanie zsystemem AEW. Instalacje te są ulokowane w dziewięciu państwachsprzymierzonych, od północnej Norwegii aż po wschodnią Turcję.

Najważniejszym elementem programu było pozyskanie 18samolotów typu E-3A, co zostało zrealizowane w latach 1982-85. SamolotyE-3A wykorzystywały osiągnięcia Powietrznego Systemu Ostrzegania iKontroli (AWACS), który jest stosowany przez amerykańskie siłypowietrzne od 1977 r. Ich konstrukcja była oparta na schemacie Boeinga707 - 320B, z charakterystycznym obracającym się dyskiem o średnicy 30stóp, zamontowanym na szczycie kadłuba, w którym umieszczono radaryobserwacyjne oraz systemy identyfikacji "swój - obcy".

Następnym krokiem było zainicjowanie krótko- i średnioterminowegoprogramu modernizacji. Średnioterminowy program zaspokaja potrzebyPowietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania w latach 1998-2004.

Organizacja NATO ds. Zarządzania LotniczymProgramem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli(NAPMO)

Organizacja NATO ds. Zarządzania Lotniczym Programem WczesnegoOstrzegania i Kontroli (NAPMO) odpowiada za wszystkie aspektyzarządzania i wdrażania Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania iKontroli (AEW&C) i podlega bezpośrednio Radzie Północnoatlantyckiej.Struktura NAPMO składa się z zarządu wspieranego przez Agencję NATOds. Zarządzania Lotniczym Programem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli(NAPMA), która ma siedzibę w Brunssum (Holandia). W strukturzeNAPMO mieści się również Komitet Prawny, Kontraktowy i Finansowy(LCF); Komitet ds. Operacji, Spraw Technicznych i Wsparcia (OTS); a takżeGrupa Sterująca ds. Utrzymania Składów Wojskowych (DLM).

362

Każde z uczestniczących państw jest reprezentowane w Zarządzie i wpodległych mu komitetach. W posiedzeniach Zarządu i Komitetuuczestniczą także przedstawiciele Sekretarza Generalnego, dowódcówstrategicznych, dowódcy sił zbrojnych Powietrznego Systemu WczesnegoOstrzegania. Posiedzenia zarządu odbywają się zazwyczaj dwa razy wroku.

Bieżące zarządzanie Programem AEW&C jest obowiązkiem dyrektorageneralnego NAPMO. Kwatera dowodzenia Sił Wczesnego Ostrzegania iKontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) mieści się przy KwaterzeGłównej Sojuszniczych Sił Zbrojnych NATO Europa (SHAPE) w Mons(Belgia). Personel zarówno Agencji (NAPMA), jak i dowództwa jestdelegowany przez państwa uczestniczące.

Główna baza operacyjna znajduje się w Geilenkirchen w Niemczech.Jej personel również składa się z osób delegowanych przez państwauczestniczące. Bazy powietrzne w Norwegii, Grecji, Turcji i Włoszechzostały w znaczący sposób zmodyfikowane, tak aby zapewnić wsparcieoperacyjne niezbędne do eksploatacji należących do NATO samolotówtypu E-3A.

Obecnie członkami NAPMO są: Belgia, Dania, Grecja, Hiszpania,Holandia, Kanada, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Turcja,Stany Zjednoczone i Włochy. Polska, Republika Czeska i Węgry mają statusobserwatorów. Wielka Brytania udostępnia Siłom Wczesnego Ostrzeganiai Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) siedem samolotów typu E-3D. Francja uczestniczy w posiedzeniach NAPMO w charakterzeobserwatora, ze względu na pozyskanie przez to państwo czterechwłasnych samolotów E-3F.

Od sierpnia 1990 r. do marca 1991 r., w odpowiedzi na iracką inwazjęna Kuwejt, komponent E-3A był rozlokowany we wschodniej Turcji, cobyło wzmocnieniem południowej flanki NATO. Zadaniem samolotów byłomonitorowanie ruchów w przestrzeni powietrznej i morskiej wewschodniej części obszaru śródziemnomorskiego, tak aby zapewnić stałą,prowadzoną z powietrza obserwację granicy turecko-irackiej.

Od lipca 1992 r. rozpoczęło się intensywne rozmieszczanie sił NAEWF,składających się zarówno z komponentu E-3A, jak i z brytyjskiegokomponentu E-3D, na terenie byłej Republiki Jugosławii. Celem tegorozwinięcia było wzmacnianie działań NATO związanych zmonitorowaniem i wdrażaniem rezolucji Rady Bezpieczeństwa NarodówZjednoczonych oraz późniejsze wspieranie sił IFOR i SFOR oraz KFOR. Woperacjach tych brały również udział francuskie samoloty E-3F.

Dalsze informacje można otrzymać pod adresem:

363

Agencja NATO ds. Zarządzania Lotniczym Programem WczesnegoOstrzegania i Kontroli (NAPMA)

Akerstraat 76445 CL BrunssumHolandiaTel.: 31 45 526 + wew.Faks: 31 45 525 4373

SYSTEMY ŁĄCZNOŚCI I INFORMATYKI

Organizacja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3O)

Organizacja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3O)została powołana do życia w 1996 r., aby zapewnić istnienie w całym NATOefektywnych finansowo, interoperacyjnych i bezpiecznych zdolności C3(konsultacje, dowodzenie i kontrola), spełniających wymaganiaużytkowników w NATO. Sposobem osiągnięcia takich zdolności byłowykorzystanie wspólnie finansowanych, wielonarodowych i narodowychaktywów. NC3O zapewnia także użytkownikom z NATO usługi i wsparcie wdziedzinie konsultacji, dowodzenia i kontroli. NC3B nadzoruje NC3O.

Zarząd (NC3B) jest wysokim rangą międzynarodowym organempolitycznym doradzającym Radzie Północnoatlantyckiej i KomitetowiPlanowania Obrony w obszarze wspólnych interesów wszystkich państwczłonkowskich. Działa w tym wymiarze jako rada dyrektorów NC3O. Składasię z wysokich rangą przedstawicieli państw, którzy na co dzień rezydują wmacierzystych stolicach; przedstawicieli Komitetu Wojskowego, dowódcówstrategicznych i komitetów NATO zajmujących się tematyką C3; dyrektorageneralnego Agencji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A)oraz kontrolera z Agencji NATO ds. Operacyjnych i Wsparcia SystemuŁączności i Informatyki (NACOSA). Obradom Zarządu (NC3B) oficjalnieprzewodniczy Zastępca Sekretarza Generalnego, a jego stałymprzewodniczącym jest Asystent Sekretarza Generalnego ds. WsparciaObrony, któremu towarzyszą dwaj współprzewodniczący: jednym z nich jestdyrektor Sztabu ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowództwa NATO(NHQC3S), a drugi jest wybierany spośród osób mianowanych na tostanowisko przez poszczególne państwa. Zarząd wspierany jest przez GrupęNarodowych Przedstawicieli ds. C3 (NC3REPS), która działa jako Zarząd

364

obradujący w sesji stałej. Przedstawiciele narodowi są zazwyczaj włączanido przedstawicielstw lub misji wojskowych swoich państw.

Zarząd (NC3B) wspierany jest przez podległą strukturę organówmiędzynarodowych składającą się z ośmiu podkomitetów: WspólnegoPodkomitetu C3 ds. Wymogów i Koncepcji, Podkomitetów: ds.Interoperacyjności, ds. Częstotliwości, ds. Zarządzania, ds. SystemówInformatycznych, ds. Systemów Zapewniających BezpieczeństwoInformacyjne, ds. Sieci Łączności oraz ds. Identyfikacji i Nawigacji. Każdy ztych podkomitetów ma własną podstrukturę. Zarząd (NC3B), GrupaNarodowych Przedstawicieli ds. C3 (NC3REPS) oraz podkomitety podległeZarządowi są wspierane przez Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i KontroliDowództwa NATO (NHQC3S), który jest jednolitym, zintegrowanymsztabem cywilno-wojskowym kierowanym przez Asystenta SekretarzaGeneralnego ds. Wsparcia Obrony, Sekretariat Międzynarodowy i dyrektoraMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego. NHQC3S zapewnia wsparcieRadzie Północnoatlantyckiej, Komitetowi Wojskowemu, KonferencjiNarodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD), Wysokiemu Urzędowi ds.Zasobów (SRB) oraz innym komitetom NATO w sprawach związanych z C3.

Zarząd nadzoruje również pracę dwóch agencji Organizacji NATO ds.Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli - Agencji NATO ds. Konsultacji,Dowodzenia i Kontroli (NC3A) i Agencji NATO ds. Operacyjnych i WsparciaSystemów Łączności i Informatyki (NACOSA). NC3A zajmuje się centralnymplanowaniem, projektowaniem integracji systemów, funkcjonowaniemtechnicznym systemów, wsparciem technicznym i kontrolą konfiguracji.Zapewnia także naukowe i techniczne doradztwo oraz wsparcie odnośniedo systemów czujników pomiarowych wykorzystywanych w C3, a także wdziedzinie badań operacyjnych. Nabywa i realizuje projekty związane z tątematyką. NC3A ma siedziby w Brukseli (Belgia) i w Hadze (Holandia).NACOSA sprawuje nadzór operacyjny i wspiera wewnętrzne SystemyŁączności i Informatyki (CIS) oraz przydzielone jej instalacje. Sztab centralnyNACOSA mieści się w Mons (Belgia).

Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli(NC3A)

W lipcu 1996 roku powołana została do życia Agencja NATO ds.Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A), co było częścią strategii NATOzmierzającej do restrukturyzacji działań C3 w ramach Sojuszu. W tensposób skupione zostały funkcje Systemów Łączności i Informatyki NATO

365

związane z planowaniem oraz działalnością naukową i rozwojową, a takżeniektóre spośród funkcji C3. Wzmocniło to zdolność Sojuszu dowykonywania jego nowych zadań w dziedzinie zarządzania kryzysowego,przy jednoczesnym zachowaniu zdolności związanych z obroną zbiorową.NC3A zajmuje się centralnym planowaniem, projektowaniem integracjisystemów, funkcjonowaniem technicznym systemów, wsparciemtechnicznym i kontrolą konfiguracji systemów i instalacji NATO C3.Agencja nabywa i wdraża przydzielone jej projekty oraz zapewnianaukowe i techniczne doradztwo i wsparcie dla dowódców strategicznychi innych zainteresowanych podmiotów w sprawach związanych zbadaniami operacyjnymi, obserwacją, dowodzeniem i kontroląpowietrzną (włączając obronę rakietową teatru działań wojskowych,wojnę elektroniczną oraz wczesne ostrzeganie i kontrolę powietrzną), atakże dotyczących systemów łączności i informatyki.

NC3A ma swoją kwaterę główną w Brukseli (Belgia), ale działa zpodzielonych ośrodków w Brukseli (planowanie i pozyskiwanie) i Hagi(Holandia) wsparcie naukowe. Obecnie zatrudnia około 450 osóbcywilnych i personelu wojskowego.

NATO HQ C3 Staff NC3A Bruksela NC3A Haga

NATO Headquarters (HQ, Planning (problematyka

1110 Bruksela & Acquisition) naukowa i

Belgia (Planowanie i techniczna)

Tel.: 32 2 707 4358 Pozyskiwanie) P.O. Box 174

Faks: 32 2 707 5709 8 rue de Genéve Oude Waalsdorperweg 61

1140 Bruksela Holandia

Belgia Tel.: 31 70 3142329

Tel.: 32 2 707 8267

Faks: 32 2 708 8770

Faks: 31 70 3142111

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i KontroliDowództwa NATO (NHQC3S)

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowództwa NATO(NHQC3S) wspiera Radę Północnoatlantycką, Komitet Wojskowy, ZarządNC3, Narodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (CNAD), Wysoki Urząd ds.Zasobów (SRB) oraz inne komitety w ramach obowiązków związanych zC3. Współpracuje także z pionami i zarządami Sekretariatu Między-narodowego i Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.

366

Podkomitet ds. Zarządzania Częstotliwościami(FMSC)

Podkomitet ds. Zarządzania Częstotliwościami (FMSC) jest komórkąNATO wyspecjalizowaną w dziedzinie zarządzania częstotliwościami,posiadającą kompetencje decyzyjne w tym zakresie. Została utworzona wmiejsce istniejącej wcześniej Sojuszniczej Agencji ds. CzęstotliwościRadiowych (ARFA).

Współpraca państw sprzymierzonych w zarządzaniuczęstotliwościami

Za pośrednictwem Podkomitetu ds. Zarządzania Częstotliwościami(FMSC) państwa sprzymierzone współpracują ze sobą w wielu obszarachzarządzania częstotliwościami. Współpraca obejmuje ustalanie ogólnejpolityki dla całej szerokości pasma częstotliwości radiowychwykorzystywanych przez siły zbrojne oraz tworzenie specjalnej politykizwiązanej z zarządzaniem wojskowym pasmem częstotliwości 225 400MHz, które jest powszechnie wykorzystywane w łączności wojskowejpomiędzy jednostkami latającymi i morskimi oraz satelitami i z tegowzględu znajduje się pod szczególną kontrolą NATO FMSC. Zapośrednictwem Komitetu ds. Zarządzania Ruchem Lotniczym NATO (czyliKomitetem Koordynacyjnym Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC))Podkomitet ds. Zarządzania Częstotliwościami NATO utrzymuje bliskiekontakty ze środowiskami lotnictwa cywilnego. Ponadto NATO FMSCodbywa regularne spotkania z przedstawicielami administracji cywilnychw państwach członkowskich, aby zapewnić odpowiedni dostęp siłzbrojnych do wspólnych i zarezerwowanych szerokości pasmaczęstotliwości. Z myślą o uregulowaniu tych zagadnień w 1995 r. zawartowspólne porozumienie o częstotliwościach cywilno-wojskowych.

Na szczeblu dowodzenia, dwa dowództwa strategiczne NATO -Sojusznicze Dowództwo Europa (ACE) i Sojusznicze Dowództwo Atlantyk(ACLANT) - odpowiadają za szczegółowe dwustronne porozumienia zpaństwami goszczącymi sojusznicze siły zbrojne w sprawie przydziałuczęstotliwości wojskowych oraz za przygotowanie planów wykorzystaniaprzydzielanych częstotliwości.

Od 1994 r. współpraca związana z zarządzaniem częstotliwościamizostała rozszerzona na państwa partnerskie w ramach Partnerstwa dlaPokoju.

Podkomitet ds. Zarządzania Częstotliwościami NATO aktywniewspółdziała z państwami partnerskimi, aby zapewnić wzajemną

367

harmonizację. Współpraca podejmowana jest zarówno na forum FMSC,jak i Europejskiej Konferencji Administracji Pocztowych i Tele-komunikacyjnych, do której należą państwa partnerskie. Jej podstawą jestwspólne porozumienie NATO o częstotliwościach cywilno-wojskowych.

Bliższe informacje można otrzymać w:

Podkomitet ds. Zarządzania Częstotliwościami NATO

(NATO Frequency Management Sub-Committee)

NATO HQC3 Staff

1110 Bruksela

Belgia

Tel.: 32 2 707 5528

Służba Systemów Informatycznych Kwatery GłównejNATO (ISS)

Służba Systemów Informatycznych Kwatery Głównej NATO (ISS) jestczęścią Zarządu Systemów Informatycznych, który działa w ramachSekretariatu Wykonawczego. Sekretariat Wykonawczy podlega BiuruSekretarza Generalnego. Chociaż pod względem administracyjnym ISSjest organem Sekretariatu Międzynarodowego, jego personel rekrutujesię zarówno spośród członków Sekretariatu Międzynarodowego, jak iMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego. ISS zapewnia wsparcieinformatyczne dla Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu PlanowaniaObrony i Komitetu Wojskowego, a także dla podległych im komitetów iwspierających sztabów. Ponadto ISS dostarcza projekty systemowe orazoferuje rozwiązania i pomoc techniczną SekretariatowiMiędzynarodowemu i Wojskowej Agencji ds. Standaryzacji. Wspierawypełnianie takich zadań jak zarządzanie kryzysowe oraz rejestracja ikontrola dokumentów, dba o systemy informatyczne wykorzystywane dozarządzania finansowego i kadrowego, a także wspomaga planowanie sił.Odpowiada za funkcjonowanie scentralizowanego zapleczakomputerowego ośrodków dowodzenia NATO, a także za tworzenie iobsługę oprogramowania dla aplikacji dostosowanych do specyficznychpotrzeb użytkowników. Szkoli użytkowników systemów komputerowych izapewnia im pomoc. Odpowiada za utrzymanie i funkcjonowaniesystemów informatycznych w ośrodkach dowodzenia NATO. Doradzatakże wyższym urzędnikom NATO w kwestiach systemów informacyjnych.

368

Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz WsparciaSystemów Łączności i Informatyki (NACOSA)

Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemów Łącznościi Informatyki (NACOSA) i podległe jej jednostki zajmują się zarządzaniem,obsługą i kontrolą systemu (CIS) na potrzeby wszystkich użytkowników.Obsługuje również instalacje przydzielone jej przez Zarząd NATO ds.Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B). Poza tym NACOSA i podległejej jednostki zapewniają wsparcie operacyjne w zakresie utrzymaniasprzętu i oprogramowania, a także dbają o szkolenie personelu, instalacjei podobne usługi, włączając systemy zabezpieczeń do przydzielonegosystemu łączności i informatyki oraz dla upoważnionych użytkowników.We współpracy z innymi organami NATO, przedsiębiorstwamikomercyjnymi i agendami narodowymi, NACOSA i podlegające jejjednostki monitorują jakość usług zapewnianych uprawnionymużytkownikom. Zarządzanie, kontrola, funkcjonowanie i wsparcieoferowane przez NACOSA i podległe jej jednostki służą zarówno stałymośrodkom dowodzenia, jak i mobilnym jednostkom, tak aby możliwe byłowspieranie konsultacji politycznych oraz dowodzenia i kontroli wszystkichoperacji NATO.

W skład NACOSA wchodzi Sztab Centralny mieszczący się w Mons(Belgia). Poza tym działalność Agencji wspiera Szkoła SystemówŁączności i Informatyki NATO w Latina (Włochy), Zintegrowane CentrumWsparcia Systemów Oprogramowania, (ACE COMSEC) oraz Organizacjads. Obsługi i Kontroli. Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz WsparciaSystemów Łączności i Informatyki jest zarządzana przez kontrolera, którypełni funkcję ACOS CIS SHAPE. Ustalanie priorytetów polityki operacyjneji sprawy proceduralne są rozważane wspólnie przez dowódcówwojskowych NATO. Zarządzaniem pozaoperacyjnym zajmuje się ZarządNATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B).

WOJNA ELEKTRONICZNA

Komitet Doradczy ds. Wojny Elektronicznej (NEWAC)Komitet Doradczy ds. Wojny Elektronicznej (NEWAC) został powołany

do życia w 1966 r., aby wspierać Komitet Wojskowy, dowódcówstrategicznych NATO i państwa członkowskie. Działa jako jednolity,wielonarodowy organ, którego zadaniem jest promowanie efektywnychzdolności w dziedzinie prowadzenia wojny elektronicznej. Monitoruje

369

postępy osiągane przez państwa członkowskie i w ramach zintegrowanejwojskowej struktury dowodzenia w zakresie wdrażania rozwiązaństosowanych do prowadzenia wojny elektronicznej. Odpowiada zatworzenie polityki, doktryny oraz wymogów operacyjnych i szkoleniowychw tej dziedzinie, a także przyczynia się do rozwoju koncepcji związanych zdowodzeniem i kontrolą. Zdolności niezbędne do prowadzenia wojnyelektronicznej są kluczowym elementem ochrony sił zbrojnych orazodgrywają znaczącą rolę w monitorowaniu przestrzegania porozumieńmiędzynarodowych, a także w prowadzeniu operacji pokojowych i wwypełnianiu innych zadań podejmowanych przez Sojusz. W ramachPartnerstwa dla Pokoju NEWAC pomaga upowszechniać koncepcje NATOodnośnie do wojny elektronicznej w państwach partnerskich.

W skład NEWAC wchodzą przedstawiciele wszystkich państwczłonkowskich oraz dowódcy wojskowi NATO. Członkowie Komitetu towysokie rangą osobistości wojskowe pełniące funkcje w narodowychorganizacjach zajmujących się wojną elektroniczną. Przewodniczący isekretarz Komitetu wchodzą w skład Pionu OperacyjnegoMiędzynarodowego Sztabu Wojskowego. Istnieje również wielepodległych grup, które zajmują się tworzeniem bazy danych dotyczącejwojny elektronicznej, a także prowadzą szkolenie i opracowują doktrynę.

Bliższe informacje można otrzymać pod adresem:

Komitet Doradczy NATO ds. Wojny Elektronicznej(NATO Electronic Warfare Advisory Committee - NEWAC)Operational DivisionInternational Military Staff1110 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 5627

METEOROLOGIA

Grupa Meteorologiczna Komitetu Wojskowego(MCMG)

Grupa Meteorologiczna Komitetu Wojskowego (MCMG) jestwyspecjalizowanym forum, w skład którego wchodzą przedstawicielepaństw członkowskich i dowództw strategicznych NATO. MCMGprzygotowuje zalecenia i doradztwo w kwestiach meteorologicznych napotrzeby Komitetu Wojskowego oraz dowódców strategicznych i państwczłonkowskich NATO. Odpowiada za skuteczne i oszczędne wykorzystaniezasobów państw członkowskich i NATO w celu zapewnienia precyzyjnych

370

i terminowych danych meteorologicznych na potrzeby sił NATO. WysiłkiMCMG są wspierane przez dwie stałe grupy robocze: Grupę Roboczą ds.Operacyjnych, Planowania i Łączności oraz Grupę Roboczą ds. Wsparcia iSystemów Meteorologicznych Pola Walki.

Grupa Robocza ds. Operacyjnych, Planowania i Łączności zajmuje sięplanowaniem i kwestiami operacyjnymi związanymi z zapewnieniemzaplecza meteorologicznego na potrzeby ćwiczeń i operacji NATO.Rozwija również zdolności w dziedzinie przekazywania danychmeteorologicznych i wypracowuje standardowe procedury łączności iwymiany danych meteorologicznych.

Grupa Robocza ds. Wsparcia i Systemów Meteorologicznych PolaWalki promuje współpracę w dziedzinie badań, rozwoju i przekazywanianowego wyposażenia, technik i oprogramowania - jej celem jestzwiększenie zdolności operacyjnych. Zapewnia innym grupom NATOdoradztwo techniczne w kwestiach meteorologicznych, a także podejmujestudia nad takimi zagadnieniami jak przewidywanie powodzi i sztucznerozpraszanie mgły. Podstawowe prognozy meteorologiczne są częstonieadekwatne do potrzeb planowania taktycznego lub wykonania zadań.Dlatego też Grupa prowadzi katalog Pomocy w Decyzjach Taktycznych(TDA), które zostały wypracowane przez państwa członkowskie. Abydoprowadzić do większej standaryzacji stosowania TDA oraz w celuzwiększenia operacyjności, Grupa stworzyła bibliotekę zatwierdzonychTDA, które są dostępne dla wszystkich państw członkowskich.

Grupa Meteorologiczna Komitetu Wojskowego odbywa corocznespotkania z państwami partnerskimi w formacie Partnerstwa dla Pokoju.Opracowała również podręcznik wsparcia meteorologicznego dla państwpartnerskich. Grupa Robocza ds. Wsparcia i Systemów MeteorologicznychPola Walki jest także otwarta na uczestnictwo w jej pracach członkówPartnerstwa dla Pokoju.

Bliższe informacje można otrzymać pod adresem:

MCMG

Operation Division (IMS)

NATO-1110 Bruksela,

Belgia

Tel.: 32 2 707 5538

Faks: 32 2 707 5988

E-mail: IMSSMO@HQ.NATO.INT

371

OCEANOGRAFIA WOJSKOWA

Grupa ds. Oceanografii Wojskowej (MILOC)

Oceanografia wojskowa to badanie warunków oceanograficznych, odtemperatury i zasolenia, po ruchy pływowe i cechy przybrzeża, które mogąmieć wpływ na przebieg operacji morskich. Zagadnienie to ma znaczeniew odniesieniu do wielu aspektów operacji morskich, szczególniezwiązanych ze zwalczaniem okrętów podwodnych (ASW), stosowaniem izwalczaniem min oraz w morskich operacjach desantowych (AW). Pracepodejmowane przez Grupę MILOC koncentrują się na maksymalnymwykorzystaniu zjawisk oceanograficznych na potrzeby sił zbrojnych NATO.

W skład Grupy MILOC wchodzą przedstawiciele państwczłonkowskich i tych dowódców wojskowych, którzy w szczególny sposóbzajmują się operacjami morskimi. Grupa obejmuje równieżprzedstawicieli Centrum Badań Podmorskich Naczelnego Dowódcy SiłSojuszniczych NATO Atlantyk. Grupa zapewnia doradztwo NaczelnemuDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT), który ponosiogólną odpowiedzialność za zagadnienia związane z oceanografiąwojskową w NATO. Prace Grupy MILOC wspiera jedna stała podgrupa.

Grupa MILOC zapewnia spójność działań w dziedzinie oceanografiiwojskowej ze strategią Sojuszu. Rutynowe działania Grupy obejmująwspieranie operacji i ćwiczeń NATO, tworzenie planów i polityki wdziedzinie oceanografii wojskowej, promowanie badań i rozwoju w tymzakresie oraz utrzymywanie kontaktów z innymi grupami w ramach NATOi państw członkowskich, włączając w to grupy odpowiedzialne zazagadnienia meteorologiczne i geograficzne.

Grupa MILOC aktywnie promuje tworzenie nowych koncepcji wdziedzinie wykorzystania warunków naturalnych i odpowiada za zrodzeniesię w ramach NATO koncepcji szybkiej oceny warunków naturalnych wśrodowisku morskim (REA). Jest to nowa metodologia wykorzystującatworzące się technologie takie jak: modelowanie komputerowe, niezwyklezaawansowane czujniki, pomoce w decyzjach taktycznych (TDA) orazsystemy sieci komputerowych, aby na czas zapewnić formy wsparciazaadaptowane na potrzeby użytkowników wojskowych.

Prace Grupy MILOC uwzględniają również wymogi wynikające zrozwoju Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony(ESDI), wzmocnienia Partnerstwa dla Pokoju i rozszerzania NATO.Przyczyniają się do wzmocnienia całej współpracy transatlantyckiej.

372

Podgrupa MMILOC analizuje kwestie zlecone przez Grupę i - w miarępotrzeby - formułuje zalecenia i raporty.

Posiedzenia Grupy MILOC odbywają się raz w roku. Państwapartnerskie są zachęcane do uczestniczenia w działaniach Grupy.

Bliższe informacje:

MILOC GroupStrategy DivisionHQ SACLANT7857 Blandy Road, Suite 1000Norfolk, Virginia 23551-2490 USATel.: 1 757 445 3431Faks: 1 757 445 3271http://www.saclant.nato.int

BADANIA I TECHNOLOGIE

Organizacja ds. Badań i Technologii (RTO)Organizacja ds. Badań i Technologii (RTO) odpowiada za integrowanie

i koordynację działań NATO w dziedzinie badań i technologii obronnych.W związku z tym prowadzi i promuje wymianę informacji o badaniach itechnologiach pomiędzy programami badawczymi prowadzonymi wposzczególnych państwach. Tworzy długoterminową strategię NATO orazzapewnia doradztwo w dziedzinie badań i technologii.

RTO rozwija współpracę w dziedzinie badań i technologii obronnych,która była prowadzona przez nieistniejące już instytucje: Grupa Doradczads. Badań i Rozwoju Technologii Lotniczo-Rakietowej (AGARD) i GrupęBadań Obronnych (DRG). RTO powstała z połączenia i restrukturyzacji obutych grup. Jej misją jest prowadzenie i promowanie współpracybadawczej i wymiany informacji, co ma przyczyniać się do rozwojunarodowych potencjałów badawczo-technologicznych oraz do ichefektywnego wykorzystania zgodnie z potrzebami wojskowymi Sojuszu.Celem działań RTO jest dbałość o utrzymanie przewagi Sojuszu wdziedzinie badań i technologii. Organizacja zapewnia również doradztwow tym zakresie na potrzeby osób i instytucji podejmujących decyzje wNATO i państwach członkowskich. Prace RTO są wspierane przez szerokąsieć ekspertów z państw członkowskich. Są one również skoordynowanez działaniami innych organów NATO zajmujących się badaniami itechnologiami.

373

RTO podlega zarówno Komitetowi Wojskowemu, jak i KonferencjiNarodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia. Organizacja składa się z Zarząduds. Badań i Technologii (RTB) oraz Agencji ds. Badań i Technologii (RTA),której siedziba znajduje się w Neuilly (Francja). Pełen zakres działalnościtechniczno-badawczej to domena sześciu paneli zajmujących sięnastępującymi tematami:

• Studia, analiza i symulacja (SAS);

• Koncepcje systemów i ich integracja (SCI);

• Czujniki i elektronika (SET);

• Technologia Systemów Informatycznych (IST);

• Technologia stosowana - pojazdy mechaniczne (AVT);

• Czynniki ludzkie i medycyna (HFM).

W skład każdego z paneli wchodzą przedstawiciele państwczłonkowskich, w tym wysoko wykwalifikowani eksperci naukowi. Paneleutrzymują kontakty z użytkownikami wojskowymi i innymi podmiotami wramach NATO. Naukowe i technologiczne działania RTO są prowadzoneprzez zespoły techniczne tworzone na określony czas, do realizacjikonkretnych zadań. Zespoły techniczne organizują warsztaty, sympozja,próby terenowe, serie wykładów i kursów szkoleniowych oraz zapewniająciągłość kontaktów pomiędzy ekspertami. Odgrywają również znaczącąrolę w formułowaniu długoterminowych planów.

W celu ułatwienia kontaktów z użytkownikami wojskowymi orazkoordynacji z innymi działaniami NATO, część personelu RTA pracuje wBiurze Studiów Technologicznych i Koordynacji w brukselskiej KwaterzeGłównej NATO. Wspomniani pracownicy zapewniają łączność zMiędzynarodowym Sztabem Wojskowym oraz Pionem Wsparcia ObronySekretariatu Międzynarodowego. Koordynacja współpracy z państwamipartnerskimi również w dużej mierze jest prowadzona z ośrodków wBrukseli.

Koordynacja działań w zakresie badań i technologii z innymielementami struktury organizacyjnej NATO jest ułatwiona dziękiobecności przedstawicieli RTO w odpowiednich zarządach oraz ichudziałowi w posiedzeniach organów zarządzających, takich jak ZarządNATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli oraz Komitet NaukowyNATO. Z podobnych względów, dyrektor naczelny Agencji NATO ds.Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli oraz dyrektor Centrum BadańPodmorskich SACLANT są z urzędu członkami Zarządu ds. Badań iTechnologii (RTB). Koordynacja działań w zakresie badań i technologii z

374

państwami sprzymierzonymi prowadzona jest za pośrednictwemkoordynatorów narodowych, którzy pomagają również w organizacjidziałań takich jak: sympozja, posiedzenia RTB, serie wykładów i misjekonsultacyjne.

Kontakty z państwami partnerskimi, zainicjowane pod auspicjamidawnej Grupy Badawczej ds. Badań i Rozwoju Przestrzeni Powietrznej, sąrozwijane w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju, a szczególnąuwagę poświęca się państwom aspirujących do członkostwa w NATO.

Dalsze informacje można uzyskać pod adresem:

Agencja ds. Badań i Technologii (RTA)BP 25F-92201 Neuilly sur SeineFrancjaTel.: 33 1 5561 22 00Faks: 33 1 5561 22 9933 1 5561 22 98E-mail: mailbox@rta.nato.inthttp://www.rta.nato.int

EDUKACJA I SZKOLENIE

Akademia Obrony NATO (NDC)Akademia Obrony NATO (NDC) ulokowana w Rzymie podlega

Komitetowi Wojskowemu. Niezależny Zarząd Doradczy doradzakomendantowi Akademii. Przedstawia także zalecenia dotycząceprogramów akademickich i porządku zajęć Komitetowi Wojskowemu.Akademia prowadzi zajęcia na szczeblu strategicznym. Tematyka zajęćobejmuje kwestie polityczno-wojskowe dobrane tak, aby przygotowaćwybrany personel do objęcia stanowisk w NATO lub związanych zSojuszem. Uwzględniono również inne programy i działania wspierająceNATO. W programie szkoleniowym Akademii uczestniczą oficerowie iurzędnicy cywilni z państw współpracujących z Sojuszem. KomendantemAkademii jest oficer w randze co najmniej generała brygady, mianowanyprzez Komitet Wojskowy na trzyletnią kadencję. Jego wysiłki wspieracywilny zastępca komendanta oraz wojskowy zastępca komendanta,którzy są wyznaczani przez państwo goszczące Akademię - Włochy.Przewodniczący Komitetu Wojskowego piastuje funkcję prezesaAkademickiej Rady Doradczej. Personel naukowo-dydaktyczny Akademiiobejmuje oficerów wojskowych i urzędników cywilnych, którzy zazwyczaj

375

wywodzą się z ministerstw spraw zagranicznych lub obrony państwczłonkowskich.

Akademia Obrony NATO powstała w Paryżu w 1951 roku. W 1966 r.została przeniesiona do Rzymu. Co roku organizuje 9-10 różnych kursów iseminariów poświęconych stosownym aspektom bezpieczeństwaeuroatlantyckiego. Kursy i seminaria są przeznaczone dla szerokiegospektrum starszych oficerów sił zbrojnych, wysokich rangą urzędnikówrządowych, pracowników naukowych i parlamentarzystów. Praktyczniecała oferta Akademii dostępna jest zarówno dla osób z państwczłonkowskich jak i z państw partnerskich NATO. Doborem słuchaczy ifinansowaniem ich udziału w zajęciach zajmują się odpowiednie władzepaństwowe. Znacząca liczba zajęć jest od niedawna dostępna dlasłuchaczy z państw uczestniczących w Dialogu Śródziemnomorskim.

Podstawowa oferta Akademii obejmuje kurs zaawansowany, któryjest organizowany dwa razy w roku i trwa 5,5 miesiąca. Uczestniczy w nimmaksimum 84 słuchaczy dobranych przez rządy ich macierzystych państwzgodnie z przyznaną im liczbą miejsc. Słuchaczami są oficerowie wstopniu pułkownika lub podpułkownika oraz porównywalni rangąurzędnicy cywilni z ministerstw spraw zagranicznych lub obrony albo zinnych organów rządowych lub instytucji państwowych. Większośćuczestników kursu obejmuje stanowiska sztabowe w dowództwach NATOalbo pełni równorzędne funkcje związane z NATO w swoich państwach.Program kursu obejmuje ogólne dane na temat rozwoju polityki między-narodowej i zagadnienia polityczno-wojskowe związane z bezpieczeństwem istabilnością, które oddziałują na państwa członkowskie i partnerskieSojuszu. Na początku każdego kursu uczestnicy są przydzielani domiędzynarodowych komitetów obejmujących wiele rodzajów siłzbrojnych. Każdy z tych komitetów jest kierowany przez pracownikanaukowo-dydaktycznego Akademii. Odbywające się codziennie wykładysą wygłaszane przez zapraszanych przedstawicieli świata akademickiego,polityków, wysokich rangą wojskowych i urzędników cywilnych. Podczasprzygotowań i dyskusji prowadzonych w ramach zajęć, szczególny naciskkładzie się na umiejętność wypracowywania konsensusu.

W 1991 r. Akademia wprowadziła dwutygodniowy kurs dla wysokichrangą oficerów i osób cywilnych z państw należących do ówczesnejKBWE. W następnym roku zajęcia te stały się integralną częścią kursuzaawansowanego, określanego jako zintegrowany kurs PdP/OBWE. Jegogłównym przedmiotem jest analiza misji, polityki i zadań Sojuszuzwiązanych z bezpieczeństwem, a także struktura i organizacja NATO.Uczestnicy omawiają także bieżące kwestie w kontekście zmieniającej sięsytuacji bezpieczeństwa euroatlantyckiego.

376

Co roku odbywają się dwa kursy dla wyższych oficerów w stopniugenerała (admirała). Ich celem jest pogłębienie zrozumienia bieżącychproblemów polityczno-wojskowych NATO. Dwutygodniowy kurspaździernikowy odbywa się po części w Akademii Obrony, a częściowo wBrukseli i jest otwarty dla oficerów i urzędników cywilnych z państw NATOoraz PdP. Drugi kurs, przeznaczony również dla wyższych oficerów wstopniu generała (admirała), został wprowadzony w kwietniu 1998 r.Uczestnicy zajęć pochodzą z państw członkowskich. Biorą w nich udziałtakże przedstawiciele państw uczestniczących w DialoguŚródziemnomorskim NATO. Kurs ten ma się przyczyniać do wzmocnieniastabilności regionalnej poprzez promowanie dialogu i zrozumienia orazbudowę zaufania.

Raz w roku odbywa się konferencja komendantów akademii obrony zpaństw członkowskich i uczestniczących w PdP. Celem konferencji jestwymiana poglądów na temat filozofii działań akademickich i metodkształcenia. Konferencji przewodniczy komendant Akademii ObronyNATO.

Akademia uczestniczy na prawach pełnego członka w pracachsekretariatu konsorcjum Akademii Obrony i Instytutów Bezpieczeństwa.Konsorcjum to jest nienależącym do NATO organem współpracy edukacyjnej.Poprzez członkostwo we wspomnianym sekretariacie, Akademia Obronyjest kluczowym łącznikiem pomiędzy NATO i konsorcjum.

Co roku odbywa się kurs dla oficerów rezerwy NATO. Jego celem jestzapoznanie oficerów rezerwy z państw członkowskich i partnerskich zostatnimi osiągnięciami organizacyjnymi, strukturalnymi iproceduralnymi istotnymi dla NATO oraz pogłębienie zrozumienia dlapolityczno-wojskowych warunków, w których funkcjonuje NATO.

Co roku Akademia organizuje także międzynarodowe seminariumbadawcze na temat bezpieczeństwa euroatlantyckiego. Jest onoorganizowane we współpracy z instytucją akademicką jednego z państwnależących do PdP. Celem jest zbliżenie ekspertów w dziedziniebezpieczeństwa z NATO i państw partnerskich oraz umożliwienie impodjęcia debaty na temat zagadnień wpływających na bezpieczeństwoeuroatlantyckie.

Również co roku organizowane jest międzynarodowe seminariumbadawcze z udziałem państw należących do DialoguŚródziemnomorskiego.

Dwa razy w roku Akademia oferuje stypendium badawcze wdziedzinie studiów nad bezpieczeństwem. Jest ono przyznawaneobywatelom państw należących do Partnerstwa dla Pokoju.

377

Stypendium to ma promować indywidualne badania akademickienad zagadnieniami o szczególnym znaczeniu dla państw należących doPartnerstwa dla Pokoju, zwłaszcza w zakresie bezpieczeństwaeuroatlantyckiego i euroazjatyckiego. Referaty prezentowane i omawianew ramach międzynarodowych seminariów badawczych oraz opracowaniabadawcze wykonane przez stypendystów są często publikowane w seriimonograficznej Akademii Obrony NATO.

Akademia wytwarza silne poczucie jedności pomiędzy jejabsolwentami i organizuje dla nich doroczne seminarium. W 1999 r.Akademia Obrony przeniosła się do specjalnie w tym celu wybudowanejsiedziby w Rzymie, która ma pomieścić bardziej rozbudowane kursy izapewnić wyposażenie niezbędne do wypełniania poszerzonych zadańAkademii.

Dalsze informacje można uzyskać pod adresem:

Akademia Obrony NATOVia Giorgia Pelosi 100143 RzymWłochyTel.: 39 06 505 259 (centrala)Faks: 39 06 50525799

Szkoła NATO (SHAPE) w Oberammergau, NiemcySzkoła NATO (SHAPE) jest centrum szkolenia dla wojskowego i

cywilnego personelu służącego w państwach sprzymierzonych ipartnerskich. Kursy są nieustannie zmieniane i uaktualniane, tak abyodzwierciedlały bieżące zmiany i tendencje w Sojuszniczym DowództwieEuropa oraz w Sojuszniczym Dowództwie Atlantyk. Co roku oferowanajest szeroka gama kursów omawiających zagadnienia takie jak:wykorzystanie uzbrojenia; obrona przeciwnuklearna, przeciwbiologiczna iprzeciwchemiczna; wojna elektroniczna; dowodzenie i kontrola; siłyprzeznaczone do ewentualnej mobilizacji; siły wielonarodowe; operacjeutrzymania pokoju; ochrona środowiska; zarządzanie kryzysowe; a takżepodstawowe wiadomości o NATO. Szkoła pozostaje pod operacyjnymnadzorem Naczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR), ale oferuje swoje usługi na potrzeby obu dowódcówwojskowych NATO. Zarząd Doradczy składa się z przedstawicieli SHAPE iczłonków personelu szkoły. Jego zadaniem jest udzielanie pomocy iwytycznych. Niemcy i Stany Zjednoczone zapewniają obiekty i wsparcielogistyczne, ale szkoła pokrywa swoje koszty operacyjne z czesnego i jestw znacznej mierze niezależna finansowo.

378

Szkoła NATO (SHAPE) powstała w pierwotnej formie we wczesnychlatach istnienia Sojuszu, ale obecny status i nazwę otrzymała w 1975 r.Przez wiele lat głównie akcentowano w niej kwestie związane z obronązbiorową. W bardziej współczesnych czasach, po wprowadzeniu w 1991 r.nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu, rola szkoły zostałafundamentalnie zmieniona, a w jej programie uwzględniono kursy,szkolenia i seminaria mające wspierać aktualną i tworzącą się strategięoraz politykę NATO z uwzględnieniem współpracy i dialogu z wojskowymi cywilnym personelem państw nienależących do NATO. Ponadto, odrozpoczęcia operacji NATO w Bośni z udziałem IFOR i SFOR, Szkołazapewnia pośrednie wsparcie dla bieżących operacji wojskowych NATO.

W programie akademickim Szkoły na rok 1998 przewidziano 47kursów, w których uczestniczyć miało 5 500 studentów z prawie 50państw. Kursy są organizowane w pięciu fundamentalnych dziedzinachoperacyjnych NATO: procedury techniczne; ogólne wykształcenieoficerów sztabowych NATO; procedury operacyjne NATO; proceduryoperacyjne stosowane w odniesieniu do kierowanych przez NATO siłwielonarodowych; a także aktualne fora, na których omawiana jestpolityka operacyjna. Personel naukowo-dydaktyczny Szkoły obejmujepracowników z państw członkowskich. Ich praca uzupełniana jest przezwystąpienia zaproszonych prelegentów z dowództw i Kwatery GłównejNATO oraz z państw należących do Partnerstwa dla Pokoju, a także zeświatowych organizacji humanitarnych i przedsiębiorstw komercyjnych.Podstawowym celem wszystkich tych kursów jest tworzenie wspólnej,mieszanej kadry oficerów sztabowych z państw członkowskich inienależących do NATO, którzy będą mogli skuteczniej ze sobąwspółpracować. W ostatnich latach znacząco wzrasta udział w tychkursach przedstawicieli środowisk pozawojskowych. Rozwijają się takżekontakty Szkoły z organizacjami międzynarodowymi takimi jak:Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (ICRC), Wysoki KomisarzNarodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) i Bank Światowy.Rozszerzeniu ulegają także kontakty z przedstawicielami mediów.

W 1994 r. Szkoła wprowadziła kurs na temat: "Rezerwowe siły zbrojnei mobilizacja", w którym uczestniczą oficerowie rezerwy z państw NATO iPdP.

Największy rozwój programu kształcenia Szkoły wiąże się zewspieraniem programu Partnerstwa dla Pokoju. Pierwszy kurs dotyczącyeuropejskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa znalazł się w ofercieSzkoły w 1991 roku. Dodatkowe kursy zorganizowano w latach 1993-1994.Ich tematyką były procedury inspekcji i eskortowania w związku zweryfikacją kontroli zbrojeń konwencjonalnych w Europie;

379

odpowiedzialność oficerów za ochronę środowiska; rezerwowe siłyzbrojne; a także mobilizacja i operacje pokojowe.

Kolejne kursy zostały opracowane w latach 1995-1996. Obszarem,który uwzględniono w szczególny sposób było przygotowanie oficerów zpaństw PdP i NATO do współpracy we wspólnych, mieszanych sztabach.Tematyka kursów obejmowała: zarządzanie zasobami; ogólne informacjeo NATO; planowanie cywilne w sytuacji zagrożenia i współpracę cywilno-wojskową; a także międzynarodowe zarządzanie kryzysowe.

W 1997 r. wprowadzono pierwszy kurs techniczny, w którym mogłyuczestniczyć obywatele państw Partnerstwa dla Pokoju. Tematem kursubyło ostrzeganie obronne w przypadku zagrożenia ze strony broninuklearnej, biologicznej, lub chemicznej oraz procedury systemusprawozdawczego. W tym samym roku Szkoła uruchomiła dwasponsorowane przez NATO kursy dla wojskowych i cywilnychprzywódców państw, które podpisały ogólne porozumienie ramowe wsprawie pokoju w Bośni i Hercegowinie (porozumienie z Dayton).Tematyka kursów koncentruje się na roli zawodowych oficerów wpaństwie demokratycznym, a także na operacyjnych kwestiach iprocedurach związanych z wdrażaniem porozumienia. W 1998 r. ofertazostała uzupełniona o kurs dla operacyjnych oficerów sztabowych zpaństw członkowskich i partnerskich NATO. Jego celem jest wyszkolenieoficerów w zakresie doktryny i procedur stosowanych w kierowanychprzez NATO międzynarodowych, mieszanych dowództwach operacjipokojowych. W programie kształcenia nadal uwzględniane są kluczowefunkcje NATO - na przykład w 1998 roku wprowadzono nowy kurs natemat planowania kampanii powietrznych.

Obecnie wprowadzane są dalsze zmiany w programie kształcenia, zuwzględnieniem doświadczeń zdobytych w związku z działaniamikierowanych przez NATO Sił Stabilizacyjnych w Bośni, a także wkontekście innych zmian i tendencji w Sojuszu. Na przykład, w pewnychodstępach czasu w kursach uczestniczą studenci przysyłani z państwuczestniczących w Dialogu Śródziemnomorskim.

Dalsze informacje można uzyskać pod adresem:

Szkoła NATO (SHAPE)Am Rainenbichl 5482487 OberammergauNiemcyTel.: 49 8822 4477 (sprawy studenckie)Faks: 49 8822 1035E-mail: postmaster@natoschool-shape.de

380

Szkoła Systemów Łączności i Informatyki (NCISS)Szkoła Systemów Łączności i Informatyki (NCISS) oferuje

zaawansowane szkolenia dla osób cywilnych i wojskowych na tematobsługi i utrzymania systemów łączności i informatyki. Prowadzi równieżkursy podstawowe i szkolenia w zakresie zarządzania w dziedziniewspomnianych systemów, a także kursy wprowadzające dla uczestnikówz państw partnerskich.

Szkoła została pierwotnie utworzona w 1959 r. Od tego czasu przeszławiele przekształceń, a pod obecną nazwą funkcjonuje od 1989 r. W 1994 r.wprowadzono nowe kursy w kontekście Partnerstwa dla Pokoju. Od 1995 r.Szkoła organizuje również kursy wspierające siły NATO w byłejJugosławii.

Obecnie szkoła prowadzi ponad 50 kursów trwających od jednego dodziesięciu tygodni i przyjmuje rocznie około 1 650 studentów.

Szkoła jest podzielona na dwa wydziały: szkolenia i wsparcia. Wydziałszkolenia dzieli się na: sekcję domeny sieciowej, która oferuje szkolenia wzakresie systemów transmisji danych, systemów przełącznikowych orazadministrowania siecią; sekcję domeny użytkownika prowadzącą kursy natemat informatycznych systemów dowodzenia i kontroli oraz tworzenia izarządzania oprogramowaniem; sekcję domeny Infosec oferującą kursydotyczące zagadnień operacyjnych, konserwacji i napraw sprzętukryptograficznego. Wydział szkolenia prowadzi również kursy dla oficerówzajmujących się systemami łączności i informatyki, kursy wstępne,szkolenia w dziedzinie zarządzania częstotliwościami oraz kursy na tematsystemów łączności i informatyki przeznaczone dla uczestników z państwpartnerskich.

Wydział wsparcia odpowiada za logistyczne i administracyjnezaplecze wydziału szkolenia.

Komendantem Szkoły jest oficer w służbie czynnej z jednego zpaństw członkowskich NATO w stopniu pułkownika lub równorzędnym.Jego doradcą technicznym jest główny inżynier ds. telekomunikacji. Biurozarządzania szkoleniami odpowiada za sprawy administracyjne, takie jak:tworzenie rocznego programu kursów, prowadzenie dokumentacjiszkoleń oraz sporządzanie statystyk monitorujących.

Szkoła jest obiektem szkoleniowym działającym na potrzeby obudowództw strategicznych i otrzymuje wsparcie administracyjne ze stronySojuszniczych Sił Zbrojnych NATO Europa Południowa (AFSOUTH).Podlega Agencji NATO ds. Operacyjnych i Wsparcia Systemów Łącznościi Informatyki (NACOSA).

381

Szkoła otrzymuje wsparcie ze strony włoskiego ministerstwa obronyza pośrednictwem włoskiej brygady szkoleniowej sił powietrznych wLatina. Siedziba szkoły ulokowana jest przy kwaterze głównejwspomnianej brygady.

Dalsze informacje można uzyskać pod adresem:

Szkoła NATO (CIS)04010 Borgo PiaveLatinaWłochyTel.: 39 0773 6771Faks: 39 0773 662467

Grupa Szkoleniowa NATO (NTG)Grupa Szkoleniowa NATO (NTG) odpowiada za konsolidację

indywidualnego szkolenia. Jej zadaniem jest udoskonalanie i rozszerzanieistniejących umów szkoleniowych pomiędzy państwami członkowskimioraz inicjowanie nowych działań szkoleniowych. Grupa podlegaKomitetowi Wojskowemu i utrzymuje bliskie kontakty z Agencją NATO ds.Standaryzacji (NSA).

NTG ułatwia wymianę informacji pomiędzy państwamiczłonkowskimi oraz władzami wojskowymi NATO na temat zdolnościszkoleniowych państw. Ponadto zapewnia forum do dyskusji i wymianypoglądów na temat problemów szkolenia indywidualnego. Poprzezustalanie listy projektów szkoleniowych, które stwarzają możliwośćdwustronnej lub wielostronnej współpracy oraz przez zachęcanie do ichwdrażania, NTG promuje jakościowe zmiany w szkolnictwie, a takżeumożliwia oszczędności kapitału i zasobów ludzkich, standaryzację iinteroperacyjność. Uczestnictwo poszczególnych państw we wspólnychprojektach szkoleniowych odbywa się na zasadzie indywidualnej i niepowiela, ani nie zastępuje narodowych programów szkoleniowych. Grupazachęca poszczególne państwa do przyjęcia odpowiedzialności zakonkretne projekty szkoleniowe w imieniu całego Sojuszu lub grupypaństw członkowskich o szczególnych, wspólnych potrzebach. DziałalnośćNTG została rozszerzona tak, aby obejmować projekty szkoleniowerealizowane wspólnie z państwami partnerskimi.

Prace prowadzone są za pośrednictwem pięciu podgrup (ds. Połączonych Sił Zbrojnych, Marynarki Wojennej, Sił Lądowych, SiłPowietrznych i Zagadnień Finansowych) oraz wyspecjalizowanych gruproboczych, w których są reprezentowane państwa członkowskie ipartnerskie NATO. Działania Grupy Szkoleniowej NATO koordynowane są

382

przez pełnoetatową jednostkę sztabową ulokowaną w Kwaterze GłównejNATO.

Dalsze informacje można uzyskać pod adresem:

Jednostka Sztabowa Grupy Szkoleniowej NATOPion Operacyjny Międzynarodowego Sztabu Wojskowego1110 BrukselaBelgiaTel.: 32 2 707 5750

KOMITETY STERUJĄCE I BIURA PROJEKTÓW

Obrona strefowa

System zbierania i wykorzystywania informacji pola walki (BICES)

Interoperacyjność sieci systemów łączności

Komasowanie danych

Samolot myśliwski F-16

Rozpoznania naziemne (Tymczasowe Biuro projektu)

Inercyjny system nawigacji dla okrętów

System broni przeciwpancernej MILAN

Wielonarodowa dystrybucja danych (Terminal niskiej pojemności)

Wieloprowadnicowy system rakietowy (MLRS)

Zespół aparatury medycznej stałego podtrzymywania życia (CALS)(Rada Zarządzająca)

NATO Improvement Link II

Ośrodek informacyjny amunicji niskoczułej NATO (NIMIC)

Morski samolot patrolowy NATO

Czujniki i stanowiska sprawdzania celności broni sił morskich NATO(FORACS)

Pocisk obronny NATO Sea Sparrow AT

System NATO Sea GNAT

Zwarte działo OTO MELARA 76/62

Systemy obrony przeciwlotniczej bardzo krótkiego i krótkiego zasięgu

Bliższe informacje o powyższych projektach można otrzymać w PionieWsparcia Obrony (Defense Support Division) NATO

1110 Bruksela, Belgia lub w poniższych Biurach projektów:

383

Sojuszniczy Potencjał Rozpoznania Naziemnego - tymczasowe biuroprojektu (Alliance Ground Surveillance Capability Provisional Project Offfice -AGS/PPO)NATO1110 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 + wew.Faks: 32 2 707 7962

System Zbierania i Wykorzystywania Informacji Pola Walki (Battlefield Information Collection and Exploitation System - BICES)8 rue Gen_ve1140 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 + wew.Faks: 32 2 707 8811

Zespół Aparatury Medycznej Stałego Podtrzymywania Życia (NATO Continuous Acquisition and Life-Cycle Support - CALS)NATO1110 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 + wew.Faks: 32 2 707 4190

NATO1110 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 4244Faks: 32 2 707 4103E-mail: foracs@hq.nato.int

Ośrodek Informacyjny Amunicji Niskoczułej NATO (NATO Insensitive Munitions Information Centre - NIMIC)NATO1110 Bruksela, BelgiaTel.: 32 2 707 4111Faks: 32 2 707 5363E-mail: idnnin@hq.nato.int

384

ROZDZIAŁ 15

SZERSZE RAMY INSTYTUCYJNE SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)

Unia Europejska (UE)

Unia Zachodnioeuropejska (UZE)

Rada Europy

SZERSZE RAMY INSTYTUCYJNE SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana w San Francisco 26czerwca 1945 roku przez 50 państw. 24 października 1945 r. formalniepowstała Organizacja Narodów Zjednoczonych.

Artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych stwierdza naturalne prawowszystkich państw członkowskich ONZ do indywidualnej i zbiorowejsamoobrony oraz sankcjonuje środki, które mogą być wykorzystane w związkuz egzekwowaniem tego prawa aż do czasu, gdy Rada BezpieczeństwaNarodów Zjednoczonych podejmie kroki niezbędne do utrzymaniamiędzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Zgodnie z zapisami tegoArtykułu, Rada Bezpieczeństwa musi być natychmiast powiadamiana opodjęciu takich kroków przez którekolwiek z państw członkowskich. Niewpływa to w żaden sposób na jej uprawnienia i odpowiedzialność wzakresie podejmowania wszelkich działań uważanych przez nią za niezbędnedo utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju ibezpieczeństwa.

Z punktu widzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego, Karta NarodówZjednoczonych ma więc podwójne znaczenie. Po pierwsze, zapewnia ramyprawne do stworzenia Sojuszu, a po drugie ustanawia ogólnąodpowiedzialność Rady Bezpieczeństwa za międzynarodowy pokój ibezpieczeństwo. Obie fundamentalne zasady zostały wpisane na czołowymmiejscu do Traktatu Północnoatlantyckiego, który został podpisany wWaszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. Preambuła Traktatu stwierdza, że KartaNarodów Zjednoczonych stanowi ramy funkcjonowania Sojuszu. Wpierwszych słowach, państwa członkowskie Sojuszu potwierdzają swojąwiarę w cele i zasady Karty. W Artykule 1 państwa członkowskiezobowiązują się do rozwiązywania sporów międzynarodowych za pomocąśrodków pokojowych, zgodnie z celami Karty Narodów Zjednoczonych.Ponadto zobowiązują się nie odwoływać się do groźby lub użycia siły wsposób niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych. Artykuł 5 Traktatuwyraźne nawiązuje do Artykułu 51 Karty i stwierdza prawo sygnatariuszy dopodejmowania indywidualnych lub zbiorowych działań, które wydają im sięniezbędne do zapewnienia samoobrony, łącznie z użyciem sił zbrojnych.Artykuł 5 nakłada na państwa członkowskie obowiązek zaprzestania użyciasił zbrojnych do przywracania i zachowania bezpieczeństwa w obszarzepółnocnoatlantyckim z chwilą, gdy Rada Bezpieczeństwa podejmie kroki

387

niezbędne do przywrócenia i zachowania międzynarodowego pokoju ibezpieczeństwa.

Kolejne odniesienie do Karty Narodów Zjednoczonych znajduje się wArtykule 7 Traktatu Północnoatlantyckiego, który przypomina sygnatariuszomo ich prawach i zobowiązaniach wynikających z Karty oraz potwierdzapodstawową odpowiedzialność Rady Bezpieczeństwa NarodówZjednoczonych za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa. Na koniec, wArtykule 12 włączono zapis mówiący, że Traktat zostanie poddany ocenie inowelizacji po dziesięciu latach obowiązywania, jeżeli takie będzie życzeniektórejś ze stron. Zapis Artykułu zakładał, że ocena taka będzie dokonana wświetle nowych wydarzeń wpływających na pokój i bezpieczeństwo wobszarze północnoatlantyckim, między innymi w związku z tworzeniempowszechnych i regionalnych rozwiązań wynikających z Karty NarodówZjednoczonych.

Traktat Północnoatlantycki wszedł w życie 24 sierpnia 1949 r. Żadna zestron nie wystąpiła o dokonanie nowelizacji przewidzianej w Artykule 12,chociaż na każdym etapie rozwoju Sojusz nieustannie nadzorowałwprowadzanie w życie zapisów Traktatu, tak aby zapewnić realizację swychcelów. Bezpośredni związek pomiędzy Traktatem a Kartą NarodówZjednoczonych jest i pozostanie fundamentalną zasadą Sojuszu.

Od 1949 r. do chwili obecnej formalna więź pomiędzy OrganizacjąNarodów Zjednoczonych a Sojuszem Północnoatlantyckim pozostajeniezmieniona i wyraża się przede wszystkim w związku prawnym pomiędzydokumentami założycielskimi obu podmiotów. Kontakty pomiędzyinstytucjami Narodów Zjednoczonych i Sojuszu były przez większą częśćtego okresu niezmiernie ograniczone, zarówno co do skali, jak i treści.Sytuacja ta zmieniła się w 1992 r. w związku z konfliktem w byłej Jugosławii.

W lipcu 1992 r., w obliczu narastającego konfliktu, okręty NATOnależące do Stałych Sił Morskich Morza Śródziemnego, wsparte przezjednostki latające Patrolu Morskiego NATO rozpoczęły operacjęmonitorowania Morza Adriatyckiego w celu wspierania embarga nadostawy broni, nałożonego przez ONZ na wszystkie republiki byłejJugosławii. W listopadzie 1992 r. NATO i Unia Zachodnioeuropejskarozpoczęły operacje mające na celu wymuszenie przestrzegania rezolucjiRady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych, zmierzających dozapobieżenia eskalacji konfliktu, która była możliwa w związku z napływemw ten region dodatkowego uzbrojenia.

W grudniu 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych państwczłonkowskich NATO wyrazili gotowość Sojuszu do wspierania operacjipokojowych organizowanych w ramach uprawnień Rady Bezpieczeństwa.

388

Dokonano przeglądu posunięć uczynionych już w tej dziedzinie przezpaństwa sprzymierzone, indywidualnie lub w imieniu NATO. Sojusz dał dozrozumienia, że był gotowy pozytywnie odpowiedzieć na dalsze inicjatywyze strony Sekretarza Generalnego ONZ, zmierzające do pozyskania pomocyNATO.

W rezultacie, podjęto szereg działań, obejmujących między innymiwspólne operacje morskie realizowane pod nadzorem Rad Sojuszu i UniiZachodnioeuropejskiej; operacje powietrzne NATO; bezpośredniewsparcie powietrzne udzielane oddziałom UNPROFOR; ataki powietrznew obronie "stref bezpieczeństwa" ONZ; a także planowanie awaryjneuwzględniające inne opcje będące do dyspozycji ONZ. Posunięcia te orazzasady, na których zostały podjęte są przedstawione w rozdziale 5.

Po podpisaniu porozumienia pokojowego w Bośni 14 grudnia 1995roku, NATO otrzymało mandat od ONZ, zgodnie z rezolucją RadyBezpieczeństwa nr 1031. Na jego mocy, Sojusz miał się zająć wdrażaniemwojskowych aspektów Porozumienia Pokojowego. 16 grudnia 1995 r.kierowane przez NATO Siły Wdrożeniowe (IFOR) rozpoczęły działaniazwiązane z wypełnianiem mandatu. Szczegóły działań IFOR i późniejszezastąpienie tych sił przez kierowane przez NATO Siły Stabilizacyjne (SFOR),co nastąpiło w grudniu 1996 r., przedstawiono w rozdziale 5. Przez cały czaswypełniania swoich mandatów, oba wielonarodowe ugrupowania sił bliskowspółpracowały w Bośni i Hercegowinie z innymi organizacjamimiędzynarodowymi i agendami humanitarnymi, w tym związanymi z ONZ,takimi jak Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców(UNHCR) oraz Międzynarodowe Policyjne Siły Zadaniowe ONZ (IPTF).

W lutym 1998 r., po rozmowach z nienależącymi do NATO państwamiwspółtworzącymi SFOR, Rada Północnoatlantycka ogłosiła, że NATO byłoprzygotowane do zorganizowania i poprowadzenia wielonarodowych sił,które kontynuowałyby pracę w Bośni i Hercegowinie po wygaśnięciumandatu SFOR w czerwcu 1998 r. Warunkiem tych działań było przyznanieprzez Radę Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych kolejnego mandatu.Nowe siły zachowały nazwę SFOR, co odzwierciedla nieustanną potrzebęstabilizowania sytuacji w Bośni i budowy podstaw trwałego pokoju w tymregionie.

Od początku konfliktu w Kosowie i przez cały czas trwania kryzysu,utrzymywane były ścisłe kontakty pomiędzy Sekretarzem GeneralnymONZ a Sekretarzem Generalnym NATO. Działania podejmowane przezSojusz w związku ze wspieraniem rezolucji Rady Bezpieczeństwa zarównow trakcie, jak i po zakończeniu konfliktu oraz rola Sił Kosowskich (KFOR)utworzonych na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 1244 z dnia 12czerwca 1999 r., przestawione są w rozdziale 5.

389

Poza kontekstem jugosłowiańskim, w obliczu nowych wyzwań dlapokoju na świecie, państwa członkowskie NATO słowem i czynem udzielająpoparcia wysiłkom Rady Bezpieczeństwa i Sekretarza Generalnego ONZzmierzającym do odsunięcia groźby konfliktu i przywrócenia rządów prawamiędzynarodowego - także wtedy, gdy Sojusz nie jest bezpośredniozaangażowany w zarządzanie kryzysowe. Na początku 1998 r. Sojusz wezwałIrak do pełnego podporządkowania się postanowieniom rezolucji RadyBezpieczeństwa, w kontekście wprowadzania w życie rezolucji odnoszącychsię do tego państwa oraz do reguł międzynarodowych inspekcjipowołanych do odszukania i zniszczenia broni masowego rażenia orazwyeliminowania zdolności Iraku do produkcji takiej borni.

25 lutego 1998 r. Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniewitające porozumienie Sekretarza Generalnego Organizacji NarodówZjednoczonych z władzami irackimi odnośnie do dyplomatycznegorozwiązania kryzysu w Iraku. Sekretarz Generalny NATO z szacunkiemodnotował wysiłki dyplomatyczne i zdecydowaną postawę społecznościmiędzynarodowej, w tym państw członkowskich Sojuszu i z naciskiempotwierdził konieczność pełnego przestrzegania wszystkich odnośnychrezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych. Kiedy 4 marca1998 r. Rada Północnoatlantycka ponownie omawiała sytuację w Iraku,powitano jednogłośne przyjęcie rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 1154dotyczącej wprowadzania w życie porozumienia pomiędzy SekretarzemGeneralnym Narodów Zjednoczonych a Irakiem. Rada Północnoatlantyckawyraziła poparcie dla odnośnych decyzji ONZ i podkreśliła znaczeniestabilności w regionie Zatoki Perskiej dla bezpieczeństwa w obszarzeeuroatlantyckim.

Istnieją zatem zarówno prawne jak i bardzo praktyczne powiązania zjednej strony pomiędzy Kartą Narodów Zjednoczonych, jak i TraktatemPółnocnoatlantyckim, a z drugiej - pomiędzy instytucjami ONZ i Sojuszu.Oba te elementy przyczyniają się do powstania szerszych raminstytucjonalnych, w których funkcjonuje Sojusz. Poniżej są przedstawioneinne powiązania instytucjonalne, które współtworzą to środowisko.

ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY WEUROPIE (OBWE)1

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE),dawniej nosząca nazwę: Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy wEuropie (KBWE), była pierwotnie procesem konsultacji politycznych, wktórym uczestniczyły państwa z Europy, Azji Środkowej i AmerykiPółnocnej. W styczniu 1995 r. Konferencja przekształciła się w Organizację.

390

Rozpoczęty w 1972 r. proces KBWE doprowadził do przyjęcia w 1975r.w Helsinkach Aktu Końcowego. Dokument ten objął szeroki zakres normpostępowania międzynarodowego oraz zobowiązań rządzących stosunkamipomiędzy państwami-uczestnikami Konferencji, środków budowyzaufania pomiędzy nimi - szczególnie w dziedzinie polityczno-wojskowej.Wspomniane zobowiązania dotyczyły także poszanowania praw człowiekai fundamentalnych wolności oraz współpracy gospodarczej, kulturalnej,technicznej i naukowej.

Instytucjonalizacja OBWE21 listopada 1990 r. przywódcy państw i rządów reprezentujący 34

ówczesnych członków, zebrani na szczycie KBWE, przyjęli Paryską KartęNowej Europy. Karta powołała do życia Radę Ministrów Spraw ZagranicznychKBWE, która miała być centralnym forum regularnych konsultacjipolitycznych. Zgodnie z postanowieniami Karty, stworzono Komitet WysokichPrzedstawicieli przeglądający bieżące sprawy, przygotowujący pracę Rady iwykonujący jej decyzje, a także powołano do życia trzy stałe instytucjeKBWE: sekretariat w Pradze (później włączony do zbiorczego sekretariatu wWiedniu), Centrum Zapobiegania Konfliktom w Wiedniu oraz Biuro WolnychWyborów w Warszawie (później pod zmienioną nazwą: Biuro InstytucjiDemokratycznych i Praw Człowieka - ODHIR).

19 czerwca 1991 r. w Berlinie odbyło się pierwsze posiedzenie RadyMinistrów Spraw Zagranicznych. Rada przyjęła mechanizm konsultacji iwspółpracy w przypadku sytuacji nadzwyczajnych, w obszarach objętychdziałaniem KBWE. Mechanizm ten został zastosowany w odniesieniu dobyłej Jugosławii i Górskiego Karabachu.

Na zakończenie konferencji przeglądowej w Helsinkach 9 lipca 1992 r.,szefowie państw i rządów KBWE przyjęli deklarację Szczytu Helsińskiegozatytułowaną: "Wyzwania czasu przemian". Deklaracja odzwierciedlałaporozumienie w sprawie dalszego wzmacniania instytucji KBWE,

391

1 Lista państw uczestniczących: Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia,Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, była Jugosłowiańska Republika Macedonii*,Chorwacja, Cypr, Dania, Estonia, Federalna Republika Jugosławii**, Finlandia, Francja,Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Kazachstan, Lichtenstein,Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Mołdawia, Monako, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia,Republika Czeska, Republika Kirgiska, Rosja, Rumunia, San Marino, Słowacja, Słowenia,Stany Zjednoczone, Stolica Apostolska, Szwajcaria, Szwecja, Tadżykistan, Turcja,Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

* Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

** Jugosławia została zawieszona w prawach członka KBWE 8 lipca 1992 r. ze względu nacharakter jej zaangażowania w konflikt w Bośni i Hercegowinie. Po wyborze VojislavaKosztunicy na prezydenta we wrześniu 2000 r., Federalna Republika Jugosławii zostałaprzyjęta do OBWE 10 listopada 2000 r, jako 55. państwo członkowskie.

powołania Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych orazrozwoju struktury wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom izarządzania kryzysowego, w tym tworzenia misji zbierających informacjei sprawozdawczych.

Podczas posiedzenia Rady Ministrów Spraw Zagranicznych wSztokholmie 14 grudnia 1992 r. przyjęto Konwencję o PostępowaniuRozjemczym i Arbitrażu w ramach KBWE. Podjęto również decyzję outworzeniu stanowiska Sekretarza Generalnego KBWE.

W Rzymie, 1 grudnia 1993 r. Rada Ministrów Spraw Zagranicznychprzyjęła nowe zmiany organizacyjne obejmujące powołanie StałegoKomitetu - to jest pierwszego stałego organu KBWE z uprawnieniami doprowadzenia konsultacji i podejmowania decyzji - a także stworzeniepojedynczego głównego sekretariatu, obydwu ulokowanych w Wiedniu.Ministrowie spraw zagranicznych wyrazili również swoje zaniepokojenie zpowodu liczby i skali konfliktów regionalnych i potwierdzili swoją wolęrozwiązywania tych konfliktów, szczególnie w byłej Jugosławii. Ministrowiepodjęli kroki zmierzające do poprawy zdolności KBWE w dziedziniezarządzania kryzysowego i zapobiegania konfliktom oraz doszli doporozumienia, że Konferencja powinna rozwijać kontakty z "organizacjamieuropejskimi i transatlantyckimi".

Wiele zmian instytucjonalnych zmierzających do wzmocnienia KBWEzostało wprowadzonych podczas Szczytu w Budapeszcie, w 1994 r. Wśródnich była zmiana nazwy KBWE, która w przyszłości miała się nazywać:Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE). Wyznaczonorównież następne spotkanie szefów państw i rządów OBWE w Lizbonie w1996 r. oraz zdecydowano o zastąpieniu Komitetu Wysokich Przedstawicieliprzez Wysoką Radę, która miała się spotykać co najmniej dwa razy w rokuoraz przed każdorazowym posiedzeniem Rady Ministrów, a także miała byćzwoływana jako Forum Ekonomiczne. Utworzono Stałą Radę (poprzednioStały Komitet) obradującą się w Wiedniu jako regularny organ powołanydo prowadzenia konsultacji politycznych i podejmowania decyzji.Postanowiono również, że przed każdym posiedzeniem na szczycie będzieorganizowane spotkanie w Wiedniu, w celu dokonania oceny wykonaniawszystkich zobowiązań KBWE.

Podczas Szczytu Budapesztańskiego państwa uczestniczące wKonferencji zadeklarowały swoją wolę polityczną stworzeniawielonarodowych sił pokojowych KBWE do nadzorowania porozumieniao zaprzestaniu walk pomiędzy stronami konfliktu w Górskim Karabachu.

W listopadzie 1999 r, podczas Szczytu OBWE w Stambulezdecydowano o wzmocnieniu procesu konsultacji politycznych w ramach

392

Organizacji poprzez powołanie Komitetu Przygotowawczego podległegoStałej Radzie OBWE oraz stworzenie Centrum Operacyjnego, któregozadaniem jest planowanie i rozmieszczanie misji OBWE.

Dialog bezpieczeństwa, kontrola zbrojeń, rozbrojenieoraz Środki Budowy Zaufania i Bezpieczeństwa(CSBM)

Znaczącym wydarzeniem w przebiegu prac KBWE nad tworzeniemśrodków budowy zaufania i bezpieczeństwa było podpisanie w 1986 rokuDokumentu Sztokholmskiego, który został później rozbudowany iudoskonalony w formie Dokumentów Wiedeńskich z 1990 r. i 1992 r.Podczas konferencji przeglądowej w Helsinkach w lipcu 1992 r. uczestnicyKonferencji postanowili utworzyć Forum KBWE ds. WspółpracyBezpieczeństwa (FSC) w Wiedniu, pod auspicjami którego promowanyjest dialog i odbywają się negocjacje w sprawie kontroli zbrojeń,rozbrojenia oraz Środków Budowy Zaufania i Bezpieczeństwa.

Forum KBWE ds. Współpracy Bezpieczeństwa (FSC) (zainaugurowałoswoje prace) 22 września 1992 r. W ciągu kolejnych dwu lat w jego ramachnegocjowano serię dokumentów odnoszących się do kontroli zbrojeń,rozbrojenia, środków budowy zaufania i bezpieczeństwa, wzmacnianiabezpieczeństwa i współpracy oraz zapobiegania konfliktom, zgodnie zmandatem przyjętym w Helsinkach, zatytułowanym: "Program DziałańNatychmiastowych."

W świetle Programu Działań Natychmiastowych, podczas przygotowańdo Szczytu Budapesztańskiego w grudniu 1994 r. uzgodniono dwa kolejneelementy: nową wersję Dokumentu Wiedeńskiego (Dokument Wiedeński z1994 r.), która podsumowała wcześniejszy Dokument Sztokholmski iDokument Wiedeński oraz włączała teksty o planowaniu obronnym oraz owojskowych kontaktach i współpracy, uzgodnione w 1993 r., a takżeDokument o Globalnej Wymianie Informacji Wojskowych. Komunikat zeSzczytu Budapesztańskiego obejmował nowe Zasady RegulująceNieproliferację oraz potwierdzał bardzo ważny krok, jakim było uzgodnienieKodeksu Postępowania w Polityczno-Militarnych Aspektach Bezpieczeństwazawierającego ważne nowe zobowiązania w dziedzinie demokratycznejkontroli nad siłami zbrojnymi i użycia sił zbrojnych.

Otwarcie Szczytu KBWE w Paryżu, 19 listopada 1990 r., było okazją dopodpisania dalekosiężnego Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnychw Europie (CFE). Traktat - który został podpisany wspólnie przez 22 państwanależące do NATO i ówczesnego Układu Warszawskiego, a wszedł w życie 9listopada 1992 r. - ogranicza siły konwencjonalne w Europie od Oceanu

393

Atlantyckiego aż po Ural. Po jego podpisaniu rozpoczęto negocjacje wsprawie dokumentu końcowego CFE-1A, który nakładał ograniczenia co doliczby personelu wojskowego oraz wprowadzał inne środki stabilizujące.Dokument ten został podpisany podczas Szczytu Helsińskiego - 10 lipca1992 r.

Porozumienie Pokojowe z Dayton, zawarte w 1995 r. dało mandat dlanegocjacji w sprawie CSBM (Środków Budowy Zaufania i Bezpieczeństwa)pomiędzy jednostkami terytorialnymi Bośni i Hercegowiny, jak też doustanowienia reżimu kontroli zbrojeń pomiędzy stronami porozumienia zDayton. Ustalenia te zostały wynegocjowane pod auspicjami OBWE w1996 r. Osobiści przedstawiciele przewodnictwa OBWE przewodzilinegocjacjom i pomagali we wdrażaniu postanowień. Komórka działająca wramach wiedeńskiego sekretariatu OBWE jest odpowiedzialna zaorganizowanie niezbędnych inspekcji, w których biorą udział różnepaństwa-członkowie OBWE.

Podczas Szczytu OBWE w Stambule w listopadzie 1999 r. podpisanoZaadaptowany Traktat CFE, który ma 30 sygnatariuszy oraz zrewidowanąwersję Dokumentu Wiedeńskiego (Dokument Wiedeński 1999). W 1999 r.Forum Bezpieczeństwa i Współpracy OBWE zdecydowało o zbadaniumetod kontroli handlu bronią strzelecką i lekką.

Zapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzysoweZgodnie z Deklaracją Szczytu Helsińskiego z 1992 r., OBWE wypracowała

cały szereg sposobów wysyłania oficjalnych misji i osobistychprzedstawicieli przewodnictwa OBWE w obszary potencjalnych napięć ikonfliktów regionalnych w celu zbierania danych, opracowywania raportów,monitorowania i pełnienia "dobrych usług" (mediacji), co może przyczyniaćsię do łagodzenia kryzysów i zapobiegania konfliktom.

Biuro Komisarza OBWE ds. Mniejszości Narodowych jest na przykładupoważnione do prowadzenia misji lokalnych oraz do angażowania się wdyplomację prewencyjną na najwcześniejszych etapach napięć. Rola Biura,które zostało utworzone w 1992 roku, polega na dążeniu do wczesnegorozwiązywania napięć etnicznych, które mogłyby zagrozić pokojowi,stabilności i przyjaznym stosunkom pomiędzy państwami OBWE.

W ostatnich latach OBWE podejmowała takie działania w Kosowie,Sandżaku, Wojwodinie, Skopje, Gruzji, Estonii, Tadżykistanie, Mołdawii,Łotwie, Górskim Karabachu i w Czeczenii. Od września 1992 r. KBWEprowadziła misje wspomagania sankcji (SAN) w Albanii, Bułgarii,

394

2 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

Chorwacji, byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii2, Rumunii i naWęgrzech w celu pomagania w monitorowaniu wdrażania sankcjinałożonych przez ONZ na Federalną Republikę Jugosławii (Serbia iCzarnogóra).

W 1996 roku OBWE zorganizowała wybory powszechne w Bośni iHercegowinie - które były ukoronowaniem porozumienia pokojowego zDayton, w 1997 zorganizowała wybory lokalne. W 1997 r. osobistyprzedstawiciel przewodnictwa OBWE wspomagał poszukiwaniepolitycznego rozwiązania kryzysu w Albanii. OBWE monitorowałaorganizowane niedługo potem wybory w tym państwie.

Konflikt w Kosowie i międzynarodowa interwencja zmierzająca dozakończenia kryzysu i odbudowy pokoju oraz stabilności złożyły się nanajwiększe wyzwanie, przed jakim kiedykolwiek stanęła OBWE.Wydarzenia w tej prowincji nadal nakładają ogromne wymogi naOrganizację, jeśli chodzi o środki, personel i czas. Jednym z "produktówubocznych" tego kryzysu są rosnące powiązania pomiędzy OBWE i NATO,a konsekwencje kryzysu pozostaną przez wiele najbliższych lat jednym zczołowych zagadnień międzynarodowych.

Od stycznia do marca 1998 r. OBWE prowadziła Misję Weryfikacyjnąw Kosowie, która miała monitorować przestrzeganie na ziemi porozumieńo zawieszeniu broni osiągniętych w wyniku interwencji NATOwspierającej rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1199. NATOprowadziło równoległe misje obserwacji powietrznych. Obie misje zostaływprowadzone na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa NZ nr 1203.

NATO stworzyło wojskową grupę zadaniową, która miała wspomócawaryjną ewakuację Misji Weryfikacyjnej w Kosowie, gdyby wznowieniekonfliktu naraziło ją na niebezpieczeństwo.

Misja OBWE monitorowała naruszanie praw człowieka po obustronach podziału etnicznego, ale jej wyniki dostarczyły przytłaczającychprzykładów cierpień po stronie kosowskich Albańczyków - cierpienia tebyły im zadawane przez jugosłowiańskie i serbskie siły zbrojne oraz aparatbezpieczeństwa.

Na początku 1999 r. sytuacja w Kosowie ponownie się zaostrzyła wwyniku prowokacji dokonywanych przez obie strony. Niektóre z tychincydentów były łagodzone dzięki wysiłkom mediacyjnym weryfikatorów zOBWE, ale w połowie stycznia 1999 r. sytuacja uległa dalszemu pogorszeniuw wyniku eskalacji ofensywy serbskiej skierowanej przeciwko kosowskimAlbańczykom.

395

22 marca 1999 r. Misja Weryfikacyjna w Kosowie została zmuszona dowycofania się z tego regionu, gdy utrudnienia ze strony sił serbskichuniemożliwiły jej dalsze wypełnianie zadań.

1 lipca 1999 r. stała Rada OBWE powołała do życia Misję OBWE wKosowie (OMIK), która miała przejąć wiodącą rolę w ramach ogólnejoperacji ONZ w Kosowie (UNMIK) odnośnie do kwestii związanych zbudową instytucji demokratycznych oraz prawami człowieka. Od tegoczasu OBWE stworzyła liczne biura lokalne i centra regionalne wokółKosowa. Współpracuje z innymi międzynarodowymi i pozarządowymiorganizacjami zajmującymi się budową demokratycznej, stabilnejprzyszłości Kosowa. Działania Organizacji obejmują: promowanie rozwojuszkoleń dla demokratycznych partii politycznych; budowę kontaktów zestrukturami pozarządowymi i cywilnymi; troskę o prawa człowieka orazpomoc w zaszczepianiu w strukturach społecznych wiedzy o prawachczłowieka i ich ochronie; uczestniczenie w rozwoju instytucji sądowychoraz w szkoleniu i kształtowaniu policji, pomoc w rozwiązywaniuproblemów związanych z rejestracją cywilną i przedwyborczą; a takżewspomaganie tworzenia się struktur mediów i ośrodków nadawania,które wspierają wolność prasy i działań informacyjnych w Kosowie.

Model bezpieczeństwa OBWEPodczas Szczytu Budapesztańskiego, który odbył się w dniach 5-6

grudnia 1994 roku, szefowie państw i rządów OBWE zainicjowali szeroką iwszechstronną dyskusję o wszystkich aspektach bezpieczeństwa. Celembyło opracowanie koncepcji bezpieczeństwa w XXI wieku, któreuwzględniałoby debaty toczące się na ten temat w państwachczłonkowskich OBWE.

Szczyt Lizboński z 1996 r. był okazją do przyjęcia Deklaracji o Wspólnymi Wszechstronnym Modelu Bezpieczeństwa Europejskiego w XXI w., którapotwierdzała, że bezpieczeństwo europejskie wymaga najszerszej możliwejwspółpracy i koordynacji działań państw uczestniczących oraz organizacjieuropejskich i transatlantyckich. Deklaracja identyfikowała OBWE jakoforum szczególnie dobrze dostosowane do wzmacniania współpracy ikomplementarności pomiędzy takimi organizacjami i instytucjami. Szczytrozpoczął pracę nad przygotowaniem Karty Bezpieczeństwa Europejskiegomającej wzmocnić bezpieczeństwo i stabilność w tym regionie orazzmierzającej do udoskonalenia zdolności operacyjnych OBWE. Deklaracjabyła także wyrazem woli OBWE w zakresie wzmocnienia współpracy zinnymi organizacjami bezpieczeństwa, które cechują się przejrzystością iprzewidywalnością działań, a ich członkowie indywidualnie i zbiorowo

396

wspierają zasady i zobowiązania OBWE. Dodatkowym warunkiem byłajawność i dobrowolność członkostwa w tych organizacjach.

Kolejnym krokiem w tworzeniu Modelu Bezpieczeństwa OBWE byłospotkanie ministerialne w Kopenhadze w grudniu 1997 r., podczas któregowydane zostały wytyczne dotyczące przygotowania Karty BezpieczeństwaEuropejskiego. Spotkanie to było także okazją do przyjęcia wspólnejkoncepcji rozwoju współpracy pomiędzy wzajemnie wspierającymi sięinstytucjami3.

Karta Bezpieczeństwa Europejskiego została przyjęta podczas szczytuOBWE w Stambule, w listopadzie 1990 r. Była ona odzwierciedleniemkilku inicjatyw politycznych, w tym dotyczących między innymi roli OBWEw działaniach pokojowych, a także związanych z przyjęciem PlatformyWspólnego Bezpieczeństwa i stworzeniem Zespołów Szybkiej PomocyEksperckiej i Współpracy (REACT) mających umożliwić OBWE szybkiereagowanie na potrzebę udzielenia wsparcia cywilnego lub koniecznośćzorganizowania dużych cywilnych operacji w terenie. Dodatkowouwzględniona została inicjatywa stworzenia Centrum Operacyjnego, któremiało planować i rozmieszczać lokalne misje OBWE, a także projektwzmocnienia procesu konsultacji politycznych w ramach OBWE, poprzezpowołanie do życia Komitetu Przygotowawczego, który miał podlegaćStałej Radzie OBWE.

Celem Platformy Wspólnego Bezpieczeństwa jest dalsze wzmacnianie irozwijanie wzajemnej współpracy z innymi kompetentnymi organizacjami.W Stambule przywódcy państw i rządów wyrazili zasadniczą gotowość doudostępnienia środków innych organizacji międzynarodowych, których sączłonkami, na potrzeby działań OBWE.

Współdziałanie NATO i OBWEJako jedyne forum, które skupia wszystkie państwa europejskie oraz

Kanadę i Stany Zjednoczone, organizacja bezpieczeństwa i współpracy wEuropie jest kluczowym komponentem europejskiej architektury

397

3 Koncepcja działających w dziedzinie bezpieczeństwa "wzajemnie wspierających się instytucji"- dawniej określanych jako "wzajemnie domykające się instytucje" - ma swoje źródło wDeklaracji w sprawie Pokoju i Współpracy, która została przyjęta podczas szczytu Sojuszu wRzymie, w listopadzie w 1991 r. Deklaracja stwierdzała, że żadna działająca samodzielnieinstytucja nie zdoła we wszechstronny sposób sprostać wezwaniom nowej sytuacji w Europie.Jest to możliwe jedynie przy współpracy wzajemnie domykających się instytucji wiążących zesobą państwa Europy i Ameryki Północnej. Zgodnie z deklaracją, państwa członkowskie NATOmiały zatem współtworzyć nową architekturę bezpieczeństwa europejskiego, w której NATO,KBWE (późniejsza OBWE) Wspólnota Europejska (późniejsza Unia Europejska), UniaZachodnioeuropejska i Rada Europy miały wzajemnie się uzupełniać, z uwzględnieniemznaczącej roli innych, regionalnych struktur współpracy.

bezpieczeństwa. Zapewnia kompleksowe ramy współpracy w dziedziniepraw człowieka, podstawowych wartości, demokracji, rządów prawa,bezpieczeństwa i zagadnień gospodarczych.

Sojusz aktywnie wspiera KBWE/OBWE od chwili jej powstania i byłjednym z rzeczników instytucjonalizacji procesu KBWE uzgodnionejpodczas Paryskiego Szczytu KBWE w 1990 roku. Szczyt Sojuszu w Rzymie,w listopadzie 1991 r. był okazją do potwierdzenia zaangażowania NATO wproces KBWE. Role KBWE i Sojuszu w rozwoju dialogu i współpracy wEuropie zdefiniowano wówczas jako uzupełniające się. Uznając nierozerwalnyzwiązek pomiędzy bezpieczeństwem państw sprzymierzonych i pozostałychpaństw w Europie, Sojusz zadeklarował, że dialog i współpraca pomiędzyróżnymi instytucjami zajmującymi się bezpieczeństwem jest ważnymczynnikiem pomagającym łagodzić kryzysy i zapobiegać konfliktom.

Znaczenie przypisane KBWE przez NATO zostało jeszcze mocniejpodkreślone w Oslo, w czerwcu 1992 r. Ministrowie spraw zagranicznychSojuszu stwierdzili wówczas swoją gotowość do wspierania działańpokojowych prowadzonych pod auspicjami KBWE, w tym doudostępnienia zasobów i know-how państw sprzymierzonych. Ta ważnadecyzja utorowała drogę do zintensyfikowanego współdziałaniapomiędzy NATO a OBWE, szczególnie w kontekście nowych zadańSojuszu takich jak operacje pokojowe.

Poczynając od grudnia 1991 r., dialog i współpraca NATO z państwamipartnerskimi w Europie Środkowej i Wschodniej oraz na terytorium byłegoZwiązku Radzieckiego toczyły się w ramach Północnoatlantyckiej RadyWspółpracy (NACC). NACC osiągnęła konkretne rezultaty w szereguważnych kwestii, takich jak promowanie dobrosąsiedzkich stosunków,rozbrojenie i kontrola zbrojeń oraz współpraca w ramach działańpokojowych. Proces ten był znaczącym wzmocnieniem współpracypomiędzy państwami sprzymierzonymi i partnerskimi. Przez to, wspierałrównież rolę KBWE/OBWE w tych dziedzinach.

Mocniejsze, bardziej operacyjne partnerstwo pomiędzy NATO ipaństwami z NACC zaczęło się kształtować w roku 1997, wraz zzastąpieniem NACC przez Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC).EAPC zapewnia wszechstronne ramy współpracy pomiędzy NATO apaństwami partnerskimi, obejmując w swej strukturze Partnerstwo dlaPokoju i podnosząc je na jakościowo nowy poziom. Działający w ramachEAPC organ zwany Polityczno-Wojskowym Komitetem Sterującym/GrupąAd Hoc ds. Współpracy w Operacjach Utrzymania Pokoju zapewnia ważnyinstytucjonalny kontakt z OBWE. Przedstawiciel przewodnictwa OBWEregularnie bierze udział w posiedzeniach tego organu i udziela informacjio bieżących problemach OBWE, które mogą zainteresować Grupę. To

398

sformalizowane rozwiązanie ma szczególnie duże znaczenie w odniesieniudo działań pokojowych. Jest przykładem komplementarności iprzejrzystości, która charakteryzuje rozwój współpracy w dziedziniedziałań pokojowych, która obecnie odbywa się w ramach EAPC i PdP. Odczasu Szczytu Budapesztańskiego z grudnia 1994 r. OBWE angażuje się wszeroką i wszechstronną debatę o wszystkich aspektach bezpieczeństwa,której celem jest wypracowanie koncepcji bezpieczeństwa w XXI wieku.

W Deklaracji ze Szczytu Lizbońskiego z grudnia 1996 roku owspólnym, wszechstronnym modelu bezpieczeństwa dla Europy w XXIwieku, szefowie państw i rządów potwierdzili, że bezpieczeństwoeuropejskie wymaga jak najszerszej współpracy i koordynacji w gronieuczestniczących państw oraz organizacji europejskich i transatlantyckich.Wyrazili również intencję współpracy z innymi organizacjamibezpieczeństwa. W tym kontekście, Sojusz wniósł również wkład dodebaty toczonej w ramach OBWE odnośnie do modelu bezpieczeństwa.

W madryckiej Deklaracji o Bezpieczeństwie i WspółpracyEuroatlantyckiej z 1997 roku szefowie państw i rządów uznali OBWE zanajpowszechniejszą ogólnoeuropejską organizację bezpieczeństwa.Podkreślili niezwykle istotną rolę, jaką OBWE odgrywa w zapewnianiupokoju, stabilności i bezpieczeństwa w Europie. Zaakcentowali takżeznaczenie zasad i zobowiązań przyjętych przez OBWE, które są podstawąrozwoju wszechstronnych struktur bezpieczeństwa działających nazasadzie współpracy.

W Madrycie NATO wyraziło swoje trwałe poparcie zarówno dlawysiłków OBWE zmierzających do stworzenia Wspólnego iKompleksowego Modelu Bezpieczeństwa Europejskiego w XXI wieku, jaki dla prac Organizacji nad sformułowaniem Karty BezpieczeństwaEuropejskiego, podejmowanych zgodnie z decyzjami podjętymi naSzczycie Lizbońskim OBWE w 1996 r.

Wspólna Koncepcja Rozwoju Współpracy pomiędzy wzajemniewspierającymi się instytucjami, przyjęta w grudniu 1997 roku naspotkaniu ministerialnym OBWE w Kopenhadze, przedstawia listę zasad izobowiązań służących rozwojowi współpracy pomiędzy wzajemniewspierającymi się organizacjami i instytucjami, w ramach PlatformyWspólnego Bezpieczeństwa. Państwa uczestniczące w OBWE zobowiązałysię działać na forum rozmaitych organizacji i instytucji, do których należą,na rzecz ich przystąpienia do Platformy. Wspólna Koncepcja zaleca, abypierwszym praktycznym krokiem w kierunku rozwoju współpracypomiędzy OBWE a tymi organizacjami lub instytucjami były regularnekontakty - w tym spotkania odbywające się w ramach trwałych strukturdialogu - a także zwiększona przejrzystość i współpraca praktyczna. Służyć

399

temu miało wyznaczenie oficerów łącznikowych lub punktówkontaktowych, szeroka reprezentacja organizacji i instytucji na rozmaitychposiedzeniach oraz inne kontakty zmierzające do lepszego zrozumieniametod wykorzystywanych przez każdy z podmiotów do zapobieganiakonfliktom. Wspólna Koncepcja jest podstawą rozwoju stosunkówpomiędzy NATO a OBWE.

Zobowiązanie Sojuszu do promowania bezpieczeństwa, dobrobytu idemokracji w całym regionie euroatlantyckim zostało bardzo mocnowyrażone w zweryfikowanej Koncepcji Strategicznej i w innychdokumentach wystosowanych przez szefów państw i rządów podczasSzczytu Waszyngtońskiego w kwietniu 1999 r. Zatem państwa członkowskieNATO w pełni popierają zarówno fundamentalne zasady OBWE, jak ipromowane przez Organizację wszechstronne podejście do zagadnieńbezpieczeństwa zakładające współpracę w tej dziedzinie. Poparcie to zostałow otwarty sposób wyrażone w oświadczeniu Sojuszu o jego gotowości dowspierania wysiłków OBWE zmierzających do wzmocnieniabezpieczeństwa i stabilności w Europie, zwłaszcza związanych zdziałaniami pokojowymi podejmowanymi w ramach OBWE. Postęp wdefiniowaniu wkładu OBWE do operacji pokojowych jest odzwierciedlanyw Karcie Bezpieczeństwa Europejskiego.

Również nacisk położony w Karcie na bliską współpracę pomiędzyorganizacjami międzynarodowymi został z zadowoleniem przyjety przez Sojusz.Rozwijająca się w ostatnich latach współpraca pomiędzy NATO i OBWE wobszarach: zapobiegania konfliktom, operacji pokojowych, zarządzaniakryzysowego i odbudowy po zakończeniu konfliktu, pozostaje w całkowitejzgodzie z ideami Platformy, które będą dalej realizowane w ramachpostanowień Karty. Ścisła praktyczna współpraca pomiędzy tymi dwiemaorganizacjami została znacząco wzmocniona w kontekście międzynarodowychwysiłków zmierzających do wprowadzenia pokoju w byłej Jugosławii,szczególnie w odniesieniu do stosunków pomiędzy OBWE a kierowanymiprzez NATO Siłami Stabilizacyjnymi (SFOR) w Bośni i Hercegowinie, a takżepomiędzy OBWE i Siłami Kosowskimi (KFOR) (patrz poniżej).

Wśród inicjatyw przyjętych na szczycie w Stambule było stworzenieZespołów Szybkiej Pomocy Eksperckiej i Współpracy (REACT). Te możliwedo szybkiego rozmieszczenia jednostki będą dysponowały szeroką wiedząi doświadczeniem cywilnym potrzebnymi do wspierania wysiłków wdziedzinie zapobiegania konfliktom, zarządzania kryzysowego i odbudowyze zniszczeń. Wzmocnienie zdolności OBWE do szybkiego rozmieszczeniajednostek cywilnych w ramach operacji pokojowych ułatwia ichwspółpracę z kierowanymi przez NATO siłami pokojowymi, które pracująramię w ramię z tymi zespołami cywilnymi.

400

Na Forum Współpracy na rzecz Bezpieczeństwa (FSC) państwaczłonkowskie NATO - w porozumieniu z innymi uczestnikami Forum -zgłosiły szereg istotnych propozycji odnośnie do zagadnień takich jak:wymiana informacji o planowaniu obronnym; nieproliferacja i transferyuzbrojenia; współpraca i kontakty wojskowe; globalna wymianainformacji wojskowych oraz środki stabilizujące stosowane wobeczlokalizowanych sytuacji kryzysowych. W latach 1993-1995 wszystkie tepropozycje przyczyniły się do sformułowania licznych dokumentówOBWE. Sojusz zaproponował także unowocześnienie środków budowyzaufania i bezpieczeństwa (CSBM) zawartych w Dokumencie WiedeńskimOBWE, co przyczyniło się do nowelizacji dokumentu zatwierdzonej wgrudniu 1994 r. (Dokument Wiedeński 1994). Ta wersja została następniezastąpiona przez Dokument Wiedeński 1999.

Obszary praktycznej współpracyPomimo że role Sojuszu atlantyckiego, OBWE i innych organizacji

międzyrządowych uczestniczących w szerszej euroatlantyckiej strukturzebezpieczeństwa zachowują całkowitą odrębność, praktyczna współpraca iwsparcie pomiędzy tymi podmiotami stają się coraz bardziej potrzebne.

W Bośni i Hercegowinie kierowane przez NATO Siły Wdrożeniowe(IFOR) oraz ich następca - SFOR blisko współpracowały i współpracują zOBWE, przyczyniając się do wdrożenia Porozumienia Pokojowego zDayton. Siły IFOR wspierały prowadzone przez OBWE przygotowania dowyborów, które odbyły się we wrześniu 1996 r. Zapewniły bezpieczeństwoi wsparcie logistyczne, a wybory odbyły się bez żadnych poważniejszychincydentów. OBWE otrzymała podobne wsparcie ze strony SFOR podczasplanowania i przeprowadzenia wyborów lokalnych w 1997 roku.

Zarówno IFOR, jaki i SFOR udzieliły także praktycznego wsparciaOBWE w odniesieniu do wdrażania postanowień Artykułu II (środkibudowy zaufania i bezpieczeństwa - CSBM) i Artykułu IV (subregionalneporozumienia o kontroli zbrojeń) Porozumienia Pokojowego z Dayton. SiłyIFOR/SFOR pomogły OBWE, dostarczając potrzebne dane o miejscachskładowania uzbrojenia. Siły SFOR zapewniały także logistyczne wsparciew operacjach kontroli zbrojeń, między innymi transportując ciężkieuzbrojenie z miejsc składowania do punktów redukcji uzbrojenia.

Kryzys w Kosowie podniósł współpracę OBWE-NATO na nowypoziom. Unikalny charakter współpracy pomiędzy tymi dwiemaorganizacjami w ramach Kosowskiej Misji Weryfikacyjnej OBWE w 1999 r.pozwolił im obu na podjęcie twórczych działań w bardzo wymagającychokolicznościach. KFOR nadal udziela wsparcia OBWE i innym

401

organizacjom biorącym udział w misji ONZ w Kosowie, szczególniepoprzez zapewnianie bezpieczeństwa ich działań.

Bliższe informacje można zasięgnąć w Sekretariacie OBWE, KärtnerRing 5-7, 1010 Wiedeń, Austria, Tel.: 43 1 5114 360, Faks: 43 1 514 36 96(http://www.osce.org) Sekretariat utrzymuje również biuro w Pradze:Sekretariat OBWE, Rytirska 31m 110 00 Praga 1, Republika Czeska(http://www.osceprag.czm e-mail: webmaster@osceprag.cz)

UNIA EUROPEJSKA (EU)Unia Europejska została stworzona na podstawie Traktatu

Rzymskiego, który został podpisany 25 marca 1957 roku przez: Belgię,Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Kolejno do grona tychpaństw dołączały: Dania, Irlandia, i Wielka Brytania (1973), Grecja (1981),Portugalia i Hiszpania (1986) oraz Austria, Finlandia i Szwecja (1995).Negocjacje w sprawie akcesji zostały również z sukcesem zakończoneprzez Norwegię, jednak w narodowym referendum z listopada 1994 r. 52,5 % osób głosujących sprzeciwiło się członkostwu tego państwa w UniiEuropejskiej. Wnioski o członkostwo w Unii złożyły Turcja i Cypr oraz 10państw stowarzyszonych z Europy Środkowej (Bułgaria, Estonia, Litwa,Łotwa, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry).

Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Maastricht 9 i 10 grudnia 1991 r.,szefowie państw i rządów przyjęli Traktat o Unii Politycznej oraz Traktat oUnii Gospodarczej i Monetarnej, które razem tworzą Traktat o UniiEuropejskiej. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. po ratyfikacji przezwszystkie strony.

16 i 17 czerwca 1997 r. w Amsterdamie szefowie państw i rządówuzgodnili szereg nowelizacji Traktatu z Maastricht, znaczących z punktuwidzenia przyszłej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wszczególności postanowiono, że:

• Sekretarz Generalny Rady Europejskiej podejmie obowiązkiWysokiego Przedstawiciela wspólnej polityki zagranicznej ibezpieczeństwa;

• utworzona zostanie Jednostka ds. Planowania Polityki i WczesnegoOstrzegania podlegająca Sekretarzowi Generalnemu Rady UE;

• w ciągu roku od wejścia w życie Traktatu z Amsterdamu, UniaEuropejska wypracuje wspólnie z Unią Zachodnioeuropejskązasady wzajemnej pogłębionej współpracy,

402

• w znowelizowanej wersji Traktatu uwzględnione zostaną zadaniahumanitarne i akcje ratownicze, operacje pokojowe oraz zadaniajednostek bojowych w zarządzaniu kryzysowym, włącznie zzaprowadzaniem pokoju (tak zwane "misje petersberskie" UniiZachodnioeuropejskiej - patrz rozdział 4) (Artykuł J.7).

W kontekście wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,wypracowano zasady warunkowego użycia kwalifikowanej większościgłosów. Zgodnie ze znowelizowaną wersją Traktatu, Rada Europejskabędzie decydować w sprawie wspólnych strategii wdrażanych przez UnięEuropejską w obszarach istotnych dla wspólnych interesów państwczłonkowskich. Rada Europejska będzie wdrażać te strategie przedewszystkim poprzez podejmowanie wspólnych działań i zajmowaniewspólnych stanowisk. Decyzje te będą podejmowane kwalifikowanąwiększością głosów, ale istnieje mechanizm umożliwiający państwomczłonkowskim "konstruktywne powstrzymanie się od głosu", któreoznacza, że dane państwo decyduje się nie uczestniczyć w podejmowaniudecyzji, ale nie będzie szkodzić działaniom podjętym przez innych. Zdrugiej strony, jeżeli w grę wchodzą ważne interesy narodowe, każdepaństwo członkowskie może zablokować kwalifikowaną większość. Wtedypozostałe państwa mogą odwoływać się do Rady Europejskiej.

Rola Unii Europejskiej w stosunkach międzynarodowych wykraczadaleko poza decyzje i działania podejmowane w ramach wspólnej politykizagranicznej i bezpieczeństwa. Unia Europejska jest największym naświecie podmiotem handlowym. Jest jednym z największychdostarczycieli środków finansowych dla państw rozwijających się, jednymz głównych źródeł finansowania wobec Bliskiego Wschodu oraznajwiększym sponsorem finansowym wysiłków wspólnotymiędzynarodowej zmierzających do stworzenia podstaw trwałego pokojuw byłej Jugosławii. Ważny wymiar zewnętrzny ma również wiele innychmocno utwierdzonych polityk Unii Europejskiej - między innymi wdziedzinie rolnictwa i rybołówstwa. Rola Unii na arenie międzynarodowejbędzie dodatkowo wzmacniana przez europejską unię gospodarczą imonetarną oraz wprowadzenie jednolitej waluty.

W związku z tym, dużą rolę przypisuje się zapewnieniu zgodnościwspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa z innymi posunięciami idecyzjami Unii. Rada Ministrów i Komisja Europejska - w ramach swoichkompetencji - ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie spójnościwszystkich zewnętrznych działań Unii z jej polityką w dziedziniestosunków zewnętrznych, bezpieczeństwa, ekonomii i rozwoju.

Takie podejście charakteryzuje rozwój polityki w odniesieniu dorozszerzenia Unii Europejskiej, przedakcesyjnej strategii wobec kandydatów

403

z Europy Środkowej, stosunków Unia Europejska-Rosja oraz relacjipomiędzy Unią a państwami w regionie Morza Śródziemnego. Podstawyprzyszłego Partnerstwa Euro-Śródziemnomorskiego, obejmującegozarówno stosunki polityczne, jak i gospodarcze zostały utworzone podczasKonferencji Barcelońskiej w listopadzie 1995 r. (patrz rozdział 3).

W podobny sposób, zarówno polityczne, jak i gospodarcze aspektyzostały uwzględnione w dialogu pomiędzy Unią Europejską a państwamiAzji, który został zainicjowany w marcu 1996 r. podczas szczytu szefówpaństw i rządów 15 europejskich i 10 azjatyckich państw w Bangkoku. Takżepodczas ostatniego międzyokresowego przeglądu Konwencji z Lomépomiędzy Unią Europejską a państwami z Afryki, regionu karaibskiego iPacyfiku, wzmocniony został wymiar polityczny konwencji. Unia Europejskautrzymuje również bliską współpracę z państwami Ameryki Łacińskiej.Ponadto, Unia kontynuuje dialog ze Stanami Zjednoczonymi o wzajemnieważnych zagadnieniach politycznych i gospodarczych oraz bezpośrednionegocjuje z tym państwem kwestie obrotów handlowych i inwestycji, wkontekście Ogólnego Porozumienia o Taryfach i Handlu (GATT) oraz PlanuDziałania Unia Europejska-Stany Zjednoczone.

Od wybuchu konfliktu w byłej Jugosławii i rozpadu federalnegojugosłowiańskiego państwa, Unia Europejska angażuje się w wysiłkizmierzające do wprowadzenia pokoju w tym regionie oraz w akcje pomocyhumanitarnej dla ludności cierpiącej w wyniku tego konfliktu. Londyńskakonferencja w sprawie Jugosławii, która odbyła się w sierpniu 1992 r. podwspólnym przewodnictwem Sekretarza Generalnego ONZ i premiera WielkiejBrytanii (wówczas pełniącego rolę Przewodniczącego Rady Europejskiej)rozpoczęła nowy etap w działaniach Unii Europejskiej na areniemiędzynarodowej. Była to pierwsza wspólna operacja międzynarodowaUnii Europejskiej i Organizacji Narodów Zjednoczonych. Nowy wysłannikeuropejski w Bośni, ambasador Carlos Westendorp (Hiszpania), otrzymałnominację w maju 1997 r., po rezygnacji Carla Bildta, byłego premieraSzwecji. Latem 1999 r. Carlosa Westendorpa zastąpił Wolfgang Petrisch, byłyambasador Austrii i wysłannik Unii Europejskiej do Belgradu.

Struktura Unii Europejskiej Struktura Unii Europejskiej składa się z trzech "filarów":

• Wspólnota Europejska stwarza prawne ramy polityki Wspólnotywobec jednolitego rynku, międzynarodowych obrotów handlowych,pomocy rozwojowej, polityki monetarnej, rolnictwa, rybołówstwa,środowiska naturalnego, rozwoju regionalnego, energii itp.;

404

• wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (CFSP);

• wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, w tym współpracawewnątrz Unii Europejskiej w obszarach takich jak: prawo cywilnei karne, polityka imigracyjna i azylowa, kontrola granic, handelnarkotykami, współpraca policji i wymiana informacji.

Wszystkie te trzy główne komponenty Unii Europejskiej rządzą się poczęści fundamentalnymi celami i podstawowymi zasadami, a po częścidecyduje o nich jednolita struktura instytucjonalna.

Podstawowym i nadrzędnym celem wewnętrznym Unii Europejskiejjest promowanie postępu gospodarczego i ekonomicznego, szczególniepoprzez tworzenie obszaru bez granic, popieranie spójności gospodarczeji społecznej oraz powołanie do życia unii gospodarczej i monetarnej zjednolitą walutą. W stosunkach zewnętrznych, głównym celem Unii jestutwierdzanie własnej tożsamości na scenie międzynarodowej,szczególnie poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej ibezpieczeństwa, w tym tworzenie wspólnej polityki obronnej. Centralne,podstawowe zasady rządzące Unią Europejską to poszanowanietożsamości narodowej, demokracji i fundamentalnych praw człowieka.

Jednolite ramy instytucjonalne Unii to:

• Parlament Europejski, który reprezentuje 370 milionów obywateliUnii Europejskiej. Jego rolą jest uchwalanie prawa oraz krytyczneobserwowanie i nadzorowanie wykorzystywania uprawnieńwykonawczych przez instytucje Unii Europejskiej. Do 1979 r,członkowie Parlamentu Europejskiego byli wyłaniani przeznarodowe organa legislacyjne spośród własnych członków.Praktyka bezpośrednich wyborów do Parlamentu rozpoczęła się wczerwcu 1979 r. Najważniejsze uprawnienia ParlamentuEuropejskiego można podzielić na trzy kategorie:

– władza ustawodawcza: uprawnienia Parlamentu obejmująuzupełnianie i przyjmowanie rozwiązań legislacyjnychzaproponowanych przez Komisję - tak więc Parlament i Komisjadzielą obecnie uprawnienia decyzyjne w wielu obszarach;

– władza nad budżetem: Parlament Europejski zatwierdza co rokubudżet Unii;

– nadzór nad organem wykonawczym0 Unii: poprzez prawo domianowania przewodniczącego i członków Komisji.

Parlament Europejski może kwestionować powołanie poszczególnychkomisarzy, a w ostateczności przysługuje mu prawo do

405

zdymisjonowania całej Komisji. Obywatele Unii Europejskiej mająprawo indywidualnie lub zbiorowo składać petycje do Parlamentu.Rzecznik praw obywatelskich ma obowiązek prowadzić śledztwo wsprawie skarg obywateli zarzucających złe funkcjonowanieadministracji.

• Rada Unii Europejskiej, zwana także Radą Ministrów działająca napodstawie propozycji przedkładanych przez Komisję i będącagłównym organem decyzyjnym Unii. Rolą Unii jest definiowaniecelów politycznych, koordynowanie polityk narodowych orazrozstrzyganie różnic zdań pomiędzy jej członkami, a także wrelacjach z innymi instytucjami. Kompetencje Rady obejmująwszystkie trzy filary Unii. W skład Rady wchodzą ministrowierządów państw członkowskich. Spotkania ministerialne sąprzygotowywane przez stałych przedstawicieli państwczłonkowskich.

• Komisja odpowiedzialna za strzeżenie postanowień Traktatu orazinicjowanie i proponowanie wspólnotowych rozwiązańlegislacyjnych i politycznych, a także za nadzorowanie wdrażaniarozwiązań legislacyjnych. Dodatkowo Komisja pełni rolę stróżaprzepisów prawnych Wspólnoty Europejskiej, może przekazywaćsprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Komisjasprawuje w efekcie władzę zarządzającą i wykonawczą wodniesieniu do polityki i zewnętrznych stosunków handlowychUnii Europejskiej. Jest organem wykonawczym Unii. W jej składwchodzi 20 komisarzy mianowanych przez państwa członkowskiena pięcioletnią kadencję.

• Trybunał Sprawiedliwości, który jest ostatecznym arbitrem wodniesieniu do prawa Wspólnoty. Sędziowie Trybunału (po jednymz każdego państwa członkowskiego, jeden z nich mianowany jestprzewodniczącym) rozwiązują spory związane z interpretacją istosowaniem prawa wspólnotowego. Są także upoważnieni dounieważniania decyzji uznanych za niezgodne z Traktatamizałożycielskimi Wspólnoty. Orzeczenia Trybunału są wiążące dlaKomisji, rządów, a także przedsiębiorstw i osób fizycznych. Trybunałstanowi zatem prawne zabezpieczenie gwarantujące przestrzeganieprawa w całym procesie interpretowania i wdrażania Traktatów UniiEuropejskiej.

• Trybunał Audytorów jest ostatni na tej liście najważniejszychinstytucji Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest nadzorowaniefinansowych aspektów funkcjonowania Wspólnoty, gwarantowanieprawidłowego wydatkowania środków finansowych oraz

406

ujawnianie przypadków sprzeniewierzenia. Trybunał Audytorówreprezentuje zatem interesy podatników.

• Europejski Bank Inwestycyjny jest instytucją finansującą w UniiEuropejskiej, która zapewnia kredyty na inwestycje kapitałowewspierające rozwój gospodarczy Unii.

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny doradza Parlamentowi, Radzie iKomisji odnośnie do ekonomicznych i społecznych aspektówfunkcjonowania Unii. Czyni to z własnej inicjatywy, albo nawniosek instytucji.

• Komitet Regionalny został stworzony do ochrony regionalnej ilokalnej tożsamości regionów Unii Europejskiej. Gwarantuje, żeregiony są uwzględniane w sposobie realizowania polityk UniiEuropejskiej.

• Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich reprezentuje strukturyumożliwiające wnoszenie apelacji od wszelkich niewłaściwychposunięć administracyjnych zawinionych przez instytucje unijne.

W wyniku decyzji podjętych przez Radę Unii Europejskiej podczasposiedzenia w Helsinkach w 1999 roku, powołano do życia licznetymczasowe i stałe struktury, których zadaniem jest przyczynianie się dodalszego rozwoju wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.Wspomniane struktury i zagadnienia omówiono w rozdziale 4. Tamrównież przedstawiono ewolucję Europejskiej Tożsamości w dziedzinieBezpieczeństwa i Obrony (ESDI), Rozwój stosunków pomiędzy UniąEuropejską a Unią Zachodnioeuropejską (UZE), a także nawiązaniekontaktów pomiędzy Unią Europejską i NATO. Bliższe informacje o roliUZE w stosunku do tych zagadnień przedstawiono w dalszej częścininiejszego rozdziału.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UniiEuropejskiej (CFSP)

Ramy rozwoju politycznego Unii w latach siedemdziesiątych iosiemdziesiątych były formalnie określane jako europejska politykawspółpracy (EPC). Stworzenie wspólnej polityki zagranicznej ibezpieczeństwa (CFSP) na mocy Traktatu o Unii Europejskiej, który wszedł wżycie w 1993 roku, było dużym postępem merytorycznym i jakościowym.Głównymi celami CFSP ustalonymi w Traktacie są:

• gwarantowanie wspólnych zasad, fundamentalnych interesóworaz niezależności Unii;

407

• ogólne wzmocnienie bezpieczeństwa Unii oraz jej państwczłonkowskich;

• ochrona pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego;

• promowanie współpracy międzynarodowej oraz

• rozwijanie i umacnianie demokracji oraz rządów prawa, a takżepromowanie poszanowania praw człowieka i podstawowychwartości.

Unijne procedury podejmowania decyzji w dziedzinie politykizagranicznej i bezpieczeństwa mają w znacznej mierze charaktermiędzyrządowy. Rada Europejska określa ogólne wytyczne w zakresie CFSP.Od czasu wejścia w życie Traktu o Unii Europejskiej wszystkie decyzje RadyMinistrów są podejmowane jednomyślnie, z wyjątkiem pewnychpostanowień dotyczących wcześniej opisanych wspólnych działań.

W ramach rozwijania efektywnej polityki zagranicznej ibezpieczeństwa (CFSP), Unia Europejska przyjęła procedurę mianowaniaspecjalnych wysłanników do wykonywania konkretnych zadań w imieniuUnii. Procedura taka została zastosowana między innymi do wyznaczaniaspecjalnych wysłanników do Bośni, w rejon Wielkich Jezior w Afryce orazna Bliski Wschód.

Podsumowaniem konferencji międzyrządowej Unii Europejskiej,która odbywała się w latach 1996 i 1997, było podpisanie przez szefówpaństw i rządów Traktatu z Amsterdamu. Znaczenie tego dokumentu dlawspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej orazjego skutki dla stosunków wzajemnych pomiędzy Unią Europejską i UZEzostały przedstawione w dalszej części tego rozdziału.

Dalsze etapy wdrażania wspólnej polityki zagranicznej ibezpieczeństwa (CFSP) oraz wspólnej polityki w dziedzinie bezpieczeństwai obrony (CESDP) były inicjowane na kolejnych posiedzeniach Rady UniiEuropejskiej, szczególnie tych, które odbyły się w Kolonii (czerwiec 1999), wHelsinkach (grudzień 1999) i w Lizbonie (marzec 2000).

CSFP ma mieć wszechstronny charakter oraz powinna obejmowaćwszystkie obszary polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W Traktacie oUnii Europejskiej oraz w związanej z nim deklaracji państw członkowskichUnii Zachodnioeuropejskiej (UZE) postanowiono, że UZE powinna byćintegralnym etapem rozwoju Unii Europejskiej. Unia Europejska powinnamieć prawo występowania do UZE o opracowanie i wprowadzanie wżycie decyzji i działań związanych z CFSP i mających wpływ na obronność.Żeby zapewnić spójności między Unią Europejską, UZE i NATO, państwaczłonkowskie Unii zostały zaproszone do wstępowania do UZE lub

408

przyjmowania statusu obserwatora. Pozostałym europejskim państwomczłonkowskim NATO zaproponowano status członków stowarzyszonychUZE.

Przyjmując te rozwiązania, przywódcy Unii Europejskiej podkreślili, żeNATO pozostanie podstawą obrony zbiorowej państw członkowskich ibędzie nadal odgrywać ważną rolę w zarządzaniu kryzysowym. Co więcej,wspólna polityka europejska w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony niestanie w kolizji ze zobowiązaniami państw członkowskich wynikających zArtykułu 5 Traktatu Waszyngtońskiego (NATO) lub Artykułu V TraktatuBrukselskiego (UZE).

W uzupełnieniu struktury nowych stałych organów i przejściowychrozwiązań przedstawionych powyżej, na posiedzeniu w Helsinkach wgrudniu 1999 roku Rada określiła wspólny europejski "Cel Strategiczny".Celem tym było pozyskanie zdolności do szybkiej mobilizacji wysocemobilnych jednostek wojskowych. Ponadto Rada zgodziła się opracowywaćwspólne cele w odniesieniu do zdolności związanych z dowodzeniem ikontrolą, wywiadem i transportem strategicznym. Miało to umożliwić UniiEuropejskiej wykonywanie w pełnym zakresie "misji petersberskich". Celete miały być osiągane dzięki dobrowolnemu podejmowaniu przez państwai grupy państw skoordynowanych wysiłków.

Zgodnie z celem strategicznym w zakresie rozwoju europejskichzdolności wojskowych, Unia Europejska miała osiągnąć zdolność doszybkiego rozmieszczenia w ciągu 60 dni jednostek operacyjnychliczących łącznie do 60 000 żołnierzy, zdolnych do samodzielnegoutrzymania się przez rok w terenie działań. Wyznaczono również celeodnośnie do powstania mniejszych jednostek natychmiastowegoreagowania zachowujących niezwykle wysokie poziomy gotowości.

Trzy miesiące później, w Lizbonie Unia Europejska z zadowoleniempowitała fakt utworzenia tymczasowych organów przewidzianych wHelsinkach, a także opracowanie procesu wdrażania celu strategicznego iokreślania wkładów poszczególnych państw, które będą niezbędne dosprostania wyżej przedstawionym wymogom wojskowym. Na jesień 2000roku wyznaczono Konferencję Zdolności Obronnych Unii Europejskiej4.

Podczas ministerialnego posiedzenia Rady Unii Europejskiej w SantaMaria da Feira (Portugalia) w czerwcu 2000 r., przywódcy UE posunęli doprzodu proces wdrażania wspólnej polityki w dziedzinie bezpieczeństwa iobrony w wielu obszarach. W szczególności, osiągnięto postęp w

409

4 Konferencja Zdolności Obronnych Unii Europejskiej odbyła się w Brukseli, w listopadzie 2000roku. Ministrowie obrony państw należących do Unii Europejskiej i partnerów zobowiązali siędo udostępnia znaczących sił dla przyszłej Europejskiej Jednostki NatychmiastowegoReagowania.

opracowywaniu rozwiązań odnośnie do wkładu państw trzecich dooperacji zarządzania kryzysowego prowadzonych przez Unię Europejską.

Rozwiązania te odnoszą się do procedur konsultacji i/lubzaangażowania nienależących do Unii członków NATO oraz państwubiegających się o członkostwo w Unii Europejskiej. Rada Unii Europejskiejzgodziła się także, aby Rosja, Ukraina i inne państwa europejskiezaangażowane w dialog polityczny z Unią, a także inne zainteresowanepaństwa mogły być zapraszane do udziału w operacjach kierowanych przezUnię Europejską. W tym kontekście, Rada powitała zainteresowanieokazane przez Kanadę.

Ponadto Rada określiła zasady rozwoju konsultacji i współpracy zNATO. Konkretnie zaproponowała utworzenie czterech doraźnych gruproboczych, które miały się zająć kwestiami bezpieczeństwa, celami wzakresie zdolności, rozwiązaniami technicznymi umożliwiającymi UniiEuropejskiej dostęp do zasobów i zdolności NATO, a także określeniestałych mechanizmów konsultacji Unia Europejska-NATO5.

Dalsze informacje można uzyskać w biurach różnych opisanychpowyżej instytucji Unii Europejskiej, w regionalnych BiurachInformacyjnych Unii Europejskiej oraz od Komisji Europejskiej.

Komisja Europejska (The European Commission)73 rue Archiméde1040 BrukselaBelgiaTel.: 32 2 295 3844:Faks: 32 2 295 0166http://www.europa.eu.int

UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA (UZE)6

Unia Zachodnioeuropejska istnieje od 1954 roku. Obecnie należy doniej 10 państw: Belgia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Luksemburg,Niemcy, Portugalia, Wielka Brytania i Włochy. Organami Unii

410

5 Doraźne grupy robocze rozpoczęły spotkania latem tego roku. W grudniu 2000 r. ministrowieNATO odnotowali znaczący postęp i powitali zintensyfikowany dialog NATO-Unia Europejskaoraz jego wkład do lepszego porozumienia pomiędzy tymi dwiema organizacjami iwypracowania mechanizmów efektywnej współpracy.

6 Podczas posiedzenia w Marsylii, w listopadzie 2000 r. Rada Ministrów UZE powitała postępypoczynione przez Unię Europejską w dziedzinie europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony,a także odnotowała poparcie Sojuszu Atlantyckiego dla tego procesu. Rada podjęła szeregdecyzji odnoszących się do przekazywania swojej roli operacyjnej Unii Europejskiej.Zdecydowała również o wprowadzeniu rozwiązań umożliwiających UZE wykonywanieutrzymanych funkcji i działanie niezbędnych struktur.

Zachodnioeuropejskiej są: Rada i Sekretariat - dawniej ulokowane wLondynie, a od stycznia 1993 roku mające siedzibę w Brukseli, a takżeZgromadzenie Parlamentarne z siedzibą w Paryżu. Początki UniiZachodnioeuropejskiej sięgają Traktatu Brukselskiego o współpracygospodarczej, społecznej i kulturalnej oraz o wspólnej obronie z 1948roku. Traktat ten został wówczas podpisany przez: Belgię, Francję,Holandię, Luksemburg i Wielką Brytanię.

Z chwilą podpisania Traktatu Północnoatlantyckiego w 1949 rokuzadania wojskowe Organizacji Traktatu Brukselskiego (Unii Zachodniej)zostały przekazane Sojuszowi Północnoatlantyckiemu. Na mocy UkładówParyskich z roku 1954, stronami Traktatu Brukselskiego stały siędodatkowo Republika Federalna Niemiec i Włochy, a Organizacja TraktatuBrukselskiego zmieniła nazwę na: Unia Zachodnioeuropejska (UZE). UZEwypełniała cele i zadania określone w Układach Paryskich.

Unię Zachodnioeuropejską reaktywowano w 1984 roku z myślą ostworzeniu „wspólnej europejskiej tożsamości obronnej". Miało się to staćdzięki współpracy pomiędzy jej członkami w dziedzinie bezpieczeństwaoraz poprzez wzmocnienie europejskiego filara Sojuszu Północno-atlantyckiego.

W sierpniu 1987 r., podczas wojny między Iranem a Irakiem, eksperciUZE spotkali się w Hadze, aby rozważyć podjęcie wspólnych działań wZatoce Perskiej, które umożliwiłyby swobodę żeglugi w tym akwenie natrasach przewozu ropy naftowej. W październiku 1987 roku państwa UZEspotkały się ponownie, aby koordynować swoją obecność wojskową wZatoce Perskiej po atakach utrudniających żeglugę w tym regionie.

Podczas spotkania w Hadze w październiku 1987 roku RadaMinisterialna UZE, składająca się z ministrów spraw zagranicznych iministrów obrony państw członkowskich, przyjęła „Platformę europejskichinteresów bezpieczeństwa", w której potwierdziła swoją wolęjednoczesnego wzmacniania europejskiego filara NATO oraz nadaniazjednoczonej Europie tożsamości w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony.Platforma zdefiniowała relacje Unii Zachodnioeuropejskiej do NATO oraz doinnych organizacji, a także ustosunkowała się do kwestii rozszerzania UZEoraz określiła warunki dalszego rozwoju roli tej organizacji jako forumregularnych dyskusji nad kwestiami dotyczącymi obrony i bezpieczeństwaEuropy.

Po ratyfikacji podpisanego w listopadzie 1988 roku Układuakcesyjnego, w roku 1990 członkami Unii Zachodnioeuropejskiej stały sięHiszpania i Portugalia. W ten sposób realizowano podjęte w 1987 rokudecyzje o ułatwieniu i przyspieszeniu rozszerzania UZE. Kolejny krok

411

uczyniono w listopadzie 1989 roku, Rada zdecydowała wówczas outworzeniu Instytutu Studiów Strategicznych z siedzibą w Paryżu. Jegozadaniem było wspieranie rozwoju europejskiej tożsamości w dziedziniebezpieczeństwa oraz realizacja postanowień Platformy Haskiej.

Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Maastricht w dniach 9-10grudnia 1991 r. przyjęto szereg decyzji dotyczących wspólnej politykizagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, a państwa członkowskieUnii Zachodnioeuropejskiej podjęły decyzje dotyczące roli UZE oraz jejstosunków z Unią Europejską i NATO (zapisane w Deklaracji z Maastricht).Decyzje te zostały powitane z zadowoleniem przez Radę Północnoatlantyckąpodczas sesji ministerialnej w dniu 19 grudnia 1991 r. Wśród tych decyzjibyło zaproszenie państw członkowskich Unii Europejskiej do wstąpieniado UZE lub uzyskania statusu obserwatora oraz zaproszenie europejskichpaństw członkowskich NATO do zostania członkami stowarzyszonymiUZE; zgoda co do tego, że celem UZE jest jej stopniowy rozwój jakokomponentu obronnego Unii Europejskiej; wraz z decyzją o rozwijaniu iwprowadzaniu w życie postanowień i działań Unii Europejskiej ocharakterze obronnym; ustalenie, że celem jest umacnianie europejskiegofilaru NATO oraz roli, obowiązków i wkładu państw członkowskich UZE doSojuszu; wyrażenie przez UZE woli działania w zgodzie ze stanowiskamizajmowanymi przez Sojusz; wzmocnienie operacyjnej roli UZE; orazprzeniesienie Rady i Sekretariatu UZE z Londynu do Brukseli. Rozważanoteż inne propozycje, w tym koncepcję nowej roli UZE we współpracy wdziedzinie uzbrojenia.

19 czerwca 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych i obrony państwczłonkowskich UZE odbyli spotkanie niedaleko Bonn w celu dalszegowzmocnienia roli tej organizacji. Wydali wówczas Deklarację Petersberską,która zawierała wytyczne co do przyszłego rozwoju organizacji, opracowanena podstawie decyzji podjętych w Maastricht. Państwa członkowskie UZEzapewniały w niej o swojej gotowości do udostępnienia jednostekwojskowych ze wszystkich rodzajów konwencjonalnych sił zbrojnych dowykonania zadań pod auspicjami UZE. Te tak zwane "misje petersberskie"obejmują akcje humanitarne i ratownicze, misje pokojowe oraz zadaniawyznaczane jednostkom bojowym w zarządzaniu kryzysowym, w tym wramach operacji pokojowych. W Deklaracji Petersberskiej członkowie UZEzobowiązali się do współpracy z KBWE i Radą Bezpieczeństwa ONZ wzakresie wspierania prewencji kryzysowej i operacji utrzymania pokoju.

Postanowienia Traktatu z Maastricht dotyczące UZE (artykuł J.4.2 Traktatuo Unii Europejskiej) zostały po raz pierwszy zastosowane w listopadzie 1996roku. Rada Unii Europejskiej zadecydowała wówczas o zwróceniu się doUZE z prośbą o pilne przeanalizowanie opcji udzielenia pomocy wysiłkom

412

humanitarnym Unii Europejskiej w celu wspierania uchodźców i osóbprzesiedlonych w afrykańskim regionie Wielkich Jezior. UZE i UniaEuropejska współpracowały również w planowaniu ewakuacji, wspieraniuafrykańskich wysiłków pokojowych oraz w operacji usuwania min.

Postanowienia podjęte zgodnie z traktatem z Maastricht zostałynastępnie poddane ocenie podczas obrad Konferencji Międzyrządowej(IGC) w latach 1996-97. Na spotkaniu ministerialnym UZE w Madrycie w1995 roku przyjęto dokument: „Wkład UZE do Konferencji MiędzyrządowejUE w 1996 roku", który oceniał rozwój organizacji od czasu Maastricht,prezentował kilka opcji przyszłej współpracy między Unią Europejską aUZE oraz zawierał listę uzgodnionych zasad i wytycznych odnośnie doudzielenia pomocy IGC w kwestiach europejskich rozwiązań obronnych.UZE formalnie przedstawiła te ustalenia Radzie Unii Europejskiej.

W wyniku Konferencji Międzyrządowej, która odbyła się w dniach 16-17 czerwca 1997 r. w Amsterdamie, szefowie państw i rządów UniiEuropejskiej dokonali nowelizacji Traktatu z Maastricht w punktachodnoszących się do przyszłej wspólnej polityki zagranicznej ibezpieczeństwa oraz do stosunków między Unią Europejską a UZE.Szczególnie ważne było włączenie do Traktatu z Amsterdamu "misjipetersberskich" określonych przez UZE na posiedzeniu ministerialnym wczerwcu 1992 roku.

Traktat z Amsterdamu mówi, że UZE jest nieodłącznym elementemrozwoju Unii Europejskiej, który umożliwi Unii dostęp do potencjałuoperacyjnego, zwłaszcza w kontekście misji petersberskich. UZE powinnawspomagać Unię Europejską w tworzeniu obronnych elementówwspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, natomiast Unia powinnaumacniać stosunki instytucjonalne z UZE „w perspektywie możliwejintegracji UZE z Unią Europejską, jeżeli Rada Europejska tak postanowi".Traktat z Amsterdamu stwierdzał również, że „Unia Europejska będziekorzystać z pomocy UZE przy formułowaniu i wcielaniu w życie decyzji idziałań Unii mających znaczenie obronne". Tym samym Rada Europejskazostała upoważniona do przedstawiania UZE wytycznych w odniesieniudo wspomnianych spraw. W takim przypadku, wszyscy członkowie UniiEuropejskiej, łącznie z państwami niebędącymi pełnoprawnymi członkamiUZE, miały być upoważnione do pełnego uczestniczenia w realizacji jejzadań. Na podobnej zasadzie, Rada Europejska, w uzgodnieniu zinstytucjami UZE, miała przyjąć niezbędne rozwiązania praktyczneumożliwiające państwom członkowskim Unii równoprawne uczestnictwow procesach planowania i podejmowania decyzji UZE.

Protokół uzupełniający do artykułu 17 Traktatu z Amsterdamustwierdzał, że w ciągu roku od wejścia traktatu w życie Unia Europejska

413

opracuje wspólnie z UZE rozwiązania umacniające współpracę obuorganizacji. W przyjętym na posiedzeniu ministerialnym 22 lipca 1997 rokudokumencie UZE: „Deklaracja w sprawie roli Unii Zachodnioeuropejskiejoraz jej stosunków z Unią Europejską i Sojuszem Atlantyckim", zwróconouwagę na fragmenty Traktatu z Amsterdamu dotyczące UZE. Deklaracjaprzedstawiała też sposób, w jaki UZE pojmowała swoją rolę oraz relacje zUnią Europejską i NATO. Zgodnie z tym, UZE znacząco przyczyniała się dorozwoju Unii Europejskiej, zapewniając jej dostęp do zdolności operacyjnych,zwłaszcza w kontekście "misji petersberskich". UZE odgrywała równieżważną rolę w rozwoju Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwai Obrony w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego, zgodnie z DeklaracjąParyską oraz decyzjami ministrów NATO przyjętymi w czerwcu 1996 rokuw Berlinie.

Po Traktacie z Amsterdamu i Deklaracji UZE z 22 lipca 1997 r., podjętokolejne kroki w celu rozwijania stosunków Unia Europejska-UZE. Wewrześniu 1997 roku Rada UZE przyjęła środki zmierzające domaksymalnego zharmonizowania półrocznych kadencji rotacyjnegoprzewodnictwa Unii Europejskiej i UZE. Podczas posiedzenia w Erfurcie(Niemcy) w listopadzie 1997 roku, ministrowie Unii Europejskiej podjęlidecyzję wzmocnienia operacyjnej roli państw mających w UZE statusobserwatora - zgodnie z postanowieniami zawartymi w artykule 17.3Traktatu z Amsterdamu. W Erfurcie ministrowie podjęli również decyzjedotyczące szczegółów technicznych udziału członków stowarzyszonych iobserwatorów we wszystkich operacjach UZE.

Od 1991 roku UZE rozbudowywała strukturę umożliwiającą rosnącejliczbie państw europejskich różne formy uczestniczenia w jej działaniach.W drugiej Deklaracji UZE z Maastricht (1991) UZE zaprosiła państwaczłonkowskie Unii Europejskiej do wstępowania do organizacji nawarunkach określonych zgodnie z artykułem XI znowelizowanego TraktatuBrukselskiego, lub do przyjęcia statusu obserwatora. Równocześnie,pozostałe kraje europejskie NATO zostały zaproszone do przyjęcia statusuczłonków stowarzyszonych „na warunkach dających im możliwośćpełnego uczestnictwa w działalności UZE". Deklaracja Petersberskaokreśliła prawa i obowiązki państw członkowskich Unii Europejskiej iNATO, dzieląc je na przyszłych członków, obserwatorów oraz członkówstowarzyszonych. Podczas spotkania ministerialnego w Rzymie, 20listopada 1992 roku, członkowie UZE uzgodnili rozszerzenie organizacji izaprosili Grecję do zostania dziesiątym członkiem UZE, pod warunkiemzakończenia procesu ratyfikacji.

Na posiedzeniu w Luksemburgu 9 maja 1994 roku, Rada MinistrówUZE ogłosiła „Deklarację z Kirchbergu" przyznającą dziewięciu państwom

414

w Europie Środkowej i Wschodniej, które podpisały „Porozumieniaeuropejskie" z Unią Europejską7, status „partnerów stowarzyszonych"(różny od statusu członków stowarzyszonych: Islandii, Norwegii i Turcji). W1996 roku Słowenia została dziesiątym partnerem stowarzyszonym wUZE.

Grecja formalnie przystąpiła do UZE w 1995 roku, Islandii, Norwegii iTurcji - jako państwom członkowskim NATO - przyznano status członkówstowarzyszonych, a Dania i Irlandia - jako członkowie Unii Europejskiej -zostały obserwatorami. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej 1 stycznia1995 r. oraz po zakończeniu procedur parlamentarnych, Austria, Finlandiai Szwecja również uzyskały status obserwatorów w UZE. RepublikaCzeska, Polska i Węgry stały się członkami stowarzyszonymi poprzystąpieniu do Sojuszu, 23 marca 1999 r.

Wspomniane decyzje stworzyły zatem system o zmiennej geometrii,z trzema różnymi rodzajami członkostwa i stowarzyszenia, a także zodrębnym statusem obserwatora:

• członkowie UZE (będący członkami zarówno NATO, jak i UniiEuropejskiej);

• członkowie stowarzyszeni (członkowie NATO, ale nie UniiEuropejskiej);

• partnerzy stowarzyszeni (niebędący członkami NATO ani UE);

• obserwatorzy (członkowie Unii Europejskiej, ale nie NATO. Daniarównież wybrała status obserwatora).

Realizacja "misji petersberskich"W latach 1990. Unia Zachodnioeuropejska rozwinęła stosunki z

wieloma państwami i regionami. Dialog z Rosją stworzył warunki doprowadzenia konsultacji politycznych i praktycznej współpracy w wieluobszarach wspólnych interesów. Współpraca obejmowała między innymidostarczenie rosyjskiego systemu obrazowania dla Centrum SatelitarnegoUZE. Unia Zachodnioeuropejska nawiązała również dialog z Ukrainą,którego podstawą stał się wspólny komunikat wystosowany przez obiestrony we wrześniu 1996 roku. Zainicjowano również dialog z sześciomanienależącymi do UZE państwami regionu Morza Śródziemnego: Algierią,Egiptem, Izraelem, Mauretanią, Maroko i Tunezją. Dialogi te stworzyłyszansę na informowanie tych państw o działaniach UZE oraz umożliwiływymianę poglądów na temat zagadnień interesujących obie strony, takich

415

7 Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja i Węgry.

jak doświadczenia zdobyte podczas operacji pokojowych. W kontekściewysiłków podejmowanych przez wspólnotę międzynarodową UZE podjęłasię również wspomagania państw afrykańskich w tworzeniu zdolnościumożliwiających im efektywny udział w działaniach pokojowych.

W ślad za decyzjami podjętymi w Maastricht i Petersbergu, podjętodziałania zmierzające do rozbudowy zdolności operacyjnych UZE, tak abywyposażyć organizację w narzędzia niezbędne do realizacji "misjipetersberskich". W związku z tym powołano komórkę ds. planowaniapodległą Radzie UZE, której zadaniem stało się planowanie możliwychoperacji UZE oraz sporządzenie i aktualizacja listy Sił Podległych UZE(FAWEU). UZE nie posiada żadnych stałych sił ani własnej strukturydowodzenia. W związku z tym, wyznaczone przez członków i członkówstowarzyszonych UZE jednostki wojskowe i struktury dowództwa mogązostać udostępnione UZE do wykonania określonych zadań. Są wśród nichzarówno jednostki narodowych sił zbrojnych, jak i jednostki wielonarodowetakie jak: Eurokorpus, Wielonarodowa Dywizja Centralna, anglo-holenderskie siły desantowe, Eurofor i Euromarfor, dowództwopierwszego korpusu niemiecko-holenderskiego oraz hiszpańsko-włoskiesiły desantowe8.

Inne posunięcia zmierzające do zwiększenia zdolności operacyjnychUZE obejmowały powołanie do życia Centrum Satelitarnego w Torrejon(Hiszpania), które zostało otwarte w kwietniu 1993 r. Jego zadaniem jestinterpretowanie i analiza danych satelitarnych niezbędnych do weryfikacjiporozumień o kontroli zbrojeń, a także monitorowanie sytuacji kryzysowychw ramach operacji kierowanych przez UZE. Utworzono również CentrumSytuacyjne do monitorowania wyznaczonych przez Radę UZE obszarówobjętych kryzysem oraz śledzenia przebiegu operacji UZE - Centrumuzyskało zdolność operacyjną w czerwcu 1996 r. Zgodnie z decyzjamiministrów UZE, podjętymi podczas spotkań w Paryżu i Erfurcie w maju ilistopadzie 1997 roku, w 1998 roku powołano Komitet Delegatów Wojskowychoraz zreorganizowano wojskową strukturę Kwatery Głównej UZE.

Współpraca między Unią Zachodnioeuropejską a NATO nieodłącznietowarzyszyła procesowi reaktywacji UZE i była stopniowo intensyfikowana,a kontakty stawały się coraz częstsze. Pierwsze, formalne spotkanieprzedstawicieli Rady UZE i Rady Północnoatlantyckiej odbyło się 21 maja1992 roku w Kwaterze Głównej NATO. Następnie Sekretarz Generalny UZEregularnie uczestniczył w ministerialnych posiedzeniach Rady

416

8 Eurokorpus: Belgia, Francja, Niemcy, Luksemburg i Hiszpania. Wielonarodowa dywizjaCentralna- MND (C) wchodzi w skład Sił Reagowania udostępnionych Naczelnemu DowódcySojuszniczych Sił NATO Europa (SACEUR) w ramach zintegrowanej struktury wojskowej.Eurofor (Siły Szybkiego Rozmieszczania) Euromarfor (Siły Marynarki Wojennej) obejmująjednostki z Francji, Hiszpanii, Portugalii i Włoch.

Północnoatlantyckiej, a Sekretarz Generalny NATO był zapraszany naposiedzenia ministerialne UZE. Rada Północnoatlantycka i Rada UZEzaczęły się spotykać cztery razy do roku, przy pozostawieniu otwartejmożliwości częstszych spotkań. NATO i UZE zawarły porozumienie wzakresie bezpieczeństwa, ułatwiające wymianę informacji niejawnych.Innymi przykładami wzmocnionej, praktycznej współpracy były: dostępUZE do zintegrowanego systemu łączności NATO na podstawieporozumienia (MOU) podpisanego przez obie strony oraz regularnekonsultacje sekretariatów i personelu wojskowego obu organizacji.

Kolejnym ważnym krokiem ku bliższej współpracy pomiędzy NATO iUZE były decyzje podjęte podczas szczytu NATO w Brukseli w styczniu 1994roku. Szesnaście państw Sojuszu udzieliło pełnego poparcia budowieeuropejskiej tożsamości w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, mającejwzmocnić europejski filar Sojuszu, a jednocześnie utrwalać więźtransatlantycką. Pozwoliłoby to sojusznikom europejskim przejąć większąodpowiedzialność za wspólne bezpieczeństwo i obronę. Państwasprzymierzone wyraziły również poparcie dla koncepcji umacnianiaeuropejskiego filaru Sojuszu poprzez kontakty z Unią Zachodnioeuropejską,która stawała się w tym czasie komponentem obronnym Unii Europejskiej.Aby uniknąć tworzenia po obu stronach takich samych zdolności, NATOzgodziło się udostępniać swoje zasoby „do celów operacji UZEpodejmowanych przez sojuszników europejskich w ramach ich wspólnejpolityki zagranicznej i bezpieczeństwa", na podstawie konsultacji w RadziePółnocnoatlantyckiej. Dodatkowo, szefowie państw i rządów zatwierdzilikoncepcję Zespołu Zadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF)(patrz rozdział 12), który miał ułatwić prowadzenie operacji w sytuacjachnadzwyczajnych. Polecili zarazem, aby koncepcja była realizowana tak, abypowstały możliwe do wydzielenia, ale nie oddzielne zdolności wojskowe,które mogłyby być wykorzystywane przez NATO lub UZE i będąodpowiadały wymaganiom europejskim, a zarazem przyczynią się dobezpieczeństwa Sojuszu. Jednocześnie potwierdzili, że Sojusz pozostanienajważniejszym forum konsultacji w gronie państw sprzymierzonych, a takżemiejscem uzgadniania polityki mającej wpływ na realizację sojuszniczychzobowiązań w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony wynikających z TraktatuWaszyngtońskiego.

W czerwcu 1996 r. ministrowie spraw zagranicznych i ministrowieobrony podjęli decyzję o tworzeniu w ramach Sojuszu EuropejskiejTożsamość w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony, co miało być niezwykleważnym elementem wewnętrznej adaptacji NATO. Umożliwi ona wszystkimeuropejskim sojusznikom bardziej spójny i skuteczny udział w misjach idziałaniach Sojuszu, podejmowany jako wypełnienie ich wspólnychzobowiązań. Pozwoli im na podjęcie, w razie potrzeby, koniecznych działań

417

oraz wzmocni partnerstwo transatlantyckie. Dzięki pełnemu wykorzystaniukoncepcji Zespołu Zadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF),tożsamość ta miała być oparta na mocnych podstawach wojskowych, miaławykorzystywać planowanie wojskowe i umożliwić utworzenie spójnych podwzględem wojskowym i skutecznych sił, zdolnych do działania podpolityczną kontrolą i strategicznym kierownictwem UZE, uwzględniającpełne uczestnictwo wszystkich europejskich państw sprzymierzonych - jeślitaka będzie ich wola. Podczas Szczytu Madryckiego w lipcu 1997 r., szefowiepaństw i rządów NATO powitali z zadowoleniem działania na rzeczutworzenia Europejskiej Tożsamości w Dziedzinie Bezpieczeństwa i Obronyw ramach NATO, będące wypełnieniem ważnych decyzji politycznychpodjętych przez ministrów spraw zagranicznych i obrony w czerwcu 1996 r.Przywódcy NATO zlecili Radzie Północnoatlantyckiej szybkie zakończenieodnośnych prac we współpracy z UZE.

Wspólne ćwiczenia w dziedzinie zarządzania kryzysowego UZE-NATOodbyły się po raz pierwszy w lutym 2000 r. Ich celem było przetestowaniekoncepcji związanych z ESDI oraz rozwiązań dotyczących prowadzeniaoperacji kierowanych przez UZE, z wykorzystaniem zasobów i zdolnościNATO. Na 2001 r. zaplanowano wspólne ćwiczenia NATO-UZE JES-01.

W świetle decyzji podjętych przez Radę Europejską w Helsinkach w1991 r., ministrowie spraw zagranicznych i obrony UZE przyznali, żewypełnianie przez Unię Europejską nowych zobowiązań w dziedziniebezpieczeństwa będzie miało potężne reperkusje dla UZE. Podczasposiedzenia w Porto (Portugalia) w maju 2000 r. zlecili oni Stałej Radzie UZEprzeanalizowanie środków, które będą potrzebne we właściwym czasie.Wyjaśniano także kwestie odnoszące się do wpływu wspólnej europejskiejpolityki w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony na Traktat Brukselski orazfunkcjonowanie UZE. Na podstawie decyzji podjętych podczas posiedzeniaministerialnego UZE w Marsylii w listopadzie 2000 r. przedstawicielezbliżającej się prezydencji francuskiej UZE podkreślili, że Artykuł V TraktatuBrukselskiego będzie nadal odzwierciedlał wzajemne zobowiązania państwczłonkowskich w odniesieniu do obrony zbiorowej. Przyjęto rozwiązaniaodnośnie do wypełniania przez UZE pozostawionych jej funkcji pouzyskaniu przez Unię Europejską zdolności operacyjnych.

Zadania operacyjne podejmowane przez UZEUZE zaangażowała się w wysiłki podejmowane przez społeczność

międzynarodową w kontekście trwającego od 1992 r. konfliktu w Bośni iHercegowinie oraz kryzysu w Albanii w 1997 roku. Wkład ten polegał naorganizowaniu operacji UZE oraz przeprowadzaniu wspólnych operacji z

418

NATO, wspierających wysiłki ONZ zmierzające do zakończenia konfliktu wbyłej Jugosławii.

W lipcu 1992 roku państwa UZE zdecydowały się udostępnić swojesiły morskie do monitorowania w akwenie Morza Adriatyckiegoprzestrzegania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ skierowanychprzeciwko Federalnej Republice Jugosławii (Serbii i Czarnogórze).Podczas sesji ministerialnej Rady Północnoatlantyckiej, która odbywałasię przy okazji szczytu OBWE w Helsinkach, 10 czerwca 1992 r. ministrowieNATO zadecydowali o podjęciu, w uzgodnieniu z UZE, podobnych kroków.

Na wspólnej sesji 8 czerwca 1993 roku, Rada Północnoatlantycka iRada UZE zatwierdziły koncepcję wspólnej operacji prowadzonej podnadzorem obu organizacji. Jej celem było wymuszanie przestrzeganiaembarga. Wyznaczono przy tym dowódcę wspólnych sił zadaniowychNATO/UZE na Adriatyku. Realizacja tej decyzji została przedstawionabardziej szczegółowo w rozdziale 5.

5 kwietnia 1993 roku Rada Ministrów UZE postanowiła udzielićpomocy Bułgarii, Rumunii i Węgrom w ich wysiłkach zmierzających donarzucenia embarga ONZ na Dunaju. Pomoc ta przyjęła formę operacjicywilnych sił policyjno-celnych, koordynowanej z innymi organizacjami, aprzede wszystkim z Unią Europejską i KBWE. Po zniesieniu sankcji ONZ,operacje na Adriatyku i Dunaju zostały zakończone.

Na początku lipca 1994 r. UZE wysłała kontyngent policyjny, którymiał wspierać administrację UE tworzoną w Mostarze. Jego zadaniembyło wsparcie starań podejmowanych przez Bośniaków i Chorwatów narzecz utworzenia jednolitej policji w Mostarze. Po wygaśnięciu mandatuadministracji Unii Europejskiej w lipcu 1996 roku, został powołanyspecjalny wysłannik Unii, który działał w mieście do końca roku. Policyjnykontyngent UZE udzielał mu wsparcia aż do 15 października 1996 roku,kiedy to specjalny wysłannik przekazał swe uprawnienia wykonawczelokalnym władzom.

Podczas kryzysu w Albanii w 1997 r., Rada UZE zdecydowała orozmieszczeniu Wielonarodowego Doradczego Elementu Policyjnego(MAPE), mającego uzupełnić działania Międzynarodowych Sił Ochronnych(MPF) utworzonych i rozmieszczonych przez kilka państw europejskich podauspicjami Rady Bezpieczeństwa ONZ (rezolucja 1101). Misja MAPE, którabyła pierwszą operacją UZE kierowaną przez Radę przy wsparciuSekretariatu i Komórki ds. Planowania, polegała na udzielaniu informacji idoradzaniu albańskiej policji w zakresie działań policyjnych i przywracaniaporządku oraz obowiązków policji w trakcie wyborów. RozmieszczanieMAPE rozpoczęło się w maju 1997 roku z udziałem państw członkowskichUZE, członków stowarzyszonych, obserwatorów i stowarzyszonychpartnerów. Odpowiadając na prośbę rządu albańskiego, mandat MAPEzostał później przedłużony.

419

420

W maju 1999 r., na wniosek Unii Europejskiej, UZE rozpoczęło misjęwsparcia operacji rozminowywania w Chorwacji. Zgodnie z decyzją RadyMinistrów UZE z listopada 2000 r. z Marsylii, wspomniana misja miała byćrealizowana w ramach UZE aż do wygaśnięcia jej mandatu w maju 2001 r.

Dalsze informacje o działalności Unii Zachodnioeuropejskiej oraz odecyzjach odnoszących się do przekazywania przez UZE funkcjioperacyjnych Unii Europejskiej oraz o rozwiązaniach dotyczących funkcjii struktur pozostawionych UZE można uzyskać od:

Unia Zachodnioeuropejska Zgromadzenie Unii (Western European Union) ZachodnioeuropejskiejSekretariat Generalny Western European Union Assembly4 rue de la Régence 43 avenue du Président WilsonBruksela, Belgia 75775 Paris Cedex 16,Tel.: 32 2 500 4455 FrancjaFaks: 32 2 511 3519 Tel.: 33 1 53 67 22 00E-mail: eo.presse@skynet.be Faks: 33 1 47 20 45 43http://www.weu.int E-mail: 100315.240@compuserve.com

http://www.weu.int/assembly

Instytut Studiów nad BezpieczeństwemWEU Institute for Security Studies

43 Avenue du Président Wilson75775 Paris Cedex 16

FrancjaTel.: 33 1 53 67 22 00Faks: 33 1 47 20 81 78

E-mail: weu.iss@csi.com http://www.weu.int/institut

RADA EUROPY

Rada Europy została powołana do życia 5 maja 1949 r. „dlaosiągnięcia większej jedności między jej członkami w celu ochrony iurzeczywistniania ideałów i zasad będących ich wspólnym dziedzictwemoraz ułatwiania ich postępu gospodarczego i społecznego". Głównymcelem Rady jest gwarantowanie podstawowych praw człowieka,demokracji pluralistycznej i rządów prawa oraz podnoszenie poziomużycia obywateli państw Europy.9

9 Statut Rady Europy, Rozdział 1. Art. 1.

Do Rady Europy należy 40 państw członkowskich (patrz poniżej).Ostatnio przystąpiły: Węgry (1990), Polska (1991), Bułgaria (1992), Estonia,Litwa, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Rumunia (1993), Andora(1994), Łotwa, Albania, Mołdawia, była Jugosłowiańska RepublikaMacedonii10 i Ukraina (1995), Rosja i Chorwacja (1996), Gruzja (1999) orazArmenia i Azerbejdżan (2001).

W skład Rady wchodzi Komitet Ministrów, w którym zapadająuzgodnienia dotyczące wspólnych działań rządów, oraz 291-osoboweZgromadzenie Parlamentarne, które przedkłada propozycje nowychdziałań i - mówiąc bardziej ogólnie - służy jako forum parlamentarne.Niektóre z działań Rady Europy są otwarte dla państw niebędących jejczłonkami. Bośnia i Hercegowina (od 28 stycznia 1994 r.) oraz FederalnaRepublika Jugosławii (od 22 stycznia 2001 r.) mają status gościspecjalnych Zgromadzenia Parlamentarnego. W 1997 r. status specjalnegogościa należący do Białorusi został zawieszony, a procedura akcesyjnatego państwa w Radzie Europy uległa zamrożeniu. Izrael, Kanada i Meksyksą obserwatorami w Zgromadzeniu Parlamentarnym, a Japonia, Kanada,Meksyk, Stany Zjednoczone i Stolica Apostolska mają status obserwatoraw Komitecie Ministrów i w Radzie.

Rada opracowała około 165 konwencji i umów międzyrządowych. Naszczególną uwagę zasługują Europejska Konwencja o Ochronie PrawCzłowieka, Europejska Konwencja Kulturalna oraz Europejska KartaSocjalna. Podczas spotkania na szczycie w Wiedniu w 1993 roku, RadaEuropy podkreśliła swój wkład w umacnianie demokratycznegobezpieczeństwa w Europie. Koncepcja bezpieczeństwa demokratycznegojest realizowana na dwu płaszczyznach. Pierwsza z nich to zdecydowanedomaganie się demokracji pluralistycznej i parlamentarnej, niepodzielnościi uniwersalizmu praw człowieka, rządów prawa oraz ochrony wspólnejspuścizny kulturowej wzbogaconej przez jej różnorodność, jakopodstawowych warunków bezpieczeństwa. Drugą płaszczyzną jestzdecydowane promowanie współpracy europejskiej opartej na uznawaniupowyższych wartości. W tym ujęciu współpraca jest sposobem budowaniawięzi zaufania obejmujących cały kontynent, które pomagają zapobiegaćkonfliktom oraz ułatwiają wypracowywanie rozwiązań wspólnychproblemów. Promowanie demokratycznego bezpieczeństwa przyczynia siędo pokonywania wielu zagrożeń dla bezpieczeństwa w Europie. Nie tylkozmniejsza ryzyko jakiegokolwiek powrotu do rządów totalitarnych, ale takżestanowi odpowiedź na wyzwania, których źródłem jest poważne irozpowszechnione gwałcenie podstawowych wolności i praw człowieka - wtym dyskryminowanie części społeczeństwa; bardzo poważne braki w

421

10 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

strukturach gwarantujących rządy prawa; agresywny nacjonalizm, rasizm inietolerancja; a także napięcia lub konflikty pomiędzy grupami etnicznymi;terroryzm i przestępczość zorganizowana; dezintegracja społeczna oraznierówności społeczne i napięcia na szczeblu lokalnym i regionalnym.

Drugie spotkanie na szczycie Rady Europy odbyło się w październiku1997 roku w Strasburgu. Przyjęto na nim plan działania Rady na czas dojubileuszu 50-lecia jej istnienia, to jest do maja 1999 roku, oraz na dalsząprzyszłość. Plan działania uwzględniał zadania dotyczące: demokracji ipraw człowieka, spójności społecznej, bezpieczeństwa obywateli, wartościdemokratycznych oraz różnorodności kulturowej. Z dniem 1 lutego 1998roku weszła w życie Konwencja Ramowa o Ochronie MniejszościNarodowych Rady Europy. Ponadto z dniem 1 listopada 1998 roku RadaEuropy zatwierdziła nowy, pełnoetatowy Trybunał Praw Człowieka,którego uprawnienia oparte są na ustaleniach Protokołu do EuropejskiejKonwencji Praw Człowieka.

Przyjęty w Strasburgu plan działania przewidywał powołanieKomisarza Rady Europy ds. Praw Człowieka.x Pierwsza nominacja na tostanowisko nastąpiła w roku 1999. Opracowano także proceduręmonitorowania, która zapewni przestrzeganie przyjętych zobowiązań.Poufny, konstruktywny i nikogo nie dyskryminujący dialog prowadzonyjest na szczeblu rządowym w Komitecie Ministrów oraz na szczebluparlamentarnym w Zgromadzeniu Rady Europy.

Znaczący wzrost liczby członków Rady Europy od czasu zakończeniazimnej wojny oraz rosnąca liczba uzgodnionych konwencji świadczą owyrażanej przez państwa członkowskie woli stworzenia strukturwspółpracy, które przyczynią się do uniknięcia nowych podziałów nakontynencie europejskim oraz do zbudowania wspólnej, europejskiejcywilizacji demokratycznych narodów. Działania podejmowane w tejsferze przez Radę Europy są zatem komplementarne do wysiłków SojuszuPółnocnoatlantyckiego. Rada Europy zamierza realizować plan działaniawe współpracy z innymi organizacjami, a szczególnie z Unią Europejską iOBWE.

422

Państwa kandydujące

Bośnia

Państwa o statusie specjalnych gości w Zgromadzeniu Parlamentarnym

Bośnia była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Państwa o statusie obserwatorów w Komitecie Ministrów

Japonia Kanada Meksyk Stany Stolica Zjednoczone Apostolska

Państwa o statusie obserwatorów w ZgromadzeniuParlamentarnym

Izrael Kanada Meksyk

Dalszych informacji udziela:Rada Europy, 67075 Strasbourg, Francja Tel:. 33 3 88 41 20 00 Fax: 33 3 88 41 27 81/82/83 http://www.coe.fr

423

AlbaniaAndoraArmeniaAustriaBelgiaBułgariaChorwacjaCyprDaniaEstonia Francja

FinlandiaGrecja GruzjaHiszpaniaHolandiaIrlandia IslandiaLiechtensteinLitwaLuksemburgŁotwa

Macedonia 11

Malta Mołdawia NiemcyNorwegiaPolskaPortugalia RepublikaCzeska RosjaRumunia

San MarinoSłowacja SłoweniaSzwajcariaSzwecjaTurcjaUkrainaWęgryWielka BrytaniaWłochy

11 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

Państwa członkowskie Rady Europy

ROZDZIAŁ 16

ORGANIZACJE PARLAMENTARNE I POZARZĄDOWE

Zgromadzenie Parlamentarne NATO (NATO PA)

Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA)

Międzysojusznicza Konfederacja Oficerów Rezerwy (CIOR)

Międzysojusznicza Konfederacja Oficerów Rezerwy Służb Medycznych (CIOMR)

ORGANIZACJE PARLAMENTARNE I POZARZĄDOWE

ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE NATO (NATO PA)Spójność Sojuszu jest w zasadniczy sposób wzmacniania dzięki

poparciu udzielanemu przez parlamentarzystów wybranych w wolnychwyborach.

Zgromadzenie Parlamentarne NATO (NATO PA) (dawniej nazywaneZgromadzeniem Północnoatlantyckim) jest organizacją międzyparlamentarną,która od 1955 r. działa jako forum ustawodawców z państw członkowskichSojuszu Północnoatlantyckiego z Ameryki Północnej i Europy Zachodniejstwarzające warunki do spotkań i omawiania kwestii będącychprzedmiotem ich zainteresowania i uwagi. W ostatnich latach, w wynikuzmian, jakie zaszły w byłym Związku Radzieckim oraz Europie Środkoweji Wschodniej, w znaczący sposób wzrosła liczba członków Zgromadzeniaoraz poszerzony został jego mandat.

Delegacje siedemnastu państw partnerskich Sojuszu mają statusdelegacji stowarzyszonych Zgromadzenia Parlamentarnego NATO, któryumożliwia im udział w pracach i debatach Zgromadzenia. Prace tekoncentrują się w coraz większym stopniu na problematyce bezpieczeństwacałej Europy, a także na wybranych problemach gospodarczych,politycznych, środowiska naturalnego i kulturalnych Europy Środkowej iWschodniej.

Status delegacji stowarzyszonych Zgromadzenia ParlamentarnegoNATO mają następujące państwa: Albania, Austria, Bułgaria, Chorwacja,Estonia, Finlandia, Gruzja, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Rumunia, FederacjaRosyjska, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, była JugosłowiańskaRepublika Macedonii1 i Ukraina.

Zgromadzenie działa całkowicie niezależnie od NATO, ale w znaczącysposób pomaga utrzymywać kontakty pomiędzy parlamentaminarodowymi a Sojuszem, zachęcając rządy do uwzględnienia wustawodawstwie narodowym zagadnień istotnych dla NATO.Zgromadzenie stale przypomina, że międzyrządowe decyzje podejmowanew NATO są w ostatecznym wymiarze uzależnione od poparcia politycznego,wyrażanego zgodnie z procedurami konstytucyjnymi obowiązującymi wdemokratycznie wybranych parlamentach. Zgromadzenie było zatem

427

1 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

bezpośrednio zainteresowane wspomaganiem procesu ratyfikacjiProtokołów Akcesyjnych, podpisanych pod koniec 1997 roku; proces tenzakończył się w 1999 r. rozszerzeniem Sojuszu o Polskę, Republikę Czeską iWęgry.

Delegatów do Zgromadzenia wyznaczają poszczególne parlamenty,zgodnie z procedurami narodowymi oraz proporcją sił politycznych wparlamencie. Dzięki temu Zgromadzenie reprezentuje szerokie spektrumpoglądów politycznych.

Zgromadzenie zbiera się na sesjach plenarnych dwa razy w roku.Sesje odbywają się rotacyjnie w stolicach państw członkowskich istowarzyszonych, na zaproszenie parlamentów narodowych. PraceZgromadzenia są prowadzone w pięciu komitetach do spraw:politycznych, obrony i bezpieczeństwa, gospodarczych i bezpieczeństwa,nauki i technologii, cywilnych aspektów bezpieczeństwa oraz w SpecjalnejGrupie Śródziemnomorskiej (również mającej status komitetu). Są tozarówno grupy studyjne, jak i istotne fora dyskusyjne. Komitety analizująi badają wszystkie ważne współczesne zagadnienia pojawiające się wobszarach ich zainteresowań. Zbierają się regularnie w ciągu roku iprzedkładają sprawozdania na sesjach plenarnych Zgromadzenia. WBrukseli mieści się 30-osobowy Sekretariat Zgromadzenia.

Zgromadzenie ma cel edukacyjny i służy budowaniu konsensusu.Umożliwia parlamentarzystom sygnalizowanie rządom i organomdecyzyjnym Sojuszu zagadnień budzących zaniepokojenie lub wątpliwościoraz ułatwia wzajemne informowanie się o różnych narodowych iregionalnych sposobach postrzegania wielu kwestii stanowiącychprzedmiot zainteresowań obu stron. Podobnie, członkowie Zgromadzeniamogą wykorzystywać w pracy parlamentów narodowych doświadczenia iinformacje zebrane podczas udziału w pracach Zgromadzenia. Dzięki temukwestie istotne dla NATO mogą być w maksymalnie szeroki sposóbprezentowane w parlamentach narodowych. Zgromadzenie jest takżeważnym probierzem opinii parlamentarnej i publicznej na temat sprawSojuszu. Prowadzone na jego forum dyskusje odzwierciedlają postrzeganiepolityki NATO przez opinię publiczną i parlamentarzystów wposzczególnych państwach. W tym znaczeniu Zgromadzenie odgrywapośrednią, ale ważną rolę w kształtowaniu polityki. Zalecenia i rezolucjeZgromadzenia są przekazywane do rządów, parlamentów narodowych,innych właściwych organizacji oraz do Sekretarza Generalnego NATO, któryprzygotowuje na nie odpowiedzi na podstawie dyskusji w RadziePółnocnoatlantyckiej.

Stosunki z państwami Europy Środkowej i Wschodniej sąkoordynowane w ramach tzw. inicjatywy Rose’a i Rotha zgłoszonej w 1990

428

roku przez amerykańskiego kongresmena Charliego Rose’a, ówczesnegoprzewodniczącego Zgromadzenia, oraz amerykańskiego senatora USABilla Rotha. Na inicjatywę składają się trzy elementy:

• aktywny udział parlamentarzystów państw Europy Środkowej iWschodniej w odbywanych dwa razy do roku sesjachZgromadzenia;

• organizowanie w regularnych odstępach czasu seminariówRose’a–Rotha w sprawach szczególnie interesującychparlamentarzystów państw Europy Środkowej i Wschodniej. Sąone organizowane we współpracy z parlamentami państwczłonkowskich lub parlamentami państw Europy Środkowej iWschodniej. Umożliwiają dialog w kwestiach stanowiącychprzedmiot zainteresowania uczestników. Od wprowadzeniainicjatywy w życie odbyło się już ponad 30 takich seminariów;

• program wspiera również rozwój kadrowy kancelariiparlamentarnych poprzez umożliwienie ich pracownikomodbywania dwutygodniowych szkoleń lub krótkich wizyt wSekretariacie Zgromadzenia w Brukseli. Program ten jestprzeznaczony dla pracowników kancelarii parlamentarnychpracujących w komisjach spraw zagranicznych lub bezpieczeństwa,bądź w inny sposób zaangażowanych w stosunki międzynarodowe.

Celem inicjatywy Rose’a–Rotha jest:

• integracja i włączenie parlamentarzystów z państw EuropyŚrodkowej i Wschodniej w prace Zgromadzenia;

• wspieranie poczucia partnerstwa i współpracy na szczebluparlamentarnym;

• zwiększenie wzajemnego zrozumienia wśród parlamentarzystówdla ich różnych problemów i punktów widzenia;

• informowanie parlamentarzystów państw Europy Środkowej iWschodniej o sprawach bieżących;

• popieranie kształtowania się właściwych stosunków cywilno-wojskowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej poprzezpogłębianie wiedzy i zrozumienia parlamentarzystów z tegorejonu Europy w zakresie problematyki bezpieczeństwa orazpoprzez ukazywanie stosunków panujących międzyparlamentarzystami, urzędnikami służby cywilnej i wojskowymi wpaństwach Sojuszu;

429

• przekazywanie parlamentarzystom Europy Środkowej iWschodniej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie praktyk iprocedur parlamentarnych;

• pomoc w budowaniu struktur kancelarii parlamentów państwEuropy Środkowej i Wschodniej w celu zapewnieniaparlamentarzystom takiego wsparcia administracyjnego, jakimdysponują parlamentarzyści zachodni.

Rola Zgromadzenia w rozwijaniu stosunków z parlamentami EuropyŚrodkowej i Wschodniej została doceniona w Akcie StanowiącymNATO–Rosja oraz w Karcie NATO–Ukraina, które podpisano w 1997 roku.Dokumenty te wzywały do rozszerzenia dialogu i współpracy międzyZgromadzeniem Północnoatlantyckim a Zgromadzeniem FederalnymFederacji Rosyjskiej oraz Radą Najwyższą Ukrainy.

Program działań zewnętrznych, mający na celu pogłębianiestosunków międzynarodowych, jest niezależny od działań RadyPartnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) oraz Partnerstwa dla Pokoju (PdP),ale wzmacnia obie te inicjatywy. Szczególną uwagę poświęca sięosiągnięciu jednego z kluczowych celów PdP, jakim jest ustanowieniedemokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi. Działania Zgromadzenia sąukierunkowane na zapewnianie ekspertyzy oraz przekazywaniedoświadczenia i informacji, które pomagają parlamentarzystom z państwEuropy Środkowej i Wschodniej zwiększać skuteczność wpływania napolitykę obronną swych państw oraz zapewnić w pełni demokratycznąkontrolę nad narodowymi siłami zbrojnymi.

Bliższych informacji o działalności Zgromadzenia ParlamentarnegoNATO można zasięgać w Sekretariacie Międzynarodowym:

Place du Petit Sablon 31000 Bruksela tel.: 32 2 513 2865faks: 32 2 514 1847E-mail: secretariat@naa.behttp://www.naa.be

430

STOWARZYSZENIE TRAKTATU ATLANTYCKIEGO (ATA)Utworzone 18 lipca 1954 r. Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego

(ATA) grupuje jako członków dobrowolne, pozarządowe stowarzyszenia z19 państw członkowskich Sojuszu, w celu wspierania działalności NATOoraz propagowania celów Traktatu Północnoatlantyckiego.

Od początku lat 90., Stowarzyszenie regularnie przyjmuje - jakoczłonków stowarzyszonych – narodowe, dobrowolne, pozarządoweorganizacje tworzone w państwach partnerskich NATO. Obecnie 18stowarzyszeń ma status członków stowarzyszonych. Zgodnie z konstytucjąATA członkowie stowarzyszeni mogą stać się pełnymi członkamiStowarzyszenia, po wstąpieniu ich państw do NATO, z chwilą uznania ichnowego statusu przez Zgromadzenie ATA, na wniosek Rady ATA.

W wyniku wprowadzenia poprawki do konstytucji, od roku 1999Zgromadzenie ATA może także - na wniosek Rady - przyznawać statusobserwatora organizacjom pozarządowym tworzonym w państwachuczestniczących w Dialogu Śródziemnomorskim NATO. Status ten mogątakże uzyskać organizacje bezpośrednio lub geograficznie związane zproblematyką bezpieczeństwa euroatlantyckiego, nawet jeżeli ich państwamacierzyste nie podpisały porozumienia o Partnerstwie dla Pokoju2.

Cele Stowarzyszenia oraz afiliowanych przy nim organizacjinarodowych są następujące:

• informowanie opinii publicznej o misjach i zadaniach OrganizacjiTraktatu Północnoatlantyckiego;

• prowadzenie badań dotyczących różnych celów i działań NATOoraz włączanie do nich państw Europy Środkowej i Wschodniej, atakże rozwijanie Dialogu Śródziemnomorskiego NATO;

• promowanie solidarności pomiędzy mieszkańcami obszarupółnocnoatlantyckiego oraz państw należących do ProgramuPartnerstwa dla Pokoju;

• szerzenie demokracji;

• rozwijanie współpracy między organizacjami członkowskimi iwspólne osiąganie wyżej wymienionych celów.

431

2 Na posiedzeniu Zgromadzenia, które odbyło się na przełomie października i listopada 2000roku w Budapeszcie, Stowarzyszenie przyjęło Sojusz dla Bezpieczeństwa działający w Bośni iHercegowinie, nadając mu status pierwszego członka-obserwatora.

432

BELGIABelgijskie Stowarzyszenie AtlantyckieAssociation Atlantique BelgeQuartier Reine Astrid12 rue Bruyn1120 Bruksela Tel.: 32 2 264 40 17Faks: 32 2 268 52 77E-mail: aabav.ata@skynet.be

DANIADuńskie Stowarzyszenie AtlantyckieDanish Atlantic AssociationRyvangs Allé 1 - Postboks 25212100 Kopenhaga 0Tel.: 45 39 27 19 44Faks: 45 39 27 56 26E-mail: atlant@atlant.dk

FRANCJAFrancuskie StowarzyszenieWspólnoty AtlantyckiejFrench Association for the AtlanticCommunity10 rue Crevaux75116 ParyżTel.: 33 1 45 53 15 08Faks: 33 1 47 55 49 63E-mail: afca@club-internet.fr

GRECJA Greckie Stowarzyszenie na rzecz Współpracy Atlantyckiej i Europejskiej Greek Association for Atlantic andEuropean Cooperation160 A Ioannou Drossopoulou Str.112 56 AtenyTel.: 30 1 865 5979Faks: 30 1 865 4742E-mail: gaaec@ath.forthnet.gr

HISZPANIA Stowarzyszenie Altantyckie Spanish Atlantic Association C/Montesa, 34, 1°28006 MadrytTel./Faks: 34 91/ 309 3975:401 2617Faks: 34 91 349 5392E-mail: ata@spain.ms

HOLANDIA Holenderski Komitet Atlantycki Netherlands Atlantic CommitteeBezuidenhoutseweg 237-2392594 AM HagaTel.: 31 70 363 9495Faks: 31 70 364 6309E-mail: atlcom@xs4all.nl

HOLANDIA Holenderski Komitet Atlantycki Netherlands Atlantic CommitteeBezuidenhoutseweg 237-2392594 AM HagaTel.: 31 70 363 9495Faks: 31 70 364 6309E-mail: atlcom@xs4all.nl

ISLANDIAStowarzyszenie WspółpracyZachodniejAssociation of Western CooperationPO Box 28121 RejkjavikTel.: 354 561 0015Faks: 354 551 0015E-mail: infonato@islandia.is

CZŁONKOWIE STOWARZYSZENIA TRAKTATUATLANTYCKIEGO

KANADAAtlantycka Rada Kanady The Atlantic Council of Canada6 Hoskin avenue (Trinity College)TorontoOntario M5S 1H8Tel.: 1 416 979 1875Faks: 1 416 979 0825E-mail: atlantic@idirect.com

LUKSEMBURG Komitet Atlantycki Luksemburga Luxembourg Atlantic CommitteeBP 8052018 LuksembourgTel.: 352 463 563Faks: 352 462 932E-mail: birden@compuserve.com

NIEMCY Niemieckie StowarzyszenieAtlantyckie The German Atlantic AssociationAm Burgweiher 1253123 BonnTel.: 49 228 62 50 31Faks: 49 228 61 66 04E-mail: DtAtlGes@aol.com

NORWEGIA Norweski Komitet AtlantyckiNorwegian Atlantic CommitteeFridtjof Nanssens Plass 60160 Oslo 1Tel.: 47 22 40 36 00Faks: 47 22 40 36 10E-mail: post@atlanterhavskomiteen.no

POLSKA Polish Atlantic ClubPolski Klub Atlantycki Al. 3 Maja 5/51 00-401 WarszawaTel./Faks: 48 22 625 47 49

Stowarzyszenie EuroatlantyckieEuro-Atlantic Associationul. Sienkiewicza 12/1400-944 WarszawaTel.: 48 22 828 11 45Faks: 48 22 828 11 46

PORTUGALIAPortugalski Komitet Atlantycki Portuguese Atlantic CommitteeAv. Infante Santo 42, 6e 1350-174 Lizbona Tel.: 351 21/390 59 57 lub 397 59 06Faks: 351 21 397 84 93E-mail: cpa@mail.telepac.pt

REPUBLIKA CZESKACzeska Komisja Atlantycka Czech Atlantic CommissionRitirska 31110 00 Praga 1 E-mail: pavel.bilek@volny.cz

STANY ZJEDNOCZONERada Atlantycka StanówZjednoczonychThe Atlantic Council of the UnitedStatesSuite 1000 - 910 17th Street, N.W.Waszyngton DC 20006Tel.: 1 202 463 7226Faks: 1 202 463 7241E-mail: info@acus.org

TURCJA Turecki Komitet Atlantycki Turkish Atlantic Committee G.O. Pasa Kuleli Sokak 44/1 06700 AnkaraTel.: 90 312 446 34 23Faks: 90 312 446 50 11

433

434

STOWARZYSZENI CZŁONKOWIE STOWARZYSZENIATRAKTATU ATLANTYCKIEGO

WĘGRYWęgierska Rada AtlantyckaHungarian Atlantic CouncilMargit Krt. 43-451024 Budapeszt Tel.: 36 1 326 8791 Faks: 36 1 326 8793E-mail: tmagyarics@hotmail.com

WIELKA BRYTANIA Rada Atlantycka ZjednoczonegoKrólestwaThe Atlantic Council of the UnitedKingdom185 Tower Bridge Road Londyn SEI 2UFTel.: 44 20 7403 0640/0740Faks: 44 20 7403 0901E-mail: acuk@atlanticcouncil.demon.co.uk

WŁOCHYWłoski Komitet AtlantyckiItalian Atlantic Committee Piazza Firenze 2700186 RzymTel.: 39 0 6 687 37 86Faks: 39 0 6 687 33 76E-mail: italata@iol.it

ALBANIAAlbańskie Stowarzyszenie Atlantyckie Albanian Atlantic AssociationBul. Deshmoret e KombitPallati I Kongreseve, Kati I DyteTirana Tel./Faks: 355 4 364 659E-mail: amoisiu@abissnet.com.al

AUSTRIAAustriackie StowarzyszenieEuroatlantyckieEuro-Atlantic Association of AustriaErlaufstrasse 7/12346 Maria EnzersdorfSüdstadtTel.: 43 22236 41196Faks: 43 2236 41196/9E-mail: Institute@oeies.or.at

AZERBEJDŻANAzerskie Stowarzyszenie Współpracy Atlantyckiej Azerbaijan Atlantic CooperationAssociationAzerbaijan prospekti 37Baku 370000Tel.: 994 12 983 176 Faks: 994 12 675 353E-mail: peace@elkhan.baku.az

BUŁGARIABułgarski Klub AtlnatyckiThe Atlantic Club of Bulgaria29 Slavyanska StreetSofia 1000Tel.: 359 2 981 0699Faks: 359 2 981 5782

435

3 Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.

CHORWACJAChorwacka Rada AtlantyckaThe Atlantic Council of Croatia2 Lepusiceva 610000 ZagrzebTel.: 385 1 4558 022Faks: 385 1 4647 545E-mail: radovanvukadinovic@hotmail.com

FEDERACJA ROSYJSKA Stowarzyszenie WspółpracyEuroatlantyckiej Association for Euro-AtlanticCooperation 3 Prechistenka St. 119034 MoskwaTel.: 7 095 203 62 71 Faks: 7 095 230 22 29E-mail: aeac@mail.ru

FINLANDIAFińska Rada AtlantyckaThe Atlantic Council of FinlandC/o Karollina HonkanenFiński Instytut SprawMiędzynarodowychThe Finnish Institute of InternationalAffairsMannerhelmintle 15A00260 HelsinkiTel.: 358 9 434 207 25Faks: 358 9 434 207 69E-mail: karollina.honkanen@upifila.fl

GRUZJAGruziński Klub EuroatlantyckiEuro-Atlantic Club of Georgia23a Khoshtaria str.Tbilisi 380008Tel.: 995 32 98 6956Faks: 995 32 93 1476E-mail: atlantic_geo@hotmail.com

LITWALitewskie Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego Lithuanian AtlanticTreaty AssociationP.O. Box 29112000 WilnoTel.: 370 2 362 423Faks: 370 2 362 519E-mail: lata_aslb@yahoo.com

ŁOTWA Łotewska Organizacja TransatlantyckaBiblioteka AkademickaThe Latvian Transatlantic OrganisationAcademic LibraryRupniecibas street 10 3rd fl.Ryga 1235Tel.: 371 7 322883Faks: 37 1 7 106202 E-mail: lato@lato.lv

BYŁA JUGOSŁOWIAŃSKAREPUBLIKA MACEDONII 3Klub Euroatlantycki Euro-Atlantic ClubMarshal Tito 22/1/151000 SkopjeTel./Faks: 389 2 16 2221E-mail: atamacedonia@mt.net.mk

MOŁDAWIAMołdawskie StowarzyszenieEuroatlantyckieEuro-Atlantic Associationof Moldova8, N. Iorga str.2009 ChisinauTel.: 3732 238 633 Faks: 37 32 238 666E-mail: magic@cni.md

436

ORGANIZACJE MAJĄCE STATUS OBSERWATORAW STOWARZYSZENIU ATLANTYCKIM

BOŚNIA I HERCEGOWINASojusz dla Bezpieczeństwa BiHAlliance for Security B&HObala Kulina bana 4SarajewoTel./Faks: 387 33 212 026/667 737E-mail: amv/fda@bih.net.ba

FEDERALNA REPUBLIKA JUGOSŁAWII8 Kosovska Str.11000 BelgradTel./Faks: 381 11 322 0343E-mail: bgatlantic@yahoo.com

REPUBLIKA SŁOWACKASłowacka Komisja Atlantycka Slovak Atlantic CommissionC/o EuroAtlantic CentreKuzmanyho 3 974 01 Banska BystricaTel./Faks: 421 48 415 1689E-mail: eac@calipso.sk

RUMUNIA Rumuńskie Centrum Euroatlantyckie Euro-Atlantic Council of RomaniaKiseleff Av., 4171268 Bukareszt Tel./Faks: 40 1 222 71 62E-mail: euro_atl@rnc.ro

SŁOWENIASłoweńska Rada Atlantycka The Atlantic Council of SloveniaKardeljeva pl. 16 1000 LublanaTel.: 386 1 589 2327Faks: 386 1 589 2290E-mail: zass@atlantski-svet.org

SZWECJASzwedzka Rada Atlantycka Atlantic Council of SwedenBox 5434114 84 SztokholmTel./Faks: 46 8 87 15 78E-mail: Bo.hugemark@war-and-peace.se

UKRAINA Ukraińska Rada Atlantycka The Atlantic Council of UkraineDep. 110 Vorovsky Str.01052 KijówTel./Faks: 380 44 212 5837Tel.: 380 44 243 6207E-mail: galenko@gala.net

Atlantycki Komitet Edukacyjny (AEC) oraz Atlantyckie StowarzyszenieMłodych Liderów Politycznych (AAYPL) są zupełnie odrębnie działającymiorganizacjami. W ramach ATA utworzono w 1996 roku MłodzieżoweStowarzyszenie Traktatu Północnoatlantyckiego.

Bliższe informacje można otrzymać od:

ATA 10 rue Crevaux 75116 ParyżFrancja Tel.: 33 145 53 28 80 Faks: 33 145 55 49 63 E-mail: ata-sg@wanadoo.fr

MIĘDZYSOJUSZNICZA KONFEDERACJA OFICERÓWREZERWY (CIOR)

Międzysojusznicza Konfederacja Oficerów Rezerwy powszechnienazywana CIOR, została utworzona w 1948 roku przez stowarzyszeniaoficerów rezerwy Belgii, Francji, Holandii. Obecnie należą do niejwszystkie stowarzyszenia oficerów rezerwy państw członkowskich NATO(18).

Członkowie tych organizacji, będąc oficerami rezerwy, są w cywilnymżyciu aktywni w biznesie, przemyśle, na arenie akademickiej, w polityceoraz w innych dziedzinach zawodowych.

Mogą więc przyczyniać się do lepszego społecznego zrozumieniazagadnień bezpieczeństwa i obrony, a także wykorzystywać cywilnąwiedzę i doświadczenie do rozwiązywania problemów związanych zwypełnianiem zadań stojących przed oficerami rezerwy sił zbrojnychNATO.

CIOR jest skrótem od pełnej nazwy organizacji w języku francuskim:„Confédération Interalléé des Officiers de Réserve”. Konfederacja jestorganizacją pozarządową, apolityczną, typu non-profit, której celem jestrozwijanie współpracy między narodowymi stowarzyszeniami oficerówrezerwy państw NATO, a także wzmacnianie solidarności wewnątrzSojuszu Atlantyckiego.

Do głównych zadań CIOR należy: wspieranie polityki NATO,współdziałanie w realizacji zadań Sojuszu, utrzymywanie kontaktów zwładzami wojskowymi i dowództwami NATO oraz rozwijanie

437

międzynarodowych kontaktów między oficerami rezerwy w celuposzerzania wiedzy i pogłębiania wzajemnego zaufania.

Delegaci do CIOR są wybierani przez ich narodowe stowarzyszeniaoficerów rezerwy. Przewodniczący każdej delegacji narodowej jestautomatycznie wiceprzewodniczącym CIOR. Międzynarodowyprzewodniczący CIOR oraz sekretarz generalny są wybierani przez KomitetWykonawczy. Wywodzą się oni z tej samej organizacji krajowej. Ichkadencja trwa dwa lata.

Poza przewodniczącym i sekretarzem generalnym, w skład KomitetuWykonawczego wchodzi 18 wiceprzewodniczących oraz do czterechdelegatów z każdego stowarzyszenia narodowego. Głosowanie odbywa sięna zasadzie "jedna delegacja - jeden głos"; każdy z wiceprzewodniczącychoddaje głos w imieniu swojej delegacji.

Komitet Wykonawczy jest organem polityczno-decyzyjnym CIOR.Decyduje, które państwo ma objąć przewodnictwo, kiedy odbędzie sięnastępny kongres, jakie projekty będą rozważane przez poszczególnekomisje oraz jakie działania należy ostatecznie podjąć w odniesieniu dokonkretnych projektów.

CIOR jest finansowany z rocznych składek organizacji członkowskichobliczanych proporcjonalnie do liczby członków, a także z subsydiów,darów i zapisów.

Pod nadzorem przewodniczącego działają w CIOR cztery komisjestałe oraz jeden komitet prawny Komitetu Wykonawczego. Są to komisje:

• Komisja 1 – Problemów stosunku do obrony i bezpieczeństwa,

• Komisja 2 – Współpracy cywilno-wojskowej,

• Komisja 3 – Łączności,

• Komisja 4 – Konkurencji.

Komitet Wykonawczy może w niektórych sytuacjach powołaćpodkomitet lub podkomisję i zlecić im zajęcie się zagadnieniami, którewykraczają poza obowiązki stałych komisji lub komitetów.

CIOR odbywa posiedzenia raz do roku, kolejno w poszczególnychpaństwach członkowskich. Zimowa wspólna konferencja Komisji iKomitetu Wykonawczego odbywa się zazwyczaj w pierwszej części lutego,w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli.

438

439

MIĘDZYSOJUSZNICZA KKONFEDERACJA OFICERÓWREZERWY SŁUŻB MEDYCZNYCH (CIOMR)

CIOMR (Confédération Interalliéé des Officiers Médicaux de Réserve)została założona w Brukselii w 1947 roku jako oficjalna organizacjaoficerów medycznych rezerwowych sił sprzymierzonych. Założona przezBelgię, Francję i Holandię, Konfederacja grupuje obecnie wszystkiepaństwa członkowskie CIOR. Jej zadaniem jest tworzenie ściślejszychkontaktów zawodowych pomiędzy lekarzami i służbami medycznymi siłrezerwy państw NATO. Konferencja analizuje kwestie o dużym znaczeniudla oficerów rezerwy służb medycznych, w tym problematykę szkoleniamedyczno-wojskowego oraz rozwija współpracę rezerwistów z siłamiNATO.

CIOMR jest członkiem stowarzyszonym CIOR. Sesje CIOMR odbywająsię w tym samym czasie i miejscu co letnie i zimowe kongresy CIOR. Mająjednak inny porządek obrad, obejmujący omawianie problemówmedycznych.

Bliższe informacje o CIOR i CIOMR można uzyskać od:

Bliższe informacje o narodowych organizacjach zrzeszającychoficerów rezerwy można uzyskać pod następującymi adresami:

BELGIAL’Union Royale Nationale des Officiers de Réserve de Belgique(URNOR-KNVRO) 24 rue des Petits Carmes 1000 BrukselaTel.: 32 2 701 3815

Biuro ŁącznikoweCIOR przy NATOCIOR Liaison Officein NATONATO/IMS/P1P/CIORNATO HQ1110 BrukselaBelgiaTel.: 32 2 707 5295

Doradca ds.RezerwistówReserve AffairsAdvisorPublic Inform. Office7010 SHAPEBelgiaTel.: 32 65 44 33 89

Sekretarz GeneralnyThe SecretaryGeneralCIOMR6 BoterdorpseVerlaat3054 XL RotterdamHolandiaFaks: 31 10 4635307

DANIAReserveofficersforeningen I Danmark (ROID) GI Hovedvagt Kastellet 1 2100 Kopenhaga - O Tel.: 45 33 14 16 01

FRANCJAL’Union Nationale des Officiers de Réserve de France (UNOR) 12 rue Marie Laurencin 75012 ParyżTel.: 33 1 43 47 40 16

GRECJAThe Supreme Pan-Hellenic Federation of Reserve Officers (SPFRO) 100 Solonos Street 10680 AtenyTel.: 30 1 362 50 21

HISZPANIAFederacion de Organizaciones de la Reserva de Espana (FORE)Mayor, 1628013 MadrytTel.: 34 91 661 6041

HOLANDIA Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reserve Officieren (KVNRO) Postbus 95395 2509 CJ’s-Gravenhage Tel.: 31 70 316 29 40

KANADA The Conference of Defence Associations of Canada (CDA) Suite 502359 Kent StreetOttawa, Ontario K2P OR7Tel.: 1 603 236 1552

LUKSEMBURGAmicale des Anciens Officiers de Réserve Luxembourgeois (ANORL) 124 A. Kiem 8030 Strassen

440

441

NIEMCYVerband der Reservisten der Deutsche Bundeswehr. V. (VdRBw) P.O. Box 14361 Bonn 1 Tel.: 49 228 2590920

NORWEGIANorway Norske Reserveoffiseres Forbund (NROF) Oslo Mil. Akershus 0015 Oslo 1 Tel.: 47 224 78260

POLSKAFederation of Reservists and Veterans AssociationOf the Polish Armed ForcesUl. Nowowiejska 2600-911 WarszawaTel.: 48 22 682 5147/6937Faks: 48 22 682 6937E-mail: federez@poland.com

PORTUGALIAUniao Portuguesa de Officiais de ReservaEstado Maior General das Forcas ArmadosAv. Ilha da Madeira1400-204 LizbonaTel.: 351 21 301 00 01

REPUBLIKA CZESKASvaz Dustojnikua a Praporciku ArmadycrVitezne Namesti, 416000 Praga 6Tel.: 420 2 20215393

STANY ZJEDNOCZONEThe Reserve Officers Association of the United States (ROA) 1 Constitution Avenue, N.E. Washington, D.C. 20002 Tel.: 1 202 479 22 00

442

TURCJATurkiye EmekliSubaylar DernegiSelanik Caddesi 34/6Kizilay, AnkaraTel.: 90 312 418 77 61

WĘGRYNational Association of Reserve Soldiers (HUNGARY)HUVOSH - Volgyi int 21/231026 Budapest

WIELKA BRYTANIAThe Reserve Forces Association of the United Kingdom Centre Block Duke of York’s Headquarters Chelsea London SW3 4SG Tel.: 44 207 4145588

WŁOCHYUnione Nazionale Ufficiali in Congedo d’Italia (UNUCI) Via Nomentana 313 00162 RzymTel.: 39 068 414108

ZAŁĄCZNIK 1

POWSZECHNIE STOSOWANE SKRÓTY

AAP Allied Administrative Publication,Sojusznicza PublikacjaAdministracyjna

AAYPL Atlantic Association of YoungPolitical Leaders, AtlantyckieStowarzyszenie Młodych LiderówPolitycznych

ABM AntiBallistic Missile (Treaty 1972),Rakieta Antybalistyczna (Układ z 1972 roku)

AC Alliance Committee, Komitet Sojuszniczy

ACCHAN Allied Command Channel,Dowództwo Sił SojuszniczychNATO Strefa Kanału La Manche

ACCIS Automated Command and ControlInformation System,Zautomatyzowany SystemInformacyjny Dowodzenia

ACCS Air Command and ControlSystem, System DowodzeniaLotniczego i Kontroli

ACE Allied Command Europe,Dowództwo Sił SojuszniczychNATO Europa

ACLANT Allied Command Atlantic,Dowództwo Sił SojuszniczychNATO Atlantyk

ADP Automated Data Processing,Automatyczne PrzetwarzanieDanych

ADREPS Air Defence Representatives,Przedstawiciele Sił ObronyPowietrznej

AEC Atlantic Education Committee,Atlantycki Komitet ds. Kształcenia

AEW Airborne Early Warning,Powietrzny System WczesnegoOstrzegania

AFCENT Allied Forces Central Europe, Siły Sojusznicze Europa Środkowa

AFNORTH Allied Forces Northern Europe,Siły Sojusznicze Europa Północna

445

1 Wykaz obejmuje większość skrótów użytych w Vademecum oraz inne akronimy, ale niestanowi kompletnej listy skrótów stosowanych w NATO.

ZAŁĄCZNIK 1POWSZECHNIE STOSOWANE SKRÓTY1

AFNORTHWEST Allied Forces NorthwesternEurope, Siły Sojusznicze EuropaPółnocno-Zachodnia

AFSOUTH Allied Forces Southern Europe,Siły Sojusznicze EuropaPołudniowa

AGARD Advisory Group for AerospaceResearch and Development (re-organised under the NATOResearch and TechnologyOrganisation (RTO) as theResearch & Technology Agency),Grupa Doradcza ds. Badań iRozwoju Technologii Lotniczo-Rakietowej (reorganizowana przezOrganizację Badań i TechnologiiNATO – RTO

AGS Air/Ground Surveillance, System Naziemnych InstalacjiObrony Powietrznej

AHWG Ad Hoc Working Group, Doraźna Grupa Robocza

AIRCENT Allied Air Forces Central Europe,Siły Sojusznicze PowietrzneEuropa Środkowa

AIRNORTHWEST Allied Air Forces NorthwesternEurope, Siły Sojusznicze PowietrzneEuropa Północno-Zachodnia

AJP Allied Joint Publication, Wspólna Publikacja Sojusznicza

ALMC Air-Launched Cruise Missile,Wystrzeliwany z Powietrza PociskSamosterujący

ALP Allied Logistic Publication,Sojusznicza Publikacja Logistyczna

AMF ACE Mobile Force, Siły SzybkiejDyslokacji Dowództwa SiłSojuszniczych NATO Europa

AMF(L) ACE Mobile Force (LAND), Lądowe Siły Szybkiej DyslokacjiDowództwa Sił SojuszniczychNATO Europa

AOR Area of Responsibility, Obszar Odpowiedzialności

AP Allied Publication, Publikacja Sojusznicza

APAG Atlantic Policy Advisory Group,Atlantycka Grupa Doradcza ds.Polityki

AQAP Allied Quality AssurancePublication, PublikacjaSojuszniczej Kontroli Jakości

446

ARRC ACE Rapid Reaction Corps,Korpus Szybkiego ReagowaniaDowództwa Sił SojuszniczychNATO Europa

ARW Advanced Research Workshop(NATO Science Programme),Zaawansowane WarsztatyBadawcze (Program NaukowyNATO)

ASG Assistant Secretary General,Asystent Sekretarza Generalnego

ASI Advanced Study Institute (NATOScience Programme), Ośrodek Pogłębionych Studiów(Program Naukowy NATO)

ASR Alliance StandardisationRequirements, Wymagania NATOw dziedzinie Standaryzacji

ASW Anti-Submarine Warfare,Zwalczanie Okrętów Podwodnych

ATA Atlantic Treaty Association,Stowarzyszenie TraktatuAtlantyckiego

AWACS Airborne Warning and ControlSystem, Powietrzny SystemOstrzegania i Kontroli

BALTAP Allied Forces Baltic Approaches,Sojusznicze Siły Obszar CieśninBałtyckich

BICES Battlefield Information Collectionand Exploitation System, System Zbierania i Wykorzy-sty-wania Informacji Pola Walki

BMEWS Ballistic Missile Early WarningSystem, System WczesnegoOstrzegania przed PociskamiBalistycznymi

BOD Board of Directors, Rada Dyrektorów

BTWC Biological and Toxin WeaponsConvention, Konwencja o ZakazieBroni Biologicznej i Toksyn (1972)

CALS Continuous Acquisition and LifeCycle Support, Zespół AparaturyMedycznej StałegoPodtrzymywania Życia

CANUS Canada-United States,Kanada–Stany Zjednoczone

CAPC Civil Aviation Planning Committee,Komitet Planowania LotnictwaCywilnego

447

CAPS Conventional Armaments PlanningSystem, System PlanowaniaUzbrojenia Konwencjonalnego

CAS Close Air Support, Bezpośrednie Wsparcie Lotnicze

CBC Civil Budget Committee, Komitet Budżetu Cywilnego

CBM Confidence Building Measure,Środek Budowy Zaufania

CCC Capabilities Coordination Cell,Komórka ds. KoordynacjiZdolności

CCMS Committee on the Challenges ofModern Society, Komitet ds.Wyzwań WspółczesnegoSpołeczeństwa

CCPC Civil Communications PlanningCommittee, Komitet PlanowaniaŁączności Cywilnej

CDE Conference on Security andConfidence Building Measuresand Disarmament in Europe,Konferencja w sprawieBezpieczeństwa, Środków BudowyZaufania i Rozbrojenia w Europie

CEE Central and Eastern Europe,Europa Środkowo-Wschodnia

CENTAG Central Army Group, CentralEurope, Centralna Grupa ArmiiEuropa Środkowa

CEOA Central Europe Operating Agency,Agencja Operacyjna Europy Środ-kowej

CEP Civil Emergency Planning,Planowanie Cywilne (w sytuacji Zagrożenia)

CEPMO(A) Central Europe PipelineManagement Organisation(Agency), Organizacja ZarządzaniaNaftociągiem Środkowoeuropejs-kim (Agencja)

CEPS Central Europe Pipeline System,System Naftociągów Europy Środ-kowej

CESDP Common European Security and Defence Policy, Wspólna Europejska Polityka w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony

448

CFE Conventional Armed Forces inEurope (CFE of Treaty 1990),Konwencjonalne Siły Zbrojne w Europie (Traktat o Konwencjonalnych SiłachZbrojnych w Europie 1990 r.)

CFE-IA Concluding Act of theNegotiations on PersonnelStrength of the ConventionalArmed Forces in Europe Treaty(1992), Akt Końcowy Rokowań natemat Stanu OsobowegoKonwencjonalnych Sił Zbrojnychw Europie (1992)

CFSP Common Foreign and SecurityPolicy, Wspólna PolitykaZagraniczna i Bezpieczeństwa

CHANCOM Channel Committee, Komitet ds. Kanału La Manche

CICR Committee on Information andCultural Relations,Komitet ds. Informacji i KontaktówKulturalnych

CIMIC Civil/Military Cooperation,Współpraca Cywilno-Wojskowa

CINCEASTLANT Commander-in-Chief EasternAtlantic Area, GłównodowodzącyWschodni Atlantyk

CINCENT Commander-in-Chief Allied ForcesCentral Europe,Głównodowodzący SiłSojuszniczych Europa Środkowa

CINCHAN Allied Commander-in-ChiefChannel (position dissolved 1994),Głównodowodzący Kanał LaManche (stanowisko zlikwidowanew 1994 roku)

CINCIBERLANT Commander-in-Chief IberianAtlantic Area, GłównodowodzącyIberyjska Strefa Atlantyku

CINCNORTH Commander-in-Chief Allied ForcesNorthern Europe,Głównodowodzący SiłSojuszniczych Europa Północna

CINCSOUTH Commander-in-Chief Allied ForcesSouthern Europe,Głównodowodzący SiłSojuszniczych Europa Południowa

CINCUKAIR Commander-in-Chief UnitedKingdom Airforces,Głównodowodzący Sił LotniczychWielkiej Brytanii

CINCWESTLANT Commander-in-Chief WesternAtlantic Area, GłównodowodzącyZachodni Atlantyk

449

CIO Chairman-in-Office (OSCE),Urzędujący Przewodniczący OBWE

CIOMR Confédération Interalliée desOfficiers Médicaux de Réserve,Międzysojusznicza KonfederacjaOficerów Rezerwy SłużbyMedycznej

CIOR Confédération Interalliée desOfficiers de Réserve,Międzysojusznicza KonfederacjaOficerów Rezerwy

CIS Commonwealth of IndependentStates, Wspólnota NiepodległychPaństw

CIS Communications and InformationSystems, Systemy Łączności i Informatyki

CJTF Combined Joint Task Force, ZespółZadaniowy Połączonych RodzajówWojsk

CLG Collaborative Linkage Grants,Stypendium Współpracy

C-M Council Memorandum,Memorandum RadyPółnocnoatlantyckiej

CMTF Civil-Military Task Force, Cywilno-Wojskowy Zespół Zadaniowy

CMX Crisis Management Exercise,Ćwiczenia w zakresie ZarządzaniaKryzysowego

CNAD Conference of NationalArmaments Directors, Konferencja NarodowychDyrektorów ds. Uzbrojenia

CNISB Communication, Navigation andIdentification Systems Branch,Oddział ds. Systemów Łączności,Nawigacji i Identyfikacji

COMIFOR Commander in Theatre of IFOR,Głównodowodzący w TeatrzeDziałań IFOR

COMNAVSOUTH Commander Allied Naval ForcesSouthern Europe, Dowódca SiłSojuszniczych Morskich Południe

COEC Council Operations and ExerciseCommittee, Komitet ds. Operacji iĆwiczeń

COMCEN Communication Centre, CentrumŁączności

450

COMEDS Committee of the Chiefs ofMilitary Medical Services in NATO,Komitet Szefów Wojskowych SłużbMedycznych NATO

COMNAVNORTH Commander Naval Forces North,Dowódca Sił SojuszniczychMorskich Północ

COMSTRIKFLTLANT CommanderStriking Fleet Atlantic, DowódcaFloty Uderzeniowej NATO Atlantyk

COMSUBACLANT Commander Submarine AlliedCommand Atlantic, Dowódca SiłPodwodnych NATO Atlantyk

CONMAROPS Concept of Maritime Operations,Koncepcja Operacji Morskich

COSC Chiefs of Staff Committee, Komitet Szefów Sztabów

CP Capability Package, Zespół Możliwości

CPC Conflict Prevention Centre,Ośrodek Zapobiegania Konfliktom

CPC Civil Protection Committee,Komitet Ochrony Cywilnej

CPSU Communist Party of the SovietUnion, Komunistyczna PartiaZwiązku Radzieckiego

CPX Command Post Exercise, Ćwicze-nie Dowódczo-Sztabowe

CRG Collaborative Research Grant(NATO Science Programme),Wspólne Stypendium Badawcze(Program Naukowy NATO)

CRPC Commission for Real PropertyClaims, Komisja ds. RoszczeńOdszkodowawczych

CSBM Confidence and Security BuildingMeasure, Środki Budowy Zaufaniai Bezpieczeństwa

CSCE Conference on Security andCooperation in Europe (fromJanuary 1995, Organisation onSecurity and Cooperation inEurope or OSCE), KonferencjaBezpieczeństwa i Współpracy wEuropie (od stycznia 1995przemianowana na: OrganizacjaBezpieczeństwa i Współpracy wEuropie, OBWE)

CST Conventional Stability Talks,Rokowania w sprawie StabilizacjiSił Konwencjonalnych

451

CTBT Comprehensive Nuclear Test-BanTreaty, Układ o CałkowitymZakazie Prób z Bronią Jądrową

C3 Consultation, Command andControl, Konsultacje, Dowodzenie i Kontrola

CUSRPG Canada-US Regional PlanningGroup, Grupa PlanowaniaRegionalnego Kanada-StanyZjednoczone

CWC Chemical Weapons Convention(1993), Konwencja o BroniChemicznej (1993 r.)

DCA Dual-Capable Aircraft, SamolotPodwójnego Przeznaczenia

DCI Defence Capabilities Initiative,Inicjatywa Zdolności Obronnych

DGP Senior Defence Group onProliferation, Grupa WysokiegoSzczebla ds. Proliferacji

DIMS Director International Military Staff (IMS), Dyrektor MiędzynarodowegoSztabu Wojskowego

DCMC Deputy Chairman of the MilitaryCommittee, ZastępcaPrzewodniczącego KomitetuWojskowego

DOS Democratic Opposition of Serbia,Demokratyczna Opozycja Serbii

DPAO Division of Defence, Planning andOperations, Pion PlanowaniaObronnego i Operacji

DPC Defence Planning Committee,Komitet Planowania Obrony

DPQ Defence Planning Questionnaire,Kwestionariusz PlanowaniaObronnego

DRC Defence Review Committee,Komitet Przeglądu Obronnego

DRG Defence Research Group(absorbed into the NATO Researchand Technology Organisation(RTO)), Grupa Badań Obronnych(włączona w strukturę OrganizacjiBadań i Technologii NATO)

DS Division of Defence Support, Pion Wsparcia Obrony

452

EADRCC Euro-Atlantic Disaster ResponseCoordination Centre,Euroatlantycki OśrodekKoordynacji Reagowania w przy-padku Katastrof

EADRU Euro-Atlantic Disaster ResponseUnit, Euroatlantycka JednostkaReagowania w przypadkuKatastrof

EAF Entity Armed Forces, Siły ZbrojneJednostek Terytorialnych

EAPC Euro-Atlantic Partnership Council,Rada PartnerstwaEuroatlantyckiego

EAPMC Euro-Atlantic Partnership MilitaryCommittee, Komitet WojskowyPartnerstwa Euroatlantyckiego

EPC European Political Cooperation,Europejska Współpraca Polityczna

ESA European Space Agency,Europejska Agencja Kosmiczna

ESDIEuropean Security and DefenceIdentity, Europejska Tożsamość w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony

ESDP European Security and DefencePolicy, Europejska Polityka w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony

EST Advisory Panels on Environmentaland Earth Science and Technology,Grupy Doradcze ds. Środowiska,Nauki o Ziemi i Technologii

EU European Union, Unia Europejska

EUROGROUP Informal Group of NATO EuropeanDefence Ministers (dissolved1993), Nieoficjalna grupa roboczaministrów obrony europejskichpaństw NATO (rozwiązana w 1993roku)

EV Expert Visit (NATO ScienceProgramme), Wymiana Specjalistów (Program naukowy NATO)

EW Electronic Warfare, Wojna Elektroniczna

EWISG Early Warning Inter-Staff Group,Wewnętrzna Grupa WczesnegoOstrzegania

EWG Executive Working Group,Wykonawcza Grupa Robocza

453

FAWEU Forces Answerable to the WesternEuropean Union (WEU), Siły Podległe UZE

FMB Frequency Management Branch,Oddział ds. ZarządzaniaCzęstotliwościami

FORACS NATO Naval Forces Sensors andWeapons Accuracy Check Sites,Czujniki i Stanowiska SprawdzaniaCelności Broni Sił Morskich

FRP Financial Rules and Procedures,Przepisy i Procedury Finansowe

FSC Forum for Security Cooperation(OSCE), Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa (OBWE)

FSU Former Soviet Union, były Związek Radziecki

GLCM Ground-Launched Cruise Missile,Wystrzeliwany z Ziemi PociskSamosterujący

GSZ Ground Safety Zone, LądowaStrefa Bezpieczeństwa

HCNM OSCE High Commission onNational Minorities, WysokaKomisja OBWE ds. MniejszościNarodowych

HLG High Level Group, GrupaWysokiego Szczebla

HLTF High Level Task Force, ZespólZadaniowy Wysokiego Szczebla

HNS Host Nation Support, WsparcieKraju Gospodarza

HLSG High Level Steering Group, GrupaSterująca Wysokiego Szczebla

IATA International Air TransportAssociation, MiędzynarodoweStowarzyszenie TransportuLotniczego

ICAO International Civil AviationOrganisation, MiędzynarodowaOrganizacja Lotnictwa Cywilnego

ICB International Competitive Bidding,Przetargi Międzynarodowe

ICBM Intercontinental Ballistic Missile,Międzykontynentalny PociskBalistyczny

ICRC International Committee for theRed Cross, MiędzynarodowyKomitet Czerwonego Krzyża

454

ICTY International Criminal Tribunal forthe former Yugoslavia, Międzyna-rodowy Trybunał Kryminalny dlabyłej Jugosławii

IEPG Independent EuropeanProgramme Group, NiezależnaEuropejska Grupa Programowania

IFOR Implementation Force (for Bosniaand Herzegovina), SiłyImplementacyjne (dla Bośni iHercegowiny)

IFRC International Federation of the RedCross and Red Crescent Societies,Międzynarodowa FederacjaCzerwonego Krzyża i CzerwonegoPółksiężyca

IGC Inter-Governmental Conference,Konferencja Międzyrządowa

IISS nternational Institute for StrategicStudies, Międzynarodowy InstytutStudiów Strategicznych

IMS International Military Staff,Międzynarodowy Sztab Wojskowy

INCOM Development of an IntegratedCoastal Zone ManagementProgramme, Rozwój ProgramuZintegrowanego ZarządzaniaStrefą Przybrzeżną

INF Intermediate-Range NuclearForces (Treaty, 1987), Traktat o Eliminacji Broni Jądrowej Śred-niego Zasięgu

IO Interoperability Objective, Wymóg Interoperacyjności

IOB Interoperability Branch, Oddział ds. Interoperacyjności

IPP Individual Partnership Programme(PfP), Indywidualny ProgramPartnerstwa (PdP)

IPTF United Nations International PoliceTask Force, MiędzynarodowePolicyjne Siły Zadaniowe ONZ

IRBM Intermediate-Range BallisticMissile, Pocisk BalistycznyŚredniego Zasięgu

IRF Immediate Reaction Forces, SiłyNatychmiastowego Reagowania

IRF(A) Immediate Reaction Forces Air,Siły PowietrzneNatychmiastowego Reagowania

IRF(L) Immediate Reaction Forces Land,Siły Lądowe NatychmiastowegoReagowania

455

IS International Staff, SekretariatMiędzynarodowy

ISB Information Security Branch,Oddział ds. BezpieczeństwaInformacji

ISTB Information Systems andTechnology Branch, Oddział ds.Systemów Informatycznych iTechnologii

IUKADGE Improved United Kingdom AirDefence Ground Environment,Udoskonalne Naziemne InstalacjeObrony Powietrznej WielkiejBrytanii

JCP Joint Committee on Proliferation,Wspólny Komitet ds. Proliferacji

JCR Joint Committee on Returns,Wspólny Komitet ds. Powrotów(była Jugosławia)

JIAS Joint Integrated AdministrativeStructures, Wspólne ZintegrowaneStruktury Administracyjne

JMC Joint Medical Committee,Wspólny Komitet Medyczny

JSB Joint Service Board (MAS),Wspólny Zarząd Służb (WojskowejAgencji ds. Standaryzacji)

JSRC Joint Sub-Regional Command,Połączone DowództwoSubregionalne

JSTC Joint NATO-Russia Scientific andTechnological CooperationCommittee, Wspólny Komitet ds. Współpracy Naukowo-Technicznej NATO-Rosja

JWG Joint Working Group (NATO-Ukraine Joint Working Group onDefence Reform), Wspólna GrupaRobocza (Wspólna Grupa RoboczaNATO-Ukraina ds. Reform w dziedzinie obronności)

KFOR Kosovo Force, MiędzynarodoweSiły Pokojowe w Kosowie

KLA Kosovo Liberation Army,Kosowska Armia Wyzwoleńcza

KPS Kosovo Police Service, Kosowskie Siły Policyjne

KVM Kosovo Verification Mission, Misja Weryfikacyjna w Kosowie

456

LANDCENT Allied Land Forces Central Europe,Siły Sojusznicze Lądowe NATOEuropa Środkowa

LANDSOUTH Allied Land Forces SouthernEurope, Siły Sojusznicze LądoweNATO Europa Południowa

LANDSOUTHCENT Allied Land Forces South CentralEurope, Siły Sojusznicze LądoweNATO Europa Południowo-Środkowa

LANDSOUTHEAST Allied Land Forces South easternEurope, Siły Sojusznicze LądoweNATO Europa Południowo-Wschodnia

LA&R Logistics, Armaments andResources Division, Pion Logistyki,Uzbrojenia i Zasobów

LCC Logistics Coordination Centre,Ośrodek Koordynacji Logistyki

LDK Democratic League of Kosovo,Demokratyczna Liga Kosowa

LG Linkage Grant (NATO ScienceProgramme), Stypendium Współpracy (Program Naukowy NATO)

LST Advisory Panels on Life, Scienceand Technology, Panel Doradczyds. Życia, Nauki i Technologii

LTS Long Term Study, Badania Długo-terminowe

LTDP Long-Term Defence Programme,Długoterminowy ProgramObronny

MAG Movement and TransportationAdvisory Group, Grupa Doradczads. Przemieszczeń i Transportu

MAP Membership Action Plan, PlanDziałań na rzecz Członkostwa

MAPE Multinational Advisory PoliceElement, WielonarodowyDoradczy Element Policyjny

MARAIRMED Maritime Air ForcesMediterranean, Morskie SiłyLotnicze Morze Śródziemne

MAREQ Military Assistance Requirement,Wojskowe Wymagania Wsparcia

MAS Military Agency forStandardisation, AgencjaWojskowa ds. Standaryzacji

457

MBC Military Budget Committee,Komitet Budżetu Wojskowego

MBFR Mutual and Balanced ForceReductions, Wzajemna i Zrównoważona Redukcja SiłKonwencjonalnych

MC Military Committee, Komitet Wojskowy

MCDA Military and Civil Defence Assets,Wojskowe i Cywilne ZasobyObronne

MCG Mediterranean CooperationGroup, Grupa WspółpracyŚródziemnomorskiej

MCM Mine Countermeasures, Środki Zwalczania Min

MCMFORMED Mine Counter Measures ForceMediterranean, Śródziemnomors-kie Siły do Zwalczania Min

MCMFORNORTH Mine Counter Measures ForceNorth, Siły do Zwalczania MinPółnoc

MCWG Military Committee WorkingGroup, Grupa Robocza KomitetuWojskowego

MDF Main Defence Forces, Główne SiłyObronne

MEADS Medium Extended Air DefenceSystem, System ObronyPowietrznej o Średnim Zakresie

MEPs Members of the EuropeanParliament, CzłonkowieParlamentu Europejskiego

MILREP Military Representative (to theMC), Przedstawiciel Wojskowy (w Komitecie Wojskowym)

MLM Military Liaison Mission,Wojskowa Misja Łącznikowa

MLRS Multiple Launch Rocket System,Wieloprowadnicowa WyrzutniaPocisków Rakietowych

MNC Major NATOCommand/Commander (renamedNATO StrategicCommand/Commander),Główne, Dowództwo/GłównyDowódca NATO (dawniejStrategiczneDowództwo/StrategicznyDowódca)

MOB Main Operating Base, GłównaBaza Operacyjna

458

MOD Ministry of Defence, MinisterstwoObrony

MOU Memorandum of Understanding,Porozumienie

MPA Maritime Patrol Aircraft, MorskiSamolot Patrolowy (albo MorskaPowietrzna Jednostka Patrolowa)

MRCA Multi-Role Combat Aircraft (TOR-NADO), Wielozadaniowy SamolotBojowy (Tornado)

MSC Major SubordinateCommand/Commander, Wyższe Dowództwo Podległe

MSU Multinational Security Unit,Wielonarodowa JednostkaZabezpieczenia

MTCR Missile Technology ControlRegime, Reżim KontroliTechnologii Rakietowych

MTRP Medium Term Resources Plan,Średnioterminowy PlanZaopatrzenia

NAA North Atlantic Assembly,Zgromadzenie Północnoatlantyckie

NAADC NATO Analytical Air Defence Cell,Komórka Analityczna NATO ds.Obrony Powietrznej

NAAG NATO Army Armaments Group,Grupa Uzbrojenia Sił Lądowych

NACNorth Atlantic Council, RadaPółnocnoatlantycka

NACC North Atlantic CooperationCouncil, Północnoatlantycka RadaWspółpracy

NACMA NATO Air Command and ControlSystem (ACCS) ManagementAgency, Agencja NATO ds.Zarządzania SystememDowodzenia Lotniczego i Kontroli(Agencja NATO ds. ZarządzaniaACCS)

NACMO NATO ACCS ManagementOrganisation, Organizacja NATOds. Zarządzania SystememDowodzenia Lotniczego i Kontroli(Organizacja NATO ds. ZarządzaniaACCS)

NACOSA NATO CIS Operating and SupportAgency, Agencja NATO ds.Operacyjnych oraz WsparciaSystemu Łączności i Informatyki

459

NADC NATO Air Defence Committee,Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej

NADEFCOL NATO Defense College, Akadenia Obrony NATO

NADGE NATO Air Defence GroundEnvironment, Instalacje NaziemneObrony Powietrznej NATO

NADREPS National Armaments Director'sRepresentatives, PrzedstawicieleNarodowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia

NAEW&C NATO Airborne Early Warning andControl, Wczesne Ostrzeganie i Kontrola Powietrzna NATO

NAEWF NATO Airborne Early WarningForces, Siły Powietrzne NATOWczesnego Ostrzegania

NAFAG NATO Airforce Armaments Group,Grupa Uzbrojenia Sił LotniczychNATO

NAHEMA NATO Helicopter (NH90) Design,Development, Production andLogistics Management Agency,Agencja NATO ds. Projektowania,Rozwoju, Produkcji i ZarządzaniaLogistycznego w dziedzinieŚmigłowców

NAMEADSMA NATO Medium Extended AirDefence System ManagementAgency, Agencja NATO ds. Zarządzania Systemem ObronyPowietrznej o Średnim Zakresie

NAMFI NATO Missile Firing Installation,Poligon Rakietowy NATO

NAMMA NATO Multi-Role Combat AircraftDevelopment and ProductionManagement Agency, AgencjaNATO ds. Rozwoju i ZarządzaniaProdukcją WielozadaniowegoSamolotu Bojowego

NAMMO NATO Multi-Role Combat AircraftDevelopment and ProductionManagement Organisation,Organizacja NATO ds. Rozwoju iZarządzania ProdukcjąWielozadaniowego SamolotuBojowego

NAMP NATO Annual Manpower Plan,Roczny Plan Osobowy NATO

NAMSA NATO Maintenance and SupplyAgency, Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia

NAMSO NATO Maintenance and SupplyOrganisation, Organizacja NATOds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia

460

NAPMA NATO Airborne Early Warning andControl (AEW&C) ProgrammeManagement Agency, Agencja NATO ds. ZarządzaniaLotniczym Programem WczesnegoOstrzegania i Kontroli

NAPMONATO Airborne Early Warning andControl Programme ManagementOrganisation, Organizacja NATOds. Zarządzania LotniczymProgramem WczesnegoOstrzegania i Kontroli

NAPR NATO Armaments PeriodicReview, Okresowy PrzeglądUzbrojenia NATO

NATINADS NATO Integrated Air DefenceSystem, Zintegrowany SystemObrony Powietrznej NATO

NATMC NATO Air Traffic ManagementCommittee, Komitet NATO ds. Zarządzania Ruchem Lotniczym

NATO North Atlantic Treaty Organisation,Organizacja TraktatuPółnocnoatlantyckiego

NATO PA NATO Parliamentary Assembly,Zgromadzenie ParlamentarneNATO

NAUNATO Accounting Unit, Sekcja Księgowości NATO

NAVNORTHWEST Allied Naval Forces North westernEurope, Siły Sojusznicze MorskieNATO Europa Północno-Zachodnia

NAVOCFORMED Naval On-Call Force,Mediterranean, Siły MorskieSzybkiego Reagowania MorzeŚródziemne

NAVSOUTH Allied Naval Forces SouthernEurope, Siły Sojusznicze MorskieNATO Europa Południowa

NBCNuclear, Biological and ChemicalWeapons, Broń Jądrowa,Biologiczna i Chemiczna

NCARC NATO Conventional ArmamentsReview Committee, Komitet NATOds. Przeglądu UzbrojeniaKonwencjonalnego

NCCIS NATO Command, Control andInformation System, System Dowodzenia, Kontroli i Informacji NATO

NCISS NATO Communications andInformation Systems School,Szkoła Systemów Łączności i Informatyki NATO

461

NC3A NATO Consultation, Commandand Control Agency, Agencja NATO ds. Konsultacji,Dowodzenia i Kontroli

NC3B NATO Consultation, Commandand Control Board, Zarząd NATO ds. Konsultacji,Dowodzenia i Kontroli

NC3O NATO Consultation, Commandand Control Organisation,Organizacja NATO ds. Konsultacji,Dowodzenia i Kontroli

NC3REPS Group of National C3Representatives, GrupaNarodowych Przedstawicieli ds. C3

NCS NATO Committee ofStandardisation, Komitet NATO ds. Standaryzacji

NDCNATO Defense College, Akademia Obrony NATO

NDMC NATO Defence ManpowerCommittee, Komitet NATO ds. Kadry Obrony

NDMP NATO Defence Manpower Plan,Plan dotyczący Kadry ObronnejNATO

NEFMA NATO European Fighter AircraftDevelopment, Production andLogistics Management Agency,Agencja NATO ds. ZarządzaniaProdukcją i LogistykąEuropejskiego Samolotu Myśliws-kiego

NEFMO NATO European Fighter Aircraft(EFA) Development, Productionand Logistics ManagementOrganisation, Organizacja NATOds. Zarządzania Produkcją i Logistyką EuropejskiegoSamolotu Myśliwskiego

NEPS North European Pipeline System,Północnoeuropejski SystemNaftociągów

NETMO(A) NATO Eurofighter 2000 and TOR-NADO Development, Productionand Logistics ManagementOrganisation (Agency),Organizacja (Agencja) NATO ds.Zarządzania Produkcją, Rozwojemi Logistyką Samolotów Eurofighter2000 i TORNADO

NFRNATO Financial Regulations,Przepisy finansowe NATO

NGONon-Governmental Organisation,Organizacja Pozarządowa

462

NHMO

NATO HAWK Management Office,Biuro NATO ds. ZarządzaniaProgramem HAWK

NHPLO

NATO HAWK Production andLogistics Organisation,Organizacja NATO ds. Logistyki i Produkcji Programu HAWK

NHQC3S

NATO Headquarters Consultation,Command and Control Staff, Sztabds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowództwa NATO

NIAG

NATO Industrial Advisory Group,Doradcza Grupa NATO ds. Przemysłu

NICS

NATO Integrated CommunicationsSystem, Zintegrowany SystemŁączności NATO

NIDS

NATO Integrated Data Service,Zintegrowany System DanychNATO

NIG

Networking Infrastructure Grant(NATO Science Programme),Stypendium na Infrastrukturę SieciInformatycznej (Program NaukowyNATO)

NIMIC NATO Insensitive MunitionsInformation Centre, CentrumNATO Zarządzania InformacjamiDotyczącymi Amunicji

NMANATO Military Authority, Władze Wojskowe NATO

NMR National Military Representative(to SHAPE), NarodowyPrzedstawiciel Wojskowy (w Dowództwie Sił SojuszniczychNATO Europa)

NNAG NATO Naval Armaments Group,Grupa ds. Uzbrojenia MorskiegoNATO

NORAD North American Air DefenceSystem, System ObronyPowietrznej Ameryki Północnej

NORTHAG Northern Army Group, CentralEurope, Północna Grupa ArmiiEuropa Środkowa

NOS NATO Office of Security, Biuro Bezpieczeństwa NATO

NPCNATO Pipeline Committee,Komitet NATO ds. Naftociągów

NPGNuclear Planning Group, Grupa Planowania Nuklearnego

463

NPLO NATO Production and LogisticsOrganisation, Organizacja NATOds. Produkcji i Logistyki

NPSNATO Pipeline System, System Naftociągów NATO

NPSC NATO Project Steering Committee,Komitet Sterujący Projektów NATO

NPT Treaty on the Non-Proliferation ofNuclear Weapons (1968), Układ o NierozprzestrzenianiuBroni Jądrowej (z 1968 r.)

NSA NATO Standardisation Agency,Agencja NATO ds. Standaryzacji

NSCNATO Supply Centre, CentrumZaopatrzenia NATO

NSIP NATO Security InvestmentProgramme, Program Inwestycji w dziedzinie BezpieczeństwaNATO

NSLB NATO Standardisation LiaisonBoard, Zarząd Łącznikowy NATOds. Standaryzacji

NSNNATO Stock Number, Numer Magazynowy NATO

NSONATO StandardisationOrganisation, Organizacja NATOds. Standaryzacji

NTGNATO Training Group, Grupa Szkoleniowa NATO

NUCNATO-Ukraine Commission,Komisja NATO-Ukraina

OCCOperational Capabilities Concept,Koncepcja Zdolności Operacyjnych

ODIHR Office for Democratic Institutionsand Human Rights, Biuro ds. Instytucji Demo-kratycz-nych i Praw Człowieka

OECD Organisation for EconomicCooperation and Development,Organizacja WspółpracyGospodarczej i Rozwoju

OHROffice of the High Representative(Bosnia), Biuro WysokiegoPrzedstawiciela (w Bośni)

OMIK OSCE Mission in Kosovo, Misja OBWE w Kosowie

OPEC Organisation of PetroleumExporting Countries, Organizacja PaństwEksportujących Ropę Naftową

464

OPLAN Operational Plan, Plan Operacyjny

OSCE Organisation for Security and Cooperation in Europe(formerly CSCE), Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (dawniej KBWE)

OTAN Organisation du Traité del’Atlantique Nord, OrganizacjaTraktatu Północnoatlantyckiego(francuska nazwa NATO)

PADivision of Political Affairs,Wydział Zagadnień Politycznych

PADREPS Partner Air DefenceRepresentatives, Przedstawiciele ObronyPowietrznej z Państw Partnerskich

PADW Panel on Air Defence Weapons,Panel ds. Uzbrojenia ObronyPrzeciwlotniczej

PAPS Periodic Armaments PlanningSystem, Okresowy SystemPlanowania Uzbrojenia

PARP (PfP) Planning and ReviewProcess, Proces Planowania i Oceny (PdP)

PBEIST Planning Board for EuropeanInland Surface Transport, Zarząd Planowania EuropejskiegoŚródlądowego TransportuWodnego

PBOS Planning Board for OceanShipping, Zarząd PlanowaniaŻeglugi Oceanicznej

PCPolitical Committee, Komitet Polityczny

PMFPolitical Military Framework, Ramy polityczno-wojskowe

PCCPartnership Coordination Cell,Komórka Koordynacji Partnerstwa

PCGPolicy Coordination Group, Grupa Koordynowania Polityki

PERM REP Permanent Representative (to the NAC), Stały Przedstawiciel(przy Radzie Północnoatlantyckiej)

PIA Public Information Adviser,Doradca ds. Informacji Publicznej

PfPPartnership for Peace, Partnerstwo dla Pokoju (PdP)

465

PIC

Peace Implementation Council,Rada Wprowadzania Pokoju

PJC

Permanent Joint Council (NATO-Russia), Stała Wspólna Rada(NATO-Rosja)

POACCS

Portuguese Air Command and Control System, PortugalskiSystem Dowodzenia Lotniczego i Kontroli

PMSC

Political-Military SteeringCommittee on Partnership forPeace, Polityczno-WojskowyKomitet Sterujący ProgramuPartnerstwo dla Pokoju

PMSC/AHG

Political-Military SteeringCommittee/AdHoc Group onCooperation in Peacekeeping,Polityczno-Wojskowy KomitetSterujący/Grupa Ad hoc ds. Współpracy w OperacjiUtrzymania Pokoju

PNET

Peaceful Nuclear Explosion Treaty(1976), Układ o OgraniczeniuEksplozji Jądrowych w CelachPokojowych (z 1976 r.)

PO

Private Office, Gabinet

PPCG Provisional Policy CoordinationGroup, Grupa Koordynacyjna ds. Polityki Bieżącej

PSC Principal SubordinateCommand/Commander, GłówneDowództwo Podległe/GłównyDowódca Podległy

PSEPartnership for Peace StaffElement, Jednostka SztabowaPartnerstwa dla Pokoju

PST Advisory Panels on Physical andEngineering Sciences andTechnology, Panele Doradcze ds. Nauk Fizycznych i Technicznychoraz Technologii

PSOPeace Support Operations,Operacja Wspierania Pokoju

PTFUnited Nations International PoliceTask Force, MiędzynarodowaPolicyjna Grupa Zadaniowa ONZ

PTBT Partial Test Ban Treaty, Układ oCzęściowym Zakazie Prób z BroniąJądrową (z 1963 r.)

PWPPartnership Work Programme(PfP), Program Prac Partnerskich(w ramach PdP)

466

RCB Requirements and ConceptsBranch, Wydział Zapotrzebowaniai Projektów

R&DResearch and Development,Badawczo-Rozwojowy

REACT Rapid Expert Assistance andCooperation Teams, Zespół Szybkiej PomocyEksperckiej i Współpracy

RHQ EASTLAND Regional Headquarters, EasternAtlantic, Dowództwo RegionalneWschodni Atlantyk

RHQ SOUTHLAND Regional Heaedquarters SouthernAtlantic, Dowództwo RegionalnePołudniowy Atlantyk

RHQ WESTLAND Regional Headquarters, WesternAtlantic, Dowództwo RegionalneZachodni Atlantyk

RPC Regional Planning Committee,Regionalny Komitet Planowania

RPC WT Regional Planning CommitteeWorking Team, Zespół Roboczy RegionalnegoKomitetu Planowania

RRFRapid Reaction Force, Jednostka Szybkiego Reagowania

R&TResearch and Technology, Badań i Technologii

RTA Research and Technology Agency,Agencja ds. Badań i Technologii

RTB Research and Technology Board,Zarząd ds. Badań i Technologii

RTOResearch and TechnologyOrganisation, Organizacja ds. Badań i Technologii

SACStrategic Air Command,Dowództwo LotnictwaStrategicznego

SACEUR Supreme Allied CommanderEurope, Naczelny Dowódca SiłSojuszniczych NATO Europa

SACLANT Supreme Allied CommanderAtlantic, Naczelny Dowódca SiłSojuszniczych NATO Atlantyk

SACLANTCEN SACLANT Undersea ResearchCentre, Centrum BadańPodmorskich SACLANT

SALT Strategic Arms Limitation Talks,Rokowania w sprawieOgraniczenia ZbrojeńStrategicznych

467

SALW Small Arms and Light Weapons,Broń strzelecka i lekka

SAMSanctions Assistance Missions,Misje Egzekwowania Sankcji

SAMSurface-to-Air Missile, Pociskwoda-powietrze

SATCOM Satellite Communications,Łączność Satelitarna

SCStrategic Commander, Dowódca Strategiczny

SCEPC Senior Civil Emergency PlanningCommittee, Wysoki KomitetPlanowania Cywilnego (w sytuacji Zagrożenia)

SCGSpecial Consultative Group,Specjalna Grupa Konsultacyjna

SCOM Science Committee, KomitetNaukowy

SCMM Standing Committee on MilitaryMatters (Bosnian PeaceAgreement), Stały KomitetWojskowy (PorozumieniePokojowe w Bośni)

SCPSecurity Cooperation Programme,Program Współpracy w dziedzinieBezpieczeństwa

SDIStrategic Defence Initiative,Inicjatywa Obrony Strategicznej

SEECAP Common Assessment Paper onRegional Security Challenges andOppotunities, Wspólna OcenaWyzwań i Możliwości w Bezpieczeństwie Regionalnym

SEEGROUP South East Europe SecurityCooperation Steering Group,Grupa Sterująca ds. Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa w Europie Południowo-Wschodniej

SEEISouth East Europe Initiative,Inicjatywa dla Europy Południowo-Wschodniej

SILCEP Security Investment, Logistics & Civil Emergency PlanningDivision, Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczeństwa,Logistyki i Planowania Cywilnego

SFOR Stabilisation Force, Siły Stabilizacyjne

SfPScience for Peace, Nauka dla Pokoju

468

SGSecretary General, Sekretarz Generalny

SGP Senior Political-Military Group onProliferation, Polityczno-WojskowaGrupa Wysokiego Szczebla ds.Proliferacji

SG PLE Standing Group of Partner LogisticExperts, Stała Grupa Ekspertówds. Logistyki z Państw Partnerskich

SHAPE Supreme Headquarters AlliedPowers Europe, Kwatera GłównaSił Sojuszniczych NATO Europa

SHARE Stock Holding and AssetRequirements Exchange, Wymiana zapasów magazynowychoraz udostępnianie informacji o potrzebach w tej dziedzinie

SLBM Submarine-Launched BallisticMissile, Pocisk BalistycznyWystrzeliwany z OkrętuPodwodnego

SLWPG Senior Level Weapons ProtectionGroup, Grupa Wysokiego Szczeblads. Zapewnienia BezpieczeństwaBroni

SNFShort-Range Nuclear Forces, Siły Nuklearne Krótkiego Zasięgu

SNLC Senior NATO Logisticians’Conference, Konferencja StarszychLogistyków NATO

SOStandardisation Objective,Zadanie Standaryzacyjne

SOFA Status of Forces Agreements,Układ w sprawie Statusu Sił

SPCSenior Political Committee, WysokiKomitet Polityczny

SPC(R) Senior Political Committee(Reinforced), Wysoki KomitetPolityczny (Wzmocniony)

SRBSenior Resource Board, WysokiUrząd ds. Zasobów

SST Advisory Panels on Security-Related Civil Science andTechnology, Grupa Doradcza ds.Nauki i Technologii Cywilnej zwią-zanych z ProblematykąBezpieczeństwa

STANAG Standardisation Agreement,Porozumienie o Standaryzacji

STANAVFORCHAN StandingNaval Force Channel, Stałe SiłyMorskie Strefa Kanału La Manche

469

STANAVFORLANT Standing Naval Force Atlantic,Stałe Siły Morskie Atlantyk

STANAVFORMED Standing Naval ForceMediterranean, Stale Siły MorskieMorze Śródziemne

START Strategic Arms Reduction Talks,Rokowania w sprawie RedukcjiZbrojeń Strategicznych

STCSHAPE Technical Centre, Centrum Techniczne SHAPE

STRIKFLTLANT Striking Fleet Atlantic, FlotaUderzeniowa Atlantyk

STRIKFORSOUTH Naval Striking and SupportForces, Morskie Siły Uderzeniowei Wsparcia Europa Południowa

TEEP Training and EducationEnhancement Programme,Program Rozwoju Szkolenia Edukacji

UNHCR United Nations HighCommissioner for Refugees,Wysoki Komisarz ONZ ds.Uchodźców

UNMIK United Nations Mission in Kosovo,Misja ONZ w Kosowie

UNOCHA United Nations Office for theCoordination of HumanitarianAffairs, Biuro ONZ ds. KoordynacjiPomocy Humanitarnej

UNPROFOR United Nations Protection Force,Siły Ochronne NarodówZjednoczonych

UNSC United Nations Security Council,Rada Bezpieczeństwa ONZ

VCC Verification CoordinatingCommittee, Komitet Koordynującyds. Weryfikacji

VERITY NATO Verification database, Baza Danych NATO DotyczącychWeryfikacji VERITY

WCO Western Consultation Office,Zachodnie Biuro Konsultacji

WEAG Western European ArmamentsGroup, ZachodnioeuropejskaGrupa ds. Uzbrojenia

WEU Western European Union, Unia Zachodnioeuropejska

WGWorking Group, Grupa Robocza

470

WHO World Health Organisation, Świa-towa Organizacja Zdrowia

WMD Weapons of Mass Destruction,Broń Masowego Rażenia

WPWorking Party, JednostkaPracująca

YATA Youth Atlantic Treaty Association,Młodzieżowe StowarzyszenieTraktatu Północnoatlantyckiego

471

ZAŁĄCZNIK 2

ŹRÓDŁA DODATKOWYCH INFORMACJI

475

ZAŁĄCZNIK 2ŹRÓDŁA DODATKOWYCH INFORMACJI

Biuro Informacji i PrasyNATO 1110 Bruksela - BelgiaTel.: 32 2 707 4111 Fax: 32 2 707 1252 E-mail: natodoc@hq.nato.int -Website: http://www.nato.int

Dodatkowe informacje dotyczące Programu Naukowego NATO i działańzwiązanych z ochroną środowiska można znaleźć na stronie internetowej:http://www.nato.int/science - http://www.nato.int/ccms

Regionalne Biura Informacji

Biuro Informacji NATOBox 28 121 Rejkiawik Islandia Tel.: 354 561 00 15 Fax: 354 551 00 15 E-mail: infonato@islandia.is

Biuro Informacji NATO Ul. Mytnaja 3117049 MoskwaRosjaTel.: 7 095 937 3640

7 095 937 36417 095 937 3676

Fax: 7 502 937 3809 (linia satelitarna)

Fax: 7 095 937 3809E-mail: nato@garnet.ru

Centrum Informacji iDokumentacji NATO ul. Melnikova 36/1 Kijów, 254 119 Ukraina Tel.: 380 44 246 86 16 Fax: 380 44 246 86 22

Adresy i punkty kontaktowe niżej przedstawionych organizacji są wymienionew rozdziale 16:

Zgromadzenie Parlamentarne (NATO PA)

Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA) i afiliowane narodoweStowarzyszenia, Rady i Komitety Atlantyckie

Międzysojusznicza Konfederacja Oficerów Rezerwy (CIOR).

Zintegrowany System Danych NATO (NIDS)

Zintegrowany System Danych NATO (NIDS) ułatwia dostęp komputerowydo informacji prasowych, komunikatów i oficjalnych oświadczeń, a takżeprzemówień, drukowanych recenzji książek oraz innych dokumentów.Tematem informacji są kwestie polityczne, wojskowe, gospodarcze i nau-kowe, a także bieżące dane o roli NATO w realizacji BośniackiegoPorozumienia Pokojowego (SFOR) i Międzynarodowych Sił Pokojowych wKosowie. Za pośrednictwem NIDS wydawany jest także periodyczny"Przegląd NATO" oraz inne publikacje zawierające informacje i analizydotyczące zagadnień związanych z NATO.

NIDS zapewnia także dostęp do informacji i dokumentów wydawanychprzez cywilne i wojskowe agendy NATO oraz inne pokrewne organizacje,

476

Doradca ds. Informacji PublicznejMiędzynarodowy Sztab WojskowyNATO HQ1110 BrukselaTel.: 32 2 707 5422Fax: 32 2 707 5713E-mail: pia@hq.nato.int

dep.pia@hq.nato.int

SACLANT 7857 Blandy Road - Suite 100 Norfolk VA 23551-2490, USA Tel.: 1 757 445 3400 Fax: 1 757 445 3234 E-mail: pio@saclant.nato.int http://www.saclant.nato.int

SHAPE 7010 SHAPE/Mons - Belgia Tel.: 32 65 44 71 11 Fax: 32 65 44 35 44/74 42 E-mail: shapepio@shape.nato.int http://www.shape.nato.int

Wojskowe Biura Informacji Publicznej

takie jak: Zgromadzenie Parlamentarne NATO oraz Rady i Komitety afiliowaneprzy Stowarzyszeniu Traktatu Atlantyckiego.

Sieć elektronicznych kontraktów utrzymanych za pośrednictwem NIDS zministerstwami spraw zagranicznych i obrony, parlamentami i instytutamiakademickimi w państwach członkowskich i partnerskich NATO jest stop-niowo rozszerzana. Rozwija się także elektroniczna wymiana informacji zinnymi organizacjami międzynarodowymi.

Informacje dostępne za pośrednictwem NIDS można znaleźć na stronieinternetowej NATO. Są one również dostępne za pośrednictwem pocztyelektronicznej. Aby zamówić materiały dostarczane pocztą elektronicznąnależy wysłać e-mail na adres: listserv@listserv.cc.kuleuven.ac.be, podającnastępujące odnośniki:

• SUB NATODATA (ostatnie informacje z NATO oraz agend idowództw wojskowych NATO i innych związanych tematycznieorganizacji międzynarodowych);

• SUB NATOPRES (materiały adresowane przede wszystkim dodziennikarzy, w tym przemówienia, komunikaty ministerialne ikompendia prasowe);

• SUB NATOSCI (dane dotyczące Programu naukowego i środowis-kowego NATO).

W każdym przypadku subskrybenci powinni podać swoje imię i nazwisko.

477

ZAŁĄCZNIK 3

CHRONOLOGIA WYDARZEŃ

CHRONOLOGIA WYDARZEŃ

Chronologia przedstawia główne wydarzenia w historii NATO na tlenajważniejszych wydarzeń na świecie. Odzwierciedla w ten sposóbintensywność kontaktów dyplomatycznych i wymiany poglądóww pierwszych latach po zakończeniu zimnej wojny, a także przedstawiakonsultacje, które nieustannie toczą się na wysokim szczebluw kluczowych obszarach polityki Sojuszu. Ze względu na brak miejsca,w Chronologii nie wymieniono licznych wydarzeń z historii Partnerstwadla Pokoju oraz Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, w tym seminariówi konferencji, kursów szkoleniowych, manewrów wojskowych orazćwiczeń z zarządzania kryzysowego, wizyt, wymian oraz innych wydarzeń.Informacje o tych wydarzeniach można znaleźć w wydawanych przezNATO komunikatach i oświadczeniach prasowych, które można znaleźć nainternetowych stronach Zintegrowanej Służby Informatycznej NATO podadresem: http://www.nato.int

Wzmianki o byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii są wchronologii opatrzone gwiazdką (*), która odnosi się do następującegoprzypisu: Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej kontynuacyjną nazwą.

1945

26 czerwca W San Francisco podpisana została Karta NarodówZjednoczonych.

6 sierpnia Wybuch bomby atomowej w Hiroszimie.

1946

5 marca Przemówienie Winstona Churchilla w Fulton (Missouri —USA), w którym użył on sformułowania „żelazna kurtyna“.

1947

19 stycznia Popierany przez Związek Radziecki komunistycznyKomitet Lubelski (PKWN) przejął władzę w Polsce.

12 marca Prezydent Harry Truman wezwał Kongres USA doudzielenia pomocy „wolnym narodom stawiającymopór próbom zniewolenia przez uzbrojoną mniejszośćlub skutkiem nacisku z zewnątrz“. (Doktryna Trumana).

5 czerwca W przemówieniu wygłoszonym na UniwersytecieHarvarda Sekretarz Stanu USA George C. Marshallogłosił zarys planu odbudowy gospodarczej Europy.(Plan Marshalla).

481

22-27 września Utworzenia Kominformu, organizacji działającej narzecz ideologicznej jedności bloku radzieckiego, poodrzucenia Planu Marshalla przez Związek Radzieckii jego sojuszników.

1948

22 stycznia W przemówieniu wygłoszonym w Izbie Gmin brytyjskiminister spraw zagranicznych Ernest Bevinzaproponował utworzenie Unii Zachodnioeuropejskiej.W dniach 27-28 września ministrowie obrony stronTraktatu Brukselskiego utworzyli Organizację ObronnąUnii Zachodniej.

22-25 lutego W wyniku zamachu stanu władzę w Czechosłowacjiprzejęła partia komunistyczna.

17 marca Podpisanie Traktatu o Współpracy Gospodarczej,Społecznej i Kulturalnej oraz o Wspólnej Obronie(Traktat Brukselski). Aktu tego dokonali w Brukseliministrowie spraw zagranicznych Belgii, Francji,Holandii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii.

11 czerwca Senat USA przyjął tzw. Rezolucję Vandenbergastanowiącą podstawę przyszłego uczestnictwa StanówZjednoczonych w regionalnych i transatlantyckichstrukturach zbiorowego bezpieczeństwa.

24 czerwca Związek Radziecki rozpoczął blokadę Berlina.

28 czerwca Formalne wykluczenie Jugosławii z Kominformu.

6 lipca W Waszyngtonie rozpoczęły się rozmowy poświęconebezpieczeństwu obszaru północnoatlantyckiego.Wzięły w nich udział Kanada i USA oraz sygnatariuszeTraktatu Brukselskiego.

25-26 października Rada Konsultacyjna Unii Zachodniej ogłosiła

„całkowitą zgodność poglądów co do zasady paktuobronnego obszaru północnoatlantyckiego“.

10 grudnia Rozpoczęcie negocjacji w sprawie podpisania TraktatuPółnocnoatlantyckiego w Waszyngtonie z udziałemprzedstawicieli Kanady, USA oraz sygnatariuszyTraktatu Brukselskiego.

482

1949

15 marca Państwa negocjujące Traktat Północnoatlantyckizaprosiły: Danię, Islandię, Norwegię, Portugalięi Włochy do przystąpienia do Traktatu.

2 kwietnia Państwa negocjujące Traktat Północnoatlantyckiodrzuciły radzieckie twierdzenia o jego niezgodnościz Kartą Narodów Zjednoczonych.

4 kwietnia Podpisanie Traktatu Północnoatlantyckiego przez:Belgię, Danię, Francję, Holandię, Islandię, Kanadę,Luksemburg, Norwegię, Portugalię, USA, WielkąBrytanię i Włochy. Stało się to w Waszyngtonie.

8 kwietnia Strony Traktatu Brukselskiego oraz Dania, Norwegiai Włochy zwróciły się do USA z prośbą o pomocwojskową i finansową.

4 maja 10 państw uzgodniło w Londynie utworzenie RadyEuropy. Inauguracyjne posiedzenie Rady odbyło sięw Strasburgu 10 sierpnia.

9 maja Zniesienie blokady Berlina.

24 sierpnia Wejście w życie Traktatu Północnoatlantyckiego.

17 września Pierwsze posiedzenie Rady Północnoatlantyckiejw Waszyngtonie.

6 października Prezydent Harry Truman podpisał Ustawę o wzajemnejpomocy obronnej (Mutual Defence Assistance Act of1949).

1950

27 stycznia Prezydent Truman zatwierdził plan zintegrowanegosystemu obronnego obszaru północnoatlantyckiegoi przyznał na jego realizację 900 milionów dolaróww formie pomocy wojskowej.

9 maja Rząd francuski zaproponował utworzenie jednolitegoorganu kontrolującego produkcję węgla i stali weFrancji i w Niemczech, otwartego również na przyjęcieinnych państw (Plan Schumana).

25 czerwca Siły zbrojne Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej (KRL-D) zaatakowały terytorium KoreiPołudniowej.

483

25 lipca Pierwsze posiedzenie Rady Północnoatlantyckiej naszczeblu Stałych Przedstawicieli odbyło sięw Londynie. Reprezentujący Stany Zjednoczone,Ambasador Charles M. Spofford został wybrany naStałego Przewodniczącego Rady.

24 października Premier rządu francuskiego René Pleven przedstawiłswój plan powołania zjednoczonych, europejskich siłzbrojnych w ramach NATO z udziałem kontyngentówniemieckich.

19 grudnia Rada NATO mianowała generała Dwighta D.Eisenhowera pierwszym Naczelnym Dowódcą SiłSojuszniczych Europa (SACEUR).

20 grudnia Strony Traktatu Brukselskiego zdecydowałyo połączeniu organizacji wojskowej Unii Zachodniejz NATO.

1951

15 lutego W Paryżu rozpoczęła się konferencja poświęconautworzeniu europejskich sił zbrojnych, zwołana przezrząd francuski.

2 kwietnia Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO Europa (ACE)rozpoczęło działalność w Kwaterze Głównej (SHAPE)w Rocquencourt pod Paryżem.

18 kwietnia Powołanie do życia Europejskiej Wspólnoty Węglai Stali przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg,RFN i Włochy.

3 maja W skład Rady Północnoatlantyckiej włączono KomitetObrony (Defence Committee) oraz Obronny KomitetFinansowo-Gospodarczy (Defence Financial andEconomic Committee).

19 czerwca Strony Traktatu Północnoatlantyckiego podpisałyumowę w sprawie statusu swoich sił zbrojnych.

20 września Państwa członkowskie NATO podpisały w Ottawieporozumienie w sprawie statusu NATO,przedstawicieli narodowych i personelumiędzynarodowego organizacji (tzw. Civilian StatusAgreement).

484

9-11 października Pierwsze posiedzenie w Paryżu Tymczasowego

Komitetu Rady (TCC) powołanego przez RadęPółnocnoatlantycką. Zadaniem Komitetu byłopogodzenia wymogów zbiorowego bezpieczeństwaz politycznymi i ekonomicznymi możliwościamipaństw członkowskich.

17-22 października W Londynie podpisano protokół do Traktatu

Północnoatlantyckiego w sprawie przyjęcia do NATOGrecji iTurcji.

19 listopada Inauguracja działalności Akademii Obrony NATOw Paryżu (NATO Defence College przeniesiona doRzymu 10 października 1966 r.).

1952

30 stycznia Amerykański wiceadmirał Lynde D. McCormickmianowany został pierwszym Naczelnym Dowódcą SiłSojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT).

18 lutego Grecja i Turcja przystąpiły do TraktatuPółnocnoatlantyckiego.

20-25 lutego Rada Północnoatlantycka podczas spotkaniaw Lizbonie zreorganizowała strukturę Sojuszu i NATOzostało stałą organizacją z Kwaterą Główną w Paryżu.

21 lutego Rada NATO powołała Dowództwo Strefy Kanału LaManche i mianowała admirała Sir Arthura Johna Powerana stanowisko pierwszego Głównodowodzącego StrefyKanału La Manche (CINCHAN).

12 marca Lord Ismay z Wielkiej Brytanii został mianowanywiceprzewodniczącym Rady Północnoatlantyckieji Sekretarzem Generalnym NATO.

10 kwietnia W Norfolk w stanie Virginia w USA ustanowionoKwaterę Główną Naczelnego Dowódcy SiłSojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT).

16 kwietnia Tymczasowa Kwatera Główna NATO została otwartaw Palais de Chaillot w Paryżu.

28 kwietnia W Paryżu odbyło się pierwsze posiedzenie RadyPółnocnoatlantyckiej obradującej w sesji stałej.

485

27 maja Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochypodpisały w Paryżu traktat o utworzeniu EuropejskiejWspólnoty Obronnej. (W związku z odmową jegoratyfikacji przez francuskie Zgromadzenie Narodowe29 sierpnia 1954 roku, traktat nie wszedł w życie.)

28 sierpnia Państwa członkowskie NATO podpisały Protokół doTraktatu Północnoatlantyckiego o statusie KwateryGłównej Sił Sojuszniczych.

1953

5 marca Śmierć Józefa Stalina.

23 lipca W Panmundżonie podpisano zawieszenie bronikończące działania zbrojne w wojnie koreańskiej.

8 sierpnia Związek Radziecki wydał komunikat informującyo posiadaniu bomby wodorowej.

4-8 grudnia Na Bermudach odbyła się konferencja szefów rządówFrancji, USA i Wielkiej Brytanii z udziałem LordaIsmaya jako obserwatora ze strony NATO.

1954

25 stycznia-18 lutego Berlińska konferencja Wielkiej Czwórki na temat

zjednoczenia Niemiec zakończona niepowodzeniem.7 maja USA i Wielka Brytania odrzuciły starania ZSRR

o przystąpienie do NATO.

17-18 czerwca Konferencja założycielska Stowarzyszenia TraktatuAtlantyckiego (Atlantic Treaty Association),zorganizowana w Hadze przez MiędzynarodowyKomitet Atlantycki (International Atlantic Committee).

29 sierpnia Francuskie Zgromadzenie Narodowe nie ratyfikowałoTraktatu o Europejskiej Wspólnocie Obronnej (EDC).

6 września Rozpoczęcie Konferencji Manilskiej, która zakończyłasię podpisaniem traktatu ustanawiającego OrganizacjęPaktu Azji Południowo-Wschodniej (SEATO)1.

28 września-3 października W Londynie odbyła się Konferencja „9“ (z udziałem:

Belgii, Francji, Holandii, Kanady, Luksemburga, RFN,

486

1 Państwa członkowskie: Australia, Filipiny, Francja, Nowa Zelandia, Pakistan, Tajlandia, USA,Wielka Brytania.

USA, Wielkiej Brytanii i Włoch). Uczestniczące w niejpaństwa poszukiwały alternatywnego rozwiązania dlaodrzuconego projektu Europejskiej WspólnotyObronnej.

23 października Podpisanie Układów Paryskich. Republika FederalnaNiemiec została zaproszona do przystąpienia do NATO.RFN i Włochy przystąpiły do Unii Zachodnio-europejskiej (UZE).

1955

6 maja Republika Federalne Niemiec została członkiem NATO.

14 maja Związek Radziecki zawarł Układ Warszawski z: Albanią,Bułgarią, Czechosłowacją, Niemiecką RepublikąDemokratyczną, Polską, Rumunią i Węgrami. Stało sięto w Warszawie.

18-23 lipca Pierwsza Konferencja Parlamentarzystów NATO (odlistopada 1966 r. obraduje ona jako ZgromadzeniePółnocnoatlantyckie) odbyła się w Paryżu.

30 grudnia Związek Radziecki zawarł z władzami NRD traktat, namocy którego uznał prerogatywy państwowe NRD.

1956

14-25 lutego Podczas XX Zjazdu Komunistycznej Partii ZwiązkuRadzieckiego w Moskwie Chruszczow potępił Stalinaw „tajnym referacie“.

17 kwietnia Rozwiązanie Kominformu.

28 czerwca W Poznaniu wybuchły protesty i zamieszkiantyrządowe.

26 lipca Egipt ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego.

4 listopada Związek Radziecki stłumił węgierskie powstanie.

3 grudnia Rada Północnoatlantycka przyjęła zalecenia zawartew raporcie Komitetu Trzech w sprawie pozawojskowejwspółpracy państw NATO.

1957

25 marca Podpisanie Traktatów Rzymskich ustanawiającychEuropejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM)oraz Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG).

487

2-3 maja Spotkanie ministerialne Rady Północnoatlantyckiejw Bonn. Rada zdecydowała się zintensyfikować wysiłkizmierzające do ponownego zjednoczenia Niemiecw drodze wolnych wyborów.

16 maja Belg Paul-Henri Spaak zastąpił Lorda Ismaya nastanowisku Sekretarza Generalnego NATO.

29 lipca Francja, RFN, USA i Wielka Brytania podpisaływ Berlinie deklarację określającą ich politykę w kwestiizjednoczenia Niemiec i bezpieczeństwa europejskiego.

14 września Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonychpotępiło radziecką interwencję na Węgrzech.

4 październik Wystrzelenie pierwszego radzieckiego Sputnika.

31 października Francja i Wielka Brytania interweniują w strefie KanałuSueskiego.

16-19 grudnia Podczas spotkania Rady Północnoatlantyckiej w Paryżuszefowie rządów państw członkowskich NATOpotwierdzili cele i zasady Sojuszu.

1958

1 stycznia Wejście w życie Traktatów Rzymskich powołującychEWG i EURATOM.

26-29 marca Pierwsze posiedzenie Komitetu Naukowego NATO(NATO Science Committee).

15-17 kwietnia Zebrani w Paryżu ministrowie obrony państw NATOpotwierdzili defensywny charakter strategii Sojuszu.

10 listopada Nikita Chruszczow oznajmił, że Związek Radzieckipragnie rozwiązania czterostronnego porozumieniaw sprawie statusu Berlina (31 grudnia plan ten zostałodrzucony przez mocarstwa zachodnie).

16-18 grudnia Spotkanie ministerialne Rady Północnoatlantyckiej.Rada uznała za własne stanowisko Francji, USAi Wielkiej Brytanii w sprawie Berlina oraz potwierdziłaprawo mocarstw zachodnich do utrzymywania na jegoterytorium własnych wojsk.

1959

1 stycznia Obalenie reżimu Fulgencio Batisty na Kubie przezFidela Castro.

488

11 czerwca W Genewie rozpoczęła się konferencja ministrówspraw zagranicznych Wielkiej Czwórki (Francja, WielkaBrytania, Stany Zjednoczone i Związek Radziecki)poświęcona kwestii niemieckiej.

19 sierpnia Pakt Bagdadzki (podpisany 24 lutego 1955 r.) stał sięOrganizacją Paktu Centralnego (CENTO). Pełniczłonkowie: Iran, Irak, Pakistan, Turcja, Wielka Brytania.Członek stowarzyszony: USA. Siedzibę przeniesionoz Bagdadu do Ankary. (Pakt rozwiązano 26 września1979 r.)

20 listopada Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)zostało powołane do życia przez: Austrię, Danię,Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i WielkąBrytanię. Stało się to na konferencji w Sztokholmie2.

15-20 grudnia W Porte Dauphine w Paryżu otwarto nową KwateręGłówną NATO.

1960

15 marca Komitet Rozbrojeniowy ONZ złożony z przedstawicieli10 państw NATO i Układu Warszawskiego rozpocząłnegocjacje w Genewie. Państwa komunistycznewycofały się 27 czerwca.

1 maja Amerykański samolot U-2 został zestrzelony nadterytorium ZSRR.

19 maja Ministrowie spraw zagranicznych Francji, USAi Wielkiej Brytanii poinformowali RadęPółnocnoatlantycką, że 16 maja Związek Radzieckiwycofał się z obrad paryskiego spotkania na szczycie.

27 maja Wojskowy zamach stanu wTurcji.

23 września Chruszczow uczestniczył w obradach ZgromadzeniaOgólnego ONZ w Nowym Jorku.

10 listopada Zebrani w Moskwie przywódcy 81 partiikomunistycznych przyjęli koncepcję pokojowejkoegzystencji przedstawioną przez Chruszczowa.

489

2 Finlandia stała się członkiem stowarzyszonym EFTA w 1961 roku, Islandia dołączyła w 1970roku, Dania i Wielka Brytania wycofały się z EFTA 1 stycznia 1973 roku w związkuz przystąpieniem do EWG. Portugalia wycofała się z EFTA 1 stycznia 1986 roku.

14 grudnia Konwencja o utworzeniu Organizacji WspółpracyGospodarczej i Rozwoju (OECD), zastępującej OEEC,została podpisana przez 18 państw europejskich orazUSA i Kanadę. Natomiast Australia, Nowa Zelandiai Japonia przystąpiły do tej organizacji w późniejszymterminie.

1961

12 kwietnia Pierwszy człowiek, radziecki major Jurij Gagarin odbyłlot w przestrzeni kosmicznej.

21 kwietnia Holender Dirk U. Stikker zastąpił Paula-Henri Spaakana stanowisku Sekretarza Generalnego NATO.

13 sierpnia Początek budowy Muru Berlińskiego.

13-15 grudnia Na spotkaniu ministerialnym Rady Północnoatlantyckiejw Paryżu, Sojusz podtrzymał stanowisko w sprawieBerlina, zdecydowanie potępiając budowę muru.Przyjęto też propozycję wznowienia kontaktówdyplomatycznych ze Związkiem Radzieckim w celuustalenia, czy istnieje jakakolwiek podstawa doewentualnych negocjacji. Ogłoszono równieżutworzenie mobilnych sił operacyjnych.

1962

8-20 stycznia Posiedzenie „Konwencji Sojuszniczej“ obywatelipaństw NATO stało się okazją do zatwierdzenia planówwzmocnienia Sojuszu i Wspólnoty Atlantyckiejzawartych w Deklaracji Paryskiej.

18 marca Na mocy porozumień z Evian, Algieria stała sięniepodległym państwem.

29 marca Powołanie do życia Europejskiej Organizacji Rozwojui Budowy Pojazdów Kosmicznych (ELDO), którejczłonkami zostały: Australia, Belgia, Francja, Holandia,RFN, Włochy i Wielka Brytania.

10 kwietnia Brytyjski premier Harold Macmillan i prezydent USAJohn F. Kennedy zaapelowali do Chruszczowao zawarcie porozumienia o zakazie prób z broniąjądrową.

4-6 maja Ministrowie spraw zagranicznych i obrony państwNATO dokonali przeglądu okoliczności, w jakich Sojusz

490

byłby zmuszony do użycia broni nuklearnej (tzw.Wytyczne Ateńskie).

14 czerwca Utworzenie Europejskiej Organizacji BadańKosmicznych (ESRO). Państwa członkowskie: Belgia,Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, RFN, Szwajcaria,Szwecja, Wielka Brytania, Włochy. (31 maja 1975 r.ELDO i ESRO połączyły się tworząc EuropejskąAgencję Kosmiczną — ESA.)

22 października-20 listopada Częściowa blokada Kuby zarządzona przez Stany

Zjednoczone po ujawnieniu budowy radzieckichstanowisk rakietowych na wyspie. Blokada zostałazniesiona, gdy Związek Radziecki zgodził się nademontaż instalacji rakietowych.

18-20 grudnia Podczas konferencji w Nassau na Wyspach Bahama,prezydent USA Kennedy i premier Wielkiej BrytaniiMacmillan postanowili przekazać NATO częśćstrategicznych sił nuklearnych posiadanych przez tepaństwa.

1963

16 stycznia Po oświadczeniu przedstawiciela Francji, Sojuszstwierdził, że z dniem 3 lipca 1962 r. postanowieniaTraktatu Północnoatlantyckiego przestały miećzastosowanie w stosunku do byłych algierskichdepartamentów Francji.

20 czerwca USA i ZSRR podpisały w Genewie porozumienieo stworzeniu „gorącej linii“ pomiędzy Moskwąa Waszyngtonem.

15-25 lipca Układ o Zakazie Prób Jądrowych w Atmosferze,Przestrzeni Kosmicznej i w Środowisku Podwodnymzostał parafowany przez USA, Wielką Brytanięi Związek Radziecki.

10 października Wejście w życie Układu Moskiewskiego o częściowymzakazie prób z bronią jądrową,. podpisanego 5sierpnia.

22-23 października Ćwiczenia wojskowe pod kryptonimem Big Lift —

14.500 amerykańskich żołnierzy zostało przerzuconychdrogą powietrzną z USA do RFN, w celu

491

zademonstrowania zdolności Stanów Zjednoczonychdo szybkiego wzmocnienia sił NATO w Europiew przypadku zagrożenia.

22 listopada Prezydent USA J.F. Kennedy został zamordowanyw Dallas (Teksas, USA).

1964

1 sierpnia Włoch Manlio Brosio zastąpił Dirka Stikkera nastanowisku Sekretarza Generalnego NATO.

5 października Nikita Chruszczow został usunięty z funkcji SekretarzaGeneralnego KPZR. Zastąpił go Leonid Breżniew.Premierem został Aleksiej Kosygin.

16 października Chiny przeprowadziły pierwszą eksplozję bombyatomowej.

1965

6 kwietnia Stany Zjednoczone umieściły w przestrzeni kosmicznejpierwszego komercyjnego satelitę Early Bird. Poprzeprowadzeniu testów stał on się fragmentempierwszego globalnego systemu łącznościtelefonicznej, telewizyjnej i telegraficznej.

7 kwietnia Związek Radziecki i NRD zablokowały na tydzieńpołączenia naziemne z Berlinem podczas sesjiwyjazdowej Bundestagu w Berlinie Zachodnim.

23 kwietnia Związek Radziecki umieścił w przestrzeni kosmicznejswego pierwszego satelitę telekomunikacyjnego.

31 maja-1 czerwca Paryskie spotkanie ministrów obrony NATO poświęciło

szczególną uwagę problemowi Grecji i Turcji. Przyjętotakże propozycję usprawnienia procedur konsultacyjnychi poszerzenia udziału państw członkowskich w soju-szniczym planowaniu sił nuklearnych.

9 września Podczas konferencji prasowej prezydent Charles deGaulle zapowiedział, że przed końcem 1969 rokuFrancja wystąpi ze struktur wojskowych NATO.

20 października Rada Północnoatlantycka zaakceptowała skorygowanezadania głównych dowódców NATO oraz GrupyPlanowania Regionalnego Kanada-Stany Zjednoczone(Canada-US Regional Planning Group).

492

14-16 grudnia Nowe procedury mające usprawnić roczny przeglądwysiłków obronnych państw członkowskich i ułatwićustalanie wkładu poszczególnych Sojuszników zostałyprzyjęte na sesji ministerialnej Rady Północno-atlantyckiej w Paryżu.

1966

10 marca Prezydent de Gaulle poinformował oficjalnieo zamiarze wycofania się Francji ze zintegrowanejstruktury wojskowej NATO.

14 grudnia Komitet Planowania Obrony (Defence PlanningCommittee) utworzył Komitet do spraw ObronyNuklearnej (Nuclear Defence Affairs Committee) orazGrupę Planowania Nuklearnego (Nuclear PlanningGroup).

1967

18 stycznia Otwarcie Akademii Obrony NATO w Rzymie.

31 marca Oficjalne otwarcie SHAPE w Casteau pod Mons (Belgia).

6-7 kwietnia Pierwsze posiedzenie Grupy Planowania Nuklearnegoodbyło się w Waszyngtonie.

21 kwietnia Wojskowy reżim przejął władzę w Grecji.

14 czerwca Podczas spotkania w Luksemburgu RadaPółnocnoatlantycka przeanalizowała sytuację naBliskim Wschodzie po Wojnie Sześciodniowejpomiędzy Izraelem a państwami arabskimi.

16 października Oficjalne otwarcie Kwatery Głównej NATO w Brukseli.

12 grudnia Komitet do spraw Obrony Nuklearnej omówiłw Brukseli raport przygotowany przez GrupęPlanowania Nuklearnego, dotyczący strategicznych siłnuklearnych, rakiet antybalistycznych, taktycznegoużycia broni jądrowej oraz uczestnictwa poszczególnychpaństw w sojuszniczym planowaniu nuklearnym.

13-14 grudnia Rada Północnoatlantycka przyjęła Raport Harmelaw sprawie przyszłych zadań Sojuszu. KomitetPlanowania Obrony przyjął nową koncepcjęstrategiczną, tzw. elastycznego reagowania,i zaakceptował ustanowienie Stałych Sił MorskichAtlantyk (STANAVFORLANT).

493

1968

19 stycznia Projekt porozumienia w sprawie nierozprzestrzenianiabroni jądrowej został uzgodniony przez USA i ZSRRpodczas konferencji rozbrojeniowej w Genewie.

24-25 czerwca Bieżące zagadnienia mające wpływ na dostępnośćdróg dojazdowych do Berlina były przedmiotemposiedzenia ministerialnego Rady Północnoatlantyckiejw Rejkiawiku. Rada wystosowała deklarację o wzaje-mnych i zrównoważonych redukcjach sił.

20-21 sierpnia Radzieckie, polskie, wschodnioniemieckie, bułgarskiei węgierskie wojska dokonały inwazji naCzechosłowację.

12 września Albania wypowiedziała członkostwo UkładuWarszawskiego.

13-14 listopada Utworzenie EUROGRUP

15-16 listopada Rada Północnoatlantycka potępiła radzieckie działaniaw Czechosłowacji jako sprzeczne z Kartą NarodówZjednoczonych i wystosowała ostrzeżenie podadresem Związku Radzieckiego.

1969

28 maja Utworzenia Morskich Sił Szybkiego ReagowaniaObszar Śródziemnomorski (NOVOCFORMED).

8-10 grudnia Pierwsze posiedzenie Komitetu ds. WyzwańWspółczesnego Społeczeństwa (CCMS), usta-nowionego przez Radę Północnoatlantycką 6 listopada na podstawie wniosku nowo wybranegoprezydenta USA Richarda Nixona.

1970

5 marca Wszedł w życie Układ o Nierozprzestrzenianiu BroniJądrowej (NPT), podpisany 1 lipca 1968 roku.

20 marca Z Przylądka Kennedy’ego wystrzelono pierwszegosatelitę komunikacyjnego NATO.

16 kwietnia Rozpoczęcie amerykańsko-radzieckich negocjacjiw sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych (SALT)w Wiedniu.

494

11 czerwca Spotkanie ministerialne Komitetu Planowania Obronypoświęcone omówieniu rosnącej obecności radzieckiejw rejonie Morza Śródziemnego. Komitet pozytywnieprzyjął rozpoczęcie funkcjonowania w tym rejoniesojuszniczych sił szybkiego reagowania.

2-4 grudnia Podczas spotkań ministerialnych Rady i KomitetuPlanowania Obrony, Stany Zjednoczone oświadczyły,że nie zamierzają zmniejszać swej wojskowej obecnościw Europie, chyba że byłoby to częścią wzajemnychredukcji między Wschodem i Zachodem. Komitetzaakceptował raport: „Obrona Sojuszu w latach 70.“ 10państw europejskich zaakceptowały ProgramUdoskonalenia Rozwiązań Obronnych w Europie(European Defence Improvement Programme).

1971

2 lutego Drugi satelita komunikacyjny NATO został wystrzelonyz Przylądka Kennedy’ego.

1 października Holender Joseph Luns zastąpił Manlio Brosio nastanowisku Sekretarza Generalnego NATO.

5-6 października Były Sekretarz Generalny NATO Manlio Brosio zostałwyznaczony do przeprowadzenia rozmówsondażowych ze Związkiem Radzieckim i innymizainteresowanymi państwami w sprawie wzajemneji zrównoważonej redukcji sił zbrojnych.

1972

26 maja W Moskwie podpisano tymczasowe porozumieniew sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych (SALT)oraz systemów obrony przeciwrakietowej (ABM).

30-31 maja Podczas spotkania ministerialnego w Bonn, RadaPółnocnoatlantycka wyraziła zgodę na rozpoczęciewielostronnych rozmów przygotowawczych doKonferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.Państwa uczestniczące w zintegrowanej strukturzewojskowej NATO zaproponowały podjęcie na wieluszczeblach kontaktów sondażowych w sprawiewzajemnej i zrównoważonej redukcji sił zbrojnych(MBFR).

495

3 czerwca Czterostronne porozumienie wyjaśniające statusprawny Berlina zostało podpisane przez ministrówspraw zagranicznych: Francji, USA, Wielkiej Brytaniii Związku Radzieckiego.

21 listopada Otwarcie rokowań SALT II w Genewie.

22 listopada Rozpoczęcie w Helsinkach prowadzonych na wieluszczeblach wstępnych rozmów w sprawie KBWE.

21 grudnia „Układ zasadniczy“ pomiędzy NRD i RFN zostałpodpisany w Berlinie Wschodnim.

1973

1 stycznia Dania, Irlandia i Wielka Brytania przystąpiły do EWG.

31 stycznia-29 czerwca W Wiedniu toczyły się wielostronne rozmowy

sondażowe w sprawie MBFR.

11 maja Rozpoczęcie funkcjonowania Stałych Sił MorskichStrefa Kanału La Manche (STANAVFORCHAN).

3-7 lipca Rozpoczęcie helsińskich obrad KonferencjiBezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

6-24 października Wojna arabsko-izraelska Jom Kippur.

30 października W Wiedniu rozpoczęły się negocjacje w sprawiewzajemnych i zrównoważonych redukcji sił zbrojnych(MBFR).

1974

25 kwietnia Wojskowy zamach stanu w Portugalii.

26 czerwca Szefowie państw NATO zebrani w Brukseli podpisaliDeklarację w sprawie stosunków atlantyckich, którazostała przyjęta i opublikowana przez RadęPółnocnoatlantycką 19 czerwca w Ottawie.

23 lipca Konstantinos Karamanlis został premierem Grecji poustąpieniu władz wojskowych.

14 sierpnia Grecja wycofała swe siły zbrojne ze zintegrowanejstruktury wojskowej NATO.

23-24 listopada Podczas spotkania we Władywostoku Prezydent USAGerald Ford i I Sekretarz KPZR Leonid Breżniew wyrazili

496

zgodę na podjęcie kroków na rzecz ograniczeniastrategicznych zbrojeń nuklearnych USA i ZSRR.

1975

31 maja ELDO i ESRO połączyły się, tworząc EuropejskąAgencję Kosmiczną (ESA). Jej państwa członkowskieto: Belgia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia,Irlandia, RFN, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytaniai Włochy.

31 lipca-1 sierpnia Akt Końcowy KBWE (Akt Helsiński) został podpisany

w Helsinkach przez szefów 35 państw uczestniczącychw Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

1976

21-22 stycznia Podczas spotkania Grupy Planowania Nuklearnegow Hamburgu ministrowie obrony państw NATOomawiali stale rosnące strategiczne możliwościnuklearne Związku Radzieckiego oraz perspektywystabilizacji poprzez rozmowy SALT.

2 lutego Utworzenia Niezależnej Europejskiej GrupyProgramowania (Independent European ProgrammeGroup) z udziałem europejskich członków NATO,mającej stanowić ośrodek współpracy badawczej,rozwojowej i produkcyjnej w dziedzinie wyposażeniaobronnego.

20-21 maja Na posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej w Oslo,ministrowie spraw zagranicznych państw NATOdokonali przeglądu stosunków Wschód-Zachódi postępów w realizacji Aktu Końcowego KBWE orazomówili perspektywy rokowań w sprawie wzajemneji zrównoważonej redukcji sił konwecjonalnych (MBFR).

9-10 grudnia Rada Północnoatlantycka odrzuciła sugestię państwUkładu Warszawskiego, który wezwał ją dowyrzeczenia się prawa do pierwszego użycia bronijądrowej (ataku) oraz wprowadzenia ograniczeńw przyjmowaniu nowych członków Sojuszu. RadaPółnocnoatlantycka wezwała wszystkie państwauczestniczące w procesie KBWE, aby zgodnie z KartąNarodów Zjednoczonych i Aktem Helsińskim wyrzekłysię użycia lub groźby użycia siły, z wykorzystaniemjakichkolwiek rodzajów broni.

497

1977

10-11 maja W Londynie odbyło się posiedzenie RadyPółnocnoatlantyckiej z udziałem nowo wybranegoprezydenta USA Jimmy’ego Cartera oraz innychszefów państw i rządów. Zainicjowano wieloletniprogram obronny.

4 października Konferencja przeglądowa KBWE w Belgradzie.

12 października Utworzenie, w ramach Grupy Planowania Obronnego,Grupy Wysokiego Szczebla z zadaniem modernizacji siłnuklearnych pola walki.

1978

30-31 maja Waszyngtońskie posiedzenie Rady Północnoatlantyckiejna szczeblu szefów państw i rządów.

31 października-11 grudnia W Montreux odbyło się spotkanie ekspertów KBWE

w sprawie pokojowego rozwiązywania sporów.18 listopada Z przylądka Canaveral na Florydzie wystrzelono

trzeciego satelitę komunikacyjnego NATO.

5-6 grudnia Zatwierdzenie Powietrznego Systemu Ostrzeganiai Kontroli (AWACS).

19793 stycznia- 6 marca Spotkanie ekspertów KBWE poświęcone współpracy

śródziemnomorskiej w La Veletta.

11 kwietnia Utworzenie specjalnej grupy studyjnej do omówieniakontroli zbrojeń w zakresie systemów nuklearnychpola walki. (Grupa zakończyła działalność 11 grudnia1979 roku.)

18 czerwca Porozumienie SALT-II zostało podpisane w Wiedniuprzez Prezydenta Jimmy’ego Cartera i SekretarzaGeneralnego KPZR Leonida Breżniewa. Porozumienienie zostało ratyfikowane przez USA.

4 listopada Bojownicy islamscy zajęli budynek ambasady USAwTeheranie i uwięzili 53 zakładników.

12 grudnia Nadzwyczajne spotkanie ministrów sprawzagranicznych i obrony w Brukseli. Postanowionotraktować „dwutorowo“ siły nuklearne teatru

498

europejskiego. Z jednej strony modernizować jełącznie z rozmieszczeniem systemów „Cruise“i „Pershing II“, z drugiej podjąć dodatkowe kroki narzecz kontroli zbrojeń eliminującej koniecznośćrozmieszczenia tych pocisków.

25-26 grudnia Radziecka inwazja na Afganistan.

29 grudnia Nadzwyczajne posiedzenie Rady Północnoatlantyckiejpo radzieckiej inwazji na Afganistan.

1980

24 stycznia Członkowie NATO uczestniczący w nadzwyczajnymposiedzeniu Rady w dniu 12 grudnia 1979 rokuustanowili Specjalną Grupę Konsultacyjną (SCG) dospraw kontroli zbrojeń — w tym nuklearnych sił polawalki.

18 luty — 3 marca Forum Współpracy Naukowej KBWE w Hamburgu.

4 maja Śmierć prezydenta Jugosławii Josipa Broz-Tito.

31 sierpnia Podpisanie Porozumień Gdańskich prowadzących doutworzenia w Polsce oficjalnie uznanego niezależnegozwiązku zawodowego „Solidarność“.

12 września W wyniku zamachu stanu przywódcy wojskowi przejęliwładzę wTurcji.

22 września Wybuch wojny iracko-irańskiej.

20 października Powrót greckich sił zbrojnych do zintegrowanejstruktury wojskowej NATO.

11 listopada Początek Konferencji Przeglądowej KBWE w Madrycie.

9-12 grudnia Ministrowie uczestniczący w posiedzeniach RadyPółnocnoatlantyckiej oraz Komitetu PlanowaniaObrony wyrazili zaniepokojenie sytuacją w Polsce orazprzedłużającą się radziecką okupacją Afganistanu.

1981

1 stycznia Grecja została dziesiątym członkiem EWG.

23 lutego Nieudana próba wojskowego zamachu stanuw Hiszpanii.

6 października Prezydent Egiptu Anwar As-Sadat został zamordowanyprzez zamachowców.

499

27 października Radziecki okręt podwodny osiadł na mieliźnie naszwedzkich wodach terytorialnych.

18 listopada Prezydent Ronald Reagan ogłosił nowe inicjatywyw dziedzinie kontroli zbrojeń, obejmujące negocjacjew sprawie sił nuklearnych średniego zasięgu (INF) orazrozmowy w sprawie redukcji zbrojeń strategicznych(START).

30 listopada W Genewie rozpoczęły się amerykańsko-radzieckienegocjacje w sprawie sił nuklearnych średniegozasięgu (INF).

10-11 grudnia Podpisanie protokołu akcesyjnego zatwierdzającegoprzystąpieniu Hiszpanii do NATO.

13 grudnia Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce.

1982

11 stycznia Szefowie dyplomacji państw NATO zebrani nanadzwyczajnej sesji ministerialnej RadyPółnocnoatlantyckiej wydali deklarację w sprawiewydarzeń w Polsce.

2 kwietnia-14 czerwca Konflikt falklandzki.30 maja Hiszpania została szesnastym członkiem NATO.

10 czerwca Spotkanie Rady Północnoatlantyckiej na szczebluszefów państw i rządów w Bonn zakończyło sięwydaniem deklaracji zawierającej sojuszniczy program„dla pokoju w wolności“.

30 czerwca Rokowania w sprawie redukcji zbrojeń strategicznychrozpoczęły się w Genewie (START).

1983

23 marca Prezydent Reagan ogłosił wszechstronny programbadawczy, którego celem była eliminacja zagrożeństwarzanych przez strategiczne rakiety nuklearne.(Inicjatywa Obrony Strategicznej — Strategic DefenceInitiative).

22 lipca Zakończenie stanu wojennego w Polsce. Noweustawodawstwo umacniało kontrolę rządu nad życiempublicznym kraju.

500

1 września Południowokoreański samolot pasażerski z 269osobami na pokładzie został zestrzelony przezradziecką obronę przeciwlotniczą u wybrzeżySachalinu.

9 września Zakończenie Konferencji Przeglądowej KBWEw Madrycie.

25 października Wojskowa interwencja na Grenadzie dokonana przezUSA i państwa wschodnich Karaibów.

25 października- 11listopada W Helsinkach odbyło się spotkanie przygotowawcze

do Sztokholmskiej Konferencji w sprawieBezpieczeństwa, Środków Budowy Zaufaniai Rozbrojenia w Europie (CDE).

27 października „Decyzja z Montebello“. Ministrowie obronyzgromadzeni na spotkaniu Grupy PlanowaniaNuklearnego NATO w Montebello (Kanada) ogłosiliwycofanie z Europy dalszych 1400 głowic nuklearnych.Liczba głowic wycofanych od 1979 r. została w tensposób zwiększona do 2400.

23 listopada Dostawa do Wielkiej Brytanii komponentów systemu„Cruise“ (GLCM) rozpoczęła wprowadzanie do Europynatowskich sił nuklearnych średniego zasięgu (INF).

Związek Radziecki zerwał toczące się w Genewienegocjacje w sprawie nuklearnych sił średniegozasięgu (INF).

8 grudnia Zamknięcie genewskiej rundy amerykańsko-radzieckich rokowań w sprawie redukcji zbrojeństrategicznych (START). Strona radziecka nie określiładaty ich wznowienia.

8-9 grudnia Rada Północnoatlantycka obradująca na sesjiministerialnej wydała Deklarację Brukselskąwyrażającą wolę wypracowania zrównoważonychi konstruktywnych stosunków ze Wschodem orazwzywającą Związek Radziecki i państwa UkładuWarszawskiego do podjęcia tej inicjatywy.

13 grudnia W Turcji utworzono rząd cywilny. Było to możliwedzięki przyjęciu nowej konstytucji i przeprowadzeniuwyborów parlamentarnych.

501

1984

17 stycznia Konferencja w sprawie Bezpieczeństwa, ŚrodkówBudowy Zaufania i Rozbrojenia w Europie (CDE)rozpoczęła obrady w Sztokholmie.

21 marca-30 kwietnia W Atenach odbyło się spotkanie ekspertów KBWE

poświęcone pokojowemu rozwiązywaniu sporów.

31 maja Ministrowie spraw zagranicznych państw NATO wydaliw Waszyngtonie oświadczenie w sprawie stosunkówWschód-Zachód.

7-9 czerwca Szczyt w Londynie. Szefowie państw i rządów siedmiunajbardziej uprzemysłowionych państw świata wydalideklarację w sprawie stosunków Wschód-Zachód orazkontroli zbrojeń.

12 czerwca W Paryżu, ministrowie spraw zagranicznych siedmiupaństw Unii Zachodnioeuropejskiej zdecydowalio ponownym uaktywnieniu UZE.

25 czerwca Brytyjczyk Lord Carrington zastąpił Josepha Lunsa nastanowisku Sekretarza Generalnego NATO.

16-26 października W Wenecji odbyło się seminarium KBWE w sprawiewspółpracy gospodarczej, naukowej i kulturalnej.

26-27 października Ministrowie spraw zagranicznych i obrony UZEopublikowali Deklarację Rzymską obwieszczającądecyzję o zacieśnieniu współpracy wewnątrz tejorganizacji.

7 grudnia Duńczyk Per Markussen otrzymał od SekretarzaGeneralnego NATO Nagrodę Atlantycką za jegowieloletni wkład w realizację celów Sojuszu.Markussen był pierwszym laureatem tej nagrody.

1985

11 marca Michaił Gorbaczow został Sekretarzem GeneralnymKPZR po śmierci Konstantina Czernienki.

12 marca Stany Zjednoczone i Związek Radziecki rozpoczęływ Genewie nowe rokowania rozbrojenioweobejmujące kwestię „wojen gwiezdnych“,strategicznych sił nuklearnych i sił nuklearnychśredniego zasięgu.

502

26 kwietnia Traktat o Przyjaźni, Współpracy i Wzajemnej Pomocyz 1955 r., ustanawiający Układ Warszawski, zostałprzedłużony na kolejne 20 lat przez wszystkich siedmiuprzywódców państw członkowskich.

7 maja-17 czerwca Spotkanie ekspertów KBWE w Ottawie poświęcone

prawom człowieka.

15 października-25 listopada Forum Kulturalne KBWE w Budapeszcie.

12 listopada Profesor van der Beugel z Holandii został drugimlaureatem Nagrody Atlantyckiej za wybitne zasługi dlaNATO.

19-21 listopada Obradujący na Szczycie Genewskim Prezydent USARonald Reagan i Sekretarz Generalny KPZR MichaiłGorbaczow osiągnęli porozumienie w sprawie zasadpięćdziesięcioprocentowej redukcji strategicznych siłnuklearnych oraz tymczasowego porozumienia INF.

21 listopada Na nadzwyczajnym spotkaniu Rady Północnoatlantyckiejz udziałem szefów państw i rządów, prezydent Reaganzłożył sprawozdanie ze swego genewskiego spotkaniaz Gorbaczowem.

1986

1 stycznia Hiszpania i Portugalia przystąpiły do EWG.

12 marca W referendum ogłoszonym przez premiera FelipeGonzaleza Hiszpanie opowiedzieli się za dalszymczłonkostwem ich kraju w NATO, bez udziałuw zintegrowanej strukturze wojskowej Sojuszu.

15 kwietnia W odpowiedzi na przypisywane Libii atakiterrorystyczne, Stany Zjednoczone zaatakowały celewTrypolisie i Benghazi.

15 kwietnia-26 maja Spotkanie ekspertów KBWE ds. stosunków

międzyludzkich w Bernie.

26 kwietnia Awaria w elektrowni atomowej w Czarnobylu.

29-30 maja Ministrowie spraw zagranicznych, zebrani naposiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej w Halifax(Kanada), zaapelowali do Związku Radzieckiego

503

o przyłączenie się do „nowych śmiałychprzedsięwzięć“ na rzecz promowania pokoju,bezpieczeństwa i konstruktywnego dialogu.Utworzono również Grupę Wysokiego Szczeblaw sprawie Kontroli Zbrojeń Konwencjonalnych (HighLevel Task Force on Conventional Arms Control).

22 września Zakończenie Sztokholmskiej Konferencji w sprawieŚrodków Budowy Bezpieczeństwa i Zaufania orazRozbrojenia w Europie (CDE). Dokument końcowy(datowany na 19 września) przedstawia obowiązkoweśrodki w zakresie notyfikacji, obserwacji oraz inspekcjina miejscu. Działania te mają być prowadzone podczasmanewrów wojskowych państw-sygnatariuszy.

13 października W trakcie nadzwyczajnej sesji Rady Północnoatlantyckiejw Brukseli, na szczeblu ministrów spraw zagranicznychi obrony, sekretarz stanu USA George Schultzpoinformował Radę o niepowodzeniu amerykańsko-radzieckiego spotkania na szczycie w Rejkiaviku,w dniach 11-13 października.

21-22 października Ministerialne spotkanie Grupy PlanowaniaNuklearnego w Gleneagles w Szkocji. Ministrowieobrony państw NATO wyrazili poparcie dla programukontroli zbrojeń prezydent Reagana.

4 listopada W Wiedniu rozpoczęła się trzecia KonferencjaPrzeglądowa KBWE.

24 listopada Profesor Karl Kaiser z Niemiec został trzecimlaureatem Nagrody Atlantyckiej za zasługi dla Sojuszu.

11 grudnia Ministrowie spraw zagranicznych państw NATO wydaliDeklarację Brukselską w sprawie kontroli zbrojeńkonwencjonalnych, wzywającą do negocjacjiw sprawie równowagi konwencjonalnych sił zbrojnychw celu usunięcia nierówności istniejących w tymzakresie od Atlantyku po Ural i stworzenia równowagikonwencjonalnej na niższych poziomach liczbowych.Deklaracja zawierała także apel o dalszą budowęzaufania i bezpieczeństwa.

504

1987

26 stycznia Hiszpania wznowiła negocjacje ze swymi partneramiw Sojuszu w celu określania przeszłej roli hiszpańskichsił zbrojnych w NATO.

17 lutego W Wiedniu rozpoczęły się rozmowy pomiędzy NATOi Układem Warszawskim w sprawie mandatu dorokowań na temat konwencjonalnych sił zbrojnychw Europie od Atlantyku do Uralu.

27 marca Po nadzwyczajnym spotkaniu Rady Północnej,Sekretarz Generalny NATO Lord Carrington,zaofiarował swe usługi rozjemcze w celu rozwiązaniasporu grecko-tureckiego na Morzu Egejskim.

4 czerwca Parlament RFN formalnie poparł propozycjęwzywającą do wyeliminowania rakiet średniego (INF)oraz krótkiego (SRINF) zasięgu w Europie.

5 czerwca Rząd kanadyjski powiadomił o decyzji przeniesieniazobowiązań w kwestii wzmocnienia obrony Europyz rejonu Północ do Centrum.

19 czerwca Kanclerz RFN Helmut Kohl zaproponował utworzeniepołączonej francusko-niemieckiej brygady, jakopierwszego elementu przyszłych, wspólnycheuropejskich jednostek bojowych.

22 lipca W nawiązaniu do amerykańsko-radzieckiego UkładuINF, przywódca radziecki Michaił Gorbaczowpoinformował o gotowości ZSRR do eliminacjiwszystkich rodzajów broni nuklearnej średniegozasięgu, w tym pocisków rozmieszczonych w 1987 rokuna obszarze azjatyckiej części Związku Radzieckiego.

23 lipca Negocjatorzy radzieccy przedłożyli w Genewiepropozycję akceptującą zasadę „podwójnej opcjizerowej“, to znaczy eliminującą w wymiarze globalnymamerykańskie i radzieckie pociski średniego zasięgu(LRINF i SRINF) bazowane na lądzie.

20 sierpnia Na spotkaniu w Hadze eksperci UZE rozważali podjęciewspólnej akcji w Zatoce Perskiej w celu zapewnieniaswobody żeglugi i transportu ropy naftowej w tymregionie.

505

28-30 sierpnia Amerykańscy inspektorzy byli obecni podczasmanewrów wojskowych w okolicach Mińska. Była topierwsza tego rodzaju inspekcja dokonana zgodniez postanowieniami Dokumentu Sztokholmskiegoz września 1986 roku.

5-7 października Inspektorzy radzieccy byli obecni podczas manewrówwojskowych NATO w Turcji. Była to pierwsza tegorodzaju inspekcja dokonana na terytorium państwczłonkowskiego Sojuszu zgodnie z postanowieniamiDokumentu Sztokholmskiego z września 1986 roku.

7 października Platforma Haska w sprawie Europejskich InteresówBezpieczeństwa została przyjęta przez ministrów sprawzagranicznych i obrony siedmiu państw UZE.

25 listopada Belg Pierre Harmel, autor Raportu Harmela z 1967roku, otrzymał Nagrodę Atlantycką za zasługi dlaNATO.

8 grudnia Ronald Reagan i Michaił Gorbaczow rozpoczęli 3-dniowe spotkanie w Waszyngtonie od podpisaniaUkładu INF, eliminującego wszystkie pociski średniegozasięgu bazowane na lądzie.

9 grudnia USA i ZSRR osiągnęły porozumienie w sprawieśrodków umożliwiających wzajemne monitorowanieeksplozji jądrowych na swych poligonach testowych.

10 grudnia Na zakończenie trzydniowego waszyngtońskiegoszczytu, Reagan i Gorbaczow zobowiązali się doznacznych redukcji zbrojeń strategicznych oraz dozlecenia negocjatorom w Genewie przygotowaniaporozumienia zgodnego z Układem ABM z 1972 roku.

11 grudnia Rada Północnoatlantycka obchodziła 20. rocznicęRaportu Harmela. Sekretarz Stanu USA orazministrowie spraw zagranicznych: Belgii, Holandii,RFN, Włoch i Wielkiej Brytanii podpisali dwustronneukłady w sprawie wprowadzenia w życie Układu INFi przewidzianych w nim procedur inspekcyjnychi weryfikacyjnych.

1988

22 stycznia Rządy Francji i RFN utworzyły połączoną RadęBezpieczeństwa. Podpisano także porozumienie

506

w sprawie utworzenia francusko-niemieckiej brygadylądowej.

2-3 marca Podczas spotkania na szczycie RadyPółnocnoatlantyckiej została wyrażona jednośćSojuszu oraz potwierdzone wspólne cele i zasady,a także trwałość polityki NATO. W oświadczeniuo kontroli zbrojeń konwencjonalnych Rada wezwała dopostępu w negocjacjach w sprawie usuwania brakurównowagi w konwencjonalnych siłach zbrojnych.

15 maja Początek wycofywania wojsk radzieckichz Afganistanu.

26-27 maja Ministrowie obrony państw NATO zlecili WykonawczejGrupie Roboczej dokonanie analizy ról, występującychzagrożeń i obszarów odpowiedzialności państwczłonkowskich w kontekście ich starań o utrzymaniewiarygodności i skuteczności bezpieczeństwazbiorowego i obrony.

31 maja Podczas pięciodniowego Szczytu Moskiewskiegoprezydent Reagan i sekretarz Gorbaczow wymienilidokumenty zawierające postanowienia wykonawcze doratyfikowanego ostatnio Traktatu INF z grudnia 1987 r.oraz podpisali szereg porozumień dwustronnychmiędzy innymi w sprawie prób jądrowych.

9-10 czerwca W czasie pierwszego, odbywanego w Madryciespotkania ministerialnego Rady Północnoatlantyckiej,ministrowie spraw zagranicznych dokonali przeglądupostępów w stosunkach Wschód-Zachód osiągniętychpodczas Szczytu Moskiewskiego i z zadowoleniemprzyjęli rozwój hiszpańskiego wkładu do wspólnejobrony.

24 czerwca Komunikat o utworzeniu Połączonych Sił ZbrojnychNATO w celu wzmocnienia obrony północnej Norwegiiw okresie napięć i konfliktów. Siły te miały zastąpićbrygadę kanadyjską przeniesioną zgodnie z planamirządu w Ottawie do regionu Centrum.

28 czerwca-1 lipca Odbywające się w Moskwie XIX Plenum KPZR

uruchomiło program polityczny, konstytucyjnychi prawnych reform w ZSRR.

507

1 lipca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner, byłyminister obrony RFN, zastąpił Lorda Carringtona nastanowisku Sekretarza Generalnego NATO.

20 sierpnia Zawieszenie broni w wojnie iracko-irańskiej, weszłow życie zgodnie z Rezolucją nr 598 RadyBezpieczeństwa ONZ.

14 listopada Portugalia i Hiszpania podpisały układ o przystąpieniudo Unii Zachodnioeuropejskiej.

5 grudnia Paul Nitze, doradca prezydenta Reagana do sprawkontroli zbrojeń, otrzymał Nagrodę Atlantycką za rok1988.

7 grudnia Podczas wystąpienia na forum Zgromadzenia OgólnegoONZ Michaił Gorbaczow zapowiedział jednostronnąredukcję radzieckich sił konwencjonalnych.

Potężne trzęsienie ziemi w Armenii zniszczyło kilkamiast i spowodowało bardzo wiele ofiar śmiertelnych.

8 grudnia Ministrowie spraw zagranicznych państw NATOz zadowoleniem powitali radziecką redukcję siłkonwencjonalnych i opublikowali oświadczeniezawierające propozycje Sojuszu na zbliżające sięnegocjacje na temat broni konwencjonalnej i środkówbudowy zaufania.

1989

7-11 stycznia W Paryżu odbyła się Konferencja w sprawie bronichemicznej, w której uczestniczyli przedstawiciele 149państw.

18 stycznia Michaił Gorbaczow podał dalsze szczegóły,zapowiedzianej 7 grudnia w ONZ, redukcji radzieckichsił konwencjonalnych. Według Gorbaczowa, wydatkina obronę miały się zmniejszyć o 14,2 %, a naprodukcję zbrojenia i sprzętu wojskowego o 19,5 %.

19 stycznia Zakończenie w Wiedniu Konferencji PrzeglądowejKBWE. Przyjęto Dokument Końcowy zawierającyupoważnienie do dalszych negocjacji w sprawieredukcji konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie(CFE) oraz środków budowy zaufania (CSBM).

508

23-27 stycznia Rządy Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski i Węgierogłosiły zamiar redukcji swoich sił zbrojnychi budżetów obronnych. Państwa NATO przyjęływiadomość z zadowoleniem, jako wkład w usuwanieasymetrii układu sił konwencjonalnych w Europie.

2 lutego Spotkanie kończące negocjacje wiedeńskie w sprawieMBFR.

11 lutego Komitet Centralny Węgierskiej Socjalistycznej PartiiRobotniczej zatwierdził „stopniowe i ciągłe“przechodzenie do systemu wielopartyjnego.

15 lutego Zgodnie z planem przedstawionym przez Gorbaczowa,Związek Radziecki zakończył wycofywanie swychoddziałów z Afganistanu.

6 marca Ministrowie spraw zagranicznych państw KBWErozpoczęli w Wiedniu nowe rokowania w sprawiekonwencjonalnych sił zbrojnych w Europie (CFE).Uczestniczyły w nich 23 państwa NATO i UkładuWarszawskiego. Odbyły się także negocjacjew sprawie środków budowy zaufania, z udziałemwszystkich 35 państw KBWE.

26 marca W ZSRR odbyły się pierwsze wybory do RadyNajwyższej, w której do jednego mandatu wystawionowięcej niż jednego kandydata. Przyniosły one porażkęwielu oficjalnych kandydatów KPZR.

4 kwietnia Z okazji 40. rocznicy podpisania TraktatuPółnocnoatlantyckiego odbyła się specjalna sesja RadyPółnocnoatlantyckiej oraz zorganizowano inneuroczystości w Kwaterze Głównej NATO i w stolicachpaństw członkowskich.

5 kwietnia Porozumienia podpisane w Warszawie przeznegocjatorów rządu i opozycji na temat reformpolitycznych w Polsce obejmowały postanowieniao przeprowadzeniu wolnych wyborów i ponownejlegalizacji związku zawodowego „Solidarność“.

18 kwietnia-23 maja Forum Informacyjne KBWE w Londynie.

12 maja Prezydent George Bush zaproponował zawarcie Traktatuo Otwartych Przestworzach w celu zwiększenia zaufania

509

i jawności w odniesieniu do działań wojskowych.Propozycja przewidywała wzajemne otwarcieprzestrzeni powietrznej oraz zgodę uczestnikówporozumienia na przeloty nad własnym terytoriumjednostek powietrznych innych państw-stron Traktatu.

29-30 maja Brukselskie spotkanie Rady Północnoatlantyckiejz udziałem szefów państw i rządów. Prezydent Bushogłosił nowe ważne inicjatywy w sprawie redukcji siłkonwencjonalnych w Europie. Przyjęto równieżwszechstronną koncepcję kontroli zbrojeń i rozbrojeniaoraz opublikowano deklarację końcową.

30 maja-3 czerwca Pierwsze spotkanie Konferencji ds. Ludzkiego Wymiaru

KBWE w Paryżu.31 maja Podczas wizyty w RFN prezydent Bush zaproponował

wspieranie wolnych wyborów i pluralizmu w EuropieWschodniej oraz obalenie Muru Berlińskiego.

3-4 czerwca Przywódcy chińscy użyli sił zbrojnych do tłumieniamasowych pokojowych demonstracji prowadzonychprzez studentów na rzecz demokracji. Interwencjaspowodowała wiele ofiar śmiertelnych, niepokojew innych miastach Chin, liczne aresztowania, czystkii łamanie praw człowieka.

4 i 18 czerwca W Polsce odbyły się wolne wybory do Senatui częściowo wolne do Sejmu, zakończone wielkimsukcesem „Solidarności“.

8-9 czerwca Spotkanie ministerialne Komitetu Planowania Obronypoświęcone analizie wpływu zachodnich propozycjiw sprawie redukcji sił konwencjonalnych w Europie naplanowanie obronne.

16 czerwca W Budapeszcie odbyły się ponowne uroczystościpogrzebowe Imre Nagy’a, przywódcy powstaniawęgierskiego z 1956 roku, który został stracony przezpowieszenie w 1958 roku.

19 czerwca Ponowne otwarcie rozmów o redukcji zbrojeństrategicznych START w Genewie.

2 lipca Śmierć wieloletniego ministra spraw zagranicznychi byłego przewodniczącego Rady Najwyższej ZSRRAndrieja Gromyki.

510

9 sierpnia Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATOw sprawie mniejszości tureckiej w Bułgarii. W imieniupaństw sprzymierzonych wezwał on rząd w Sofii dopozytywnej odpowiedzi na apele o wypełnianiezobowiązań wynikających z uczestnictwa Bułgariiw procesie KBWE.

24 sierpnia Tadeusz Mazowiecki został premierem pierwszego od40 lat niekomunistycznego rządu w Polsce. Rządzącado tej pory Polską Zjednoczona Partia Robotniczazatrzymała cztery teki ministerialne.

10 września Węgry otworzyły granicę zachodnią, umożliwiającuchodźcom z NRD wyjazd na Zachód.

3 października Po zawarciu przez Bonn porozumienia z rządemw Berlinie zezwalającego na wyjazd 6390 obywateliNRD przybywających w ambasadach państwzachodnich w Pradze (co dokonało się 1 października),około 20 tysięcy emigrantów z NRD zgromadziło sięw ambasadach RFN w Pradze i Warszawie.

6-7 października Michaił Gorbaczow wezwał do przeprowadzeniereform w NRD. Okazją do tego był udział Gorbaczowaw odbywającej się w Berlinie Wschodnim paradziez okazji czterdziestolecia NRD.

16 października Spotkanie KBWE na temat ochrony środowiska odbyłosię w Sofii.

18 października Erich Honecker, który od 1971 roku sprawował funkcjęSekretarza Generalnego Socjalistycznej Partii JednościNiemiec, został zastąpiony przez Egona Krenza. W tymczasie obywatele NRD demonstrowali na rzecz reformpolitycznych, a duże grupy uchodźców nadalopuszczały NRD przez Pragę i Budapeszt.

23 października Nowa konstytucja przyjęta 18 października przezparlament węgierski ustanowiła Republikę Węgier jako„wolne, demokratyczne, niepodległe państwo prawa“i otworzyła drogę do wielopartyjnych wyborów, któreodbyły się w 1990 roku.

7 listopada Dymisja rządu NRD wymuszona przez masowe wieceprotestacyjne w wielu miastach, podczas którychdomagano się wolnych wyborów i zniesieniamonopolu władzy komunistów. Powodem dymisji były

511

także wewnątrzpartyjne apele o przeprowadzeniepoważnych zmian na najwyższym szczeblu. Decyzja tadoprowadziła następnego dnia do wspólnej dymisjiBiura Politycznego.

9-10 listopada Otwarcie przejścia w murze berlińskim. W atmosferzeniepewności i kryzysu władzy w Berlinie Wschodnim,berlińczycy z obu części miasta obalili mur, byświętować rozpoczęcie procesu zjednoczenia. Wobliczu ogólnokrajowych demonstracji i żądań reformpolitycznych, władze NRD zniosły ograniczeniadotyczące podróży na Zachód i otworzyły noweprzejścia graniczne.

10 listopada Todor Żiwkow, przywódca Bułgarskiej PartiiKomunistycznej od 1954 roku, został usunięty zewszystkich stanowisk. Po jego odejściuprzyprowadzono głębokie zmiany w kierownictwiepartii.

14 listopada Parlament wschodnioniemiecki wybrał HansaModrowa na stanowisko premiera rządu NRD.

Portugalia i Hiszpania podpisały traktaty akcesyjnez UZE.

17 listopada Rozproszenie siłą demonstracji studentów w Pradzewyzwoliło masowe protesty antyrządowe. Utworzonezostało Forum Obywatelskie, któremu przewodziłWacław Havel.

20 listopada Masowe demonstracje w Lipsku będące wyrazempowszechnej woli zjednoczenia Niemiec.

24 listopada Dymisja kierownictwa Komunistycznej PartiiCzechosłowacji. Nowy Sekretarz Generalny KPCz,Karel Ubranek rozpoczął rozmowy z ForumObywatelskim.

3 grudnia Dymisja nowo powołanego Biura Politycznegoi Komitetu Centralnego NRD, w atmosferze ujawnianiabłędów w rządzeniu i korupcji przywódcówkomunistycznych.

4 grudnia Podczas szczytu NATO w Brukseli prezydent Bushpoinformował partnerów o wynikach spotkaniaz Gorbaczowem na Malcie w dniach 2-3 grudnia.

512

Podczas moskiewskiego spotkania przywódcówpaństw Układu Warszawskiego ogłoszono wspólneoświadczenie potępiające inwazję na Czechosłowacjęw 1968 roku i tzw. doktrynę Breżniewa mówiącąo ograniczonej suwerenności.

7 grudnia Dymisja prezydenta Gustava Husaka i powołanie rządukoalicyjnego w Czechosłowacji.

Nagrodę Atlantycką za rok 1989 otrzymał Sir MichaelHoward, prezes i współzałożyciel MiędzynarodowegoInstytutu Studiów Strategicznych (IISS).

11 grudnia Masowe demonstracje w Bułgarii doprowadziły dozapowiedzi przeprowadzenia wolnych wyborówi odrzucenia kierowniczej roli partii komunistycznej.

14-15 grudnia Spotkanie ministerialne Rady Północnoatlantyckiejw Brukseli. Ministrowie spraw zagranicznych dokonalianalizy coraz szybciej narastających przemianw Europie Środkowej i Wschodniej.

19 grudnia Radziecki minister spraw zagranicznych EduardSzewardnadze odwiedził Kwaterę Główną NATO, gdzieodbył rozmowy z Sekretarzem Generalnym NATOManfredem Woernerem i stałymi przedstawicielamipaństw członkowskich. Była to pierwsza taka wizytaministra rządu z Europy Środkowej lub Wschodniej.

20 grudnia Wojsko i policja otworzyły ogień do tysięcyuczestników antyrządowej demonstracji w Timisoarzew Rumunii.

22 grudnia Upadek rządu Ceausescu w Rumunii. NicolaeCeausescu i jego żona Elena zostali aresztowani przezwojsko, a 25 grudnia przeprowadzono ich egzekucję.Władzę w kraju objął Front Ocalenia Narodowegokierowany przez Iona Iliescu, który zapowiedziałrozpisanie wolnych wyborów.

29 grudnia Polski parlament zniósł zapis o kierowniczej roli partiikomunistycznej i przywrócił dawną nazwę państwa:Rzeczpospolita Polska.

Wacław Havel został wybrany na prezydentaCzechosłowacji.

513

1990

15 stycznia Rząd bułgarski zniósł trwający przez 44 lata monopolpartii komunistycznej na władzę w państwie.Następnego dnia rozpoczęły się rozmowy z opozycjąna temat zmian politycznych w państwie.

16 stycznia-5 lutego Seminarium KBWE poświęcone doktrynom

wojskowym w Wiedniu, z udziałem 35 państw. 6 lutego W bezprecedensowym przemówieniu wygłoszonym

podczas plenum KC KPZR Michaił Gorbaczowprzedstawił główne aspekty swego programu reform,w tym odrzucenie kierowniczej roli partiikomunistycznej oraz wprowadzenie pluralizmupolitycznego.

12-14 lutego Szefowie dyplomacji państw NATO i UkładuWarszawskiego oraz obserwatorzy z innych państwuczestniczących w procesie KBWE spotkali sięw Ottawie na konferencji o „otwartych przestworzach“.

13 lutego Przy okazji konferencji w Ottawie ministrowie spawzagranicznych Francji, USA, Wielkiej Brytanii, ZwiązkuRadzieckiego i obu państw niemieckich zdecydowalio podjęciu negocjacji w formule „2 + 4“ na tematzewnętrznych aspektów zjednoczenia Niemiec.Ministrowie spraw zagranicznych z NATO i UkładuWarszawskiego zgodzili się również podjąć kroki, któremiały umożliwić podpisanie Traktatu CFE w 1990 r.

3 marca Minister spraw zagranicznych Czechosłowacji JiřiDienstbier złożył wizytę w Kwaterze Głównej NATO,gdzie prowadził rozmowy z Sekretarzem GeneralnymManfredem Woernerem.

8 marca Na posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej z udziałemkanclerza Helmuta Kohla podjęto konsultacjew sprawie stosunku rządu RFN do rozwoju wydarzeńw Niemczech i związanej z tym problematykibezpieczeństwa.

11 marca Parlament Litwy proklamował deklaracjęniepodległości i wystąpienie ze Związku Radzieckiego.

17 marca Zebrani w Pradze ministrowie spraw zagranicznychpaństw Układu Warszawskiego poparli ideę dalszego

514

funkcjonowania zarówno NATO jak i UkładuWarszawskiego.

18 marca W pierwszych od 40 lat wolnych wyborachparlamentarnych obywatele NRD przyznaliprzytłaczające zwycięstwo konserwatywnej koalicji„Sojusz na rzecz Niemiec“, co stanowiło istotny krok nadrodze do zjednoczenia.

19 marca-11 kwietnia Konferencja KBWE w Bonn w sprawie współpracy

gospodarczej w Europie.21 marca Minister spraw zagranicznych Rzeczypospolitej

Polskiej Krzysztof Skubiszewski odwiedził KwateręGłówną NATO, gdzie przeprowadził rozmowyz Manfredem Woernerem i stałymi przedstawicielamipaństw członkowskich w Radzie.

26 marca Rząd czechosłowacki zarządził demontaż instalacjigranicznych wzdłuż granic z Austrią i RFN.

27 marca Hiszpania i Portugalia formalnie wstąpiły do UZE, pozakończeniu procedury ratyfikacyjnej traktatówakcesyjnych.

7 kwietnia Wybory parlamentarne na Węgrzech przyniosłyzdecydowane zwycięstwo centroprawicowemuugrupowaniu o nazwie: Węgierskie ForumDemokratyczne.

12 kwietnia Koalicyjny rząd NRD opowiedział się za zjednoczeniemz RFN na mocy Artykułu 23 konstytucji RFN oraz zaczłonkostwem zjednoczonych Niemiec w SojuszuPółnocnoatlantyckim.

3 maja Prezydent Bush odwołał programy modernizacjistanowisk artylerii jądrowej w Europie i rakietnuklearnych krótkiego zasięgu LANCE. Zaapelował, byniedługo po podpisaniu Traktatu CFE rozpocząćamerykańsko-radzieckie negocjacje w sprawiepocisków jądrowych krótkiego zasięgu.

4 maja Parlament Łotwy ogłosił niepodległość tej byłejrepubliki bałtyckiej.

8 maja Parlament Estonii zmienił nazwę państwa i konstytucjęoraz przywrócił przedwojenną flagę i hymnpaństwowy.

515

9-10 maja Ministrowie obrony państw NATO zebrani naposiedzeniu Grupy Planowania Nuklearnegow Kananaskis (Kanada) omówili skutki zmianzachodzących w Europie dla polityki bezpieczeństwaSojuszu.

20 maja W wyniku wyborów parlamentarnych w Rumunii byłyczłonek komunistycznych rządów, Ion Iliescu zostałwybrany na prezydenta, pomimo oskarżeńo nieprawidłowości w przebiegu wyborów. FrontOcalenia Narodowego zdobył większość głosóww parlamencie.

22-23 maja Ministrowie obrony państw NATO podczasposiedzenia Komitetu Planowania Obrony oceniliskutki zmian zachodzących w Europie dla politykibezpieczeństwa Sojuszu i rozpoczęli rewizję strategiiwojskowej NATO.

Premier rządu węgierskiego, Josef Antall oznajmiło zamiarze wycofania się Węgier z UkładuWarszawskiego po odbyciu negocjacji.

30 maja W trzeciej rundzie wyborów Borys Jelcyn zostałwybrany na prezydenta Rosji.

30 maja-2 czerwca Amerykańsko-radziecki szczyt w Waszyngtonie.

5 czerwca Ministrowie spraw zagranicznych 35 państwuczestniczących w drugiej Konferencji Kopenhaskiejw sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE, przyznali Albaniistatus obserwatora.

7-8 czerwca Spotkanie ministerialne Rady Północnoatlantyckiejw Turnberry (Szkocja). Ministrowie sprawzagranicznych państw NATO ogłosili „Posłaniez Turnberry“, w którym wyrazili wolę wykorzystaniaszans stwarzanych przez zmiany zachodzące w Europiei wyciągnęli dłoń przyjaźni i współpracy do ZwiązkuRadzieckiego i wszystkich pozostałych państweuropejskich.

8 czerwca Wybory parlamentarne w Czechosłowacji przyniosłyForum Obywatelskiemu i partiom współpracującymwiększość w Zgromadzeniu Federalnym.

516

10 i 17 czerwca Wybory parlamentarne w Bułgarii zakończyły sięzwycięstwem Bułgarskiej Partii Socjalistycznej.

18 czerwca NATO poinformowało o przyznaniu 70 stypendiówbadawczych na rok akademicki 1990/91. Po razpierwszy 55 stypendiów na badania instytucjidemokratycznych przyznano obywatelom zarównopaństw NATO jak i Europy Środkowej i Wschodniej.

28 czerwca Na Konferencji w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWEw Kopenhadze, ministrowie spraw zagranicznychpaństw Europy Wschodniej (z wyjątkiem Albanii, któraprzystąpiła do procesu KBWE w czerwcu 1991 roku)zobowiązali się do przestrzegania wielopartyjnejdemokracji parlamentarnej i rządów prawa.

29 czerwca Minister spraw zagranicznych Węgier, Geza Jeszenskyzostał przyjęty w Kwaterze Głównej NATO przezSekretarza Generalnego Manfreda Woernera.

2 lipca Ustanowienie unii monetarnej pomiędzy RFN i NRD.Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyjąłw Kwaterze Głównej NATO ministra sprawzagranicznych Japonii Taro Nakayamę.

6 lipca Zebrani w Londynie szefowie państw i rządów NATOopublikowali Deklarację Londyńską na tematprzekształcenia Sojuszu Północnoatlantyckiego.Deklaracja zawierała propozycję rozwoju współpracyz państwami Europy Środkowej i Wschodniejw szerokim spektrum działań politycznychi wojskowych. Współpraca miała obejmowaćregularne kontakty dyplomatyczne pomiędzy tymipaństwami a NATO.

10 lipca Kwaterę Główną NATO odwiedził minister sprawzagranicznych NRD Markus Meckel.

13-17 lipca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłMoskwę na zaproszenie ministra spraw zagranicznychSzewardnadze w celu odbycia rozmów z przywódcamiradzieckimi na temat Deklaracji Londyńskiej.

16 lipca Kanclerz Kohl i prezydent Gorbaczow porozumieli sięw sprawie działań umożliwiających Niemcomodzyskanie pełnej suwerenności i wykorzystanieprawa do zachowania pełnego członkostwa w NATO.

517

17 lipca Zakończenie paryskiej konferencji „2 + 4“ w sprawiezjednoczenia Niemiec.

18 lipca Premier Węgier Josef Antall odwiedził Kwaterę GłównąNATO.

2 sierpnia Wojska irackie zajęły Kuwejt w wyniku sporu pomiędzytymi dwoma państwami o prawa do eksploatacji złóżropy naftowej w Zatoce Perskiej.

6 sierpnia Rada Bezpieczeństwa ONZ jednogłośnie uchwaliłaszerokie sankcje wobec Iraku, żądając wycofania wojskirackich z okupowanego terytorium Kuwejtu.

8 sierpnia Rada Bezpieczeństwa ONZ stwierdziła bezprawnośćdeklaracji Iraku o przeprowadzonej de facto aneksjiKuwejtu.

10 sierpnia Nadzwyczajne spotkanie Rady Północnoatlantyckiej naszczeblu ministrów spraw zagranicznych poświęconekonsultacjom i wymianie informacji o sytuacjiw Zatoce Perskiej.

22 sierpnia Wschodnioniemieckie Zgromadzenie Prawodawczeprzegłosowało zjednoczenie NRD i RFN, ustalając datęzjednoczenia na 3 października 1990 roku i wyraziłozgodę na przeprowadzenie wyborów w zjednoczonympaństwie 2 grudnia 1990 roku.

4 września Dziewięć państw członkowskich UZE ustaliło wytycznekoordynowania operacji morskich w rejonie ZatokiPerskiej w celu zaostrzenia międzynarodowegoembarga nałożonego na Irak. Państwa UZE i inne krajewysłały w ten rejon jednostki wojskowe.

5-8 września Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłCzecho-Słowacką Republikę Federacyjną, gdzie spotkałsię z prezydentem, premierem i przewodniczącymparlamentu.

7 września Na forum Rady Północnoatlantyckiej trwałykonsultacje w sprawie rozwoju wydarzeń politycznych,gospodarczych i wojskowych w Zatoce Perskiej. Celemkonsultacji było zharmonizowanie polityki państwsprzymierzonych i zobowiązanie ich do działania narzecz wdrażania rezolucji ONZ dotyczącej kryzysuw Zatoce Perskiej.

518

10 września Sekretarz Stanu USA James Baker poinformował RadęPółnocnoatlantycką obradującą na sesji ministerialnejo wynikach amerykańsko-radzieckiego spotkania naszczycie w sprawie kryzysu w Zatoce Perskiej.

12 września W oświadczeniu wydanym przy okazji podpisaniaw Moskwie Traktatu „2 + 4“, Sojusz przyjąłz zadowoleniem to historyczne porozumienieotwierające drogę do zjednoczenia Niemieci przywrócenia im pełnej suwerenności.

13-15 września Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłPolskę. W przemówieniu wygłoszonym w Sejmiezwrócił uwagę na historyczną szansę stworzeniatrwałego porządku pokojowego i dobrobytuw Europie, opartych na przyjaźni i współpracy.

14 września Państwa NATO rozpoczęły konsultacje w ramachSpecjalnej Grupy Konsultacyjnej, poświęconeprzyszłym negocjacjom w sprawie broni jądrowejkrótkiego zasięgu, do których wezwano w DeklaracjiLondyńskiej.

W oświadczeniu potępiającym wtargnięcie żołnierzyirackich do rezydencji przedstawicielstw państw NATOw Kuwejcie, Sojusz wezwał Irak do uwolnienia osóbaresztowanych przy tej okazji i powstrzymaniadalszych aktów przemocy.

24 września-19 października W Palma de Mallorca odbyło się spotkanie KBWE

w sprawie regionu śródziemnomorskiego.1-2 października Nowojorska konferencja ministrów spraw

zagranicznych KBWE potępiła iracką agresją naKuwejt.

3 października W dniu zjednoczenia Niemiec, Rada Północnoatlantyckana specjalnym posiedzeniu powitała zjednoczonepaństwo jako pełnoprawnego członka Sojuszu.

15 października Michaił Gorbaczow został laureatem PokojowejNagrody Nobla.

23 października Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyjąłw Kwaterze Głównej NATO premiera Rumunii PetreRomana.

519

25-26 października Pierwszy zastępca ministra obrony i szef sztabugeneralnego ZSRR generał M. A. Moisejew odwiedziłKwaterę Główną NATO.

26 października Minister obrony Węgier dr Lajos Fur odwiedził KwateręGłówną NATO.

15 listopada Minister spraw zagranicznych Bułgarii Luben Gocevzostał przyjęty w Kwaterze Głównej NATO przezSekretarza Generalnego Manfreda Woernera.

17 listopada Negocjatorzy KBWE przyjęli Dokument Wiedeńskiw sprawie Środków Budowy Zaufania (CBSM).

19 listopada W ramach spotkania KBWE na szczycie w Paryżu, 22państwa NATO i Układu Warszawskiego podpisałyTraktat o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnychw Europie (CFE) i ogłosiły wspólną deklaracjęo nieagresji.

21 listopada Podczas paryskiego spotkania szefów państw i rządówKBWE ogłoszono Paryską Kartę Nowej Europyi zatwierdzono przyjęcie Dokumentu Wiedeńskiegow sprawie CBSM.

22-25 listopada Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner złożyłwizytę na Węgrzech.

26-28 listopada Zgromadzenie Północnoatlantyckie przyznało nalondyńskiej sesji status obserwatoraparlamentarzystom z Bułgarii, Czecho-Słowacji, Polski,Węgier i Związku Radzieckiego.

6-7 grudnia W Brukseli odbyło się ministerialne spotkanieKomitetu Planowania Obrony i Grupy PlanowaniaNuklearnego. Ministrowie obrony poparli RezolucjęONZ nr 678 żądającą wycofania wojsk irackichz Kuwejtu do stycznia 1991 roku. Omówili także postępw tworzeniu nowej koncepcji strategicznej NATO orazinne działania podejmowane w celu przystosowania siłNATO do nowych warunków strategicznych w Europie.

9 grudnia Lech Wałęsa został wybrany na prezydenta RP.

11 grudnia Po 45 latach dyktatury monopartyjnej albańska partiakomunistyczna ogłosiła legalizację opozycyjnych partiipolitycznych.

520

13 grudnia Rumuński sekretarz obrony generał Vasile Ionelodwiedził Kwaterę Główną NATO

15 grudnia Podczas szczytu rzymskiego przywódcy WspólnotyEuropejskiej dokonali otwarcia MiędzyrządowychKonferencji w sprawie Unii Ekonomicznej i Monetarnejoraz Unii Politycznej.

17-18 grudnia Podczas spotkania Rady Północnoatlantyckiej w Brukseliministrowie spraw zagranicznych państw NATOomówili postępy osiągnięte od lipcowego szczytuw realizacji założeń Deklaracji Londyńskiej oraz wydalioświadczenie na temat kryzysu w Zatoce Perskiej.

20 grudnia Składając dymisję ze stanowiska ministra sprawzagranicznych ZSRR, Eduard Szewardnadze ostrzegłprzed groźbą odnowienia dyktatury w ZwiązkuRadzieckim.

1991

2 stycznia Sojusz rozmieścił jednostki latające Sił SzybkiejDyslokacji Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa(AMF) do południowo-wschodniej Turcji, w celuwypełniania zadań operacyjnych.

8 stycznia Oddziały radzieckie zostały rozmieszczone wokół Wilnaz zadaniem przeprowadzenia przymusowego poborudo wojska.

9 stycznia Podczas spotkania z szefem dyplomacji amerykańskiejw Genewie, minister spraw zagranicznych Irakuponownie odmówił wycofania wojsk irackich z Kuwejtu.

11 stycznia NATO wydało oświadczenie wzywające ZwiązekRadziecki do powstrzymania się od stosowania siłyi prób zastraszenia wobec państw bałtyckich.

15 stycznia -8 lutego Eksperci KBWE zaproponowali ustanowienie

mechanizmu rozwiązywania sporów. Okazją do tegobyło spotkanie w La Valetta poświęcone pokojowemurozwiązywaniu sporów.

17 stycznia Siły koalicji rozpoczęły ataki powietrzne na Irak powygaśnięciu ultimatum ONZ w sprawie wycofaniawojsk irackich z Kuwejtu, zgodnie z rezolucją RadyBezpieczeństwa.

521

9 lutego 85 procent obywateli Litwy uczestniczącychw referendum wypowiedziało się za dążeniem doniepodległości.

18 lutego Sekretarz Generalny UZE Wim van Eekelen złożyłwizytę w Kwaterze Głównej NATO i rozmawiałz Sekretarzem Generalnym Manfredem Woerneremw ramach stałych konsultacji odnośnie do EuropejskiejTożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony.Omawiano również współpracę NATO i UZE.

19 lutego Jedenastogodzinny radziecki plan pokojowy, któregocelem było zażegnanie wybuchu wojny w ZatocePerskiej nie spełniał żądań koalicji antyirackiejdotyczących bezwarunkowego wycofania irackich siłzbrojnych z Kuwejtu.

24 lutego Siły koalicji antyirackiej rozpoczęły ofensywę lądowąw Kuwejcie.

25 lutego Przedstawiciele sześciu państw członkowskich UkładuWarszawskiego spotkali się w Budapeszcie, abyogłosić rozwiązanie struktur wojskowych Układu.Rozwiązaniu uległy: Doradczy Komitet Polityczny,Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych oraz Rady:Wojskowa, Naukowa iTechniczna.

27 lutego Minister spraw zagranicznych Czecho-Słowacji JiřiDienstbier złożył wizytę w Kwaterze Głównej NATO.

28 lutego Siły koalicyjne wyzwoliły Kuwejt. Prezydent Bushzawiesił operacje wojskowe koalicji antyirackiej. Irakprzyjął bezwarunkowo wszystkie 12 rezolucji ONZw sprawie wycofania wojsk irackich z Kuwejtu.

3 marca Prawie 77 % obywateli Estonii i 73 % obywateli Łotwyopowiedziało się w referendach za niepodległościątych państw.

4 marca Rada Najwyższa Związku Radzieckiego ratyfikowałatraktat zezwalający na zjednoczenie Niemiec, kładącformalnie kres zawartym po II wojnie światowej,czterostronnym porozumieniom w kwestii niemieckiej.

5 marca Siły Szybkiej Dyslokacji Dowództwa Sił SojuszniczychNATO Europa (AMF) zostały wycofane z Turcji pozakończeniu wojny w Zatoce Perskiej.

522

13-26 marca Zakończenie wycofywania z Europy sił nuklearnychśredniego zasięgu w związku z postanowieniamiUkładu INF.

21 marca Prezydent Czecho-Słowacji Wacław Havel złożył wizytęw Kwaterze Głównej NATO, gdzie wygłosiłprzemówienie na posiedzeniu RadyPółnocnoatlantyckiej.

31 marca Formalne rozwiązanie struktur wojskowych UkładuWarszawskiego.

15 kwietnia Rozpoczęcie działalności Europejskiego BankuOdbudowy i Rozwoju (EBOiR), utworzonego w celuwspierania demokracji i gospodarki rynkowejw Europie Wschodniej i Związku Radzieckim.

23-24 kwietnia Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO, generałVigleik Eide złożył wizytę w Czecho-Słowacji.

25-26 kwietnia W Pradze odbyła się konferencja poświęconaprzyszłości bezpieczeństwa europejskiego,sponsorowana wspólnie przez ministra sprawzagranicznych Czecho-Słowacji i SekretarzaGeneralnego NATO.

29 kwietnia Doroczna Nagroda Atlantycka została przyznanapośmiertnie włoskiemu senatorowi GiovanniemuMalagodi.

30 kwietnia Premier Bułgarii Dimitar Popow i minister obronygenerał Mutafczew złożyli wizytę w Kwaterze GłównejNATO.

7 maja Minister obrony Jugosławii poinformował, iż jego krajznajduje się w stanie wojny domowej.

12 maja Zgodnie z Układem INF, Związek Radziecki zlikwidowałpozostałe rakiety SS-20.

21 maja Izba Reprezentantów Kongresu USA wezwała doredukcji amerykańskich sił zbrojnych w Europie z 250tysięcy do 100 tysięcy żołnierzy do 1995 roku.

Rada Najwyższa Związku Radzieckiego wydała ustawęliberalizującą przepisy emigracyjne i regulacjedotyczące podróży zagranicznych obywateli ZSSR.

523

23 maja Minister obrony narodowej RP Piotr Kołodziejczykzłożył wizytę w Kwaterze Głównej NATO.

28-29 maja Spotkania ministerialne Komitetu Planowania ObronyNATO i Grupy Planowania Nuklearnego. Ministrowieuzgodnili między innymi nową strukturę sił zbrojnychSojuszu.

28 maja -7 czerwca W Krakowie odbyło się Sympozjum KBWE na temat

Dziedzictwa Kulturowego.

1 czerwca Przedstawiciele USA i ZSRR poinformowalio rozwiązaniu utrzymujących się do tej poryrozbieżnościach w kwestii Traktatu CFE.

6-7 czerwca Zebrani w Kopenhadze ministrowie sprawzagranicznych NATO wydali oświadczenie w sprawiepartnerstwa z państwami Europy Środkoweji Wschodniej, podstawowych funkcji NATOw dziedzinie bezpieczeństwa w nowej Europie orazrozwiązywania problemów związanych z TraktatemCFE.

12-14 czerwca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner złożyłoficjalną wizytę w Bułgarii.

19 czerwca Albania została 35 państwem członkowskim KBWE.

19-20 czerwca Berlińskie posiedzenie Rady KBWE. Ministrowie sprawzagranicznych przyjęli, na wniosek 13 państw,procedurę zezwalającą na zwoływanie spotkańwyższych urzędników w trybie przyspieszonym.Zatwierdzili również Raport z La Valetty w sprawiepokojowego rozwiązywania sporów.

20 czerwca Parlament niemiecki podjął decyzję ponownegoustanowienia stolicy państwa w Berlinie.

25 czerwca Parlamenty Chorwacji i Słowenii ogłosiłyniepodległość tych państw.

28 czerwca Rozwiązanie RWPG.

1 lipca Formalne rozwiązanie Układu Warszawskiego zgodniez protokołem wzywającym do „przejścia do strukturogólnoeuropejskich“.

524

1-19 lipca W Genewie odbyło się spotkanie ekspertów KBWEpoświęcone problemowi mniejszości narodowych.

3 lipca Prezydent RP Lech Wałęsa złożył wizytę w KwaterzeGłównej NATO.

4-5 lipca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłRumunię.

30 lipca Prezydent Rosji Borys Jelcyn podpisał traktat uznającyniepodległość Litwy.

30-31 lipca Prezydenci USA i Związku Radzieckiego ogłosilidwudniowy Szczyt Moskiewski początkiem nowej eryw stosunkach dwustronnych i podpisali układ STARTo redukcji strategicznej broni nuklearnej.

19 sierpnia W wyniku zamachu stanu prezydent Gorbaczow zostałusunięty z urzędu i zastąpiony przez Komitet StanuWyjątkowego. Zebrana na nadzwyczajnymposiedzeniu Rada NATO ostrzegła Związek Radzieckiprzed poważnymi konsekwencjami w razie odstąpienieod reform. Zawieszono programy zachodniej pomocydla Związku Radzieckiego. Prezydent Rosji BorysJelcyn wezwał do strajku generalnego. Oddziałypancerne, lojalne wobec władz Rosji, zajęły pozycjewokół gmachu rosyjskiego parlamentu, wywieszającflagi rosyjskie.

21 sierpnia Obradująca na szczeblu ministrów RadaPółnocnoatlantycka dokonała przeglądu sytuacjipolitycznej w Związku Radzieckim, wydałaoświadczenie potępiające sprzeczne z konstytucjąpozbawienie władzy prezydenta Gorbaczowa orazwezwała do przywrócenia demokratycznych reformw państwie. Po nieudanej próbie zamachu stanui aresztowaniu jego przywódców Gorbaczow powróciłdo Moskwy. Zachodni przywódcy pozytywnie ocenilizachowanie prezydenta Jelcyna w czasie zamachustanu. Przywrócono pomoc zachodnią dla Rosji.

Rumuński premier Adrian Nastase złożył wizytęw siedzibie NATO.

25 sierpnia Związek Radziecki poinformował o masowych„czystkach“ w najwyższym dowództwie sił zbrojnych.Prezydent Gorbaczow zaproponował rozwiązanie partii

525

komunistycznej i zrezygnował ze stanowiskaSekretarza Generalnego.

26 sierpnia Gorbaczow dał do zrozumienia, że nie można się dłużejopierać żądaniom uzyskania niepodległości przezpaństwa bałtyckie. Państwa Wspólnoty Europejskiejzgodziły się na ustanowienie stosunkówdyplomatycznych z trzema państwami bałtyckimi.

28 sierpnia Prezydent Gorbaczow mianował byłego ambasadoraw Czechosłowacji Borysa Pankina na stanowiskoministra spraw zagranicznych. Ponadto Gorbaczowrozwiązał oddziały KGB i nakazał śledztwo w sprawiedziałań tej agendy.

29 sierpnia Rada Najwyższa Związku Radzieckiego zawiesiładziałalność KPZR.

5 września Rada Najwyższa Związku Radzieckiego przekazała swegłówne uprawnienia poszczególnym republikom,a następnie się rozwiązała.

10września -4 października W Moskwie odbyła się trzecia Konferencja w sprawie

Ludzkiego Wymiaru KBWE. Estonia, Litwa i Łotwadołączyły do procesu KBWE.

17 września Estonia, Litwa i Łotwa zostały przyjęte do ONZ.

27 września Prezydent Bush ogłosił znaczną redukcjęamerykańskiej broni nuklearnej i wezwał ZwiązekRadziecki do uczynienia podobnego kroku. Redukcjeoznaczały między innymi zniszczenie naziemnychpocisków taktycznych oraz demontaż pocisków„Cruise“ rozmieszczonych na okrętach wojennych,w tym łodziach podwodnych.

6 października Podczas spotkanie w Krakowie prezydenci Czecho-Słowacji, Polski i Węgier wyrazili wolę swych państwuczestniczenia w działaniach NATO.

Prezydent Gorbaczow ogłosił plan demontażuradzieckich pocisków nuklearnych krótkiego zasięguoraz usunięcia całej taktycznej broni jądrowejz okrętów podwodnych, okrętów nawodnych orazlotnictwa morskiego bazowanego na lądzie.

526

17 października Podczas spotkania w Taorminie we Włoszechministrowie obrony państw NATO ogłosili redukcjęo około 80 % zapasów substrategicznej broni jądrowejbędącej w posiadaniu NATO w Europie.

21 października Wiceminister spraw zagranicznych ZSRR Dieriabinodwiedził Kwaterę Główną NATO.

24-25 października W Kwaterze Głównej NATO z udziałem przedstawicielipaństw NATO oraz Europy Środkowej i Wschodniejodbyło się seminarium poświęcone cywilno-wojskowej koordynacji ruchu lotniczego

28 października Premier Węgier Josef Antall odwiedził Kwaterę GłównąNATO.

30 października W Madrycie pod wspólnym przewodnictwem USAi Związku Radzieckiego rozpoczęła się pierwszakonferencja w sprawie pokoju na Bliskim Wschodzie.

4-15 listopada W Oslo odbyło się seminarium ekspertów KBWEpoświęcone instytucjom demokratycznym.

7-8 listopada Podczas spotkania Rady Północnoatlantyckiej zebraniw Rzymie szefowie państw i rządów ogłosili nowąKoncepcję Strategiczną NATO oraz DeklaracjęRzymską w sprawie pokoju i współpracy.

11 listopada Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyjąłw Kwaterze Głównej NATO ministra sprawzagranicznych RP Krzysztofa Skubiszewskiego.

13 listopada Minister spraw zagranicznych Estonii Lennart Merizostał przyjęty w Kwaterze Głównej NATO.

Minister spraw zagranicznych Bułgarii Stojan Ganewodwiedził Kwaterę Główną NATO.

14 listopada Prezydent Bułgarii Żeliu Żelew odwiedził KwateręGłówną NATO.

25 listopada Minister obrony Rumunii generał Nicolae Spiroiuodwiedził Kwaterę Główną NATO.

1 grudnia W referendum na Ukrainie 90 % głosującychopowiedziało się za niezależnością od ZwiązkuRadzieckiego.

527

8 grudnia Wspólnota Niepodległych Państw zostałaproklamowana w Mińsku przez przedstawicieli byłychrepublik radzieckich: Białorusi, Rosji i Ukrainy —w miejsce Związku Radzieckiego.

9-10 grudnia Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Maastrichtszefowie państw i rządów Wspólnoty Europejskiejprzyjęli Traktat o Unii Ekonomicznej i Monetarnej orazTraktat o Unii Politycznej.

Podczas posiedzenia UZE w Maastricht państwa UniiEuropejskiej zostały zaproszone do przyjęciaczłonkostwa lub statusu obserwatora w UZE.Pozostałym europejskim członkom NATO zaoferowanostatus członka stowarzyszonego z UZE.

12-13 grudnia Spotkanie ministerialnego Komitetu PlanowaniaObrony. Ministrowie dokonali przeglądu głównychzmian w strukturze sił zbrojnych Sojuszuzaproponowanych w nowej Koncepcji Strategicznej.Zmiany obejmowały między innymi znaczącą redukcjęwyposażenia i liczebności sił.

13 grudnia Pierwszy zastępca premiera Rosji Giennadij Burbulisodwiedził Kwaterę Główną NATO, gdzie rozmawiałz Manfredem Woernerem o sytuacji w byłym ZwiązkuRadzieckim po proklamowaniu WspólnotyNiepodległych Państw przez Białoruś, Rosję i Ukrainę.

17 grudnia Podczas prowadzonych w Moskwie rozmówprezydenci Gorbaczow i Jelcyn zgodzili się, żeprzekształcenie Związku Radzieckiego w WNP nastąpi zkońcem grudnia 1991 roku.

19 grudnia Ministrowie spraw zagranicznych uczestniczącyw brukselskim posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiejpotępili akty przemocy w Jugosławii oraz sprecyzowaliinicjatywy podjęte na listopadowym spotkaniu naszczycie (m.in. w sprawie pomocy humanitarnej dlaZwiązku Radzieckiego).

20 grudnia Inauguracyjne spotkanie Północnoatlantyckiej RadyWspółpracy (NACC) z udziałem ministrów sprawzagranicznych i przedstawicieli 16 członków NATO oraz9 państw z Europy Środkowej i Wschodniej. Tego

528

samego dnia wydarzenia w Moskwie położyłyfaktyczny kres istnieniu Związku Radzieckiego.

21 grudnia Porozumienie o powołaniu w miejsce ZSRR WspólnotyNiepodległych Państw (WNP) zostało podpisanepodczas spotkania w Ałma-Acie przez przedstawicieli11 republik byłego Związku Radzieckiego.

25 grudnia Gorbaczow ustąpił ze stanowiska prezydenta ZwiązkuRadzieckiego i podpisał dekret o zrzeczeniu się funkcjinaczelnego dowódcy sił zbrojnych ZSRR.

1992

1 stycznia Egipcjanin Boutros Boutros-Ghali został wybrany naSekretarza Generalnego ONZ, zastępując na tymstanowisku Peruwiańczyka Javiera Pereza de Cuellara.

7-8 stycznia NATO uczestniczyło w ustaleniach dotyczącychprzetransportowania drogą powietrzną pomocyhumanitarnej dla Moskwy i Petersburga dostarczonejprzez rządy Kanady i RFN.

8-10 stycznia W Pradze odbyło się spotkanie wyższych urzędnikówKBWE.

10 stycznia Na pierwszym nieformalnym spotkaniu GrupyWysokiego Szczebla stworzonej przez RadęPółnocnoatlantycką do przeprowadzenia dyskusji natemat ratyfikacji i wdrażania Traktatu CFE, osiągniętoporozumienie co do etapowego wprowadzania w życiepostanowień Traktatu.

22-23 stycznia W Waszyngtonie odbyła się zorganizowała przez USAmiędzynarodowa konferencja w sprawie koordynacjipomocy międzynarodowej dla byłego ZwiązkuRadzieckiego z udziałem Manfreda Woernerai przedstawicieli innych organizacji międzynarodowychoraz reprezentantów 47 państw.

28 stycznia W raporcie o stanie państwa prezydent Bushzaproponował nowe inicjatywy w dziedzinie kontrolizbrojeń i rozbrojenia.

30 stycznia Prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcynuczestniczył w pierwszym spotkaniu na szczycie 15państw członkowskich Rady Bezpieczeństwa.

529

30-31 stycznia Praskie spotkanie Rady Ministrów SprawZagranicznych KBWE uznało Federację Rosyjską zaprawnego sukcesora Związku Radzieckiego i przejęłow swe szeregi 10 państw byłego ZSRR.

19 lutego Premier Azerbejdżanu Gasanov odwiedził KwateręGłówną NATO.

21 lutego Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłRumunię i otworzył w Bukareszcie nowe CentrumEuroatlantyckie.

22-23 lutego Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłUkrainę.

24-25 lutego Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłRosję.

26 lutego Rząd kanadyjski poinformował Sojusz o anulowaniuplanów utrzymania w Europie po 1994 roku 1100swoich żołnierzy, potwierdzając jednocześnie zamiarwypełniania innych zobowiązań wobec NATO i jegozintegrowanej struktury wojskowej.

Rada Północnoatlantycka w oświadczeniu na tematJugosławii zaapelowała do wszystkich stron konfliktuo przestrzeganie porozumień w sprawie zawieszeniabroni, w celu umożliwienia wprowadzenia siłpokojowych ONZ.

5-6 marca Ministrowie spraw zagranicznych Danii, Estonii,Finlandii, Litwy, Łotwy, Norwegii, Polski, RFN, Rosjii Szwecji podczas spotkania w Kopenhadzepoinformowali o utworzeniu Rady Państw MorzaBałtyckiego.

10 marca Nadzwyczajne spotkanie Północnoatlantyckiej RadyWspółpracy (NACC). Ministrowie spraw zagranicznychi przedstawiciele państw NACC opublikowali Plan Pracdla Dialogu, Partnerstwa i Współpracy (NACC WorkPlan).

11 marca Prezydent Włoch Francesco Cossiga odwiedził KwateręGłówną NATO.

11-12 marca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner podczaswizyty w Polsce otworzył Seminarium na tematbezpieczeństwa w Europie Centralnej.

530

13-16 maca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłEstonię, Litwę i Łotwę, na zaproszenie rządów tychpaństw.

24 marca W Helsinkach otwarto czwartą KonferencjęPrzeglądową KBWE. Chorwacja, Gruzja i Słoweniaprzystąpiły do KBWE.

Podpisanie Traktatu o Otwartych Przestworzachzezwalającego, na zasadzie wzajemności, na przelotyobcych samolotów nad własnym terytorium.

Misja ekspertów sponsorowana przez MedycznąGrupę Roboczą waszyngtońskiej konferencji w sprawiepomocy dla Wspólnoty Niepodległych Państwodwiedziła 10 miast w celu dokonania oceny potrzebmedycznych. Eksperci podróżowali samolotemnatowskim typu Boeing 707.

1 kwietnia Ministrowie obrony państw NATO spotkali sięz szefami resortów obrony państw partnerskichi określili zakres dalszej współpracy w kwestiachdotyczących obronności.

8-10 kwietnia Kolokwium Ekonomiczne NATO poświęconemiędzynarodowym stosunkom gospodarczym państwEuropy Środkowej i Wschodniej.

10 kwietnia Pierwsze posiedzenie Komitetu Wojskowego NATOobradującego w sesji współpracy z szefami obronyi szefami sztabów generalnych państw w EuropieŚrodkowej i Wschodniej.

30 kwietnia NOVOCFORMED zostały zastąpione prze Stałe SiłyMorskie Morze Śródziemne (STANAVFORMED).

4 maja Japoński minister obrony Sohei Miyashita odwiedziłKwaterę Główną NATO.

7 maja W Kwaterze Głównej NATO rosyjski Sekretarz StanuGiennadij Burbulis spotkał się z pełniącym obowiązkiSekretarza Generalnego NATO Amedeo deFranchisem.

11 maja Ministrowie spraw zagranicznych Estonii, Litwyi Łotwy złożyli wizytę w Kwaterze Głównej NATO.

531

11-12 maja Seminarium Komitetu do spraw KoordynacjiEuropejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC) z udziałemprzedstawicieli państw partnerskich, poświęconecywilno-wojskowej koordynacji zarządzaniai organizacji ruchu powietrznego.

15 maja W Taszkiencie na piątym szczycie państw WNPprzywódcy państw członkowskich podpisaliporozumienie o rozłożeniu praw i obowiązkówwynikających zTraktatu CFE pomiędzy siebie (8 byłychrepublik radzieckich).

20-22 maja Seminarium NATO w sprawie konwersji przemysłuzbrojeniowego z udziałem państw partnerskich.

21 maja W Kwaterze Głównej NATO odbyło się pierwszeformalne spotkanie Rady Północnoatlantyckiej z RadąUZE.

26-27 maja Na spotkaniach ministerialnych Grupy PlanowaniaNuklearnego i Komitetu Planowania Obronyomawiano kwestie pomocy NATO dla przedsięwzięćpokojowych KBWE.

4 czerwca W Oslo ministrowie spraw zagranicznych państwNATO ogłosili gotowość do warunkowegoi rozpatrywanego indywidualnie wspierania operacjipokojowych KBWE. Wydali także oświadczenieo kryzysach w byłej Jugosławii i w GórskimKarabachu.

5 czerwca Ministrowie spraw zagranicznych i przedstawicielepaństw uczestniczących w NACC spotkali się w Oslow celu omówienia spraw dotyczących konfliktówregionalnych i innych ważniejszych kwestii związanychz bezpieczeństwem. Albania i Gruzja zostały członkamiNCC, a Finlandia uczestniczyła w obradach jakoobserwator. W dokumencie przyjętym na zakończeniespecjalnej konferencji w Oslo sformułowanozobowiązania w ramach Traktatu CFE dla 8 państwbyłego ZSRR w odniesieniu do obszaru stosowaniatraktatu.

11-12 czerwca Seminarium z udziałem państw partnerskich na tematTraktau CFE zorganizowane przez Komitetkoordynujący ds. Weryfikacji NATO

532

16 czerwca Prezydenci Bush i Jelcyn osiągnęli porozumieniew sprawie redukcji głowic nuklearnych w balistycznychrakietach strategicznych, które dalece przekroczyłolimity układu START.

19 czerwca Ministrowie spraw zagranicznych i obrony państwUZE, zebrani w Petersbergu koło Bonn, wydalideklarację określającą kierunki rozwoju tej organizacji.

1-3 lipca W Kwaterze Głównej NATO odbyło się seminarium natemat polityki obronnej i zarządzania, w którymuczestniczyli urzędnicy wysokiego szczebla z 30państw NATO i partnerskich.

2 lipca USA powiadomiły sojuszników o zakończeniuwycofywania z Europy przechowywanych na lądzieamerykańskich pocisków artylerii jądrowej oraz głowicpocisków LANCE i jądrowych bomb głębinowych,a także całej taktycznej broni nuklearnejrozmieszczonej na okrętach podwodnych i nawodnych.Kroki te były zgodne z inicjatywą zgłoszoną 27września 1991 roku.

Parlament Kazachstanu ratyfikował START.

8 lipca Prezydent Ukrainy Leonid Krawczuk odwiedził KwateręGłówną NATO.

10 lipca Na zakończenie Helsińskiej Konferencji PrzeglądowejKBWE na najwyższym szczeblu, przywódcy 51 państwprzyjęli dokument pod nazwą „Wyzwania czasuprzemian“, zawierający między innymi poparcie NATOi innych organizacji międzynarodowych dla działańpokojowych KBWE.

Podpisano Akt Końcowy negocjacji w sprawie stanówosobowych konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie(CFE-1A).

Rada Północnoatlantycka obradująca w Helsinkach naszczeblu ministerialnym wyraziła zgodę na operacjęmorską NATO w rejonie Adriatyku prowadzoną wewspółpracy i w koordynacji z operacją UZE. Celemoperacji było monitorowanie przestrzegania sankcjinałożonych na Serbię i Czarnogórę zgodniez rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 713 i 757.

533

16 lipca Przedstawiciele państw członkowskich UZE spotkali sięw Rzymie z przedstawicielami Danii, Grecji, Islandii,Irlandii, Norwegii i Turcji, w celu omówienia kwestiizwiązanych z rozszerzeniem tej organizacji.

16-18 lipca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner złożyłoficjalną wizytę na Węgrzech.

17 lipca Prowizoryczne wejście w życie Traktatu CFEpodpisanego 19 listopada 1990 roku. Dzięki temumożliwe stało się stosowanie procedurweryfikacyjnych.

26-28 sierpnia Konferencja londyńska w sprawie Jugosławii.

28 sierpnia Porozumienie w sprawie koordynacji obronypowietrznej pomiędzy Hiszpanią a NATO.

2 września Rada Północnoatlantycka wyraziła zgodę na przyjęcierozwiązań umożliwiających wykorzystanie zasobówSojuszu do wsparcia wysiłków pokojowych ONZ,KBWE i Wspólnoty Europejskiej w byłej Jugosławii,włączając w to środki ochrony dostaw pomocyhumanitarnej i monitorowanie ciężkiego uzbrojenia.

3 września Włoski samolot z pomocą humanitarną dla Bośnii Hercegowiny został zestrzelony na zachód doSarajewa.

8 września Minister spraw zagranicznych Czecho-Słowacji JozefMorawczik odwiedził Kwaterę Główną NATO.

12-13 września ONZ rozpoczęła monitorowanie ciężkiego uzbrojeniaw Bośni i Hercegowinie. NATO wyraziło gotowośćwsparcia tego przedsięwzięcia.

22 września W Wiedniu odbyło się inauguracyjne posiedzenieForum Współpracy w dziedzinie BezpieczeństwaKBWE, stworzonego na szczycie w Helsinkach w lipcu1992 roku.

Zgromadzenie Ogólne ONZ wykluczyło Serbięi Czarnogórę ze swego grona i zdecydowało, żeBelgrad musi złożyć wniosek o przyjęcie do OrganizacjiNarodów Zjednoczonych.

23 września Prezydent Litwy Vytautas Landsbergis złożył wizytęw Kwaterze Głównej NATO.

534

29 września Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyjąłw Kwaterze Głównej NATO ministra sprawzagranicznych Szwecji Margarethę af Ugglas, a takżeministra spraw zagranicznych Argentyny Guido diTella.

1 października Senat USA ratyfikował układ START redukujący o 1/3amerykańskie i rosyjskie siły nuklearne.

2 października Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR) Generał John Shalikashvili zainaugurowałw Bielefeld (RFN) nowy Korpus Szybkiego Reagowania(ARRC) Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO Europa.

7 października Premier RP Hanna Suchocka złożyła wizytę w KwaterzeGłównej NATO.

14 października Stała Rada UZE spotkała się na szczeblu ambasadorówz przedstawicielami ośmiu państw Europy Środkoweji Wschodniej.

Rada Północnoatlantycka zezwoliła na użycie siłPowietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli NATO(AWACS) w celu monitorowania zakazu lotów w Bośnii w Hercegowinie.

20-21 października Ministrowie obrony NATO obradujący w ramachGrupy Planowania Nuklearnego (NPG) w Gleneagles(Szkocja) omówili skutki zaangażowania Sojuszuw operacje pokojowe dla wspólnego planowaniaobronnego NATO. Przyjęto również nowe politycznewskazania odnośnie do zmniejszenia zależności odbroni nuklearnej.

28 października Prezydent Finlandii Mauno Koivisto spotkał sięw Brukseli z Sekretarzem Generalnym NATOManfredem Woernerem.

30 października Bułgarski Klub Atlantycki, jako pierwszy w państwachpartnerskich, otrzymał status obserwatoraw Stowarzyszeniu Północnoatlantyckim.

1-5 listopada Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner złożyłwizyty na Białorusi oraz w Kazachstanie i Kirgistanie.

3 listopada Gubernator Bill Clinton (kandydat PartiiDemokratycznej) zwyciężył w wyborach prezydenckichw USA.

535

6 listopada NATO dostarczyło Siłom Ochronnym NZ w Bośnii Hercegowinie kwaterę operacyjną, w tym 100-osobowy sztab, wyposażenie i początkową pomocfinansową.

9 listopada Traktat CFE wszedł w życie po ratyfikacji przez 29sygnatariuszy.

16 listopada SACEUR — Generał John Shalikashvili odwiedziłUkrainę i spotkał się z prezydentem LeonidemKrawczukiem.

20 listopada Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner po razpierwszy został zaproszony na spotkanie ministerialneUZE w Rzymie. Grecja otrzymała propozycję zostaniadziesiątym członkiem UZE; Danii i Irlandii przyznanostatus obserwatorów, a Islandia, Norwegia i Turcjastały się członkami stowarzyszonymi.

22 listopada Siły morskie NATO i UZE operujące na Adriatykurozpoczęły egzekwowanie międzynarodowych sankcji,rozszerzając dotychczasowy zakres monitoringu.

25 listopada Prezydent Estonii Lennart Meri odwiedził KwateręGłówną NATO.

27 listopada Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedziłjednostki rosyjskie stacjonujące na terytorium byłejNRD.

4 grudnia Ministrowie obrony europejskich państw NATOrozwiązali Niezależną Europejską Grupę Planowania(IEPG) i przekazali jej funkcje UniiZachodnioeuropejskiej.

11 grudnia Ministrowie obrony zebrani na posiedzeniu KomitetuPlanowania Obrony oświadczyli, iż wsparcie udzieloneoperacjom pokojowym ONZ i KBWE powinno byćzaliczone do zadań Sił Sojuszniczych i KwateryGłównej NATO.

14 grudnia Sojusz upamiętnił 25. rocznicę opublikowania tzw.Raportu Harmela.

15 grudnia Sekretarz Generalny ONZ Boutros Boutros-Ghalizwrócił się z prośbą o dostęp do planów awaryjnychNATO dotyczących możliwych działań wojskowychw byłej Jugosławii takich jak: narzucenie stref zakazu

536

lotów w Bośni i Hercegowinie, stworzenie azylówbezpieczeństwa dla ludności cywilnej w Bośnii wypracowanie metod zapobiegania rozszerzeniu siękonfliktu na obszar byłej Jugosłowiańskiej RepublikiMacedonii*.

16 grudnia Prezydent Albanii Sali Berisha spotkał sięz Sekretarzem Generalnym NATO ManfredemWoernerem w Kwaterze Głównej NATO.

17 grudnia Szefowie dyplomacji zebrani na ministerialnej sesjiRady. Północnoatlantyckiej poinformowali o gotowościwsparcia dalszych akcji ONZ w byłej Jugosławiii zgodzili się na rozszerzenie międzysojuszniczejkoordynacji w dziedzinie operacji pokojowych, a takżena opracowanie praktycznych sposobów zwiększeniawkładu Sojuszu w tej dziedzinie.

18 grudnia Ministrowie spraw zagranicznych i przedstawicieleNACC wyrazili zgodę na wymianę doświadczeń i know-how w dziedzinie prowadzenia operacji pokojowychi działań pokrewnych oraz ogłosili Plan Prac NACC narok 1993.

1993

1 stycznia Republika Czeska i Słowacja stały się niepodległymipaństwami.

3 stycznia W Moskwie prezydenci Bush i Jelcyn podpisali układSTART II, przewidujący dalsze ograniczeniaamerykańskich i rosyjskich strategicznych zbrojeńofensywnych, poprzez wyeliminowanie wszystkichznajdujących się w ich posiadaniu wielogłowicowychmiędzykontynentalnych pocisków balistycznych orazzniszczenie 2/3 zapasów nuklearnych.

13 stycznia W Paryżu podpisano Konwencję o Broni Chemicznej(CWC), zakazującą używania, produkcji, składowaniai handlu tego rodzaju bronią. Konwencję podpisało 127państw.

14 stycznia Państwa Sojuszu wyraziły zgodę na wymuszaniezakazu lotów nad Bośnią i Hercegowiną, jeśli ONZwystąpi z taką prośbą.

537

21 stycznia Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR) podpisał z ministrami obrony Francjii Niemiec porozumienie o wykorzystaniu Eurokorpusuw ramach NATO.

26-27 stycznia Komitet Koordynujący ds. Weryfikacji NATOzorganizował seminarium z przedstawicielami państwpartnerskich poświęcone sprawie wdrożenia TraktatuCFE.

27 stycznia Po raz pierwszy od czasu przeniesienia biur UZE doBrukseli (18 stycznia), w Kwaterze Głównej NATOodbyło się spotkanie Sekretarza Generalnego UZEWillema van Eekelena z Sekretarzem GeneralnymNATO Manfredem Woernerem. Omawiano praktycznąwspółpracę obu organizacji.

1 lutego Prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew spotkałsię z Sekretarzem Generalnym NATO ManfredemWoernerem w Kwaterze Głównej Sojuszu.

4 lutego Białoruś ratyfikowała układ START I.

17 lutego Prezydent Rumunii Ion Iliescu spotkał sięz Sekretarzem Generalnym NATO ManfredemWoernerem w Kwaterze Głównej NATO.

23 lutego Premier Słowacji Vladimir Meczair złożył oficjalnąwizytę w Kwaterze Głównej NATO.

Pierwsze posiedzenie Komitetu ds. WyzwańWspółczesnego Społeczeństwa odbywające się w sesjiformalnej z udziałem przedstawicieli państwpartnerskich. Omówiono między innymi problemyzanieczyszczeń środowiska, które przekraczają granicepaństw.

24 lutego Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniepopierające decyzję USA o podjęciu zrzutów z pomocąhumanitarną dla wschodniej Bośni.

25 lutego-4 marca NATO przeprowadziło ćwiczenia w zakresierozwiązywania kryzysów (NATO CMX 93).

26 lutego W Kwaterze Głównej NATO odbyło się nadzwyczajneministerialne posiedzenie Rady Północnoatlantyckiejz udziałem nowego sekretarza stanu USA WarrenaChristophera.

538

1-3 marca Podczas wizyty w USA Sekretarz Generalny NATOManfred Woerner spotkał się z prezydentem USAClintonem, Sekretarzem Stanu Christopheremi Sekretarzem Obrony Aspinem oraz czołowymiprzywódcami Kongresu.

4 marca Prezydent Włoch Oscar Luigi Scalfaro odwiedziłKwaterę Główną NATO.

8 marca Premier Grecji Konstantin Mitsotakis odwiedziłKwaterę Główną NATO.

8-9 marca Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO,marszałek polny Sir Richard Vincent złożył oficjalnąwizytę w Albanii.

9 marca Premier Bułgarii Lyuben Berov odwiedził KwateręGłówną NATO.

Minister spraw zagranicznych Republiki Czeskiej JosefZieleniec odwiedził Kwaterę Główną NATO.

Minister spraw zagranicznych RP KrzysztofSkubiszewski złożył wizytę w Kwaterze Głównej NATO.

10 marca Rada Północnoatlantycka zleciła władzom wojskowymNATO opracowanie opcji awaryjnych umożliwiającychrealizację planu pokojowego ONZ dla Bośnii Hercegowiny.

15 marca Korea Północna wydaliła inspektorówMiędzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA)i poinformowała o zamiarze wycofania się z Układuo Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (NPT).

16 marca Włochy, jako pierwsze państwo NATO, dokonaływ Rumunii inspekcji w ramach Traktatu CFE wspólniez państwami partnerskimi: Azerbejdżanem, Polskąi Węgrami.

18-20 marca Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner złożyłoficjalną wizytę w Albanii.

26 marca Minister obrony Republiki Czeskiej Antonin Baudysspotkał się w Kwaterze Głównej NATO z SekretarzemGeneralnym i Przewodniczącym KomitetuWojskowego NATO.

539

29 marca Spotkanie ministrów obrony państw NATO i państwpartnerskich. Omówiono postęp we współpracyw kwestiach związanych z obroną i wymienionopoglądy na tematy bezpieczeństwa.

2 kwietnia Rada Północnoatlantycka poleciła NaczelnemuDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa podjęciekroków przygotowawczych do realizacji Rezolucji nr816 ONZ, zezwalającej na wymuszenie przestrzeganiastrefy ograniczonego ruchu powietrznego nad Bośniąi Hercegowiną.

3-4 kwietnia W Vancouver odbyło się pierwsze spotkanie naszczycie prezydentów Clintona i Jelcyna.

12 kwietnia Rozpoczęcie operacji NATO mającej na celuwymuszenie respektowania zakazu lotów nad Bośniąi Hercegowiną — zgodnie z decyzją RadyPółnocnoatlantyckiej z 8 kwietnia i Rezolucją RadyBezpieczeństwa ONZ nr 816. Uczestniczyły w niejsamoloty myśliwskie i obserwacyjne państw Sojuszuoraz Sił Powietrznych NATO Wczesnego Ostrzegania(NAEWF).

19 kwietnia Amerykańskie jednostki ratownicze i poszukiwawczeuczestniczyły w amerykańsko-rosyjskich ćwiczeniachprzeprowadzonych na Syberii. Po raz pierwszy odzakończenia II wojny światowej takie ćwiczenia odbyłysię na ziemi rosyjskiej.

22 kwietnia W Brukseli Sekretarz Generalny ONZ Boutros Boutros-Ghali omówił z Sekretarzem Generalnym NATOManfredem Woernerem sytuację w byłej Jugosławii,rolę Sojuszu w działaniach pokojowych oraz stosunkiONZ-NATO.

28 kwietnia W Kwaterze Głównej NATO odbyło się spotkanieKomitetu Wojskowego na szczeblu szefów sztabówz udziałem przedstawicieli państw partnerskich.

6 maja Sekretarz stanu USA Warren Christopher odwiedziłKwaterę Główną NATO w celu przedyskutowaniaproblemów związanych z kryzysem w Bośni.

17 maja Minister spraw zagranicznych Węgier dr GezaJeszensky odwiedził Kwaterę Główną NATO.

540

Bośniaccy Serbowie odrzucili plan pokojowy Vance’a— Owena.

22 maja Członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ (Francja,Hiszpania, Rosja, USA, Wielka Brytania) ogłosiliWspólny Program Działania w sprawie Bośnii Hercegowiny. Jego celem było powstrzymanie walki określenie warunków tzw. stref bezpieczeństwa.

24 maja Ministrowie obrony EUROGRUP przekazali NATOdziałalność szkoleniową i medyczną EUROGRUP.Działalność EUROGRUP związaną z komunikowaniempublicznym i obiegiem informacji przekazano UZE.

25-26 maja Na spotkaniu ministerialnym Grupy PlanowaniaNuklearnego Komitetu Planowania Obrony w KwaterzeGłównej NATO przedyskutowano między innymiimplikacje, jakie dla planowania obronnego może miećwsparcie udzielone operacjom pokojowym ONZi KBWE oraz aspekty obronne rozprzestrzeniania bronimasowego rażenia.

8 czerwca Rada Północnoatlantycka i Rada UZE zaakceptowały napołączonej sesji jednolite rozwiązania w dziedziniedowodzenia i kontroli dla wspólnych operacji morskichNATO-UZE na Adriatyku, prowadzonych w celuwymuszenia przestrzegania embarga nałożonego naSerbię i Czarnogórę.

10 czerwca Na spotkaniu ministerialnym Rady Północnoatlantyckiejw Atenach, szefowie dyplomacji zaoferowali możliwośćudzielenia ochrony powietrznej Siłom OchronnymNarodów Zjednoczonych (UNPROFOR) wypełniającymswój mandat w Jugosławii, jeśli zwróci się o to ONZ.

11 czerwca Podczas spotkania w Atenach ministrowie sprawzagranicznych NACC ogłosili program współpracyw przygotowaniach wspólnych operacji pokojowychwspierających ONZ i KBWE oraz opublikowali raportgrupy roboczej NACC do spraw współpracyw operacjach lądowych.

18 czerwca Rada Bezpieczeństwa ONZ zaakceptowałarozmieszczenie 300 amerykańskich żołnierzy w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii*, którzy mielidołączyć do 700 żołnierzy ONZ przebywających na tym

541

terenie. Ich zadaniem było zapobieganierozprzestrzenianiu się konfliktu bośniackiego napowierzonym im obszarze.

23 czerwca Prezydent i przewodniczący parlamentu Gruzji EduardSzewardnadze złożył oficjalną wizytę w KwaterzeGłównej NATO.

28-30 czerwca Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATOmarszałek polny Sir Richard Vincent złożył wizytęw Republice Czeskiej.

30 czerwca-2 lipca W Pradze odbyło się seminarium NACC poświęcone

operacjom pokojowym, wspierające pracę grupyroboczej NACC do spraw współpracy w operacjachpokojowych.

W Kwaterze Głównej NATO odbyło się KolokwiumEkonomiczne na temat: „Perspektywy rozwojugospodarczego w państwach partnerskichz wojskowego punktu widzenia“.

22 lipca Zgodnie z Protokołem Lizbońskim z 1992 roku doukładu START I, Białoruś przystąpiła do NPT jakopaństwo nieposiadające broni nuklearnej.

2 sierpnia Na specjalnym posiedzeniu poświęconym sytuacjiw Bośni, Rada Północnoatlantycka poinformowałao podjęciu natychmiastowych przygotowań dopoważniejszego zaangażowania się w rozwiązywaniekonfliktu. Zapowiedziano ataki powietrzne przeciwkowinnym naruszenia postanowień ogólnych, jeślioblężenie Sarajewa będzie kontynuowane i stawianebędą przeszkody transportom pomocy humanitarnej.

9 sierpnia Rada Północnoatlantycka przyjęła opcje operacyjne dlaataków powietrznych w Bośni i Hercegowinie, zgodniez zapowiedzianym 2 sierpnia wdrażaniem ich realizacjiz upoważnienia Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Po śmierci króla Belgów Baudouina I (31 lipca), na tronwstąpił Albert II.

16-18 sierpnia Marszałek polny Sir Richard Vincent, przewodniczącyKomitetu Wojskowego NATO, złożył oficjalną wizytęw Mołdawii i Rumunii.

542

31 sierpnia Rosja zakończyła wycofywanie wojsk z Litwy.

1 września Podczas spotkania w Genewie Sekretarz GeneralnyNATO Manfred Woerner i Sekretarz Generalny ONZBoutros Boutros-Ghali omówili perspektywypokojowego rozwiązania konfliktu w Bośnii Hercegowinie oraz roli NATO we wspieraniu działańpokojowych ONZ, a także kwestie rozwoju bliższychkontaktów pomiędzy obydwiema organizacjami.

18 września Minister spraw zagranicznych Ukrainy Anatolij Złenkoodwiedził Kwaterę Główną NATO.

20 września Przedstawiciele NACC, podczas spotkania w KwaterzeGłównej NATO, wydali oświadczenie wzywające dozakończenia walk w Gruzji i potępiające naruszeniazawieszenia broni przez wojska abchaskie.

21 września Minister obrony Republiki Czeskiej, generał JiřiNekvasil odwiedził Kwaterę Główną NATO.

Prezydent Rosji Borys Jelcyn zawiesił parlamenti zapowiedział rozpisanie 11-12 grudnia nowychwyborów. Wiceprezydent Aleksander Ruckoji przewodniczący parlamentu Rusłan Chasbułatowwezwali siły zbrojne do oporu przeciwko tym decyzjomi razem z innymi „twardogłowymi“ podjęli okupacjęgmachu parlamentu.

22 września Współprzewodniczący Międzynarodowej Konferencjiw sprawie byłej Jugosławii Thorvald Stoltenberg i LordOwen odwiedzili Kwaterę Główną NATO w celuprzedyskutowania realizacji planu pokojowego dlaBośni i Hercegowiny z Sekretarzem Generalnymi Przewodniczącym Komitetu Wojskowego.

29 września Prezydent Turkmenistanu Saparmurad Niyazow złożyłwizytę w Kwaterze Głównej NATO.

4 października Siły wierne prezydentowi Jelcynowi zdobyły, przyużyciu czołgów i ostrzału z karabinów maszynowych,budynek rosyjskiego parlamentu, odbierając go z rąk„twardogłowych“ opozycjonistów sprzeciwiającychsię programowi reform Jelcyna.

Rada Bezpieczeństwa ONZ przyznała mandat siłompokojowym ONZ w Bośni i Chorwacji na okres 6

543

miesięcy. Siły pokojowe w Chorwacji upoważniono do„wykorzystania niezbędnych środków, w tym użyciasiły zbrojnej dla zapewnienia własnego bez-pieczeństwa i swobody przemieszczania się“.

6-7 października Podczas wizyty w USA, Sekretarz Generalny NATOManfred Woerner spotkał się w Waszyngtoniez prezydentem Clintonem, a Boutrosem-Ghalimw Nowym Jorku Sekretarzem Generalnym ONZ.

18 października Premier Estonii Mart Laar złożył oficjalną wizytęw Kwaterze Głównej NATO.

20-21 października W Travemünde (Niemcy) odbyło się spotkanie ministrówobrony państw NATO. Nieformalnie przedyskutowanokwestie związane z przygotowywanym programemPartnerstwa dla Pokoju oraz koncepcją ZespołuZadaniowego Połączonych Rodzajów Wojsk (CJTF),a także kwestie rozprzestrzeniania broni masowegorażenia.

2-3 listopada Podczas wizyty w Bułgarii przewodniczący KomitetuWojskowego NATO, marszałek polny Sir RichardVincent spotkał się z prezydentem Żeliu Żelewem.

4 listopada Prezydent Słowacji Michał Kovacz złożył oficjalnąwizytę w Kwaterze Głównej NATO.

15-17 listopada Komitet Koordynujący do spraw Weryfikacji NATOprzeprowadził w Kwaterze Głównej seminariumz udziałem przedstawicieli państw partnerskich NACC,poświęcone weryfikacji i implementacji warunkówkontroli zbrojeń, w tym Traktatu CFE.

30 listopada Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner wygłosiłprzemówienie na forum Rady Ministrów KBWEw Rzymie.

2 grudnia Podczas spotkania ministerialnego RadyPółnocnoatlantyckiej przedyskutowano koncepcjęPartnerstwa dla Pokoju i związane z nią propozycje naszczyt w styczniu 1994 r.

3 grudnia Na spotkaniu ministerialnym NACC przyjęto drugiraport grupy roboczej do spraw współpracyw operacjach pokojowych oraz Plan Pracy NACC na rok 1994.

544

7 grudnia Ministrowie EUROGRUP poinformowali, żeposzczególne jej agendy wejdą w skład NATO lub UZE,a EUROGRUP przestanie istnieć z dniem 1 stycznia1994 roku.

8-9 grudnia Ministrowie obrony państw NATO zebrani w Brukselina posiedzeniu Grupy Planowania NuklearnegoKomitetu Planowania Obrony, przedyskutowali nowezadania obronne Sojuszu, w tym wsparcie udzielaneoperacjom pokojowym ONZ i KBWE oraz koncepcjeCJTF. Ministrowie wyrazili zdecydowane poparcie dlaprogramu Partnerstwa dla Pokoju.

9 grudnia Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner spotkałsię w Brukseli z Borysem Jelcynem.

12 grudnia W Rosji odbyły się pierwsze od 1817 rokuwielopartyjne wybory parlamentarne. Nowakonstytucja, przyznająca większe uprawnieniaprezydentowi, została przyjęta większością 58,4 %głosów.

14 grudnia Rada Północnoatlantycka i Rada UZE obradowały nawspólnej sesji na szczeblu ambasadorów w KwaterzeGłównej NATO.

1994

10-11 stycznia Na szczycie NATO w Brukseli szefowie państw i rządówpaństw członkowskich przyjęli program Partnerstwadla Pokoju i zaprosili do udziału w nim chętnychpartnerów z NACC i KBWE. Ogłoszono DokumentRamowy Partnerstwa dla Pokoju. Poparto koncepcjęCJTF oraz inne sposoby wspierania EuropejskiejTożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony.

14 stycznia Prezydenci Rosji, Ukrainy i USA podpisali w Moskwietrójstronne porozumienie precyzujące proceduryprzekazywania ukraińskiej broni jądrowej Rosjii związane z tym kompensacje oraz gwarancjebezpieczeństwa.

Prezydenci Bill Clinton i Borys Jelcyn podpisaliporozumienie, zgodnie z którym od 30 maja 1994 rokużadne pociski dalekiego zasięgu nie miały już byćwymierzone wzajemnie w terytoria już nie wrogichwobec siebie państw.

545

18 stycznia Wybory do rosyjskiej Dumy dały wiele miejscw parlamencie przeciwnikom prezydenta Jelcyna.

20 stycznia Prezydent Bośni i Hercegowiny Alija Izetbegovićodwiedził Kwaterę Główną NATO.

24-27 stycznia Druga Międzynarodowa Konferencja Komitetu ds.Wyzwań Współczesnego Społeczeństwa na temat roliwojska w ochronie warstwy ozonowej. Uczestnicykonferencji zobowiązali się do realizacji terminówustalonych przez Protokół Montrealski w sprawiesubstancji zmniejszających warstwę ozonu.

26 stycznia Minister spraw zagranicznych Rumunii TeodorMelescanu przybył do Kwatery Głównej NATO w celupodpisania Dokumentu Ramowego Partnerstwa dlaPokoju.

27 stycznia Prezydent Litwy Algirdas Brazauskas złożył oficjalnąwizytę w Kwaterze Głównej NATO w celu podpisaniaDokumentu Ramowego Partnerstwa dla Pokoju.

W Moskwie podpisano program współpracywojskowej pomiędzy NATO i Rosją, przewidującywymianę wizyt wyższych dowódców i ekspertówwojskowych oraz wspólne szkolenia i manewry.

1 lutego Sergio Silvio Balanzino z Włoch zastąpił ambasadoraAmedeo de Franchisa na stanowisku ZastępcySekretarza Generalnego NATO.

2 lutego Premier Waldemar Pawlak w imieniu rządu RPpodpisał w Kwaterze Głównej NATO DokumentRamowy Partnerstwa dla Pokoju.

3 lutego Minister spraw zagranicznych Estonii Jurij Luikpodpisał w Kwaterze Głównej NATO DokumentRamowy Partnerstwa dla Pokoju.

Parlament Ukrainy uchylił warunki — związanez ratyfikowanym wcześniej układem START I z 18stycznia 1993 roku — upoważniające rząd do wymianydokumentów ratyfikacyjnych.

6 lutego Po ataku moździerzowym na zatłoczony bazarw Sarajewie i ofiarach śmiertelnych SekretarzGeneralny ONZ Boutros Boutros-Ghali zwrócił się do

546

NATO z prośbą o przygotowanie ataków lotniczych napozycje artylerii serbskiej wokół tego miasta.

8 lutego Minister spraw zagranicznych Węgier dr GezaJeszensky podpisał w Kwaterze Głównej NATODokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Tegosamego dnia uczynił to również minister sprawzagranicznych Ukrainy Antolij Złenko.

9 lutego Rada Północnoatlantycka potępiła przedłużające sięoblężenie Sarajewa i oznajmiła, że ciężkie uzbrojeniepozostające po 20 lutego w promieniu 20 kilometrówod centrum miasta będzie, w porozumieniuz Sekretarzem Generalnym ONZ i zgodnie z decyzjamiRady Północnoatlantyckiej z 2 i 9 sierpnia,przedmiotem ataków powietrznych sił NATO.

Premier Słowacji Vladimir Meczar podpisał w KwaterzeGłównej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dlaPokoju.

14 lutego Prezydent Bułgarii Żeliu Żelew i premier rządułotewskiego Vladis Birkavs podpisali w KwaterzeGłównej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dlaPokoju.

Zgodnie z Protokołem Lizbońskim z 1992 roku doukładu START I, Kazachstan przystąpił do NPT jakopaństwo nieposiadające broni jądrowej.

14-15 lutego Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO,marszałek polny Richard Vincent złożył wizytęw Polsce.

15 lutego Rosja i Wielka Brytania porozumiały się w sprawietakiego przeprogramowania głowic swych pocisków,żeby od 30 maja 1994 r. nie były wymierzone w cele naterytorium partnera.

21 lutego W związku z wygaśnięciem 9 lutego terminu wycofaniaciężkiego uzbrojenia z rejonu Sarajewa, SekretarzGeneralny NATO poinformował, że warunek ten jestdotrzymywany i władze NATO oraz ONZ zaleciły niewprowadzać w tej fazie konfliktu sił powietrznych.

547

23 lutego Prezydent Albanii Sali Berisha podpisał w KwaterzeGłównej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dlaPokoju.

28 lutego Cztery samoloty bojowe, które naruszyły strefę zakazulotów nad Bośnią i Hercegowiną, zostały zestrzeloneprzez siły Sojuszu.

4 marca Pierwszy transport ukraiński 60 głowic nuklearnychdotarł do Rosji, zgodnie z warunkiem trójstronnegoporozumienia Rosji, Ukrainy i USA z 14 stycznia 1993 r.

10 marca Premier Republiki Czeskiej Vaclav Klaus podpisałw Kwaterze Głównej NATO Dokument RamowyPartnerstwa dla Pokoju.

14-17 marca Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO,marszałek polny Richard Vincent złożył oficjalną wizytęw Estonii, na Litwie i na Łotwie, w celu prze-dyskutowania programu współpracy NATO orazomówienia interesów bezpieczeństwa poszczególnychpaństw.

16 marca Prezydent Mołdawii Mircea Snegur podpisałw Kwaterze Głównej NATO Dokument RamowyPartnerstwa dla Pokoju.

23 marca Minister spraw zagranicznych Gruzji AleksanderCzikvaidze podpisał w Kwaterze Głównej NATODokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju.

30 marca Premier Słowenii Janez Drnovsek podpisał w KwaterzeGłównej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dlaPokoju.

10 kwietnia W związku z prośbą dowództwa sił pokojowych ONZ,siły powietrzne NATO zapewniły bezpośredniewsparcie lotnicze personelowi ONZ w Gorażde.

16 kwietnia Brytyjski odrzutowiec uczestniczący w natowskiejoperacji, polegającej na ochronie sił UNPROFORw Bośni i Hercegowinie, został zestrzelony przez jednąze stron konfliktu.

22 kwietnia W odpowiedzi na prośbę Sekretarza Generalnego ONZz 18 kwietnia, Rada Północnoatlantycka podjęła kolejnedecyzje użycia sił powietrznych dla ochrony personeluONZ i wydzielonych stref bezpieczeństwa. Rada

548

zezwoliła także na podjęcie ataków lotniczych, jeśli całeciężkie uzbrojenie Serbów bośniackich nie zostaniewycofane do 27 kwietnia z 20-kilometrowej strefywokół Sarajewa. Decyzja dotyczyła także użyciaciężkiego uzbrojenia w innych strefach ochronnychONZ.

25 kwietnia Polski minister obrony narodowej Piotr Kołodziejczykprzedłożył w Kwaterze Głównej NATO polski DokumentReprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

27 kwietnia Rada Północnoatlantycka dokonując przeglądu swychdecyzji z 22 kwietnia w sprawie sytuacji wokół Gorażdei w innych strefach bezpieczeństwa w Bośni,stwierdziła ogólne przestrzeganie terminu końcowego.Komitet Wojskowy NATO spotkał się na szczebluszefów sztabu generalnego z przedstawicielamipaństw partnerskich w Kwaterze Głównej NATO.

27-29 kwietnia W Budapeszcie odbyło się seminarium NACC na tematplanowania i kierowania programami obronynarodowej.

28 kwietnia Ceremonia otwarcia Komórki KoordynacyjnejPartnerstwa dla Pokoju ulokowanej przy SHAPEw Mons (Belgia).

Minister obrony Rumunii Gheorghe Tinca przedłożyłw Kwaterze Głównej NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

4 maja Prezydent Azerbejdżanu Gajdar Alijew podpisałw Kwaterze Głównej NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

9 maja Ministrowie spraw zagranicznych: Szwecji —Baronowa Margaretha af Ugglas i Finlandii — HeikkiHaavisto, złożyli wizytę w Kwaterze Głównej NATO,w celu podpisania Dokumentu Ramowego Partnerstwadla Pokoju. Podczas spotkania Rady UZE na szczebluministrów spraw zagranicznych i obrony w Kirchbergu(Luksemburg), Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska,Republika Czeska, Rumunia, Słowacja i Węgryotrzymały status partnerów stowarzyszonych z UZE.

10 maja Finlandia i Szwecja przedłożyły NATO DokumentReprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

549

Wicepremier Turkmenistanu Borys Szikmuradowpodpisał w Kwaterze Głównej NATO DokumentRamowy Partnerstwa dla Pokoju.

11-14 maja Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO,marszałek polny Richard Vincent odwiedził Rosjęi Słowację, gdzie w ramach NACC odbył spotkaniaz wyższymi urzędnikami cywilnymi i wojskowymi.

17 maja Republika Czeska przedłożyła NATO DokumentReprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

24 maja Na spotkaniu ministerialnym Grupy PlanowaniaNuklearnego Komitetu Planowania Obrony omówionoskutki programu Partnerstwa dla Pokoju, koncepcjiCJTF oraz działań na rzecz nieproliferacji i wysiłkówpokojowych. Minister obrony Rosji Paweł Graczowpoinformował w Kwaterze Głównej NATO o nowejdoktrynie obronnej Federacji Rosyjskiej.

25 maja Ministrowie obrony NATO wspólnie z ministramiobrony i przedstawicielami państw partnerskich,w tym po raz pierwszy Finlandii, Szwecji i Słowenii,spotkali się w ramach PdP, aby omówić współpracęw zakresie obrony, dotyczącą między innymi działańpokojowych.

Słowacja i Ukraina przedłożyły NATO DokumentyReprezentacyjne PdP.

26-27 maja W Paryżu odbyła się konferencja inauguracyjna PaktuStabilności w Europie. Ministrowie sprawzagranicznych omówili tę inicjatywę, mającą na celuzapobieganie konfliktom granicznym i kryzysomzwiązanym z naruszaniem praw mniejszości, a takzepromowanie stosunków dobrosąsiedzkich w EuropieŚrodkowej i Wschodniej oraz wzmacnianie instytucjidemokratycznych i współpracy regionalnej.

27 maja Minister spraw zagranicznych Kazachstanu KanetSaudabajew podpisał w Kwaterze Głównej NATODokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju.

1 czerwca Prezydent Kirgistanu Askar Akajew podpisałw Kwaterze Głównej NATO Dokument RamowyPartnerstwa dla Pokoju.

550

3 czerwca Zastępca Sekretarza Generalnego Sergio Balanzinoformalnie otworzył biura dla przedstawicieli państwpartnerskich w skrzydle Kwatery Głównej NATO,nazwanym imieniem Manfreda Woernera.

6 czerwca Bułgaria i Węgry przedłożyły NATO DokumentReprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

9 czerwca Ministrowie spraw zagranicznych NATO zebraniw Stambule przeanalizowali postępy wdrażania decyzjiSzczytu Brukselskiego i odnotowali, że 20 państwprzystąpiło już do Partnerstwa dla Pokoju. Ministrowiezatwierdzili również ogólne stanowisko Sojuszu wobecproliferacji broni masowego rażenia.

10 czerwca W Stambule odbyła się sesja ministerialna NACC.Wydano trzeci raport w sprawie operacji pokojowychopracowany przez Doraźną Grupę ds. Współpracyw Operacjach Pokojowych. W spotkaniu uczestniczylitakże szefowie dyplomacji: Finlandii, Szwecjii Słowenii.

Litwa przedłożyła NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

22 czerwca Minister spraw zagranicznych Rosji Andriej Kozyriewprzybył do Kwatery Głównej NATO w celu podpisaniaDokumentu Ramowego Partnerstwa dla Pokojui odbycia rozmów z Radą Północnoatlantycką. Wydanozbiór wniosków z tej dyskusji.

26-28 czerwca Generał George Joulwan (SACEUR) odwiedził Moskwęw celu przedyskutowania udziału Rosji w Partnerstwiedla Pokoju oraz omówienia konkretnego programuwspółpracy NATO-Rosja.

29 czerwca Specjalny wysłannik Sekretarza Generalnego ONZw byłej Jugosławii, Yasushi Akashi, dowódcaUNPROFOR generał broni Bertrand de Lapreslei dowódca UNPROFOR w Bośni i Hercegowiniegenerał broni Michael Rose, odwiedzili KwateręGłówną NATO i spotkali się z Zastępcą SekretarzaGeneralnego Sergio Balanzino.

29 czerwca - 1 lipca Doroczne Kolokwium Ekonomiczne NATO poświęconeprywatyzacji przemysłu obronnego.

551

5 lipca Przyjęcie polskiego Indywidualnego ProgramuPartnerstwa (IPP) z NATO.

Rosja przedłożyła Dokument Reprezentacyjny PdP.

8 lipca Estonia przedłożyła NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

11 lipca Rada Północnoatlantycka powtórzyła wolę Sojuszuuczestniczenia we wdrażaniu PorozumieniaPokojowego w Bośni i Hercegowinie. Rada zgodziłasię, że kroki przewidziane w planie ogłoszonym 5 lipcaw Genewie powinny doprowadzić do przyjęcia przezSojusz nowych zadań w byłej Jugosławii, zgodniez wolą ONZ.

12 lipca Trybunał Konstytucyjny RFN wyjaśnił konstytucyjnepodstawy użycia niemieckich sił zbrojnych pozagranicami państwa, usuwając ustawowe przeszkodydla udziału wojsk niemieckich w operacjachpokojowych ONZ, NATO i UZE.

13 lipca Minister spraw zagranicznych UzbekistanuSaidmukhtar Saidkasimow i minister obrony RustamAhmedow przebywali w Kwaterze Głównej NATO,gdzie podpisali Dokument Ramowy Partnerstwa dlaPokoju.

18 lipca Łotwa przedłożyła NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

20 lipca Słowenia przedłożyła NATO DokumentReprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

5 sierpnia Na prośbę UNPROFOR siły powietrzne NATOzaatakowały cel w strefie bezpieczeństwa wokółSarajewa po zajęciu przez Serbów broni składowanejw ONZ-towskim punkcie odbioru uzbrojenia niedalekoSarajewa.

13 sierpnia Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zmarłw Brukseli. Dotychczasowy zastępca Sergio Balanzinoprzejął tymczasowo obowiązki SekretarzaGeneralnego.

18 sierpnia Na specjalnym posiedzeniu Rada Północnoatlantyckaoddała hołd zmarłemu Sekretarzowi GeneralnemuManfredowi Woernerowi.

552

22 sierpnia Formalnie zaakceptowano szwedzki IndywidualnyProgram Partnerstwa.

31 sierpnia Ostatnie jednostki rosyjskie opuściły Estonię, kończącwycofywanie się z trzech państw bałtyckich.

1 września Wojska rosyjskie opuściły Berlin, kończąc tym samymwycofywanie się z Niemiec.

2-10 września Pierwsze wspólne amerykańsko-rosyjskie manewryodbyte na terytorium Rosji koncentrowały się naćwiczeniach w prowadzeniu operacji pokojowych.

6 września Mołdawia przedłożyła NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

8 września Francja, USA i Wielka Brytania wycofały swe ostatniejednostki z Berlina.

12-16 września Pierwsze wspólne ćwiczenia wojskowe w ramachPartnerstwa dla Pokoju pod kryptonimem CooperativeBridge odbyły się w Polsce, koło Poznania.Uczestniczyły w nich oddziały z 13 państwczłonkowskich i partnerskich Sojuszu.

13 września Generał John Sheehan został mianowany NaczelnymDowódcą Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT).

14 września Formalnie zaakceptowano rumuński IndywidualnyProgram Partnerstwa dla Pokoju.

22 września Na prośbę UNPROFORM złożoną po ataku na pojazdsił pokojowych, siły NATO ostrzelały z powietrza czołgserbski.

Albania przedłożyła NATO Dokument ReprezentacyjnyPartnerstwa dla Pokoju.

28 września -7 października W rejonie Cieśniny Skagerrak na Morzu Północnym

odbyły się ćwiczenia pod kryptonimem CooperativeVenture. Brały w nich udział jednostki państwuczestniczących w Partnerstwie dla Pokoju. Ćwiczonooperacje pokojowe i humanitarne, poszukiwawczei ratunkowe.

29 września Rada Północnoatlantycka, zebrana na szczebluministrów spraw zagranicznych w Nowym Jorku,zwróciła się do Willy Claesa, ministra spraw

553

zagranicznych Belgii, o przyjęcie funkcji SekretarzaGeneralnego NATO.

29-30 września Ministrowie obrony i przedstawiciele 16 państwczłonkowskich Sojuszu podczas spotkania w Sewillinieformalnie omówili bieżące sprawy, w tym sytuacjęw byłej Jugosławii, kwestie operacji pokojowych,koncepcję Zespołu Zadaniowego PołączonychRodzajów Wojsk (CJTF), współpracę w dziedzinieobrony z państwami Europy Środkowej i Wschodniej(w tym Partnerstwa dla Pokoju) oraz bezpieczeństwaw regionie śródziemnomorskim.

5 października Minister spraw zagranicznych Armenii Vahan Papazianpodpisał Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju.

5-7 października W Brukseli odbyło się Seminarium na tematzarządzania kryzysowego w kontekście operacjipokojowych. Uczestniczyły w nim delegacje 38 państworaz przedstawiciele innych organizacjimiędzynarodowych.

10 października-2 grudnia Konferencja przeglądowa KBWE w Budapeszcie.

12 października Formalnie zatwierdzono Indywidualny ProgramPartnerstwa Finlandii.

Prezydent RFN Roman Herzog złożył oficjalną wizytęw Kwaterze Głównej NATO.

17 października Willy Claes, były minister spraw zagranicznych Belgii,zostal następcą Manfreda Woernera na stanowiskuSekretarza Generalnego.

17 października-8 listopada W Danii odbyły się ćwiczenia Korpusu Szybkiego

Reagowania Dowództwa Sił Sojuszniczych NATOEuropa (ARRC).

21-28 października Z udziałem 12 państw odbyły się w Holandii pierwszena terytorium Sojuszu ćwiczenia w ramachPartnerstwa dla Pokoju (Cooperative Spirit).

28 października NATO i ONZ wydały wspólne oświadczenie w sprawieużycia sił powietrznych NATO w Bośni i Hercegowinie,popierające związane z tym rezolucje ONZ.

554

Sekretarz Generalny NATO Willy Claes wygłosiłprzemówienie podczas odbywającego się w Hadze 40.Zgromadzenia Ogólnego Stowarzyszenia SojuszuPółnocnoatlantyckiego.

4 listopada Prezydent Rumunii Ion Iliescu złożył wizytę w KwaterzeGłównej NATO.

7 listopada Specjalne połączone posiedzenie narodowychdyrektorów ds. uzbrojenia poświęcone implikacjomoperacji pokojowych w odniesieniu do sprzętui wyposażenia.

11 listopada Sekretarz Generalny NATO Willy Claes wydałoświadczenie w związku z ogłoszeniem ograniczeniaudziału USA w operacji Sharp Guard.

14 listopada Spotkanie Rady Ministrów UZE z udziałem ministrówspraw zagranicznych i obrony dziewięciu partnerówstowarzyszonych. Opublikowanie „Deklaracjiz Noordwijk“ popierającej, między innymi, wstępnewnioski polityczne w sprawie sformułowania wspólnejeuropejskiej polityki obronnej.

15 listopada Minister spraw zagranicznych Węgier Laszlo Kovacsi minister obrony Gyoergy Keleti odwiedzili KwateręGłówną NATO. Formalnie przyjęto węgierskiIndywidualny Program Partnerstwa.

21 listopada Siły powietrzne NATO, na prośbę i w ścisłejkoordynacji z UNPROFOR, zaatakowały lotniskoUdbina w zajętej przez Serbów części Chorwacji. Byłato odpowiedź na mające swe źródło w tym miejscuserbskie ataki na cele znajdujące się w okolicachBihacia w Bośni i Hercegowinie.

23 listopada W związku z ogłoszonymi wcześniej zasadamisamoobrony, po atakach na siły powietrzne NATO,wojska sojusznicze zaatakowały serbskie wyrzutnierakietowe na południe od Otoka.

Formalnie przyjęto słowacki Indywidualny ProgramPartnerstwa.

24 listopada Rada Północnoatlantycka wydała oświadczeniepotępiające ataki Serbów i Serbów Kraińskich na strefybezpieczeństwa ONZ w okolicach Bihacia.

555

Poinformowano także o środkach podjętych w celuwsparcia wysiłków negocjacyjnych OrganizacjiNarodów Zjednoczonych.

25 listopada Czeski wiceminister spraw zagranicznych AleksanderVondra i wiceminister obrony tego państwa JiřiPospisil odwiedzili Kwaterę Główną NATO. Formalnieprzyjęto czeski Indywidualny Program Partnerstwa.

Bułgarski wiceminister spraw zagranicznych TodorTchourov złożył wizytę w siedzibie NATO. Formalniezatwierdzony został bułgarski Indywidualny ProgramPartnerstwa.

30 listopada Litewski sekretarz stanu do spraw zagranicznychAlbinas Januska odwiedził Kwaterą Główną NATO.Formalnie przyjęto litewski Indywidualny ProgramPartnerstwa.

1 grudnia W Brukseli odbyło się posiedzenie ministerialne RadyPółnocnoatlantyckiej z udziałem ministra sprawzagranicznych Rosji Andrieja Kozyriewa.

5 grudnia Podczas szczytu KBWE w Budapeszcie prezydentUkrainy Leonid Kuczma podpisał Układo Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (NPT).

5-6 grudnia W Budapeszcie odbyło się spotkanie szefów państwi rządów KBWE z udziałem Sekretarza GeneralnegoNATO Willy’ego Claesa. Zmieniono nazwę Konferencjina Organizację Bezpieczeństwa i Współpracyw Europie (OBWE). Opublikowano DokumentBudapeszteński 1994 zatytułowany: „W stronęrzeczywistego partnerstwa“.

1995

1 stycznia W Bośni rozpoczęło się czteromiesięczne zawieszeniebroni.

Austria, Finlandia i Szwecja stały się członkami UniiEuropejskiej.

Powołano Światową Organizację Handlu (WTO), którazastąpiła GATT.

556

11 stycznia Minister spraw zagranicznych Białorusi UladzmirSyanko odwiedził Kwaterę Główną NATO i podpisałDokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju.

13 stycznia Konwencja ONZ w sprawie Broni Chemicznej nieweszła w życie, bowiem ratyfikowało ją zaledwie 20państw, przy wymaganym minimum 65 państw.

18 stycznia Rada Północnoatlantycka ustaliła ProgramStandaryzacji NATO, którego zadaniem byłousprawnienie koordynacji sojuszniczej politykii programów standaryzacji w zakresie materiałuwojskowego oraz kwestii technicznych i operacyjnych.

23 stycznia Wiceminister spraw zagranicznych Albanii ArjanStarova oraz wiceminister obrony Alfred Moisiuodwiedzili Kwaterę Główną NATO i zawiadomilio przyjęciu albańskiego Indywidualnego ProgramuPartnerstwa.

24 stycznia Rada Północnoatlantycka postanowiła powołaćOrganizację NATO do spraw Standaryzacji.

31 stycznia Stany Zjednoczone zawiadomiły o przedłużeniu o rokjednostronnego moratorium na doświadczeniaz bronią jądrową.

8 lutego Minister obrony Łotwy Janis Trapans odwiedziłKwaterę Główną NATO i zadeklarował przyjęciełotewskiego Indywidualnego Programu Partnerstwa.

NATO przyjęło plan bezpośredniego dialoguz Egiptem, Izraelem, Mauretanią, Marokiem i Tunezją,którego celem miało być pokonywanie zagrożeń zestrony fundamentalizmu islamskiego.

9 lutego Główną Kwaterę NATO odwiedził premier WęgierGyula Horn.

10 lutego Austriacki minister spraw zagranicznych Alois Mockodwiedził Główną Kwaterę NATO i podpisał DokumentRamowy Partnerstwa dla Pokoju.

14-21 lutego Minister obrony Ukrainy Walery Szmarow odbyłspotkanie z przewodniczącym Komitetu WojskowegoNATO i podpisał protokół o współpracy między NATOa Ukrainą.

557

16 lutego Wiceprezydent Federacji Muzułmańsko-Chorwackiejzatwierdził międzynarodowy plan zawieszenia sankcjigospodarczych wobec Serbii w zamian za uznanieBośni i Chorwacji, pod warunkiem całkowitegozamknięcia granicy bośniacko-serbskiej.

23 lutego Białoruś zawiesiła program niszczenia broni,naruszając w ten sposób Traktat CFE.

24 lutego NATO rozpoczęło w Brukseli rozmowy z Marokiem,Egiptem, Mauretanią, Tunezją i Izraelem na tematbezpieczeństwa w Afryce Północnej.

27 lutego Ministrowie obrony: Estonii, Litwy i Łotwy podpisaliporozumienie o współpracy wojskowej obejmującejpolitykę zagraniczną i kwestie logistyki.

Wiceprezydent USA Al Gore złożył wizytę w siedzibieNATO.

1 marca Kierując się zasadami sojuszniczej współpracyw dziedzinie uzbrojenia, Stany Zjednoczone, Francja,Niemcy i Włochy uzgodniły stworzenie SystemuObrony Powietrznej o Średnim Zakresie (MEADS).

W ślad za członkostwem w Partnerstwie dla Pokojuz 1994 roku, Estonia podpisała indywidualny programwspółpracy wojskowej z NATO.

6 marca Chorwacja zawarła sojusz wojskowy z bośniackąFederacją Muzułmańsko-Chorwacką. OddziałyUNPROFOR pozostały w Chorwacji.

8 marca Sekretarz Generalny NATO Willy Claes i prezydentStanów Zjednoczonych Bill Clinton spotkali sięw Waszyngtonie i omówili możliwości wycofania siłpokojowych ONZ z Chorwacji i Bośni.

16 marca Słowacja i Węgry zawarły porozumienie w sprawietraktatu o prawach mniejszości narodowych.

18-20 marca W Paryżu zebrała się Paneuropejska KonferencjaBezpieczeństwa. W obradach uczestniczylireprezentanci 50 państw. Przyjęto plan stabilizacyjny,eliminujący niebezpieczeństwo kryzysu w Europie orazserię środków dotyczących granic i praw mniejszościetnicznych.

558

30-31 marca Rada OBWE przedyskutowała Wspólny i KompleksowyModel Bezpieczeństwa w XXI wieku — ogólnąkoncepcję bezpieczeństwa opracowaną z myśląo wspólnych korzyściach wszystkich uczestniczącychpaństw.

11 kwietnia Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 984gwarantującą pomoc państwom nieposiadającymbroni nuklearnej, które podpisały Układo Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej z 1968 roku(NPT), w sytuacji ataku lub zagrożenia atakamijądrowymi.

26 kwietnia Wicepremier i minister spraw zagranicznych Malty,profesor Guido de Marco podpisał Dokument RamowyPartnerstwa dla Pokoju. (Malta wycofała się późniejz PdP.)

7 maja Obchody 50. rocznicy zakończenia II wojny światowej.

11 maja Na zasadzie konsensusu przedłużono na czasnieokreślony ważność Układu o NierozprzestrzenianiuBroni Jądrowej.

15 maja Zebrani w Lizbonie ministrowie spraw zagranicznychi ministrowie obrony UZE omówili perspektywystosunków między UZE a NATO.

25 maja Na prośbę ONZ samoloty NATO zaatakowały składamunicji bośniackich Serbów w okolicach Pale.Podobny atak przeprowadzono również następnegodnia.

27 maja Rada Północnoatlantycka zażądała od bośniackichSerbów wstrzymania ataków na strefy bezpieczeństwaONZ i podporządkowania się ultimatum UNPROFORw sprawie usunięcia ciężkiego uzbrojenia ze strefywyłączonej Sarajewa lub przekazania go pod kontrolęONZ. Potępiono przypadki zabójstw i zatrzymaniażołnierzy sił pokojowych ONZ.

30-31 maja W Noordwijk w Holandii spotkali się ministrowiespraw zagranicznych NATO oraz NACC. Podczasspecjalnego posiedzenia z udziałem rosyjskiegoministra spraw zagranicznych Kozyriewa, Rosjaformalnie przyjęła Indywidualny Program Partnerstwaw ramach Partnerstwa dla Pokoju, a także dokument

559

zatytułowany: „Obszary poszukiwania szerokiegoi wzmocnionego dialogu i współpracy między NATOa Rosją“.

W oświadczeniu na temat sytuacji w byłej JugosławiiRada Północnoatlantycka potępiła eskalację przemocyze strony uczestników konfliktu oraz ataki na personelONZ.

1 czerwca Prezydent Ukrainy Leonid Kuczma odwiedził KwateręGłówną NATO.

28-30 czerwca Podczas zorganizowanego przez NATO KolokwiumEkonomicznego z udziałem przedstawicieli Sojuszui państw partnerskich omawiano stan reformekonomicznych w państwach partnerskich.

2 lipca Najpotężniejsze bombardowanie artyleryjskieSrebrenicy od czasu ogłoszenia miasta bezpiecznąstrefą pod opieką ONZ. Międzynarodowy TrybunałKarny ds. Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławiiformalnie oskarżył Radovana Karadzicia i generałaMladicia, zarzucając im ludobójstwo i zbrodnie przeciwludzkości.

11 lipca Samoloty NATO zaatakowały cele w okolicachSrebrenicy w Bośni i Hercegowinie.

12 lipca Rada Północnoatlantycka zdecydowanie potępiła atakibośniackich Serbów na strefę bezpieczeństwa wokółSrebrenicy.

1 sierpnia Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych uchyliłaembargo na dostawy broni do Bośni.

Lotnictwo i artyleria NATO rozpoczęły operacjęDeliberate Force atakując pozycje serbskiew odpowiedzi na ostrzał Sarajewa.

30 sierpnia Samoloty NATO zaatakowały pozycje bośniackichSerbów w pobliżu Sarajewa.

1 września Samoloty NATO wznowiły bombardowanie pozycjibośniackich Serbów. Serbowie odpowiedzieliostrzałem artyleryjskim Sarajewa.

Samoloty NATO zaatakowały cele bośniackich Serbówkoło Pale.

560

NATO zawiesiło operację Deliberate Force, kiedybośniaccy Serbowie zgodzili się wycofać ciężkieuzbrojenie z 20-kilometrowej strefy wyłączonej wokółSarajewa.

W Nowym Jorku podpisano porozumienie w sprawierozwiązań konstytucyjnych dla Bośni i Hercegowiny.

2 września Rada Północnoatlantycka upoważniła dowódcówwojskowych do wznowienia ataków lotniczych napozycje bośniackich Serbów za każdym razem, kiedybędzie to potrzebne dla zapobieżenia kolejnym aktomagresji przeciwko strefom bezpieczeństwa ONZ.

5 września Jednostki powietrzne NATO wznowiły ataki na celewojskowe Serbów bośniackich.

12 września W Hadze opracowano ramy Porozumieniaz Wassenaar, które zastąpiło COCOM. Dotyczy onokontroli nad eksportem określonych bronikonwencjonalnych oraz technologii o cywilno-militarnym przeznaczeniu.

14 września Grecja i była Jugosłowiańska Republika Macedonii*podpisały porozumienie o nawiązaniu stosunkówdyplomatycznych i gospodarczych.

Na specjalnym posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiejz udziałem ministra spraw zagranicznych UkrainyGennadija Udowenko omówiono kwestię rozszerzeniastosunków między NATO a Ukrainą.

Przywódcy polityczni i wojskowi Serbów bośniackichpodpisali porozumienie w sprawie wycofaniaciężkiego uzbrojenia z 20-kilometrowej strefywyłączonej wokół Sarajewa.

20 września Spotkanie Rady Północnoatlantyckiej z udziałemprzedstawicieli Rosji na temat wprowadzenia w życieTraktatu CFE.

21 września Ambasadorowie państw Sojuszu przyjęli „Studium natemat rozszerzenia NATO“, określające wymaganiawobec państw ubiegających się o członkostwo.

25 września W Wiedniu rozpoczęła się konferencja przeglądowaONZ w sprawie broni konwencjonalnej.

561

26 września NATO przedstawiło rosyjskiemu ambasadorowiCzurkinowi projekt „Politycznych ram stosunkówmiędzy NATO a Rosją“.

28 września Sojusz przedstawił wnioski ze „Studium na tematrozszerzenia NATO“ państwom należącym doPółnocnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC) orazPartnerstwa dla Pokoju.

2 października Chorwaci i Serbowie uzgodnili, że WschodniaSławonia zostanie po okresie przejściowymprzekazana pod administrację chorwacką.

Samoloty NATO zaatakowały trzy stanowiska serbskichpocisków przeciwlotniczych.

W Bośni weszło w życie zawieszenie broni.

5-6 października Ministrowie obrony państw NATO spotkali sięw Williamsburgu w USA.

12 października Prezydent Albanii Sali Berisha odwiedził KwateręGłówną NATO.

13 października Konferencja ONZ na temat broni konwencjonalnejzakończyła się bez osiągnięcia porozumieniaw sprawie globalnego zakazu stosowania minprzeciwpiechotnych.

19 października Rada Północnoatlantycka spotkała się z przedstawicielemRosji, żeby omówić plany wprowadzenia pokoju w Bośni.

21 października Willy Claes zrezygnował ze stanowiska SekretarzaGeneralnego NATO.

27 października NATO i UZE podpisały porozumienie umożliwiającebezpośrednie i uproszczone kontakty międzyobydwoma organizacjami.

Kofi Annan, specjalny reprezentant SekretarzaGeneralnego ONZ oraz specjalny wysłannik do NATO,odwiedził siedzibę Sojuszu.

1 listopada W Dayton w stanie Ohio rozpoczęły się rokowaniapokojowe w sprawie Bośni. Podpisano porozumienieo reintegracji Wschodniej Sławonii z Chorwacją.

Rada Bezpieczeństwa ONZ zawiesiła sankcje wobecbyłej Jugosławii.

562

8 listopada Amerykański sekretarz obrony William Perry i rosyjskiminister obrony generał Paweł Graczow odwiedziliKwaterę Główną NATO, w celu przedyskutowaniaudziału wojsk rosyjskich w IFOR.

13 listopada Komisja spraw zagranicznych i komisja rodzajówwojsk senatu Stanów Zjednoczonych zablokowałyratyfikację Konwencji o Broni Chemicznej.

14 listopada Ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obronypaństw UZE potwierdzili na spotkaniu w Madryciegotowość przekształcenia UZE w narzędzie umacnianiaeuropejskiego filaru NATO.

15 listopada Prezydent byłej Jugosłowiańskiej RepublikiMacedonii* Branko Crvenkovski odwiedził KwateręGłówną NATO, deklarując, że jego kraj przystępuje doPartnerstwa dla Pokoju.

22 listopada Kwaterę Główną NATO odwiedzili prezydent FinlandiiMartti Aktisaari oraz przewodniczący OBWE LazloKovacs.

27 listopada Obywatele 14 państw członkowskich Sojuszu zostalinagrodzeni medalami za służbę w byłej Jugosławii.

28 listopada Unia Europejska oraz 12 państw śródziemnomorskichpodpisało w Barcelonie porozumienie o przyszłejwspółpracy politycznej i gospodarczej.

1 grudnia Javier Solana Madariaga został SekretarzemGeneralnym NATO.

5 grudnia Spotkanie Rady Północnoatlantyckiej na szczebluministerialnym. Ministrowie spraw zagranicznychi obrony 16 państw potwierdzili wolę kontynuowaniastarań Sojuszu o przywrócenie pokoju w Bośnii Hercegowinie.

NATO formalnie zatwierdziło rozmieszczenie 60 tysięcyżołnierzy w Bośni. Parlament niemiecki przegłosowałwysłanie 4 tysiące żołnierzy.

Prezydenci Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji i Serbiipodpisali w Paryżu ogólne porozumienie ramowew sprawie pokoju w Bośni i Hercegowinie.

563

Do Tuzli przybyły oddziały amerykańskie. ONZprzekazało NATO dowodzenie operacjami wojskowymiw Bośni.

Dowódca NATO, admirał Leighton Smith odrzuciłżądanie przewodniczącego Zgromadzenia Serbówbośniackich, Momcilo Krajisnika, odroczenia o conajmniej dziewięć miesięcy terminu przekazania podadministrację muzułmańską serbo-bośniackichdzielnic Sarajewa.

Francja ogłosiła wznowienie członkostwa w KomitecieWojskowym NATO. Francuski minister obrony miał teżregularnie uczestniczyć w spotkaniach KomitetuPlanowania Obrony oraz w innych posiedzeniach.

7-8 grudnia W Budapeszcie zebrała się Rada Ministrów OBWEi zatwierdziła wytyczne modelu bezpieczeństwa,a także określiła swą rolę w konflikcie w Bośnii Hercegowinie.

14 grudnia Prezydent Serbii Slobodan Miloszewić, prezydentBośni i Hercegowiny Alija Izetbegović oraz prezydentChorwacji Franjo Tudżman podpisali w Paryżuporozumienie pokojowe w sprawie Bośni.

15 grudnia Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 1031powołującą Międzynarodowe Wojskowe SiłyImplementacyjne (IFOR).

16 grudnia Rozpoczęcie rozmieszczania kierowanych przez NATOSił Implementacyjnych (IFOR) w Bośni.

19 grudnia 28 państw podpisało Porozumienie z Wassenaaro kontroli eksportu uzbrojenia i technologii.

20 grudnia Siły pokojowe ONZ (UNPROFOR) przekazałyprowadzenie operacji wojskowych w Bośnikierowanym przez NATO Siłom Implementacyjnym(IFOR).

1996

3 stycznia Amerykański sekretarz obrony William Perry przyleciałdo Sarajewa, aby odbyć rozmowy z oficerami NATOi z przywódcami bośniackimi.

564

4 stycznia Pod auspicjami OBWE w Wiedniu rozpoczęły sięnegocjacje na temat środków budowy zaufaniai kontroli zbrojeń w Bośni. Strony porozumieniapokojowego podpisały kolejne dokumentyprowadzące do zwiększenia wzajemnego zaufania,zmniejszenia ryzyka konfliktu, ograniczenia siłzbrojnych i zapoczątkowania współpracy politycznej.

5 stycznia Parlament Rosji przegłosował wysłanie wojskrosyjskich do Bośni w ramach kierowanej przez NATOmisji pokojowej. Dowodzenie i kontrolę nadoddziałami rosyjskimi wchodzącymi w skład IFORregulują specjalne uzgodnienia.

11 stycznia Jordański książę El-Hassan Bin Talal odbył rozmowęz Sekretarzem Generalnym Javierem Solaną na tematDialogu Śródziemnomorskiego NATO.

13 stycznia Rozpoczęcie rozmieszczania oddziałów rosyjskichwchodzących w skład IFOR w Bośni.

15 stycznia Rada Bezpieczeństwa ONZ zezwoliła na wysłanie doWschodniej Sławonii sił liczących 5000 żołnierzywspieranych przez lotnictwo NATO.

17 stycznia Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent PolskiAleksander Kwaśniewski oraz administrator Mostaruz ramienia Unii Europejskiej, Hans Koschnik.

19 stycznia Kwaterę Główną NATO odwiedził Richard Goldstone,prokurator Trybunału Haskiego.

23 stycznia Generał George Joulwan (SACEUR) odwiedził Rosję,gdzie przeprowadził rozmowy z ministrem obronyi szefem sztabu generalnego.

24 stycznia Kwaterę Główną NATO odwiedził premier Estonii TiitVähi.

26 stycznia Rosja została przyjęta do Rady Europy.

Senat USA ratyfikował traktat START II ograniczającypoziom rosyjskich i amerykańskich strategicznychpocisków nuklearnych.

29 stycznia Sekretarz Generalny OBWE rozpoczął dwudniowąwizytę w byłej Jugosławii, aby przygotować, po

565

zakończeniu działań wojennych, przeprowadzeniewolnych wyborów nadzorowanych przez OBWE.

12 lutego Sekretarz Generalny NATO odwiedził Mostar.

Władze Bośni zgodziły się przekazać w ręce TrybunałuHaskiego dwóch oficerów pochodzących z sił Serbówbośniackich.

26 lutego Wicekanclerz Austrii Wolfgang Schüssel odwiedziłKwaterę Główną NATO. Austria podpisałaIndywidualny Program Partnerstwa.

8 marca Stali Reprezentanci Rady Północnoatlantyckiejodwiedzili Sarajewo.

13 marca Rosja podpisała porozumienia o udziale w IFOR orazprzejęciu części kosztów operacji.

15 marca Amerykański sekretarz stanu Warren Christopherodwiedził SHAPE i spotkał się z generałem GeorgemJoulwanem (SACEUR). Omawiano problemyprzestrzegania podpisanego w Dayton porozumieniapokojowego w sprawie Bośni oraz kwestierozszerzenia NATO.

20-21 marca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana przybył doMoskwy na rozmowy poświęcone stosunkom NATOz Rosją. Spotkał się z prezydentem Borysem Jelcynem,przewodniczącym Dumy Giennadijem Selezniewemoraz innymi politykami najwyższego szczebla.

20 marca W Moskwie podpisano porozumienie o współpracyNATO z Rosją w sytuacjach specjalnych.

23 marca W Moskwie spotkali się ministrowie sprawzagranicznych grupy kontaktowej w sprawie byłejJugosławii.

25 marca Prezydent Bułgarii Żelew odwiedził Kwaterę GłównąNATO.

26 marca Kwaterę Główną NATO. Odwiedzili: premier BiałorusiMichaił Chygir, prezydent Łotwy Guntis Ulmanis orazprezydent Estonii Lennard Meri.

23 kwietnia Kwaterę Główną NATO odwiedzili: prezydent GruzjiEduard Szewardnadze oraz prezydent Armenii LevonTer Petrossjan.

566

24 kwietnia Kwaterę Główną NATO odwiedził wicepremieri minister spraw zagranicznych Malty, profesor Guidode Marco.

26 kwietnia Kwaterę Główną NATO odwiedził król Hiszpanii JuanCarlos.

29 kwietnia Rada Północnoatlantycka oceniła, że w ciągu czterechmiesięcy istnienia oddziały IFOR zapewniłybezpieczeństwo w Bośni i Hercegowinie.

2 maja Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i SekretarzGeneralny UZE José Cutileiro podpisali porozumieniena temat bezpieczeństwa. Porozumienie to ustalaprocedury ochrony tajnych informacji i materiałówudostępnianych przez każdą ze stron.

7 maja W Birmingham spotkali się ministrowie sprawzagranicznych i ministrowie obrony państw UZE.

8 maja Kwaterę Główną NATO odwiedził Carl Bildt, wysokiprzedstawiciel odpowiedzialny za koordynacjęcywilnych aspektów porozumienia pokojowegow byłej Jugosławii.

9 maja SHAPE i Trybunał Haski uzgodnili memorandumokreślające praktyczne aspekty zatrzymywaniai przekazywania osób oskarżonych o zbrodniewojenne.

15-31 maja W Wiedniu odbyła się pierwsza konferencjaprzeglądowa traktatu CFE. Uzgodniono porozumieniena temat przyszłych negocjacji związanych z traktatem.

16 maja Sekretarz Generalny NATO Javier Solana orazNaczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa,generał George Joulwan, odwiedzili Banja Lukę.

19-21 maja Przedstawiciele NATO i państw partnerskich spotkalisię w pobliżu Bonn i przedyskutowali ogólnoświatowestarania prowadzące do rozmontowania i zniszczeniazapasów broni chemicznej, jądrowej oraz uzbrojeniakonwencjonalnego.

21 maja Kwaterę Główną NATO odwiedził premier SłoweniiJanez Drnovsek.

567

3 czerwca W Berlinie spotkali się ministrowie sprawzagranicznych NATO. Postanowiono stworzyćw ramach NATO Europejską TożsamośćBezpieczeństwa i Obrony jako element wewnętrznejtransformacji Sojuszu.

12 czerwca Była Jugosłowiańska Republika Macedonii* podpisałaIndywidualny Program Partnerstwa.

13 czerwca Spotkanie Rady Północnoatlantyckiej na szczebluministrów obrony.

14-15 czerwca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedziłZagrzeb i Sarajewo.

18 czerwca Po wygaśnięciu embarga ONZ na dostawy broni dobyłej Jugosławii zawieszono operację Sharp Guard.

26-28 czerwca Zorganizowane przez NATO kolokwium na tematrozwoju gospodarczego i reform w państwachpartnerskich.

1 lipa Powołanie nowej Agencji NATO do spraw Konsultacji,Dowodzenia i Kontroli (C3).

3 lipca Borys Jelcyn został ponownie prezydentem Rosji.

17 lipca Admirał Leighton Smith został udekorowany medalemNATO w uznaniu jego roli na stanowisku dowódcyIFOR i naczelnego dowódcy Regionu Południowego.

19 lipca Rada Północnoatlantycka zatwierdziła ogólny ProgramStandaryzacji NATO zawierający 50 zadańharmonizacyjno-standaryzacyjnych.

13 sierpnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solanai amerykański sekretarz stanu Warren Christopheromawiali w Brukseli kwestię wyborów w Bośni,problemy rozszerzenia NATO oraz stosunki z Rosją.

27 sierpnia Podpisano wynegocjowane przez specjalnegowysłannika Rosji, generała Aleksandra Lebiedzia,porozumienie kończące trwający od 1995 roku konfliktw Czeczenii.

14 września Oddziały IFOR zapewniają bezpieczeństwonadzorowanym przez OBWE wyborom w Bośnii Hercegowinie.

568

16 września Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent WęgierArpad Göncz.

20 września Sekretarz Generalny NATO Javier Solana spotkał sięw Wiedniu z ministrem spraw zagranicznych RosjiPrimakowem.

24 września Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania i StanyZjednoczone podpisały Układ o Całkowitym ZakaziePrób z Bronią Jądrową — CTBT.

25-26 września Ministrowie obrony państw NATO spotkali sięnieoficjalnie w Bergen w Norwegii, żebyprzedyskutować przebieg operacji pokojowychw Bośni.

2 października Rada UZE postanowiła zakończyć Dunajską OperacjęWymuszania Embarga wymierzoną w FederalnąRepublikę Jugosławii.

7 października Kwaterę Główną NATO odwiedził sekretarz RadyBezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, generałAleksander Lebiedź.

16 października Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent LitwyAlgirdas Brazauskas.

17 października Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent SłowacjiMichał Kovacz.

19 października Prezydent Borys Jelcyn zwolnił świeżo mianowanegosekretarza Rady Bezpieczeństwa Państwa AleksandraLebiedzia i na jego miejsce powołał przewodniczącegoDumy Iwana Rybkina.

29 października Malta ogłosiła zamiar wycofania się z programuPartnerstwa dla Pokoju.

5 listopada Reelekcja prezydenta USA Billa Clintona.

13 listopada Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydentUzbekistanu Islam Karimow.

14 listopada Parlament Hiszpanii zatwierdził udział tego państwaw nowej wojskowej strukturze NATO.

27 listopada Kwaterę Główną NATO odwiedził premier FinlandiiPaavo Lipoonen.

569

2-3 grudnia Obradujący w Lizbonie szczyt OBWE poświęconyproblemom bezpieczeństwa europejskiego przyjąłdeklarację na temat Wspólnego i PowszechnegoModelu Bezpieczeństwa Europy w XXI wieku.

9 grudnia Kanclerz Niemiec Helmut Kohl i prezydent FrancjiJacques Chirac podpisali porozumienie o wspólnymbezpieczeństwie i obronie.

10 grudnia W Kwaterze Głównej NATO w Brukseli zebrała się naszczeblu ministerialnym Rada Północnoatlantycka,żeby potwierdzić gotowość Sojuszu do utworzeniai prowadzenia Sił Stabilizacyjnych SFOR w Bośnii Hercegowinie pod warunkiem, że NATO otrzymaodpowiedni mandat ONZ. Ogłoszono równieżo podjęciu dalszych działań prowadzących dowewnętrznej i zewnętrznej transformacji Sojuszuw ramach przygotowań do zapowiedzianego na lipiec1997 roku szczytu NATO w Madrycie. Ponadto wydanooświadczenie na temat stacjonowania sił nuklearnych.

11 grudnia Podczas spotkania z Radą PółnocnoatlantyckąSzwajcaria podpisała Dokument Ramowy Partnerstwadla Pokoju.

17 grudnia Kofi Annan został Sekretarzem Generalnym ONZ.

18 grudnia Kwaterę Główną NATO odwiedził sułtan Brunei.

20 grudnia Siły Implementacyjne (IFOR) w Bośni zostałyzastąpione przez Siły Stabilizacyjne (SFOR).

199716-17 stycznia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedził

Austrię, gdzie rozmawiał z kanclerzem federalnymFranzem Vranitzkym oraz czołowymi przywódcamipolitycznymi państwa.

17 stycznia Richard C. Holbrooke otrzymał pierwszy medalManfreda Woernera za wysiłki zmierzające doosiągnięcia pokoju w byłej Jugosławii.

19-21 stycznia Pierwsza runda rokowań Sekretarza GeneralnegoNATO Javiera Solany z ministrem spraw zagranicznychRosji Jewgienijem Primakowem w Moskwie na tematwspólnego dokumentu NATO-Rosja.

570

21 stycznia W Wiedniu rozpoczęły się rokowania nad nowelizacjątraktatu CFE z 1990 roku.

22 stycznia Kwaterę Główną NATO odwiedził premier NorwegiiThorbjörn Jagland.

28 stycznia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana spotkał sięw Paryżu z prezydentem Francji Jacquesem Chiraciem.

29 stycznia Kwaterę Główną NATO odwiedzili: prezydent BułgariiPetar Stojanow i prezydent Rumunii EmilConstantinescu.

30 stycznia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wystąpiłw Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy.

4 lutego W orędziu o stanie państwa prezydent USA Bill Clintonzapowiedział, że będzie dążył do rozszerzenia NATOprzed końcem 1999 roku i jednocześnie doustanowienia „stabilnego partnerstwa“ z Rosją.

5-6 lutego Sekretarz Generalny NATO Javier Solana spotkał sięw Ankarze z prezydentem Turcji SulejmanemDemirelem i premierem tego państwa- NecmettinemErbakanem. Rozmowy dotyczyły spraw związanychz rozszerzeniem NATO, a także kwestii związanychz rolą Turcji w Europie.

10-14 lutego Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedziłMołdawię, Gruzję, Armenię i Azerbejdżan, gdziespotkał się z przywódcami tych państw.

12 lutego Były przywódca partyzancki Asłam Maschadow zostałzaprzysiężony jako prezydent Czeczenii.

18 lutego Nowy amerykański Sekretarz Stanu pani MadeleineAlbright uczestniczyła po raz pierwszy w spotkaniuministrów spraw zagranicznych NATO w Brukseli.Zaproponowała utworzenie stałej brygady złożonejz oddziałów NATO i rosyjskich.

19 lutego Kwaterę Główną NATO odwiedził WysokiPrzedstawiciel Unii Europejskiej w Bośni Carl Bildt.

20 lutego NATO zaproponowało poważne zmiany w traktacieCFE ograniczającym siły konwencjonalne w Europie.Obecnie Sojusz przyjmuje zasadę ograniczeniaarsenałów nie regionów, lecz poszczególnych państw.

571

Sojusz zgada się również na rosyjską propozycjęterytorialnego, a nie narodowego ograniczeniarozmieszczenia wojsk, które skutecznie nie dopuści dozmasowania wojsk NATO w rejonie sąsiadującymz granicami Rosji.

21 lutego Kwaterę Główną NATO odwiedził premier PolskiWłodzimierz Cimoszewicz.

23 lutego W Moskwie odbyła się druga runda rozmówSekretarza Generalnego NATO Javiera Solanyz rosyjskim ministrem spraw zagranicznychJewgienijem Primakowem poświęcona wypracowaniudokumentu NATO-Rosja.

7 marca Amerykański sekretarz obrony William Cohenodwiedził po raz pierwszy Kwaterę Główną NATO.

9-10 marca W Moskwie odbyła się trzecia runda rozmówSekretarza Generalnego NATO Javiera Solanyz rosyjskim ministrem spraw zagranicznychJewgienijem Primakowem poświęcona wypracowaniunormy dla stosunków NATO-Rosja.

10-15 marca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedziłpaństwa partnerskie w Azji Środkowej: Kazachstan,Kirgizję, Uzbekistan iTurkmenistan.

11 marca Konferencja UZE w Atenach poświęcona problemombezpieczeństwa w świetle planowanego rozszerzeniaNATO i Unii Europejskiej.

16 marca Ministrowie spraw zagranicznych państw UniiEuropejskiej spotkali się w Apeldoorn w Holandii, byomówić problemy związane z rozszerzeniem Unii.

20-21 marca Prezydenci Stanów Zjednoczonych Bill Clinton i RosjiBorys Jelcyn spotkali się w Helsinkach, by omówićprzyszłość stosunków NATO-Rosja. Nie wydanowspólnego komunikatu na temat planów rozszerzeniaNATO na wschód, ale podpisano ogólne oświadczenieo stanie bezpieczeństwa europejskiego.

21 marca Kwaterę Główną NATO odwiedził król Belgów Albert II.

24-25 marca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i NaczelnyDowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa, generałGeorge A. Joulwan (SACEUR) odwiedzili byłą

572

Jugosłowiańską Republiką Macedonii* oraz RepublikęBośni i Hercegowiny.

2 kwietnia Ministrowie obrony państw bałtyckich spotkali sięw stolicy Litwy Wilnie, żeby omówić utworzeniewspólnego batalionu sił pokojowych (BALTBAT) orazwspólnej eskadry okrętów wojennych (BALTRON).

9-11 kwietnia Sekretarz generalny NATO Javiera Solana omówiłz amerykańskim sekretarzem stanu, panią MadeleineAlbright, perspektywy stosunków NATO-Rosja, a takżeodwiedził Kanadę.

15 kwietnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana konferowałw Moskwie z rosyjskim ministrem sprawzagranicznych Jewgienijem Primakowem. Była toczwarta runda rozmów na temat wspólnegodokumentu o przyszłości stosunków NATO-Rosja.

Na lotnisku wTiranie wylądowały pierwsze oddziały 6-tysięcznego, dowodzonego przez Włochy,międzynarodowego kontyngentu sił bezpieczeństwa.Zadaniem Operacji Alba jest ochrona dostaw pomocyhumanitarnej dla ludności Albanii.

Członkowie UZE uznali, że Turcja i Norwegia, które nienależą do Unii, mogą brać udział w operacjach UZEprowadzonych przy wykorzystaniu środków NATO.

17 kwietnia Polska ogłosiła, że zmniejszy w ciągu siedmiu lat swojesiły zbrojne z 220 tysięcy do 180 tysięcy żołnierzyi oficerów, żeby dostosować je do standardów NATO.

24 kwietnia Senat USA przyjął Konwencję o broni chemicznejprzewidującą globalny zakaz Broni Chemicznej(Konwencja weszła w życie 29 kwietnia).

6 maja Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odbyłw Luksemburgu piątą rundę rozmów z rosyjskimministrem spraw zagranicznych JewgienijemPrimakowem na temat dokumentu NATO-Rosja.

7 maja Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedziłUkrainę i spotkał się z Prezydentem Leonidem Kuczmą.Otworzył również Ośrodek Informacji i DokumentacjiNATO w Kijowie.

573

12-13 maja Ministrowie spraw zagranicznych i obrony 28 państwEuropy spotkali się w Paryżu pod auspicjami UZE dlaprzedyskutowania stanu bezpieczeństwa europejskiego.

13-14 maja Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odbyłw Moskwie szóstą rundę rozmów z rosyjskimministrem spraw zagranicznych JewgienijemPrimakowem na temat wspólnego dokumentuo przyszłości stosunków NATO-Rosja.

14 maja Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i rosyjskiminister spraw zagranicznych Jewgienij Primakowuzgodnili tekst wspólnego dokumentu Akt Stanowiący o Stosunkach Wzajemnych, Współpracyi Bezpieczeństwie pomiędzy NATO a Federacją Rosyjską.

22 maja Prezydent Rosji Borys Jelcyn zdymisjonował ministraobrony Igora Rodionowa i mianował na jego miejsceWiktora Samsonowa.

27 maja W Paryżu odbyło się spotkanie na szczycie NATO-Rosja. Podpisano Akt Stanowiący o StosunkachWzajemnych, Współpracy i Bezpieczeństwie pomiędzyNATO a Federacją Rosyjską.

29 maja Przy okazji spotkania ministrów spraw zagranicznychpaństw NATO w Sintrze (Portugalia), SekretarzGeneralny Solana i minister spraw zagranicznychUkrainy Udowenko parafowali Kartę SzczególnegoPartnerstwa między NATO a Ukrainą.

30 maja W Sintra w Portugalii zakończyło się spotkaniePółnocnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC) orazinauguracyjne posiedzenie Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC). Ministrowie sprawzagranicznych NATO i państw partnerskich zatwierdziliPodstawowy Dokument EAPC.

2 czerwca Rumunia i Ukraina podpisały układ o przyjaźnii współpracy.

12-13 czerwca W Brukseli zebrali się na dorocznym spotkaniuwiosennym ministrowie obrony państw NATO.

16-17 czerwca Szczyt Rady Europejskiej w Amsterdamie przyjął nowydokument Unii, ale nie poczynił żadnych znaczącychkroków w kierunku sformułowania zasad wspólnej

574

obrony. UZE pozostaje niezależnym ciałem, któregozadaniem jest prowadzenie w imieniu UniiEuropejskiej operacji humanitarnych i pokojowychoraz rozwiązywanie sytuacji kryzysowych.

16-27 czerwca W ramach Partnerstwa dla Pokoju na wodach Polskii Niemiec odbyły się morskie ćwiczenia BalticOperations 1997 (BALTOPS) w prowadzeniuposzukiwań i akcji ratowniczych, obserwacji wybrzeżaoraz przeciwdziałaniu przemytowi. W ćwiczeniachbrały udział jednostki: USA, Danii, Estonii, Finlandii,Holandii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Polski,Rosji, Szwecji i Wielkiej Brytanii.

20-22 czerwca Rosja dołączyła do szczytu „G-7“, który stał się od tegomomentu „G-8“.

25-27 czerwca Zorganizowane przez NATO kolokwium na tematrozwoju gospodarczego państw partnerskich.

26 czerwca Genewska konferencja rozbrojeniowa postanowiłaprzełamać impas i rozpocząć globalne negocjacjew sprawie stopniowej eliminacji min lądowych.Przedstawiciele 61 państw wybrali australijskiegoambasadora, Johna Campbella, jako specjalnegokoordynatora konferencji. Równolegle w Brukselitoczyły się oddzielne negocjacje w sprawiepowszechnego zakazu stosowania min zorganizowanez inicjatywy Kanady.

8 lipca W Madrycie odbyło się spotkanie na szczycie RadyPółnocnoatlantyckiej. Szefowie państw i rządówpaństw NATO postanowili zaprosić Republikę Czeską,Polskę i Węgry do rozmów na temat przystąpienia doSojuszu po zakończeniu procesu ratyfikacyjnegow kwietniu 1999 roku. Potwierdzono zasadę, żezgodnie z artykułem 10 Traktatu Północnoatlantyckiego,Sojusz jest otwarty dla nowych członków. Ustalono, żeprzegląd procesu ich przyjmowania zostanie dokonanyw 1999 roku.

Formalnie podpisano Kartę Szczególnego Partnerstwamiędzy NATO a Ukrainą.

Szefowie państw i rządów państw NATO wydalispecjalne oświadczenie w sprawie Bośni

575

i Hercegowiny, w którym potwierdzono determinacjęNATO do wprowadzenia w życie postanowień układupokojowego i przekształcenia Bośni i Hercegowinyw stabilne, wielonarodowe państwo demokratyczne.

9 lipca Pod egidą Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC)odbyło się spotkanie szefów państw i rządów NATOi państw partnerskich. Omawiano sposobywykorzystania EAPC jako skutecznego instrumentuzapewnienia bezpieczeństwa i stabilizacji.

11 lipca Generał armii amerykańskiej Wesley Clark zastąpiłgenerała G. Joulwana na stanowisku NaczelnegoDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa — SACEUR.

16 lipca Na prośbę rządu polskiego rozpoczęto organizacjępomocy dla ofiar powodzi w Polsce w ramach politykipomocy NATO dla ofiar katastrof żywiołowych.

18 lipca W Brukseli odbyło się pierwsze posiedzenie StałejWspólnej Rady NATO-Rosja na szczebluambasadorów. Uzgodniono kwestie organizacyjnei proceduralne.

22 lipca UZE wydała oświadczenie w sprawie zadań Unii orazjej stosunków z Unią Europejską i NATO.

10 września Delegacja Węgier rozpoczęła rokowania w sprawieprzystąpienia tego państwa do Sojuszu.

15 września W ramach Partnerstwa dla Pokoju na Ukrainierozpoczęła się operacja „Kozacki Step 97“. Wzięły w niejudział jednostki NATO, Polski i Ukrainy. Ćwiczeniaobejmowały rozwiązanie pozorowanego konfliktuetnicznego.

16 września Delegacja Polski rozpoczęła z NATO rokowaniaw sprawie przystąpienia tego państwa do Sojuszu.

22 września Kwaterę Główną NATO odwiedził premier SzwecjiGöran Persson.

23 września Delegacja Republiki Czeskiej rozpoczęła z NATOrokowania w sprawie przystąpienie do Sojuszu.

24 września Kwaterę Główną NATO odwiedził premier ŁotwyGuntars Krasts.

576

26 września Ministrowie spraw zagranicznych państwczłonkowskich Sojuszu i Rosji spotkali się napierwszym posiedzeniu Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja na szczeblu ministerialnym. Przyjęto plandziałania przewidujący konsultacje w sprawie budowyśrodków zaufania w ramach kontroli zbrojeń, operacjipokojowych w Bośni oraz w sprawie obecnościprzedstawicieli wojskowych Rosji w Kwaterze GłównejNATO.

30 września Ministrowie obrony państw NATO spotkali sięnieoficjalnie w Maastricht w Holandii. W trakciedwudniowych rozmów przedyskutowano problemyprzyjęcia do Sojuszu nowych członków, przedłużeniemandatu NATO w Bośni oraz kwestie dotyczące zmianw strukturze dowodzenia NATO.

1 października Minister obrony Rosji Igor Siergiejew spotkał sięz ministrami obrony państw NATO. Rosja zgodziła sięprzysłać wkrótce oficera łącznikowego, który miałrezydować przy Głównej Kwaterze NATO.

Po naruszeniach zawartych uzgodnień, na prośbęWysokiego Przedstawiciela w Bośni, oddziały SFORpodjęły akcję przeciwko serbskim nadajnikomradiowym i telewizyjnym.

2-8 października Na zaproszenie bułgarskiego Klubu Atlantyckiegow Sofii zebrało się Zgromadzenie OgólneStowarzyszeń Atlantyckich.

8 października Kwaterę Główną NATO odwiedzili: WysokiPrzedstawiciel w Bośni Carlos Westendorp orazambasador Robert H. Frowick.

9 października Ukraina i Węgry jako pierwsze państwa nienależące doNATO otworzyły swe przedstawicielstwadyplomatyczne przy Kwaterze Głównej NATO.

13 października W Bukareszcie odbyła się 43. doroczna sesjaZgromadzenia Północnoatlantyckiego.

24 października W ślad za wizytą szefa rosyjskiego sztabu generalnegogenerała Kwasznina w Kwaterze Głównej NATO w dniu23 października, uczestnicy trzeciego posiedzeniaStałej Wspólnej Rady NATO-Rosja na szczebluambasadorów wydali oświadczenie wyrażające

577

zadowolenie z faktu powołania generała broniZawarzina na przedstawiciela wojskowego Rosji przyNATO.

16 listopada Mieszkańcy Węgier zdecydowaną większością głosów(85 %) opowiedzieli się w referendum zaprzystąpieniem ich państwa do NATO.

18 listopada W Erfurcie w Niemczech spotkali się ministrowiespraw zagranicznych i obrony UZE. Postanowionozharmonizować przewodnictwo w UZEz przewodnictwem w Unii Europejskiej.

25 listopada Rosyjski przedstawiciel wojskowy przy KwaterzeGłównej NATO generał broni Wiktor Zawarzin spotkałsię po raz pierwszy oficjalnie z przewodniczącymKomitetu Wojskowego NATO Klausem Naumannem.

27 listopada Kwaterę Główną NATO odwiedził premier Polski JerzyBuzek.

2-3 grudnia Pierwsze spotkanie Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjana szczeblu ministrów obrony. Spotkali się równieższefowie sztabów 44 państw należących do RadyPartnerstwa Euroatlantyckiego. Ministrowie obrony 15państw NATO uczestniczyli w posiedzeniu GrupyPlanowania Nuklearnego i Komitetu PlanowaniaObrony. Przedstawiciele 16 państw Sojuszu zebrali sięnieco później na posiedzeniu RadyPółnocnoatlantyckiej.

4 grudnia Posiedzenie Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja naszczeblu szefów sztabów.

16 grudnia NATO i Ukraina podpisały porozumienie na tematplanowania pomocy w sytuacjach specjalnych orazprzeciwdziałania skutkom katastrof żywiołowych.

16-17 grudnia W obecności ministrów spraw zagranicznych RepublikiCzeskiej, Polski i Węgier, ministrowie sprawzagranicznych NATO podpisali protokoły przystąpieniatej trójki państw do Sojuszu.

18-19 grudnia Zgromadzenie Ogólne OBWE zatwierdziło wytyczne doopracowania Karty Bezpieczeństwa Europejskiego.

578

1998

14 stycznia Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC)opublikowała Plan Działań na lata 1998-2000.

Wizytę w NATO złożyła Sadako Ogata, WysokiPrzedstawiciel ONZ ds. Uchodźców.

26 stycznia Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent MołdawiiPetra Lucinschi.

4 lutego Kwaterę Główną NATO odwiedził premier byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii* BrankoCrevenkowski.

11 lutego W Naukowym Instytucie Informacji Nauk Społecznych(INION) w Moskwie otwarto uroczyście OśrodekDokumentacyjny Problemów BezpieczeństwaEuropejskiego NATO.

12-18 lutego W organizowanych przez NATO dorocznychćwiczeniach rozwiązywania sytuacji kryzysowychuczestniczyli po raz pierwszy przedstawiciele państwpartnerskich Sojuszu.

20 lutego NATO ogłosiła gotowość do zorganizowaniai poprowadzenia międzynarodowych sił w Bośnii Hercegowinie po wygaśnięciu mandatu SFORw czerwcu 1998 roku. Siły takie zostały utworzone napodstawie mandatu Rady Bezpieczeństwa ONZ.

23 lutego Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydentTurkmenistanu Saparmurat Niyazow.

25 lutego Sekretarz Generalny NATO powitał z uznaniemzawarcie porozumienia między SekretarzemGeneralnym ONZ a Irakiem w sprawachdyplomatycznych związanych z kryzysem irackim.Podkreślił przy tym konieczność wypełnienia rezolucjiRady Bezpieczeństwa ONZ i udzielenia szybkiegoi bezwarunkowego dostępu inspektorom UNSCOM.

Stała Wspólna Rada NATO-Rosja omówiła problemywspółpracy dwustronnej w siłach SFOR w świetleprzedłużenia obecności międzynarodowych oddziałóww Bośni po wygaśnięciu obecnego mandatu SFORw czerwcu 1998 roku.

579

4 marca Rada Północnoatlantycka wyraziła uznanie dla rezolucjinr 1154 Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczącej Irakui dała wyraz swemu poparciu dla woli ONZ zmuszeniaIraku do zastosowania się do tej rezolucji.

5 marca W wydanym oświadczeniu Rada Północnoatlantyckadała wyraz zaniepokojeniu z powodu niedawnychaktów przemocy w Kosowie i wezwała wszystkiestrony do podjęcia natychmiastowych starań dlazmniejszania napięcia.

Rada poparła również starania misji OBWEw Chorwacji dotyczące ponownego osiedlaniauchodźców i osób wypędzonych oraz przypomniałaChorwacji o jej obowiązkach wynikającychz porozumienia pokojowego w Bośni.

11 marca Ambasadorowie i przedstawiciele państw EAPComawiali niebezpieczną sytuację w Kosowie i określiliwarunki osiągnięcia rozwiązania pokojowego.

7 kwietnia Uroczyste otwarcie skrzydła Kwatery Głównej NATOw Brukseli, w którym mieścić się będą misjedyplomatyczne państw partnerskich Sojuszu. Budynekotrzymał imię Manfreda Woernera.

20 kwietnia Stali reprezentanci w Radzie Północnoatlantyckiejodwiedzili Bośnię i Hercegowinę. Towarzyszyli imSekretarz Generalny Javier Solana oraz przewodniczącyKomitetu Wojskowego, generał Naumann.

23 kwietnia Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent LitwyValdas Adamkus.

27-28 kwietnia Seminarium EAPC w Bratysławie na tematdemokratycznej kontroli nad wydatkami obronnymi.

28 kwietnia Kwaterę Główną NATO odwiedził premier RepublikiCzeskiej Josef Tosovsky.

20 maja Rada Północnoatlantycka potępiła decyzję Indiidotyczącą przeprowadzenia próbnego wybuchunuklearnego.

28 maja Podczas posiedzenia Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjaw Luksemburgu NATO i Rosja potępiły próbneeksplozje jądrowe przeprowadzone przez Indiei Pakistan.

580

Ministrowie spraw zagranicznych NATO zebrani naposiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej wydalioświadczenie wyrażające zaniepokojenie sytuacjąw Kosowie oraz przedstawili działania podejmowanedla powstrzymania kryzysu i osiągnięcia rozwiązaniapokojowego.

29 maja Pod egidą EAPC powołano Euroatlantycki OśrodekKoordynacji Reagowania w przypadku KlęskŻywiołowych (EADRCC), który mieści się w KwaterzeGłównej NATO.

30 maja Sekretarz Generalny NATO potępił przeprowadzoneprzez Pakistan kolejne próbne eksplozje jądrowei wezwał Indie oraz Pakistan do wstrzymania próbz ładunkami nuklearnymi i pociskami, do podpisaniaukładu NPT i CTBT oraz do rozpoczęcia rokowańprowadzonych do złagodzenia napięcia w stosunkachdwustronnych.

12 czerwca Stała Wspólna Rada NATO-Rosja na szczebluministrów obrony postanowiła kontynuowaćwspółpracę NATO i Rosji w ramach SFOR oraz potępiłaBelgrad za użycie siły w Kosowie, jak równieżekstremistów za odwołanie się do aktów przemocy.

15 czerwca W Albanii oraz w byłej Jugosłowiańskiej RepubliceMacedonii* odbyły się ćwiczenia lotnicze NATO podnazwą Determined Falcon uzgodnione z rządami obupaństw.

18 czerwca Podczas posiedzenia Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjaobie strony potwierdziły wolę dopomożeniaw międzynarodowych staraniach znalezieniapokojowego rozwiązania kryzysu w Kosowie.

17-19 czerwca W Lublanie w Słowenii odbyło się KolokwiumEkonomiczne NATO na temat rozwoju gospodarczegoi referendum w państwach partnerskich.

2-3 lipca W Sarajewie odbyło się seminarium informacyjneNATO, którego zadaniem było upowszechnieniedoświadczeń demokratycznych w Bośnii Hercegowinie.

10 lipca Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent BułgariiPetar Stojanow.

581

24 lipca Kwaterę Główną NATO odwiedził premier WęgierWiktor Orban.

12 sierpnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyraziłgłębokie zaniepokojenie przedłużaniem się aktówprzemocy w Kosowie i przypomniał, że RadaPółnocnoatlantycka omówiła plany wojskowedotyczące możliwości zakończenia konfliktui stworzenia warunków dla negocjacji.

14 września Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wezwałwszystkie strony do wykazania dobrej wolii stworzenia warunków dla przywrócenia pokojui stabilności w Albanii.

18 września Minister spraw zagranicznych Francji Hubert Védrineobjął stanowisko Przewodniczącego Rady Północno-atlantyckieji3.

24 września Rada Północnoatlantycka zatwierdziła wydanieostrzeżenia przewidującego zastosowanie w Kosowieograniczonej opcji lotniczej lub etapowej kampaniipowietrznej.

24-25 września W Vilamoura w Portugalii odbyło się nieoficjalnespotkanie ministrów obrony NATO.

30 września Podczas posiedzenia Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjaomawiano kwestie dotyczące współpracy obu stronw ramach SFOR oraz wyrażono zaniepokojeniehumanitarną sytuacją w Kosowie.

5 października Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent SłoweniiMilan Kucan.

7 października Kwaterę Główną NATO odwiedzili: premier RepublikiCzeskiej Milos Zeman i premier Bułgarii Iwan Kostow.

9 października NATO i Rosja wyraziły pełne poparciedyplomatycznych starań zmierzających do znalezieniapolitycznego rozwiązania kryzysu w Kosowie orazpodkreśliły potrzebę natychmiastowego, pełnegoprzestrzegania postanowień rezolucji nr 1160 i 1199Rady Bezpieczeństwa ONZ.

582

3 Ta honorowa funkcja przypada kolejno ministrom spraw zagranicznych państwczłonkowskich.

13 października Z uwagi na nieprzestrzeganie przez FederalnąRepublikę Jugosławii postanowień rezolucji nr 1199Rady Bezpieczeństwa ONZ, Rada Północnoatlantyckadokonała przeglądu sytuacji w Kosowie i wydałapolecenie przeprowadzenia, po upływie około 96godzin, ograniczonych ataków lotniczych orazetapowej kampanii powietrznej w Jugosławii.

13-15 października Pod egidą Komitetu Obrony Powietrznej NATOw tureckiej bazie lotniczej Kayseri odbyły się pierwszećwiczenia, w ramach których przeprowadzonostrategiczną operację załadowania mobilnego radaruobrony powietrznej NATO na pokład ciężkiegorosyjskiego transportowca Ił-76. Zadaniem ćwiczeńbyło przygotowanie się do ewentualnych wspólnychakcji wspierających operacje pokojowe.

15 października Kwaterę Główną NATO odwiedzili: prezydent ŁotwyGuntis Ulmanis oraz premier RP Jerzy Buzek.

Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedziłBelgrad. Towarzyszyli mu: Przewodniczący KomitetuWojskowego generał Naumann oraz NaczelnyDowódca Sojuszniczych Sił Zbrojnych NATO Europa(SACEUR) gen. Clark. Celem wizyty było skłonienieprezydenta Miloszewicia do natychmiastowegoi pełnego przestrzegania postanowień rezolucji RadyBezpieczeństwa ONZ nr 1119 w sprawie Kosowa.Podpisano porozumienie w sprawie weryfikacjiz powietrza sytuacji w Kosowie.

16 października Rada Północnoatlantycka postanowiła utrzymaćgotowość do przeprowadzania operacji lotniczychprzeciwko Jugosławii i przedłużyła termin wykonaniaataków lotniczych do 27 października.

20 października Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR), generał Clark, omówił w Belgradziez przywódcami serbskimi problemy kryzysuw Kosowie. Kwaterę Główną NATO odwiedził premierRumunii Radu Vasile.

21 października Kwaterę Główną NATO odwiedził Carlos Westendorp,Wysoki Przedstawiciel odpowiedzialny za koordynacjędziałalności organizacji i agencji cywilnych w Bośnii Hercegowinie. Konferował z Sekretarzem

583

Generalnym NATO oraz wystąpił podczas posiedzeniaRady Północnoatlantyckiej.

Podczas posiedzenia Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjana szczeblu ambasadorów przedyskutowano sytuacjęw Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie. NATO i Rosjawyraziły poparcie dla wysiłków mających na celuznalezienie pokojowego rozwiązania kryzysuw Kosowie w oparciu o ścisłe przestrzeganie rezolucjinr 1160 oraz 1199 Rady Bezpieczeństwa ONZ.

22 października Kwaterę Główną NATO odwiedził premier byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii BrankoCrvenkovski.

24-25 października Przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO, generałNaumann, oraz Naczelny Dowódca Sił SojuszniczychNATO Europa (SACEUR), generał Clark, powrócili doBelgradu, żeby ponownie omówić kryzys w Kosowiez przywódcami serbskimi.

27 października Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wydałoświadczenie, w którym zwrócił uwagę na poprawębezpieczeństwa i warunków humanitarnychw Kosowie po decyzjach podjętych 13 październikaprzez Radę Północnoatlantycką. Solana potwierdziłprzy tym konieczność pełnego przestrzeganiapostanowień rezolucji nr 1199 oraz nr 1203 RadyBezpieczeństwa ONZ, utrzymanie przez NATOinstrukcji w odniesieniu do ograniczonych operacjilotniczych, w zależności od oceny i decyzji RadyPółnocnoatlantyckiej, oraz utrzymanie instrukcjiodnośnie do etapowej kampanii powietrznej. Solanawezwał też Albańczyków mieszkających w Kosowie doprzestrzegania postanowień rezolucji RadyBezpieczeństwa ONZ.

4 listopada Kwaterę Główną NATO odwiedził prezydent EstoniiLennart Meri.

8 listopada Kwaterę Główną NATO odwiedził premier SłowacjiMikulas Dzurinda.

11 listopada Uczestnicy posiedzenia Komisji NATO-Ukraina przyjęliinformację o zatwierdzonym niedawno programiewspółpracy z NATO oraz omówili inne kwestie, w tym

584

sprawę stacjonowania dwóch oficerów łącznikowychNATO w Kijowie, których zadaniem będzie ułatwianieudziału Ukrainy w programie Partnerstwa dla Pokoju.

16 listopada Sekretarz Generalny NATO uczestniczył w spotkaniuministerialnym Unii Zachodnioeuropejskiej, któreodbyło się w Rzymie.

18-20 listopada Sekretarz Generalny NATO spotkał się w Nowym Jorkui w Waszyngtonie z Sekretarzem Generalnym ONZ KofiAnnanem oraz z wyższymi rangą przedstawicielamiadministracji i Senatu USA.

19 listopada Pierwsze spotkanie Wspólnej Komisji NATO-Rosja ds.Współpracy Naukowej iTechnicznej w Moskwie.

Rada Północnoatlantycka wyraziła zaniepokojeniepogarszającą się sytuacją w Kosowie. Jejprzedstawiciele z naciskiem stwierdzili, iż wszystkiestrony muszą w pełni podporządkować sięodpowiednim rezolucjom Rady BezpieczeństwaNarodów Zjednoczonych.

25 listopada Prezydent Rumunii, dr Emil Constantinescu złożyłwizytę w Kwaterze Głównej NATO.

26 listopada Sekretarz Generalny i Naczelny Dowódca SiłSojuszniczych NATO Europa złożyli wizytę w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii*, aby omówićsytuację w Kosowie z prezydentem Kiro Gligorovemi przedstawicielami rządu.

26-27 listopada Międzyministerialna Komisja Państwowa Ukrainyprzybyła z wizytą do NATO, aby przedstawić ukraińskiprogram współpracy z NATO (1999-2001).

27 listopada Premier Słowacji Mikulas Dzurinda złożył wizytęw siedzibie NATO.

30 listopada Stała Wspólna Rada NATO-Rosja omówiła współpracępomiędzy NATO i Rosją w ramach SFOR w Bośnii Hercegowinie oraz sposoby przyszłej współpracyw zakresie wpierania międzynarodowej misjiweryfikacyjnej w Kosowie.

2 grudnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wydałoświadczenie w sprawie zatrzymania przez żołnierzy

585

SFOR gen. Radislava Krstica podejrzanegoo dokonanie zbrodni wojennych.

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii* wyraziłazgodę na stacjonowanie na jej terytorium oddziałówNATO, które w razie potrzeby miały przeprowadzićewakuację międzynarodowego personelu biorącegoudział w misji weryfikacyjnej OBWE w sąsiednimKosowie.

3 grudnia Premier Albanii, Pandeli Majko złożył wizytęw siedzibie NATO.

7 grudnia Premier byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii*Ljubco Georgievski złożył wizytę w siedzibie NATO.

8 grudnia Rada Północnoatlantycka odbyła spotkanie na szczebluministrów spraw zagranicznych z udziałem trzechnowo zaproszonych państw: Republiki Czeskiej, Węgieri Polski. Ministrowie omówili przygotowania doSzczytu Waszyngtońskiego w kwietniu 1999 roku,dokonali przeglądu sytuacji w Bośni i Hercegowinieoraz omówili przyszłość SFOR i konsultowali sięwzajemnie w sprawie sytuacji w Kosowie.Przeanalizowali również postępy w zakresie między-narodowej adaptacji NATO oraz zaktualizowaniaKoncepcji Strategicznej Sojuszu. W imieniu 19 rządówwydano oddzielne oświadczenie w sprawie adaptacjitraktatu CFE. Rada Partnerstwa Euroatlantyckiegoodbyła spotkanie na szczeblu ministrów sprawzagranicznych. Ministrowie omówili przyszłewyzwania dla bezpieczeństwa oraz współpracę NATO-państwa partnerskie w kontekście EAPC i Partnerstwadla Pokoju, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacjiw Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie. Dokonali onitakże przeglądu postępów we wdrażaniuPodstawowego Dokumentu EAPC oraz przyjęlizaktualizowany Plan Działań EAPC na lata 1998-2000.

Minister spraw zagranicznych Austrii, WolfgangSchüssel, sprawujący funkcję przewodniczącego RadyUnii Europejskiej odbył spotkanie z SekretarzemGeneralnym NATO w celu przeprowadzenianieformalnej wymiany poglądów w kwestiach

586

będących przedmiotem wspólnej troski, włączającsytuację w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

9 grudnia Stała Wspólna Rada NATO-Rosja odbyła spotkanie naszczeblu ministrów spraw zagranicznych. Ministrowieocenili wdrażanie Programu Prac PJC na rok 1998. Zradością stwierdzili postępy w zakresie rozwijaniasilnego, stabilnego partnerstwa oraz podkreśliliużyteczność PJC w promowaniu konsultacji,koordynacji i wspólnego działania.

Odbyło się posiedzenie Komisji NATO-Ukraina naszczeblu ministrów spraw zagranicznych. Ministrowieocenili wdrażanie Karty NATO-Ukraina i przyjęliprogram prac na rok 1999. Podpisano wstępneporozumienie w sprawie mianowania dwu oficerówłącznikowych NATO w Kijowie. Ministrowie NATOz radością powitali ogłoszenie ukraińskiego„Państwowego Programu Współpracy z NATO do roku2001“.

10 grudnia Sekretarz Generalny NATO w towarzystwie GenerałaWesley’a K. Clarka (SACEUR) złożył wizytę w Bośnii Hercegowinie.

17 grudnia Rada Północnoatlantycka spotkała się na szczebluministrów obrony z udziałem trzech zaproszonychpaństw; Republiki Czeskiej, Węgier i Polski.Ministrowie ocenili wprowadzanie w życie decyzjiSzczytu Madryckiego w dziedzinie obrony, omówilizdolności obronne NATO oraz przygotowania doSzczytu Waszyngtońskiego. Zapoznali się takżez sytuacją w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

Odbyło się spotkanie ministerialne KomitetuPlanowania Obrony oraz Grupy PlanowaniaNuklearnego. Ministrowie przyjęli wskazaniaMinisterialne z roku 1998, przedstawiające wskazówkipolityczne skierowane do władz wojskowych Sojuszuna okres aż do 2006 r. i lata następne.

Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniewzywające Prezydenta Saddama Husajna do pełnegopodporządkowania się zobowiązaniom Iraku orazwznowienia współpracy z Komisją Specjalną NarodówZjednoczonych ds. Rozbrojenia (UNSCOM).

587

18 grudnia Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego odbyłaposiedzenie na szczeblu ministrów obrony w celuomówienia przyszłych wyzwań dla bezpieczeństwaoraz przeanalizowania współpracy NATO-Partnerzy,w kontekście EAPC oraz Partnerstwa dla Pokoju,z punktu widzenia obrony. Ministrowie wymienili takżepoglądy na temat sytuacji w Bośni i Hercegowinie orazpokreślili potrzebę szybkiego wynegocjowaniasposobu zakończenia kryzysu w Kosowie. MinistrowieNATO z radością przyjęli wolę partnerów w zakresieprzyczyniania się do dowodzonej przez NATO lotniczejmisji weryfikacyjnej w Kosowie.

Komisja NATO-Ukraina odbyła spotkanie na szczebluministrów obrony, aby omówić działania związanez obroną i współpracą wojskową pomiędzy NATOi Ukrainą. Funkcja honorowa sprawowana rotacyjnieprzez ministrów spraw zagranicznych państwczłonkowskich NATO.

1999

1 stycznia Program Naukowy NATO został poddany rewizjii zrestrukturalizowany, tak aby ukierunkować wsparciena projekty zakładające współpracę pomiędzynaukowcami z NATO i państw partnerskich. Wspólnaeuropejska waluta euro, została przyjęta przez 11państw członkowskich Unii Europejskiej.

7 stycznia Sekretarz Generalny NATO złożył wizytę w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii*, aby spotkaćsię z ministrem spraw zagranicznych AleksandremDimitrovem oraz ministrem obrony Nikolą Kljuszevem.Sekretarz Generalny odwiedził także KomórkęKoordynującą ds. Weryfikacji (KVCC) w Kumanovieoraz Siły Ewakuacyjne NATO.

9 stycznia Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniew sprawie nieudanej akcji przeprowadzonej przezfrancuskich żołnierzy SFOR, której celem byłoaresztowanie oskarżanego o zbrodnie wojenneDragana Gagovicia. Akcja zakończyła się zastrzeleniemposzukiwanego.

17 stycznia Sekretarz Generalny NATO w imieniu RadyPółnocnoatlantyckiej potępił masakrę kosowskich

588

Albańczyków dokonaną przez wojska serbskiew Raczaku oraz wezwał władze jugosłowiańskie dopełnej współpracy z Trybunałem Haskim — zgodniez rezolucjami — i postawienia przed sądem osóbodpowiedzialnych za zbrodnie.

18 stycznia Generałowie NATO Wesley Clark — Naczelny DowódcaSił Sojuszniczych NATO Europa oraz Klaus Naumann— Przewodniczący Komitetu Wojskowego udali się doBelgradu, aby uświadomić prezydentowi JugosławiiSlobodanowi Miloszewiciowi powagę sytuacjiw Kosowie.

20 stycznia Stała Wspólna Rada NATO-Rosja przeanalizowałapogarszającą się sytuację w Kosowie i potwierdziłaswoje pełne poparcie dla misji weryfikacyjnej OBWE.NATO i Rosja wezwały wszystkie strony dozakończenia aktów przemocy i otwarcia drogi dowynegocjowania porozumienia.

28 stycznia Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniepopierające propozycje Grupy Kontaktowej, którazaoferowała się w określonych ramach czasowychpodjąć mediacje w sprawie zawarcia tymczasowegoporozumienia politycznego w Kosowie. NATOzdecydowało się zwiększyć swoją gotowość wojskową,aby zapewnić spełnianie żądań wspólnotymiędzynarodowej.

Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan odwiedziłsiedzibę NATO i wygłosił przemówienie przed RadąPółnocnoatlantycką. Dyskusja skoncentrowała się nasytuacji w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

Obejmująca przedstawicieli 6 państw GrupaKontaktowa ds. byłej Jugosławii wezwała rządFederalnej Republiki Jugosławii i reprezentantówkosowskich Albańczyków do rozpoczęcia negocjacjiw Rambouillet, we Francji.

30 stycznia Rada Północnoatlantycka wyraziła zgodę na atakipowietrzne na terytorium Federalnej RepublikiJugosławii i scedowała uprawnienia w zakresiewdrażania tej decyzji na Sekretarza GeneralnegoNATO, w przypadku gdyby nie zostały spełnioneżądania wspólnoty międzynarodowej. Rada ogłosiła,

589

że stosowne środki zostaną podjęte, jeśli kosowscyAlbańczycy odmówią podporządkowania sięustaleniom.

Sekretarz spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii RobinCook poleciał do Belgradu, aby wydać ostrzeżeniaskierowane do prezydenta Miloszewicia, wzywające dopowstrzymania zabójstw w Kosowie. Alternatywąmiały być naloty powietrzne NATO przeciwkopozycjom Serbów odpowiedzialnych za represjew Kosowie

3 lutego W Kwaterze Głównej NATO odbyło się wspólneseminarium z zakresu zarządzania kryzysowego NATO-UZE w sprawie budowy Europejskiej Tożsamościw dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI).

7 lutego Rozpoczęcie rozmów pokojowych pomiędzy Serbamii przedstawicielami kosowskich Albańczykóww Rambouillet we Francji.

9 lutego Węgierski parlament przytłaczającą większościągłosów opowiedział się za członkostwem w NATO.

10-12 lutego Przedstawiciele Komitetu Politycznego NATO złożyliwizytę na Ukrainie w celu przeprowadzenia rozmówz wyższymi rangą przedstawicielami rządu w sprawiewdrażania postanowień Karty NATO-Ukraina.

12 lutego Wraz ze zbliżaniem się terminu zakończenia negocjacjiw sprawie Kosowa w Rambouillet, RadaPółnocnoatlantycka powtórzyła swoje wcześniejszeżądania i podkreśliła, że siły Sojuszu były gotowe dopodjęcia wszelkich kroków niezbędnych dozapobieżenia katastrofie humanitarnej i zmierzającychdo politycznego rozwiązania konfliktu.

17 lutego Stała Wspólna Rada NATO-Rosja omówiła sytuacjęw Bośni i Hercegowinie, podkreślając znaczenierozmów pokojowych w Rambouillet i pilnie wzywającstrony do podjęcia odpowiedzialnych i intensywnychdziałań w celu osiągnięcia tymczasowegoporozumienia politycznego.

Obie izby polskiego parlamentu przytłaczającąwiększością głosów opowiedziały się za członkostwemPolski w NATO.

590

18-19 lutego Wizyty Sekretarza Generalnego NATO oraz NaczelnegoDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa Wesley’aClarka w byłej Jugosłowiańskiej RepubliceMacedonii*, a także w Bośni i Hercegowinie.

23 lutego Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wydałoświadczenie apelujące do stron zaangażowanychw kosowskie rozmowy pokojowe o przyjęcie w całościplanu pokojowego Grupy Kontaktowej.

24-26 lutego Ambasadorzy NATO i przedstawiciele państwczłonkowskich Dialogu Śródziemnomorskiego spotkalisię po raz pierwszy na Konferencji w Walencji, abyomówić przyszłe działania w związku z DialogiemŚródziemnomorskim NATO.

1 marca Rada Północnoatlantycka przychyliła się do wnioskówo aktywację kwater głównych w nowej strukturzedowodzenia wojskowego NATO.

3 marca Specjalni wysłannicy Stanów Zjednoczonych i UniiEuropejskiej w Kosowie, Ambasador Christopher Hilloraz Wolfgang Petritsch, złożyli sprawozdanie RadziePółnocnoatlantyckiej.

5 marca Sekretarz Generalny NATO z radością przyjąłoświadczenie Niezależnego Arbitra Roberta Owenaw sprawie przyszłego neutralnego statusu Brcka.Sekretarz Generalny wezwał wszystkie strony konfliktudo honorowania tej decyzji gwarantującej wszystkimmieszkańcom Bośni i Hercegowiny prawo doswobodnego przemieszczania się przez okręg Brcka.

Sekretarz Generalny NATO wyraził swoje poparcie dladecyzji Wysokiego Przedstawiciela CarlosaWestendorpa, który — zgodnie z upoważnieniamiudzielonymi mu na mocy Ogólnego RamowegoPorozumienia Pokojowego Bośni i Hercegowiny —usunął Nikolę Poplasena ze stanowiska prezydentaRepubliki Serbskiej.

12 marca Zgodnie z Artykułem 14 Traktatu Północnoatlantyckiegoministrowie spraw zagranicznych Polski, RepublikiCzeskiej i Węgier zdeponowali w Bibliotece Trumanaw Independence, Missouri dokumenty akcesyjne

591

swoich państw, które miały być dołączone do TraktatuWaszyngtońskiego.

15 marca Wznowienie w Paryżu negocjacji dotyczącychTymczasowego Porozumienia Pokojowego w Kosowie.

16 marca W Kwaterze Głównej NATO odbyła się ceremoniawzniesienia na maszt flag nowych państwczłonkowskich na znak przystąpienia do NATO Polski,Republiki Czeskiej i Węgier.

17 marca Podczas posiedzenia Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjaambasadorowie prowadzili dalsze konsultacjew sprawie kryzysu w Kosowie i podkreślili znaczenienegocjacji paryskich.

19 marca Zawieszenie negocjacji paryskich w sprawieTymczasowego Porozumienia w Kosowiespowodowane decyzją Federalnej RepublikiJugosławii o odmowie podpisania TymczasowegoPorozumienia Pokojowego.

22 marca W związku z zawieszeniem negocjacji paryskich 19marca oraz w odpowiedzi na nieprzejednaną postawęBelgradu, Rada Północnoatlantycka upoważniłaSekretarza Generalnego NATO do zdecydowania — poprzeprowadzeniu dalszych konsultacji — o podjęciuszerokiej gamy operacji powietrznych zmierzającychdo zakończenia prześladowań w Kosowie. Podczasspotkania Komisji NATO-Ukraina ambasadorzyomówili pogarszającą się sytuację bezpieczeństwaw Kosowie, pilnie wzywając Federalną RepublikęJugosławii do przyjęcia Tymczasowego Porozumieniapodpisanego przez delegację kosowskichAlbańczyków. Członkowie NATO docenili ofertęUkrainy, która zobowiązała się wnieść wkład dopowietrznej operacji weryfikacyjnej w Kosowie orazuczestniczyć w ewentualnych kierowanych przez NATOsiłach pokojowych.

23 marca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana poleciłGenerałowi Wesley’owi Clarkowi (SACEUR)rozpoczęcie operacji powietrznych w FederalnejRepublice Jugosławii. Celem tych działań miało byćpowstrzymanie przemocy i doprowadzenie dozakończenia kryzysu humanitarnego w Kosowie,

592

zapobieżenie rozprzestrzenianiu się niestabilnościw tym regionie oraz zapewnienie politycznegorozwiązania konfliktu.

24 marca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana ogłosił, żezamiarem NATO było podjęcie działań wojskowychprzeciwko Federalnej Republice Jugosławii w wynikuzałamania się negocjacji politycznych zmierzającychdo zakończenia kryzysu w Kosowie. Solana podkreślił,że celem działań NATO jest zapobieżenie dalszymcierpieniom ludzkim i aktom przemocy orazniedopuszczenie do rozszerzenia się niestabilnościw tym regionie, a działania te są wymierzoneprzeciwko represyjnej polityce przywódców Serbii.Rozpoczęły się naloty powietrzne NATO na celewojskowe.

27 marca Sekretarz Generalny NATO polecił NaczelnemuDowódcy Sił Sojuszniczych (SACEUR) zainicjowanieszerokiego zakresu operacji powietrznych w FederalnejRepublice Jugosławii oraz zintensyfikowanie działańprzeciwko jugosłowiańskim siłom zbrojnym.

3 kwietnia Rada Północnoatlantycka upoważniła zwierzchnikaKorpusu Szybkiego Reagowania w Dowództwie SiłSojuszniczych NATO Europa, Generała Sir MichaelaJacksona do koordynowania wysiłków humanitarnychNATO w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii*,z wykorzystaniem wszystkich sił NATO stacjonującychw tym regionie.

4 kwietnia W Kwaterze Głównej NATO odbyło się spotkanie RadyPółnocnoatlantyckiej z przedstawicielami państwczłonkowskich Unii Europejskiej, przewodniczącymOBWE, Wysokim Komisarzem NarodówZjednoczonych ds. Uchodźców oraz przedstawicielamiRady Europy i Unii Zachodnioeuropejskiej. Celemspotkania było skoordynowanie wysiłków związanychz bardzo głębokim kryzysem humanitarnymspowodowanym działaniami sił serbskich w Kosowie.

5-7 kwietnia Zastępca Sekretarza Generalnego NATO, AmbasadorSergio Balanzino odwiedził Rumunię, Bułgarię, byłąJugosłowiańską Republikę Macedonii* oraz Albanięi spotkał się z władzami tych państw. Odwiedził także

593

żołnierzy NATO stacjonujących w byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii* i dokonałbezpośredniej oceny sytuacji uchodźców w tymregionie.

6 kwietnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wydałoświadczenie odrzucające, jako niewystarczające,zawieszenie broni zaproponowane przez FederalnąRepublikę Jugosławii. Solana podkreślił, że żądaniawspólnoty międzynarodowej muszą być spełnionezanim będzie można rozważyć wprowadzeniezawieszenia broni.

9 kwietnia Minister spraw zagranicznych Aleksander Dimitrovoraz minister obrony Nikola Kljuszev z byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii* odbylispotkanie z Radą Północnoatlantycką w KwaterzeGłównej NATO. Przedstawiciele państwsprzymierzonych potwierdzili swoją wysoką ocenę roliodgrywanej przez to państwo w zakresierozwiązywania kryzysu uchodźców. Docenili takżeogromne konsekwencje konfliktu, jakie poniosła samabyła Jugosłowiańska Republika Macedonii*.

12 kwietnia Nadzwyczajne spotkanie ministerialne RadyPółnocnoatlantyckiej. Ministrowie spraw zagranicznychwystosowali formalne oświadczenie na temat sytuacjiw Kosowie i okolicznych regionach. Potwierdzilisolidarność Sojuszu działającego z upoważnieniawspólnoty międzynarodowej w celu zakończeniakonfliktu. Wymienili również pięć warunków, któremuszą być spełnione przez przywódców Jugosławii(zakończenie działań wojskowych i prześladowań;wycofanie wszystkich sił serbskich; zaakceptowaniemiędzynarodowej obecności wojskowej; powrótuchodźców; wola podjęcia negocjacji zmierzających doosiągnięcia rozwiązania politycznego opartego naPorozumieniach z Rambouillet).

14 kwietnia Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds.Uchodźców Pani Sadako Ogata złożyła wizytęw siedzibie NATO.

21 kwietnia Premier Bułgarii Ivan Kostov złożył wizytę w KwaterzeGłównej NATO.

594

23 kwietnia Otwarcie Biura Łącznikowego NATO w Kijowie.

23-25 kwietnia Szczyt Waszyngtoński Rady Północnoatlantyckiej.Przywódcy Sojuszu świętowali 50. rocznicę powstaniaSojuszu i potwierdzili swoją zdecydowaną wolęzakończenia polityki prześladowań prowadzonej przezreżim jugosłowiański w Kosowie oraz wolękontynuowania kampanii powietrznej aż do czasu,spełnienia pięciu warunków postawionych przezwspólnotę międzynarodową.

Rozpoczęcie prac zmierzających do wdrożenia seriiinicjatyw mających przygotować NATO na wyzwaniaXXI wieku. Przywódcy NATO ogłosili DeklaracjęWaszyngtońską. Zapowiedzieli także przyjęciezaktualizowanej Koncepcji Strategicznej oraz inicjatywzmierzających do: poprawy zdolności obronnych;odniesienia się do zagrożeń stwarzanych przez brońmasowego rażenia; przyspieszenia procesu tworzeniaEuropejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwai Obrony w ramach Sojuszu; wzmocnieniaoperacyjnego wymiaru Partnerstwa dla Pokoju orazkonsultacji i współpracy w ramach EAPC; rozwojuDialogu Śródziemnomorskiego NATO; a także pomocypaństwom aspirującym do członkostwa w NATO zapośrednictwem Planu Działań na rzecz Członkostwa.

Spotkanie przywódców Sojuszu z przedstawicielamipaństw sąsiadujących z Federalną RepublikąJugosławii, którego celem jest omówienie wpływutrwającego kryzysu w Kosowie i regionach dońprzyległych. Przywódcy Sojuszu zaproponowali środkizmierzające do wzmocnienia bezpieczeństwaregionalnego i promowania współpracy regionalnejw Europie Południowo-Wschodniej. Szefowie państwi rządów 19 państw członkowskich Sojuszu orazUkrainy spotkali się po raz pierwszy podczas szczytu,aby omówić wdrażanie Karty SzczególnegoPartnerstwa; sytuację w Kosowie; wyzwania dlabezpieczeństwa euroatlantyckiego; dostosowywanieSojuszu; a także rolę Ukrainy w zakresie zapewnieniastabilności w Europie.

Spotkanie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiegow ramach Szczytu w Waszyngtonie. Przywódcy EAPC

595

poparli raport Polityczno-Wojskowego KomitetuSterującego Programu Partnerstwa dla Pokoju („Wkierunku partnerstwa w XXI wieku — wzmocnionei bardziej operacyjne Partnerstwo“).

28 kwietnia Rada Północnoatlantycka przedłużyła do końca 1999roku misję zespołu ekspertów z NATO i państwpartnerskich polegającą na szkoleniu albańskichwojskowych w rozbrajaniu niewypałów.

3 maja Rosyjski wysłannik na Bałkanach, Wiktor Czernomyrdinprzybył do Waszyngtonu po złożeniu wizyt w Rzymie,Bonn i Belgradzie, aby spotkać się z prezydentemClintonem i Sekretarzem Generalnym NarodówZjednoczonych Kofi Annanem w kontekście inicjatywzmierzających do znalezienia dyplomatycznegorozwiązania kryzysu w Kosowie.

4 maja Wizyta prezydenta Clintona w Kwaterze Głównej NATOpoświęcona sytuacji w Kosowie.

10 maja Europejscy ministrowie obrony i spraw zagranicznychzgodzili się współpracować w celu wypracowaniawspólnej zdolności obronnej, która umożliwiłabyrozwiązywanie kryzysów, takich jak konflikt naBałkanach.

14 maja Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. PrawCzłowieka, Mary Robinson potępiła etniczne czystkiw Kosowie.

18 maja Przywódca Demokratycznej Ligi Kosowa, dr IbrahimRugova złożył wizytę w siedzibie NATO.

20 maja Wizyta w siedzibie NATO włoskiego PremieraMassimo D’Alemy. D’Alema wydał oświadczenie,w którym zaproponował przerwanie bombardowaniaJugosławii na trzy dni, co miało umożliwić osiągnięcieporozumienia pomiędzy członkami NATO i Rosjąw sprawie projektu rezolucji Rady BezpieczeństwaNarodów Zjednoczonych.

25 maja Wizyta w NATO Przewodniczącego Rządu KrólestwaHiszpanii, José Marii Aznara.

Wizyta premiera Albanii Pandeliego Majko w KwaterzeGłównej NATO.

596

1 czerwca Program Współpracy Badawczej NATO-EAPC 1999-2001 ogłosił nazwiska stypendystów.

Wizyta premiera Słowenii Janeza Drnovsekaw Kwaterze Głównej NATO.

4 czerwca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana zostałwyznaczony na nowo utworzone stanowiskoWysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds.Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

10 czerwca Po 78 dobach nieustannych nalotów SekretarzGeneralny NATO Javier Solana wydał oświadczenieo zawieszeniu operacji powietrznych po tym jakprezydent Miliszević wyraził zgodę na wycofanieswoich oddziałów z Kosowa. Rada BezpieczeństwaNarodów Zjednoczonych autoryzowała rozmieszczenieMiędzynarodowych Sił Pokojowych w Kosowie (KFOR)w Kosowie, których główny rdzeń stanowiło NATO,zgodnie z warunkami Wojskowego PorozumieniaTechnicznego podpisanego przez dowódcę KFOR,generała Sir Michaela Jacksona i przedstawicieli władzjugosłowiańskich.

11 czerwca Rosyjskie oddziały weszły do Prisztiny poprzedzającżołnierzy KFOR.

18 czerwca Podczas nadzwyczajnego spotkania ministrów sprawzagranicznych i obrony Rady Północnoatlantyckiejw siedzibie NATO wydane zostało kolejneoświadczenie zatytułowane „Sytuacja w Kosowiei przyległych regionach“.

20 czerwca Sekretarz Generalny NATO ogłosił, że wszystkiejugosłowiańskie siły policji i wojska opuściły Kosowozgodnie z Wojskowym Porozumieniem Technicznym.

23 czerwca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana złożył wizytęw Kosowie.

Wizyta w siedzibie NATO prezydenta Armenii RobertaKoczariana.

29 czerwca Otwarcie pierwszego Centrum Szkolenia Partnerstwadla Pokoju w stolicy Turcji, Ankarze.

597

12 lipca Były wicepremier Serbów Bośniackich RadislavBrdjanin stanął przed ONZ-owskim TrybunałemKryminalnym dla byłej Jugosławii.

13 lipca Wizyta w siedzibie NATO Bernarda Kouchnera,Specjalnego Przedstawiciela ONZ w Kosowie.

Wizyta w siedzibie NATO prezydenta Słowacji RudolfaSchustera.

23 lipca Oświadczenie Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosjaw sprawie sytuacji bezpieczeństwa w Kosowie,potwierdzające zobowiązanie do pełnego wdrożeniapostanowień i celów Rezolucji 1244 RadyBezpieczeństwa ONZ.

30 lipca Powołanie do życia Paktu Stabilności dla EuropyPołudniowo-Wschodniej zostało uzgodnione naspotkaniu Rady Ministrów Unii Europejskiej w Köln,Niemcy.

2 sierpnia Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO JavieraSolany w sprawie działań SFOR przeciwkoRadomirowi Kovaciowi, podejrzanemu o dokonaniezbrodni wojennych.

4 sierpnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana ogłosił, żeLord George Robertson, minister obrony WielkiejBrytanii zostanie następnym Sekretarzem GeneralnymNATO.

19 sierpnia Stany Zjednoczone i Rosja potwierdziły, że traktatz 1972 roku zakazujący użycia systemów obronyrakietowej jest kamieniem węgielnym stabilnościstrategicznej pomiędzy tymi dwoma państwami.

6 września Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedziłKosowo.

8 września Wizyta w siedzibie NATO Wysokiego PrzedstawicielaWolfganga Petrischa odpowiedzialnego zakoordynowanie pracy organizacji cywilnych w Bośnii Hercegowinie.

9 września Komisja NATO-Ukraina z radością przyjęła osiągnięciaKFOR i zatwierdziła przyszły udział Ukrainyw Międzynarodowych Siłach Pokojowych w Kosowie.

598

9-11 września Otwarcie nowej siedziby Akademii Obrony NATOw Rzymie w obecności stałych przedstawicieli RadyPółnocnoatlantyckiej.

10 września Mianowanie gen. armii niemieckiej dr KlausaReinharda na stanowisko dowódcy KFOR w miejscegenerała Sir Michaela Jacksona.

10-11 września Przywódcy ponad 20 państw położonych nad MorzemCzarnym i Morzem Bałtyckim spotkali się w ukraińskiejJałcie, aby omówić kwestie integracji europejskiej.

13 września Żołnierze z Niemiec, Polski, Danii, Rumunii i Litwyuczestniczyli w ćwiczeniach wojskowych, któreodbywały się w środkowej Litwie.

15 września Stała Wspólna Rada NATO-Rosja omówiła sytuacjęw Kosowie i regionach przyległych oraz współpracęNATO-Rosja w ramach międzynarodowej obecności siłbezpieczeństwa w Kosowie.

21 września Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyraziłradość w powodu stwierdzenia KFOR, że ArmiaWyzwolenia Kosowa podporządkowała się nakazowirozbrojenia.

21-22 września Nieformalne spotkanie ministrów obrony NATOwToronto.

23 września Unia Europejska powitała zakończenie akcjirozbrajania Armii Wyzwolenia Kosowa oraz utworzeniawielonarodowego Kosowskiego Korpusu Ochrony.

24 września Rosyjskie samoloty wojskowe rozpoczęły akcjębombardowania obszarów wokół zbuntowanejprowincji Grozny — eskalacja konfliktu w Czeczenii.

6 października Wizyta Prezydenta Federalnej Republiki NiemiecJohannesa Raua w siedzibie NATO.

11 października NATO i Ukraina podpisały porozumienie w sprawieorganizacji szkolenia cywilnego dla emerytowanychoficerów armii ukraińskiej.

13 października NATO wydało oświadczenie w sprawie programówbadawczych, rozwojowych i handlowych związanychz bronią o małej skuteczności rażenia.

599

14 października Lord Robertson objął stanowisko SekretarzaGeneralnego NATO, zastępując Javiera Solanę,którego kadencja zakończyła się 6 października.

15 października Prezydent Czarnogóry Milo Djukanović spotkał sięz Sekretarzem Generalnym NATO LordemRobertsonem, aby omówić sytuację w Czarnogórzei regionie Bałkanów. Sekretarz Generalny podkreśliłpotrzebę współpracy wszystkich przywódcóww regionie Bałkanów w celu stabilizacjii demokratyzacji.

V Konferencja Bezpieczeństwa NATO-Japoniaw Kwaterze Głównej NATO.

19 października Sekretarz Generalny NATO oraz Stali Przedstawicielew Radzie Północnoatlantyckiej złożyli wizytę w Bośnii Hercegowinie oraz w Kosowie i byłejJugosłowiańskiej Republice Macedonii*.

Wizyta premiera Węgier Viktora Orbana w siedzibieNATO.

21 października Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ogłosiłredukcję SFOR.

26 października Wizyta Prezydenta Łotwy Pani Vairy Vike-Freibergaw siedzibie NATO.

27 października Podczas spotkania Stałej Wspólnej Rady na szczebluambasadorów NATO i Rosji omówiono sytuacjęw Kosowie i przylegających terenach oraz współpracęNATO-Rosja w ramach międzynarodowej obecności siłbezpieczeństwa w Kosowie.

3 listopada NATO ogłosiło nominację generała sił powietrznychUSA Josepha W. Ralstona na stanowisko NaczelnegoDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR)w miejsce generała Wesley’a K. Clarka.

4 listopada Nadzwyczajna debata Rady Europy w sprawieofensywy rosyjskiej w Czeczenii.

17 listopada Stała Wspólna Rada NATO-Rosja na szczebluambasadorów podkreśliła zaangażowanie w pełnąrealizację Rezolucji 1244 Rady Bezpieczeństwa ONZi potwierdziła wolę NATO i Rosji nawiązania bliskiejwspółpracy mającej zapewnić ochronę mniejszości

600

w Kosowie oraz stworzenie wielonarodowegodemokratycznego, społeczeństwa.

18-19 listopada Szczyt OBWE w Stambule. 54 państwa podpisały nowąKartę Bezpieczeństwa Europejskiego orazzaktualizowany Traktat o konwencjonalnych SiłachZbrojnych w Europie (CFE).

29 listopada Posiedzenie sesji ambasadorów Komisji NATO-Ukraina.

Wizyta Wysokiego Przedstawiciela WolfgangaPetritscha odpowiedzialnego za koordynację działańorganizacji i agencji cywilnych w Bośni i Hercegowinie.

1 grudnia Minister spraw zagranicznych Irlandii David Andrewszłożył wizytę w siedzibie NATO i podpisał dokumentramowy Partnerstwa dla Pokoju. Irlandia stała się 25.członkiem programu Partnerstwa dla Pokoju.

3 grudnia Sesja Ministrów Obrony Wspólnej Komisji NATO-Ukraina.

Sesja Ministrów Obrony Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego.

6 grudnia Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO LordaRobertsona w sprawie raportu OBWE o Kosowie,potwierdzającego, że serbskie siły bezpieczeństwaprowadziły tam wcześniej zaplanowaną systematycznąakcję prześladowania ludności pochodzeniaalbańskiego.

8 grudnia ONZ, OBWE i Rada Europy wydały wspólną deklaracjęwzywającą Rosję do przestrzegania praw człowiekaw Czeczenii.

10 grudnia Turcja stała się oficjalnie kandydatem do członkostwaw Unii Europejskiej.

13 grudnia Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO LordaRobertsona z radością przyjmujące wyniki posiedzeniaRady Europejskiej w Helsinkach i decyzję Radyo wzmocnieniu roli Europy w dziedziniebezpieczeństwa i obrony.

15-16 grudnia Ministrowie spraw zagranicznych NATO spotkali sięw Brukseli, aby omówić wyniki posiedzenia Rady

601

Europejskiej w Helsinkach, kierowane przez NATOoperacje wojskowe w Bośni i Hercegowinie orazw Kosowie, a także stosunki z Rosją i sytuacjęw Czeczenii.

16 grudnia Przyjęcie przez Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC) Planu Działań na lata 2000-2002.

31 grudnia Borys Jelcyn ogłosił swoją rezygnację ze stanowiskaprezydenta Rosji i do czasu wyborów w 2000 rokuprzekazał sprawowanie tej funkcji PremierowiWładimirowi Putinowi.

2000

19 stycznia Prokurator generalny Międzynarodowego TrybunałuKryminalnego dla byłej Jugosławii (ICTY), Carla delPonte złożyła wizytę w siedzibie NATO.

Stała Wspólna Rada NATO-Rosja potwierdziła wolęobu stron zaprowadzenia bliskiej współpracy w celuzapewnienia ochrony mniejszości narodowychw Kosowie.

25 stycznia Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wydałoświadczenie w związku z zatrzymaniem MitaraVasiljevicia oskarżonego o popełnienie zbrodniwojennych w Bośni i Hercegowinie.

14 lutego Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wydałoświadczenie w związku z atakami przeciwkooddziałom KFOR w Kosowskiej Mitrovicy.

15 lutego Wizyta premiera Chorwacji Ivicy Racana w siedzibieNATO.

16 lutego Opublikowanie wspólnego oświadczenia z okazjiwizyty Sekretarza Generalnego NATO LordaRobertsona w Moskwie, potwierdzające intencje NATOi Rosji w zakresie intensyfikacji dialogu i współpracy.

1 marca Publikacja oświadczenia po zakończeniu pierwszegoposiedzenia Komisji NATO-Ukraina w Kijowie.

5 marca Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO LordaRobertsona, odnośnie do zatrzymania DragoljubaPrcaca oskarżonego o dokonanie zbrodni wojennychw Bośni i Hercegowinie.

602

8 marca Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO LordaRobertsona po spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej.W oświadczeniu tym Robertson potępił kolejne aktyprzemocy w Mitrovicy.

14 marca Algieria została kolejnym członkiem DialoguŚródziemnomorskiego NATO.

15 marca Stała Wspólna Rada NATO-Rosja potwierdziła wolęobu stron intensyfikacji wzajemnego dialogui współpracy.

21 marca Sekretarz Generalny NATO Lord Robertsonopublikował swój osobisty raport przedłożony RadziePółnocnoatlantyckiej z okazji rocznicy interwencjiwojskowej Sojuszu podczas konfliktu w Kosowie(„Kosowo rok później: Osiągnięcia i wyzwania“).

22 marca Premier Estonii Maart Laar złożył wizytę w siedzibieNATO.

26 marca Władimir Putin został wybrany na prezydenta FederacjiRosyjskiej.

28 marca Przedstawiciele sześciu państw członkowskich GrupyKontaktowej dla byłej Jugosławii spotkali się w celuprzeanalizowania sposobów przyspieszenia procesupokojowego w Kosowie.

28 marca Lord Robertson pogratulował Władimirowi Putinowiz okazji wyboru na stanowisko Prezydenta Rosjii podkreślił gotowość NATO do wzmocnieniawspółpracy z Rosją.

31 marca Międzynarodowi ofiarodawcy zobowiązali sięwspomóc Pakt Stabilności dla Bałkanów kwotą 2,4milionów euro.

3 kwietnia Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wydałoświadczenie w sprawie aresztowania MomciloKrajisnika, doradcy byłego przywódcy SerbówRadovana Karadzica.

12 kwietnia Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO Europa,generał Wesley Clark otrzymał od SekretarzaGeneralnego Lorda Robertsona, medale NATOw uznaniu jego zasług w byłej Jugosławii i Kosowie.

603

13 kwietnia Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson złożyłwizytę w Międzynarodowym Trybunale Kryminalnymdla byłej Jugosławii (ICTY).

14 kwietnia Duma Państwowa (niższa izba parlamentu rosyjskiego)ratyfikowała rosyjsko-amerykański Traktat o RedukcjiBroni Strategicznej (START II).

19 kwietnia Rada Federacji (wyższa izba parlamentu rosyjskiego)ratyfikowała Traktat START II.

2 maja Generał amerykańskich sił zbrojnych Joseph Ralstonzastąpił generała Wesleya Clarka na stanowiskuNaczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych NATO Europa(SACEUR).

4 marca Wizyta w siedzibie NATO ambasadora WolfgangaPetrischa, Wysokiego Przedstawiciela odpowie-dzialnego za koordynowanie działań cywilnychorganizacji i agencji w Bośni i Hercegowinie.

5 maja Wizyta w siedzibie NATO prezydenta Republiki WłochCarlo Azeglio Ciampi.

9 maja Premier Chorwacji Ivica Racan złożył wizytę w siedzibieNATO.

22 maja Wizyta premiera Ukrainy Wiktora Juszczenkow siedzibie NATO.

24 maja Spotkanie ministerialne Rady Północnoatlantyckiej weFlorencji. Ministrowie spraw zagranicznych NATOomówili postępy działań SFOR i KFOR oraz inneprocesy i wydarzenia zachodzące w byłej Jugosławii.Pozostałymi tematami posiedzenia było wdrażanieInicjatywy Zdolności Obronnych (DCI), przyszłośćdialogu z Unią Europejską oraz inne obszary politykiSojuszu. Spotkanie ministerialne we Florencji StałejWspólnej Rady NATO-ROSJA omówiło postępyw zakresie współpracy oraz sytuację w byłejJugosławii. Ponadto przyjęto Program Prac StałejWspólnej Rady na pozostałą część roku 2000.

25 maja Podczas posiedzenia Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC) na szczeblu ministrów sprawzagranicznych we Florencji omówiono cały wachlarzkwestii dotyczących bezpieczeństwa, w tym Inicjatywę

604

dla Europy Południowo-Wschodniej, a takżewydarzenia w Kosowie oraz Bośni i Hercegowinie.

Chorwacja stała się 46. członkiem Rady PartnerstwaEuroatlantyckiego (EAPC) i przystąpiła do Partnerstwadla Pokoju.

Spotkanie na szczeblu ministerialnym Komisji NATO-Ukraina we Florencji. Omówiono postępynawiązywania partnerstwa pomiędzy NATO i Ukrainąoraz sytuację w Kosowie i inne kwestie regionalne.

Dr Aleksander Juszczenko z Państwowej Politechnikiw Charkowie, otrzymał stypendium imienia ManfredaWoernera za rok 2000.

7 czerwca NATO potępiło ostatnie ataki wymierzone przeciwkooddziałom pogranicznym w byłej JugosłowiańskiejRepublice Macedonii*.

8 czerwca Ministrowie Obrony NATO zebrani na ministerialnejsesji Rady Północnoatlantyckiej w Brukseli wydalioświadczenie w sprawie Inicjatywy ZdolnościObronnych NATO oraz sytuacji na Bałkanach. Podczasposiedzenia Komitetu Planowania Obrony oraz GrupyPlanowania Nuklearnego, ministrowie obrony NATOprzyjęli nowe Cele Sił Sojuszniczych NATO obejmująceokres do roku 2006.

Sesja Komisji NATO-Ukraina. Podczas tego spotkaniaomówiono współpracę NATO-Ukraina w ramachKFOR, uczestnictwo Ukrainy w Partnerstwie dlaPokoju, plany Ukrainy odnośnie do restrukturyzacji siłzbrojnych oraz inne aspekty partnerstwa.

9 czerwca Uczestnicy sesji ministrów obrony RadyPółnocnoatlantyckiej z radością przyjęli opracowaniepierwszego pełnego zestawu celów Partnerstwa orazprzyjęli Raport Zbiorczy Procesu Planowania i OcenyPartnerstwa dla Pokoju (PARP).

Obradująca na szczeblu ministerialnym Stała WspólnaRada NATO-Rosja powitała kroki zmierzające dowzmocnienia konsultacji i współpracy, omówiłasytuację w byłej Jugosławii oraz przeanalizowaławojskowo-obronne priorytety dialogu NATO-Rosja.

605

13 czerwca NATO ogłosiło przyznanie 54 stypendiów badawczychNATO-EAPC obywatelom państw członkowskich EAPC.

19-20 czerwca Podczas spotkania Rady Unii Europejskiej w Feira(Portugalia) przyjęto propozycję utworzenia czterechdoraźnych grup roboczych do spraw współpracyNATO-Unia Europejska.

25 czerwca Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wydałoświadczenie w sprawie zatrzymania przez siły SFORDusko Sikiricy, oskarżonego przez MiędzynarodowyTrybunał Kryminalny dla byłej Jugosławii (ICTY).

27 czerwca Wizyta prezydenta Kazachstanu NursułtanaNazarbajeva w siedzibie NATO.

28 czerwca Mianowanie generała broni amerykańskich siłzbrojnych Kernana na stanowisko NaczelnegoDowódcy Sił Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT).Począwszy od września 2000 roku Kernan zastąpił natym stanowisku admirała Gehmana.

17 lipca Wizyta prezydenta Chorwacji Stipe Mesicia w KwaterzeGłównej NATO.

17-19 lipca Misja Rady Północnoatlantyckiej na Bałkanach, którejcelem było poznanie i sprawdzenie faktów.

24 lipca Generał Walery Manilow, pierwszy zastępca szefasztabu generalnego rosyjskich sił zbrojnych, złożyłStałej Wspólnej Radzie NATO-Rosja krótkiewyjaśnienie odnośnie do doktryny wojskowej Rosjioraz rosyjskiego punktu widzenia na KoncepcjęStrategiczną Sojuszu.

24-29 lipca W norweskim Centrum ds. Obrony Międzynarodowejw Sessvollmoen (Norwegia) odbyło się seminariumpoświęcone ogólnemu zarysowi programuwspółpracy w zakresie bezpieczeństwa pomiędzyNATO a Bośnią i Hercegowiną.

27 lipca Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wydałoświadczenie popierające wspólną deklarację z AirlieHouse złożoną przez wysokich rangą przedstawicielikosowskich Albańczyków i Serbów. Robertsonstwierdził, że deklaracja jest ważnym krokiem

606

w kierunku pojednania wszystkich grupnarodowościowych w Kosowie.

10 sierpnia Mianowanie generała broni Thorsteina Skiakeraz norweskich sił zbrojnych na stanowisko DowódcyKFOR. Skiaker miał objąć to stanowisko począwszy odwiosny 2001 roku.

22 sierpnia NATO złożyło kondolencje Rosji w związku ze śmierciązałogi okrętu podwodnego Kursk.

1 września Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wydałoświadczenie w sprawie decyzji amerykańskiejo kontynuowaniu testów i prac nad stworzeniemograniczonego systemu Narodowej ObronyRakietowej. Roberson podkreślił znaczeniekontynuowania konsultacji z pozostałymisojusznikami.

8 września Generał armii amerykańskiej Michael L. Dodsonzastąpił generała amerykańskiego Ronalda E. Adamsana stanowisku głównodowodzącego SFOR.

13 września Premier Słowenii Andrei Bajuk złożył wizytęw siedzibie NATO.

Specjalny wysłannik Organizacji NarodówZjednoczonych na Bałkanach Carl Bildt złożył krótkiraport Radzie Północnoatlantyckiej w KwaterzeGłównej NATO.

18 września Minister spraw zagranicznych Grecji GeorgePapandreou został honorowym przewodniczącymRady Północnoatlantyckiej zastępując na tymstanowisku Joschkę Fischera, ministra sprawzagranicznych Niemiec.

19 września Podczas pierwszego spotkania RadyPółnocnoatlantyckiej oraz Tymczasowego Komitetu ds.Polityki i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej omówionopostępy prac doraźnych grup roboczych UniaEuropejska-NATO, które miały sprecyzować ustaleniaodnośnie do udostępniania Unii Europejskiejwspólnych zasobów NATO oraz stworzenia stałychmechanizmów konsultacji pomiędzy NATO a UniąEuropejską.

607

20-29 września W ramach Partnerstwa dla Pokoju oraz planu pracNATO-Ukraina zorganizowano ćwiczenia w zakresiezapobiegania skutkom katastrof naturalnych„Transcarpathia 2000“. Podczas tych ćwiczeń, któreodbyły się w zachodniej Ukrainie, pozorowanosytuację wielkiej powodzi. W ćwiczeniach brało udział350 osób z jednostek ratownictwa z 11 państwczłonkowskich EAPC.

27 września Premier byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii*Kjubco Georgievski złożył wizytę w siedzibie NATOw celu przeprowadzenia rozmów z SekretarzemGeneralnym Lordem Robertsonem.

4-6 października Przedstawiciele Komitetu Politycznego NATO złożyliwizytę na Ukrainie.

5 października Wizyta Sekretarza Generalnego ONZ Kofi Annanaw siedzibie NATO. Celem wizyty było omówieniewyzwań dla bezpieczeństwa na Bałkanach oraz roliNATO w ONZ-owskich misjach utrzymania pokoju.

6 października Społeczność międzynarodowa uznała wybór liderademokratycznej opozycji w Serbii Vojislava Kosztunicyna stanowisko nowego prezydenta Jugosławii.Kosztunica uzyskał to stanowisko w wyniku wygranejw wyborach 24 września. Zakwestionowanie wynikówtych wyborów doprowadziło do wybuchu protestóww Belgradzie oraz do okupacji budynku parlamentufederalnego. Ostatecznie były prezydent SlobodanMiloszević został zmuszony do ustąpienia z urzędu.

10 października Podczas nieformalnego spotkania ministrów obronyNATO w Birmingham w Wielkiej Brytanii SekretarzGeneralny NATO Lord Robertson powitałdemokratyczne przemiany zachodzące w FederalnejRepublice Jugosławii oraz zaoferował przyjaźńmieszkancom tego państwa.

13 października Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO LordaRobertsona w sprawie przeprowadzonej przez SFORoperacji aresztowania Janko Janjicia oskarżonegoo popełnienie zbrodni wojennych.

13-14 października W Lublanie (Słowenia) odbyło się seminariumw sprawie polityczno-wojskowych metod

608

zapobiegania konfliktom, zorganizowane w ramachRady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) orazprogramu Partnerstwa dla Pokoju (PdP).

16 października Generał Carlo Calsigiosu z Włoch zastąpił generałaJuana Ortuno z Hiszpanii na stanowiskuGłównodowodzącego KFOR.

18 października Spotkanie w siedzibie NATO Grupy Roboczej NATO-Ukraina ds. Współpracy Naukowej i OchronyŚrodowiska.

Carla Del Ponte, prokurator generalnyMiędzynarodowego Trybunału Kryminalnego dla byłejJugosławii (ICTY), wygłosiła przemówienie naposiedzeniu Rady Partnerstwa Euroatlantyckiegow siedzibie NATO.

30 października Oświadczenie Lorda Robertsona w sprawie udanegoprzebiegu wyborów lokalnych w Kosowie. Wybory teodbyły się 28 października.

OBWE ogłosiła zwycięstwo w wyborach lokalnych dr Ibrahima Rugovy, przywódcy Demokratycznej LigiKosowa.

31 października-

3 listopada Zgromadzenie Ogólne Stowarzyszenia TraktatuAtlantyckiego w Budapeszcie.

1-10 listopada W Lucernie (Szwajcaria) odbyły się ćwiczeniao kryptonimie „Cooperative Determination“. Wćwiczeniach wzięło udział 9 państw-członków Sojuszuoraz 11 państw należących do Partnerstwa dla Pokoju,a także organizacje międzynarodowe, między innymi,Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża orazWysoka Komisja ONZ ds. Uchodźców. Celem ćwiczeńbyło zapoznanie uczestników z procedurami operacjiutrzymania pokoju.

2-3 listopada Przedstawiciele Wierchownej Rady (parlamentuukraińskiego) oraz Zgromadzenia ParlamentarnegoNATO spotkali się w Kwaterze Głównej NATOw Brukseli, aby omówić współpracę NATO-Ukraina.

609

9 listopada Rada Północnoatlantycka spotkała się z TymczasowymKomitetem ds. Polityki i Bezpieczeństwa UniiEuropejskiej.

George Soros złożył wizytę w siedzibie NATO, abyomówić z Sekretarzem Generalnym NATO LordemRobertsonem, możliwą współpracę w zakresiewzmacniania społeczeństw demokratycznych w EuropiePołudniowo-Wschodniej oraz w Azji Środkowej.

10 listopada Jugosławia została przyjęta do OrganizacjiBezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) jakojej 55. członek.

11 listopada Wybory powszechne w Bośni i Hercegowinie. W ichwyniku znacznie umocniła się pozycja partiinacjonalistycznych reprezentujących interesywszystkich trzech grup etnicznych.

13 listopada Obradująca w Marsylii Rada Ministrów UniiZachodnioeuropejskiej (UZE) podjęła decyzjęo przekazaniu funkcji operacyjnych UZE UniiEuropejskiej. Przyjęto również uzgodnienia dotyczącepozostałych funkcji i struktur NATO, które miały byćutrzymane.

15-17 listopada Przedstawiciele Komitetu Wojskowego NATO złożyliwizytę w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

16 listopada Wierchowna Rada (parlament Ukrainy) ratyfikowałaUkład o Całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową(CTBT).

20 listopada Premier Bułgarii Ivan Kostov złożył wizytę w siedzibieNATO.

21 listopada Podczas Konferencji Zdolności Obronnych, któraodbyła się w Brukseli, ministrowie obrony UniiEuropejskiej oraz państw partnerskich, zobowiązali siędo udostępnienia znacznych sił, tak aby zapewnićzdolności wojskowe, które umożliwią spełnienie CeluStrategicznego Unii Europejskiej uzgodnionegow Helsinkach w grudniu 1999 roku (Headline Goal).Zgodnie z planami Unia Europejska miała być do roku2003 zdolna do rozmieszczenia sił wojskowychliczących 60 tysięcy żołnierzy na potrzeby operacjizarządzania kryzysowego.

610

22 listopada Wizyta kanclerza Republiki Federalnej NiemiecGerharda Schrödera w siedzibie NATO.

24 listopada Wizyta premiera Słowacji Mikulasa Dzurindyw siedzibie NATO.

28 listopada Wizyta prezydenta Łotwy Pani Vairy Vike-Freibergaw siedzibie NATO.

Wizyta prezydenta Polski Aleksandra Kwaśniewskiegow siedzibie NATO.

29 listopada Oświadczenie Sekretarza Generalnego LordaRobertsona w sprawie gwałtownego nasilenia aktówprzemocy w południowej Serbii blisko granicyz Kosowem.

5 grudnia Spotkanie na szczeblu ministrów obrony StałejWspólnej Rady NATO-Rosja. Obie strony podkreśliływolę budowy silnego i stabilnego partnerstwa NATO-Rosja, którego celem będzie wzmacnianie stabilnościi bezpieczeństwa w regionie Euroatlantyckim. Radaomówiła także sytuację w byłej Jugosławii, postępywspółpracy pomiędzy oficerami wojskowymi NATOi Rosji w SHAPE, współpracy pomiędzy siłami NATOi Rosji w ramach SFOR i KFOR, możliwości rozwojuprzyszłej współpracy oraz otworzenie WojskowegoBiura Łącznikowego NATO w Moskwie.

6 grudnia Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ogłosił, żerozmowy podejmowane przez Grecję iTurcję w ramachŚrodków Budowy Zaufania doprowadziły doporozumienia pomiędzy tymi dwoma państwami. Obiestrony zgodziły się z wyprzedzeniem powiadamiaćsiebie nawzajem o planach przeprowadzenia ćwiczeńnarodowych.

7 grudnia Szczyt Unii Europejskiej w Nicei. Przywódcy Uniiprzyjęli dalsze ustalenia zmierzające do wzmocnieniaEuropejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony orazuzgodnili mechanizmy konsultacji i współpracypomiędzy NATO i Unią Europejską.

Boris Trajkovski, prezydent byłej JugosłowiańskiejRepubliki Macedonii*, złożył wizytę w siedzibie NATO.

611

14 grudnia Ministrowie obrony NATO spotkali się w Brukseli, abydokonać przeglądu planów obrony narodowej na lata2001-2005 oraz przyjąć pięcioletni plan rozwoju sił,który odpowiadałby wymogom przyszłego środowiskabezpieczeństwa. Przyjęto również nowe WskazaniaMinisterialne przedstawiające ramy planowaniaobronnego NATO i państw członkowskich na czas doroku 2008.

George W. Bush otrzymał nominację na stanowiskoprezydenta elekta Stanów Zjednoczonych w wynikudecyzji Sądu Najwyższego USA, który wydał decyzjękorzystną dla republikańskiego kandydata na prezydenta.

Spotkanie ministerialne Komisji NATO-Ukrainaw Brukseli. Ministrowie spraw zagranicznych powitalipozytywny rozwój współpracy w wielu dziedzinachpomiędzy NATO i Ukrainą oraz przyjęli ambitny PlanPrac na rok 2001. Ministrowie spraw zagranicznychdokonali przeglądu stanu współpracy na Bałkanach,Partnerstwa dla Pokoju, kontaktów parlamentarnych,planowania cywilnego, reformy sektora obronnegooraz środków zapobiegających rozprzestrzenianiubroni masowego rażenia. Ministrowie wyrazili uznaniew związku z decyzją o zamknięciu elektrowni jądrowejw Czarnobylu.

15 grudnia Spotkanie ministerialne EAPC. Ministrowie sprawzagranicznych dokonali przeglądu sytuacji w byłejJugosławii oraz przeanalizowali inne aspektywspółpracy, włączając przyszłą rolę EAPC oraz jejwkład do inicjatyw współpracy regionalnej.Opublikowano Plan Działań EAPC do roku 2002.

Spotkanie Ministerialne Rady Północnoatlantyckiej.ministrowie spraw zagranicznych dokonali ocenypostępów w szerokim zakresie działalności Sojuszu,włączając dialog NATO z Unią Europejską orazstwarzanie mechanizmów współpracy NATO-UniaEuropejska w kontekście ESDI.

NATO opublikowało raport o opcjach w zakresieśrodków budowy zaufania i bezpieczeństwa (CSBM),weryfikacji, nierozprzestrzeniania, kontroli zbrojeńi rozbrojenia.

612

Spotkanie ministerialne Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja. Ministrowie spraw zagranicznych prze-analizowali sytuację w byłej Jugosławii, z radościąpodkreślając pokojowe przemiany demokratyczne,które dokonały się w Federalnej Republice Jugosławii.Ministrowie ocenili również postępy współpracyNATO-Rosja w odniesieniu do dyskusji o strategiii doktrynie, kontroli zbrojeń, proliferacji, infrastrukturywojskowej, broni jądrowych oraz ponownego szkoleniapersonelu wojskowego i ratownictwa morskiego.

Ministrowie spraw zagranicznych wymienili listypotwierdzające ustanowienie Biura Informacji NATOw Moskwie, którego zadaniem miało byćupowszechnianie wiedzy o rozwijających sięstosunkach NATO-Rosja

2001

10 stycznia Wizyta ministra spraw zagranicznych FederalnejRepubliki Jugosławii Gorana Svilanovicia w siedzibieNATO.

Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATO na tematzastosowania na Bałkanach amunicji wykorzystującejzubożony uran.

12 stycznia Powołanie Tymczasowego Komitetu NATO ds.Zubożonego Uranu. Komitet ten miał działać jakocentrum wymiany informacji oraz koordynacji działańw tej sprawie.

18 stycznia Zwierzchnictwo wojskowe nad kierowanymi przezNATO Międzynarodowymi Siłami Pokojowymiw Kosowie (KFOR) zostało przekazane z KwateryGłównej Sił Sojuszniczych NATO Europa (SHAPE) doSił Sojuszniczych NATO Europa Południowa(AFSOUTH) stacjonujących w Neapolu.

24 stycznia Wizyta premiera Rumunii Adriana Nastase w siedzibieNATO.

Ogłoszenie międzynarodowego konkursu archite-ktonicznego na projekt nowej Kwatery Głównej NATO.Podczas spotkania Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja,ambasadorzy zgodzili się przyjąć postanowienia

613

zmierzające do wdrożenia Programu Prac PJC na rok 2001.

25 stycznia Pod kierunkiem Agencji NATO ds. ZabezpieczeniaTechnicznego i Zaopatrzenia (NAMSA), NATO orazpaństwa Partnerskie zaczęły realizację inicjatywyhumanitarnej zmierzającej do wspomożenia Albaniiw zakresie niszczenia składowanych minprzeciwpiechotnych.

30 stycznia Wizyta w siedzibie NATO byłego SpecjalnegoPrzedstawiciela Sekretarza Generalnego NarodówZjednoczonych w Kosowie Bernarda Kouchnera.

31 stycznia Wizyta w siedzibie NATO premiera Litwy RolandasaPaksasa.

5 lutego Pierwsze spotkanie Rady Północnoatlantyckiej orazKomitetu ds. Polityki i Bezpieczeństwa UniiEuropejskiej na szczeblu ambasadorów w ramachnowych stałych mechanizmów konsultacji NATO-UniaEuropejska. Dyskusje skoncentrowały się nastosunkach NATO-Unia Europejska oraz na wkładzieobu organizacji do zarządzania kryzysowegow zachodniej części Bałkanów.

6 lutego Wizyta w siedzibie NATO Ruuda Lubbersa, nowomianowanego Wysokiego Komisarza NarodówZjednoczonych ds. Uchodźców.

14-16 lutego W siedzibie Komitetu Koordynującego ds. Weryfikacjiodbyło się doroczne seminarium poświęconewdrażaniu aspektów Traktatu o KonwencjonalnychSiłach Zbrojnych w Europie (CFE). W seminariumuczestniczyli przedstawiciele trzydziestu państw stronTraktatu.

15 lutego Wicepremier Serbii Nebojsza Czowić oraz ministerspraw zagranicznych Jugosławii przedstawilisprawozdanie Radzie Północnoatlantyckiej na tematnowej inicjatywy zmierzającej do poszukiwaniapokojowego rozwiązania konfliktów w PołudniowejSerbii.

15-21 lutego NATO przeprowadziło doroczne ćwiczenia w zakresiezarządzania kryzysowego (CMX 2001). Po raz pierwszy

614

w ćwiczeniach tych wzięli udział przedstawiciele 14państw należących do Partnerstwa dla Pokoju.

16 lutego Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniepotępiające atak na autobus niedaleko Podujevaw Kosowie. W wyniku ataku ranni i zabici zostalicywilni mieszkańcy Serbii.

18 lutego Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATOpotępiające eskalację aktów przemocy w południowejSerbii.

19-22 lutego Oddziały Sił Sojuszniczych Morskich NATO Atlantykprzeprowadziły ćwiczenia w zakresie pomocyhumanitarnej na Morzu Karaibskim. Celem ćwiczeńbyło sprawdzenie zdolności do zapewnienia pomocyhumanitarnej po katastrofie wywołanej tropikalnymiburzami i huraganami.

20 lutego Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson otworzyłnowe Biuro Informacji NATO w Moskwie.

23 lutego Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczenie,w którym z radością odnotował stworzenie w Bośnii Hercegowinie nowego rządu z udziałem siłumiarkowanych.

26 lutego NATO i Ukraina podpisały porozumienie w sprawiepraktycznego wdrażania Programu NATO-Ukrainaw roku 2001 odnośnie do przeszkalania zwalnianychlub oczekujących na zwolnienie żołnierzy ukraińskich.

27 lutego Sesja ministrów spraw zagranicznych RadyPółnocnoatlantyckiej z udziałem Sekretarza Stanu USAColina Powella.

Przedstawiciele Narodów Zjednoczonych, UniiEuropejskiej, OBWE, UNHCR oraz NATO spotkali sięw Kwaterze Głównej NATO w Brukseli, aby omówićnarastające napięcia w dolinie Preszevo. Uczestnicyspotkania skoncentrowali się na metodach koordynacjiwysiłków, tak aby ograniczyć liczbę zbrojnychincydentów oraz zapobiec rozprzestrzenianiu się aktówprzemocy w tym regionie.

615

Rada Północnoatlantycka ponownie potwierdziłaswoje zaniepokojenie sytuacją w południowej Serbiii potępiła utrzymujące się akty przemocy.

W kontekście Partnerstwa dla Pokoju NATO wydałoraport o szczegółach planowania prowadzonego przezAgencję NATO ds. Zabezpieczenia Technicznegoi Zaopatrzenia (NAMSA). Celem tej inicjatywy byłozapewnienie pomocy i szkolenia rządowi Mołdawiiw zakresie niszczenia przeciwpiechotnych minlądowych oraz innych rodzajów amunicji.

28 lutego Wizyta Specjalnego Przedstawiciela SekretarzaGeneralnego Narodów Zjednoczonych w Kosowie,Hansa Haekkerupa, w siedzibie NATO.

Stała Wspólna Rada NATO-Rosja omówiła rozwójwypadków w Federalnejj Republice Jugosławii orazwspółpracę NATO-Rosja w Kosowie (KFOR).

Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ogłosiłgotowość NATO do wdrażania stopnioweji warunkowej redukcji lądowej strefy bezpieczeństwana granicy Kosowa oraz wyznaczył osobistegoprzedstawiciela w tym regionie, który miał pomócw wypracowaniu pokojowego rozwiązania konfliktu.

2 marca Sekretarz Generalny NATO wydał oświadczeniepotępiające akty przemocy w rejonie przygranicznymz byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii*.

4 marca W wyniku porozumienia pomiędzy NATO i rządemJugosławii, jugosłowiańskie oddziały weszły na terenLądowej Strefy Bezpieczeństwa w pięcio-kilometrowym pasie południowej Serbii graniczącymz Kosowem. Siły jugosłowiańskie znalazły się tam poraz pierwszy od ich wycofania z Kosowa w czerwcu1999 roku.

5 marca Prezydent Bułgarii Petar Stojanov złożył wizytęw siedzibie NATO.

8 marca Rada Północnoatlantycka ogłosiła decyzje wobecpołudniowej Serbii oraz byłej JugosłowiańskiejRepubliki Macedonii*, w tym między innymistopniową redukcję Lądowej Strefy Bezpieczeństwa.

616

9 marca Wizyta ministra spraw zagranicznych byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii* SrgjanaKerima w siedzibie NATO

13 marca NATO powitało opublikowanie przez Program OchronyŚrodowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP) raportuo możliwych zagrożeniach dla zdrowia związanychz wykorzystaniem w Kosowie amunicji zawierającejzubożony uran.

19 marca Wizyta Wysokiego Przedstawiciela ds. Bośnii Hercegowiny Wolfganga Petritscha w siedzibie NATO.

20-29 marca Eksperci zatrudnieni w sponsorowanym przez NATOOśrodku Pogłębionych Studiów w Budapeszcieprzeanalizowali naukowe i techniczne kwestiezwiązane z wdrażaniem protokołu do Konwencjio Zakazie Broni Biologicznej iToksyn (BTWC).

21 marca Rada Północnoatlantycka przyjęła dalsze krokizmierzające do wzmocnienia stabilnościw południowym regionie Bałkanów. Rada wyraziłatakże swoje poparcie dla rządu w Skopie. Dowodemtego było między innymi mianowanie ambasadoraHansa-Joerga Eiffa na stanowisko starszego rangącywilnego przedstawiciela NATO w Skopie.

Posiedzenie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego(EAPC). Ambasadorzy wyrazili poparcie dla rządu byłejJugosłowiańskiej Republiki Macedonii*, potępili aktyprzemocy dokonywane przez ekstremistów orazz radością powitali środki zmierzające do wzmocnieniabezpieczeństwa granic. Wizyta prezydentaMiędzynarodowego Komitetu Czerwonego KrzyżaJakoba Kellenbergera w siedzibie NATO.

26 marca Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson orazWysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej Javier Solanazłożyli wizytę w Skopie, aby potwierdzić poparcie dlarządu byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii*oraz z pełną mocą wezwać do zachowania umiaruwobec obecnego kryzysu.

28 marca Posiedzenie Stałej Wspólnej Rady NATO-Rosja.Ambasadorzy omówili sytuację na Bałkanach orazwspółpracę NATO-Rosja w ramach KFOR, a także

617

z radością powitali międzynarodowe wysiłkizmierzające do zapobieżenia eskalacji napięćetnicznych w tym regionie.

29 marca Oświadczenie Sekretarza Generalnego NATOw sprawie ataku moździerzowego w okolicy Krivenikaw Kosowie. Atak spowodował ofiary śmiertelne orazzranienia wśród cywilów.

618

SCHEMATY GRAFICZNE

Cywilna i wojskowa struktura NATO

Najważniejsze komitety NATO

Główne instytucje partnerskiej współpracy i dialogu

Sekretariat Międzynarodowy NATO

Piony Sekretariatu Międzynarodowego

Struktura wojskowa NATO

Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowództwa Europa

Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowództwa Atlantyk

Międzynarodowy Sztab Wojskowy

621

Cyw

iln

a i w

ojs

ko

wa s

tru

ktu

ra N

AT

O

DE

FE

NS

IE P

LA

NN

ING

CO

MIT

E(D

PC

)

KO

MIT

ET

PLA

NO

WA

NIA

OB

RO

NY

(D

PC

)

NO

OR

D-

AT

LA

NT

ISC

HE

RA

DA

PÓ

ŁN

OC

NO

-A

TL

AN

TY

CK

A(N

AC

)P

LA

NN

ING

GR

OE

P(N

PG

)

GR

UP

A P

LAN

OW

AN

IAN

UK

LE

AR

NE

GO

(NP

G)

MIL

ITA

IRE

CO

MM

ISS

IE(M

C)

KO

MIT

ET

W

OJ

SK

OW

Y(M

C)

CO

MIT

ES

ON

DE

RG

ES

CH

IKT

AA

Nd

e R

AA

D, D

PC

en

NP

G

KO

MIT

ET

Y

PO

DP

OR

ZĄ

DK

OW

AN

ER

AD

ZIE

, D

PC

I N

PG

SE

CR

ET

AR

IS-

GE

NE

RA

AL

SE

KR

ET

AR

ZG

EN

ER

AL

NY

CA

NA

DA

-VS

RE

GIO

NA

LE

PL

AN

NIN

GG

RO

EP

GR

UP

A

PL

AN

OW

AN

IAR

EG

ION

AL

NE

GO

KA

NA

DA

-US

A

GE

AL

LIE

ER

DA

TL

AN

TIS

CH

CO

MM

AN

DO

SO

JU

SZ

NIC

ZE

DO

WÓ

DZ

TW

OA

TL

AN

TY

K

GE

AL

LIE

ER

DE

UR

OP

EE

SC

OM

MA

ND

O

SO

JU

SZ

NIC

ZE

DO

WÓ

DZ

TW

OE

UR

OP

A

Prz

ed

staw

icie

le w

ojs

kow

i p

rzy N

AT

O

Sekr

eta

riat

Mię

dzy

naro

do

wD

ow

ód

ztw

a S

trate

gic

zne

Wła

dze

Naro

do

we

Mię

dzy

naro

do

wy S

ztab

Wo

jsko

wy

622

ZE

SP

ÓŁ

ZA

DA

NIO

WY

WY

SO

KIE

GO

SZ

CZ

EB

LAD

S. K

ON

TR

OLI

ZB

RO

JEŃ

K

ON

WE

NC

JON

ALN

YC

H

WY

KO

NA

WC

ZA

GR

UP

AR

OB

OC

ZA

PO

ŁĄC

ZO

NY

K

OM

ITE

T D

S.

PR

OLI

FER

AC

JI3

PO

LIT

YC

ZN

O-

WO

JSK

OW

YK

OM

ITE

T S

TE

RU

JĄC

YP

dP

(P

MS

C/P

fP)

KO

MIT

ET

NA

TO

DS

. O

BR

ON

Y P

OW

IET

RZ

NE

JZ

AR

ZĄ

D

NA

TO

C3

OR

GA

NIZ

AC

JA

NA

TO

DS

. ZA

RZ

ĄD

ZA

NIA

(AC

CS

)

KO

MIT

ET

KO

OR

DY

NA

CY

JNY

DS

. WE

RY

FIK

AC

JI

WY

SO

KI K

OM

ITE

T

DS

. PLA

NO

WA

NIA

C

YW

ILN

EG

O

WY

ŻS

ZA

GR

UP

A

OB

RO

NN

A

DS

. PR

OLI

FER

AC

JI

KO

MIT

ET

NA

TO

DS

. ZA

RZ

ĄD

ZA

NIA

R

UC

HE

M L

OT

NIC

ZY

M

KO

MIT

ET

PO

LIT

YC

ZN

YW

YS

OK

IEG

OS

ZC

ZE

BLA

5

GR

UP

A D

OR

AD

CZ

A

DS

. PO

LIT

YK

I A

TLA

NT

YC

KIE

J

KO

MIT

ET

P

OLI

TY

CZ

NY

GR

UP

A W

SP

ÓŁP

RA

CY

ŚR

OD

ZIE

MN

OM

OR

SK

IEJ

WY

ŻS

ZA

PO

LIT

ICZ

NO

-W

OJS

KO

WA

GR

UP

A

DS

. PR

OLI

FER

AC

JI

GR

UP

A

KO

OR

DY

NA

CJI

P

OLI

TY

KI

KO

MIT

ET

PR

ZE

GLĄ

DU

O

BR

ON

NE

GO

KO

NFE

RE

NC

JA K

RA

JOW

YC

H

DY

RE

KT

OR

ÓW

D

S. U

ZB

RO

JEN

IA

KO

MIT

ET

NA

TO

D

S. S

TA

ND

RY

ZA

CJI

KO

MIT

ET

D

S.

INFR

AS

TR

UK

TU

RY

KO

NFE

RE

NC

JA

ST

AR

SZ

YC

H L

OG

IST

YK

ÓW

N

AT

O

KO

MIT

ET

NA

UK

OW

YK

OM

ITE

T D

S. W

YZ

WA

Ń

WS

PÓ

ŁCZ

ES

NE

GO

S

PO

ŁEC

ZE

ŃS

TW

A

KO

MIT

ET

Y B

UD

ŻE

TU

CY

WIL

NE

GO

I W

OJS

KO

WE

GO

WY

SO

KI U

RZ

ĄD

DS

. ZA

SO

BÓ

W

GR

UP

A W

YS

OK

IEG

O

SZ

CZ

EB

LAK

OM

ITE

T

EK

ON

OM

ICZ

NY

KO

MIT

ET

D

S. I

NFO

RM

AC

JI I

KO

NT

AK

TÓ

WK

ULT

UR

ALN

YC

H

KO

MIT

ET

D

S. O

PE

RA

CJI

I Ć

WIC

ZE

Ń

OR

GA

NIZ

AC

JA

ZA

RZ

ĄD

ZA

NIA

NA

FTO

CIĄ

GIE

M

ŚR

OD

KO

WO

EU

RO

PE

JSK

IM(R

ada

Dyr

ekto

rów

))

KO

MIT

ET

NA

TO

DS

. NA

FTO

CIĄ

GÓ

W

KO

MIT

ET

NA

TO

DS

. BE

ZP

IEC

ZE

ŃS

TW

A

KO

MIT

ET

SP

EC

JALN

Y

KO

MIT

ET

NA

TO

DS

. Z

AS

OB

ÓW

A

RC

HIW

ALN

YC

H

KO

MIT

ET

W

OJS

KO

WY

2

Naj

waż

niej

sze

kom

itet

y N

ATO

CO

MIT

E

KO

MIT

ET P

LAN

OW

AN

IA

OB

RO

NY

NO

OR

D-

RA

AD

1

RA

DA

PÓ

ŁNO

CO

NO

-A

TLA

NTY

CK

A1

GR

OE

P

GR

UPA

PLA

NO

WA

NIA

N

UK

LEA

RN

EGO

(1)

Wię

kszo

ść w

yżej

prz

edst

awio

nyc

h k

om

itet

ów

po

dle

ga

Rad

zie

Pó

łno

cno

atla

nty

ckie

j. N

iekt

óre

od

po

wia

daj

ą p

rzed

Ko

mit

etem

Pla

no

wan

ia O

bro

ny

lub

Gru

pą

Pla

no

wan

ia N

ukl

earn

ego

.C

zęść

ko

mit

etó

w t

o in

styt

ucj

e cy

wiln

o-w

ojs

kow

e, k

tóre

po

dle

gaj

ą za

rów

no

Rad

zie

(alb

o K

om

itet

ow

i Pla

no

wan

ia O

bro

ny,

alb

o G

rup

ie P

lan

ow

ania

Nu

klea

rneg

o),

jak

i Ko

mit

eto

wi W

ojs

kow

emu

.(2

) K

om

itet

Wo

jsko

wy

jest

po

dp

orz

ądko

wan

y R

adzi

e P

ółn

ocn

oat

lan

tyck

iej i

Ko

mit

eto

wi P

lan

ow

ania

Ob

ron

y, a

le m

a sp

ecja

lny

stat

us

jako

wys

oka

ran

gą

wła

dza

wo

jsko

wa

NA

TO

. Ro

la

Ko

mit

etu

Wo

jsko

weg

o je

st p

rzed

staw

ion

a w

Ro

zdzi

ale

11.

(3)

Po

lityc

zno

-Wo

jsko

wa

Gru

pa

na

Wys

oki

m S

zcze

blu

ds.

Pro

lifer

acji

ora

z G

rup

a O

bro

nn

a W

yso

kieg

o S

zcze

bla

ds.

Pro

lifer

acji.

(4

) Z

arzą

d d

s. K

on

sult

acji,

Do

wo

dze

nia

i K

on

tro

li (5

) W

raz

ie p

otr

zeb

y u

zup

ełn

ian

y o

eks

per

tów

.

4

623

RA

DA

PA

RTN

ERS

TWA

EUR

OA

TLA

NTY

CK

IEG

O(E

APC

)1

STA

ŁA W

SPÓ

LNA

RA

DA

N

ATO

-RO

SJA

(PJC

)KO

MIS

JAN

ATO

-UK

RA

INA

(NU

C)

KO

MIS

JAN

ATO

-UK

RA

INA

(NU

C)

GR

UPA

Ś

RÓ

DZI

EMN

OM

OR

SK

IEJ

(MC

G)2

Głó

wne

inst

ytuc

je p

artn

ersk

iej w

spół

prac

y i d

ialo

gu

(1)

Wie

le k

omite

tów

NA

TO o

dbyw

a po

sied

zeni

a w

form

acie

EA

PC lu

b Pa

rtne

rstw

a dl

a Po

koju

(pat

rz ta

bela

Głó

wne

Kom

itety

NA

TO).

(2)

Uzu

pełn

ieni

em s

potk

ań w

gro

nie

pańs

tw c

złon

kow

skic

h są

spo

tkan

ia G

rupy

Wsp

ółpr

acy

Śró

dzie

mno

mor

skie

j z p

rzed

staw

icie

lam

i pań

stw

ucz

estn

iczą

cych

w

Dia

logu

Śró

dzie

mno

mor

skim

NA

TO.

624

BU

DG

ET-

CO

MIT

ES

(1)

PRZE

WO

DN

ICZĄ

CY

K

OM

ITET

ÓW

BU

DŻE

TU C

YWIL

NEG

O

I WO

JSK

OW

EGO

(1)

DIR

ECTE

UR

VA

N

SEK

RET

AR

Z G

ENER

ALN

Y

ZAS

TĘPC

A S

EKR

ETA

RZA

G

ENER

ALN

EGO

DY

REK

TOR

GA

BIN

ETU

VO

OR

ZITT

ER

RA

AD

VA

NA

UD

ITEU

RS

(1

)

PRZE

WO

DN

ICZĄ

CY

M

IĘD

ZYN

AR

OD

OW

EGO

ZAR

ZĄD

U

REW

IDEN

TÓW

(1)

AS

YS

TEN

T S

EKR

ETA

RZA

GEN

ERA

LNEG

O D

S.

WS

PAR

CIA

OB

RO

NY

AD

JUN

CT-

AS

YS

TEN

T S

EKR

ETA

RZA

GEN

ERA

LNEG

O D

S.

PLA

NO

WA

NIA

O

BR

ON

NEG

O

I OPE

RA

CJI

AD

JUN

CT-

AS

YS

TEN

T S

EKR

ETA

RZA

GEN

ERA

LNEG

O D

S.

POLI

TYK

I

AD

JUN

CT-

NO

OD

PLA

NN

ING

AS

YS

TEN

T S

EKR

ETA

RZA

GEN

ERA

LNEG

O D

S.

INW

ESTY

CJI

W D

ZIED

ZIN

IE

BEZ

PIEC

ZEŃ

STW

A,

LOG

ISTY

KI I

PLA

NO

WA

NIA

CY

WIL

NEG

O

AD

JUN

CT-

A

SY

STE

NT

SEK

RET

AR

ZAG

ENER

ALN

EGO

DS

. N

AU

KI I

OC

HR

ON

YŚ

RO

DO

WIS

KA

DIR

ECTE

UR

INFO

RM

ATI

E &

PER

S

DY

REK

TOR

DS

. IN

FOR

MA

CJI

I PR

AS

YFI

NA

NC

IEEL

CO

NTR

OLE

UR

KO

NTR

OLE

R

FIN

AN

SO

WY

UIT

VO

EREN

DS

ECR

ETA

RIS

SEK

RET

AR

Z W

YK

ON

AW

CZY

DIR

ECTE

UR

NA

TO

DY

REK

TOR

BIU

RA

B

EZPI

ECZE

ŃS

TWA

NA

TOD

IREC

TEU

RD

YR

EKTO

R

DS

. ZA

RZĄ

DZA

NIA

Sek

reta

riat

Mię

dzyn

arod

owy

NA

TO

(1)

PRZE

WO

DN

ICZĄ

CY

WY

SO

KIE

GO

U

RZĘ

DU

DS

.ZA

SO

BÓ

W(1

)

(1) T

e st

anow

iska

nie

są

zajm

owan

e pr

zez

czło

nków

Sek

reta

riat

u M

iędz

ynar

odow

ego.

Prz

ewod

nicz

ący

są m

iano

wan

i prz

ez R

adę.

625

AF

DE

LIN

GP

OL

ITIE

KE

ZA

KE

N

PIO

NPO

LITY

CZN

YA

FD

EL

ING

DE

FE

NS

IE,

PL

AN

NIN

GE

N O

PE

RA

TIE

S

PIO

NPL

AN

OW

AN

IAO

BR

ON

NEG

O I

OPE

RA

CJI

AF

DE

LIN

G D

EF

EN

SIE

-O

ND

ER

ST

EU

NIN

G

PIO

NW

SPA

RC

IA O

BR

ON

YA

FD

EL

ING

VE

ILIG

HE

IDS

-IN

VE

ST

ER

ING

EN

,L

OG

IST

IEK

& C

IVIE

LE

NO

OD

PL

AN

NIN

G

PIO

N I

NW

ESTY

CJI

W D

ZIED

ZIN

IEB

EZPI

ECZE

ŃS

TWA

, L

OG

ISTY

KI I

PLA

NO

WA

NIA

C

YW

ILN

EGO

AF

DE

LIN

GW

ET

EN

SC

HA

PP

EL

IJK

E &

MIL

IEU

ZA

KE

N

PIO

N N

AU

KI I

OC

HR

ON

YŚ

RO

DO

WIS

KA

PO

LIT

IEK

D

IRE

CT

OR

AA

T

NA

RA

1

PO

PS

2

EE

PS

3

EP

AC

4

CS

CM

5

CA

RC

6

WM

DC

7

ZAR

ZĄD

PO

LITY

CZN

Y

NA

RA

1

PO

PS

2

EE

PS

3

EP

AC

4

CS

CM

5

CA

RC

6

WM

DC

7

EC

ON

OM

ISC

HD

IRE

CT

OR

AA

T

EC

ON

OM

ISC

HE

AN

ALY

SE

&S

AM

EN

WE

RK

ING

∞ D

efen

sie-

econ

omie

ZAR

ZĄD

EK

ON

OM

ICZN

Y

A

NA

LIZ

Y E

KO

NO

MIC

ZN

E

I WS

PÓ

ŁPR

AC

A

• E

kon

om

ia O

bro

ny

DIR

EC

TO

RA

AT

DE

FE

NS

IEB

EL

EID

&

ST

RIJ

DK

RA

CH

TE

N-

PL

AN

NIN

G

• D

efen

sieb

elei

d•

Str

ijdkr

acht

enpl

anni

ng

ZAR

ZĄD

PO

LITY

KI

OB

RO

NN

EJ

I PLA

NO

WA

NIA

SIŁ

ZB

RO

JNY

CH

Po

lityk

a o

bro

nn

a P

lan

ow

anie

sił

Zb

rojn

ych

DIR

EC

TO

RA

AT

CR

ISIS

BE

HE

ER

&

OP

ER

AT

IES

• C

risis

behe

er•

Vre

desh

andh

avin

g

•

Ope

ratie

s va

n de

Raa

d

ZAR

ZĄD

DS

. ZA

RZĄ

DZA

NIA

KR

YZY

SO

WEG

O

I OPE

RA

CJI

•

Zar

ząd

zan

ie

kry

zyso

we

• O

per

acje

po

kojo

we

• O

per

acje

Rad

y

DIR

EC

TO

RA

AT

DE

FE

NS

IEP

AR

TN

ER

SH

IP&

SA

ME

NW

ER

KIN

G

ZAR

ZĄD

DS

. P

AR

TNER

STW

A I

WS

PÓŁP

RA

CY

DIR

EC

TO

RA

AT

NU

CL

EA

IR B

EL

EID

ZAR

ZĄD

PO

LITY

KI

NU

KLE

AR

NEJ

DIR

EC

TO

RA

AT

,B

EW

AP

EN

ING

S-

PL

AN

NIN

G,

PR

OG

RA

MM

A’S

&B

EL

EID

• P

lann

ing

& B

elei

d•

Luch

tbew

apen

ing

• La

ndbe

wap

enin

g•

Zee

bew

apen

ing

ZAR

ZĄD

PLA

NO

WA

NIA

PRO

GR

AM

ÓW

I P

OLI

TYK

I U

ZBR

OJE

NIA

• P

lan

ow

anie

i p

olit

yka

• U

zbro

jen

ie lo

tnic

ze•

Uzb

roje

nie

sił

ląd

ow

ych

• U

zbro

jen

ie s

ił m

ors

kich

DIR

EC

TO

RA

AT

LU

CH

TD

EF

EN

SIE

&R

UIM

TE

VA

AR

TB

EH

EE

R

• R

uim

teva

artb

ehee

r•

Luch

tver

dedi

ging

ZAR

ZĄD

OB

RO

NY

PO

WIE

TRZN

EJI Z

AR

ZĄD

ZAN

IA

PRZE

STR

ZEN

IĄPO

WIE

TRZN

Ą

•

Zar

ząd

zan

ie P

rzes

trze

nią

• P

ow

ietr

zną

• O

bro

na

Po

wie

trzn

a

NA

TO

HQ

C3

ST

AF

8

SZT

AB

KO

NS

ULT

AC

JI,

DO

WO

DZE

NIA

I K

ON

TRO

LI

KW

ATE

RY

GŁÓ

WN

EJ N

ATO

8

DIE

NS

T N

AT

OS

TA

ND

AA

RD

ISE

RIN

G

BIU

RO

STA

ND

AR

YZA

CJI

N

ATO

DIE

NS

T T

EC

HN

OL

OG

ISC

HE

ST

UD

IES

EN

CO

ÖR

DIN

AT

IEV

AN

HE

T A

GE

NT

SC

HA

PV

OO

R O

ND

ER

ZO

EK

&

TE

CH

NO

LO

GIE

(R

TA

)

BIU

RO

DS

. BA

DA

Ń

TEC

HN

ICZN

YC

HI K

OO

RD

YN

AC

JIA

GEN

CJI

DS

. BA

DA

Ń I

TEC

HN

OLO

GII

(RTA

)

UIT

DA

GIN

GE

N V

AN

MO

DE

RN

EM

AA

TS

CH

AP

PIJ

MIL

IEU

&M

AA

TS

CH

AP

PIJ

Stu

dies

ove

r:

• D

efen

sie

-ge

rela

teer

de t

hem

a’s

• V

ervu

iling

scon

trol

e

• G

ezon

dhei

d &

Tec

hnol

ogis

che

risic

o’s

• Le

vens

kwal

iteit

WY

ZWA

NIA

WS

PÓŁC

ZES

NEG

O

SPO

ŁEC

ZEŃ

STW

A

ŚR

OD

OW

ISK

O I

SP

OŁE

CZ

EŃ

ST

WO

Bad

ania

nad

:

• Z

agad

nie

nia

mi

zw

iąza

nym

i z o

bro

ną.

•

Ko

ntr

olą

z

anie

czys

zcze

ń•

Zag

roże

nia

mi d

la

zd

row

ia i

pro

ble

mam

i r

ozw

oju

t

ech

no

log

iczn

ego

• Ja

kośc

ią ż

ycia

WE

TE

NS

CH

AP

PE

LIJ

KP

RO

GR

AM

MA

WE

TE

N-

SC

HA

PP

ELI

JKE

VE

RE

NIG

ING

EN

CO

OP

ER

AT

IEW

ET

EN

SC

HA

P &

TE

CH

NO

LOG

IE

• G

eava

ncee

rde

onde

rzoe

ksin

stel

linge

n•

Gea

vanc

eerd

eon

derz

oeks

wor

ksho

ps•

Col

labo

ratie

veto

elag

en•

Des

kund

igen

-be

zoek

en

ON

DE

RS

TE

UN

ING

ON

DE

RZ

OE

KS

-IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

• T

oela

gen

• ne

twer

kinf

rast

ruct

uur

• W

eten

scha

p &

Tec

hnol

ogie

• T

rain

ing

wet

ensc

hap

en

tech

nolo

gie

WE

TE

NS

CH

AP

VO

OR

VR

ED

E•

Ond

erst

euni

ngto

egep

ast

R&

D-p

roje

ct

PRO

GR

AM

N

AU

KO

WY

ST

YP

EN

DIA

N

AU

KO

WE

WS

PÓ

ŁPR

AC

A

NA

UK

OW

O-

TE

CH

NIC

ZN

A

• O

śro

dki

Po

głę

bio

nyc

h•

Stu

dió

w

•

Zaa

wan

sow

ane

• W

arsz

taty

Bad

awcz

e•

Sty

pen

dia

W

spó

łpra

cy

• W

ymia

na

Sp

ecja

listó

w

W

SP

AR

CIE

IN

FRA

ST

RU

KT

UR

YB

AD

AW

CZ

EJ

• S

typ

end

ia n

a ro

zwó

j i

nfr

astr

ukt

ury

s

ieci

ow

ej

• N

auka

i te

chn

olo

gie

• P

olit

yka

Szk

ole

nia

•

Nau

ka i

Tec

hn

olo

gie

NA

UK

A D

LA P

OK

OJU

DIR

EC

TO

RA

AT

VE

ILIG

-H

EID

SIN

VE

ST

ER

ING

EN

• P

rogr

amm

econ

trol

e•

Duu

rzaa

mhe

id

•

Sig

nale

n

•

Mob

ilite

it

ZAR

ZĄD

INW

ESTY

CJI

W D

ZIED

ZIN

IE B

EZPI

ECZE

ŃS

TWA

• K

on

tro

la p

rog

ram

ów

• Z

do

lno

ść d

o

prz

etrw

ania

• Łą

czn

ość

• M

ob

ilno

ść

DIR

EC

TO

RA

AT

CIV

IEL

E

NO

OD

PL

AN

NIN

G

ZAR

ZĄD

PLA

NO

WA

NIA

C

YW

ILN

EGO

CO

OR

DIN

AT

IE-

EE

NH

EID

MID

DE

LE

NB

EL

EID

JED

NO

STK

A D

S.

PO

LITY

KI

ZAR

ZĄD

ZAN

IA

ZAS

OB

AM

I

(1)

Sek

cja

NA

TO

ds.

pro

ble

mó

w w

ielo

stro

nn

ych

i re

gio

nal

nyc

h

(2)

Sek

cja

NA

TO

ds.

pla

no

wan

ia p

olit

yki i

pis

ania

tek

stó

w w

ystą

pie

ń(3

) S

ekcj

a N

AT

O d

s. p

artn

erst

wa

z p

ańst

wam

i Eu

rop

y W

sch

od

nie

j(4

) S

ekcj

a N

AT

O d

s. p

artn

erst

wa

i wsp

ółp

racy

eu

roat

lan

tyck

iej

(5)

Sek

cja

NA

TO

ds.

bez

pie

czeń

stw

a ko

op

erat

ywn

ego

i p

olit

yczn

ych

a

spek

tów

zar

ząd

zan

ia k

ryzy

sow

ego

(6)

Sek

cja

NA

TO

ds.

ko

ntr

oli

zbro

jeń

ko

nw

encj

on

aln

ych

i w

eryf

ikac

ji(7

) C

entr

um

BM

R

(8)

Szt

ab d

s. K

on

sult

acji,

Do

wo

dze

nia

i K

on

tro

li D

ow

ód

ztw

a K

wat

ery

Głó

wn

ej

(C3)

jest

kie

row

any

wsp

óln

ie p

rzez

Dyr

ekto

ra M

ięd

zyn

aro

do

weg

o S

ztab

u

Wo

jsko

weg

o i

Asy

sten

ta S

ekre

tarz

a G

ener

aln

ego

ds.

Wsp

arci

a O

bro

ny.

Pio

ny

Sek

reta

riat

u M

i

LO

GIS

TIE

K(I

S E

lem

ent)

LOG

ISTY

KA

(IS E

LEM

ENT)

• W

spie

ran

ie B

adań

N

auko

wyc

h i

Ro

zwo

ju

626

KO

MIT

ET W

OJS

KO

WY

(M

C)

MIĘ

DZY

NA

RO

DO

WY

SZT

AB

W

OJS

KO

WY

(IMS

)B

RU

KS

ELA

BEL

GIA

NA

CZE

LNY

DO

WÓ

DC

A S

IŁ S

OJU

SZN

ICZY

CH

NA

TO E

UR

OPA

(SA

CEU

R)

SH

APE

, CA

STE

AU

B

ELG

IA

NA

CZE

LNY

DO

WÓ

DC

A

SIŁ

SO

JUS

ZNIC

ZYC

HN

ATO

ATL

AN

TYK

(SA

CLA

NT)

NO

RFO

LK, V

IRG

INIA

U

SA

GR

UPA

PLA

NO

WA

NIA

REG

ION

ALN

EGO

KA

NA

DA

-US

A(C

US

RPG

)A

RLI

NG

TON

US

A

Str

uktu

ra w

ojsk

owa

NA

TO

627

EUR

OPA

(SA

CEU

R)

1

CA

ST

EA

U

BE

LGIE

NA

CZE

LNY

DO

WÓ

DC

A

SIŁ

SO

JUS

ZNIC

ZYC

H

NA

TO E

UR

OPA

(SA

CEU

R)1

CA

ST

EA

U

BE

LGIA

,

ST

RIJ

DK

RA

CH

TE

NN

OO

RD

-EU

RO

PA

(CIN

CN

OR

TH)

2

N

ED

ER

LAN

D

GŁÓ

WN

OD

OW

OD

ZĄ

CY

S

IŁ S

OJU

SZ

NIC

ZY

CH

NA

TO

EU

RO

PA

PÓ

ŁNO

CN

A(C

INC

NO

RT

H)

BR

UN

SS

UM

H

OLA

ND

IA

2

ST

RIJ

DK

RA

CH

TE

NZ

UID

-EU

RO

PA

2

GŁÓ

WN

OD

OW

OD

ZĄ

CY

SIŁ

S

OJU

SZ

NIC

ZY

CH

NA

TO

EU

RO

PA

PO

ŁUD

NIO

WA

(CIN

CS

OU

TH

)

NE

AP

OL

W

ŁOC

HY

2

(1)

Dow

ódca

Str

ateg

iczn

y(2

) D

owód

ca R

egio

naln

y

Str

uktu

ra w

ojsk

owa

SZ

NIC

ZE

GO

DO

WÓ

DZ

TW

A E

UR

OP

A

628

NA

CZE

LNY

DO

WÓ

DC

AS

IŁ S

OJU

SZN

ICZY

CH

NA

TO A

TLA

NTY

K(S

AC

LAN

T)

NO

RFO

LK, V

IRG

INIA

U

SA

LA

SP

EZ

IA

IT

ALI

E

CE

NT

RU

M B

AD

AŃ

P

OD

WO

DN

YC

H

SA

CLA

NT

(S

AC

LAN

CE

N)

LA S

PE

ZIA

WŁO

CH

Y

K

DO

WÓ

DZ

TW

O R

EG

ION

ALN

EW

SC

HO

DN

I AT

LAN

TY

K(R

HQ

EA

SLA

NT

)

WIE

LKA

N

OR

TH

WO

OD

B

RY

TA

NIA

DO

WÓ

DZ

TW

O R

EG

ION

ALN

EP

OŁU

DN

IOW

Y

AT

LAN

TY

K(R

HQ

SO

UT

HLA

NT

)O

RE

IAS

P

OR

TU

GA

LIA

DO

WÓ

DZT

WO

REG

ION

ALN

EZ

AC

HO

DN

I AT

LAN

TY

K

(RH

Q W

ES

TLA

NT

)

NO

RFO

LK, V

IRG

INIA

U

SA

FLO

TA

UD

ER

ZE

NIO

WA

A

TLA

NT

YK

(ST

RIK

FLT

LAN

T)

NO

RFO

LK, V

IRG

INIA

U

SA

DO

WÓ

DZ

TW

O S

IŁ

SO

JUS

ZN

ICZ

YC

H P

OD

WO

DN

YC

H A

TLA

NT

YK

(SU

BA

CLA

NT

)

NO

RFO

LK, V

IRG

INIA

US

A

Str

uktu

ra w

ojsk

owa

SO

JUS

ZNIC

ZEG

O D

OW

ÓD

ZTW

A A

TLA

NTY

K

629

KO

NT

RO

LER

FIN

AN

SO

WY

(FC

)A

DV

ISE

UR

P

UB

LIE

KE

DO

RA

DC

A D

S. I

NFO

RM

AC

JI

PU

BLI

CZ

NE

J (P

IA)

UIT

VO

ER

EN

D

CO

OR

DIN

AT

OR

DY

REK

TOR

(DIM

S)

KO

OR

DY

NA

TO

R

WY

KO

NA

WC

ZY

DO

RA

DC

A P

RA

WN

Y

BIU

RO

KA

DR

SIT

CE

N1

PIO

N

DS

. WY

WIA

DU

AFD

ELI

NG

OP

ER

AT

IES

PIO

N

OPE

RA

CY

JNY

PIO

N

PLA

NO

WA

NIA

I P

OLI

TYK

I

PIO

N W

SPÓ

ŁPR

AC

Y

I BEZ

PIEC

ZEŃ

STW

A

REG

ION

ALN

EGO

PIO

NLO

GIS

TYK

I, U

ZBR

OJE

NIA

I ZA

SO

BÓ

W

OD

DZ

IAŁ

DS

. O

CE

NIA

NIA

TA

K

OP

ER

AT

ION

ELE

P

LAN

NE

N

OD

DZ

IAŁ

PLA

NO

WA

NIA

O

PE

RA

CY

JNE

GO

OD

DZ

IAŁ

DS

. PO

LIT

YK

I I K

ON

CE

PC

JIS

TR

AT

EG

ICZ

NY

CH

OD

DZ

IAŁ

DS

. PO

LIT

YK

I W

SP

ÓŁP

RA

CY

OD

DZ

IAŁ

LOG

IST

YK

I

TA

KO

PE

RA

TIE

S

OD

DZ

IAŁ

OP

ER

AC

JI

BIE

ŻĄ

CY

CH

OD

DZ

IAŁ

PO

LIT

YK

I N

UK

LEA

RN

EJ,

B

IOLO

GIC

ZN

EJ

I CH

EM

ICZ

NE

J

MLO

/U

KR

AIN

A W

KIJ

OW

IE4

OD

DZ

IAŁ

UZ

BR

OJE

NIA

&

OD

DZ

IAŁ

WY

WIA

DU

BIE

ŻĄ

CE

GO

I O

ST

RZ

EG

AN

IA

&O

DD

ZIA

Ł P

UB

LIK

AC

JI I

AR

CH

ITE

KT

UR

Y W

YW

IAD

U

TA

K

INFO

RM

AT

IE-

OP

ER

AT

IES

&

OD

DZ

IAŁ

DS

. OP

ER

AC

JI

INFO

RM

AC

YJN

YC

H I

OB

RO

NY

PO

WIE

TR

ZN

EJ

O

DD

ZIA

Ł P

LAN

OW

AN

IA

OB

RO

NY

I S

IŁ

ZB

RO

JNY

CH

PR

ZE

DS

TA

WIC

IELE

PA

ŃS

TW

- C

ZŁO

NK

ÓW

PA

RT

NE

RS

TW

A

DLA

PO

KO

JU (

PS

E)

OD

DZI

AŁ

ZAS

OB

ÓW

MA

U/N

DM

AA

6

Mię

dzyn

arod

owy

Szt

ab W

ojsk

owy

(1) C

entr

um S

ytua

cyjn

e (S

ITC

EN) p

odle

ga A

syst

ento

wi S

ekre

tarz

a G

ener

alne

go d

s. P

lano

wan

ia O

bron

y i O

pera

cji,

ale

jest

na

co d

zień

zar

ządz

ane

prze

z D

yrek

tora

Mię

dzyn

arod

oweg

o S

ztab

u W

ojsk

oweg

o.

(2) O

DD

ZIA

Ł ds

. Sys

tem

ów I

nfor

mat

yczn

ych

i Tec

hnol

ogii

obsł

uguj

e za

rów

no S

ekre

tari

at M

iędz

ynar

odow

y ja

k i M

iędz

ynar

odow

y S

ztab

Woj

skow

y.

(3

) Szt

ab d

s. K

onsu

ltacj

i, D

owod

zeni

a i K

ontr

oli D

owód

ztw

a K

wat

ery

Głó

wne

j (C

3) je

st k

iero

wan

y w

spól

nie

prze

z D

yrek

tora

Mię

dzyn

arod

oweg

o S

ztab

u W

ojsk

oweg

o i A

syst

enta

Sek

reta

rza

Gen

eral

nego

ds.

Wsp

iera

nia

Obr

ony.

(4) M

LO -

Woj

skow

e B

iuro

Łąc

znik

owe

(5) W

CO

- Za

chod

nie

Biu

ro K

onsu

ltacj

i

(6) M

anag

emen

t Adi

vsor

y U

nit /

NA

TO D

efen

ce M

anpo

wer

Aut

hori

ty -

Jedn

ostk

a D

orad

cza

ds. Z

arzą

dzan

ia/Z

arzą

d N

ATO

ds.

Kad

ry O

bron

y

TA

KO

EFE

NIN

GE

N

&

TR

AIN

ING

OD

DZ

IAŁ

DS

. ĆW

ICZ

EŃ

I S

ZK

OLE

NIA

DZ

IAŁA

NIA

PO

MO

CN

ICZ

E

KO

NT

RO

LA Z

BR

OJE

ŃZ

AC

HO

DN

IE B

IUR

O

KO

NS

ULT

AC

JI5

NH

QC

3S

SZ

TA

B D

S.

KO

NS

ULT

AC

JI, D

OW

OD

ZE

NIA

I KO

NT

RO

LI D

OW

ÓD

ZT

WA

(N

HQ

C3S

)

TA

K

VE

RE

IST

EN

&

CO

NC

EP

TE

N

OD

DZ

IAŁ

DS

. Z

AP

OT

RZ

EB

OW

AN

IAI P

RO

JEK

TÓ

W

TA

KO

DD

ZIA

Ł D

S.

INT

ER

OP

ER

AC

YJN

OŚ

CI

TA

K

OD

DZ

IAŁ

DS

. Z

AR

ZĄ

DZ

AN

IA

CZ

ĘS

TO

TLI

WO

ŚC

IAM

I

TA

K

INFO

RM

AT

IE-

SY

ST

EM

EN

&

OD

DZ

IAŁ

DS

. SY

ST

EM

ÓW

IN

FOR

MA

TY

CZ

NY

CH

I T

EC

HN

OLO

GII

&

OD

DZ

IAŁ

SY

ST

EM

ÓW

ŁĄ

CZ

NO

ŚC

I, N

AW

IGA

CJI

I ID

EN

TY

FIK

AC

JI

TRAKTAT PÓŁNOCNOATLANTYCKI sporządzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r.

(Dz. U. z 2000 r. Nr 87, poz. 970)

Strony niniejszego traktatu potwierdzają swą wiarę w cele i zasadyKarty Narodów Zjednoczonych oraz pragnienie życia w pokoju zewszystkimi narodami i wszystkimi rządami.

Są zdecydowane ochraniać wolność, wspólne dziedzictwo i cywilizacjęswych narodów, oparte na zasadach demokracji, wolności jednostki irządów prawa.

Dążą do umacniania stabilizacji i dobrobytu na obszarzepółnocnoatlantyckim.

Są zdecydowane połączyć swe wysiłki w celu zbiorowej obrony orazzachowania pokoju i bezpieczeństwa.

W związku z powyższym uzgadniają one niniejszy TraktatPółnocnoatlantycki:

ARTYKUŁ 1

Strony zobowiązują się, zgodnie z postanowieniami Karty NarodówZjednoczonych, załatwiać wszelkie spory międzynarodowe, w któremogłyby zostać zaangażowane, za pomocą środków pokojowych w takisposób, aby pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe orazsprawiedliwość nie zostały narażone na niebezpieczeństwo, jak równieżpowstrzymywać się w swych stosunkach międzynarodowych od użycialub groźby użycia siły w jakikolwiek sposób niezgodny z celami NarodówZjednoczonych.

ARTYKUŁ 2

Strony będą przyczyniały się do dalszego rozwoju pokojowych iprzyjaznych stosunków międzynarodowych przez umacnianie swychwolnych instytucji, przez przyczynianie się do lepszego zrozumienia zasad,na jakich opierają się te instytucje, oraz przez rozwijanie warunków dlastabilizacji i dobrobytu. Będą one dążyły do usuwania konfliktów wprowadzonej przez nie międzynarodowej polityce gospodarczej i będąpopierały współpracę gospodarczą między wszystkimi Stronami lubczęścią z nich.

631

ARTYKUŁ 3

Dla skuteczniejszego osiągnięcia celów niniejszego traktatu, Strony,każda z osobna i wszystkie razem, poprzez stałą i skuteczną samopomoc ipomoc wzajemną, będą utrzymywały i rozwijały swoją indywidualną izbiorową zdolność do odparcia zbrojnej napaści.

ARTYKUŁ 4

Strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć, zdaniemktórejkolwiek z nich, zagrożone będą integralność terytorialna,niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron.

ARTYKUŁ 5

Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich wEuropie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nimwszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, tokażda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lubzbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty NarodówZjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym,podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymiStronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siłyzbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszarupółnocnoatlantyckiego.

O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wynikuśrodkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa.Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmiedziałania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowegopokoju i bezpieczeństwa.

ARTYKUŁ 61

W rozumieniu artykułu 5 uznaje się, że zbrojna napaść na jedną lubwięcej Stron obejmuje zbrojną napaść:

• na terytorium którejkolwiek ze Stron w Europie lub AmerycePółnocnej, na algierskie departamenty Francji2, na terytoriumTurcji lub na wyspy znajdujące się pod jurysdykcją którejkolwiekze Stron na obszarze północnoatlantyckim na północ odZwrotnika Raka;

632

1 De definitie van de gebieden waarop Artikel 5 van toepassing is, werd gewijzigd ingevolgeArtikel 2 van het Protocol bij het Noord-Atlantisch Verdrag in verband met de toetreding vanGriekenland en Turkije.

2 Op 16 januari 1963 stelde de Raad vast, dat voor zover het de Algerijnse departementen vanFrankrijk betrof de relevante bepalingen van het Verdrag met ingang van 3 juli 1962 haddenopgehouden van toepassing te zijn.

• na siły zbrojne, okręty lub statki powietrzne którejkolwiek ze Stronznajdujące się na tych terytoriach lub nad nimi albo najakimkolwiek innym obszarze w Europie, na którym w dniuwejścia w życie traktatu stacjonowały wojska okupacyjnektórejkolwiek ze Stron, lub też na Morzu Śródziemnym czy naobszarze północnoatlantyckim na północ od Zwrotnika Raka.

ARTYKUŁ 7

Niniejszy traktat nie narusza i nie będzie interpretowany jakonaruszający w jakikolwiek sposób ustanowione w Karcie prawa iobowiązki Stron będących członkami Narodów Zjednoczonych ani też nienarusza głównej odpowiedzialności Rady Bezpieczeństwa za utrzymaniemiędzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

ARTYKUŁ 8

Każda Strona oświadcza, że żadne z wiążących ją obecnie zobowiązańmiędzynarodowych z którąkolwiek ze Stron lub z jakimkolwiek państwemtrzecim nie stoi w sprzeczności z postanowieniami niniejszego traktatu,oraz zobowiązuje się do niewiązania się z jakimkolwiek zobowiązaniemmiędzynarodowym sprzecznym z niniejszym traktatem.

ARTYKUŁ 9

Niniejszym Strony ustanawiają Radę, w której każda z nich będziereprezentowana w celu rozpatrywania spraw dotyczących realizacjininiejszego traktatu. Rada będzie zorganizowana w taki sposób, żebymogła zbierać się szybko w każdym czasie. Rada utworzy takie organypomocnicze, jakie okażą się potrzebne; w szczególności utworzy onanatychmiast komitet obrony, którego zadaniem będzie zalecanie środkóww celu realizacji artykułów 3 i 5.

ARTYKUŁ 10

Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia doniniejszego traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanierealizować zasady niniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwaobszaru północnoatlantyckiego. Każde państwo zaproszone w ten sposóbmoże stać się stroną traktatu, składając Rządowi Stanów ZjednoczonychAmeryki dokument przystąpienia. Rząd Stanów Zjednoczonych Amerykipowiadomi każdą ze Stron o złożeniu każdego takiego dokumentuprzystąpienia.

633

ARTYKUŁ 11

Niniejszy traktat podlega ratyfikacji, a jego postanowienia zostanąwprowadzone w życie przez Strony zgodnie z ich proceduramikonstytucyjnymi. Dokumenty ratyfikacji zostaną złożone tak szybko, jak tojest możliwe Rządowi Stanów Zjednoczonych Ameryki, który o każdymzłożeniu powiadomi wszystkich innych sygnatariuszy. Traktat wejdzie wżycie w stosunkach między państwami, które go ratyfikowały, gdy tylkozostaną złożone dokumenty ratyfikacji przez większość sygnatariuszy,włączając w to ratyfikacje Belgii, Francji, Kanady, Luksemburga,Niderlandów, Stanów Zjednoczonych i Zjednoczonego Królestwa, a wstosunku do innych państw - z chwilą złożenia ich dokumentówratyfikacji.3

ARTYKUŁ 12

Po upływie dziesięciu lat obowiązywania traktatu lub kiedykolwiek poupływie tego okresu Strony, na żądanie którejkolwiek z nich, skonsultująsię wspólnie w celu dokonania przeglądu traktatu, uwzględniając czynniki,które w tym czasie będą mogły mieć wpływ na pokój i bezpieczeństwo naobszarze północnoatlantyckim, w tym rozwój zarówno powszechnych, jaki regionalnych porozumień przyjętych zgodnie z Kartą NarodówZjednoczonych, mających na celu utrzymanie międzynarodowego pokojui bezpieczeństwa.

ARTYKUŁ 13

Po upływie dwudziestu lat obowiązywania traktatu każda ze Stronmoże przestać być stroną traktatu po upływie roku od notyfikacji owypowiedzeniu, skierowanej do Rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki,który poinformuje rządy innych Stron o złożeniu każdej notyfikacji owypowiedzeniu.

ARTYKUŁ 14

Niniejszy traktat, którego teksty angielski i francuski są jednakowoautentyczne, zostanie złożony w archiwach Rządu Stanów ZjednoczonychAmeryki. Należycie uwierzytelnione kopie traktatu przekazane zostanąprzez ten rząd rządom innych sygnatariuszy.

Na dowód czego niżej podpisani pełnomocnicy podpisali niniejszytraktat.

Sporządzono w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r.

634

3 Het Verdrag trad in werking op 24 augustus 1949 na indiening van de ratificatie door allestaten die het hadden ondertekend.

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NATO Office of Information and Press /

Bureau de l’information et de la presse de l’OTAN

1110 Brussels / Bruxelles

Belgium / Belgique

Web site: www.nato.int

Site web: www.otan.nato.int

E-mail: natodoc@hq.nato.int