Przy oznaczaniu roślin niezbędna jest znajomość specjalistycznych terminów, opisujących zewnętrzną budowę organów roślinnych. Niniejszy poradnik ilustruje najbardziej typowe określenia stosowane w kluczach do oznaczania roślin, sprawiające jednocześnie największe problemy – i to nawet wytrawnym znawcom roślin… W podpisach do rysunków zastosowałam tylko te terminy, które nie budzą wątpliwości (z pominięciem nazw niejednoznacznych i/lub rzadko używanych).

Nie uwzględniłam nazewnictwa dotyczącego elementów kwiatów oraz nazw typów owoców (odpowiednie definicje i rysunki można znaleźć w rozdziale wstępnym każdego niemal klucza do oznaczania roślin i we wszystkich pozycjach Literatury uzupełniającej).

Poradnik jest kompilacją rycin pochodzących z kilku źródeł z rysunkami mojego autorstwa (por. slajd końcowy).

Halina Galera

MORFOLOGIA ROŚLIN– poradnik dla początkującego florysty

eliptyczny

podługowaty

romboidalny

jajowaty

odwr. jajowaty

trójkątny

klinowaty=odwr. trójkątny

równowąski = linearny = taśmowaty

ościsty

okrągły

kwadrat.

ELIPTYCZNE

PODŁUGOWATE(boki równol, rogi mogą być zaokrąglone)

ROMBOIDALNE(boki mogą być lekko zaokrąglone)

JAJOWATE i LANCETOWATE

ODWROTNIEJAJOWATE

i LANCETOWATE

TRÓJKĄTNE(szczyt ostry, nasada może być zaokrąglona)

KLINOWATE = ODWROTNIE TRÓJK.

(nasada wąska, rogi na szczycie mogą być zaokrąglone)

odwrotnielinearny

12:1 6:1 3:1 2:1 3:2 6:5 1:1 5:6 2:3 1:2 1:3 1:6 1:12proporcje długość : szerokość

n a j s z e r s z y n

a ś r o d

k u

n a j s z e r s z y d

o ł e m

n a j s z e r s z y g

ó r ą

ODWROTNIEDELTOIDALNE

(boki mogą być lekko zaokrąglone)

DELTOIDALNE(„latawce”, boki mogą być lekko zaokrąglone)

odwr. deltoid.

deltoidalny

Zarys blaszki liściowej (lub innego 2-wymiarowego symetrycznego elementu)

okrągławy poprzecznie eliptyczny

poprzecznie okrągławy

lancetowaty

odwr. lancetow.

Liście wcinane

trójwrębny trójklapowy trójdzielny trójksieczny

dłoniastowrębny dłoniastoklapowy dłoniastodzielny dłoniastosieczny

pierzastowrębny pierzastoklapowy pierzastodzielny pierzastosieczny

lirowato

pierzastodzielny

przerywano

pierzasty

Liście złożone

trójlistkowy dłoniasto złoż.

nieparzysto

pierzasto złożony

parzysto pierzasto złożony:

z kończykiem z wąsem

podwójnie

pierzasto złożony

lirowato

pierzastosieczny

Wierzchołek blaszki li.

zaokrąglony wykrojony ucięty słabo zaostrzony zaostrzony = wycięty = tępy = ostry

Nasada blaszki liściowej

zaokrąglona sercowato wycięta uszkowata klinowata ucięta różne nazwy oszczepowata strzałkowata asymetrycznanp. wąska

Sposób osadzenia liścia na łodydze

na ogonku siedzący obejmujący obrastający zbiegający 2 liściełodygę łodygę po łodydze zrośnięte nasadami

liczne liście z pochwą z gatką z przylistkamizrośnięte w rurkę liściową

gładki orzęsiony falisty piłkow. podwójnie ząbkow. podwójnie kolczasty karbow. podwójnie= cały piłkowany ząbkowany karbowany

Brzeg blaszki liściowejUlistnienie

skrę

tole

głe

napr

zem

ian-

legł

e

napr

zeci

w-

legł

e

okół

kow

e

roze

ta =

róż

yczk

a

Liść na przekroju

płaski dęty dęty z kilem brzeg zwiniętyobły rynienkow. podwinięty

Łodyga na przekroju poprzecznym

obła spłaszczona= okrągła kanciasta

Układ łodygi w stosunku do podłoża

wyprostow

ana =

wzniesiona pionow

o

wzniesiona ukośnie

podnosząca się

pokładająca się

wijąca się

za pomocą korzeni

za pomocą w

ąsów

pnąca

= wspinająca się:

lejkowaty dzwonkowaty flaszkowaty maczugowaty rurkowatykółkowy

Podstawowe kształty kwiatów

Specyficzne kwiaty grzbieciste

motylkowy wargowy poczwarowaty storczykowaty języczkowaty

brodawkowate „mączyste”

Typy włosków

wyprostowane przylegające haczykowate gruczołowe gruczoł. parzące

dwuramienne wieloramienne= gwiazdkowate

kutnerowate, wełniste,filcowate (na rysunku

różnice nie do uchwycenia)

(z ostrogą) (z ostrogą)

żebrowana bruzdowana oskrzydlona

dęta (pusta w środku, z kanałem powietrznym)

Kwiatostany groniaste

grono baldachogronokotkakłos podbaldach wiecha

główka koszyczekkolbabaldach prosty

= baldaszek

baldach złożony

(z baldaszków)rozrośnięta oś kwiatostanu widoczna na przekroju

Kwiatostany wierzchotkowate

wierzchotka dwuramienna

kwiatostan śrubowatyskrętek

wierzchotki jednoramienne:

wierzchotka wieloramienna

wachlarzyksierpik

Źródła ilustracji• rysunki własne (zarys blaszki liściowej , liście wcinane i liście złożone, liść na przekroju,

typy włosków, kwiatostany groniaste i kwiatostany wierzchotkowate)

• Krüssmann G., 1976-1978. Handbuch der Laubgehölze. T. 1-3. P. Parey Verl., Berlin, Hamburg.

• Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.

• Futak J. (red.) 1966. Flora Slovenska. T. 1. Vydav. Slovenskej akademie vied, Bratislava.

Literatura uzupełniająca• Atlas roślin naczyniowych Polski 2001-2015. Dostępny w Internecie:

www.atlas-roslin.pl• Kupidłowska E., Sudnik-Wójcikowska B. 1997. Terminy i pojęcia

botaniczne. WSiP, Warszawa.• Polakowski B. 1994. Botanika. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.

(rozdział Organy roślin nasiennych)

• Szweykowska A., Szweykowski J. 1992 (lub inne wydania). Botanika. Tom 1. Morfologia. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa. (rozdziały: Ukształtowanie i budowa korzenia, Ukształtowanie i budowa pędu oraz Rozmnażanie płciowe i przemiana pokoleń u roślin telomowych – Rośliny okrytozalążkowe).