1

Jakie łóżko wybrać?Łóżko szpitalne to nie tylko mebel do spania, lecz także sprzęt medyczny, który z jednej strony ma wspomagać leczenie pacjenta, a z drugiej usprawniać pracę personelu medycznego. Modeli łóżek jest wiele, a rozwiązań technicznych stosowanych w tych modelach – jeszcze więcej. Wybór odpowiedniego łóżka to zatem sprawa zasadnicza, ale wcale niełatwa. Trzeba brać pod uwagę stan pacjenta, jego sprawność i mobilność, rodzaj stosowanych procedur leczniczych, a wreszcie specyfikę oddziału.

SPIS TREŚCI

MODELE ŁÓŻEK SZPITALNYCH

Błażej Pancerz,właściciel firmy Egerton

Część INajważniejsze wymogi formalne (podstawa prawna)Przegląd rozwiązań dostępnych na rynku

Budowa łóżka: konstrukcja kolumnowa i ramowaFunkcje kinetyczne łóżkaTypy wypełnień segmentów leża i szczytówTypy barierek bocznych

Część IIWyposażenie łóżka

Dobór materacaDobór szafki przyłóżkowejWyposażenie dodatkowe dla poszczególnych specjalizacji klinicznych

Poradnik kupującegoTesty Optymalne wykorzystanie środkówDługofalowe koszty eksploatacjiHigiena (rodzaj dezynfekcji)Karmienie pacjenta

2

Część I

Najważniejsze wymogi formalne (podstawa prawna) Łóżka szpitalne przeważnie są klasyfikowane jako wyrób medyczny I klasy bezpieczeństwa. Łóżka szpitalne z wbudowaną wagą mogą być klasy-fikowane jako wyrób medyczny klasy I z funkcją pomiarową. Łóżka podlegają ocenie według kryteriów zawar-tych w załączniku IX Dyrektywy Rady 93/42/WE z  dnia  14  czerwca  1993  r.  dotyczącej wyrobów medycznych (Dz.Urz.UE.L.1993.169.1, z późn. zm.). Łóżka spełniające te kryteria uzyskują ozna-czenie CE. Przy ocenie zgodności dla łóżek re-gulowanych elektrycznie stosuje się zasadę 12, a dla łóżek regulowanych ręcznie – zasadę 1.Ocena zgodności łóżek klasyfikowanych jako wyrób klasy I jest zazwyczaj przeprowadzana przez producenta. W przypadku łóżek klasyfiko-wanych jako wyrób medyczny klasy I z funkcją pomiarową ocena ta leży w gestii jednostek no-tyfikowanych. Nadzór nad łóżkami – podobnie jak nad wszyst-kimi innymi wyrobami medycznymi wytwarza-nymi, wprowadzanymi i wprowadzonymi do obrotu, używania lub przekazanymi do oceny działania na terytorium Polski – zgodnie z art. 68 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyro-bach medycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 107, poz. 679, z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi sprawuje Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produk-tów Biobójczych.

Przegląd rozwiązań dostępnych na rynku

Budowa łóżka: konstrukcja kolumnowa i ramowa Konstrukcja nowoczesnego łóżka szpitalnego może być oparta na ramie lub kolumnach. Przy konstrukcji kolumnowej możliwa jest wyłącznie regulacja elektryczna. Konstrukcja ramowa po-zwala na regulację przy użyciu zarówno siłow-ników elektrycznych, jak i/lub różnego rodzaju mechanizmów niewymagających zasilania elek-trycznego (różne sposoby regulacji segmentów łóżka i jego wysokości zostaną szczegółowo

opisane w części II artykułu). Dolna część ramy może dodatkowo być zabudowana osłoną z two-rzywa sztucznego ułatwiającą utrzymanie czysto-ści. Do wad tego rozwiązania zaliczymy podatność na uszkodzenia mechaniczne oraz zmniejszony prześwit między podłogą a ramą łóżka, co utrud-nia wjazd do windy i pokonywanie progów.

Łóżko z zabudowaną ramą

Konstrukcja kolumnowa

Konstrukcja ramowa

3

Modele ŁóżeK szpitalnych • Część I

Funkcje kinetyczne łóżkaŁóżka szpitalne mogą być regulowane elek-trycznie lub ręcznie. Przewaga właściwości użytkowych łóżka elektrycznego jest oczywista, ale infrastruktura i budżet nie zawsze pozwalają na zakup tego typu łóżek. Co ciekawe, obecnie mechanizmy hydrauliczne plasują się na zbli-żonym poziomie cenowym co mechanizmy elektryczne. Wynika to z wyższych cen kom-ponentów do mechanizmów hydraulicznych i większej czasochłonności instalacji pomp hy-draulicznych niż w przypadku elektrycznych si-łowników liniowych.

Regulacja elektryczna

Funkcja autokonturuFunkcja autokonturu jest możliwa dzięki zastoso-waniu dodatkowego nieruchomego panelu leża, którego obecność pozwala na bardziej równo-mierne rozłożenie masy ciała, co zmniejsza ryzy-ko powstania odleżyn. Pozycję autokonturu usta-wia się jednym przyciskiem, który jednocześnie podnosi segmenty głowy i nóg.

Zalety i wady obu konstrukcji z perspektywy długofalowej eksploatacji

Konstrukcja kolumnowa Konstrukcja ramowa łatwiejsze mycie łatwy podjazd rentgenem mobilnym lub

ramieniem C* wysoki koszt zakupu wysoki koszt serwisowania i zakupu

części zamiennych duża wysokość niektórych modeli

trudniejsze mycie brak możliwości współpracy

z ramieniem C niski koszt zakupu niski koszt serwisowania i zakupu

części zamiennych niewielka wysokość

* Nie każdy model łóżka opartego na kolumnach może współpracować z wszystkimi typami ramienia C. Przed zakupem należy koniecznie sprawdzić ich kompatybilność.

Porada praktycznaWarto wybierać konstrukcje wykonane z powszechnie używanych komponentów. Przed zakupem należy zapoznać się z kosztami wymiany siłownika, kolumny i innych części zamiennych. Lepiej unikać konstrukcji zbudowanych z komponentów nietypowych produkowanych tylko dla konkretnego wytwórcy. Po upływie terminu gwarancji części zamienne łatwo dostępne na rynku mogą być nawet kilka razy tańsze.

Funkcja CPRFunkcja CPR umożliwia wypoziomowanie leża za pomocą jednego przycisku lub specjalnej dźwigni w celu przeprowadzenia RKO. W niższym prze-dziale cenowym znajdują się łóżka, w których ta funkcja jest regulowana ręcznie przy użyciu śru-by i mechanizmu rastrowego – tzw. zapadek.

SterowanieFunkcjami elektrycznymi łóżek można sterować przy użyciu pilota przewodowego (pacjenci), obustronnego sterowania w barierkach bocz-nych (pacjenci i personel) oraz panelu pielęgniar-skiego (personel). Panel przeważnie znajduje się na szczycie łóżka od strony nóg lub jest w niego wbudowany. Dużym udogodnieniem dla per-sonelu jest uwzględniona w tym panelu opcja pozwalająca na wyłączenie możliwości regulacji przez pacjenta, co bywa konieczne w przypadku niektórych schorzeń. Bardzo funkcjonalnym roz-wiązaniem jest także podświetlany pilot – dzięki funkcji podświetlania klawiszy nie trzeba zapa-lać światła w sali, by ustawić łóżko do żądanej pozycji.

4

podświetlany pilot

Zasilanie awaryjneW łóżkach elektrycznych można zainstalować akumulatory awaryjne. Akumulatory nie mogą zastąpić stałego zasilania (nie umożliwią zatem korzystania z łóżka elektrycznego, gdy szpital nie ma do tego warunków), ale pozwolą na sterowa-nie łóżkiem w razie awarii.

Regulacja ręczna

PompahydraulicznaisprężynagazowaZaletą takiego rozwiązania jest możliwość ręcz-nej regulacji wysokości łóżka bez użycia siły oraz samodzielne regulowanie pozycji segmentu ple-ców przez pacjenta. Natomiast do wad zaliczy-my trudną do przewidzenia skokowość regulacji niektórych typów sprężyn gazowych oraz wycieki płynu z pomp hydraulicznych. Na niekorzyść tego rozwiązania przemawiają także duża cena zakupu i wysokie koszty długoterminowej eksploatacji.

ZapadkaW przypadku zastosowania zapadki podnoszenie pacjenta wymaga użycia siły. Może wówczas do-chodzić do uszkodzenia rastrów, szczególnie na od-działach psychiatrycznych, gdzie niekiedy koniecz-ne są działania interwencyjne. Do zalet zapadki zali-czymy niski koszt zakupu oraz eksploatacji.

ŚrubaŚruba umożliwia precyzyjne i łagodne ustawie-nie pozycji pacjenta, a ponadto jest trwalsza niż pozostałe rozwiązania. Mechanizm śruby wyma-ga użycia siły podczas regulacji wysokości, ale już przy regulacji segmentu głowy lub nóg uży-cie siły nie jest konieczne.

Korba mechanizmu śrubowego (rozłożona)

Korba mechanizmu śrubowego (złożona)

SterowanieMechanizmem śrubowym steruje się za pomocą składanej korby usytuowanej od strony nóg pa-cjenta. Pompa hydrauliczna ma sterowanie noż-ne (pedał umieszczony z boku łóżka). Do stero-wania sprężyną gazową służy rączka znajdująca się w zasięgu pacjenta.

Typy wypełnień segmentów leża i szczytówJako wypełnienie segmentów ramy leża mogą być stosowane następujące rozwiązania: kratka wykonana ze stalowych drutów przy-

spawanych do ramy lamele – poprzeczne, zazwyczaj metalowe

profile (dwuceowniki) perforowana płyta stalowa perforowane, zdejmowane panele z tworzy-

wa sztucznego przezierne płyty bakelitowe lub z włókna wę-

glowego.

5

Modele ŁóżeK szpitalnych • Część I

Najtrwalsze rozwiązanie to perforowane płyty sta-lowe przymocowane do leża na stałe. Nieco bar-dziej podatne na uszkodzenia są płyty wykonane z tworzyw sztucznych, ale doskonale sprawdza-ją się, jeśli chodzi o utrzymanie czystości łóżka. Panele można zdjąć i umieścić w sterylizatorni, a zdjęcie paneli ułatwia dostęp do pozostałych elementów podczas mycia. Płyta bakelitowa uży-wana jest tylko na oddziałach intensywnej terapii, gdzie niekiedy trzeba wykonać prześwietlenie pa-cjenta bezpośrednio na łóżku. Najczęściej jest sto-sowana jako wypełnienie paneli w górnej części łóżka na potrzeby prześwietleń klatki piersiowej.

panele leża z perforowanej stali

leże przezierne

Szczyty łóżka mają postać paneli z tworzywa sztucznego lub są wykonane ze stalowej rury wypełnionej płytą MDF zamontowaną na stałe. Obecnie odchodzi się od stosowania płyt, gdyż przy tym rozwiązaniu szczytu łóżka nie da się zdjąć, przykładowo w celu przeprowadzenia RKO. Panele z tworzywa są łatwiejsze do utrzymania w czystości, nie pojawia się też ryzyko wykopa-nia lub połamania płyty MDF przez pacjenta. Przy wyborze szczytów łóżka z możliwością łatwego demontażu należy zwracać uwagę na to, czy są

należycie zabezpieczone przed ich niekontrolo-wanym zdjęciem, na przykład w trakcie transpor-tu. Szczyty powinny być wyposażone w zawiasy, by nie dały się przypadkowo wyjąć. Trzeba pa-miętać, że ze względów bezpieczeństwa szczy-ty na oddziałach psychiatrycznych powinny być mocowane na stałe.

Wezgłowie z tworzywa sztucznego

Typy barierek bocznychBarierki często stanowią najważniejszy element łóżka i mogą w znacznym stopniu ułatwiać albo utrudniać pracę personelu. Zasadniczo istnie-ją dwa sposoby składania barierek – pod ramę i wzdłuż ramy.

Barierki składane wzdłuż ramy leża

Dla właściwego zabezpieczenia pacjenta kluczo-we są dwie kwestie: metoda zwalniania barierki oraz to, czy może ją opuścić jedna osoba, najle-piej jedną ręką. Ważny jest również sposób mon-tażu barierki – największą stabilność zapewnia ba-rierka przymocowana na stałe do ramy platformy leża. Wprawdzie spotyka się takie rozwiązania, gdzie barierka jest przykręcana do ramy przy uży-ciu ścisku, bez konieczności wiercenia otworów

6

w ramie, ale taki montaż nie gwarantuje wystar-czającego oporu podczas składania. W przypad-ku łóżek regulowanych elektrycznie dobry punkt odniesienia stanowi nieobligatoryjna norma EN 60601-2-52 Medyczne  urządzenia  elektryczne (część 2-52: Wymagania szczegółowe dotyczące bezpieczeństwa podstawowego oraz  funkcjono-wania zasadniczego łóżek medycznych). Norma ta w uproszczeniu określa między innymi długość odcinka niezabezpieczonego barierką boczną, co ma na celu ochronę pacjenta przed zablokowaniem lub utknięciem. Według normy powierzchnia niezabezpieczona powinna być mniejsza niż 60 mm albo większa niż 318 mm. Pierwsze rozwiązanie nie budzi wątpliwości co

do bezpieczeństwa i wygody pacjenta, natomiast drugie jest mocno dyskusyjne – zwłaszcza w od-niesieniu do takich schorzeń, przy których pacjent absolutnie nie może samowolnie opuszczać łóż-ka. Długie niezabezpieczone odcinki zwiększają ryzyko incydentów samowolnego wstawania pa-cjentów (np. podłączonych do aparatury) i czę-sto zmuszają personel do stosowania pasów, co utrudnia pracę oddziału. Zasadniczo przepisy wymagają, by pacjent był zabezpieczony na czas snu w pozycji wypozio-mowanego leża. Jednak rozwiązaniem optymal-nym są barierki chroniące pacjenta również przy podniesionym leżu, poruszające się razem z po-szczególnymi segmentami.

Barierki składane poniżej ramy leża

W części II artykułu (obecnie w przygotowaniu) znajdą się praktyczne wskazówki dotyczące wyboru typu łóżka oraz elementów jego wyposażenia.

Informacje odnośnie do rozwiązań technicznych opracowano w oparciu o materiały opublikowane na stronach: www.egerton.pl, www.stolter,pl oraz http://konkret.net.pl/.